ARO GARAIKIDEA

XVIII-XIXMAIALEN SELFA ITXASO.

NAHIA ELIZASU MARIAEZKURRENA.JON VELAZQUEZ RODRIGUEZ.

VICTORIA MANZANOS DA SILVA PERU IDIGORAS GARCIA.

CARLOS IVBere tronoarten sarrera izan zan 1788 ko Abenduaren 14 tik 1808 ko Martxoaren 19 rarte. Frantziako irautzaren ondoren, Manuel Godoi izendatu zuten Lehen ministro. 1797 an Espainiako Trinidad galdu zuen Ingalaterraren mesedetan

FRANTSES IRAULTZA - NAPOLEON

1789tik i1790ra bitartean Frantzia aldaketa azkar sakona gertatu zen.Errepublikaren aldekoak eta erregearen aldekoak elkarren kontra borrokatu ziren.Izualdian, exkuzioak zabaldu eta errepresioa areagotu zen.Napoleon Bonapartek boterea eskuratzean amaitutzat jo zen Iraultza.

ESPAINIAKO INDEPENDENTZIA GERRA Napoleondar gerren

barnean Iberiar penintsulan Espainiak , Portugalek eta Erresuma batuak , eta Frantziako lehen inperioak bestetik borrokatutako gatazka izan zen .

Frantziar armadak Portugal,1807an, eta Espainia ,1808an, inbaditu ostean hasi zen gerra , eta seigarren koaliazioak 1814an Napoleon garaitu zuenean amaitu zen.

FRANCISCO GOYA Francisco Goya . Jaio zen : Fuendetodos , Zaragozako probintzian 1746ko martxoaren 30 . Hil zen : Bordele , Frantzia ,1828ko apirilaren 16 . Erromantizzismoari hasiera eman zion espaniar pintore, marrazkilari, eta grabaitzale izan zen .Erretratugile ofiziala izan bazen ere, bere,bere garaiko estilo eta gai konbentzioak baztertu zituen . Irudimenez erabat librea agertuz , molde plastiko berezia sortu zuen . Hori dela eta , arauak hautsi nahi dituen margolaritza modernoaren aintzindari izan zen .

ESPAINAKO LEHENENGO KONSTITUZIOA

1812.urtean,Espainan oso egoera berezian zegoen. Alde batetik independentzia gerra ari zen.Hau da,Frantziak,Espainia inbaditu zuen(Fontainebelekun hitzareneren ondorioz)eta hauek,inbasioren aurak agertu ziren,nahiz eta frantsesek inposatutakoa aprobetxatu.Betse,Iraultza liberal zegoen,Espainako populazio guztiak ez zuen onartu inpostariko errege berria Josef Bonaparte etan beraz botere ilegalitzat hartuz,boterea berrantzolatzen dute junte bitartez.Junta zentral bat eratuko da eta gorteak deituko ditu.Liberalak anzinako erregimendako idatzi zuten konstituzio hau.Konstituzio hau,leku jakin batean gauzatutako da:Cadizen.Frantzesek inbaditu ez zuten leku bakarra izan zen hau eta bertan biltzen ziren liberalak,berairen ekinzak aurrera eramateko.

FERNANDO VII

Bere erregaldia izan zan 1814 tlik – 1833 rarte. Jesus Mosterin filosofoak honela laburbildu du hark utziyako ondorea: (Fernando VII . A, adminaren etsai, zentzuaren eta inkisizioaren berrezarle, zezenketa eskola sortzaile, eta zezenketa ekitaldien sustatzaile handia.

