ELORRIOKO HIZKUNTZA-ERABILERAREN KALE-NEURKETA, 2013 · 2016-05-24 · EMAITZA OROKORRA 3.1 Hamar...

0

Hizkuntza-erabileraren

ELORRIOKO

HIZKUNTZA-ERABILERAREN

KALE-NEURKETA, 2013

-EMAITZEN TXOSTENA-

Elorrion, 2013-11-26an

1

AURKIBIDEA

1 SARRERA 2

2 METODOLOGIA 4

2.1 Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketaren metodologia 4

2.2 ‘Elorrio 2013’ neurketaren fitxa teknikoa 14

3 ERABILERA ELORRION, 2013. URTEAN: EMAITZA OROKORRA 16

3.1 Hamar elkarrizketatik hiru euskaraz Elorrion 16

3.2 Erabilerarena testuinguratzeko bi datu garrantzitsu: herritarren hizkuntza-gaitasuna eta hortik espero

daitekeen erabilera 18

3.3 Euskararen erabilera Elorrion, hizkuntza-gaitasuna eta espero daitekeen erabilera aintzat hartuta 23

4 ERABILERAREN BILAKAERA ELORRION (2008-2013) 26

4.1 Euskararen erabilerak gora egin du Elorrion azken bost urteotan 26

4.2 Erabileraren eta ezagutzaren bilakaerak 28

5 EUSKAL HERRIKO, HERRIALDEKO ETA ESKUALDEKO DATUEKIKO 30

5.1 Euskal Herriko, EAEko, Bizkaiko eta Durangaldeako datuekiko alderaketa 30

5.2 Hainbat herrirekiko alderaketa 32

5.3 Bilakaeren alderaketa 34

6 ZONALDEKAKO EMAITZAK 36

7 HIZTUNEN EZAUGARRIEN ARABERAKO DATUAK 38

7.1 Sexuaren araberako emaitzak 38

7.2 Sexuaren araberako bilakaera 40

7.3 Adinaren araberako emaitzak 41

7.4 Adinaren araberako erabileraren bilakaera 44

7.5 Euskararen erabilera eta haurren presentzia 46

7.6 Erabilera eta haurren presentzia: bilakaera 48

7.7 Neurketa-egunen araberako emaitzak 50

8 DATU NAGUSIEN IRAKURKETA (LABURPENA) 52

2

11 SSAARRRREERRAA

Euskararen egoera ona den edo txarra den, hobera doan edo okerrera doan galdetzen

digutenean, askotan ez dugu jakiten nola erantzun, eta sarri erantzuna bera oso modu

subjektiboan ematen dugu. Zentzu honetan, gero eta garrantzitsuagoa zaigu euskararen

egoera eta bilakaera modu objektiboan baloratzeko aukera ematen diguten datuak izatea, eta

datu horien artean bada bat herriko euskararen errealitatea adierazteko funtsezkoa dena:

kalean euskara zenbat erabiltzen den, hain zuzen ere.

Badira beste hainbat datu (erroldako ezagutza datuak, ikastetxe eta euskaltegietako

matrikulazio datuak...) herriko hizkuntza-egoera ezagutzeko baliagarri direnak. Datu eta joera

horiek guztiak, nonbait nabarmentzekotan, herriko kaleetan besteak beste ematen den

eguneroko erabileran nabarmentzen dira. Kale-erabileraren neurketak, hortaz, errealitate

horren berri ematen digu modu zuzen eta objektibo batean.

Kale-erabileraren datua funtsezkoa da herri mailan hizkuntza-errealitatea ezagutu edota

planifikatu nahi duen edonorentzat. Euskararen aldeko sustapen-lan bat aurrera eraman ahal

izateko baliabideak mugatuak izan ohi direnez, beharrezkoa zaigu premiarik larrienak zein

diren ezagutzea, lehentasunak finkatzea, eta ondoren horietan eragiteko ekimenak martxan

jartzea.

3

Neurketak, besteak beste, adin-talde bakoitzak kalean euskara zenbat erabiltzen duen esaten

digu, eta horrek erraztu egiten digu ondoren lehentasunak non dauden erabakitzea. Gainera,

kale-erabileraren neurketa maiztasun batekin eginez gero (urtero, bi urtez behin...), urtetik

urtera gertatzen den bilakaera ezagutu ahal izango dugu, eta modu horretan herrian izaten

diren hizkuntza-aldaketak gertutik jarraitu.

4

22 MMEETTOODDOOLLOOGGIIAA

22..11 EEuusskkaall HHeerrrriikkoo hhiizzkkuunnttzzaa--eerraabbiilleerraarreenn kkaallee--

nneeuurrkkeettaarreenn mmeettooddoollooggiiaa

Elorrion egin dugun Hizkuntza-erabileraren Neurketaren oinarri metodologikoa Euskal Herri

mailan egiten den neurketan garaturikoa da, baina kasu honetan herriko berezitasunetara

egokituta.

Hizkuntza-erabileraren Euskal Herriko Kale-Neurketa 1989. urtean egin zen lehen aldiz, eta

geroztik lauzpabost urtean behin errepikatu da: 1993an, 1997an, 2001ean, 2006an, eta

2011n. Euskal Herriko 5.000 biztanletik gorako herri guztietan eta hortik beherako batzuetan

jasotzen dira datuak. Orotara 250.000 hiztunetik gora behatzen dira kalean hizketan.

Kale-neurketaren metodologia behaketa zuzena da; neurtzaileek herriko kaleetan zehar

topatzen duten jendeak darabilen hizkuntza jasotzen dute, ezertxo ere galdetu gabe. Hala,

hiztunek ez dakitenez behatuak direnik, neurtzaileek hiztunaren joera naturala jasotzen dute.

Beraz, inkestaren bidez jasotako datuen subjektibotasuna saihesten da eta emaitza

fidagarriagoak lortzen dira.

5

Landa-lana

Landa-lana burutzerakoan neurtu beharreko kaleak aurrez identifikatzen dira ibilbide bat (edo

gehiago) zehaztuz. Horretarako irizpide nagusia herriko kalerik jendetsuenak biltzea da: plaza

inguruak, parkeak, geltokiak, salerosketa kaleak, eta abar. Ibilbidearekin batera, neurketarako

egunak eta orduak ere definitzen dira, eta hauen hautaketan gure helburua herriko biztanle

guztiak (potentzialki behintzat) neurtu ahal izatea izaten da; alegia, hautatutako egun eta

orduetan herritar guztiek izatea estatistikoki neurtuak izateko aukera.

Elkarrizketa-hizkuntza

Ezaugarri metodologikoen artean aipatu beharreko beste bat honakoa da: neurtzen duguna,

norbanakoaren hizkuntza baino, taldeko elkarrizketa-hizkuntza dela. Kaleko erabileraz ari

garela, elkarrizketak dira behatzen eta zenbatzen ditugunak, eta elkarrizketok beti dira bi

lagun edo gehiagoren artekoak (ezinbestean). Ondorioz, talde batean elkarrizketa bat

behatzen dugunean, une horretan hizketan ari denaren hizkuntza hartzen dugu kontuan talde

osoarentzat, suposatuz une horretan hizkuntza horretan ari badira, beste batean ere horrela

ariko direla, eta aldi berean suposatuz taldeko hiztun hori izan beharrean beste bat balitz

hizketan ari dena, neurtu dugun hizkuntza berean egingo lukeela.

