Aurkibidea - Txorierri › eu-ES › Zerbitzuak › ... · du, egoeraren hausnarketa zuzen...

2 Adikzioen eta osasunaren sustapen plana. Txorierriko Zerbitzuen Mankomunitatea

Aurkibidea

1. EREMU TEORIKO ETA NORMATIBOA ................................................ 3

1.1. PLANAREN JUSTIFIKAZIOA ........................................................... 3

1.2 LEGEAK ETA ERREFERENTZIA PLANAK .......................................... 4

2 ESKOLA-DIAGNOSTIKOAREN TXOSTENEN EMAITZA ......................... 9

2.1 ONDORIOAK .............................................................................. 38

3 BIZTANLEEI EGINDAKO GALDEKETAREN EMAITZA TXOSTENA ....... 43

3.1 ONDORIOAK .............................................................................. 44

4 UDAL BALIABIDE ETA ARLOEN EKARPENAK .................................... 48

4.1 ONDORIOAK .............................................................................. 48

5 ESTRATEGIAK ETA EKINTZAK .......................................................... 53

5.1 HAUR- EREMUA ......................................................................... 53

5.2 NERABE ETA GAZTEEN EREMUA ................................................ 55

5.3 BIZTANLERIA HELDUA ................................................................ 58


1. EREMU TEORIKO ETA NORMATIBOA

1.1. PLANAREN JUSTIFIKAZIOA

8/1998 Legea, Drogamenpekotasunen arloko Aurrezaintza, Laguntza eta Gizarteratzeari buruzko legeak, tokiko drogamenpekotasun Prebentzio planak garatzeko erantzukizuna Udal eta mankomunitateengan ezartzen du.

2018ko erdialdean Txorierriko Mankomunitateko Adikzioen eta Osasuna Sustatzeko Planaren diseinua lantzen hasi ginen.

Drogamenpekotasun Udal Plan bat honela ulertzen dugu “programa eta ekintza egituratuen multzo antolatua, koordinatuak eta planifikatuak, drogamenpekotasun arloari buruzkoak eta dagokion udal organoak onartutako dokumentu batetan batuak, bere esparruko eskuduntzan udal administrazioko nahia batuz”.

Planaren ezaugarri nagusienak hurrengo hauek dira:

• Mankomunitatetik eta, osatzen duten udalerrietatik, bultzatuta dagoen tresna da, martxan jartzeko ekintza eta programei egonkortasuna emanez .

• Identifikatzen diren beharren zerbitzura.

• Hasieratik, zuzenduta dagoen komunitatearen parte- hartzerik handiena bultzatu behar du, egoeraren hausnarketa zuzen batetatik abian jartzeko helburuarekin.

• Bere asmoa adikzioen osoko abordatzea da zentzurik zabalenean (legalak, ilegalak eta jarrerazkoak).

• Tresna dinamikoa, aldagarria dena, motibatzen duen egoera soziala aldatzen den neurrian.

• Tresna bilgarria, administrazioko arlo desberdinetatik ematen diren erantzun desberdinei eta hainbat zerbitzuetatik egindako ekarpenei koherentzia emateko gai dena, baliabideak errentagarrituz eta ekimenak bateratuz.

• Ebaluazio jarrai bat jasan behar izango duena.

• Proposatzen diren estrategia eta esku-hartzeak bi mailatan antolatzen dira (unibertsala eta selektiboa), eta bakoitza hiru jarduera esparrutan banatuta dagoelarik (eskola, familia eta komunitatea). E.A.E.ko Adikzioen VII. Planarekin bat datorrena.

• Batzen diren ekintzak eskaeraren murrizteari zuzenduta daude nagusiki (prebentzioa eta arrisku murrizketa), ahaztu gabe eskaintza murrizketarekin lotutako gaiak.


1.2 LEGEAK ETA ERREFERENTZIA PLANAK

Adikzioen eta Droga Mendekotasunen gaineko Arreta Integralari buruzkoa. (2016) Udalerriei emandako esleipenak espezifikoki ezartzen ditu adikzioen prebentzioari dagokion arloan: 68 Artikulua. Udalen eskumenak. Euskal Autonomia Erkidegoko udalei dagokie, beren lurralde eremuan:

• Adikzioen udal-plana eta, oro har, adikzioen inguruko programak eta jarduerak egin, garatu eta exekutatzea, lege honetan, Euskal Autonomia Erkidegoko Adikzioen Planean eta, hala badagokio, foru-planean xedatutakoari jarraikiz.

• Lurralde-eremu bakoitzean, adikzioen arloko aholkularitza- eta koordinazio-organoak sortzea eta horien funtzionamendu-araubidea egitea.

• Dagokien lurralde-eremuan, adikzioen arloko sariak eta aintzatespenak kudeatzea.

• Lege honetan aurreikusitako kontrol-neurriak betetzen diren ikuskatzea eta behatzea.

• Ikuskatu eta zehatzeko ahala erabiltzea, lege honetan ezarritakoari jarraikiz.

9 Artikulua. Osasunerako hezkuntza.

• Adikzioen eta droga-mendekotasunen arreta integralari zuzendutako jarduera eta neurrietan, osasun publikoaren ikuspuntutik, osasunerako hezkuntza oinarrizko estrategia da, bai osasunaren sustapenean, bai adikzioen eta droga-mendekotasunen prebentzioan.

• Osasunerako hezkuntzak erantzukizun pertsonala eta soziala sustatuko ditu, horretarako ezaguera, jarrera eta ohitura osasuntsuak jasoz; gainera, lagunduko du garatzen osasun indibiduala eta kolektiboa hobetzera eramango duten balio, jarrera eta trebetasun pertsonalak, gaitasuna emanez norberaren eta besteen osasuna zaintzeko egokienak diren erabakiak hartzeko.

• Aldi berean, osasunerako hezkuntzaren helburua izango da saihestea hala adikzioak, bai drogekikoak eta adikzioa eragin dezaketen bestelako substantziekikoak bai jokabide-adikzioak (…).

• Osasunerako hezkuntzan sartuko dira beren jarduera-eremuarengatik estrategia hau zabaltzen lagundu dezaketen pertsona eta talde guztiak; bereziki, ahultasun egoera berezian dauden pertsona eta kolektiboetara zabaltzen lagundu dezaketenak.

13 Artikulua. Adikzioen prebentzioa.

• Administrazio publikoek prebentziozko neurriak ezarriko dituzte, dagozkien eskumenen esparruan eta, oso bereziki, osasunaren, gizarte-zerbitzuen eta hezkuntzaren sistemetan, herritarrak sentsibilizatu eta informatzeko […]

• Botere publikoek, haiei dagokien jarduera-eremuen barruan, prebentziozko jarduerak bultzatuko dituzte bizi-baldintzak hobetzeko, adikzioetan eragiten duten bazterkeria-faktore pertsonal, familiar edo sozialak gainditzeko eta egoera horrek eragiten dien


pertsonak era normalizatuan gizarteratu daitezen errazteko. Abenduaren 5eko 12/2008 Legean xedatutakoaren arabera –Gizarte Zerbitzuei buruzko Legea– lehentasunezko jarduera-eremutzat joko dira bazterketa sortzen duten egiturazko kausak aztertu eta prebenitzera, herritarrak haien ingurune pertsonal, familiar eta sozialean integratzera eta gizarte-normalizazioa sustatzera zuzentzen diren gizarte-zerbitzuen jarduerak, eta bultzatu egingo dira gizarte-zerbitzuen programen barruan.

• Lege honen 9. artikuluan osasunerako hezkuntzaren arloan ezarritako helburu orokorrak osatzeko, osasun publikoko zerbitzuek eta lehen mailako arretakoek prebentzioz jardungo dute, eremu komunitarioko eragileekin batera, bizi-ohitura osasungarriak bultzatzeko estrategiak eta programak eginez, informazioa emateko ekintzak burutuz eta ohitura desegokiak eta neurrigabekoak garaiz antzemateko eta aldatzeko kanpainak eginez.

15 Artikulua. Prebentzioa familiaren esparruan.

• Familia funtsezko elementu bat baita seme-alaben heziketan eta prestakuntzan eta adikzioak ekiditeko estrategien, balioen, trebetasunen eta gaitasunen transmisioan, interbentzio eta programa batzuk erabiliko dira gurasoak edo tutoreak sentsibilizatze aldera, ohar daitezen zer-nolako garrantzia duen beren rolak haurtzaroaren eta nerabezaroaren garaian babes-faktoreak sustatzeko orduan.

• Prebentziozko interbentzioen esparruan, familia bereziki babestuko da, Familiaren heziketa- eta kudeaketa-gaitasunak hobetzeko, familia-guneak adikzioen eraginari eta kontsumoari aurre egiteko duen erresistentzia indartzeko, arrisku-faktoreak gutxitzeko eta seme-alabengan drogen kontsumoari aurre egiteko babes-faktoreak ugaritzeko. Horrela, familiak prebentzio-eragile gisa duen zeregina sendotu nahi da, bereziki adingabeak eta gazteak dituzten familiena.

• Administrazio publikoek lankidetza eta koordinaziorako bide efektibo eta efizienteak ezarriko dituzte, eskumenak dituzten erakunde publiko guztiak, gurasoen elkarteak eta jarduera-eremu honetan lan egiten duten entitate pribatuak eta irabazi-asmorik gabeko entitatea guztiak aintzat hartuta.

• Prebentzio-neurri hauek ezarriko dira (beste batzuen artean): Arrisku-egoeran dauden edo ahulagoak diren familiei zuzendutako neurriak garatzea (Informazioa, aholkularitza, orientazioa eta interbentzioa sozioedukatibo eta psikosoziala).

16 Artikulua. Prebentzioa esparru komunitarioan.

• Esparru komunitarioko prebentzioak, lehentasunezkoa izango denak, biltzen ditu populazioan edo interes handiko taldeetan eragin handiena duten baliabideak eta pertsonak, hala nola ikastetxeak, gizarte- eta kultura-zerbitzuak, gazte-, kultura-, kirol- eta boluntariotza-elkarteak, profesionalen kolektiboak eta lantokiak.

• Komunitatearen esparruko prebentzioa batez ere udalek eta mankomunitateek, haien eskumenen arabera, egingo dute, pertsona eta komunitateari eskaintzen dizkieten zerbitzuen hurbiltasuna dela eta.


22 Artikulua. Prebentzioa kirol, aisia eta denbora librearen esparruan.

• Osasun, gazteria, kirol, kultura eta hezkuntza arloetako eskumenak dituzten euskal administrazio publikoek denbora librea erabiltzeko ereduen inguruko politika integrala sustatuko dute, substantzien kontsumoaren, jokabide adikzio-eragileen eta jokabide-adikzioak sor ditzaketen beste arrisku edo portaera neurrigabeen ordezko aukerak eskaintzeko, bereziki gazte eta nerabeen artean.

• Horretarako, ekintza hauek garatuko dituzte, sektore horretako enpresa-erakundeekin batera (beste batzuen artean): Dibertsioa, aisia eta denbora librea erabiltzeko modu osasungarri eta askotarikoak aukeratzeko neurriak; teknologia digitalen eta horien aplikazio berrien erabilera arduratsua sustatzea, dibertsio, aisia eta denbora librerako erabiltzen direla kontuan hartuz. […]Gazteen asoziazionismoa sustatzea eta elkarteek okupazio-, aisia-, kirol- edo kultura-programetan parte har dezaten bultzatzea, bereziki arriskua duten gizarte-kolektiboen kasuan.

Euskal Autonomi Erkidegoko VI Plana (2011-2015) eta VII Plana (2017-2021) Tokiko Planetan, EAEko Adikzioen Planekin bat datozen hainbat estrategia ikus daitezke.

• Eskaintzaren kontrola: Eskaintza eta droga trafikoaren murrizketa bultzatu, promozio, publizitate, eta alkohol eta tabakoaren salmentari buruzko indarrean dagoen Elkargoan eta Udal araudia betearazi.

• Prebentzio Unibertsala: Babes-faktoreak bultzatzea, eta jokabide eta ohitura osasungarriak sustatzea, hasteko adina atzeratu ahal izateko eta 18 urtetik beherakoengan arrisku jokaerak saihesteko.

• Prebentzio Selektiboa: Arriskuak murriztu eta jokaera arduratsuak bultzatu talde urrikorrengan hasteko adina atzeratzeko, arrisku jarrerak gutxitzeko eta arazoak sor ditzaketen kontsumoak saihesteko.

• Prebentzio adierazia: Arrisku handia duten pertsonei zuzenduta, droga kontsumoak baitituzte baita beste jarrera arazo batzuk (arazodun jokoa egon daitekeela) eta bere helburua ez da soilik droga kontsumoa eta jokoa gutxitzea, baita lotutako arazoak gutxitzea, baita jarrera horien ezarpena atzeratzea ere.

Adingabeak eta Alkohola Programa Helburuen artean ezartzen du adingabeek egiten duten alkohol kontsumoari erakundeen ekintza areagotzea; alkohola kontsumitzen hasten diren adingabeen kopurua gutxitu eta hasteko adina atzeratu; gehiegizko eta arrisku kontsumoak gutxitu ; osasunarekin lotutako politiketan gazteen parte- hartzea indartu; gazteen artean edateko presioak gutxitu, bereziki alkoholaren sustapena, babesa eta erabilgarritasuna.


Tabako- kerik gabeko Euskadi Estrategia Bere helburua tabako kontsumoaren prebalentzia gutxitzea da, tabakismoaren prebentzioa azpimarratuz baita erretzaileari uzteko laguntza emanez. Euskadiko Osasun Politikak 2013- 2020 Lehentasuna duten arloak bere helburu, ekintza eta adierazleekin ezartzen ditu. Hori dela eta, adikzioak prebenitzeko programak Haur eta Gazteen Osasunaren arloan ezartzen diren ildoen barnean egongo lirateke, baita inguru eta jarrera osasuntsuen barne. Hurrengo urteetan, euskal biztanleen osasunaren mantentze eta hobekuntzan sakontzeko ahaleginak egin nahi dira, Administrazio Publiko guztia inplikatuz, baita biztanleak eta sektore ekoizkorra. Bestalde, politika hauek osasunaren ikuspuntu integral bat defendatzen dute. Ikuspegi hori, osasun- sektoreak gizabanakoaren osasun galdua edo murriztua berreskuratzeko egin beharreko lan bezala ulertu behar da, eta, ez hori bakarrik, sektore guztiek osasun kolektiboa sustatu eta prebenitzeko egin beharreko lan bezala ere bai.

Euskadiko IV Gazte Plana 2020 Bere 2. Ardatzean, gazteen arrisku jarreren eta/edo adikzioen (substantziekin eta substantziarik gabe) prebentzioa aztertzen da.

Helburu hau mendekotasuna sortzen duten jarreren prebentziora zuzenduta dago (alkohola, tabakoa, beste substantzia batzuk, substantziarik gabeko adikzioak); tabakoa, alkohola eta beste substantzien hasiera atzeratzea edo gutxitzea; eta adikzioekin eta/edo arrisku jarrerekin lotutako minaren murrizketa.