AMERIKAREN INDEPENDENTZIA Espania eta Frantziaren arteko gudaren ondorioz, hegoameriketan independentzia etorri zan.Independentzia lortu zuten lehenengo herriak izan zirem: Mexiko, Kolombia, Rio de la platako probintzia batua, Chile, Peru eta Bolivia. Mexikoko independentzia guda 11 urte iraun zuen.Kolombia handia 1819 eta 1830 arteko Kolombiako Errepublikari ematen dioten izena da.Kolombia, Venezuela, Ekuador, Panama, Kostarrika, Peru , Nikaraua osatzen zuten.Chile independentzia lortu zuen 1815 Txakabuko borroka irabazi ondoren.

PERUK INDEPENDENTZIA LORTU ZUEN

LEHENENGO TREN LINEA Aurrerapen eta

modernitatearen erreminta edota baliabide bezala hartu zuten Espainiako burgesia liberalak trena,

1848ko urriaren 28an zabaldu zen penintsulako lehean tren linea: Bartzelona Mataro elkartzen zituen 29kilometroko trenbidea.

Ingeniari ingelesak izan ziren linea horren egilea.

ISABEL.II Isabel.II Espaina,¨De los Tristes Helmuga¨edo ¨Queen castiza¨(jaio zen Madril,urriak 10,1830- Hil zen Paris,apirila

9,1904) Izeneko,Espainako

erreginak 1833 urteen artean izan

zen, Erregilazio 1713 segurida Indagabetzeabe(normale

an ¨Lege Salikoa¨nahiz eta Teknikoki ez baiz izeneko, Pragmatikoa 1830 zigorra

arabera.

1866. URTEAN UNIFIKAZIOALEMANA

AMADEO DE SABOYA GOBERNUA

1870 – 1873 bitartean, EspainIako erregea izan zen.Espainiak erregea behar zuen eta Prim jeneralak ekarri zuen Amadeo I.Prim erail zuten Madrilen.1872ko uztailaren 18an, Madrilen, onik atera zen bere kontrako atentatu batetik.Hurrengo urtean Espainia utzi zuen eta Italiara itzuli zen.JARRI NOIZ HIL ETA NOIZ JAIO

LEHENENGO ERREPUBLIKA

Espaniko lehen Errepublika 1873ko otsailaren 11tik 1874ko abenduaren 29 arte Espanian izandako erregimen politikoa izan zen .

Espaniako historiako lehen errepublika saio laburr izan zen osoa ezegonkoetasun politikoa eta bortzikeria izan zituen ezaugarri .Errepublikak lau presidente izan zituen eta aldarrikatu zenetik hamaika hilabetera Pavia jeneralak estatuko kolpea egin eta Errepublika initarioa ezarri zuen, De la Torre dukearen menpean . Borboitarren berrezartzearekin amaitu zen

Alfonso XII.a Espainakoa,¨Peacemaker¨deitzen (jaio zen Madril,azaroaren 25,1885)Espainako

1874 eta 1885 urteen artean errega izan zen;Isabel II.

Queen Semea eta ofizialki bere senarra,Borboi

Asiskoaren.

Bere erregealdian Berrezkuntzak alaian bezala ezegutzen hasi zen eta zituela, tuberkulosia Biktima izan zen

Tronua zuen arrakastarik izan zen bere semea hil

Osteko,Alfonso XIII, Zeinen gutxiengo zen bere ama,Australiako

Maria Cristina Dowager erregeokdetza buru.

ALFONSO XII

ALFONSO XIII.Jaio zenetik 1931 arte erregea izan zen. Hamasei urte zituenean eskuratu zuen boterea 1902 maiatzaren 17 an. 1886 ko 17 a España madrilen jaio zen eta bere eriotza 1941 eko Otsailaren 28 a Erroma, Italiako erresuman.

LEHENENGO KOTXEA !!!

LEHENENGO GERRA MUNDIALA

Lehen mundu gerra 1914ko abuztuaren 4an hasi zen eta 1918ko azaroaren 11an amaitu zen gerra izan zen batik bat Europan garatu zena,munduko beste eskualde zenbaitetara hedatu bazen ere .Gatazka hau potentzia inperialisten arteko lehiarengatik sortu zen Europan

ERRUSIAREN IRAULTZA 1917koErruiako Iraultza garrantzi handiko mugimendu

politikoa izan zen; 1917an Errusian tsarra ordezkatu zuen behin-behineko gobernua bota eta 1991ra arte iraungo zuen SESB ezarriko zuten.

