PertsonartekoPertsonarteko hizkuntzahizkuntzaerabilerarenerabileraren gainekogaineko eskuesku hartzehartze

psikologikoapsikologikoa

Ferran Ferran SuaySuay i i LermaLerma

Societat Valenciana de PsicologiaSocietat Valenciana de Psicologia

Universitat de ValUniversitat de Valèènciancia

►►HizkuntzaHizkuntza bat bat bizibizi ahalahal da da gramatikagramatikabatubatu barikbarik, , legelege aitorpenaitorpen barikbarik eta eta presentziapresentzia publikopubliko barikbarik. Baina . Baina ezinezin da da bizibizi hiztunhiztun barikbarik. . EdoEdo behinbehin eta eta berrizberrizbeharrikbeharrik izanizan barikbarik gaztelaniaragaztelaniara igarotzenigarotzendirelakodirelako hizkuntzahizkuntza horihori erabiltzenerabiltzen ezezdutenduten hiztunekinhiztunekin. .

Joan Joan TudelaTudela (AVUI, 06/06/06)(AVUI, 06/06/06)

3

Hizkuntza hautua

A hizkunt.

errefortzua zigorrak

Positib. Negatib. ZuzenaErantzunkostua

B hizkunt.

errefortzua zigorrak

Positib. Negatib. ZuzenaErantzunkostua

4

Probabilitatea = f (Erref/Zig)

ERREFORTZUAK

►Helburuak lortzeadenbora galtzeke

► Arreta lortzea

►Onartua izatea

► Anonimatuari eustea

►Ulertuko zaituztelajakitea

ZIGORRAKZIGORRAK

►► EndredoakEndredoak sortzekosortzekoarriskuaarriskua

►► DenboraDenbora eta energia eta energia kostuakostua

►► AzalpenakAzalpenak eskatzeaeskatzea

►► KonnotazioKonnotazio politikoapolitikoa

►► TratuTratu txarratxarra jasotzekojasotzekoarriskuaarriskua

5

Euskal hiztunenEuskal hiztunenhizkuntzahizkuntza--jokaerakjokaerak

SUMISIOASUMISIOA

Leialtasuna minimoaLeialtasuna minimoa

LEIALTASUN AHULALEIALTASUN AHULA

ASERTIBITATEAASERTIBITATEA

HIZKUNTZA

SUMISIOA

UKO EGITEAUKO EGITEA

HizkuntzaHizkuntza sumisioasumisioa

►►SolaskidearenSolaskidearen hizkuntzarahizkuntzara

((dominatzaileradominatzailera) ) sistematikokisistematikoki

aldatzeaaldatzea

�� BetiBeti euskaldunakeuskaldunak �� ezez da da kortesiakortesia

�� SistematikokiSistematikoki �� ezez da da aukeraaukera librealibrea

NorkNork praktikatzenpraktikatzen dudu hizkuntzahizkuntzasumisioasumisioa??

►►HonelakoHonelako euskaldunekeuskaldunek

�� EdozeinEdozein klaseklase sozialsozial etaeta kulturkultur mailatakoekmailatakoek

�� EdozeinEdozein joerajoera politikopolitiko edoedo ideologietakoekideologietakoek

�� ““HizkuntzaHizkuntza kontzientziakontzientzia”” mailamaila guztietakoekguztietakoek

�� NornahirekinNornahirekin ((lehenlehen hizkuntzahizkuntza gaztelaniagaztelania

dutenekindutenekin, , bestebeste hizkuntzahizkuntza batzuetakobatzuetako

hiztunekinhiztunekin, , bestebeste euskalduneuskaldun batzuekinbatzuekin....)....)

�������� ETBETB--2 2 ereduaeredua

8

EuskararenEuskararen ingurukoinguruko berezitasunakberezitasunak

►► DistantziaDistantzia linguistikoalinguistikoa: :

�� ZailtasunarenZailtasunaren mitoamitoa

�� UlertezintasunUlertezintasun osoarenosoaren mitoamitoa

►► KaixoKaixo eta eta aguragur eta eta folklorekeriafolklorekeria instituzionalainstituzionala

►► GurasoGuraso eta eta semeseme--alabenalaben arteanartean, baina , baina ezez gurasoengurasoenarteanartean

►► EuskaldunenEuskaldunen arteanartean gaztelaniaragaztelaniara aldatzeaaldatzea

�� ElebakarrenElebakarren aurreanaurrean

�� GaiakGaiak??