Kale-erabileraren neurketa izanik, hiztun-talde bakoitza une labur batean baino ez dugu

behatzen eta ondorioz metodologia honekin ezin dugu taldeko kide bakoitzaren jokaera

ezagutu. Dena den, hau horrela egiteko oinarri metodologikoak sendoak dira. Kalean

behatzen ditugun hiztun taldeek hizkuntza jokaera finkatua izaten dute eta hau oso gutxitan

aldatzen da. Neurtzen ditugunak kasurik gehienetan lagunak, familia berekoak edota

hurbilekoak izaten dira. Kasu hauetan, Euskal Herrian behatu ahal izan diren hizkuntza-

6

ohituren arabera, erabakita egoten da inkontzienteki bada ere zein hizkuntzatan izango

den elkarrizketa.

Euskara ez dakitenen kasuan erabaki hori automatikoa da (gaztelaniaz edo frantsesez, alegia).

Eta dakitenen artean, pertsona bat ezagutu eta denbora gutxira finkatu ohi da berarekin zein

hizkuntza erabili. Talde batean ere antzera gertatzen da: hiztun jakin batzuen artean hizkuntza

jakin bat hautatzen da eta aurrerantzean hiztun horien arteko elkarrizketak kasurik gehien-

gehienetan hizkuntza horretan izango dira. Jakin badakigu hizkuntza-ohiturak aldatu ere

egiten direla baina aldaketa ez da “berez” edo modu erraz batean gertatzen, eta hain zuzen

aldagaiztasun horrek, hiztun jakinen arteko hizkuntza-ohiturak, oro har, egonkor izatea dakar.

Fitxak

2013ko neurketa honetan erabilera datuak fitxa bakarrean jaso ditugu. Fitxa honen bidez,

erabilera zenbatekoa den jakiteaz gain, ondorengo hiru aldagai hauek euskararen erabileran

duten eragina neurtzeko aukera izan dugu: sexuaren eragina, haurren presentzia eta neurtzen

dugun taldearen adin-osaketa. Neurraldi guztietan fitxa berdina erabili da.

Ikus ondoren fitxa horien irudiak:

9

Aipatutako aldagai horiek hizkuntza-erabileran suposatzen duten baldintzapenaren neurri bat

atera dezakegu, esan bezala, hiztunen ezaugarriak jasotzeko aukera ematen digun fitxaren

bidez.

“Elorriotarren” erabilera baino gehiago, Elorrioko

kaleetakoa

Muga metodologikoak tarteko, ezin dugu erabateko ziurtasunez esan neurketa honetan

jasotakoa Elorrioko biztanleen (Elorrioarren) erabilera denik. Horren ordez, zuzenagoa da

esatea Elorrioko kaleetan jaso dugun erabilera dela hemen aurkezten duguna. Izan ere, ezin

dugu ziurtatu kalean neurtzen ditugun hiztun guztiak herrikoak direnik.

Bestalde, kale-erabileraren neurketa egitean neurtzen ditugun hiztunak ez dira beti berdinak,

eta ezin dugu aurreikusi kalean noiz norekin topo egingo dugun. Ondorioz, jasotako datuak

adierazgarriak izanik ere, aztergai dugun aldagaia euskararen kale-erabilera, alegia neurri

txiki batean aldagarria da. Horregatik da, besteak beste, bereziki interesgarria maiztasun jakin

batekin neurketak egin eta joera nagusiei erreparatzea. Edonola ere, erabilitako metodologiak

bermea ematen digu neurketa bakoitzaren emaitzetatik zenbait ondorio orokor ateratzeko.

Adierazgarritasuna

Esan bezala hainbat aldagaik erabileran duen eragina aztertu dugu neurketan: adina, haurren

presentzia, eta sexua, besteak beste. Neurraldi guztietan hiztunaren adina jaso dugu; baita

hiztuna haurrekin dagoen ala ez eta hiztunaren sexua ere.

10

Emaitzak aztertzerakoan laginaren tamaina izango dugu kontuan, laginak gutxieneko kopuru

bat bete beharko du aldagai horren eragina aztertu ahal izateko. Izan ere, aldagaia zenbat eta

zehatzagoa izan, lagina txikiagoa izango da eta datuek adierazgarritasuna galduko dute.

Esaterako, behatutako hiztunen adina taldeka banatzeko behar besteko lagina (neurtutako

pertsona kopurua) izango dugu, baina adin-talde bakoitzean sexuaren araberako azterketa

egiteko ez, aldagai bat zenbat eta gehiago deskonposatu, orduan eta lagin txikiagoa baitugu

emaitzen irakurketa egiteko.

Oharrak

Eta atal honi amaiera emateko, ikus ondoren datu-bilketarako neurtzaileek eskura izan

dituzten ohar-orriak:

14

22..22 ‘‘EElloorrrriioo 22001133’’ nneeuurrkkeettaarreenn ffiittxxaa tteekknniikkooaa

Prozedurak

Aurreko puntuan, Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa egiteko metodologia

azaldu dugu zehatz-mehatz. Hor adierazitako xehetasun guztiak baliagarriak dira Elorrioko

hizkuntza-erabileraren kale-neurketaren berri emateko ere. Ez ditugu, hortaz, errepikatuko.

Ibilbideak

Arestian aurreratu dugun moduan, ibilbide bakoitzaren nondik norakoa zehazterakoan eta

definitzerakoan, herriko kalerik jendetsuenak biltzea izan da irizpide nagusia: plaza inguruak,

parkeak, geltokiak, salerosketa-kaleak, eta abar. Ibilbidearekin batera, neurketa egiteko

egunak eta orduak ere zehaztu ditugu, eta horiek hautatzean, herriko biztanle guztiak

(potentzialki, behintzat) neurtu ahal izatea izan da gure helburua; alegia, hautatutako egun

eta orduetan herritar guztiek edukitzea neurtuak izateko aukera.

Irizpide horiekin, 2013ko Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa egiteko erabili diren

hiru ibilbideak hauek dira:

1. ibilbidea: Berriotxoa kalea, San Juan Ibaiondo (Eroski), Merkatu plaza, Kiroldegia, Nizeto

Urkizu.

2. ibilbidea: Labakua kalea, Ibarra auzoa, Esteibarlanda kalea eta Osasun zentroa.

3. ibilbidea: Erreka kalea, Errebonbilo kalea, Don Tello kalea, Herriko plaza eta Elizburu kalea

(Arriola kultura aretoa).