Bi garai bereizi behar dira: 1917ko Otsaileko Iraultza: Errusiako azken tsarra

izango zen Nikolas II.aren autokrazia kendu eta errepublika liberal bat ezartzeko xedea zuen.

1917ko Urriko Iraultza: Sobietaketa Alderdi Boltxebikea izan ziren protagonista nagusiak. Vladímir Ilich Uliá Lenin, eta Leon Trotsky nabarmendu ziren eta Aleksandr Kerenskikzuzenduriko behin-behineko gobernua eraitsi zuten. Proletarioen diktadura delakoa indarrean jarri zuten; honatx, diktadura horren zenbait aldaketa: langileek ekoizpenaren gaineko erabateko kontrola izango zuten aurrerantzean, lurjabe handien eta kapitalisten lurrak nekazarien artean banatu zituzten eta, hau dena aurrera eraman ahal izateko, Trotskyk zuzenduriko Armada Gorriaosatu zuten.

Hartutako beste bi erabaki inportante hauetxek izan ziren: Brest-Litovsk ituna eta Errusiar Inperioaren pean zeuden nazionalitateei autodeterminazio eskubidea ematea. Iraultza honen txinparta ziztu bizian zabaldu zen eta inoiz ikusi gabeko emaitzak lortu zituen.

PRIMO RIVERA

Miguel primo de Rivera eta Orbaneja (jaio zen Jerez de la

Frontera,urtarrilaren 8m,1870- hil zen Paris,martxoak

16,1930) Euskal militar batek diktadore gisa Zerbaitzatzen 1923 eta 1930 urteen

artean Izan zen.

• Armada gazte joan zen,Maroko,Kuba eta

Filipinak geldirik zegoen general igotzeko.

MUNDUKO KRISI EKONOMIKOA

Bi gerren arteko aldian gertatu ziren, hurrenez ekonomiaren suspertzea oparo aldian eta krisian aldi arren erdi erdian 1929an ordu arte ezagutu zen ekonomi krisi gogorrena izan zen.

Krisi horren ondorioak ekarri zuten besteak , faxismoen geraldia, eta, azken finean, baita bigarren gerra handian ere.

BIGARREN ERREPUBLIKA Espainiako Bigarren Errepublika 1931tik 1931 arte iraun zuen erregimen politikoa izan zen. Espainiako Gerra zibilak markatu zuen bere amaiera.Espainiako Gerra zibilak amaitu ondoren Francisco Franco diktadura hasi zen.

GERRA ZIBILA Espainiako gerra zibila 1936

eta 139 urteen artean Espainian, Hego Euskal Herria barne, jazotako gerra izan zen . Espainiako armadako militar batzuek bigarren errepublikako gobernu demokratikoaren aurka eginiko estatu kolpe batez hasi zen.

Gerra artako aldeek altxamendu nazionala ,matxinada, faxista.