Substantziarik gabeko adikzioak ere aztertzen ditu, adibidez jokoa, apustuak,… Eusko Jaurlaritzako Adikzioen VII Planean batzen den bezala, adikzioen gaia diziplina anitzeko eta osoko ikuspuntuarekin heldu behar da, babes faktoreak indartzeko eta arrisku faktoreak gutxitzeko.

Gizarte Zerbitzuen Legea (2008) Gizarte Zerbitzuen gaian, udalen eginkizuna antolatzen du, komunitate ikuspegi batetan oinarrituta, eta helburutzat izanez “bultzatu, lankidetza eta politika publiko batzuekin koordinatuta arituko da, herritar guztien gizarte-ongizatea”. Honako hauek ditu funtsezko eginkizunak, beste hainbaten artean, pertsonen autonomia sustatzea eta mendetasun-egoerek pertsonei eta familiei eragiten dizkieten beharrizanei aurrea hartu eta erantzutea.

Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren prestazio eta zerbitzuen zorroari buruzkoa (2015) Adikzioen Prebentzio Komunitarioko Zerbitzu bat zorro honetako 1.5 kapituluan kokatu daiteke: Gizarte-zerbitzuen eremuko parte-hartzea eta gizarteratzea sustatzeko zerbitzua. Zerbitzu honek “komunitatearen parte-hartze antolatua sustatzen du, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemaren berezko helburuak lortzeko eta gizarte-zerbitzuen bidez erantzuteko moduko premiei aurrea hartzeko eta erantzuteko informazio, orientazio, sentsibilizazio eta prestakuntza ekintzen bidez”.

Komunitate ikuspuntu batetatik, sare lanetik eta osasuna sustatzetik.


Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Estrategia 2015-2020 OSALANek dituen jarduketa lerroen barnean hurrengo hau aurki daiteke: lan prestakuntzan erantzukizuna duten hainbat hezkuntza erakundeei laguntza eman irakasleek sentsibilizazio, informazio, prestakuntza eta aholkularitza ekintzak hobetu eta gehitu ahal izateko, baita lan arriskuen prebentzioaren barnean, drogen prebentzioaren lanean modu egokian parte hartzeko. Helburuen artean ere enpresentzat substantzien kontsumoak sortzen dituen arazoak sakonean ezagutzea aurki daiteke, geroko ekintzen planteamendu batetara begira.


2 ESKOLA-DIAGNOSTIKOAREN TXOSTENEN EMAITZA Txorierriko Mankomunitatearen adikzioetako eta osasuna sustatzeko plana lantzeko helburuarekin aztertu da gazteen arteko substantzien kontsumoen prebalentzia, eta ausazko jokoen eta sare sozialen erabilera gazte eta nerabeen artean, baita kontsumo horiekin lotutako beste aldagai batzuk ere. Horretarako galde-sorta bat aplikatu da ikasleen artean, eta ondoren azalduko ditugu hari dagozkion emaitzak. Datu soziodemografikoak Sei udalerrik osatzen dute Txorierriko Mankomunitatea: Derio, Larrabetzu, Lezama, Loiu, Sondika eta Zamudio. 20.878 biztanle ditu gaur egun mankomunitateak, eta udalerrien arabera banatuta ageri zaizkigu honako taula honetan:

Derio Larrabetzu Lezama Loiu Sondika Zamudio

6.404 2.035 2.390 2.361 4.471 3.217

Eta diagnostiko hau egiteko lagina Txorierri BHI, Politeknika Txorierri eta Esperanza Alhama

HLPP ikastetxeetan DBHko, Batxilergoko, Maila Ertaineko Prestakuntza Zikloetako eta

Oinarrizko Prestakuntza Programetako ikasketak egiten ari diren 341 ikaslek osatzen dute:


91 36 43 11 61 56

%26,7 %10,6 %12,6 %3,2 %17,9 %16,4

Genero-banaketari dagokionez, honako hau izan da:

47% 44%

2%0

0,15

0,3

0,45

0,6

Gizona Emakumea Ez dakit


Parte-hartzaileen adin-tartea 12-21 urte izan da, ikasleen % 80 azterlan honetarako interesgarriak diren adin-tartean (13-17) biltzen direlarik, honako taula honetan ikusten denez:

ADINA PARTE- HARTZAILEAK %

12 años 29 %8,5

13 años 56 %16,4

14 años 56 %16,4

15 años 36 %10,6

16 años 69 %20,2

17 años 55 %16,1

18 años 30 %8,8

19 años o más 8 %2,4

Diagnostikoaren emaitzak Azterlan honetako xede-aldagaiak honako hauek izan dira:

• Substantzien kontsumoak

• Ausazko jokoen eta sare sozialen erabilera

• Aldizkako eta ohiko arriskuaren pertzepzioa

• Eskuragarritasuna:

• Elementu horiei buruzko informazioa

• Kontsumoa familia-ingurunean Honako txosten hauek hartu dira erreferentzia gisa diagnostikoa egiteko:

• “Drogak eta Eskola VIII (2012)” Deustuko Droga-Menpekotasunen Institutuak landutakoa.

• “Estudes 2016/2017” Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioak egindakoa.

• “Euskadiko Gazteak 2016”, Gazteriaren Euskal Behatokiak egindako azterlana. Tabakoaren kontsumoa. Nikotinarako adikzioa eragiten du nerabeen arteko tabakismoak, eta gaixotasun kronikoak garatzen ditu, baita heriotza-tasa gehitu ere. Gaixotasunek eta heriotza-tasak erretzaile aktiboak zein pasiboak hartzen dituzte eraginpean. Gainera, zenbait ikertzailek dagokion zuzeneko harremana azpimarratu dute legez kanpoko drogen erabilerarako iragarpenean (Herrera eta Corvalán, 2017). Oro har, nerabezaroan izaten da tabako-kontsumoaren hasiera. Horregatik, adin goiztiarretan hasi behar du prebentzioak, eta garrantzitsua da aldez aurretik tabakoaren kontsumoarekin lotutako alderdiak ezagutzea: prebalentzia, arrisku-pertzepzioa, eskuragarritasuna, informazioa….


Tabakoaren kontsumoari dagokionez, ikasleen hiru laurdenek onartu dute ez dutela inoiz esperimentatu tabakoarekin, % 16,1ek azken hilabetean egin dute eta % 9,4k egunero erretzen dute (1. grafikoa).

1 Grafikoa Txorierriko ikasleen tabako kontsumoaren prebalentzia

Drogak eta Eskola VIII (2012) azterlanetan ere nerabeen arteko kontsumoaren prebalentzia ikusi zen. Emaitza horiek Txorierrin lortutakoekin alderatuta ikus dezakegu Txorierriko ikasleek duela 6 urte ematen ziren abstinentzia-indizeak atxikitzen dituztela (1. taula).

1 Taula 2012ko EAEko tabako kontsumoaren eta Txorierriko ikasleen (2018) kontsumoaren

prebalentziaren konparaketa

PREBALENTZIA Drogak eta Eskola VIII (2012)

2018

NUNCA 74 % 74,2%

SI 25 % 25,5%

NS/NC 1 % 0,3 %

Tabakoaren kontsumoa eta adina estatistikoki lotuta daude (2. taula). Tabakoaren absentzia handiagoa da adin goiztiarragoetan. Adinak gora egiten duen neurrian pertsona gehiagok erabakitzen dute tabakoarekin esperimentatzea eta tabakoaren eguneroko kontsumoa ere hazten da. 12 urte dauzkaten nerabeen % 100ek bat egiten dute tabakoarekiko duten abstinentzian. Dena den, 13 urte betetzean, ehuneko txiki bat hasten da tabakoarekin esperimentatzen, eta 15-16 urterekin tabakoaren esperimentazioa, baita eguneroko kontsumoa ere, ohikoagoa den zerbait bihurtzen da. Azpimarratzekoa da kontsumoan hasteko atzerapena babes-faktorea dela kontsumo arazotsuetarako.

74%

16% 09% 0%

12%

24%

36%

48%

60%

72%

84%

Inoiz ez Azken hilean Egunero

Tabako Kontsumoa


2 Taula Txorierriko ikasleen tabako kontsumoaren prebalentzia adinaren arabera

MAIZTASUNA

ADINA Inoiz ez Azken hilean Egunero

12 urte 100 % 0 % 0 %

13 urte 96,4% 3,6 % 0 %

14 urte 89,3% 10,7 % 0 %

15 urte 77,8 % 16,7 % 5,6 %

16 urte 62,3 % 26,1 % 11,6 %

17 urte 50 % 29,6 % 11,6 %

18 urte 60 % 20 % 20,4 %

19 urte 40 % 20 % 40%

20 urte 0 % 0 % 100 %

21 urte 0 % 0 % 100 %

Tabako-kontsumoan egon daitezkeen genero-aldeei dagokienez, esan dezakegu Txorierriko gazteek kontsumo-maiztasuna antzekoa dutela (2. grafikoa), Drogak eta Eskola VIII (2012) txostenean ere ondorioztatu zenez. Azpimarratzekoa da gehiago direla beren bizitzan tabakoarekin aldiren batean esperimentatu duten emakumeak. Dena den, ohiko kontsumoaz ari garela, gizon erretzaileen ehunekoak bikoiztu egiten du emakume erretzaileen kopurua. Horrenbestez, emakume izatea babes-faktorea litzateke tabakoaren eguneroko kontsumoaren gainean.

2 Grafikoa Txorierriko ikasleen tabako kontsumoaren prebalentzia generoaren arabera

Txorierriko ikasleen bizilekua kontuan izanda, ia kasu guztietan, inkesta egin dutenen hiru laurdenek baino gehiagok ez dute tabakoa probatu beren bizitzan. Derio eta Larrabetzu agertzen dira normalean tabako gehien kontsumitzen duten udalerri gisa (3. taula eta 3. grafikoa).

71%

24%5%

78%

11% 12%0%

15%

30%

45%

60%

75%

90%

Inoiz ez Noizbait Egunero

Emakumea Gizona


3 Taula Txorierriko ikasleen tabako kontsumoaren prebalentzia bizilekuaren arabera


Inoiz ez %73,3 %75 %79,1 %90,9 %77 %80,4

Azken hilean %15,6 %19,4 %16,3 %9,1 %14,8 %19,6

Egunero %11,1 %13,2 %4,7 %0 %8,2 %0

3 Grafikoa Txorierriko ikasleen tabako kontsumoaren prebalentzia bizilekuaren arabera

Tabakoa lortzeko Txorierriko ikasleek duten erraztasuna edo zailtasuna erakusten du ondorengo grafikoak. Handia izaten jarraitzen du, baina zertxobait zailagoa da (% 10 zailagoa) datu hori jaso zuen eta 2006ko data duen azken azterlanean baino (Drogak eta Eskola VII). Adingabeek tabakoa eskuratzeko duten erraztasuna tabakoaren kontsumoarekin zuzenean lotuta dagoela kontuan izanda, datuak positiboak dira duela urte batzuk izandakoekin alderatuta. Halere, oraindik ere handia da tabakoa zailtasunik gabe lor dezaketela adierazten duten adingabeen ehunekoa. Nabarmentzekoa da 17 urte dauzkaten ikasle ia gehienak tabakora irits daitezkeela legearen arabera horretarako adin nagusikoa izan behar bada ere (4. taula).

0

20

40

60

80

100




4 Grafikoa Txorierriko ikasleek tabakoa lortzeko zailtasuna

4 Taula Txorierriko ikasleek tabakoa lortzeko zailtasuna adinaren arabera

ESKURAGARRITASUNA

ADINA Bai Ez

12 urte %58,6 %41,4

13 urte %78,6 %21,4

14 urte %80,4 %19,6

15 urte %86,1 %13,9

16 urte %89,7 %10,3

17 urte %96,3 %3,7

Familia-giroko kontsumoari dagokionez ohikoagoa da Txorierriko ikasleen kasuan 2016ko estatuko datuekin alderatzen badugu eta are handiagoak EAEkoekin alderatzen baditugu (2012). Emaitzek nolabaiteko pesimismoa agertzen dute, guraso erretzaileen seme-alabek erretzaile ere izateko arrisku handiagoa baitute (5. grafikoa eta 5. taula).

5 Taula Familietan ematen den tabako kontsumoaren konparaketa 2012an (Drogak eta Eskola

VIII), 2016-2017(Estudes 2016/2017) eta Txorierrin gaur egun

FAMILIAN KONTSUMOA Drogak eta Eskola VIII (2012)

Estudes (2016)

Txorierri (2018)

Bai %28,4 %38,5 %41,9

Ez %66,6 %61,5 58,1

Ez daki/ Ez du erantzun %5 - 0,1

84%

15%0%

23%

45%

68%

90%

Bai Ez

Tabakoa lortzeko zailtasuna


5 Grafikoa Txorierriko ikasleen familietako tabako kontsumoa

Txorierriko ikasleentzat tabakoaren aldizkako edo ohiko erabilerak dakarren arrisku-pertzepzioari dagokionez, honako hau aurkitzen dugu: Txorierriko gazteen % 90ek baino gehiagok tabakoaren aldizkako zein ohiko kontsumoak dituen arriskuak ezagutzen dituzte, eta, horrenbestez, kontsumo arazotsuek behera egiten dute. Drogak eta Eskola VIII (2012) azterlanean lortutako datuekin alderatuta, Txorierriko datuak optimistagoak dira. Argi geratu da azken urteetan tabakoari buruzko arrisku-pertzepzioa gehitu egin dela, eta tabakoaren aurkako legearekin izan dezake horrek zerikusia. Hori gorabehera, harrigarria da tabakoaren ohiko erabilerak eragiten dituen ondorioak jakinda oraindik ere % 60 baino zertxobait gehiago soilik izatea ohiko kontsumoa oso arriskutsutzat ikusten dutenen ehunekoa (6. grafikoa).

6 Grafikoa

Txorierriko ikasleen tabako kontsumoarekiko arrisku pertzepzioa (%)

Sexua kontuan izanda, arrisku-pertzepzio zertxobait handiagoa ikusten da mutilen artean nesken artean baino, tabakoaren noizbehinkako kontsumoari dagokionez (7. grafikoa). Haatik, ohiko kontsumoa oso arriskutsutzat hartzea zabalduagoa dago emakumeen artean. Horren arrazoia da gehiago direla aldizka erretzen duten emakumeak eta uste dutela beren kontsumoak ez direla ohikoak bezain arriskutsuak.

34%

8%

28%

0

0,175

0,35

0,525

Gurasoak Neba- arrebak Beste batzuk

Etxean erretzen da

08%

66%

26%

02%

34%

62%

0%

18%

35%

53%

70%

Arriskurik ez Neurrizkoarriskua

Arrisku handia

Aldizkako kontsumoa Ohiko kontsumoa


7 Grafikoa Aldizkako tabako kontsumoarekiko arrisku pertzepzioa sexuaren arabera

8 Grafikoa Ohiko tabako kontsumoarekiko arrisku pertzepzioa sexuaren arabera

Inkesta egin duten nerabeen adinak gora egiten duen neurrian, gora egiten du, halaber, aldizkako kontsumoak arriskurik ez duela edo arrisku txikikoa dela pentsatzen dutenen kopurua (9. grafikoa).