�� ErdarakadakErdarakadak / / euskaeuskaññolaola

NolaNola ikasiikasi dugudugu jokabidejokabidehorihori??

PertsonenPertsonen oinarrizkooinarrizko ikaskuntzaikaskuntza mekanismoakmekanismoak: :

ErrefortzuaErrefortzua / / ZigorraZigorra/ / BabesgabetasunaBabesgabetasuna/ /

ModelatzeaModelatzea

ZigorraZigorra ⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒SaihesteaSaihestea

ErrefortzuaErrefortzua ⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ErrepikatzeaErrepikatzea

• Zuzena: abertsiozko estimulo kontingentea

• Erantzun kostua: eskuragarri den errefortzu baten deuseztatze kontingentea

• Positiboa: estimulo atsegingarri kontingentea

• Negatiboa: zigor baten deuseztatze kontingentea

GaztelaniaGaztelania indartzeaindartzea

►► ErrefortzuErrefortzu positiboapositiboa

�� HistorianHistorian

�� Gaur Gaur egunegun

►► ErrefortzuErrefortzu negatiboanegatiboa

�� AnonimatoariAnonimatoari eusteaeustea

�� HizkuntzaHizkuntza ““neutroaneutroa””

�� KomunikatzekoKomunikatzeko zailtasunakzailtasunak saihesteasaihestea

EuskaraEuskara zigortzeazigortzea

►►HistorianHistorian

► ''Nunca fue la nuestra, lengua de imposición, sino de encuentro; a nadie se le obligó nunca a hablar en castellano: fueron los pueblos más diversos quienes hicieron suyo por voluntad libérrima, el idioma de Cervantes''

Juan Carlos I (2001)

Gaur Gaur egungoegungo zigorrakzigorrak

itxia

intsolidarioa

baserritarra

edukazio

txarrekoa

antigualekoa

erradikala

intolerantea

....

••LegeakLegeak

••KomunikatzekoKomunikatzeko zailtasunakzailtasunak

••KonnotazioKonnotazio politikoapolitikoa

••GatazkaGatazka�� nekeanekea

••DeserosotasunaDeserosotasuna= =

erantzunerantzun kostuakostua

14

Babesgabetasun ikasia

Learned helplessnessOvermier i Seligman (1967)

15

Babesgabetasun ikasiaren eraginaanimalietan

Deskarga saihesten ikasten

duten animalien %a

NORMALA BABESGABEA

Weiss et al., 1975

16

Pertsonetako eraginak

• Motibazioa jaistea (Cowling, 2006)

• Autoestima txikia (Weems i Silverman, 2006)

• Gaitasun txikiagoa kontrola antzemateko

(Maldonado, 2002), eta arazoak konpontzeko (Gonzalez,

Goeppinger i Lorig, 1990)

• Memoria gorabeherak (Kim, Song i Kosten, 2006)

• Depresioa (Sloman, Farvolden, Gilbert i Price, 2006)

• Sumisioa, mendekotasuna (Kao, Nagata i Peterson, 1997)

1717

BehaketaBehaketa bidezkobidezkoikasketaikasketa

ImitazioaImitazioa

HizkuntzaHizkuntza jokabidejokabide sumisoasumisoa modelatzeamodelatzea

HIZKUNTZA KONTZIENTZIA ETA HIZKUNTZA KONTZIENTZIA ETA BABESGABETASUNABABESGABETASUNA

HIZKUNTZA INTERAKZIOKO

EGOERA

GAZTELANIAZ EGITEA

Ordezkatzea bultzatu

Kontzientzia txarra

KATALANEZ EGITEA

Estresantea da

Aurkariak sortzen ditu

Gaia aldarazten du (hizkuntza)

Konnotazio politikoa

Gatazka sortzen du ����nekea

PRESIOSOZIALA

DESERO

SOTASUN

A

DESERO

SOTASUN

A

DESERO

SOTASUN

A

DESERO

SOTASUN

A

21

GutxitutakoGutxitutako hizkuntzahizkuntza batekobatekohiztunenhiztunen babesgabetasunababesgabetasuna

►► EzEz dagodago jokabidejokabide ezikezik

►► EzEz dagodago hizkuntzahizkuntza hautuhautu neutrorikneutrorik: :

euskaldundueuskaldundu edoedo erdaldunduerdaldundu egitenegiten dugudugu

�������� EzEz dagodago gustukogustuko hauturikhauturik (zigorzigor

bikoitzabikoitza))