Gerra nazional - iraultzailea eta abar ere deitu izan diote

BIGARREN GERRA MUNDIALA

BIGARREN MUNDU GERRA 1939-1945 urteen artean mundu osoan hedatu zen gerra izan zen. Gizateriaren historian hildako gehien eragin duen guda izan da, munduko biztanleriaren %2 hil baitzen (61 milioi pertsona inguru) horietako gehienak zibilak[. 1939ko irailaren 1ean hasi zen (nahiz eta Asian1937Japonia eta Txina gerran zeuden) eta 1945eko irailaren 2an amaitu zen. Laburbilduz, bi alderdi lehiatu ziren: Aliatuak eta Ardatza.Ardatza osatu zuten herrialdeak: Alemania, Italia eta Japonia. Ardatzari atxiki zitzaizkion beste herrialdeak: Eslovakia, Finlandia, Hungaria, Errumania, Bulgaria, Kroazia eta Thailandia.Aliatuak: Hasiera batean Ardatzaren kontra aritzeko elkartu ziren bi herrialdeak Frantzia eta Erresuma Batua izan ziren. Ardatzaren erasoen ondorioz aliatuei atxiki zitzaizkien herrialdeak Polonia, Danimarka, Norvegia,Belgika,Herbehereak, Luxenburgo, Jugoslavia eta Grezia . Commonwealtheko herrialdeek ere parte hartu zuten, hala nola Australia, Kanada, Hegoafrika eta Zeelanda Berria. Ardatzaren Japoniarekin bategiteak Txinarekin ituna ekarri zuen, eta Ardatzaren erasoak jasan ondoren Sobietar Batasuna ere batu zitzaien. Estatu Batuak 1941eko abenduaren 7an sartu ziren gerran Ardatzaren kontra Pearl Harboreko erasoaren ondorioz.Neutralak: Europan herrialde hauek mantendu ziren neutral: Irlanda, Espainia, Portugal, Suedia, Suitza eta Turkia.Bigarren Mundu Gerrak zibilen gainean jarri zuen sufrimenduen parte handiena: judutar, homosexual, ijito, eslaviar eta ezinduen kontzentrazio esparrutan biltzea Alemaniaren aldetik; japoniarren kontzentrazio esparrutan biltzea Estatu Batuetan; Txinako biztanleriarengan eragindako sarraskiak Japoniar soldaduen aldetik; gizakien gaineko esperimentazio zientifikoak mediku nazi eta japoniarren aldetik; zibilen kontrako airetiko bonbardaketak, lehenengo Ardatzen partetik Rotterdam eta Londresen, eta gero aliatuen partetik Tokyo, Dresde edota Hanburgen, besteak beste; eta lehenengo aldiz bonba atomikoaren erabilpena, Estatu Batuen aldetik, Hiroshima eta Nagasakiren kontra.

BIGARREN GERRA MUNDIALEKO ARGAZKI BATZUK

ONU La Organización de las Naziones

Unidas(ONU)edo,besterik gabe,Naziones Unidas(N.N U.U).Dagoen nazioarteko erakunde handiena da.Definitzeko duten

Lankidetza besteak beste,nazioarteko zuzenbidean,batea eta Nazioarteko segurtasuna,garapen ekonomiko eta soziala,eginkizunHumanitarioaren eta giza eskubideen bezalako galeetan errazten Gobernantza global elkarte bat bezala desinze da.

FRANCISKO FRANCOREN DICTADURA

Franciscoren diktadura, frankista diktadura edo erregimen frankista 1939 tik 1975ra Espainian ezarritako erregimen politiko diktatoriala izan zen Francisco Franco Bahamondes-en buruzagitzapean.

CEE - REN SORRERA Europako ekonomia Erkidegoa 1957ko martxoaren 15an sortu zen, Alemaniako Errepublika federalak, Frantziak, Belgikak, Luxenburgok, Holanda eta Italiak, sinatu zuten Erromako Itunaren ondorioz.

NEIL ARMSTRONG ASTRONAUTAK ILARGIA ZAPALDU ZUEN

Neil Alden Armstrong 1930eko abuztuaren

25an jaio zen. NASAko astronauta

izan zen ,eta apollo 11 izeneko misio ospetsuan ilargia zapaldu zuen lehenengo aldiz

JUAN KARLOS I. Juan Karlos (Erroma, 1938ko

urtarrilaren 5ean jaio zen) 1975tik 2014ko ekainaren 19ra

Espainiako errega eta estatu buru izan zen .

