Autoctonas Galegas 2008

UN PROXECTO INTERCENTROS CARACTERIZARÁ A CANAL E A CARNE DO BOVINO AUTÓCTONO

OUTONO 2008

2

O CAN DE PALLEIRO, UN ANIMAL POLIVALENTE

V CONCURSO DE DEBUXO AUTÓCTONAS DE GALICIA: O ÁLBUM

CARACTERIZACIÓN SEMINAL DOS MARÓNS DE OVELLA GALEGA

EDITORIAL 3

APROBADO O PROXECTO PARA CARACTERIZARA CANAL E A CARNE DAS RAZAS BOVINAS AUTÓCTONAS

EDITA: FEDERACIÓN DE RAZAS AUTÓCTONAS DE GALICIA-BOAGAFontefiz. 32152. Coles (Ourense).Teléfono: 988.20.54.86Fax: 988.20.54.89Email: [email protected]: www.boaga.com

Presidente: José Manuel González LamelasVicepresidente: José Blanco BlancoSecretaria-tesoureira: María Josefa Fernández PadínVogais: Pablo Pérez Barroso, Manuel Devesa Fernández, Lisardo López Blanco, Francisco José Monasterio Solveira

PRODUCE: TRANSMEDIA Comunicación & PrensaPazo de Feiras e Congresos, s/n27004. Lugo.Teléfonos: 982.22.12.78/ 636.95.28.93, 610.21.53.66Email: [email protected]: www.transmedia.es

Tirada: 1000 exemplares

Depósito legal:LU-399/2007

SUMARIO

RAZAS DO MUNDO

Highland 4

CAN DE PALLEIRO

Caracterización e historia 6

SANIDADE

A Lingua Azul 12

INNOVACIÓN

Localización por GPS 15

XENÉTICA

Extracións para análises de ADN 16

Caracterización seminal da Ovella Galega 18

MANEXO

Zona de fuga e punto de balance 22

ESPECIAL: V CONCURSO DE DEBUXO INFANTIL

Participantes e gañadores 23

GALIÑA DE MOS

II Concurso Exposición en Lugo 28

2

OUTONO 2008

Desenvolverano o CIAM, CETECA e BOAGA ata o ano 2011

O proxecto solicitado polo CIAM (Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo) baixo o título de Caracterización da canal e da carne das razas bovinas autóctonas galegas en perigo de extinción. Comercialización e estudo de vida útil foi aprobado para o seu desenvolvemento durante os anos 2008, 2009, 2010 e 2011. Trátase dun proxecto de colaboración entre o CIAM, CETECA (Centro Tecnolóxico da Carne e da Calidade Alimentaria de Galicia) e BOAGA.

Preténdese estudar nun prazo de tres anos o ritmo de crecemento e a calidade da carne dos xatos das razas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá e Vianesa.

O estudo levarase a cabo sobre un total de 150 xatos, repartidos en mostras de 30 para cada una das cinco razas. A valoración terá lugar no marco dun sistema de produción en extensivo e sistema mixto cun remate en cebo de dous meses. Todas as reses serán sacrificadas aos 9 meses.

Farase un control do consumo e do índice de conversión dos alimentos, data de parto das nais, crecemento, peso no momento do sacrificio e consumo de concentrados.

O despece correrá a cargo do CETECA, extraendo o músculo longisimus dorsi, entre a quinta e décima costela, para levalo en condicións isotermas ao CIAM, onde se avaliará a calidade da carne mediante medidas do pH, cor, composición química, cantidade de mioglobina, capacidade de retención da auga, análise de perfil de textura (WB e TPA) e cuantificación e identificación do perfil aminoacídico e lipídico.

Autóctonas Galegas Número 2

RAZAS DO MUNDO

4

RAZA HIGHLAND/ ESCOCIA

Orixinaria de Escocia, a raza Highland foi conformada debido ás condicións extremas da súa

área de orixe.

Nun principio existían dous tipos, a negra chamada Kyloe, do norte de Es-cocia, e outra vermella dos Highlands escoceses. Hoxe son unha soa chama-da Highland, existindo capas en negro, branco e amarelo, ademais do vermello.

O seu libro xenealóxico data do ano 1884, é das más antigas rexistradas como raza e hoxe atópase en EE.UU, Australia, Cana-dá e Europa.

A súa extensa pelaxe fai que se adapte perfectamente a climas extremos de frío. Así, podemos atopala en Escandinavia, Alaska, Noruega e o norte do Canadá.

A familia real inglesa posúe un rabaño de Highlands no castelo de Balmoral.

A carne é de baixo contido en graxa, debi-do a que, dada a súa extensa pelaxe,non necesita unha capa de graxa que faga de illante do frío exterior.

Existe a “Guaranteed Pure Highland Beef” tm, marca de carne de pura raza que co-mercializa a súa produción, procedente ao 100% de raza Highland.

“Para paladares finos”

Pol. Ind. Castro Ribeiras de Lea P-5027260 - Castro de Rei

Lugo Telf: 982-310505Fax: 982-311031

e-mail: [email protected]: www.leitigal.com

CÁMARAS FRIGORIFICAS (13000 m3) Y TÚNEL DE CONGELACIÓN

QUESOS TRADICIONALES: PAÍS Y TETILLA CON DENOMINACIÓN DE ORIGEN PROTEGIDA.

QUESO MEZCLA SEMICURADO “DON UBALDO”.QUESO MEZCLA CURADO “ DON UBALDO”.

QUESO DE BARRA.


CAN DE PALLEIRO6

CAN DE PALLEIRO: “SÓ LLE FALTA FALAR”IRENE PUENTE SAAVEDRA Criadora de Can de Palleiro

Din os nosos vellos que nas aldeas había un can que tanto podía coidar o gando como gar-dar a casa. Algún conta que na súa casa había un can que o ía buscar á escola cando rema-taba e o acompañaba de volta ao fogar, protexéndoo durante o longo camiño. Este can é o Can de Palleiro, unha raza autóctona galega en perigo de extinción.

HISTORIA E ORIXE

O Can de Palleiro é un can de tronco in-doeuropeo, o seu agritipo foi o principal antepasado dos cans de campesiño de Centroeuropa, acompañando os pobos precélticos atlánticos, centroeuropeos e nórdicos nas sucesivas ondas de inva-sións que poboaron a vertente atlántica noroccidental da Península Ibérica.

O nome de Can de Palleiro puxéronllo tras ver que estes cans adoitaban durmir no palleiro, que lles proporcionaba calor e abrigo.

Unha das razóns polas que case desapa-rece esta raza foi a chegada dos pastores alemáns e outras razas foráneas. Os do-nos comezaron a cruzar as femias de Pa-lleiro cos pastores alemáns e así, xeración tras xeración, a raza foi dexenerando.

Pero un grupo de veterinarios da Xunta de Galicia decatáronse de que en moitas ganderías había cans de características semellantes. Puxéronse a investigar e describiron esta raza, polo que a Admi-nistración decidiu conservala . Fundouse o Club da Raza Can de Palleiro, que axiña comezou a súa inestimable tarefa para tentar recuperar esta raza autóctona en perigo de extinción.

IDENTIFICACIÓN

1. Aparencia

Para recoñecer a un auténtico Can de Pa-lleiro, hai que ter en conta unha serie de características:

O corpo. Este animal é rústico e fornido, de tipo lupoide, cun perfil recto, eumétri-co, de tamaño medio duns 60-62 cm na cruz. Posúe unhas proporcións harmóni-cas, constitución forte, con ósos bastan-te grosos e un corpo mediano, aínda que lixeiramente alongado.

As súas extremidades son rectas e ben verticais, presentando unha forte estru-tura ósea.

As femias son algo máis baixas, lixeiras e con proporcións máis lonxíneas. A pesar da súa aparencia robusta, os seus movementos son rápidos e ten boa mus-culación.

A cabeza é forte, ao xeito dunha pirámi-de horizontal, con óso denso, proporcio-nada coa conformación do animal. Ten un pescozo musculoso e a pel non forma papada.

Respecto á cor, hai varias capas neste intre: marela, castaña, lobuna, canela e incluso negra.

UNHA DAS RAZÓNS POLAS qUE CASE DESAPARECE ESTA RAZA FOI A CHEGA-DA DOS PASTORES ALEMÁNS E OUTRAS RAZAS FORÁNEAS


7CAN DE PALLEIRO

O pelo é espeso, tupido e denso (máis no inverno) por ser un animal que adoita vi-vir e durmir fóra da casa.