15

Landa-lana

Landa-lanari dagokionez, 2013ko maiatzak 23a eta maiatzak 26a bitartean egin dugu, honako

koadro honetan azaltzen diren neurraldi eta ordutegietan:

Maiatzak 23, osteguna 11:30 - 13:30

Maiatzak 24, ostirala 11:30 - 13:30

Maiatzak 24, ostirala 16:00 - 18:00

Maiatzak 25, larunbata 11:30 - 13:30

Maiatzak 26, igandea 18:00 - 20:00

Unibertsoa, lagina eta emaitzen adierazgarritasuna

UNIBERTSOA: Elorrioko kaleetan entzun daitezkeen elkarrizketak.

LAGINA: behaketa egin dugun bitartean, behatu ditugun 1.097 elkarrizketek eta horietan

solaskide izan diren 3.056 herritarrek osatu dute lagina.

AKATS-TARTEAREN KALKULUA (erabat ausazkoak diren laginketei egozgarria): ±%3koa

elkarrizketen lagin osoarentzat, %95,0ko konfiantza mailan, eta p=%33,4 izanik (behatutako

elkarrizketen artean euskarazkoek osatu duten ehunekoa).

16

33 EERRAABBIILLEERRAA EELLOORRRRIIOONN,, 22001133.. UURRTTEEAANN::

EEMMAAIITTZZAA OORROOKKOORRRRAA

33..11 HHaammaarr eellkkaarrrriizzkkeettaattiikk hhiirruu eeuusskkaarraazz EElloorrrriioonn

Elorrioko kaleetan entzundako hamar elkarrizketatik hiru baino zertxobait gehiago, %33,4

zehatzago esateko, euskaraz izan da. Gainerakoak gaztelaniaz izan dira nagusiki (%65,9), eta

badira beste hizkuntza batzuetan gertatzen direnak ere (%0,7, hain zuzen, 2013ko maiatzean

eta ekainean egindako neurketaren arabera).

A. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. ELORRIO, 2013 (%)

Euskaraz

%33,4

Gaztelaniaz

%65,9

Beste

hizkuntzetan

%0,7

Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.

17

Horixe da 2013ko udaberrian Elorrioko herrian egindako neurketaren emaitza nagusia.

Neurketa nola egin dugun (erabilitako metodoa, alegia) zehatz-mehatz azaldu dugu txosten

honetako 2. atalean. Gogora dezagun, besterik gabe, 1.097 elkarrizketa behatu ditugula

Elorrion, eta 3.056 lagun izan direla guztira elkarrizketa horietako solaskideak. Ikerketa

sozialean erabili ohi diren parametroetan, kopuru handia da hori 7.093 biztanle dituen herri

batentzat1. Termino estatistikoetan, esan dezakegu euskarazko elkarrizketen %33,4ko datu

horri ±%3ko akats-tartea dagokiola, %95,0eko konfiantza mailan, unibertso osoaz hitz

egiterakoan2.

1. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. ELORRIO, 2013

Kop. (%)

Euskaraz 1.022 33,4

Gaztelaniaz 2.012 65,9

Beste

hizkuntzetan 22 0,7

1 EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2011

2 Hizkuntzen erabileren kale-neurketetarako Soziolinguistika Klusterrak berariaz landutako eredu matematikoaren emaitza (ikus

http://www.soziolinguistika.org/eu/lagina/eskaera/kale-erabilera).

18

33..22 EErraabbiilleerraarreennaa tteessttuuiinngguurraattzzeekkoo bbii ddaattuu

ggaarrrraannttzziittssuu:: hheerrrriittaarrrreenn hhiizzkkuunnttzzaa--ggaaiittaassuunnaa eettaa

hhoorrttiikk eessppeerroo ddaaiitteekkeeeenn eerraabbiilleerraa

Ehuneko 33,4koa da, hortaz, euskararen erabilera3 Elorrion, 2013ko neurketaren emaitzen

arabera. Hori asko den edo gutxi den hausnartzeko, ezinbestekoa iruditzen zaigu, ezer baino

lehen, beste bi datu aintzat hartzea: herrian euskaraz hitz egiteko gai direnen kopurua batetik

(euskaldunen kopurua, alegia) eta euskaldun kopuru horretatik “espero daitekeen erabilera”

bestetik. Jarraian aurkeztuko ditugu datuok.

3 Berez, zentzu hertsian, “kale-erabileraz” hitz egin beharko genuke. Azalpena arintzearren, ordea, “erabilera” terminoa erabiliko

dugu. Izan ohar hau kontuan txosten osorako.

19

Elorriotarren hizkuntza-gaitasuna

EUSTATek 2011. urtean egindako Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistikaren arabera, hamar

hiztunetik sei, %61,3 zehatz esanda, euskaldunak ziren Elorrion4; beste bi hiztunek (%19,9),

euskalduna izan gabe, bazuten euskararen nolabaiteko ezagutza bat, ulermen mailan,

behintzat, eta gainerako %18,8ak erdaldunak ziren, euskara ulertu ez eta hitz egiten ere

batere ez zekitenak. Horiek dira Elorrioko herritarren hizkuntza-gaitasunari buruz argitaratu

diren daturik berrienak.

4 Kategoria horiek euskararen jakite mailari buruz egiten diren lau galderei (ulertzen duzu?, hitz egiten duzu?, irakurtzen duzu?,

eta idazten duzu?) erantzundakoaren arabera lortu dira. Aukeran ematen diren erantzunak (ezer ez, nekez, eta ondo) konbinatuz,

zazpi hiztun-kategoria sortzen dira, eta zazpi horiek bilduz, guk aurkeztutako hirurak.

ULERTU HITZ EGIN IRAKURRI IDATZI

EUSKALDUNAK

ALFABETATUAK Ondo Ondo Ondo Ondo

ERDI-ALFABETATUAK Ondo Ondo Nekez Nekez

ALFABETATUGABEAK Ondo Ondo Ez Ez

IA EUSKALDUNAK

ALFABETATUAK

Ondo/

Nekez Nekez

Ondo/

Nekez

Ondo/

Nekez

ALFABETATUGABEAK

Ondo/

Nekez Nekez Ez Ez

PASIBOAK

Ondo/

Nekez Ez Ez Ez

ERDALDUNAK Ez Ez Ez Ez

20

B. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA. ELORRIO, 2011 (%)

Euskaldunak

%61,3

Ia

euskaldunak

%19,9

Erdaldunak

%18,8

Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2011.

21

Espero daitekeen euskararen erabilera

Zer-nolako harremana dago ezagutzaren eta erabileraren artean? Gure kasuan: Elorrion

neurtutako erabilera (%33,4 euskaraz) zer da, handia edo txikia, bertako herritarren artean

euskaldunek osatzen duten tartea kontuan hartuta? (esan bezala, %61,3 ziren euskaldunak

2011ean).