Haren oinordekoa haren semea Felipe VI.a da , Juan Karlosek errege titulua izaten jarraitzen du

Sofia Greziakoa da bere emaztea berarekin hiru ume izan ditu :

Elena Borboikoa (1963ko abenduaren 20 ) , Espainiako infanta eta Lugoko dukesa .

Kristina Borboikoa (1965koekainaren 13), Espainiako infanta eta Palmako dukesa

Felipe Borboikoa (1968ko urtarrilare 30), Asturiako printzea eta gaur egun Espainiako erregea da .

Frankoren diktadura Espainiak Mendebaldeko bukaera tratsizioa.

Herrialdeko bihurtu denbora arteko egoera demokratikoa Onartzen data abiapuntu dira historialariak gaztelaniaz,Francisco Franco hasieran diktadorearen heriotza(1975 eko azaroaren 20)Eguna da,eta amaitzeko,PSOE-egunetik du hauteskundeorokorretan(1982 urriak 28)irabazi zuen.

TRANSIZIOA

HAUTO ESKUNDE DEMOKRATIKOA

1977 KO Espainian Haute eskunde orokorrak frnkismoaren ondoren egin ziren lege hate eskunde libreak dira. 1977 ko ekainean 15 ean bozkatu zen.Zentro demokrtikoaren batasuna geiengo osoa lortu ez zuen arren adolfo suarez gobernuburua hautatu izan zen.

ADOLFO SUAREZAdolfo suarez hil zen 2014ko martxoaren 20an Madrid, Espainia.Jaio zen 1932ko irailaren 5ª, Cebreros, Ávila, Espainia.Erlijio katolikoa zuen.Bere aurrekoa Carlos Arias Navarro zen.Bere ondorengoa Leopoldo Calvo – Sotelo zen.

GAUR EGUNEKO KONSTITUZIOEN ERREFEREDUM

Konstituzioa estatu independente baten arauak eta oinarriak zehazten dituen idatzia da.

Bertan arautzen dira estatuko botere-antolaketa eta banaketa, oinarrizko prozedurak.

Estatu horren antolaketa juridikoaren gailurra izan ohi da Konstituzioa ,lege nagusietan nagusia.

Berak zehazten du beste legeek bete behar dituzten oinarrizko prozedurak.

LEOPOLDO CALVO SOTELO Leopoldo Calvo Sotelo Bustelo

(Madril, Espania,008 1926ko apirilaren 14ean eta Pozuelo del Alarcon, Espania , 2008ko maiatzaren 3 an hil zen)

Politikari espainiarra eta gobernu burua .

Bideetako ingeniaritza ikasi zuen eta 1967 eta 1981 arte hainbat kargo publikoz arduratu zen , tartean RENFE enpresaren presdente izan zen .

1971tik 1975era bitartean Gorteetako prokuradore izan zen , eta Franco hil ondoren Merkataritza ministroa Adolfo Suareze agindu pean .

FELIPE GONZALEZ

Felipe gonzález márquez(jaio zen Sevilla

1942)Espainara politiko batek 2014 urteaz

geroztik Kolonbiako naziolitate ere badu da.

Idazkariak Socialista Obrero España(PSOE)

1974tik 1997ra eta hirugarren lehen ministroa

Espainiako egintari nagusta zen demokraziako

zenetik,1982 eta 1996 urteen artean.

CEE-N ESPAINIA SARTZEN DA

1977 Espainiak lortu zuen europar batasunean sartzea demokraziaren sorrerarekin orduango presidentea bukatzean Madrilen. Euro izena jarri zutenTxanponarentzako eta 2002an inplantatu zuten Martxoan. Honekin Espainia txanpon berriaren bultzatzaile printzipaletakoa izan zen.

JOSE MARIA AZNARJaio zen 1953ko otsailaren 25ean Madril.Bere aurrekoa Jose Constantino Nada da.Bere ondorengoa Jesus Posada da.Espainiar politikaria izan da.1996-2004 bitartean. Alderdi popularreko(PP) buru zela.