22

ErrefortzuaErrefortzua eta eta zigorrazigorra pertsonetanpertsonetan

►► ErrefortzuakErrefortzuak eta eta zigorrakzigorrak: : baldintzatubaldintzatu

gabeakgabeak eta eta baldintzatuakbaldintzatuak

►►GarunGarun garatugaratu baten baten pisupisu espezifikoaespezifikoa::

�� FaktoreFaktore kognitiboakkognitiboak kontingentzienkontingentzien eraginareneraginaren

modulatzailemodulatzaile gisagisa

HizkuntzaHizkuntza sumisioasumisioa saihestusaihestuedoedo murriztumurriztu ahalahal da?da?

ZerZer falta falta dugudugu normaltasunanormaltasuna lortzekolortzeko??PlanteamenduPlanteamendu tradizionalatradizionala

HIZKUNTZA FIDELTASUNA

Hizkuntza dimisioa

Kontzientzia

25

PlanteamenduPlanteamendu honenhonen arazoakarazoak

• Gizarte arazo bat dagoela

jakitea

•Nik egiten dudana

garrantzitsua dela jakitea

•Neure gaitasunak ezagutzea

1. Kontzientzia =

2. Hizkuntza kontzientzia izateak ez du esan nahisumisioa nola saihestu dakienik

• Zer pentsatu

• Zer esan eta egin

•Nola sentitu

GureGure planteamenduaplanteamendua ((osagarriaosagarria))

HIZKUNTZA FIDELTASUNA

(katalanez egin nahi izatea)

KATALANAREN ERABILERA ERAGINKORRA

Kontzientzia

2727

Aukerak

►Estimuluan eragitea:

► Modelatzea aldatzea

► Hizkuntza hautuari lotutako

kontingentziak aldatzea

►Erantzunean eragitea:

► Zigorraren eragina murriztea

► Errefortzuen eragina handitzea

28

JokabideaJokabidea aztertzekoaztertzeko mailakmailak

NOLA SENTITU?

EMOZIOAK

ZER ESAN? ZER EGIN?

KOMUNIKAZIOA

ZER PENTSATU?PENTSAMENTUAK

29

EstimuluanEstimuluan eragiteaeragitea::

ModelatzeaModelatzea aldatzeaaldatzea

►►BotereBotere publikoakpublikoak

►►HedabideakHedabideak

►►IdoloakIdoloak

►►PresentziazkoPresentziazko ereduakereduak::

�� GurasoakGurasoak

�� BesteBeste senidesenide batzukbatzuk

�� IrakasleakIrakasleak

�� IdoloIdolo lokalaklokalak

30

EstimuluanEstimuluan eragiteaeragitea::

KontingentziakKontingentziak aldatzeaaldatzea

►►BotereBotere publikoakpublikoak

�� LegeakLegeak

�� OhiturakOhiturak ((ereduakereduak))

►►MasaMasa kritikoakritikoa

31

ErantzuneanErantzunean eragiteaeragitea::

ZigorrarenZigorraren eraginaeragina murrizteamurriztea

►►GizarteGizarte sareasarea: : bakardadebakardade sentimentuasentimentuahautsihautsi

►►ProzesamenduProzesamendu kognitiboakognitiboa::

�� BaliabideBaliabide kognitiboakkognitiboak: : autozentratzeaautozentratzea, , helburuakhelburuak finkatzeafinkatzea......

�� KomunikazioKomunikazio baliabideakbaliabideak: : interakzioainterakzioakontrolatzeakontrolatzea, , deserosotasunadeserosotasuna murrizteamurriztea

�� BaliabideBaliabide fisiologikoakfisiologikoak: : aurreaurre hartzeahartzea, , emozioemozionegatiboennegatiboen kontrolakontrola

32

ErantzuneanErantzunean eragiteaeragitea: :

ErrefortzuenErrefortzuen eraginaeragina handitzeahanditzea

►►GizarteGizarte sarteasartea: :

�� HelburuHelburu berberenberberen inguruaninguruan elkartzeaelkartzea... ...

►►BalorazioBalorazio kognitiboakognitiboa::

�� LortutakoLortutako helburuakhelburuak baloratzeabaloratzea

HIZKUNTZA FIDELTASUNA

Hizkuntza dimisioa

Egin nahi

HIZKUNTZA ASERTIBITATEA

Egiten jakin

3434

GureGure ekarpenaekarpena

Taller Taller d'Espaid'Espai LingLingüíüísticsticPersonal (TELP)Personal (TELP)

35

HelburuakHelburuak

►► NorbanakoarenNorbanakoaren mailamaila::

�� KatalanezKatalanez egiteariegiteari lotutakolotutakodeserosotasunadeserosotasuna murrizteamurriztea..