9 Grafikoa Aldizkako tabako kontsumoarekiko arrisku pertzepzioa adinaren arabera

08%

60%

33%

08%

72%

20%

0%

18%

35%

53%

70%

88%


Arrisku handia

Mutilak Neskak

03%

39%

58%

01%

30%

69%

0%

18%

35%

53%

70%

88%

Arriskurik ez Neurrizko Arriskua Arrisku handia

Mutilak Neskak

0

20

40

60

80

100

Arriskurik ez

Neurrizkoarriskua

Arrisku handia


Ohiko kontsumoari dagokionez, ia hutsa da arriskurik ez dagoela pentsatzen duen ikasleen kopurua. Ikasleen % 60 baino gehiagok uste dute osasunerako oso praktika arriskutsua dela 18 urte bete arte, adin horretatik aurrera, bitxia bada ere, nabarmen gutxitzen baita beren arrisku-pertzepzioa (10. grafikoa).

10 Grafikoa Ohiko tabako kontsumoarekiko arrisku pertzepzioa adinaren arabera

Alkoholaren kontsumoa Txorierriko ikasle nerabe eta gazteen artean egindako inkestetatik lortutako emaitzek erakusten diguten datuaren arabera % 46k edari alkoholdunen motaren bat probatu du uneren batean, eta zifra altua da hori betiere (% 45ek azken hilabetean probatu dute eta % 1ek egunero kontsumitzen dute). (11. grafikoa).

11 Grafikoa

Txorierriko ikasleen alkohol kontsumoaren prebalentzia

0

20

40

60

80

100

Arriskurik ez

Neurrizko arriskua

Arrisku handia

53%

45%

1%0%

13%

25%

38%

50%

63%


Alkohol kontsumoa


Adinari dagokionez alkoholaren kontsumoari lotuta, eta ikasleen erantzunen arabera ikusten denez, adinak gora egiten duen neurrian kontsumoa handiagoa da bere modalitate guztietan (azken hilabetean eta egunero). Tabakoa kontsumitzen hasten diren adinaren arabera, ikasle guztien % 2,7k 13 urtetik aurrera egiten dute. 16-18 urteko tartean, guztizkoaren % 31 baino gehiagok, eta 19 urtetik aurrera ikasleen gehien-gehiengo handi batek alkohola kontsumitu du.

6 Taula Txorierriko ikasleen alkohol kontsumoaren prebalentzia (2018)

ADINA Inoiz ez Azken hilean Egunero Ikasleak Guztira

12 urte %100 %0 %0 26

13 urte %83,6 %16,4 %0 55

14 urte %75 %25 %0 56

15 urte %41,7 %58,3 %0 36

16 urte %39,1 %60,9 %0 69

17 urte %26,4 %71,7 %1,9 53

18 urte %16,7 %80 %3,3 30

19 urte %40 %60 %0 5

21 urte %0 %100 %0 2

Garrantzitsua da azpimarratzea neskek lehen genero maskulinoari soilik lotutako patroiak hartu dituztela denborarekin, bilakaera sozialaren eraginez. Kasu horretan, ezin diogu osasun-arlotik ekin, urteak aurrera emakumeak hurbildu egin baitira, eta kasu honetan gainditu egin dituzte, 2012. urtean Drogak eta Eskola VIII azterlanean aurkezten ziren kontsumo-ehunekoetara (7. taula eta 12. grafikoa). Horrenbestez, duela urte batzuk ez bezala generoa ez da jada babes-faktore bat alkoholaren kontsumo orokorrari dagokionez. Eguneroko kontsumoari dagokionez, gizonek jarraitzen dute buruan, baina, halere, oso txikiak dira aldeak.

7 Taula EAEko 2012 alkohol kontsumoa eta gaur egungo Txorierriko ikasleen kontsumoaren

prebalentzia sexuaren arabera

Drogak eta Eskola VIII

(2012)

Txorierri 2018


(2012)

Txorierri 2018


(2012)

Txorierri 2018

SEXUA Inoiz ez Azken hilean Egunero

Emakumeak %25,5 %49 %48,1 %51 - %0

Gizonak %26,8 %59,7 %47,1 %39,6 - %0,6


12 Grafikoa Txorierriko ikasleen alkohol kontsumoaren prebalentzia sexuaren arabera

Bizilekuari dagokionez, abstinentzia-maila handiena Loiun ikus daiteke (% 72,7), tabakoarekin gertatzen den bezala; eta txikiena Larrabetzun gertatzen da (% 40). Udalerri horretan kontsumitzen da alkohol gehien egunero (8. taula).

8 Taula

Txorierriko ikasleen alkohol kontsumoaren prebalentzia bizilekuaren arabera


Inoiz ez %58,4 %40 %60,5 %72,7 %56,7 %57,1

Azken hilean %41,6 %57,1 %39,5 %27,3 %43,3 %42,9

Egunero %0 %2,9 %0 %0 %0 %0

Ondoren aurkezten den taula (9. taula) alkohola erosteko edo eskuratzeko Txorierriko edozein nerabek izan ditzakeen zailtasun edo erraztasunei buruzkoa da. Ehunekoek adierazten dutenez ikasleek hiru laurdenek baino gehiagok (% 84,5) adierazten dute alkohola erraz eskuratzen dutela adingabeak izanagatik, tabakoarekin gertatzen zen bezalaxe.

9 Taula Txorierriko ikasleek alkohola lortzeko zailtasuna

ESKURAGARRITASUNA 2018

Bai %84,5

Ez %14,8

Familia-giroko alkohol-kontsumoari dagokionez, hiru etxetatik bitan kontsumitzen da alkohola. Kontuan hartu beharreko datua da hori, jakinda eredu sozialak faktore iragarlea direla kontsumoen gain (10. taula). Zehaztuz, aiten edo amen erdiak kontsumitzen dute, beste % 9 anai-arrebak dira eta % 8a etxean ere bizi diren beste senitarteko batzuekin lotuta dago (13. grafikoa).

49% 51%

0%

60%

40%

1%0%

15%

30%

45%

60%

75%


Emakumea Gizona


10 Taula Txorierriko ikasleen familietako alkohol kontsumoaren prebalentzia

FAMILIAN KONTSUMOA 2018

Bai %65,

Ez %34,9

13 Grafikoa

Txorierriko ikasleen etxeetan nork kontsumitzen du alkohola

Arrisku-pertzepzioari dagokionez, kolektiboaren % 91,5ek uste du aldizkako kontsumoak arriskuren bat duela, % 66,6k uste du arriskua ertaina dela eta % 24,9k arriskua oso handia dela (14. grafikoa). Zifra horiek, aldiz, gehitu egiten dira ohiko kontsumoaz ari garenean. Horrela, ikasleen % 97,4k uste dute alkoholaren ohiko kontsumoak arriskuren bat dakarrela (arrisku ertaina % 35,2k eta arrisku handia % 62,2k).

14 Grafikoa Txorierriko ikasleen alkohol kontsumoarekiko arrisku pertzepzioa

51%

9% 8%0

0,175

0,35

0,525

0,7


Etxean kontsumitzen da

08%

67%

25%

01%

35%

62%

0%

15%

30%

45%

60%

75%


Arrisku handia

Aldizkako kontsumoa Ohiko kontsumoa


Nabarmentzekoa da, halaber, alkoholaren kontsumoa eta arrisku-pertzepzioa estu lotuta daudela. Espero ziren emaitzak lortu dira, eta arrisku-pertzepzioa zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa da kontsumoa (11. taula eta 12. taula)

11 Taula Txorierriko ikasleen aldizkako alkohol kontsumoa eta arrisku pertzepzioa

Arriskurik ez Neurrizko arriskua Arrisku handia

Inoiz ez %5,5 %61,3 %33,1

Azken hilean %10,5 %73 %16,4

Egunero %50 %50 %0

12 Taula Txorierriko ikasleen ohiko alkohol kontsumoa eta arrisku pertzepzioa


Inoiz ez %0,5 %33 %66,5

Azken hilean %2 %37,2 %60,8

Egunero %0 %50 %50

Legez kanpoko drogen kontsumoa: Kanabisaren kontsumoa Kanabisaren kontsumoa da Txorierriko ikasleen artean kontsumitzen diren legez kanpoko drogen arteko zabalduena (15. grafikoa). Inkesta egin dutenen ia % 80k ez dute inoiz kontsumitu, % 17k azken hilabetean kontsumitu dute eta % 4k egunero erabiltzen dute substantzia psikoaktibo hori. Nabarmentzekoa da Txorierrin lortutako emaitzei dagokienez, aurreko azterlanetan lortutakoak baino hobeak direla ikus daitekeela (13. taula).

15 Grafikoa Txorierriko ikasleen kannabis kontsumoaren prebalentzia

79%

17% 4%0%

18%

35%

53%

70%

88%


Kannabis kontsumoa


13 Taula

EAEko 2012 (Drogak eta Eskola VIII), ESTUDES (2016) eta gaur egungo Txorierriko ikasleen kannabis kontsumoaren prebalentzia

PREBALENTZIA Drogak eta Eskola VIII (2012)

Estudes (2016)

Txorierri (2018)

INOIZ EZ %62,6 %68,9 %79

BAI 34% %31,1 %21

Kontsumoak generoari jarraikiz aztertzen badira, mutil kontsumitzaile baino neska kontsumitzaile gutxiago daudela ikus daiteke. Azken hilabetean egindako kontsumoen kasuan, gizonek baino zertxobait altuago puntuatzen dute emakumeek. Ikus dezakegunez, datu hori aipagarria da aurreko ikerketekin alderatuta, aurreko urteetan betiere gizonak izan baitira emakumeak gainditu dituztenak kanabisaren kontsumoari dagokionez (16. grafikoa eta 14. taula).

16 Grafikoa

Kannabis kontsumoa eta generoa Txorierrin

83%

17%1%

78%

16%6%

0%

23%

45%

68%

90%


Emakumea Gizona


14 Taula EAEko 2012 (Drogak eta Eskola VIII) eta gaur egungo Txorierriko ikasleen kannabis

kontsumoaren prebalentziaren konparaketa (inoiz ez, azken hilean eta egunero) sexuaren arabera

Drogak eta Eskola

VIII

Txorierri 2018

Drogak eta Eskola

VIII

Txorierri 2018


Txorierri 2018


Emakumeak -% %82,7 %14,40 %16,7 %1 %0,7

Gizonak -% %78,1 %21,8 %16,3 %5,3 %5,6

Kanabisa eta adina ere estatistikoki erlazionatuta daude (15. taula). Ikasle gazteenak dira kanabisaren kontsumora gutxien sartzen direnak, eta adina gehitzen den neurrian substantzia horren kontsumoa esperimentatzeko eta atxikitzeko probabilitatea handitzen da, 2012an Drogak eta Eskola VIII azterlanean ikusi zenez. Ondorengo datuak aztertzean, ikus daiteke Txorierriko 12-14 urteko ikasleen artean kontsumoak duela 7 urte EAEn ikusitakoa baino txikiagoak direla. Dena den, 16-17 urteko tartean inflexio-puntu bat dago, eta EAEko ikasleek duela 7 urte erakutsitakoak baino kontsumo-ehuneko handiagoak dituzte Txorierriko ikasleek.

15 Taula EAEko 2012 (Drogak eta Eskola VIII) eta gaur egungo Txorierriko ikasleen kannabis

kontsumoaren prebalentziaren konparaketa (inoiz ez, azken hilean eta egunero) adinaren arabera

Txorierri 2018


Txorierri 2018


Txorierri 2018


12 urte %100 %1,6 %0 %0,5 %0

13 urte %100 %4,1 %0 %0,7 %0

14 urte %94,6 %13,6 %5,4 %0,6 %0

15 urte %75 %23,7 %25 %2,5 %0

16 urte %66,7 %28,6 %30,4 %3,2 %2,9

17 urte %55,6 %30,4 %35,2 %4,2 %9,3

18 urte %75,9 %40,7 %10,3 %9,6 %13,8


Txorierri 2018


Txorierri 2018


Txorierri 2018


19 urte %40 %33,1 %40 %12,6 %20

20 urte %0 %32,7 %0 %7,4 %100

21 urte %50 %38,7 %50 %20,4 %0

Bizileku aldagaiari dagokionez, Loiun daude abstinentzia-maila altuenak, tabakoaren eta alkoholaren kasuan gertatzen zen bezala. Haatik, Derion eta Sondikan daude eguneroko kontsumo handienak (16. taula).

16 Taula

Txorierriko ikasleen kannabis kontsumoaren prebalentziaren bizilekuaren arabera


Inoiz ez %74,7 %77,1 %83,7 %90,9 %83,3 %89,3

Azken hilean %19,8 %22,9 %16,3 %9,1 %13,3 %10,7

Egunero %5,5 %0 %0 %0 %3,3 %0

Kanabisa legez kanpoko drogen artean eskuratzen errazena bada ere, Txorierriko ikasleen arteko ia % 40k uste dute zailtasunak izan ditzaketela lortu nahi izanez gero (17. taula). Substantzia lortzea zenbat eta errazagoa izan orduan eta probabilitate gehiago egongo dira kontsumitzeko.

17 Taula

Txorierriko ikasleek kannabisa lortzeko zailtasuna

ESKURAGARRITASUNA 2018

Bai %58,9

Ez %39,6

Ez dakit/ Ez dute erantzun

%1,5


Familia-giroko kanabis-kontsumoei dagokienez, ikus daiteke Txorierriko gazteen etxeen ia % 23an kanabisa kontsumitzen dela (18. taula), aitek, amek, anai-arrebek edo etxean bizi den beste senitartekoren batek kontsumitzen dutela ere. Aurretik adierazitako drogekin gertatzen den bezala, nerabeen kontsumoarekin lotuta dago etxeko kontsumoa. Aztertu beharreko aldagaiari dagokionez, gurasoek beren seme-alaben kontsumoarekiko onargarritasuna aztertu zen Estudes 2016 azterlanean, eta adierazi zen ikasle multzo guztiaren gurasoen % 2,4k uzten zietela beren seme-alabei kanabisa erretzen.

18 Taula

Txorierriko ikasleen familietako kannabis kontsumoaren prebalentzia

FAMILIAN KONTSUMOA 2018

Bai %23

Ez %77

Aiten, amen eta anai-arreben % 6k kontsumitzen dute kanabisa, eta beste batzuen % 17k ere (lagunak edo senitartekoak) kanabisa kontsumitu dute aldiren batean beren bizitzan (17. grafikoa).

17 Grafikoa

Txorierriko ikasleen etxeetan nork kontsumitzen du kannabisa (%)

3% 3%

17%

0

0,175

0,35


Etxean kontsumitzen da


Substantzia batean kontsumoak dakarren arrisku-pertzepzioa zuzenean lotuta dago substantzia hori hartzearen efektu eta ondorioei buruzko jakintza-mailarekin (19. taula). Inkesta egin dutenen % 95ek gutxi gorabehera uste dute arriskua dagoela aldizkako kontsumoan zein ohikoan. Kanabisaren kontsumoak dakartzan arriskuak kontuan izanda ere, inkesta egin dutenen arteko ehuneko handi batek substantzia hori kontsumitu du aldiren batean bere bizitzan.