2. Temperamento

Can pastor e de garda, polivalente, pois tanto vai coas vacas, arreándoas e gar-dándoas, como coida da casa. Gardián de grande intelixencia, presenta un ca-rácter forte e reservado cos estraños, sendo ademais valente (é o único can que é capaz de enfrontarse ás vacas). Es-tas características fano un gran colabo-rador na condución e garda do gando. É extremadamente leal ao seu amo e doce e tranquilo coa xente da casa.

Outra das características deste animal é a estabilidade psíquica e a súa sociabili-dade. O Can de Palleiro, dentro da súa poliva-lencia, comeza a introducirse en tarefas coma o rastrexo, o Exército, o coidado de persoas maiores, como can guía, etc. E, cada vez máis, téntase introducilo en canta tarefa sexa capaz de levar a cabo este espléndido animal.

Na actualidade o Can de Palleiro acode a gran cantidade de exposicións de razas autóctonas, feiras de gando, etc., amo-sándose pouco a pouco e dándose a co-ñecer nas saídas en televisión, xornais e revistas.

É CAN PASTOR E DE GARDA, POLIVA-LENTE, POIS TANTO VAI COAS VACAS, ARREÁNDOAS E GARDÁNDOAS, COMO COIDA DA CASA


NOVAS 8

UNHA DELEGACIÓN DE PROFESIONAIS DE EXIPTO VISITOU AS INSTALACIÓNS DE BOAGA

Unha delegación de Exipto, formada por veterinarios e criadores de gando, visitou no pasado mes de novembro as instala-cións de BOAGA e do Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia, no Pazo de Fon-tefiz (Coles, Ourense). A expedición foi

coordinada polo Ministerio de Asuntos Exteriores de España.

Os profesionais exipcios manifestaron un grande interese pola aplicación in-formática de traballo na xestión dos li-bros xenealóxicos de BOAGA, o banco de xermoplasma do Pazo de Fontefiz e a aplicación do programa de xestión de apareamentos e calculo de coeficientes de parentesco que realiza BOAGA para as asociacións de criadores.

O que máis lles interesou aos visitantes foi ver o gando e a xestión cos gandei-ros, para o que foron acompañados por persoal de BOAGA e do Pazo de Fontefiz a facer unha visita a unha explotación de

Os profesionais exipcios atenden as explicacións de Carlos López Franco, director do Pazo de Fontefiz (cuarto pola esquerda)

Foto de familia da delegación exipcia, no exterior do Pazo

As novas instalacións da UTE

O pasado 16 de setembro tivo lugar a inauguración das novas instalacións da Unidade de Transferencia de Embrións (UTE) de Bos (Guísamo, A Coruña), a car-go do Vicepresidente da Xunta, Anxo quintana, e o conselleiro do Medio Rural, Alfredo Suárez Canal. Ao acto asistiron numerosos representantes de institu-cións relacionadas co mundo da gande-ría, a Administración, a investigación e a Universidade e, sobre todo, gandeiros e técnicos amantes da xenética. Ademais dun percorrido polas novas instalacións

A UTE DE BOS INAUGUROU AS SÚAS NOVAS INSTALACIÓNS EN SETEMBRO

fíxose unha pequena mostra exposición dalgúns dos mellores exemplares da Unidade, así como unha demostración de recollida de embrións e parte do seu procesamento no laboratorio.

Desde a súa posta en marcha en 1992, a UTE de Bos, xestionada por FEFRIGA en convenio coa Administración galega, produciu algo máis de 7.000 embrións, dispoñendo na actualidade dun sistema de venda a través de internet. Ao longo destes anos, o centro veuse consolidan- do como un referente tanto en xenética

Holstein, ocupando o número 1 do rán-king nacional por ICO, como na técnica de transferencia embrionaria.

A UTE de Bos produce nestes momentos máis do 50% dos embrións que se xeran en España e converteuse no centro de operacións dun complexo programa de mellora xenética, realizando a maior par-te das súas actividades directamente nas ganderías mediante o servizo de transfe-rencia embrionaria.

As novas instalacións da UTE constan de laboratorios, sala de extracción de embrións e ovocitos, local de almacena-mento de embrións, oficinas, sala de re-unións e sala de conferencias. Cos novos equipamentos, a Unidade prevé aumen-tar a produción de embrións, así como as técnicas empregadas e os servizos ofer-tados, ademais de ampliar as actividades en materia de I+D+i e de formación tan-to a gandeiros como a técnicos.

O vicepresidente da Xunta, Anxo quintana, e o conselleiro do Medio Rural, Alfredo Suárez Canal, percorreron a UTE en compaña de responsables de asociacións gandeiras

gando autóctono en réximen extensivo. Alí, o que máis espertou a súa curiosida-de foi a manga de manexo do gando e a xestión de pastos na explotación.


NOVAS 9

APROBADO O PROXECTO DE BOAGA PARA AVALIAR A CARNE DOS CORDEIROS DA RAZA OVELLA GALEGA

A Consellería do Medio Rural aprobou o proxecto FEADER presentado por BOA-GA Caracterización produtiva e calidade da canal e da carne dos cordeiros da raza Ovella Galega sometidos a distintos siste-mas de manexo. A duración do proxecto é de tres anos e nel colaboran o INORDE, o Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia e o CETECA.

A raza Ovella Galega críase para a produ-ción cárnica, obténdose dela uns cordei-ros de pequeno tamaño pero cunha car-ne moi valorada. Mediante este proxecto preténdese estudar a calidade da canal e da carne e o ritmo de crecemento que

experimentan estes cordeiros (machos) da raza (inscritos todos eles no Libro Xe-nealóxico da Raza), tratando de determi-nar o momento óptimo do sacrificio en función da idade do animal.

Este proxecto realizarase en explotacións gandeiras con animais da raza inscritos no Libro Xenealóxico da Raza Ovella Ga-lega, onde se controlarán os parámetros de crecemento: data do parto, peso ao nacemento, crecemento e peso ao sacri-ficio. Posteriormente, despois do sacrifi-cio, as canais serán enviadas ao Centro Tecnolóxico da Carne e da Calidade Ali-mentaria de Galiza, onde se estudará a

calidade da canal e da carne tratando de obter ao mesmo tempo unhas primeiras aportacións sobre a caracterización des-ta carne mediante o estudo do perfil dos ácidos graxos e aminoácidos.

II FESTA DA RAZA FRIEIRESA EN SANTIGOSO (A MEZQUITA)

Por segundo ano consecutivo cele-brouse no pasado mes de agosto a Festa da Raza Frieiresa en Santigoso (A Mez-quita, Ourense), con grande afluencia de xente.

O concurso de fotos antigas, o de xuga-das de vacas e o morfolóxico da raza, xunto cunha degustación de carne de Frieiresa, foron algunas das actividades do programa.

Como remate celebrouse unha subas-ta de exemplares de raza Frieiresa, con grande éxito, xa que todos os animais subastados foron adxudicados.

A xornada debeuse á dedicación da Asociación de Veciños de Santigoso, que sacaron adiante a celebración cun orzamento axustado e nun tempo redu-cido. A organización contou co apoio do Concello da Mezquita e a Consellería do Medio Rural.

BOAGA VACINOU CONTRA A LINGUA AZUL EXPLOTACIÓNS CON EXEMPLARES DE OVELLA GALEGA

Os veterinarios de BOAGA procederon a vacinar contra a lingua azul explotacións que teñen exemplares da raza Ovella Ga-lega. As visitas efecturáronse nos meses de novembro e decembro, coa finalidade de protexer unha raza que forma parte do patrimonio xenético, cultural, social e económico de Galicia. A colaboración de BOAGA coa Consellería do Medio Rural na campaña de vacinación centrouse na totalidade do gando ovino e cabrún que quedaba pendente.

Os equipos veterinarios de BOAGA va-cinaron en toda Galicia 37 explotacións, aplicando a primeira dose de vacina fronte aos serotipos 1 e 8 do virus da lingua azul nun total de 3.384 ovinos e 277 cabrúns e a segunda dose en 3.748 ovinos e 282 cabrúns. En total, nas 37 explotacións de gando ovino e cabrún aplicáronse 7.691 doses de vacina para cada serotipo.