�� HizkuntzaHizkuntza jokabidejokabide asertiboariasertiboari eskereskergusturagogusturago egoteaegotea..

�� BaliabideBaliabide gehiagogehiago sortzeasortzea..

••GizarteGizarte mailamaila: : hizkuntzahizkuntza jokabidekojokabideko eredueredu

berriakberriak finkatzeafinkatzea�� eragineragin espantsiboaespantsiboa..

36

PuntuPuntu garrantzitsuakgarrantzitsuak

►► PopulazioPopulazio helburuahelburua: : katalanezkatalanez egitekoegiteko gogoagogoa dutenduten

hiztunakhiztunak ((hizkuntzahizkuntza kontzientziadunakkontzientziadunak).).

►► BesteBeste mailamaila batzuetanbatzuetan hizkuntzarenhizkuntzaren aldealde jardunjardun

beharrabeharra ezez du du zalantzanzalantzan jartzenjartzen..

►► HizkuntzaHizkuntza asertibitateaasertibitatea lortzekolortzeko progresibotasunaprogresibotasuna..

37

50 50 edizioedizio

►► LehenaLehena: : AlboraigAlboraig (Pa(Paíís Valencis Valenciàà), 2003ko ), 2003ko azaroanazaroan

►► AzkenaAzkena: Universitat de Val: Universitat de Valèència, 2007ko ncia, 2007ko iraileanirailean

EgokitzapenakEgokitzapenak

�� FuntzionarioentzatFuntzionarioentzat: : jendaurrekojendaurreko arretarakoarretarako hizkuntzahizkuntza ohiturenohiturentailerratailerra (6 (6 orduordu).).

�� EuskarazEuskaraz: 3 : 3 edizioedizio EuskalEuskal HerrianHerrian + + formatzaileenformatzaileen formaziokoformaziokoikastaroikastaro bat (bat (EMUNEMUN).).

�� UnibertsitateUnibertsitate hedapenerakohedapenerako ikastaroaikastaroa (40 (40 orduordu))

�� HizkuntzaHizkuntza AholkularitzakoAholkularitzako MasterraMasterra (UV, 2 (UV, 2 kreditukreditu))

AzkenAzken laburpenalaburpena

EzEz dugudugu hauhau esanesan nahinahi izan...izan...

►► ... ... hizkuntzahizkuntza diskriminazioarendiskriminazioaren konponbidekonponbide

bakarrabakarra denikdenik norbanakoennorbanakoen jokabideajokabidea aldatzeaaldatzea..

►► ……norbanakoennorbanakoen jokabidejokabide batzukbatzuk aldatzeakaldatzeak

konpondukokonponduko duenikduenik euskaleuskal kulturarenkulturaren egoeraegoera

anormalizatuaanormalizatua..

►► ... ... azterketarenazterketaren mailamaila psikologikoapsikologikoa besteakbesteak bainobaino

garrantzitsuagoagarrantzitsuagoa edoedo emankorragoaemankorragoa denikdenik..

HauxeHauxe esanesan dugudugu......►► ... ... mailamaila psikologikoanpsikologikoan ereere lanlan eginegin beharbehar deladela

pertsonenpertsonen jokabideakjokabideak aldatzenaldatzen..

►► ... ... banakakobanakako aukerekaukerek ezinbestekoezinbesteko gizartegizarte

aldaketakaldaketak eragiteneragiten laguntzenlaguntzen duteladutela..

►► ... ... pertsonapertsona batenbaten jokabideakjokabideak bestebeste askoreneanaskorenean

eragineragin dezakeeladezakeela ((eragineragin espantsiboaespantsiboa).).

►► ... ... denokdenok ikasikas dezakeguladezakegula hobetohobeto bizibizi izatenizaten

hizkuntzahizkuntza harremanakharremanak, , etaeta horrekhorrek katalanarenkatalanaren

gizartegizarte presentziapresentzia handituhanditu egingoegingo dueladuela..

EskerrikEskerrik askoaskozuenzuen arretagatikarretagatik

GalderakGalderak, , oharrakoharrak etaeta kritikakkritikakongiongi etorrietorri