19 Taula

Txorierriko ikasleen kannabis kontsumoarekiko arrisku pertzepzioa

Aldizko kontsumoa (2018)

Ohiko kontsumoa (2018)

Arriskurik ez %5,3 %2,1

Neurrizko arriskua %38,1 %19,4

Arrisku handia %56 %76,8

Ez daki/ Ez du erantzun

%0,6 %1,8

Espero daitekeenez, kanabis kantitate gehien kontsumitzen dutenek arrisku txikiagoa esleitzen diote kanabisaren kontsumoari, eta inoiz esperimentatu ez dutenek gehiago balioesten dituzte arriskuak (20. eta 21. taulak).

20 Taula Txorierriko ikasleen aldizkako kannabis kontsumoa eta arrisku pertzepzioa


Inoiz ez %3,8 %28,9 %67,3

Azken hilean %10,3 %70,7 %19

Egunero %15,4 %84,6 %0


Tabla 21 Txorierriko ikasleen ohiko kannabis kontsumoa eta arrisku pertzepzioa


Inoiz ez %0,4 %13,2 %86,4

Azken hilean %3,6 %45,5 %50,9

Egunero %30,8 %46,2 %23,1

Legez kanpoko gainerako drogen kontsumoa Nerabeen legez kanpoko gainerako drogen kontsumoari dagokionez, ez da aldaketa handirik izan urteak aurrera, Drogak eta Eskola VIII (2012) azterlanean aipatu zenez, eta anfetaminen deribatuak dira, kokainarekin batera, kanabisaren ondoren gehien kontsumitu diren substantziak. Laginaren tamaina eta azterlanean parte hartu duten pertsonen adinak kontuan hartuta, uste dugu legez kanpoko gainerako substantziei buruzko galderetan lortutako datuak ez direla esanguratsuak. Substantzia guztiei buruz daukagun informazioa Txorierriko ikasle gehienek adierazten dute nolabait informatuta daudela. Kontuan izanda kontsumoaren ondorio eta efektuen egiazko jakintza gehitzen den neurrian litekeenagoa dela arrisku-pertzepzioa eta, ondorioz, jokaera horren garapenaren prebentzioa gehitzea, egokiagoa litzateke gai horren gainean jardutea. Ikasleen % 85ek adierazten dute gustatuko litzaiekeela informazio hori ikasgelan bertan egingo diren prebentzio-tailerren bidez lortzea (18. eta 19. grafikoak). Ikasleen erdiek baino gehiagok jakinarazten dute gaiari buruzko informazioa ere jasotzea gustatuko litzaiekeela osasun-agenteen eskutik, atzetik familia datorrelarik.


18 Grafikoa Txorierriko ikasleek drogekiko duten informazio maila

19 Grafikoa

Drogei buruzko informazioa hartzeko gustatuko litzaiekeen bidea

33%

59%

5% 3%0%

18%

35%

53%

70%

Oso ondo Erdizka Txarto Ez daki

Drogekiko informazioa

85%

27%

40%35% 37%

52%

0%

23%

45%

68%

90%

Informazioa lortzeko bidea

Tailerrak Irakasleak Familia Lagunak Komunikabideak Osasun agenteak


Jokoen erabilera Bideo-jokoak dira batik bat Txorierriko nerabeen artean gehien erabilitako jokoa (22. taula). Inkesta egin dutenen hiru laurdenek gutxi gorabehera erabili dute azken hilabetean eta % 28,7k egunero erabiltzen dituzte.

22 Taula

Txorierriko ikasleen jokoen erabileraren prebalentzia

JOKOAK Inoiz ez Azken hilean Egunero

Kirol apustuak %73,9 %21,1 %3,5

Zorizko jokoak (Erruleta, Poker,casino…)

%87,7 %9,1 %2,3

Bideo-jokoak %27 %43,1 %28,7

Ez dago alde handirik bideo-jokoen erabileran adinei dagokienez (23. taula). Aipagarriena da 14 urteko ikasleak direla bideo-jokoak gehien erabiltzen dituztenak. Dena den, esan daiteke bideo-jokoen erabilera oso zabalduta dagoela Txorierriko ikasleen artean oro har, edozein adinetakoak direla ere. Ez da ahaztu behar bideo-jokoen ohiko erabilerak hainbat ondorio izan ditzakeela, hala nola adikzioa, epilepsia fotosentsiblea, portaera agresiboak eta buru-arazoak, ikusmen-arazoak, eskuetako artikulazioen arazoak edota migrainak.

23 Taula Txorierriko ikasleen bideo-jokoen erabileraren prebalentzia adinaren arabera

BIDEO- JOKOAK


12 urte %24,1 %44,8 %31

13 urte %21,4 %53,6 %25

14 urte %14,5 %38,2 %47,3

15 urte %31,4 %45,7 %22,9

16 urte %27,9 %41,2 %30,9

17 urte %40 %38,2 %21,8

18 urte %36,7 %50 %13,3

19 urte %40 %40 %20

20 urte %0 %100 %0

21 urte %0 %0 %100


Kirol-apustuak ohikoak dira bereziki 16-18 urteko tarteko ikasleen artean (24. taula). Harritzekoa da kirol-apustuetan parte hartu duten adingabeen kopuru handia, kontuan izanda adin nagusikoek soilik parte har dezaketela apustuetan.

24 Taula 24

Txorierriko ikasleen kirol apustuen erabileraren prebalentzia adinaren arabera

KIROL- APUSTUAK


12 urte %89,7 %6,9 %0

13 urte %87,5 %10,7 %0

14 urte %82,1 %16,1 %1,8

15 urte %82,4 %17,6 %0

16 urte %66,2 %30,9 %1,5

17 urte %69,1 %27,3 %3,6

18 urte %51,7 %34,5 %13,3

19 urte %80 %20 %0

20 urte %0 %100 %0

21 urte %50 %50 %0

Deigarria da ikasleen % 13k erabiltzen dituztela egunero ausazko jokoak (25. taula). Adin nagusikoak izanagatik, ez da ahaztu behar horrelako praktikak zeinen adiktiboak bihur daitezkeen, ondorio mental, ekonomiko eta sozial handiak sortuz, praktika horiek sarritan baliatuz gero. Gainera, kontuan hartu beharreko datua da adingabeen kopuru handi batek joko horiek bere bizitzako aldiren batean erabili dituela.


Taula 25 Txorierriko ikasleen zoriko jokoen erabileraren prebalentzia adinaren arabera

ZORIZKO JOKOAK


12 urte %93,1 %6,9 %0

13 urte %98,2 %1,8 %0

14 urte %87,3 %10,9 %1,8

15 urte %88,9 %11,1 %0

16 urte %91,2 %7,4 %1,5

17 urte %87,3 %9,1 %3,6

18 urte %63,3 %23,3 %13,3

19 urte %80 %20 %0

20 urte %100 %0 %0

21 urte %100 %0 %0

Generoari dagokionez, aldeak esanguratsuak dira (20. grafikoa, 26., 27. eta 28. taulak). Jokoak erabiltzen dituzten mutilen proportzioa neskena baino askoz ere handiagoa da. Horrenbestez, sexu femeninoak faktore babeslearen rola jokatzen du jokoetarako adikzio bat garatu ahal izateari begira. Harrigarria da bideo-jokoen eguneroko erabileran dagoen aldea gizonen eta emakumeen artean, eta horrela, mutilen % 45ek esaten dute erabiltzen dituztela bideo-jokoak egunero, eta neskei dagokienez, aldiz, % 8,8k. Kasu horretan, esan genezake genero-patroiek bere horretan iraun dutela denborak aurrera egin ahala.

20 Grafikoa Txorierriko ikasleen jokoen erabileraren prebalentzia(“noizbait erabili ditu”) sexuaren

arabera (%)

11,4

24,2

2,9

16,2

55,1

86,9

0

20

40

60

80

100

Emakumeak Gizonak

Kirol Apustuak

Zorizko Jokoak

Bideo- Jokoak


26 Taula Txorierriko ikasleen kirol apustuen erabileraren prebalentzia sexuaren arabera

KIROL APUSTUAK

SEXUA Inoiz ez Azken Hilean Egunero

Emakumeak %88,6 %9,4 %2

Gizonak %65,8 %29,1 %5,1

27 Taula Txorierriko ikasleen zorizko jokoen erabileraren prebalentzia sexuaren arabera

ZORIZKO JOKOAK


Emakumeak %94,6 %4,7 %0,7

Gizonak %83,8 %13,1 %3,1

28 Taula Txorierriko ikasleen bideo- jokoen erabileraren prebalentzia sexuaren arabera

BIDEO- JOKOAK


Emakumeak %44,9 %46,3 %8,8

Gizonak %13,1 %41,9 %45

Txorierrin horrelako jokoak eskuratzeko dagoen erraztasunari dagokionez, oro har ez dute zailtasun gehiegi izaten (29. taula).

29 Taula

Jokoen eskuragarritasuna Txorierrin

ESKURAGARRITASUNA Bai Ez Ez dakit

Jokoak %78,9 %20,2 %0,9

Harrigarria da ikustea inkesta egin dutenen % 50ek soilik uste dutela ohiko erabilera oso arriskutsua dela, jakitearen ondorioz edo bideo-jokoen abusuzko erabilerak ekar ditzakeen ondorioak gutxiesten dituztelako.


30 Taula Jokoen erabileraren arrisku pertzepzioa Txorierrin

Aldizkako erabilera (2018)

Ohiko erabilera (2018)


Neurrizko arriskua %62,2 %41,9

Arrisku handia %20,2 %49,9

Ez daki %1,2 %2,1

Sare sozialen erabilera Sare sozialak oso ohikoak dira EAEko gazteen egunerokoan, batez ere Internet telefono mugikorretan txertatu zenetik. 15-29 urteko tarteko ia gazte guztiek erabiltzen dute sare sozial bat gutxienez (“Euskadiko Gazteak, 2016” Gazteriaren Euskal Behatokia). Zenbait antzekotasun eta zenbait alde daude iaz Euskadiko Gazteak (2016) azterlanean eta Txorierrin lortutako emaitzen artean (30. taula). Sare sozial nagusia, eta rankingeko lehena, whatsapp litzateke (bat-bateko mezularitzako sare soziala). Bi kasuetan gehien erabilitako bigarrena Youtube litzateke, webgune horren erabilera Txorierriko nerabeen artean askoz ere handiagoa bada ere. Hirugarren lekuan Facebook egongo litzateke Euskadiko Gazteak (2016) azterlaneko emaitzetan eta Instagram Txorierrin. Bi azterlanetan parte hartu zutenen arteko adin-aldeak eragin dezake alde hori, Euskadiko Gazteak (2016) azterlaneko 15-19 urteko tartean ere Instagram baitago bigarren lekuan.

30 Taula EAEko Sare Sozialen erabilera (2016) eta gaur egungo Txorierriko ikasleen erabileraren

konparaketa (inoiz ez, azken hilean eta egunero)

Euskadiko Gazteak (2016)

Txorierri (2018)


Txorierri (2018)


Txorierri (2018)

Inoiz ez

Azken hilean

Egunero

Instagram %47 %15,8 %3 %8,8 %40 %74,5

Whatsapp %2 %1,5 %2 %6,7 %96 %91,2

Facebook %24 %73,3 %5 %18,2 %56 %6,5

Youtube %21 %2,1 %9,7 %20,5 %40 %75,7

Beste batzuk

- %38,4 - %26,1 - %34


Adinari dagokionez, oro har, adinak gora egin ahala gehitu egiten da sareen erabilera (31 A, B, C eta D taulak), ziur asko 14 urterekin gaztetxo bat sare sozial baten erabiltzaile izan daitekeelako, haren gurasoek baimentzen badute. Gainera, adin horretatik aurrera nerabe ia guztiek dute Internet daukan telefono mugikor bat. Whatsappek lider izaten jarraitzen du oso adin goiztiarretatik.

31 Taula A

Txorierriko ikasleen Instagram erabileraren prebalentzia adinaren arabera

Instagram


12 urte %48,3 %13,8 %37,9

13 urte %35,2 %14,8 %50

14 urte %14,3 %3,6 %82,1

15 urte %8,3 %16,7 %75

16 urte %5,8 %5,8 %88,4

17 urte %7,3 %5,5 %87,3

18 urte %6,7 %10 %83,3

19 urte %0 %0 %100

20 urte %0 %0 %100

21 urte %0 %0 %100

31 Taula B

Txorierriko ikasleen Whatsapp erabileraren prebalentzia adinaren arabera

WHATSAPP


12 urte %0 %17,2 %82,8

13 urte %0 %7,3 %92,7

14 urte %3,6 %7,1 %89,3

15 urte %0 %16,7 %83,3

16 urte %0 %2,9 %97,1

17 urte %0,3 %3,6 %94,5

18 urte %0,6 %0 %93,3

19 urte %0 %0 %100


WHATSAPP


20 urte %0 %0 %100

21 urte %0 %0 %100

31 Taula C Txorierriko ikasleen Facebook erabileraren prebalentzia adinaren arabera

FACEBOOK


12 urte %96,4 %3,6 %0

13 urte %85,5 %5,5 %9,1

14 urte %71,4 %23,2 %5,4

15 urte %77,1 %11,4 %11,4

16 urte %76,8 %20,3 %2,9

17 urte %64,8 %33,3 %1,9

18 urte %55,2 %24,1 %20,7

19 urte %75 %25 %0

20 urte %0 %100 %0

21 urte %50 %0 %50

31 Taula D Txorierriko ikasleen Yotube erabileraren prebalentzia adinaren arabera

YOUTUBE


12 urte %0 %39,3 %60,7

13 urte %3,6 %25,5 %70,9

14 urte %3,6 %18,2 %78,2

15 urte %0 %31,4 %68,6

16 urte %1,4 %14,5 %84,1

17 urte %1,8 %18,2 %80


YOUTUBE


18 urte %3,4 %6,9 %89,7

19 urte %0 %25 %75

20 urte %0 %100 %0

21 urte %0 %0 %100

Sexuari dagokionez, 15-19 urteko tarteko emakumeei gagozkiela, Whatsapp lehenengoa da halaber Txorierriko nerabeen artean eta Instagram bigarren (48 A, B eta C taula). Haatik, mutilen ehuneko handiago batek egiten du eguneroko erabilera eta erabili ditu azken hilabetean Youtube eta Facebook, ondorengo tauletan ikus daitekeenez (32 A eta B taulak).

32 Taula A Txorierriko ikasleen Whatsapp erabileraren prebalentzia sexuaren arabera

WHATSAPP


Emakumea %0,7 %5,4 %94

Gizona %2,5 %8,8 %88,8

32 Taula B

Txorierriko ikasleen Instagram erabileraren prebalentzia sexuaren arabera

INSTAGRAM


Emakumea %15,4 %5,4 %50,4

Gizona %17,6 %13,2 %47

33 Taula C

Txorierriko ikasleen Youtube erabileraren prebalentzia sexuaren arabera

YOUTUBE


Emakumea %1,4 %26 %72,6

Gizona %3,1 %17 %79,9


33 Taula D Txorierriko ikasleen Facebook erabileraren prebalentzia sexuaren arabera

FACEBOOK


Emakumea %79,6 %15,6 %4,8

Gizona %69,6 %22,2 %8,2

Inkesta egin dutenen ia % 90entzat dira eskuragarriak sare sozialak, nahiz eta biztanleriaren % 41,3k duen gutxieneko adina edo gutxiago sare horiek erabiltzeko, betiere beren amen eta aiten baimena badute (34. taula).