NOVAS 10

UN CRIADOR DE GALIÑA DE MOS, PREMIADO NA EXPOSICIÓN AVÍCOLA DE CASTROPOL

Un galo do criador Luis Fernández, de Riotorto (Lugo), gañou o segundo pre-mio de razas españolas nunha das ex-posicións avícolas máis importantes do panorama español, a Exposición de Avicultura de Castropol, que se celebrou entre o 7 e o 9 de novembro nesta vila do Occidente de Asturias.

UN LOTE DE GALIÑA DE MOS, SEGUNDO PREMIO NA MOSTRA INTERNACIONAL DE XIXÓN

O recinto da Feira de Mostras de Xixón acolleu, entre os días 26 e 28 de setem-bro, o I Concurso Exposición Internacio-nal de Avicultura de Razas Autóctonas de España, Francia e Portugal. O certame contou coa presenza de exemplares da Galiña de Mos. Un lote do criador Car-los Durán, de Ferrol, alzouse co segundo premio da exposición.

AS RAZAS DO PAÍS TAMÉN ESTIVERON NA II MOSTRA DO PATRIMONIO CULTURAL INMATERIAL

Con motivo da II Mostra do Patrimonio Cultural Inmaterial, celebrada na Praza Maior de Ourense do 8 ao 11 de novembro, celebrouse unha exposición con paneis informativos sobre as razas autóctonas e sobre o Centro de Recursos Zooxenéticos. Esta exposición recibiu ducias de visitantes durante os días que durou a Mostra.

O patrimonio cultural inmaterial -segun-do os criterios da Unesco- clasifícase en cinco eidos: tradición e expresión oral, artes do espectáculo, usos sociais, rituais e actos festivos, coñecemento e usos re-lacionados coa natureza e o universo e técnicas artesanais tradicionais.

NARÓN ACOLLEU EN AGOSTO UNHA MOSTRA DE RAZAS AUTÓCTONASEn pleno verán, os días 9 e 10 de agos-to, celebrouse na parroquia de Sedes do concello de Narón (A Coruña) unha mostra de razas autóctonas englobada dentro da festa Oenach Céltico. Os cria-dores da zona organizaron unha fermosa exposición de varios tríos de exemplares da raza Galiña de Mos. Participaron, en-tre outros, os criadores de Avimós Luis Garnelo, Carmen Grandal, Ricardo Alle-gue, Juan Carlos Puente, Álvaro López, Germán Fraga e Fidel López. En paralelo tiveron lugar unhas xornadas gastronó-micas nas que o Galo Mos foi un dos pra-tos principais.

Na mostra tamén houbo presenza do resto das razas autóctonas galegas. O Centro de Recursos Zooxenéticos levou exemplares das razas bovinas e da Ovella Galega e asemade recibiuse unha ampla representación de Can de Palleiro, por cortesía de membros do Club da Raza.


NOVAS 11

EXHIBICIÓN DO CAN DE PALLEIRO EN SILLEDA

Con motivo da celebración da Feira In-ternacional Semana Verde de Galicia, O Club do Can de Palleiro organizou o 23 de novembro a II Exposición Monográ-fico da raza Can de Palleiro. Participaron 30 exemplares, que se exhibiron ante unha gran cantidade de público. Ao final do acto houbo unha demostración de manexo infantil dos cans presentados.

EXPOLUGO DEULLES PROTAGONISMO ÁS RAZAS AUTÓCTONAS

No marco de Expolugo (3-6 de outubro) celebrouse a segunda Mostra Agrogan-deira, na que as razas autóctonas xoga-ron un papel preponderante. O Pazo de Congresos e Exposicións de Lugo acolleu o evento, organizado pola Fundación Feiras e Exposicións de Lugo e a Delega-ción da Consellería do Medio Rural.

Na Mostra destacaron pola súa calida-de os dez exemplares das cinco razas autóctonas bovinas, Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá e Vianesa, en lotes dunha vaca coa súa cría, todas elas propiedade do Centro de Recursos Zooxenéticos da Consellería do Medio Rural da Xunta de Galicia. Tamén se presentou unha exce-lente parella da raza Ovella Galega.

O stand de BOAGA na Mostra estivo inte-grado por paneis informativos das cinco razas bovinas, da Ovella Galega e da Gali-ña de Mos, ademais do panel do Pazo de Fontefiz. O expositor foi moi visitado du-rante os catro días da feira, repartíndose máis de tres mil folletos informativos so-bre as razas autóctonas e as actividades do Pazo de Fontefiz e o Centro de Recur-sos Zooxenéticos

O CENTRO DE RECURSOS ZOOXENÉTICOS E BOAGA, NA SEMANA VERDE

O pavillón de gandería da Feira Interna-cional Semana Verde de Silleda, celebra-da este ano entre o 19 e o 23 de novem-bro, contou con paneis informativos das razas autóctonas e do Centro de Recur-sos Zooxenéticos do Pazo de Fontefiz. O mesmo espazo expositivo acolleu tamén información do Centro de Razas Equinas Autóctonas de Galicia (CREAG) e do Club do Can de Palleiro.

Os exemplares de razas autóctonas que se exhibiron na Feira pertencen ao Cen-tro de Recursos Zooxenéticos. En concre-to, unha parella de Ovella Galega, dous lotes de Galiña de Mos e dez exemplares das razas bovinas. Numerosos visitantes achegáronse a ver os animais e recolle-ron abundante material publicitario no stand de BOAGA.

AVIMÓS PARTICIPOU NO DESFILE DE GANDO DO SAN FROILÁN

As rúas máis céntricas de Lugo serviron de escenario o pasado 3 de outubro a un fermoso desfile de gando que inaugura-ba a Mostra Agrogandeira celebrada con motivo das festas do San Froilán. As rúas que bordean a muralla romana e zonas peonís enchéronse de carros tirados por gando e os transeúntes puideron ollar as razas gandeiras coma en tempos pa-sados. Avimós participou con dous lotes de exemplares que ían enriba de senllos carros tirados por vacas e burros.


SANIDADE12

A LINGUA AZULA lingua azul (LA) é unha enfermidade vírica que afecta os rumiantes (ovinos, cabrúns, bovi-no, etc.) Trasmítese por mosquitos do xénero Culicoides. Está caracterizada por inflamación, hemorraxias e edemas en mucosa bucal, pezuños e musculatura, con desenvolvemento de erosións e ulceracións.

A lingua azul ten moita importancia polo deterioro físico que provoca nos animais, o que trae consigo

perdas de produción, ademais de gran-des custos de prevención e control da enfermidade. Non afecta ao home, só aos animais.

ETIOLOXÍAÉ unha enfermidade non contaxiosa cau-sada por un virus pertencente á familia Reoviridae e ao xénero Orbivirus. Este vi-rus é bastante resistente aos disolventes orgánicos (cloroformo, éter, etc.), axen-tes tensoactivos, frío e calor (50ºC duran-te 3h). É sensible aos ácidos (pH<6 e >8) e á conxelación lenta entre -10ºC e -20ºC. Os desinfectantes como o ácido acético, iodóforos e produtos fenólicos tamén re-sultan bastante eficaces ante o virus.

Existen 24 serotipos distintos do virus da LA. En Europa só foron detectados ata o momento os serotipos 1, 2, 4, 8, 9 e 16.

A virulencia do virus varía segundo as distintas cepas. A gravidade dos sínto-mas tamén depende doutros factores como a idade do animal, a raza, o esta-do de carnes, o estrés, a densidade de mosquitos infectados, a presión viral na zona, etc.

EPIDEMIOLOXÍA E TRANSMISIÓNExisten moitos animais susceptibles de ser infectados polo virus da LA, incluí-dos os rumiantes, ovellas, cabras, vacas, búfalos, camelos, antílopes, cervos, etc. Dependendo da especie, os síntomas clínicos varían, sendo no gando ovino onde aparece o cadro clínico completo, e no resto desenvólvese normalmente sen sintomatoloxía.

A distribución xeográfica da LA vai de-pender da presenza do mosquito. A en-fermidade mantense sinxelamente en rexións con climas templados na que a actividade do Culicoides mantense no tempo. O virus aparece en rexións con meses templados (sobre todo, verán e

outono), probablemente polo transpor-te de animais infectados ou polo trans-porte do mosquito infectado polo vento (130-200 kms).