Galdera horri erantzuten laguntzeko, bere garaian J.L. Alvarez Enparantza Txillardegik eredu

matematiko bat garatu zuen5. Eredu horretan, gune jakin batean dauden euskaldunen

proportziotik abiatuta, euskararen erabilerari buruzko kalkulu bat egiten du. Zehazki, zera

adierazten du eredu horrek: eremu jakin batean, bertan dauden euskaldun guztiak

euskararekiko leial izanez gero (hots, euskalduna euskaldunarekin ahal duen guzti-guztietan

euskaraz mintzatuz gero), eta herritarren harremanak guztiz ausazkoak izanez gero (egoera

isotropikoa), zenbatekoa izango litzatekeen euskararen erabilera. Kopuru horri “espero

daitekeen erabilera” (edo “erabilera isotropikoa”) esan izan zaio; hots, baldintza teoriko

5 Gaian sakontzeko, ikus Alvarez Enparantza, J. L., Txillardegi, 2001, Hacia una Socio-Lingüística Matemática. Donostia: Euskal

Soziolinguistika Institutua Sortzen; Isasi, X eta Iriarte, A, 2002, BAT Soziolinguistika aldizkaria, 54-68 orr.

22

horiek betez gero, erabilera zenbatekoa izango litzatekeen. Eta honako formularen bidez

kalkulatzen da:

PB = euskararen erabilera maila

mB = euskararekiko leialtasuna

ex = elebidunen proportzioa

w2 = bikoteen pisua

w3 = hirukoteen pisua

w4 = laukoteen pisua

Aplika dezagun formula hori Elorrioko errealitatera.

PB = 1,0*(0,60·0,6132 + 0,22·0,613

3 + 0,18·0,613

4) = 0,301 = %30,1

Kalkuluak eginda, hortaz, Elorrion %30,1koa da baldintza horietan “espero daitekeen

erabilera”. Hortaz, Elorrioko biztanleen arteko zorizko harreman posibleetan, eta euskaldunek

euskaldunekin beti euskaraz jardunez gero, %30,1koa da espero daitekeen euskararen

erabilera.

PB = mB (w2ex2 + w3ex

3+ w4ex4)

23

33..33 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraa EElloorrrriioonn,, hhiizzkkuunnttzzaa--

ggaaiittaassuunnaa eettaa eessppeerroo ddaaiitteekkeeeenn eerraabbiilleerraa aaiinnttzzaatt

hhaarrttuuttaa

Jar ditzagun taula batean eta irudikatu ditzagun grafiko batean orain arte aipatu ditugun hiru

datu nagusi horiek:

C. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, HORREN ARABERA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA

ETA EUSKARAREN KALE-ERABILERA ERREALA ELORRION, 2011/2013 (%)

61,3

33,430,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Hizkuntza-gaitasuna

2011 (euskaldunen

%a)

Erabilera erreala 2013 Espero daitekeen

erabilera 2011

(kalkulua)

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013; EUSTAT, Biztanleriaren eta

Etxebizitzen Estatistika, 2011.

Taulan eta grafikoan ikus daitekeen bezala, euskararen erabilera askoz apalagoa da Elorrion,

ezagutza baino. Zehazki, elebidunen kopuruaren (%61,3) azpitik gelditzen da euskararen

erabilera (%33,4). Lehen begiratu batean eman dezake euskara gutxi erabiltzen dela Elorrion,

euskaraz hitz egiteko gai direnen kopuruarekin alderatuta, betiere. Ezagutzaren eta

erabileraren arteko tarte hori handia dela, alegia. Baina erabileraren eta ezagutzaren

proportzioak zuzenean alderatzetik ateratzen diren ondorioak, sarri, okerrak izaten dira, ia

24

ezinezkoa baita erabilera- eta ezagutza-datuak bat etortzea. Kontuan izan behar dugu ia kasu

guztietan euskaldunak gaztelaniadunak ere badirela (euskaldun elebakarrak haurren artean

soilik topa daitezke), eta hizkuntza bat zein bestea erabil dezaketela. Eta, jakina, euskaraz hitz

egiteko gai ez den mintzakidearekin beti hitz egingo dute gaztelaniaz; mintzakide

elebidunarekin, berriz, euskaraz edo gaztelaniaz hitz egin ahal izango dute. Beraz, ezinezkoa

da euskararen erabilera ezagutzaren mailakoa izatea. Hori horrela izan dadin (erabilera eta

ezagutza bat etor daitezen), bi baldintza bete beharko lirateke: euskaldunek inolako

harremanik ez izatea euskaldun ez direnekin, eta euskaldunen artean ere euskara besterik ez

erabiltzea. Horrela, Elorrioko kasuan bi kopuru horien artean ageri den aldea, oro har, bat

dator Euskal Herriko zonalde eta udalerri gehienetan izaten den aldearekin.

2. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, HORREN ARABERA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA ETA

EUSKARAREN KALE-ERABILERA ERREALA ELORRION, 2011/2013

(%) Oinarria (kasu kopurua):

Hizkuntza-gaitasuna, 2011 (euskaldunen %a) 61,3 Hiztunak: 7.109

Erabilera erreala, 2013 33,4

Behatutako

solaskideak: 3.056

Espero daitekeen erabilera, 2011 (kalkulua) 30,1 Hiztunak: 7.109

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013; EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen

Estatistika, 2011.

Aintzat hartzeko beste erreferentzia baldintza isotropikoetan euskaldunek leial jokatuz gero

“espero daitekeen erabilera” dugu. Kopuru hori %30,1koa da Elorrion. Eta erabilera erreala

(%33,4koa), berriz, espero zitekeenaren gainetik gelditzen da. Hau da, baldintza isotropikotan

euskaldunak leial izanez gero espero daitekeen erabilera mailaren gainetik dago Elorrion

euskararen kale-erabilera, 2013ko datuen arabera, betiere.

Horren interpretazioa egin aurretik, esan dezagun ezin dugula ahaztu esperotako

erabilerarena erreferentzia teorikoa dela eta jakin badakigula harreman-sareak, berez, ez

25

direla ausazkoak izaten. Hots, edonork ez duela edonorekin harremanik izaten (harreman

gehiago dugu gure ingurukoekin eta adin berekoekin, adibidez, eta herriko zenbaitekin ez

dugu inoiz harremanik izaten). Era berean, badakigu euskaldunen leialtasuna ez dela

%100ekoa, eta euskara dakitenen arteko elkarrizketak ez direla beti euskaraz izaten.

Horiek guztiak horrela izanik, erabilera erreala “espero zitekeena” baino handiagoa izateak,

zeharka, zera adierazi nahiko luke: herriko euskaldunak nahiko trinkoturik bizi direla, eta

euren arteko harreman-sarea nahiko bizia eta aberatsa dela. Horrela, egunerokoan

euskaldunek erdaldunekin erlazio gutxiago izaki, euskararen erabilera estatistikoki espero den

baino handiagoa da. Horrez gain, euskaldunen leialtasunaren nolabaiteko seinale ere bada

datu hori.

26

44 EERRAABBIILLEERRAARREENN BBIILLAAKKAAEERRAA EELLOORRRRIIOONN

((22000088--22001133))

44..11 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraakk ggoorraa eeggiinn dduu EElloorrrriioonn

aazzkkeenn bboosstt uurrtteeoottaann

Elorrion 2008an egin zuen Soziolinguistika Klusterrak, lehen aldiz, erabileraren kale neurketa.