34 Taula Sare Sozialen eskuragarritasuna Txorierrin

ESKURAGARRITASUNA Bai Ez Ez dute erantzun

Sare Sozialak %88,9 %10,3 %0,9

Sare sozialen erabileraren arrisku-pertzepzioari dagokionez, ia % 70ek uste dute sareen aldizkako erabilerak arriskuren bat dakarrela —dela arrisku ertaina, dela arrisku handia—, eta ia % 80k uste dute ohiko erabilerak arriskuren bat eragin dezakeela (35. taula).

35 Taula Sare Sozialen erabileraren arrisku pertzepzioa Txorierrin

Aldizkako erabilera (2018)

Ohiko erabilera (2018)


Neurrizko Arriskua %56,6 %52,8

Arrisku handia %12,3 %26,4

Ez dute erantzun %0,9 %1,5


2.1 ONDORIOAK Hezkuntza-arloan egindako inkestetatik lortutako datuekin, honako ondorio hauek lor daitezke: Ikasleen artean egiten diren substantzien, on-line jokoen eta kirol-apustuen KONTSUMO eta ERABILEREI dagokienez:

• Aurreko urteetan bezala (2011, 2016 eta 2017), Txorierriko ikasleek gehien kontsumitutako drogen rankingean, sexua eta adina alde batera utzita, lehenengo tokian alkohola, bigarrenean tabakoa eta hirugarrenean kanabisa daude.

• Tabakoaren kontsumoa nabarmen gutxitu da azken urteekin alderatuta. Hiru laurdenek ez badute inoiz tabakoa kontsumitu ere, osasunerako oso kaltegarria izan daitekeen etorkizuneko aztura baten hasiera izan liteke esperimentazioa. Horrenbestez, tabako-kontsumoaren prebentzioa azpimarratzen jarraitu behar dugu. Interesgarria litzateke alderdi hori sakon lantzea, batez ere Bigarren Hezkuntzako lehenengo maila, bertan azaltzen baitira lehenengo kontsumoak, eta horrela hasiera-adina albait gehien atzeratuko litzake.

• Alkoholaren kontsumoa nabarmen gutxitu da aurreko urteekin alderatuta. Bikoiztu egin dira 2012. urteko abstinentzia-ehunekoak. Halere, kontuan izan behar da kontsumoa adin oso goiztiarretan hasten dela oraindik ere (13-14 urterekin Txorierriko ikasleen % 41,4 hasi dira jada alkoholaren kontsumoan). 15 eta 16 urterekin nerabe gehienak sartzen dira alkoholaren kontsumoan, eta 17 eta 18 urterekin sartzen dira, azkenik, ordura arte sartu gabe zeudenak.

• Kanabisaren kontsumoei dagokienez, zifrak lasaigarriagoak dira aurreko urteetako azterlanetakoekin alderatuta, kontsumoak behera egin baitu azken urteetan. Txorierrin % 80k ez du kanabisa kontsumitu. Dena den, ez da ahaztu behar % 17k azken hilabetean kontsumitu duela eta % 4k egunero erretzen duela, azken ikerketek kanabisaren kontsumo jarraituaren eta buru-osasuneko arazoen arteko erlazioa agerian uzten baitute. Kanabisaren kontsumorako hasiera 14-15 urterekin gertatzen da Txorierrin, eta, horrenbestez, garrantzitsua litzateke datu hori kontuan hartzea jakiteko zer adinetan den funtsezkoa kanabisaren kontsumoaren prebentzioaren gaia aztertzea.

• Anfetaminen deribatuak dira, kokainarekin batera, kanabisaren ondoren gehien kontsumitu diren substantziak, urteen, neurketaren eta adin-kategorien arabera, batzuetan anfetaminak gainetik daudelarik, eta kokaina beste batzuetan, eta kasu honetan kontsumo-ehuneko bera da bi kasuetan ere, % 1,2. Horrenbestez, Txorierriko ikasleen artean ondoren gehien kontsumitutako legez kanpoko drogak kanabisaren sistema nerbiosoa aktibatu eta segurtasun- eta konfiantza-sentsazio bat ematen dutenak dira, hala nola anfetaminak eta kokaina.

• Harrigarria da bideo-jokoak egunero erabiltzen dituzten nerabeen kopuru handia. Bideo-jokoen abusuzko erabilerak ondorio fisiko, psikiko eta sozialak izan ditzake bideo jokoa erabiltzen duen pertsonarentzat. Horrenbestez, garrantzitsua da egiazko informazioa ematea jokoen erabilerari buruz oro har, baita arriskuak kontrolatzeko eta murrizteko jarraibideei buruz ere.


• Sare sozialei dagokienez, nagusia eta rankingeko lehenengoa Whatsapp litzateke. Gehien erabilitako bigarrena Youtube litzateke, webgune horren erabilera Txorierriko nerabeen artean askoz ere handiagoa bada ere. Hirugarren lekuan Instagram legoke, eta azkenik Facebook.

Urte askoan debeku-politikak erabili ziren arren —betiere nerabeen artean droga-kontsumoak jaisteko helburuarekin—, azkenik kontuan hartu zen politika horiek kontrako efektuak zituztela batzuetan, nerabezaroaren ezaugarrietako bat pertsonek beren identitatea garatzeko baliatzen duten bilakaera-fasea baita, esperimentatzen eta arauak hausten dituzten, eta debekatutakoak erakartzen dituen bitartean, helduengandik bereizteko, eta gizabanako eta kolektibo gisa berrindartzeko. Horregatik, urteak dira jada arrisku-murrizketan eta kontsumo arduratsuan oinarritutako prebentzio-politikak aplikatzen direla, eta oso emaitza onak izan dituzte kontsumoak murrizteko garaian, Txorierrin egiaztatu ahal izan dugunez. Halere, oraindik lanean jarraitu behar dugu kontsumoak oraindik gehiago gutxitzeko eta hasiera-adina atzeratzeko helburuarekin. Zigorrezkoak ez diren prebentzio-neurriak erabilita, nerabeak irekiago eta prestatuago egongo lirateke informazio egiazko eta kontrastatua jasotzeko, eta horrek aukera emango luke drogen kontsumoari lotutako arriskuak ezagutzeko, horrenbestez, arrisku-pertzepzioa gehituko du, hau da, abusuzko kontsumoekiko babes-faktorea. Neurri hauek oso adin goiztiarretatik ezarri behar dira, eta betiere eskola-arlo, familia-arlo eta gizarte-arloan. Garrantzitsua da lana batera egitea, nerabeei mezu koherenteak bidaltzeko.

Informazioa helarazteaz eta ikasleak drogen kontsumoak, eta jokoen eta sare sozialen abusuzko erabilerak dituen arrisku eta ondorioak ezagututa, nortasunaren oinarri sendoak garatzen saiatu behar dugu, haur eta nerabeak edozein jarrera kaltegarriren aurrean babes daitezen. Bizitzarako abileziak eta hezkuntza emozionala landuz lortzen da hori, hau da, autoestimua landuz gure erabakiak balioesteko eta taldearen eragina gutxitzeko, eta horrekin batera, autonomia osasungarriak ez diren harreman eta substantzia edo beste aztura batzuen mende ez egoteko, kudeaketa emozionala frustrazioarekiko tolerantzia gehitzeko eta labilitate emozionala kontrolatzeko, besteak beste. Oso garrantzitsua da, halaber, aisiako eta sozializazioko beste alternatiba batzuk landu eta proposatzea, eta aitek eta amek kalitatezko denbora igaro dezatela beren seme-alabekin, drogen efektu eta ondorioak ezagutu ditzatela, joko eta sare sozialen erabilera belaunaldi-hesia saihesteko eta erremintak eskura ditzaten abileziak sustatzeko beren seme-alaben babes-faktore gisa, seme-alaba horiekin duten komunikazioa hobetzea eta mugak modu eraginkorrean ezartzen jakitea. Gainera, garrantzitsua da helduak konpromisoa har dezagula guregan aztura osasungarriak sendotzeko, kontuan izanda imitazio bidezko portaerak eskuratzearen teoriaren garrantzia, eta horrela jokaera onen erreferentziazko eredu izango gara, nerabeek jarrera horiek eskuratzeko probabilitatea ere indartuz. Aldekoa izango litzateke, halaber, segurtasun-indarrek beren eskueran dauden tresna guztiak erabiltzea legezko drogen, jokoen eta sare sozialen hornitzaile eta bideratzaile guztiek legea bete dezaten, baita nerabeek ere.


Ikasleen artean egiten diren GENEROAREN ARABERAKO KONTSUMOEN aldeei dagokienez

• Nabarmentzekoa da tabakoari buruzko kontsumo-patroiak parekatu egin direla sexuari dagokionez, kasu batzuetan indizeak gaindituta, hala nola esperimentazioaren kasuan.

• Emakumeak hurbildu egin dira eta kasu honetan gainditu egin dituzte 2012. urteko Drogak eta Eskola VIII azterlanean aurkezten ziren kontsumo-ehunekoak alkoholari dagokionez, eguneroko kontsumoan izan ezik. Horren arrazoia izan liteke garai batean emakumeei edo gizonei lotutako jokaera-patroiak berdindu egin direla denborak aurrera egin ahala. Horrenbestez, emakume izateak jada ez du esan nahi babestuagoa egotea nerabezaroan alkohola kontsumitzearen ondorio kaltegarriak direla eta.

• Kanabis-kontsumoak generoari jarraikiz aztertzen badira, mutil kontsumitzaile baino neska kontsumitzaile gutxiago daudela ikus daiteke. Dena den, azken hilabetean egindako kontsumoen kasuan, gizonek baino zertxobait altuago puntuatzen dute emakumeek (% 17 emakumeek eta % 16, aldiz, gizonek).

• Jokoen erabilerari dagokionez, sexuari dagozkion aldeak estatistikoki esanguratsuak dira.

Substantziak lortzeko orduan duten ESKURAGARRITASUNARI dagokionez, adierazten dute ez dutela zailtasun gehiegi izaten legezko drogak lortzeko, ezta kanabisa lortzeko ere. Ez dute eragozpen handirik izaten, halaber, jokoak erabiltzeko, ezta sare sozialak erabiltzeko ere.

• Ziur asko tabakoaren kontsumoari dagokionez duela jada zenbait urte ezarri ziren debeku-politiken ondorioz, hala nola leku publikoetan erretzeko murrizketa edo salmenta-kontrol zorrotzagoa eta tabakoa saltzeari buruzko legea betetzen ez duten establezimenduentzako zigorrak, gaur egun, zailagoa da tabakoa lortzea duela 10 urteko egoerarekin alderatuz gero. Horrenbestez, datuak positiboak dira duela urte batzuetako datuekin alderatuz gero. Dena dela, oraindik ere ehuneko handi batek esaten du nahi izanez gero tabakoa lor dezakeela, adingabea izanik. Horrenbestez, kontrol zorrotza egiten jarraitu behar dugu tabakoa ematen den establezimenduetan, eta zigorrak aplikatu establezimendu horiek legea betetzen ez badute.

• Alkohola eskuratzeko erraztasunari dagokionez, hiru laurdenek baino gehiagok adierazten dute eskura dezaketela adingabeak izanagatik, tabakoarekin gertatzen den bezala, beharbada gizarte-eredu oso baten aurrean kokatzen gaituelako, zeinean alkoholaren kontsumoa albiste onen eta ospakizunen elementu eroalea den, tabakoarekin batera saltoki eta lokaletan legalki saltzen den droga bakarrak izateaz gain. Frogatuta dago eskuragarritasuna eta kontsumoa lotuta daudela.

• Legez kanpoko substantziei dagokienez, kanabisa lortzen errazagoa da, legezkoak lortzea baino zailagoa bada ere. Ondoren anfetaminak, inhalatzaileak eta kokaina leudeke, aipatze-ordenari jarraikiz.

• Txorierriko nerabeen ehuneko handi batek eskura ditzake legezko drogak eta erabil ditzake jokoak eta sare sozialak, legeak eskatutako adina ez badute ere.


Substantziei buruz duten ARRISKU-PERTZEPZIOARI dagokionez —drogen kontsumoarekin eta droga horien pertzepzioarekin lotutako zenbait ikerketatan ondorioztatutakoari jarraikiz—, arriskuen pertzepzio handi bat babes-faktoretzat hartzen da drogen kontsumoaren aurrean. Substantzien erabilera aldizkako eta jarraituaren ondoriozko efektu eta ondorioak ezagutzeaz gain, arrisku-pertzepzioa ere gehitzen da, eta, horrenbestez, babestu egiten dute kanabisaren kontsumoarekiko, baita gainerako drogen kontsumoarekiko ere.

• Txorierriko ikasleen % 90ek baino gehiagok kontuan hartzen ditu tabakoaren aldizkako eta ohiko kontsumoaren arriskuak. Aurreko droga-kontsumoei buruzko txostenekin alderatuta, arrisku-pertzepzioa gehitu egin da, eta horrek harreman estua izan dezake tabakoaren aurkako legearen onarpenarekin eta aplikazioarekin. Adinak aurrera, jaitsi egiten da kontsumoaren arrisku-pertzepzioa, eta horrenbestez, garrantzitsua da nerabe guztiak tabakoaren arriskuei buruzko egiazko informazioa lantzen jarraitzea —arriskuak baitaude eta ugari gainera—, eta substantzia horri lotutako arriskuen murrizketa ere lantzea.

• Alkoholaren kasuan, zenbat eta arrisku-pertzepzio handiagoa orduan eta kontsumo txikiagoa. Horrenbestez, argi dago arriskuei buruzko zenbat eta informazio gehiago lortu kontsumoak txikitu egiten direla.

• Kanabisari dagokionez, inkesta egindako pertsonen % 95ek gutxi gorabehera kontuan hartzen dituzte kontsumo aldizkako zein ohikoaren arriskuak. Kanabisaren kontsumoak dakartzan arriskuak kontuan izanda ere, ehuneko handi batek substantzia hori kontsumitu du bere bizitzako aldiren batean. Alkoholaren kasuan bezala, kanabis kantitate gehien kontsumitzen dutenek arrisku txikiagoa esleitzen diote kontsumoari eta inoiz esperimentatu ez dutenek gehiago balioesten dituzten arriskuak.

EZAGUTZEI dagokionez, nerabeek sarritan gehiegi balioesten dituzte gairen bati buruz dituzten ezagutzak, gainera informazioa askotan zalantzazko jatorria duten iturrietatik dator eta beren jokaera justifikatu ahal izateko baliozkoa izan dadin egokitzeko joera dute, horrekin batera egiten dutena “ez dela hainbesterako” edo “mundu guztiak egiten duena dela” sinesteko. Ikasle gehienek parte hartu dute azterlanean, eta % 59k adierazten dute “nolabait informatuta” daudela uste dutela. Gogoeta egiten dutenean informazioa jasotzeko gogokoen dituzten iturriei buruz, lehentasunezkotzat aipatzen dituzte hezkuntzaren arloan burutzen diren tailerrak, atzetik osasun-agenteetatik etor daitekeen informazioa dagoelarik. Ikasleek sasi-informazio eta baliotasunik gabeko horietako batzuk gero eta gehiago alderatzen dituzten neurrian eta kontsumoari buruzko ondorio eta efektuen egiazko jakintza duten neurrian, litekeenagoa izango da arrisku-pertzepzioa handitzea, eta, horrenbestez, jokaera horren garapenaren prebentzioa ere bai. Egiazko informazioa ere prebentzio-faktore bihur daiteke.