No inverno a enfermidade pode seguir aparecendo se se dan as seguintes cir-cunstancias: presenza de animais con prolongadas viremias (virus en sangue), ata 3 meses en certos animais; transmi-sión transplacentaria a finais de outono ou principios de inverno, nacendo ani-mais virémicos, ou sobrevivencia de cer-tos culicoides ao inverno.

A transmisión da enfermidade prodú-cese a través do mosquito. Pode existir unha transmisión vía placental (nai-feto), que provocaría abortos (primeiro tercio da xestación) ou malformacións do siste-ma nervioso central (segundo tercio da xestación) e animais nacidos portadores (terceiro tercio da xestación). Estes ani-mais normalmente evolucionan cara á curación, pero poden tardar ata 4 meses en eliminar o virus. Os que sobreviven quedarán protexidos para toda a vida fronte a ese serotipo. O virus tamén pode aparecer en seme, pero só nos momen-tos de máxima viremia e por pouco tem-po. A transmisión por vía sanguínea polo emprego dunha mesma agulla entre ani-mais presenta unha pequena marxe de posibilidade.

SINTOMATOLOXÍAPeríodo de incubación: 7-10 días. Viremia aos 3-4 días despois da infección.

- Forma aguda (ovella):

Febre (42ºC)•Depresión, delgadez.•Síntomas bucais: inflamación, ulce-•ración, erosión e necrose da mucosa da boca. Inflamación da lingua (glo-site) e ás veces cianótica (cor azul). Salivación excesiva.Sintomas nasais: descarga nasal de-•bida á inflamación da zona.Edema subcutáneo submandibular •e supraorbitario.Sintomas podais: coxeiras por infla-•mación e ulceración da banda coro-naria, o que provoca dolor intenso.Abortos.•Complicacións neumónicas (pulmo-•nares).Morte no prazo de 8-10 días ou recu-•peración con alopecia (caída do pelo ou vélaro), esterilidade ou retraso no crecemento.

- Forma subaguda (bovinos e ovinos en zonas enzoóticas):

Nacemento de animais débiles, •abortos, anomalías conxénitas (des-coordinación de movementos, hi-droencefalia).Artrite, mastite, infertilidade.•Baixo índice de mortalidade.•


13SANIDADE

PREGUNTAS SOBRE A LINGUA AZUL¿Que é a lingua azul?

A febre catarral ovina ou lingua azul é unha enfermidade vírica, non contaxiosa, que se transmite mediante mosquitos e que afecta aos rumiantes, especialmente ao gando ovino. ¿A enfermidade supón algún tipo de problema para a saúde pública ou a se-guridade alimentaria?

A lingua azul non afecta ás persoas. Non pode ser transmitida por contacto nin por consumo de carne ou leite. A enfer-midade supón exclusivamente un pro-blema para a produción animal.

¿Cales son os síntomas característicos da enfermidade?

Os síntomas de enfermidade aparecen sobre todo no gando ovino. No vacún e cabrún os síntomas son máis leves ou mesmo poden non aparecer, aínda que a produción e a reprodución poden verse moi afectadas.

No primeiro momento aparece unha fe-bre alta, e posteriormente hinchazón e dor na boca e nos arredores, o que pro-voca un exceso de salivación. Co tempo aparecen úlceras na boca e a mucosa pode tomar unha cor azulada, sobre todo na lingua. Os edemas (acumulación de lí-quido) poden ocasionar unha hinchazón da cabeza. Tamén poden aparecer coxei-ras pola laminite e perda de peso.

- Infección inaparente:

Noutras especies.•

Síntomas en bovinos causados polo se-rotipo 8 ou 1( ás veces):

Lesións na mucosa nasal, salivación •abundante, febre, conxuntivite, disfaxia, descarga nasal, lesións no ubre, artrite, laminite, coronite, ano-malías conxénitas e abortos.

- Morbilidade e mortalidade:

Ovellas: 100% de morbilidade e 0-50% de mortalidade. Curación ata 2 semanas.Vacún: 5% de morbilidade, sobre todo de forma subclínica.

PREVENCIÓN E CONTROLNon hai tratamento eficaz.

Dado que a transmisión da enfermidade se debe aos mosquitos, a súa prevención e control resultan moi complexos.

1. Control do mosquito: desinsectación de animais, locais e medios de transpor-te.

Utilización de insecticidas de uso •gandeiro para os lugares de aloxa-mento e transporte.

Utilización de repelentes en animais, •para evitar ou diminuír o risco de pi-

caduras de mosquitos. Ter en conta os tempos de espera para o consu-mo de carne e leite do produto uti-lizado.

2. Vacinación dos animais

Deberán vacinarse todos os animais •maiores de 3 meses de idade. Cando se vacine por primeira vez deberán poñerse dúas doses cun intervalo de 21 a 28 días. No caso de revaci-nación realizarase antes do ano da primeira vacinación.

Só se vacinarán os animais en bo es-•tado de saúde.

Na actualidade en Galicia estase •procedendo á vacinación fronte aos serotipos 1 e 8 do virus da lengua azul.

Para máis información sobre a enfermi-dade:

http://mediorural.xunta.es/gandaria/sanidade/lingua.php

http://rasve.mapa.es/Publica/Informa-cionGeneral/Enfermedades/enferme-dades.asp

http://www.oie.int/esp/maladies/fiches/e_A090.htm


SANIDADE14

¿Como se contaxia a enfermidade?

A lingua azul non é contaxiosa, os ani-mais non se infectan directamente duns a outros. A transmisión prodúcese pola picadura dun mosquito (Culicoides) que previamente picou un animal enfermo. Outras posibilidades menores de trans-misión son vía transplacental aos fetos ou vía seme en casos moi especiais.

¿Que precaucións se poden tomar para previr a enfermidade?

- Manter recollidos os animais nas horas de máxima actividade do mosquito (ao amancer e ao anoteicer).- Desinsectar os locais da explotación e as esterqueiras, e eliminar broza e restos orgánicos do seu entorno.- Tratar con repelentes ou desinfectantes apropiados os animais.- Vacinación dos animais para previr a infección e controlar a diseminación da enfermidade.

¿Pódense realizar movementos de gan-do?

Si, pero depende da zona na que se atope a explotación, xa que existen de-terminados movementos que requiren autorizacións de traslado expedidas po-los servizos veterinarios oficiais da Con-sellería do Medio Rural. De todas formas, recomendamos que se quere realizar al-gún movemento de animais consulte na

súa Oficina Comarcal Veterinaria, xa que a normativa pode cambiar.

1.- Movementos de animais con orixe en explotacións pertencentes a concellos das comarcas veterinarias de Galicia en que foron declarados focos de lingua azul, e que teñan como destino explota-cións do resto de Galicia:

Autorización de traslado expedida •polos servizos veterinarios oficiais da Consellería do Medio Rural.Os animais non terán signos clínicos •da enfermidade no momento de embarque.Animais maiores de 4 meses de ida-•de deberán estar vacinados fronte aos serotipos 1 e 8 do virus da lin-gua azul (dúas doses en primova-cunación ou trala dose de recordo en revacinación); ou ter presentado un resultado negativo nunha proba de PCR realizada sobre unha mostra de sangue extraída como mínimo 14 días despois do inicio de protec-ción do animal fronte ao ataque dos mosquitos mediante aplicación dun tratamento desinfectante ou repe-lente eficaz.Animais menores de 4 meses de ida-•de deberán estar desinsectados.

2.- Movementos de animais con orixe en explotacións pertencentes a concellos das comarcas veterinarias de Galicia en

que foron declarados focos de lingua azul, e que teñan como destino a mesma comarca:

Copia validada do documento acre-•ditativo da cualificación sanitaria da explotación denominado Explota-ción Cualificada Sanitariamente, no que os animais estean rexistrados.Os animais non terán signos clínicos •da enfermidade no momento de embarque.

3.- Movementos de animais con orixe en explotacións cualificadas sanitariamente non pertencentes a concellos das comar-cas veterinarias de Galicia en que foron declarados focos de lingua azul, e que teñan como destino Galicia:

Copia validada do documento acre-•ditativo da cualificación sanitaria da explotación denominado Explota-ción Cualificada Sanitariamente, no que os animais estean rexistrados.Os animais non terán signos clínicos •da enfermidade no momento de embarque.