Garai hartan, erabilera %28,4koa izan zen. Beraz, bost puntu igo da euskararen erabilera

azken bost urtetan, beheko grafikoan jaso dugu bilakaera:

D. GRAFIKOA: EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. ELORRIO, 2008-2013 (%)

28,4

33,4

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

2006 2008 2010 2012 2014

27

3. TAULA: EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. ELORRIO, 2008-2013

Elorrio

Oinarria

(behatutako

solaskideak)

(%) Kop.

2008 28,4 (3423)

2013 33,4 (3056)

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2008; 2013

28

44..22 EErraabbiilleerraarreenn eettaa eezzaagguuttzzaarreenn bbiillaakkaaeerraakk

Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera

Euskara erabiltzeko ezinbesteko baldintza euskaraz jakitea izanik, ikus dezagun zer-nolako

bilakaera izan den herritarren hizkuntza-gaitasunean. Taula eta grafiko honetan aurkezten

ditugu herritarren hizkuntza-gaitasunari buruzko datuak, hasi 1986. urtetik eta 2011. urtea

bitartekoak.

4. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNAREN BILAKAERA. ELORRIO, 1986-2011 (%)

1986 1991 1996 2001 2006 2011

(kop.) (kop.) (kop.) (kop.) (kop.) (kop.)

Euskaldunak 3.733 3.820 4.085 4.112 4.034 4.345

Ia euskaldunak 761 821 882 1.151 1.200 1.409

Erdaldunak 3.099 2.684 2.254 1.720 1.647 1.339

GUZTIAK 7.593 7.325 7.221 6.983 6.881 7.093

(%) (%) (%) (%) (%) (%)

Euskaldunak 49,2% 52,2% 56,6% 58,9% 58,6% 61,3%

Ia euskaldunak 10,0% 11,2% 12,2% 16,5% 17,4% 19,9%

Erdaldunak 40,8% 36,6% 31,2% 24,6% 23,9% 18,9%

GUZTIAK 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak.

Datuon irakurketa argia da: Elorrion erabilerak gora egin du hogeita bost urtetan: %49,2tik

%61,3ra, hain zuzen. Gaur egun, hamar biztanletatik sei euskalduna da. Erdaldun elebakarrak,

berriz, %40,8tik %18,9rako jaitsiera nabarmena izan dute. Azkenik, ia euskaldunak direnen

pisuak ere gora egin du 1986tik 2011ra bitartean. Hortaz, aldaketak izan dira herritarren

29

hizkuntza-gaitasunean. Laburtuz: geroz eta gutxiago dira erdaldun elebakarrak, eta

elebidunen kopuruak, berriz, gora egin du 1986tik hona.

E. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNAREN BILAKAERA. ELORRIO, 1986-2011 (%)

49,2% 52,2%56,6%

58,9%58,6%

61,3%

10,0%11,2% 12,2%

16,5% 17,4%

19,9%

40,8%36,6%

31,2%

24,6%

23,9%

18,9%

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

1986 1991 1996 2001 2006 2011

Euskaldunak

Ia euskaldunak

Erdaldunak

Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak.

30

55 EEUUSSKKAALL HHEERRRRIIKKOO,, HHEERRRRIIAALLDDEEKKOO EETTAA

EESSKKUUAALLDDEEKKOO DDAATTUUEEKKIIKKOO AALLDDEERRAAKKEETTAA

55..11 EEuusskkaall HHeerrrriikkoo,, EEAAEEkkoo,, BBiizzkkaaiikkoo eettaa

DDuurraannggaallddeeaakkoo ddaattuueekkiikkoo aallddeerraakkeettaa

Atal honetan, Euskal Herriko 2011. urteko Kale Neurketak hainbat lurralde-eremutan eman

dituen emaitzak aurkeztu ditugu. Ikus daitekeen bezala, Elorrioko euskararen kale-erabilera

(%33,4) gainerako eremuak baino dezente altuagoa da; EAEkoa % 16,1ekoa da, Euskal

Herrikoa %13,3koa eta Bizkaikoa %9,4koa. Eremu hurbilagoa, eskualdea, da erabileran

gertuen duena, baina Durangaldeko erabilera ere Elorriokoa baina apalagoa da (%19,9).

31

F. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. EUSKAL HERRIA, EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA,

GIPUZKOA, DONOSTIALDEA ETA ELORRIO, 2011/2013 (EUSKARAZ %)

13,316,1

9,4

19,9

33,4

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Euskal Herria EAE Bizkaia Durangaldea Elorrio

Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 eta Euskal Herriko hizkuntza-

erabileraren kale-neurketa, 2011.

Datu horiek apur bat testu-inguratzeko, kontuan har ditzagun eremu bakoitzeko herritarren

hizkuntza-gaitasuna eta hizkuntza-gaitasun horren arabera “espero daitekeen erabilera”. Datu

horiek honako grafiko honetan aurkeztu dira.

32

G. GRAFIKOA: HIZKUNTZA-GAITASUNA, ERABILERA ETA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA. EUSKAL

HERRIA, EAE, GIPUZKOA, DONOSTIALDEA ETA ELORRIO, 2011/2013 (%)

27,6

37,4

31,2

49,1

61,3

13,316,1

9,4

19,9

33,4

5,19,9

6,7

18,121,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Euskal Herria EAE Bizkaia Durangaldea ELORRIO

Hizkuntza-gaitasuna 2011 (euskaldunen %a)

Erabilera erreala 2011/2013

Espero daitekeen erabilera 2011 (kalkulua)

Iturriak: erabilerarako, Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 eta Euskal Herriko

hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011. Hizkuntza-gaitasunerako, Soziolinguistika Klusterra, Euskararen Datu Basea

eta EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2011.

Oharra: Euskal Herriko hizkuntza-gaitasunaren datua (eta espero daitekeen erabilerarena) 2001. urtekoak dira.

Ikus daitekeenez, Elorrion euskaldun gehiago daude, oro har, gainerako eremu guztietan

baino, eta, hortaz, handiagoa da “espero daitekeen erabilera”, Durangaldean, Bizkaian, EAEn

eta Euskal Herrian baino. Erabilera erreala altuena ere Elorrion topatu dugu. Durangaldeko

eskualdean baino ia hamalau puntu handiagoa izan da Elorrion (%19,9koa eta %33,4koa,

hurrenez hurren). Ondoren datoz, EAEko erabilera (%16,1), Euskal Herrikoa (%13,3) eta

azkenik Bizkaikoa (%9,4).

55..22 HHaaiinnbbaatt hheerrrriirreekkiikkoo aallddeerraakkeettaa

Ikusi dugu, oro har, 2011ko gure behaketetan Elorrion euskara gehiago entzun dugula,

Durangaldean eta Bizkaian baino. Aldera dezagun orain, Elorrioren egoera inguruko udalerri

33

batekin edota antzeko hizkuntza-gaitasuna duten bi udalerrirekin. Beti ere, gogoratu behar

dugu alderaketak egiteko udalerri horietan Kale Neurketa egina behar dugula.