FAMILIA-GIROKO KONTSUMOEI dagokienez, honako hau ikus daiteke:

• Gaur egun, kontsumoa handiagoa da Txorierriko nerabeen etxeetan duela 7 eta 2 urteko datuekin alderatuta, eta horrek nolabaiteko pesimismoa zabaltzen du, azturak hartzeko gizarte-ereduak duen eragina kontuan izanda, batez ere nerabeentzat erreferentziazko eredu diren kasuetan.

• Alkoholaren kasuan, gure gizartean hain finkatutako substantzia denez, kontsumo handia ikus daiteke Txorierriko ikasleen etxeetan, eta familien ia hiru laurdenetan alkohola kontsumitzen da.

• Kanabisaren kasua esanguratsua da, legez kanpoko substantzia izanik inkesta egin dutenen familien % 23an kontsumitzen baita.


3 BIZTANLEEI EGINDAKO GALDEKETAREN EMAITZA TXOSTENA

Txorierriko Adikzio eta Osasuna Sustatzeko Plana egin ahal izateko, Mankomunitatea osatzen duten herrietako biztanleen artean kontsulta bat egitea erabaki zen. Kontsultaren bidez adikzioen gaiari buruzko informazio adierazgarria lortzeko asmoz: kontsumo eta beraien arriskuei buruzko pertzepzioa, gaiarekin lotutako ekintzetan parte hartzea, proposamenak… .

Informazio hau bi bidetatik lortu izan da, telefonoz egindako inkesta eta WhatsApp aplikazioaren bitartez bidalitako galdetegi on- line baten bidez, Txorierriko herrietako pertsona anonimoz osatutako ausazko langin bati zuzenduta, 18 urtetik gorakoak eta adin tartez banatuta.

ADINA 18-30 31-45 46-60 +61 GUZTIRA

PERTSONA KOPURUA

38 104 49 51 242

Guztira 242 pertsonek parte hartu dute, 65 gizonezko eta 177 emakumezko, eta jarraian agertzen den bezala herriz herri banatuta:

18-30 31-45 46-60 61-75 GUZTIRA

DERIO 5 59 19 5 88

SONDIKA 6 11 9 12 38

LOIU 6 8 5 10 29

LARRABETZU 7 5 6 5 23

ZAMUDIO 5 14 5 10 34

LEZAMA 9 7 5 9 30

Jarraian, kontsulta hauetatik lortutako ondoriorik interesgarrien laburpena azaltzen da.


3.1 ONDORIOAK

ADIKZIOEN KONTSUMOA PREBENITZEKO ETA OSASUNA SUSTATZEKO MANKOMUNITATEKO PLANAREN EXISTITZEA EZAGUTZEA Galdetutako %77,7ak esaten du ez duela ezagutzen gai honi buruzko Plan bat dagoela. Beste %22,3ak ezagutzen du, Planari buruzko informazioa du eta bertan agertzen diren ekintzei buruzkoa. Pertsona hauek, bertan agertzen diren hainbat ekintzetan parte hartzen dutenak dira. Familia eskolak, Ikastetxeetan egiten diren prestakuntza ekintzak, Osasunaren aldeko Lasterketa… ADIKZIOAK SUSTATZEKO EDO OSASUNA HOBETZEKO EKINTZAK EZAGUTZEA ETA PARTE HARTZEA

Galdetu zaien pertsona askok ekintzaren bat ezagutzen dutela ikus daiteke, baita parte hartu ere.

Ekintzarik ezagun eta pertsona gehien parte hartzen dutenen artean “Osasunaren aldeko lasterketa” dago %41,3 parte hartzaileekin (galdetutako 100 pertsona), ondoren erretzeari uzteko ikastaroak parte hartzaileen %25,2arekin (galdetutako 61 pertsona).

Bestalde, %20,2ak (49 pertsona) Guraso Eskolen edizioren batetan parte hartu izana aipatzen dute. Eta azkenik, gazteen artean bereziki, lonjetan egiten den “Lokalean” programa ezagutzen dutela komentatzen dute, edo ikastetxeetan prebentzio eta arrisku murrizketa tailerretan parte hartu izana.

SUBSTANTZIEN KONTSUMOEKIKO PERTZEPZIOA

Hasiera batetan, pertsona askok Txorierriko Mankomunitatean substantzien kontsumoei buruzko egoera ez dakitela nola dagoen aipatu arren, adin tarte guztietan ideia berdina komentatzen bukatzen dute, alkohola dela gehien kontsumitzen den substantzia. Galdetutako %75,6ak iritzi hau du.

Gehien kontsumitzen den bigarren substantziari buruz, %60ak tabakoa dela aipatzen du. Eta hirugarren tokian kannabsia (%51,7ak).

Beste drogei dagokionez, pertsona batzuk kokaina aipatzen dute, baina ala ere oso pertsona gutxi dira.

Aipatzeko beste gauza bat, jokaerazko adikzioei buruz duten pertzepzioa da (kirol apustuak, zorizko jokoak, on- line jokoak). Joko mota hauek adikzioen barruan nahiko berriak izan arren, %19ak kirol apustuak aipatzen dituzte adikzio handiena sor dezaketen jarreren artean, eta %8,9ak beste zorizko joko batzuk aipatzen dituzte (makina txanponjaleak).


JARRERA HAUEN ONDORIOZ GEHIEN KALTETUTAKO TALDEEKIKO PERTZEPZIOA

Galdetutako pertsona gehienak, substantzien kontsumoak edozein adinetan ikus daitezkeela aipatzen dute, gaur eguneko gure gizartean oso zabalduta dagoen gertakaria baita. Adin tarte batzuetan substantzia batzuen kontsumo handiagoak eman daitezke, baina nahiko orokorra den gai bat dela komentatzen dute.

Guzti honegatik, kontsumo handienak gazteen artean ematen direnarekin bat datoz (%73,1a), eta ondoren nerabeen kontsumoak (%64a) .

Horri dagokionez, askok beraien ardurak aipatzen dituzte eta oso gaztetatik lanean hastea oso garrantzitsua dela komentatzen dute pertsonek gaiari buruzko kontzientzia har dezaten, benetako informazioa izan dezaten eta arriskuak kudeatzeko baliabideak izan ditzaten.

KONTSUMOEN PERTZEPZIOA GENEROARI DAGOKIONEZ

Galdetutako %54,3ak, gaur egun gizonezko eta emakumezkoen artean ematen diren kontsumoak nahiko antzerakoak direla komentatzen dute, gazteenen artean bereziki. Lehen kontsumoa gizonezkoen artean ohikoa zela esaten dute, baina gaur egun parekatu da.

KIROLA EGITEKO MAIZTASUNA

Galdetutako pertsona gehienak, astean zehar, kirolen bat egiten dute. %19ak egunero egiten du, %37,2ak astean 2 edo 3 aldiz, eta %21,5ak astean behin edo gutxiago.

%16,5ak ez du inoiz kirolik egiten, eta gehien komentatzen dituzten arrazoien artean denbora falta, nagia, Polikiroldegietan toki falta eta ondorioz gimnasio pribatu batetara joateko zailtasun ekonomikoak, dauden ordutegiekin bateraezintasuna, lanarekin bateratzeko arazoak, umeen zaintza eta kirolen bat praktikatzea.

ADIKZIOAK MURRIZTEKO ETA OSASUNA HOBETZEKO MANKOMUNITATEARI EGINDAKO ESKAERAK

Mankomunitateari egindako eskaeren artean hurrengo hauek egongo lirateke:

• Aisialdi, kirol eta kultura eskaintzak handitu.

• Osasun Zerbitzu eta Polikiroldegien artean koordinazio lana biztanleen patologien arabera ohitura osasuntsuak sustatzeko.

• Guztientzat, prezio eskuragarrian kirola egiteko aukera.

• Polikiroldegien ordutegiak luzatu. Ekintzak egon badaude, baina ordutegiekin bateratzea zaila izaten da. Adibide bezala Sondikako igerilekuak aipatzen dituzte, ordutegi murriztu batekin.

• Polikiroldegiko txartel mankomunatu bat sortzeko aukera.


• Kirola, kanpoaldean praktikatzeko ekipamenduak: bidegorrien hobekuntza eta toki irekiak, kanpoaldean dauden eremuak kirol tresnekin gehitu.

• Kirola praktikatzeko taldeak osatu. Adin, interes, ordutegi, gaitasun fisikoaren arabera … Emakumeentzat bereziki.

• Txorierriko Haranean dauden Ibilbideen Gida bat sortu, distantziak, zailtasun maila, ibilbidea… aipatuz.

• Kirola praktikatzeko laguntza ekonomikoak eman.

• Osasuna sustatzeko, bai fisikoa bai mentala, prestakuntza ekintzak eskaini (osasuna; elikadura eta sukaldaritza osasuntsua; bizitzako garaiekin lotuta dauden aldaketak, nerabezaroa adibidez, amatasuna, menopausia, adin heldua; hurbileko pertsonak galtzeagatik dolua… ) eta ordutegi bateragarrietan.

• Umeei zuzenduta dauden tailer aktiboak osasuna, elikadura edo kirolari buruzkoak.

• Alkohol eta tabakoaren kontsumoari buruzko kanpaina gehiago kaleetan.

• Gazteei zuzendutako esparruak, tabernetatik urrun, eta aisialdi aktiboa izateko aukerarekin.

• Familian egiteko ekintzen eskaintza handitu.

• Bizikletak garbitzeko tokiren bat prestatu.

• Informazioa helarazteko bideak berritu, dagoena ez zaielako biztanleei sakon sartzen.

• Umeentzako parke estaliak, eguraldi txarra egiten duenean umeekin egon ahal izateko.

• Ahultasun egoeran dauden taldeentzat Arreta Psikologiko Programa bat (langabezian denbora luze daramatenak, guraso bakarreko familiak…).

• Gaur egun dauden zerbitzuei buruzko informazio.

• Planen difusio handiagoa eta komunikabideetan jarraipen handiagoa egin, nahi den taldera hobeto heltzeko. Kanpaina mota hauetarako sare sozialak ere erabili.

• Gazteen artean enplegagarritasuna bultzatu.

• Lehen Mailako Atentzioko Zentroetan Gizarte Langile bat izan.


Adikzioak murrizteko egiten dituzten proposamenen artean, aurretik azaldutako eskaeretatik desberdinak direnak batu ditugu eta kontrol neurrietan, adikzioen prebentzioan edo murrizketan soilik zentratzen direnak:

• Hainbat substantzien eta beraien eraginei buruzko informazio gehiago eman, jokaerazko adikzioak nabarmenduz bere berritasunagatik eta nerabe eta gazteak babestuz.

• Adin txikietatik prebentzio ekintzak gehitu, bereziki ikastetxeen bitartez.

• Komunitatera zuzendutako ekintzak bultzatu, osasunaren sustapenarekin eta jasangarritasunarekin bat datozelarik: Kotxerik gabeko eguna, Alkoholik gabeko eguna, Alkoholik gabeko Pintxo- potea…

• Tabako kontsumoaren inguruan proposamenak egiten jarraitu, adibidez Erretzeari uzteko ikastaroak.

• Taldeei zuzendutako berariazko esku- hartzeak diseinatu (familia, eskola, nerabeak, ostalariak…).

• Poliziaren presentzia handiagoa, asteburuetan bereziki.

• Alkohola saltzen duten saltokiak kontrolatu, adingabekoei salmenta ekiditeko.

• Apustu makinak dituzten tabernetara adingabekoak sartzearen kontrol handiagoa.


4 UDAL BALIABIDE ETA ARLOEN EKARPENAK Txorierriko Mankomunitateko errealitatea ezagutu eta aztertu ahal izateko salbuespenezko lekukotzat har ditzakegun hainbat pertsonekin bilerak egin dira. Beraien herrietan, adikzioaren gertakariari buruz duten pertzepzioa ezagutzea interesatzen zitzaigun, kontsumo eta arrisku jarrerei buruz, antzeman ahal dituzten beharrak eta egin daitezkeen proposamenak. 27 bilera antolatu dira, udal zerbitzu desberdinetatik eta komunitateko baliabidetatik etorritako 68 pertsonak parte hartu dute. Saioak Ortzadarreko Teknikari batek dinamizatu ditu, eta askotan Txorierriko Mankomunitateko Prebentzio Komunitario eta Adikzioen Teknikaria ere egon da:

• Tokiko Garapen Arloa.

• Kultura Arloa (hainbat herritako teknikariak).

• Berdintasun Arloa.

• Euskara Arloa.

• Gizarte Zerbitzuen Arloa (Gizarte Langileak eta Talde Psikologikoa).

• Gizarte eta Hezkuntzan Esku- Hartzeko taldea.

• Kale Hezitzaileak (Lokalean Programa).

• Herritarren segurtasuna (Udaltzaingoa eta herri guztietako aguazilak, eta Ertzaintzako Hurbiltzailea).

• Txorierriko LMAUB (Familia mediku taldeak, erizainak, emaginak… ) eta Larrabetzuko Osasun Zentruko profesionalak.

• Txorierriko herri guztietako farmaziak.

• Lehen Hezkuntza, Bigarren Hezkuntza eta Oinarrizko Lanbide Heziketa eta Lanbide Heziketako zuzendaritza taldeak.

• Derio eta Sondikako gazteguneetako langileak.

Bileretan zehar batutako informazioa eta gehien errepikatu diren iritziak jarraian laburtzen dira.

4.1 ONDORIOAK Alkohola Bilera guztietan aipatu da alkohola dela gehien kontsumitzen den substantzia, eta adin oso gazteetatik. Bere kontsumoa oso normalizatuta dago, eta ikastetxeetan ospatzen diren jaietan ere ikus daiteke, Udaletatik antolatzen diren ekintzetan edo ostalariek antolatutako Pintxo- potean. Gehien kontsumitzen den substantzia izan arren, eta ardura gehien sortzen duenetariko bat izan, alkoholaren kontsumoaren ondorioz gertatutako elkarbizitza arazorik ez da ikusten, Botiltxar egoerak ez baitira ematen (jaietan izan ezik) edo adingabekoei alkohol salmenta orokorra. Osasun Zerbitzu eta Gizarte Zerbitzuetatik aipatzen da alkoholaren kontsumoaren ondorioz arazoak izatea eta zuzenean laguntza eskatzeko asmoz gutxitan joaten direla. Baina batzuetan, prozesuan zehar, gaiarekin lotutako egoerak agertzen dira. Gizonezkoen artean bereziki, eta adin batzuetatik aurrera. Emakumeen artean ematen diren arazodun kontsumoak, detektatzeko zailagoak dira normalean ezkutuan eta bakardadean egiten baitute.