INNOVACIÓN

15

LOCALIZACIÓN VÍA GPS E ON LINE EN RAZAS BOVINAS AUTÓCTONAS DE GALICIAO proxecto desenvolvido por BOAGA, de localización on line mediante sistema GPRS e en base web, acada a segunda fase de avaliación do sistema mediante a colaboración da Facul-tade de Veterinaria da Universidade de Extremadura (UEX), a empresa Orange, GMV Systems e o CRZG, Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia.

No mes de agosto do 2008 proce-deuse á colocación dos sistemas nun animal da raza Cabalo de

Pura Raza Galega e outros tres en ani-mais das razas Caldelá, Vianesa e Limiá.As explotacións elixidas polos técnicos de Orange, UEX e GMV tiñan que ter unha grande extensión de terreo e estar situadas fundamentalmente en áreas de montaña.

Antena GPS

Baterías mecanismo

Detalle do localizador que levará o animal

Detalle xa incorporado no animal

Detalle do informe de movementos de dous animais durante o mes de novembro do 2008

O aparato receptor capta o sinal da loca-lización do animal vía satélite, almacé-naa, procésaa e transmítea por GPRS a un servidor web para que o usuario poi-da acceder a ela.

Información do dispositivo na web, si-nalando temperatura, carga da batería, data e hora

Os módulos de frecuencia cardíaca e respiratoria non están operativos aínda. Permitirán detectar una posible enfermi-dade do animal.

Área de acceso web

Detalle dunha finca, no que o punto amarelo sinala a localización do animal

APLICACIÓNS E USABILIDADEUnha vez finalice a proba terá lugar unha posta en común dos problemas atopa-dos e vantaxes do sistema, e de seguido unha xornada con todos os criadores das razas autóctonas onde se exporá polo miúdo a experiencia realizada.


XENÉTICA16

NUEVAS TECNOLOGÍAS EN LA EXTRACCIÓN DE MUESTRAS BIOLÓGICAS PARA EL ANÁLISIS DE ADN EN RAZAS BOVINAS AUTÓCTONAS DE GALICIA EN PELIGRO DE EXTINCIÓN

1. Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia, Pazo de Fontefiz s/n, 32152 Coles, Ourense. Correo electrónico: [email protected]. Federación de Razas Autóctonas de Galicia (BOAGA), Fontefiz s/n, 32152 Coles, Ourense. Correo electrónico: [email protected]. Xenética Fontao S.A. Fontao-Esperante, 27080 Lugo. Correo electrónico: [email protected]

Justo, J.R.2, J. Lama2, C.J. Rivero1, S. Adán2, D. Rois1, M. Fernández1 , J. López3 & A. Fernández3.

En este trabajo se recoge la utiliza-ción de la toma de muestras de ma-terial biológico en los animales de

los libros genealógicos de las razas Ca-chena, Caldelá, Frieiresa, Limiá y Vianesa para garantizar la fiabilidad en los datos aportados a los libros genealógicos y para facilitar a los criadores su trabajo.

Para ello se ha implantado el sistema Biopsyptec® como medio de recogida de muestra biológica (cartílago auricular), y su envío al laboratorio oficial de análisis de Xenética Fontao S.A.

El sistema consiste en la aplicación de un crotal, el cual extrae automáticamente una muestra de cartílago auricular que es recogido en un cilindro, el cual con-tiene una identificación idéntica al del crotal aplicado. El cilindro es cerrado her-méticamente, y cualquier manipulación es detectada fácilmente. No necesita condiciones específicas de temperatura para su almacenamiento.

El sistema es aplicado in situ por cada uno de los criadores de las razas al 100% de todas las hembras nacidas, así como a los sementales presentes en la explo-tación. El sistema es financiado por los propios criadores y la asociación de cria-dores.

La muestra es registrada por el propio criador en un parte de nacimiento, en el cual indica el nº de muestra y el nº de crotal oficial de identificación, siendo en-viada por correo ordinario a la oficina del libro genealógico y de éste al laboratorio

oficial de Xenética Fontao S.A. para su genotipado.

En el transcurso del año 2009 se proce-derá a la implantación del sistema me-diante el cual el ganadero no tendrá que escribir padre y madre del animal de sexo hembra, siendo este asignado automáti-camente por la base de datos genética, lo que supondrá otro paso en el ahorro de trabajo del criador.


17XENÉTICA

MUESTRAS GENOTIPADAS

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

59

376411 440

288

638714

CACHENA

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

85

211

147

67122

216164

CALDELÁ

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

6833 30

103

3156

135

FRIEIRESA2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

102

5422 35

65

80

143

LIMIÁ

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

60

183107 153

249

217

302VIANESA

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 total

374 857 717 798 7551207 1458

6166TOTALES

MUESTRAS GENOTIPADAS POR TIPO

% DE MUESTRAS SOBRE ANIMALES HEMBRAS EN LIBRO GENEALÓGICO

Formulario para anota-ción del nº de tubo de muestra de ADN, junto con el crotal oficial, para la notificación al RN del libro genealógico. El criador lo envía por correo ordinario junto con el tubo de muestra. En caso de machos, sin

muestra, puede rellenarlo on line y en-viarlo por correo electrónico.

A partir del año 2007, fecha de implantación del sistema, disminuye el tipo de muestra de sangre, a favor de pabellón auricular. Los datos de muestra de semen corresponden a los sementales del banco de semen de razas autóctonas de Galicia, sito en el CRZG.

A partir del año 2007, fecha de implantación del sistema, se ve claramente la buena im-plantación y acogida por parte de los criadores, ya que en 2008, son datos hasta junio, se observa el incremento de casi un 50% del total de muestras genotipadas.

ANIMALES EN LIBROS(Mayo 2008) HEMBRAS MACHOS TOTALES

RAZA CACHENA 3455 3297 6752

RAZA CALDELÁ 1418 1259 2677

RAZA FRIEIRESA 619 463 1082

RAZA LIMIÁ 581 397 978

RAZA VIANESA 1742 1267 3009

BOVINAS GALEGAS 7815 6683 14498

MUESTRAS ADN HEMBRAS MACHOS TOTALES

RAZA CACHENA 2658 268 2926

RAZA CALDELÁ 870 142 1012

RAZA FRIEIRESA 384 72 456

RAZA LIMIÁ 421 80 501

RAZA VIANESA 1111 160 1271

BOVINAS GALEGAS 5444 722 6166 % de genotipos hembra sobre total de hembras en libro

76,93%61,35% 62,04%

72,46%63,78%

RAZA CACHENA

RAZA CALDELÁ

RAZA FRIEIRESA

RAZA LIMIÁ

RAZA VIANESA

CONCLUSIONESEl uso de este sistema es ampliamente satisfactorio, tanto en la vertiente de las asociaciones de criadores como en los propios ganaderos. El ahorro de costes operativos a nivel de los servicios zoo-técnicos de la asociación, y a nivel del criador, compensan el coste de su aplica-ción individual. El objetivo era aplicar un sistema fiable, de fácil aplicación, mani-pulación y almacenamiento que se inclu-yera en el programa de calidad de ges-tión, trazabilidad e inspección en marcha por parte de BOAGA, y sirva de base a la futura certificación de los productos de las razas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Li-miá y Vianesa.

267

107

765716

796696

1048

1179

0 0 0 090

1 1 1 1 1 3 40 0 0 02 0 0 0 0 0 0 057

152

279

Sangre Pelo Pabellón auricular Semen Tejido muscular

*VI Congreso Ibérico sobre Recursos Genéticos Animales4ª Reunión de la Sociedad Portuguesa de Recursos Genéticos Animales8ª Reunión de la Sociedad Española para los Recursos Genéticos AnimalesFaculdade de Ciências de Lisboa, 18 al 20 de Septiembre de 2008


XENÉTICA18

CARACTERIZACIÓN SEMINAL DE MORUECOS DE LA RAZA OVELLA GALEGAFernández, M.1, S. Adán2, C. López1, J.R. Justo3, C.J. Rivero1, J.J. Lama3 & D. Rois1

1. Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia. Pazo de Fontefiz s/n, 32152 Coles, Ourense. Correo electrónico: [email protected]. Asociación de Criadores da Raza Ovella Galega (ASOVEGA). Fontefiz s/n, 32152 Coles, Ourense. Correo electrónico: [email protected]. Federación de Razas Autóctonas de Galicia (BOAGA). Fontefiz s/n, 32152 Coles, Ourense. Correo electrónico: [email protected]

INTRODUCCIÓNLa raza ovina Ovella Galega, autócto-na de Galicia (Fernández et al., 2001), actualmente se encuentra catalogada como de protección especial por el Real Decreto 1682/1997, de 7 de noviembre, por el que se actualiza el Catálogo Oficial de Razas de Ganado de España. Desde el año 1999 se encuentra sometida a un Programa de Conservación y Recupera-ción, lográndose gracias a él cambiar la tendencia censal de la población (Adán et al., 2004); a día de hoy el crecimiento poblacional es positivo y con manteni-miento de la variabilidad genética de la raza (Adán et al., 2007).