H. GRAFIKOA: EZAGUTZA, ERABILERA ETA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA. GERNIKA-LUMO,

IGORRE, ZALDIBAR ETA ELORRIO, 2011/2013 (%)

67,6 68,0

48,4

61,3

49,0 46,8

21,7

33,437,9 38,5

17,5

30,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Gernika-Lumo Igorre Zaldibar Elorrio

Hizkuntza-gaitasuna 2011 (euskaldunen %a)

Erabilera erreala 2011/2013

Espero daitekeen erabilera 2011 (kalkulua)

Iturriak: erabilerarako, Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 eta Euskal Herriko

hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011. Hizkuntza-gaitasunerako, EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika,

2011.

Elorrioko datuak Gernika-Lumokoekin eta Igorrekoekin alderatuta, “euskaldunagoa” azaltzen

zaizkigu bi udalerriak Elorrio baino. Kontuan izan behar dugu gehiago direla euskaraz hitz

egiteko gai Gernika-Lumon zein Igorren, handiagoa da, horregatik, “espero daitekeen

erabilera” eta handiagoa da, azkenik, eta batez ere, erabilera erreala ere. Izan ere, bi

udalerrien eta Elorrion artean ezagutzan dagoen aldea baino handiagoa da erabileran

dagoena.

Durangaldean Zaldibarko erabilera datuak ere baditugu. Zaldibarren elebidunen kopurua

baxuagoa da Elorrion baino eta erabilera erreala ere dezente baxuagoa da, baina bi udalerri

hauetan ezagutzaren artean eta erabileraren artean dagoen aldea antzekoa da.

34

55..33 BBiillaakkaaeerreenn aallddeerraakkeettaa

I. grafikoan, Elorrioko bilakaera gainerako eremuetan izandakoarekin alderatzen da. Nahiko

paraleloak dira eremuon bilakaerak: 1989-2006 tartean goranzko bilakaera izan du

euskararen erabilerak aztertutako eremu guztietan (Elorrion ez dugu daturik). Bilakaera hori

biziagoa izan da Durangaldean, Bizkaian, EAEn eta Euskal Herrian baino. Azken urtetan, aldiz,

beherakada gertatu da. Beherakada apalagoa (edo mantentzea) izan dugu EAEn, Euskal

Herrian, eta Bizkaian, eta nabarmenagoa izan da Durangaldean. Elorrion, aldiz, azken urtetan

erabilerak gora egin du.

35

I. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. EUSKAL HERRIA, EAE, GIPUZKOA,

DONOSTIALDEA ETA ELORRIO, 1979-2011/2013 (EUSKARAZ%)

10,811,8

13,0 13,3 13,7 13,311,513,5

15,2 15,9 16,816,1

8,19,6 10,5 10,7 10,7 9,4

14,5

18,119,5

23,1

19,9

28,4

33,4

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

1988 1993 1998 2003 2008 2013

Euskal Herria

EAE

Bizkaia

Durangaldea

ELORRIO

5. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. EUSKAL HERRIA, EAE, BIZKAIA, DURANGALDEA

ETA ELORRIO, 1989-2011/2013 (EUSKARAZ%)

Euskal

Herria EAE Bizkaia Durangaldea Elorrio

1979

1989 10,8 11,5 8,1

1993 11,8 13,5 9,6 14,5

1996

1997 13 15,2 10,5 18,1

1998

1999

2001 13,3 15,9 10,7 19,5

2002

2006 13,7 16,8 10,7 23,8

2008 28,4

2011 13,3 16,1 9,4 19,9 33,4

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2008; 2013. Gainerako datu guztietarako

iturria: Euskal Herriko Hizkuntza-erabileraren kale-neurketa 1989 (EKB), 1993 (EKB), 1997 (EKB), 2001 (SEI), 2006

(Soziolinguistika Klusterra) eta 2011 (Soziolinguistika Klusterra).

36

66 ZZOONNAALLDDEEKKAAKKOO EEMMAAIITTZZAAKK

Herritarrek leku publikoetan zer hizkuntza erabiltzen duten neurtzea xede izanik, herriko

bizitza soziala gertatzen den zonaldeetan egin dugu behaketa. Zonalde horiek zehazteko,

udalerriko herritarren harreman-gune nagusiak non kokatzen diren zehaztu ohi da, eta behin

zonalde horiek definitu ostean, bakoitzaren barruan zer ibilbideri jarraitu behar zaion erabaki,

Udaleko teknikariekin elkarlanean. Elorrion kasuan, hiru eremutan banatu dugu udalerria.

Emaitzak hurrengo taula eta grafikoan aurkezten ditugu, eta bertan ikus dezakegun bezala,

batez bestekoa baino euskara gehiago entzun genuen 3. Ibilbidean (Erreka kalea,

Errenbonbilo kalea, Don Tello kalea, Herriko plaza eta Elizburu kalea –Arriola Kultur aretoa).

Batez bestekoaren pareko erabilera jaso dugu 1. Ibilbidean (Berriotxoa kalea, San Juan

Ibaiondo –Eroski-, Merkatu plaza, Kiroldegia eta Nizeto Urkizu). Eta azkenik, bataz

bestekoaren azpitik dago 2. Ibilbidean jasotako erabilera (Labakua kalea, Ibarra auzoa,

Esteibarlanda kalea eta Osasun zentroa).

37

6. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ZONALDEAREN ARABERA. ELORRIO, 2013

GUZTIAK 1. Ibilbidea 2. ibilbidea 3.ibilbidea

Euskaraz 33,4 33,7 23,8 39,6

Gaztelaniaz 65,8 66,3 75,6 59,0

Beste hizkuntzetan 0,7 - 0,6 1,3

GUZTIRA 100,0 100,0 100,0 100,0 Oinarria (kasu kolpurua) (3.056) (893) (864) (1299)


J. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ZONALDEAREN ARABERA. ELORRIO, 2013

(EUSKARAZ, %)

33,7

23,8

39,6

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

1. I

bil

bid

ea

2. i

bil

bid

ea

3.i

bil

bid

ea


38

77 HHIIZZTTUUNNEENN EEZZAAUUGGAARRRRIIEENN AARRAABBEERRAAKKOO

DDAATTUUAAKK

77..11 SSeexxuuaarreenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk

Aldea handia ez bada ere emakumezkoek gizonezkoek baino zertxobait gehiago hitz egiten

dute euskaraz, ia hiru puntuko aldea dago bien hizkuntza-portaeren artean.

K. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ELORRIO, 2013 (EUSKARAZ, %)

34,631,9

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Emakumez koak Giz onez koak


39

7. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ELORRIO, 2013

GUZTIAK Emakumezkoak Gizonezkoak

Euskaraz 33,4 34,6 31,9

Gaztelaniaz 65,9 64,8 67,2

Beste hizkuntzetan 0,7 0,6 0,9

GUZTIRA 100,0 100,0 100,0

Oinarria (behatutako

solaskideak)

(3056) (1766) (1290)


40

77..22 SSeexxuuaarreenn aarraabbeerraakkoo bbiillaakkaaeerraa

Bi neurketetan joera bera atzeman dugu: emakumezkoen eta gizonezkoen arteko erabileran

alde handirik ez dagoen arren, bai 2008an eta bai 2013an hiztuna emakumezkoa denean

euskara zertxobait gehiago entzun dugu gizonezkoa denean baino.

L. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ELORRIO, 2008-2013

(EUSKARAZ, %)

28,4

33,4

29,2

34,6

27,4

31,9

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

2006 2008 2010 2012 2014

GUZTIAK

Emakumezkoak

Gizonezkoak

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa,2008;2013.

8. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ELORRIO, 2008-2013 (EUSKARAZ, %)

GUZTIAK Emakumezkoak Gizonezkoak

2008 28,4 29,2 27,4

2013 33,4 34,6 31,9 Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa,2008;2013

41

77..33 AAddiinnaarreenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk

Alde esanguratsuak antzematen dira hizkuntza-portaera adinaren arabera aztertuz gero.

Datuak ikusita, joera argia antzematen da Elorrion: haurrak dira alde handiarekin euskaraz

gehien hitz egiten dutenak. 2013ko neurketan, Elorrion behatutako haurren %65,9 ari ziren

euskaraz. Ondoren, erabilera dezente jaitsiz, gazteak ditugu (%28,3 euskaraz). Jarraian

helduak datoz (%26,2ko erabilera) eta, azkenik, adinekoak (%19,9).

M. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ELORRIO, 2013 (EUSKARAZ, %)

65,9

28,326,2 19,9

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak


42

9. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ELORRIO, 2013

GUZTIAK Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak

Euskaraz 33,4 65,9 28,3 26,2 19,9

Gaztelaniaz 65,9 33,6 71,7 72,6 80,1

Beste hizkuntzetan 0,7

0,5 --

1,2

-

GUZTIRA 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Oinarria (behatutako solaskideak) (3056) 1.497 312 3.512 1.484


Adinaren araberako hizkuntza-portaera, hurrenkerari dagokionean, bat dator Euskal Herria

osotasunean harturik gaur egun antzematen denarekin: haurrek erabiltzen dute gehien

euskara, ondoren gazteek, gero helduek eta, azkenik, adinekoek. Elorrion, ordea, haur eta

gazteen arteko aldea oro har ematen dena baino handiagoa da. Dena den, esan beharrik ez

dago, belaunaldi berriak etorkizunaren aitzindari eta aurrerapen diren heinean, haur, gazte,

heldu eta adinekoen, hurrenkera edo banaketa hori dela egokiena euskara berreskuratzeko.

Horrek guztiak, jakina, zerikusi zuzena du batzuen eta besteen hizkuntza-gaitasunarekin,

belaunaldi berriak baitira euskaldunenak Euskal Herriko zonalde askotan, baita Elorrion

bertan ere. Taula eta grafiko honetan ikus daitekeenez, alde handiak daude herritarren

hizkuntza-gaitasunean, adinari erreparatuta. 2011ko Biztanleriaren zentsuaren arabera,

euskaldunak %49,6 dira Elorrioko adinekoen artean eta %55,8 helduen artean. Gazteen eta

haurren artean, berriz, gehiengoak dira euskaldunak, %89 inguru. Horiek horrela, ez da

harritzekoa belaunaldi berriek euskara gehiago erabiltzea, oro har, zaharragoek baino.

43

N. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, ADINAREN ARABERA. ELORRIO, 2011 (%)

89,3 89,1

55,8 49,6

8,4 5,2

26,7

13,6

2,3 5,7

17,5

36,8

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%

100,0%

Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak

Erdaldunak

Ia euskaldunak

Euskaldunak


10. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, ADINAREN ARABERA. ELORRIO, 2011

GUZTIRA HAURRAK GAZTEAK HELDUAK ADINEKOAK

(%) (%) (%) (%) (%)

Euskaldunak 61,3 89,3 89,1 55,8 49,6

Ia euskaldunak 19,9

8,4

5,2 26,7 13,6

Erdaldunak 18,8

2,3

5,7 17,5 36,8

GUZTIAK 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0


44

77..44 AAddiinnaarreenn aarraabbeerraakkoo eerraabbiilleerraarreenn bbiillaakkaaeerraa

Oraingo taula eta grafikoan, adinaren araberako euskararen kale-erabilerak izan duen

bilakaeraren datuak aurkeztuko ditugu. Errepikatu diren hiru ondorio azpimarratuko ditugu

adinaren araberako erabileraren bilakaera aztertzerakoan: Batetik, aipagarria da bi

neurketetan haurren eta gainontzeko adin-taldeen arteko aldea handia dela oso. Bigarrenik,

bai 2008an eta bai 2011ean, adinekoak dira euskara gutxien erabiltzen dutenak. Eta azkenik,

gazte eta helduen arteko erabilera apenas dago alderik da bi neurketetan.

O. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ELORRIO, 2008-2013 (EUSKARAZ, %)

28,433,4

49,1

65,9

23,2

28,324,3

26,2

15,6 19,9

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

2006 2010 2014

GUZTIAK

Haurrak

Gazteak

Helduak

Adinekoak

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2008; 2013.

45

11. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ELORRIO, 2008-2013 (EUSKARAZ, %)

GUZTIAK Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak

2008 28,4 49,1 23,2 24,3 15,6

2013 33,4 65,9 28,3 26,2 19,9


46

77..55 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraa eettaa hhaauurrrreenn pprreesseennttzziiaa

Nola aldatzen da hizkuntzen erabilera solas-taldea era batekoa edo bestekoa izan? Zehazki,

haurrak eta nagusiak (gazte, heldu zein adindu) elkarrekin nahasian aritu edo ez, horrek ba al

du eraginik hizkuntza baten edo bestearen aldeko hautuan? Galdera horiei erantzuten

laguntzeko informazioa aurkezten dugu honako grafiko eta taula hauetan.

P. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN ARABERA. ELORRIO,

2013 (EUSKARAZ, %)

66,0

17,2

58,9

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Haurrak bakarrik

(nagusirik gabe)

Nagusiak bakarrik

(haurrik gabe)

Haurrak eta nagusiak

nahasian


Datuak ikuspegi horretatik aztertuta, argi geratzen da zein den joera nagusia: hizkuntza-

portaerak aldatu egiten dira solas-taldearen osaeraren arabera. Zehazki, nagusiek, euren

47

artean ari direnean (haurrik gabe), askoz ere gutxiago erabiltzen dute euskara, haurrekin ari

direnean baino. Horrela, nagusien arteko kale-elkarrizketetan hamarretik bira ez dira iristen

euskarazko elkarrizketak (%17,2). Haurrekin ari direnean, berriz, 58,9ra igotzen da kopuru

hori (mintzo dena nagusia bera denean, erabilera %43,6koa da).

Haurren kasuan, berriz, ez da alderik antzematen, eta maila berean egiten duten euskaraz

euren artean soilik ari direnean (%66,0) edo nagusiekin ari direnean (%58,9), erabilera altuena

nagusiekin ari direnean mintzo dena haur bat den kasuetan jaso dugu (%76,9).

12. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN ARABERA. ELORRIO, 2013

GUZTIAK

Haurrak

bakarrik

(nagusirik

gabe)

Nagusiak

bakarrik

(haurrik

gabe)

Haurrak

eta

nagusiak

nahasian

Nagusia

hitz

egiten

Haurra

hitz

egiten

Euskaraz 33,4

66,0

17,2

58,9

43,6

76,9

Gaztelaniaz 65,9

34,0

82,0

40,3

55,4

22,6

Beste hizkuntzetan 0,7

-

0,8

0,8

1,0

0,5

GUZTIRA 100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

Oinarria (behatutako

solaskideak)

(3.056) (250) (1.908) (898) (486) (412)


Laburtuz, beraz, haurrek maila berean erabiltzen dute euskara nagusiekin edo haurrekin

daudenean; nagusiek, berriz, askoz gehiago erabiltzen dute euskara haurrekin daudenean,

nagusi artean soilik daudenean baino. Nagusien portaera horretan zerikusia izango du,

batetik, haurren artean euskaldun gehiago izateak. Hots, nagusi euskaldunak errazagoa izango

du haurrekin euskaraz aritzea, beste nagusiekin baino (horien artean gehiago baitira euskaraz

ez dakitenak).

48

Jokabide edo portaera hori ulertzeko, ohituren pisua ere aintzat hartu behar da, erdaraz hitz

egiteko ohituraren pisua, alegia. Horretaz gain, azkenik, nagusi euskaldun askoren hizkuntza-

gaitasun nola-halakoak ere izango du honetan zerikusirik. Elorrioko nagusi euskaldun asko

gaztelaniaz hobeto moldatuko dira euskaraz baino, hobeto adieraziko dute esan nahi dutena

hizkuntza horretan, eta askotan horixe izango da euren hautu praktikoa. Zeharka bada ere,

beraz, hizkuntza-gaitasunean ahulgune bat dagoela adieraziko ligukete datu horiek. Elorrioko

hainbat nagusi euskaldunek, euskaraz hitz egiteko gai izanda ere, badirudi zailtasunak

dituztela esan nahi dutena euskaraz ondo, azkar eta adierazkortasunez adierazteko orduan.

Nagusien artean erdarara jotzeko ohitura duten Elorrioko euskaldun horietako askok, ordea,

badirudi hurrengo belaunaldiei euskara transmititzearen aldeko kontzientzia badutela. Eta

horregatik, nagusien artean daudenean ez bezala, haurrei euskaraz hitz egingo dietela.

77..66 EErraabbiilleerraa eettaa hhaauurrrreenn pprreesseennttzziiaa:: bbiillaakkaaeerraa

Bilakaera aztertuz, esan dezakegu 2013ko datuekin azaldu dugun errealitatea ez dela berria

Elorrion. Aurreko neurketan jasotako datuek joera hori bera erakusten zuten: batetik, haurren

arteko elkarrizketetan jaso dugu erabilera altuena; eta bestetik, nagusiek, haurrik gabe ari

direnean, nabarmen gutxiago egiten dute euskaraz.

Azpimarratzekoa da, haurren arteko elkarrizketetan euskararen erabilera duela bost urte

baina dezente altuagoa dela.

49

Q. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN ARABERA. ELORRIO,

2008-2013 (EUSKARAZ, %)

46,8

66,0

15,7 17,2

43,3

58,9

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

2006 2008 2010 2012 2014

Haurrak

bakarrik

(nagusirik

gabe)

Nagusiak

bakarrik

(haurrik

gabe)

Haurrak eta

nagusiak

nahasian


50

77..77 NNeeuurrkkeettaa--eegguunneenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk

Metodologia atalean azaldu bezala, hainbat neurralditan egin dugu 2013ko Elorrioko

hizkuntza-erabileraren kale-neurketa. Taula eta grafiko honetan, neurraldiz neurraldi jasotako

datuak aurkeztu ditugu. Ikus daitekeen bezala, aldeak daude neurraldien emaitzetan.

13. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, NEURRALDIEN ARABERA. ELORRIO, 2013


51

R. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, NEURRALDIEN ARABERA. ELORRIO, 2013

(EUSKARAZ, %)


52

88 DDAATTUU NNAAGGUUSSIIEENN IIRRAAKKUURRKKEETTAA ((LLAABBUURRPPEENNAA))

Hona hemen 2013. urteko udaberrian, Elorrioko Udalaren eskariz, Soziolinguistika Klusterrak

egindako Elorrioko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 ikerketaren ondorio nagusiak,

labur-labur:

• Elorrioko kaleetan entzundako hamar elkarrizketatik hiru baina zertxobait

gehiago, %33,4 zehatzago esateko, euskaraz izan da. Gainerakoak gaztelaniaz

izan dira nagusiki (%65,9), eta badira beste hizkuntza batzuetan gertatzen

direnak ere (%0,7).

• 2013ko neurketako datuek bilakaera positiboa adierazten dute 2008.

urtearekiko (bost puntuko igoera bost urtean: %28,4tik %33,4ra).

• Alde esanguratsuak antzematen dira hizkuntza-portaera adinaren arabera

aztertuz gero. Haurrak dira alde handiarekin euskaraz gehien hitz egiten

dutenak. 2013ko neurketan, Elorrion behatutako haurren %65,9 ari ziren

euskaraz. Ondoren, erabilera dezente jaitsiz, gazteak ditugu (%28,3 euskaraz).

Jarraian helduak datoz (%26,2ko erabilera) eta, azkenik, adinekoak (%19,9).

• Adinaren araberako erabilera aztertzerakoan hiru ondorio azpimarratuko ditugu:

Batetik, aipagarria da bi neurketetan haurren eta gainontzeko adin-taldeen arteko

53

aldea handia dela oso. Bigarrenik, bai 2008an eta bai 2011ean, adinekoak dira

euskara gutxien erabiltzen dutenak. Eta azkenik, gazte eta helduen arteko

erabileran apenas dago alderik bi neurketetan.

• Emakumezkoen eta gizonezkoen arteko erabileran alde handirik ez dagoen

arren, bai 2008an eta bai 2013an hiztuna emakumezkoa denean euskara

zertxobait gehiago entzun dugu gizonezkoa denean baino.

• Haurrek maila berean erabiltzen dute euskara nagusiekin edo haurrekin

daudenean; nagusiek, berriz, askoz gehiago erabiltzen dute euskara haurrekin

daudenean, nagusi artean soilik daudenean baino. Zeharka bada ere, Elorrioko

hainbat euskaldunen hizkuntza-gaitasun nola-halakoaren berri eta hurrengo

belaunaldiei euskara transmititzeko borondatearen berri ematen digu datu

horrek.

ELORRIOKO HIZKUNTZA-ERABILERAREN KALE-NEURKETA, 2013 · 2016-05-24 · EMAITZA OROKORRA 3.1 Hamar...

Documents

Transcript of ELORRIOKO HIZKUNTZA-ERABILERAREN KALE-NEURKETA, 2013 · 2016-05-24 · EMAITZA OROKORRA 3.1 Hamar...