Bilera gehienetan komentatu da, komunitate mailan, alkoholaren kontsumoari ez zaiola ematen behar den garrantzia, edozein eremutan guztiz normalizatuta dagoela, umeen parkean beraien aurrean ere, eta gauza guzti hauek benetako arazoaren pertzepzio erreal bat izatea oztopatzen dutela, eta gehiegizko alkoholaren kontsumoak pertsonen osasunarengan izan dezakeen ondorioez jabetzea. Tabakoa Azken urteetan tabakoa erretzen duten pertsona kopurua asko jaitsi dela da parte hartu duten gehienek daukaten ikuspuntua. Helduen artean, gero eta jende gehiago dago erretzeari utzi diotela, eta nerabeen artean kopuru txikiago bat da erretzen hasten direnak. Farmazietan komentatzen da laguntza eske datorren pertsona kopuruak gora egin duela, eta erretzeari uzteko tratamenduren batekin hasten direla. Askotan elkarlan bat dago anbulatorioa eta tratamendua eramango duen farmaziaren artean. Derioko farmazietariko batek (Euskadi osoan 7 bakarrik daude) erretzeari uzteko tratamenduak egiteko ziurtagiria lortu du, eta martxan jarri zutenetik 340 pertsona baino gehiago pasa izan dira. Lortutako emaitzak oso onak izan dira (20 pertsonak gutxi gora behera berriro hasi dira erretzen) eta ahoz ahokoa ondoen funtzionatzen ari dena da pertsonak hurbiltzeko eta erretzeari uzteko tratamenduarekin hasteko. Tabakoak pertsonen osasunean sortzen dituen kalteei buruzko kontzientzia sozialaz gain, Legearen azken aldaketa, ostalaritza lokaletan erretzearen debekua, etab, kontsumoaren atzerapausoa erraztu du. Ikastetxeetarik ere aipatzen da gaur egun tabako erretzaile gutxiago dagoela. Lehen, oso ohikoa zen ikastetxeko atean talde handi bat erretzen ikustea, eta gaur egun argazki hori aldatzen joan da. Ohikoena da talde batetan gehienak ez- erretzaileak izatea. Kannabisa Substantzia ilegalen artean, bileretan esandakoaren arabera, kannabisa da gehien kontsumitzen dena. Azken urte hauetan bere kontsumoa normalizatu da. Toki batzuetan sailen bat aurkitzea ere nahiko arrunta da. Kannabisaren kontsumoa, gazteenen artean bereziki, prozesu honetan parte hartu duten guztien ardura handia da. Bigarren Hezkuntza eta Lanbide Hezkuntzako zentroei, klasera sartu baino lehen edo atsedenaldietan kannabisa erretzen egoteak ardura handia sortzen diete, ondorioak eta kontsumo hauek izan ditzaketen arriskuak, eta bere arriskuez duten hain pertzepzio txikia. Kontsumo hauek murriztu ahal izateko, ikastetxe inguruetan poliziaren agerpen handiagoa eskatzen dute, bereziki aipatutako momentuetan, asmoa kentzeko edo kontsumoa gutxitzeko. Herritarren Segurtasunetik ere kontsumoa oso normalizatuta dagoela aipatzen dute, eta noizean behin toki hauetara hurbiltzen direla kontsumitzeko asmoa kentzeko, edo kontsumoen eta edukitzeen kontrolak egiteko. Funtzio hauek egin ditzaketen bakarrak Ertzainak dira, eta aguazilak esaten dute egoera hauetan bereziki babesik gabe sentitzen


direla. Komunitatetik, gehienetan agerpen eta kontrol handiagoa eskatzen zaie, baina beraien esanetan ez daukate ez baliabiderik ezta ahalmenik. Modu berdinean taberna batzuetan kannabisaren kontsumoarekiko dagoen permisibitatea aipatzen da, beraien terrazetan kontsumitzea uzten baitute. Hainbat herritan ere esaten da gazteen lonja batzuetan kontsumoak daudela kaletik marihuana usaina nabarmena baita. Eta batzuetan salmentak egon daitezkeen usteak ere badaude. Egoera honi aurre egiteko poliziaren kontrol handiagoa eskatzen da ere, gazte eremuetan kannabisaren salmenta ekiditeko asmoz. Osasun baliabideek ere ardura agertzen dute, bereziki kontsumoen normalizazioagatik, eta

bereziki nerabeen artean.

Normalizazio eta arriskuen pertzepzio txikiaren egoera honi aurre egin ahal izateko, nerabeen artean prebentzioa eta hezkuntza ezinbesteko dela esaten dute. Gai honekin lotutako ekintzak ikastetxeetan egin, lonjetan eta aisialdiko beste eremu batzuetan, adibidez Gazteguneetan. Beste substantzia batzuk Aztertutako substantziez gain, bilera batzuetan beste kontsumo batzuei buruzko komentarioak egin dira, adibidez kokaina edo anfetaminak. Kontsumo hauek besteak baino txikiagoak direla aipatu dute, eta normalean eremu pribatuetan ematen direla (kontsumo hauek ez dira ikusten hainbeste maiztasun edo erraztasunarekin). Biztanleek, orokorrean, kontsumo hauekiko arrisku pertzepzio handiago bat duela uste da. Farmazia gehienetatik, Rivotril medikamenduaren eskaerak gora egin duela komentatu dute. Hemen oso merke eros daitekeen antsiolitiko bat da, eta beste herrialde batzuetan (Afrikako Iparraldean bereziki) oso garesti saltzen da. Farmazien Elkargotik medikamentu hau saltzeko modua aldatu dute bere salmentaren kontrola handitu ahal izateko eta merkatu beltzean bere txikizkako salerosketa ekiditeko. Norbait farmazia batetara hurbiltzen denean medikamendu hau erosteko asmoz, errezetarekin bakarrik eros daiteke eta salmenta baino lehen errezeta Farmazien Elkargora bidali behar da honek benetako errezeta bat dela ziurtatzeko eta faltsutzerik ez dela egon bermatzeko. Beste jarrera adiktibo batzuk Substantziez gain, parte hartu duten guztiei ardura handia sortzen dieten beste egoera bat teknologien erabilera da eta substantzairik gabeko adikzioen gorakadak. Elkarrizketetan parte hartu duten pertsona batzuk kirol apustuekiko ardura aipatu dute. Ia joko aretorik egon ez arren, hainbat tabernetan apustuak egiteko makinak daude eta oso ohikoa da jendea jokatzen ikustea (batzuetan adingabekoak ere). Taberna askotan betiko makina txanponjaleak kendu dituzte lapurretak egon baitira, eta beraien ordez kirol apustuak egiteko makinak jarri dituzte. Bestaldetik, sare sozial, mugikorren erabilera/ gehiegizko erabilera/ eta erabilera txarrari buruzko ardura ere agertzen dute, biztanleria orokorrarengan, baina bereziki gazteenen artean.


Ikastetxe askotan ciberbullying kasuren bat izan dutela esan dute, familiak tartean egon behar izan direla, eta batzuetan ez dakitela nola aurre egin egoera hauei. Beste esparru batzuk Gazteen lonjak, azken urteetan, biltzeko sortu diren esparru berriak dira. Herri batzuetan ia ez daude edo ez dute arazorik sortzen. Beste batzuetan aldiz, Derion adibidez, gehienak plaza berdinean daude eta auzokideengandik zaratagatik, zikinkeriagatik, pertsianen itxi edo irekiarengatik, kontsumo eta legez kanpoko substantzien salmentagatik kexak egotea oso ohikoa da. Egoera honi erantzun bat emateko eta esku- hartze egoki bat egin ahal izateko asmoz, orain dela urte batzuk “Lokalean” programa martxan jarri zen. Gazteengandik eta lonja erabiltzaileengandik harrera oso ona izaten ari da. BURUTU DAITEZKEEN EKINTZA POSIBLEAK. EKARPENAK Ekintza prebentibo gehienak eskola eremuan bideratu dira (ikasleei zuzendutako prebentzio eta osasun hezkuntza ekintza) eta familia eta irakasleengan. Familiekin esku- hartzeak Bilera gehienetan familien parte hartzea ezinbestekoa dela aipatu da, adikzioen gaiari buruz beraiei zuzendutako prestakuntza ekintzak egiten jarraitzea kontzientzia sortzeko gazteentzat eredu baitira. Lantzeko gaiei buruz, substantzien kontsumoei buruzko prebentzioa, mugikorren erabilera, Internet eta Sare Sozialen arriskuak… Kontrol Neurriak Orokorrean, kontrol handiagoa eta polizien agerpena eskatzen da.

• Ohiko kontsumo tokien kontrola (ikastetxeen inguruak bereziki),

• Kontsumoak baimentzen egon daitezkeen tabernen kontrola,

• Adingabekoei egin daitezkeen alkohol salmenten kontrola,

• Instituzioetatik substantzien salmenta eta kontsumoak betetzeko legea zaindu,

• Legez kanpoko drogei heltzea eta toki publikoetan kontsumoa (kannabisari dagokionez bereziki).

Aisialdi osasuntsu bat izateko aukerak Bilera batzuetan gaur egungo aisialdiari buruz hitz egin da, zein aisialdi mota da ohikoena, zeintzuk dira kontsumo ohiturak… Aisialdi osasuntsu bat eskaintzea funtsezkoa dela dirudi, bereziki gazteenentzat, babes faktore bat bezala kontsumo posibleen aurrean. Adin hauetako gazteentzat aisialdi aukera erakargarriak eskaini, polikiroldegietara sarrera erraztu eta Administrazioetatik data eta momentu zehatzetan martxan jartzen diren ospakizunak birpentsatu.


Helduei dagokienez, nagusienentzat aisialdi- eskaintza aukeraren beharra aipatzen da, bereziki egoera bikainean daudenentzat eta jakin-min handiarekin. Sentsibilizazio eta kontzientziazioagatik apustu Parte hartu duten arlo batzuk komunitate osorako kanpainak martxan jartzea funtsezkoa ikusten dute (gai zehatzei buruzko hitzaldiak, Testigantzak, hainbat gaixotasun ezagutzera emateko eta ikusgai izateko kanpainak…) gizarte osoa gai honen partaide dela kontziente egiteko helburuarekin. Adibidez, informazioaren teknologien onura eta arriskuei buruz gizarte osoa prestatu eta informatzeko kanpainak. Sare lana eta koordinatua egiteko beharra Arlo askotatik, sarean lan egitearen beharra eta garrantzia azpimarratzen dute, bereziki Prebentzio Komunitario eta Adikzioen Zerbitzuarekin. Batzuetan ez zuten zerbitzua ezagutzen, baina beste batzuetan bertatik egiten diren ekintzak dira ezezagunak direnak eta zein arlotan koordinatu daitezken.

Osasun baliabideek Mankomunitate mailan dauden baliabideen zerrenda bat eta baliabide

zehatzagoenenak izatea interesgarria izan daitekeela komentatzen dute, beraien ustez gai

honi buruzko ezjakintasun handiago baitago.

Momentu batzuetan, kalean egon daitekeen langile bati buruz hitz egin da, behatzen eta

beharrak aztertzen, proposamenak batzen, biztanleen kexak eta iradokizunak, Udaletxe,

Zerbitzu eta biztanleen artean sare bat sortzeko asmoarekin.


5 ESTRATEGIAK ETA EKINTZAK

5.1 HAUR- EREMUA Plan honetan parte hartu duten pertsona gehienek, profesionalak eta biztanleak, prebentzio ekintzak martxan jartzearen beharra aipatzen dute, adin goiztiarretatik eta bereiziki ikastetxeen bidez. Ikastetxeak, osasun ohiturak lantzeko helburuarekin, ekintzak eta programak abian jartzeko esparrurik egokienak dira. Hori dela eta, ikasleekin, irakasleekin eta familiekin esku-hartzeak martxan jartzea beharrezkoa ikusten da. Ikasleei dagokienez, babes faktoreak nabarmentzea proposatzen da, eta ikasgeletan adin hauetako umeen gaitasun pertsonalak, sozialak eta emozionalak baliabide didaktikoen bitartez hobetzea. Substantzien kontsumoa edo beste arazodun jarrera batzuk atzeratzeko biderik egokiena dela uste da. Bereziki ardura sortze duen gertakari bat adingabekoek egiten duten sare sozialen erabilera da. Beraz, guztien adostasuna dago Lehen Hezkuntzako azken mailetatik gai hau lantzen hastearen beharraz. Irakasleei dagokienez, heziketa- prozesuan laguntzea ere ezinbestekoa da, ahultasun egoeren detekzio goiztiar bat egiteko gai izan daitezen eta ondorioz esku- hartze goiztiar bat eskaini ahal izatea. Adingabekoen bizitzako garai honetan gurasoek duten ezinbesteko papera ere ezin daiteke ahaztu. Familien parte- hartzea oso garrantzitsua da, beraz horretarako proposatzen diren ekintzak gurasotasuna lortzeko beharrezkoak diren tresnak lortzen laguntzeko izango dira. Beraien seme- alaben heziketa eta hazkuntzari buruz arduratzen dizkien gaiez lasai hitz egiteko esparruak. Eta azkenik, adingabekoak moldatzen diren beste esparru batzuk daudela ere ezin daiteke ahaztu, eta esparru prebentiboetan ere bihurtu daitezkeela. Adibidez kirol taldeak, ludotekak,… 1 ESTRATEGIA: Haur Hezkuntza eta Lehen hezkuntzako ikasleek, ohitura osasungarriak izateko eta substantzien eta beste adikzio batzuen aurrean erantzun egoki bat eman ahal izateko, babes faktoreen abordatzera ahaleginak zuzendu.

1 Ekintza: Ikasleei beraien gaitasun pertsonalak, sozialak eta emozionalak hobetzera lagundu, hainbat eskola- baliabide desberdinen bitartez adinen arabera. Honen adibide bat Lehen Hezkuntzako ikasleei zuzendutako Osasun eta kontsumo tailerrak dira, Haur Hezkuntzako ikasleei zuzendutako antzerkia,… Ekintza hauek Txorierriko Haur eta Lehen Hezkuntzako ikastetxe guztietan martxan jartzekoak.


2 Ekintza: Sare sozialen arriskuak eta elkarbizitza osasuntsua (bullyinga eta ciberbullyinga adibidez) Lehen Hezkuntzako azken mailekin landu.

2 ESTRATEGIA: Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntzako irakasleei trebakuntza ematea

osasunerako heziketan, droga mendekotasunaren prebentzioan eta adingabekoak arriskuan

jar ditzaketen ahultasun egoeretan.

1 Ekintza: Haurren ahultasun egoeren detekzio eta Esku- Hartze goiztiarrean irakasle taldea lagundu.

2 Ekintza: Txorierriko ikastetxeetako irakasleentzat prestakuntzak bultzatu, beraien ikasleen bizitzarako- trebetasunak hobetzeko eta ondorioz ikastetxeak esparru osasuntsu eta seguruetan bihurtu ahal izateko.

3 Ekintza: Lehen Hezkuntzako irakasleak trebatu Sare sozialekin eta Ciberbullyingarekin lotuta egon daitezkeen arriskuetan.

3 ESTRATEGIA: Adingabekoen familiak trebatu eta lagundu bere umeen heziketarekin

lotutako gaietan, ondorioz adikzioekin edo beste gai batzuekin lotutako jarrerak saihestu

ahal izateko.