En la raza quedaba pendiente, dentro del Programa de Conservación y Recu-peración “ex situ” (Adán et al. 2000), la creación de un banco de germoplasma. El Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia, dependiente de la Consellería do Medio Rural de la Xunta de Galicia, tras un período de adaptación de sus instala-ciones para albergar un banco de semen de moruecos de Ovella Galega, comienza en el año 2007 con el entrenamiento de los moruecos de su rebaño para la reco-

MATERIAL Y MÉTODOSEn este trabajo se presentan los primeros resultados obtenidos en la caracteriza-ción seminal de los moruecos de la raza Ovella Galega, para ello se han utilizado 5 sementales adultos inscritos en el Li-bro Genealógico de la raza Ovella Gale-ga; con una media ± error estándar de peso vivo de 53,4 ± 2,52 kg, de condición corporal de 2,8 ± 0,12 y de circunferencia escrotal de 31,8 ± 0,37 cm. Semanalmen-te los moruecos son llevados a la sala de recogida, se realizan dos extracciones y se registran los siguientes datos: volu-men seminal, motilidad masal, motilidad individual progresiva, concentración y número de dosis por eyaculado. De los 5 moruecos, solo 4 de ellos se habituaron a la vagina artificial.

RESULTADOSA continuación se presentan los valores (media ± error estándar) obtenidos en los 147 eyaculados de moruecos de Ove-lla Galega durante el período 24/10/2007 – 10/09/2008.

gida seminal mediante vagina artificial. Gracias a la colaboración estrecha entre personal del Centro y de la Asociación de criadores da raza Ovella Galega (ASOVE-GA), se ha conseguido la obtención de dosis seminales que han sido sometidas a crioconservación.


19XENÉTICA

DISCUSIÓNA la vista de los parámetros seminales obtenidos de moruecos de raza Ove-lla Galega, y comparándolos con los de otras razas como la Ansotana (quintín et al., 2005), la Manchega variedad negra (González et al., 1998), la Guirra (Pucha-des et al., 2004) y la Latxa (Beltrán de Heredia et al., 2004); podemos ver que las diferencias radican en el volumen del eyaculado, siendo éste inferior en la raza Ovella Galega. El resto de parámetros se-minales están próximos al resto de razas. De esta forma en la raza Ovella Galega se obtendrán menos dosis por eyacula-do que en otras razas, pero posee unas

características seminales óptimas para su crioconservación y su posterior uso para inseminación artificial, no debiendo plantear problemas.

Si observamos la evolución mensual que experimentan el volumen y la concentra-ción de los eyaculados, podemos ver que los valores más altos se presentan desde el mes de julio hasta marzo, sufriendo un descenso desde abril hasta junio. Este patrón es similar a otras razas, dado que el fotoperíodo influye en la actividad sexual de los pequeños rumiantes, pero quizás menos marcado en la Ovella Ga-lega debido a su rusticidad y su adapta-ción a medios hostiles.

BIBLIOGRAFÍAAdán, S.; C.J. Rivero; J.R. Justo; J. García; M. Fernández; G. Rivero; H. Pose; M. Alon-so; A. Fernández; D. Rois. 2000. Actuacio-nes para la conservación y la recupera-ción de la raza Ovella Galega. 1ª Reuniâo da Sociedade Portuguesa de Recursos Genéticos Animais e II Congreso Ibérico sobre Recursos Genéticos Animais.

Adán, S.; J.B. Feijóo; J. García; B. Rodrí-guez; M. Fernández. 2004. Evolución y Situación Actual de la raza Ovella Gale-ga. 2ª Reunión de la Sociedad Portugue-sa de Recursos Genéticos Animales y IV Congreso Ibérico sobre Recursos Genéti-cos Animales.

Adán S.; M. Fernández; J.R. Justo; C.J. Ri-vero; D. Rois; J. Lama. 2007. Análisis de la información genealógica en la raza ovina Ovella Galega. Arch. Zootec. Vol. Suple-mento 1, núm. 216. pp: 587 – 592.

Beltrán De Heredia, I.; D. Gabiña. 2004. Producción y calidad de semen de los moruecos adultos de raza Latxa. Peque-ños Rumiantes. Vol. 5 núm. 1. pp: 8-12.

Fernández, M.; G. Rivero; M. Alonso; C.J. Rivero; H. Pose; J.R. Justo; S. Adán; R. Díaz; D. Rois; J.A. Carril. 2001. Razas autócto-nas de Galicia en peligro de extinción. Servicio de Estudios y Publicaciones de la Consellería de Política Agroalimenta-ria e Desenvolvemento Rural. Xunta de Galicia.

González, M.E.; M.J. Aguado; M.D. Pérez-Gúzman; V. Montoro; P. Gil; J. Garde. 1998. Técnicas reproductivas aplicadas a la conservación y fomento de la raza ovina Manchega, variedad negra. Arch. Zootec. Vol. 47, núm. 178-179. pp: 329 – 334.

Puchades, S.; F. Marco-Jiménez; M. Rodrí-guez; J.S. Vicente. 2004. Adiestramiento y caracterización seminal de moruecos de la raza ovina Guirra. Arch. Zootec. Vol. 53, núm. 202. pp: 225 – 228.

quintín, F.J.; Sevilla, E.; Hernández, M.; Pastor, F.; Vijil, E.; Soguero, J. 2005. Com-portamiento sexual y rendimiento semi-nal en moruecos de raza Ansotana. XI Jornadas de Producción Animal AIDA.

*VI Congreso Ibérico sobre Recursos Genéticos Animales - 4ª Reunión de la Sociedad Portuguesa de Recursos Genéticos Animales Faculdade de Ciências de Lisboa, 18 al 20 de Septiembre de 2008


MANEXO20

LA ZONA DE FUGA Y EL PUNTO DE BALANCE:CÓMO ENTENDERLOSTemple GrandinDepto. de Ciencia AnimalColorado State UniversityFort Collins, CO 80523-1171

Traducción del Dr. Marcos Giménez-Zapiola

Esta fotografía ilustra la zona de fuga de un gran rebaño ovino. Las ma-nadas de bovinos se comportan de

manera muy parecida. Se puede obser-var que las ovejas se mueven en círculo alrededor de los pastores, a la vez que se mantienen a una distancia segura de ellos y tratan de tenerlos a la vista. Tam-bién se nota que las ovejas tienden a mo-verse en sentido contrario al del pastor. Por esta razón, para mover a un grupo de animales en cierta dirección, el ganadero puede caminar en la dirección contraria a la deseada en los animales. Si se camina en dirección contraria, los animales tien-den a acelerar su movimiento; si se cami-na en la misma dirección, el movimiento animal tiende a hacerse más lento. Estos principios se cumplen en todas las espe-cies que viven en manada. El punto de balance se encuentra en la cruz del animal. Todas las especies de ga-nado se moverán hacia adelante si el ga-nadero está ubicado detrás del punto de balance, y retrocederán si está ubicado delante de dicho punto. Muchas perso-nas, al trabajar con el ganado, cometen el error de quedarse parados delante del punto de balance cuando tratan de ha-cer que un animal avance en una manga. Una vez que están dentro de una man-

ga, los bovinos y los porcinos tenderán a avanzar sin necesidad de aplicarles pica-nas eléctricas, si el trabajador del ganado camina hacia atrás, en dirección opuesta a los animales, pasando sucesivamente el punto de balance de cada uno de ellos. No es necesario picanear a cada animal. Si los animales están avanzando por sí mismos en la manga, hay que dejarlos seguir solos. Frecuentemente avanzarán con sólo golpear la pared de la manga con la palma de la mano. El siguiente diagrama ilustra la zona de fuga general de un animal. El tamaño efectivo de la zona de fuga de cada ani-mal en particular variará según su nivel de amansamiento. La zona de fuga tam-bién depende del nivel de calma que tenga el animal, y se agranda cuando éste se pone nervioso o cuando uno se le aproxima de frente. Los animales tran-quilos son más fáciles de manejar; cuan-do se ponen nerviosos, se necesitan de 20 a 30 minutos para que se vuelvan a calmar.

Cuando el trabajador se mueva hacia la posición A, que está fuera de la zona de fuga, el animal dejará de alejarse. Si pasa a la posición B, penetrará en la zona de fuga y hará que el animal comience a moverse. Si se trabaja con el ganado entendiendo los conceptos de la zona de fuga y el punto de balance, se consi-gue moverlo más fácilmente. La zona de fuga es el espacio personal del animal, y su tamaño está determinado por su ni-vel de domesticación o salvajismo. Los animales totalmente mansos no tienen zona de fuga, y la gente los puede tocar. El animal comienza a apartarse del gana-dero cuando éste atraviesa el límite de su zona de fuga. Si todos los animales de un grupo están mirando de frente al ga-nadero, significa que éste se encuentra fuera de su zona de fuga.

Cuando el ganadero está fuera de la zona de fuga, los animales giran y lo miran de frente manteniéndose a una distancia se-gura como muestra la siguiente imagen:

ZONA CIEGA (DETRÁS DEL ANIMAL)

PUNTO DE BALANCE(LÍNEA DE LA CRUZ DEL ANIMAL)

SI SE CAMINA EN DIRECCIÓN CONTRA-RIA, LOS ANIMALES TIENDEN A ACELE-RAR SU MOVIMIENTO; SI SE CAMINA EN LA MISMA DIRECCIÓN, TIENDEN A HACELO MÁS LENTO

LA ZONA DE FUGA DEPENDE DEL NIVEL DE CALMA qUE TENGA EL ANIMAL, SE AGRANDA CUANDO ÉSTE SE PONE NER-VIOSO O CUANDO UNO SE LE APROXI-MA DE FRENTE


MANEXO 21

Cuando el ganadero entra en la zona de fuga, los animales se dan la vuelta y se alejan de él, como muestra la siguiente imagen:

El siguiente es el esquema del movimien-to del ganadero para hacer que el gana-do avance, trabajando del lado interior de una manga curva:

Cada uno de los animales avanza cuando el operario ganadero cruza su punto de balance, caminando hacia atrás. Para vol-ver adelante de la manga, el ganadero debe ir directamente, alejándose de los animales.

Si se trabaja en una manga recta, el mo-vimiento del operario ganadero para mover a los animales hacia el cepo o ca-silla de sujeción es el siguiente:

Para hacer que los animales se adelan-ten, hay que caminar paralelamente a ellos pero en sentido contrario. Para vol-ver hacia adelante, hay que caminar en sentido oblicuo, alejándose para dejar la zona de fuga de los animales que están en la manga. Los bovinos, así como otros rumian-tes, tienen la tendencia a moverse en la dirección opuesta cuando se penetra directamente su zona de fuga. El princi-

CUANDO EL GANADERO ESTÁ FUERA DE LA ZONA DE FUGA, LOS ANIMALES LO MIRAN DE FRENTE MANTENIÉNDO-SE A UNA DISTANCIA SEGURA. CUANDO ENTRA EN LA ZONA DE FUGA, SE DAN LA VUELTA Y SE ALEJAN DE ÉL

pio que ilustran estos dos diagramas es que el ganadero debe entrar en la zona de fuga en la dirección opuesta a la del movimiento que desea producir. Cuando regrese a su posición inicial, el ganadero caminará en la misma dirección del ga-nado, pero deberá hacerlo fuera de su zona de fuga.

Cuando se sujeta a un animal en el cepo, el operario debería pararse fuera de su zona de fuga. Para mover al siguiente animal hacia el cepo, el ganadero entra-rá en su zona de fuga desde adelante, y el animal se adelantará cuando crucen el punto de balance a la altura de su hom-bro.

Para hacer que se mueva solamente el animal de delante, el operario deberá detenerse cuando haya atravesado su punto de balance.

Cuando se arrea ganado en terrenos am-plios y abiertos, el movimiento calmo y ordenado de los animales se logra muy fácilmente siempre que se entienda el funcionamiento de la zona de fuga y se apliquen unos pocos principios básicos. Para hacer que los animales se muevan ordenadamente, el vaquero debe alter-nar su posición, entrando y saliendo su-cesivamente de la zona de fuga colectiva de la manada:

La presión no debe ser continua, sino que es más efectiva una presión oscilan-te sobre el límite de la zona de fuga.

El ganadero se debe mover en zig-zag, adelantándose y atrasándose con res-pecto a la manada. Cuando vaya hacia atrás, en dirección opuesta a la manada, entrará en su zona de fuga y acelerará el movimiento. Cuando vaya hacia adelan-te, en la misma dirección que la manada, se alejará de la zona de fuga de la mana-da, y frenará su movimiento.

Para que los animales se mantengan en calma y se los pueda mover fácilmente, el ganadero debe trabajar en el borde de la zona de fuga. Para hacer que los


MANEXO22

animales se muevan, entrará en la zona de fuga; para hacer que se detengan, re-trocederá hasta salir de la zona de fuga. El operario debe evitar el punto ciego del animal, que está detrás de su cola. Es conveniente abstenerse de penetrar profundamente en la zona de fuga.

Los animales se ponen muy inquietos si una persona se mete en su espacio personal y no tienen la posibilidad de alejarse. Si el ganado se da la vuelta y se escapa hacia atrás del ganadero cuando se lo arrea por un callejón en los corra-les, la causa más probable es un exceso de penetración en su zona de fuga; al no poder fugarse hacia adelante porque hay otros animales ocupando el espacio, los animales se dan la vuelta para tratar de escapar del vaquero que los empuja. Cuando esto sucede, el vaquero debe re-troceder para aumentar la distancia que hay entre él y los animales. Este retroceso debe hacerse a la primera indicación de que hay animales que quieren darse la vuelta y escapar hacia atrás.

Si un grupo de animales retrocede al ol-fatear algo o ver una sombra adelante, hay que tener paciencia y darle tiempo al primero para que supere el obstáculo; el resto de los animales lo seguirá. Si los

UN GRUPO DE ANIMALES qUE SE MUE-VE EN MANADA MANTIENE CONTACTO VISUAL ENTRE SÍ, DE MODO qUE TODA LA MANADA SE PUEDE MOVER COMO UN CONJUNTO COORDINADO

Un grupo de animales que se mueve en manada mantiene contacto visual en-tre sí, de modo que toda la manada se puede mover como un conjunto coordi-nado. El animal que está en la segunda posición, tras el que va delante, está ubi-

animales retroceden en una manga, hay que alejarse de ellos; no hay que tocar-los ni golpearlos, pues retroceden en un intento por aumentar la distancia entre ellos y la gente. Normalmente, se tran-quilizarán si se los deja solos.

cado precisamente detrás de su punto de balance.

Ésta es la posición que debería ocupar una persona para mover esos animales.

Usando los principios de comportamien-to animal en la zona de fuga, un operario ganadero podrá hacer entrar el ganado en un corral de manera tranquila y orde-nada. Las posiciones que se ilustran en el diagrama anterior permiten controlar el flujo de ganado a través de la puerta. Se puede acelerar o frenar el movimiento del ganado mediante el acercamiento y alejamiento (moviéndose hacia los ani-males y luego hacia atrás). Si el operario se mueve en el mismo plano, sin acercar-se ni alejarse de los animales, su control del movimiento no será tan efectivo.


ESPECIAL V CONCURSO DE DEBUXO

23

PRETO DE 50 RAPACES PARTICIPARON NO V CONCURSO DE DEBUXO INFANTIL AUTÓCTONAS DE GALICIANenos e nenas que coñecen ben as razas autóctonas de Galicia, pois proceden de familias onde se crían estas reses, plasmaron sobre o papel as súas particulares visións do bovino do país, a Galiña de Mos, o Can de Palleiro e a Ovella Galega. O V Concurso de Debuxo Infantil Autóctonas de Galicia deu moito de si, como se pode comprobar no álbum que reproduci-mos nas páxinas seguintes.