1 Ekintza: Gurasoek, Guraso Elkarteko partaideei egindako proposamenak, eskaerak eta iradokizunak batu.

2 Ekintza: Familia eskolak mantendu, gurasotasun lanetan sakondu ahal izateko, eta ondorioz, beraien heziketa lanetarako beharrezkoak diren trebetasunak eta gaitasunak lantzeko.

3 Ekintza: Udaletako Kultura Arloekin batera, familia- aisialdiko ekintzak eta esparruak bultzatu, adikzioen bezalako gaietan familia babes faktore garrantzitsuenetarikotzat hartzen baita.

4 Ekintza: Guraso Elkarte eta familiei ikastaro, hitzaldi edo tailerrei buruzko informazioa luzatu, udal bakoitzeko buletin edo mankomunitateko web orriaren bitartez.


4 ESTRATEGIA: Haur taldearekin, eremu ez formaletan eta aisialdikoetan prebentzioa eta osasuna sustatzeko lana ezarri.

1 Ekintza: Haur eremuetan, jolas- jarduerez gain, heziketa- dimentsioa eta osasunaren sustapena gehitu.

2 Ekintza: Herrietako Kultura Arloekin batera, haurren aisialdirako baliabide osasuntsuen garapena bultzatu.

3 Ekintza: Udaletako Kirol Zinegotziekin batera, haurrentzako kirolak duen garrantzia azpimarratzeko programak bultzatu.

4 Ekintza: Txorierriko haurrekin lan egiten duten elkarte eta profesionalei (kirol elkarteak, ludotekak…) zuzendutako prestakuntza ekintzak martxan jarri, beraien esparruetan osasunaren dimentsioa barneratzeko.

5.2 NERABE ETA GAZTEEN EREMUA Talde ahulenak babestea edozein Adikzio Planaren beste lehentasun bat da. Horrela, haur- eremuarekin gertatzen den bezala, adin talde hauekin ere osasunaren sustapena eta adikzioen prebentzioa lantzen jarraitzearen beharra ikusten da, substantzien eskaera murrizten laguntzea. Gehien bat eskola eremuan, eta alkohola eta kannabisaren kontsumoa azpimarratzen bereziki. Egindako bilera askotan, kannabisaren normalizazioarekiko dagoen ardura argi ikusi izan da, baita ohiko kontsumoa toki eta adin tarte zehatz batzuetan. Parte hartu duten pertsona asko oso arduratuta daude ikastetxe batzuen inguruetan ematen diren kontsumoekin, eta arlo desberdinetatik aurre egin behar zaion gai bat dela uste dute. Ikastetxeak eremu egokienak izaten jarraitzen dute, adikzioen gaia landu daitekelako adin oso interesgarrietako pertsonekin. Kasu honetan, martxan jarriko diren ekintza gehienak arrisku murrizketen filosofiatik izango da, pertsona asko kontsumitzen egon daitezkeelako edo substantzietara heltzea askoz hurbilago dutelako. Substantziez gain, gazteen artean teknologia digitalen erabilera desegokiaz ardura handia ikusi da eta zorizko joko eta kirol apustuetara daukaten heltze errazaz, talde honetako pertsona askorentzat debekatuta egon arren. Arrazoi hau dela eta, prozesuan parte hartu duten pertsonek lehendabizikoa ikusten dute handituz doan arazo honi erantzun eraginkor bat ematea. Ez dugu ahaztu behar familiekin eta erreferentziazko beste pertsona heldu batzuekin lanean jarraitzearen garrantzia (kiroletako begiraleak, gazteen aisialdi esparruetako begiraleak…) babes faktoreak bultzatuz eta arrisku faktoreak gutxituz.


Eta azkenik, nerabe eta gazteen artean garrantzi handia duten beste esparru batzuk kontutan izatea ere komentatzen da. Gazteen lonja eta jai giroko esparruak hain zuzen ere. 1 ESTRATEGIA: Bigarren Hezkuntzako, Batxilergoko, Lanbide Heziketako eta Oinarrizko Lanbide Heziketako ikasleak, osasuna sustatzen duten faktoreetan eta adikzioen prebentzioan prestatzen jarraitu, substantzien kontsumoekin eta beste adikzio batzuekin lotuta dauden arriskuak murriztu ahal izateko..

1 Ekintza: Nerabe eta gazteei gaitasunak, trebetasunak eta tresnak emateko eskola eremuan ekintzak bultzatu, substantziekin eta substantziarik gabeko adikzioen aurrean jarrera osasuntsuak izateko. Horren adibidea Txorierriko ikastetxeetan martxan jartzen diren hainbat programa dira: Alkohol kontsumoa prebenitzeko Iceberg Programa, tabako kontsumoa prebenitzeko Kerik Gabeko Gela Programa, Sare Sozial eta Zorizko Jokoen erabilera kaltegarria prebenitzeko programak, Kannabis kontsumoa prebenitzeko programa…

2 Ekintza: Eskola eremuan, elkarbizitza hobetzeko, elikadurarekin desorekak

prebenitzeko (anorexia eta bulimia…) eta ager daitekeen beste edozein zailtasunari aurre egiteko, ikasleei gaitasunak, trebetasunak eta tresnak emateko ekintzak bultzatu.

3 Ekintza: Familia Plangintzarekin elkarlanean, sexualitatearekin lotura duten gaiez informazioa eman.

4 Ekintza: Nerabe eta gazteei zuzendutako hitzaldiak martxan jarri substantziekin adikzio arazoak izan dituzten pertsonen testigantzak entzun ahal izateko.

5 Ekintza: Gazteak, HIESA eta sexu transmisio gaixotasunei buruz, sentsibilizatu eta informazioa eman.

2 ESTRATEGIA: Bigarren Hezkuntzako, Batxilergoko eta Lanbide Heziketako irakasleei trebakuntza ematea baliabide didaktiko eta tresna zehatzetan osasuna sustatzeko eta prebentzio unibertsalean.

1 Ekintza: Osasun hezkuntzarako eta adikzioen prebentziorako programak mantentzeko aholkua eman eta lagundu.

2 Ekintza: Eskola orduetan eta substantzien kontsumoarekin (kannabisa bereziki), lotutako egoera gatazkatsuak konpontzeko irakasleei laguntza eman.


3 ESTRATEGIA: Osasun Hezkuntza eta Adikzioen Prebentzioan gurasoen gaitasunak

hobetzeko familiak trebatu eta lagundu.

1 Ekintza: Gurasoek, Guraso Elkarteko partaideei egindako proposamenak, eskaerak

eta iradokizunak batu.

2 Ekintza: Familia eskolak mantendu, gurasotasun lanetan sakondu ahal izateko, eta ondorioz, beraien heziketa lanetarako beharrezkoak diren trebetasunak eta gaitasunak lantzeko, adikzioen prebentziorako gaiak landuz, teknologia digitalak, kirol apustuak, on- line jokoak, sare sozialak, eta nola bultzatu babes faktoreak eta nola gutxitu arrisku faktoreak.

3 Ekintza: Adikzioen prebentzioarekin lotutako materialak eta infoirmazioa familien eskura izan (liburuxkak, baliabide gidak, osasuna sustatzeko materialak …)

4 Ekintza: Gizarte Zerbitzuekin batera, familiei beraien kontsulta eta ardurei erantzuna eman ahal izateko aholkularitza gune bat bultzatu.

5 Ekintza: Guraso Elkarte eta familiei ikastaro, hitzaldi edo tailerrei buruzko informazioa luzatu, udal bakoitzeko buletin edo mankomunitateko web orriaren bitartez.

4 ESTRATEGIA: Gazte eta nerabeei zuzenduta dagoen prebentzio lana eta osasuna sustatzekoa ezarri eremu ez formal eta aisialdikoetan.

1 Ekintza: Gazteguneetan, nerabe eta gazteentzat interesgarriak diren gaiak lantzeko tailerrak martxan jarri (drogamenpekotasun prebentzioa eta arrisku murrizketa, teknologien erabilera eta gehiegizko erabilera, kirol apustuak eta on- line jokoak, heziketa afektibo- sexuala).

2 Ekintza: Gazteen lonjetan esku- hartze proiektu bat garatu osasun ohiturak eta elkarbizitza hobetzeko asmoz: Lokalean Programa.

5 ESTRATEGIA: Kannabisaren kontsumoari aurre egiteko, eragile/ profesional desberdinez osatutako lan mahai bat bultzatu.

1 Ekintza: Komunitateko hainbat eragileekin (osasuna, herritarren segurtasuna, eskola eremua, Guraso Elkarteak, Gazteria eta Kultura teknikariak, Gizarte Zerbitzuak) elkarlana, kannabisaren gaur egungo benetako egoera aztertzeko eta erantzun orokor bat eman ahal izateko kontsumoak gutxitu eta arriskuak murrizteko asmoz.


6 ESTRATEGIA: Familiekin eta arazodun kontsumoei dagokienez ahultasun egoeran dauden nerabe eta gazteekin, detekzio goiztiarra errazten duten proposamenak bultzatu.

1 Ekintza: Prebentzio Komunitario Zerbitzua, Gizarte Zerbitzuak, eta osasun zentroekin sare lana bultzatu familiak eta arazodun kontsumoak dituzten nerabe eta gazteak laguntza eta arreta egokia izan dezaten.

2 Ekintza: Adikzioen zerbitzu berezituetara familia edo behar duten pertsonen sartzea edo deribazioa erraztu.

5.3 BIZTANLERIA HELDUA Nerabe eta gazteengan ardura handiena egon arren, ezin daiteke ahaztu osasunarekiko ardura eta substantzien kontsumoa eta hauek sor ditzaketen arazoak, biztanleria osoari eragiten diola. Parte hartu duten pertsonen esanetan, kirola egitea babes faktorerik garrantzitsuenetarikoa da. Kezkagarria da substantzia batzuek duten tolerantzia soziala eta normalizazioa, hain zuzen ere alkohola eta kannabisak. Esanguratsua da ere lortzeko dagoen erraztasuna. Kezkagarria da baita zorizko jokoei eta kirol apustuei lotutako jarrera adiktiboen nabarmentzea, non esku- hartze prebentiboak proposatzea beharrezkoa den. Eta azkenik, jai eta aisialdiko eremuez arduratzearen garrantzia aipatu, kontsumoak izugarri igotzen diren esparru eta momentuak direlako. 1 ESTRATEGIA. Adikzioen eraginaz pertsonen osasunarengan eta bere inguruarengan sentsibilizazio ekintzak garatu dauden komunikabideak aprobetxatuz.

1 Ekintza: Adikzioekiko martxan jartzen diren ekintza eta programei buruzko informazioa zabaldu herrietako komunikabideen edo bestelako euskarri digitalen bitartez (web orriak, sare sozialak, udal aldizkariak...).

2 Ekintza: Udal komunikabide edo beste euskarrietan prebentziozko edukiak sortu.

Pro Promover e imple Estrategia 6: Promover e implementar el desarrollo de programas 2 ESTRATEGIA. Komunitateko kideen artean osasuna sustatzeko programen eta ekintzen garapena sustatu eta inplementatu.

1 Ekintza: Bularreko edo ume txikien gurasoei edo arduradunei zuzendutako lehen laguntza ikastaroak garatu.

2 Ekintza: Osasunaren Egunaren inguruan ekintzak bultzatu.

3 Ekintza: HIESAREN Nazioarteko egunean ekintzak bultzatu.


4 Ekintza: Mugiment programa bultzatu eta lagundu (osasuna hobetzeko eta sustatzeko kirolarekin lotutako ekintzak).

5 Ekintza: Adikzioarekin eta osasunaren sustapenarekin lotutako edozein gai planteatzen duenari aholkua eman eta bideratu (ludoteka eta gazteguneetako langileak, kirol elkarteak, teknikari eta politikariak..…).

3 ESTRATEGIA: Aisialdian eta jai giroan arriskuak aurreikusi eta gutxitzeko programak

sustatzea.

1 Ekintza: Jai giroan, alkoholaren kontsumoa prebenitzeko ekintzak martxan jarri. Adibidez, Alkohol Jaiak kontrol prebentiboak.

2 Ekintza: Jai giroan ere, beste substantzia batzuen kontsumoekiko prebentzio ekintzak martxan jarri (kannabisa bereziki). Adibidez, Testing Programa.

3 Ekintza: Jai eremuetan, substantzien kontsumoen arriskuak murrizteko eta sexu erasoak ekiditeko prebentzio kanpainak martxan jarri. Berdintasun Zerbitzuarekin elkarlanean.

4 Ekintza: Euskararen aldeko Jaian ekintza prebentiboak martxan jarri. Euskara Zerbitzuarekin elkarlanean.

5 Ekintza: Aisialdiko jai eremuetan lan egiten duten pertsonei aholkularitza eta prestakuntza eman: ostalaritzako langileak, Jai Batzordeetako pertsonak…

6 Ekintza: Jai eremuetan substantzien kontsumoaren prebentzio eta arrisku murrizketen materialen hedatzea.

4 ESTRATEGIA: “Tabako- kerik gabeko Euskadi” estrategia indartu

1 Ekintza: Biztanleei erretzeari uzteko gaitasunak eman. Adibidez, Erretzeari uzteko ikastaroen bitartez.

5 ESTRATEGIA: Kirola sustatzeko zerbitzuak bultzatu eta hobetu.

1 Ekintza: Txorierriko biztanleei zuzenduta dauden kirola bultzatzeko zerbitzuak handitu (polikiroldegien ordutegiak luzatu, ikastaroen eskaintza eta polikiroldegietako zerbitzuak handitu, instalazio batzuk hobetu).

2 Ekintza: Kanpoko kirol ekintzak egin ahal izateko baliabide gidaren argitalpena (parke biosasungarriak, bidegorrietatik ibilbideak) .


6 ESTRATEGIA. Pertsona nagusiekin osasuna sustatzeko lana ezarri.

1 Ekintza: Osasuna hobetu eta sustatzeko, kirolarekin lotura dituzten ekintzak antolatzea.

2 Ekintza: Osasuna, etxeko segurtasuna, kirola hobetzeko, tailer- hitzaldiak antolatu eta martxan jarri. e

7 ESTRATEGIA: Droga-mendekotasun arloan indarrean dauden araudiak betetzen direla zaintzea (Adikzioen Legea) zerikusia duten eragileen arteko koordinazio hobe baten bitartez.

1 Ekintza: Mankomunitatetik eta Udaletatik antolatzen diren ekintzetan Adikzioen Legea betetzen dela zaintzea eta bultatzea (kirol eremuak, herriko jaiak).

2 Ekintza: Herritarren segurtasunerako arduradunekin lankidetzan aritzea droga-mendekotasun arloan indarrean dauden araudiak betetzen direla kontrolatzeko (alkohola eta tabakoaren salmenta gazteei dagokienez, zorizko joko eta kirol apustuen kontrola).

Aurkibidea - Txorierri › eu-ES › Zerbitzuak › ... · du, egoeraren hausnarketa zuzen...

Documents

Transcript of Aurkibidea - Txorierri › eu-ES › Zerbitzuak › ... · du, egoeraren hausnarketa zuzen...