O concurso de debuxo, que xa vai camiño de ser un clásico dentro das actividades de BOAGA, persi-

gue que os cativos desenvolvan o amor polas razas autóctonas e se sintan or-gulloso dos labores de cría de seus pais, tíos ou avós. De feito, a convocatoria do concurso diríxese expresamente a rapa-ces que teñan estes graos de parentesco con criadores das razas Cachena, Caldelá, Frieiresa, Limiá, Vianesa, Galiña de Mos, Ovella Galega e Can de Palleiro.

A quinta edición do concurso convo-couse no verán e os premios entregáron-

se en Lugo o pasado 5 de outubro, no marco da mostra Expolugo que se cele-brou en paralelo ás festas de San Froilán. Alí os pequenos artistas puideron gozar da recompensa aos seus esforzos crea-tivos, plasmados en toda a manchea de debuxos _moitos deles, reproducidos nas páxinas seguintes_ que chegaron durante varias semanas á sede de BOAGA no Pazo de Fontefiz.

Malia a curta idade dos participantes, menos de 14 anos, hai unha notable va-riedade de técnicas, materiais e puntos de vista nos debuxos, así como un agudo

O presidente da Federación de Razas Autóctonas de Galicia-BOAGA, José Manuel González Lamelas, entrégalle o seu premio a un dos nenos participantes

sentido da observación que oscila entre o humor, a admiración e a tenrura.

O concurso convocouse, como é habi-tual, nas categorías Bovina, Ovina, Galiña de Mos e Canina, con tres grupos de par-ticipantes en cada unha delas: ata 6 anos, de 7 a 10 e de 11 a 14. O xurado emitiu o seu fallo o 30 de setembro. Os premios foron tarxetas-regalo doadas por Carre-four, de 150 euros para os primeiros pre-mios, 100 euros para os segundos e 50 para os terceiros.


ESPECIAL V CONCURSO DE DEBUXO: BOVINO24

CATE

GO

RÍA

11-

14 A

NO

S

CATE

GO

RÍA

11-

14 A

NO

S

CATE

GO

RÍA

7-1

0 A

NO

S

CATE

GO

RÍA

3-6

AN

OS

Eva Puza Mera, 6 anos, 1º premio

Víctor González Porto, 5 anos, 2º premio

Álvaro Blanco González , 9 anos

Diana Reboredo Vázquez, 10 anos,2º premio

Sonia Expósito Goas, 10 anos,1º premio

Uxía Fernández Guerra, 8 anos,3º premio

Aaron Reboredo Vázquez, 13 anos, 2º premio

Miguel González Fernández , 11 anos, 1º premio

Xacobo González Mir, 14 anos,3º premio

Lucía Calvo García, 10 anos

María Calvo García, 7 anos

Carla Polo Montero, 10 anos

Álvaro Puza Mera, 8 anos

Sergio quiñones Pérez ,10 anos

Olalla González Barja, 10 anos

María Blanco González, 13 anos

Salvador González Mir, 14 anos


ESPECIAL V CONCURSO DE DEBUXO: GALIÑA DE MOS 25

CATE

GO

RÍA

7-1

0 A

NO

S

Ávaro Blanco González, 9 anos

José Mato García, 9 anos

Carla Polo Montero, 10 anosJordi Alonso Barros, 7 anos

Ariana Martínez Ramos, 8 anos, 2º premio

Martín Gago Chorén, 10 anos, 1º premio

Manuel Novais Rey, 10 anos, 3º premio

CAT

EGO

RÍA

3 -6

AN

OS

Luz Silva Varela, 4 anos, 1º premio.

Lucía García Piñeiro, 5 anos, 2º premio

CATE

GO

RÍA

11-1

4 AN

OS

María Blanco González, 13 anos

Paula Núñez Páez, 11 anos

Alba Prieto Rey, 13 anos, 2º premio

Marta Fernández Guerra, 12 anos, 1º premio

Salvador González Mir, 14 anos, 3º premio


ESPECIAL V CONCURSO DE DEBUXO: CAN DE PALLEIRO

26

CA

TEG

ORÍ

A 3

-6 A

NO

S

CATE

GO

RÍA

7-1

0 A

NO

S

Anxo Lage Soilán, 11 Anos, 1º premio

Violeta quiñones Pérez, 14 anos, 3º premio

Alejandro Fernández Armada, 14 anos, 2º premio

Ernesto Fernández Armada, 6 anos, 1º premio

Xián Rial Díaz, 6 Anos, 2º premio

Alís González Saavedra, 7 anos

Sergio quiñones Pérez, 10 anos

Carla Polo Montero, 10 anos

CAT

EGO

RÍA

11-1

4 AN

OS

Guillermo Gonzá-lez Pérez, 10 anos, 3º premio

Sonia Expósito Goás, 10 anos, 2º premio

Roi Rial Díaz, 9 anos, 1º premio


ESPECIAL V CONCURSO DE DEBUXO: OVELLA GALEGA

27

CATE

GO

RÍA

7-1

0 A

NO

S C

ATEG

ORÍ

A 3

-6 A

NO

S

CATE

GO

RÍA

11-1

4 AN

OS

Antón Ferreiro Teijeiro, 5 anos, 1º premio Xacobo González Mir, 14 anos, 1º premio

Carla Polo Montero, 10 anos Nerea Moreira García, 7 anos, 2º premio

Ariana Martínez Ramos, 8 anos, 3º premio Sonia Expósito Goas, 10 anos, 1º premio


GALIÑA DE MOS28

criadores da raza na selección dos seus exemplares.

Un labor básico da Asociación de Avicul-tores da Raza Galiña de Mos, AVIMÓS, é levar esta raza a todos aqueles recantos nos que aínda sexa descoñecida, asistin-do con exemplares a feiras, exposicións e concursos e difundindo información, así como creando exposicións e concursos coa finalidade de recoñecer o mérito que posúen os mellores exemplares.

A asistencia a diversas feiras e exposi-cións ten a vantaxe de posibilitar ob-servación in situ dos exemplares. Deste xeito, o público pode coñecer de primei-ra man as virtudes da raza e o labor que está a desenvolver AVIMÓS a prol da Galiña de Mos.

O II CONCURSO EXPOSICIÓN MONOGRÁFICO DA GALIÑA DE MOS CONTOU CON 140 EXEMPLARESCelebrouse en Expolugo, do 3 ao 6 de outubro, e recibiu 20.000 visitantes

O II Concurso Exposición Monográ-fico da Galiña de Mos celebrouse no Pazo de Feiras e Congresos de

Lugo entre os días 3 e 6 de outubro, coa participación de 140 exemplares que fo-ron xulgados por xuíces oficiais da raza.

O concurso formou parte da Mostra Gan-deira celebrada no marco da feira Expo-lugo, dentro das festas do San Froilán da cidade das murallas. Máis de 20.000 personas pasaron polo lugar durante as catro xornadas que durou o evento.

Nesta segunda edición do Concurso Exposición da Galiña de Mos puídose observar un gran nivel nas aves partici-pantes, que acadaron puntuacións moi elevadas. Isto é mostra do alto grao de profesionalización que están a acadar os

O conselleiro do Medio Rural e o dele-gado en Lugo da Consellería, atenden-do as explicación do presidente de Avi-mós, Francisco Monasterio

O conselleiro do Medio Rural, Alfredo Suárez Canal, e o delegado da Consellería en Lugo, Emilio López, charlaron cos criadores


GALIÑA DE MOS 29

PALMARÉS

CATEGORÍA DE GALOS CATEGORÍA DE GALIÑAS

1º premio 1º premio

Galo propiedade de Ramón F. Sueiro, de A Laracha (A Coruña) Galiña propiedade de Juan Pernas, de Xermade (Lugo)


Galo propiedade de Álvaro Rodríguez, de Mos (Pontevedra) Galiña propiedade de Luis Fernández, de Riotorto (Lugo)


Galo propiedade de Ramón Monasterio, de Vilalba (Lugo) Galiña propiedade de Carlos Durán, de Ferrol (A Coruña)

Campión da categoría de galos Campiona na categoría de galiñas

Vistas xerais do Concurso Exposición Monográfico da Galiña de Mos


ÁLBUM DOS CRIADORES30

Ramón García Leal. Oza dos Rí os, A Coruña

Carlos Durán Vázquez. Ferrol Manuel Rodrí guez Alonso. Mos, Pontevedra

Emilio Pereira Gómez. Carral, A Coruña Ramón Sueiro Varela. A Laracha, A Coruña

Autoctonas Galegas 2008

Lifestyle

Transcript of Autoctonas Galegas 2008