BALKANEN GERRA Antzinatean,Balkanetako herrien

historia Grezia,Iliria,Mazedonia eta Epiroko historiarekin lotuta egon zen.K.a.II.mendetik aurrera erromatarren eskuetan egon zen ,eta 395ean Bizantziar Inperioaren osagarri bihurtu zen.

Godoen, hunoen eta Abaroen inbasioaren ondotik, VII. mendean,herri eslaviarren zabalkundeak itxuratu zuen Balkanen iparraldeko osaera etnikoa (Bulgaria)Serbia , Kroazia, Eslovenia, Bosnia, eta Iterzegovina,Montenegro, Mazedonia.

CEE IZATETIK EUROPAR BATASUNA IZATERA PASATZEA

1992ko Maastricheco Ituraren ondoren CEE desagertzen da eta Europar komunitatea deitzera pasatzen da (CE).

Itun horretan , hiru Europear Komunitatea , CECA , lehen CEE deitzen eta orain CE eta CEEA , elkartuz Europar Batasuna sortzen dute .

KUBA INDEPENDENTZIA

Guerra Kubako independenzia(edo 1895-guda)izen horren bidez,azken gerra Espainiako gobernuaren aurak kubatarrak independentzia ezaguna da,eta Espainako Erresumaren aurak Amerikan azken gerra bat da.Gerraren otsailak 24,1895 hasi zen 35 Kubako hiri altxamendu aldibereko ere,Grito de Oriente (lehen Grito de Barre bezala ezagutzen) eta 1898an amaitu American aldez militarren durako Espainakoa armada kolonialak errendito hartera,elkarrekin laguntza ta Mambi du (Kubako independentzia armadako kideak),normalean Espainia-Estatu Batuak Gerra bezala ezagutzen laguntza (´´Espainako Kubako Amerikan´´ irla barruandeitua)

NUEVAYORREKO ATENTATUA

2001eko irailaren 11 ko Atentatuak egon ziren Nueva Yoren.2001 urtean Al - Kaedako 19 kideek burututako atentatu suizidakIzan ziren (1) atentatuaren 4 bidaiari hegazkinean baitu zituzten.Istripuan 2,973 eta oraindik beste 24 pertxona desagertuta jarraitzen dute.

MADRILGO ATENTATUAMadrilgo atentatua Madrilgo aldiriko tren sarean pasa zen.2004 martxoaren 11ean izan zen.Armak motxila bombak izan ziren.Hil ziren 191 pertson.Zaurituak 2.050 izan ziren.Zelula jihadistak izan ziren.

JUAN CARLOS I --- FELIPE VI

Juan Karlos I. Espainiakoaren abdikazioa, 2014ko ekainaren 2ko iragarpen bat egin zuen.

Erregetik Printzerako botere aldaketak , lege organikoaren tramiteak jarraituz.

MONARKIA Konstituzioarekin mugatutako

monarkia baten ideia modernoa Europan zehar poliki kontsolidatzen joan zen. XIX. mendean zehar parlamentuaren boterea hazi egin zen monarkarena gutxitzen zen bitartean, eta mendebaldeko monarkia asko desagertu egin ziren Lehen Mundu Gerraren ostean, Errusiakoa, Alemaniakoa eta Austriakoa kasu. Oraindik monarkia konstituzional asko aurki daitezke, gehienbat batasun nazionalaren sinbolo direnak, besteak beste, Britainia Handian, Espainian, Herbeheretan, Norvegian Suedian, Danimarkan eta Belgikan.

BIGARREN ERREPUBLIKA 1931N,Primo de Rivera jeneralak

dimitutu ondoren,udal-hautesk undeak izan ziren,errepublikaren aldekoek irabazi zuten.Alfonso XIII.a Espainiatik ihes egin zuen eta bigarren errepublika aldarrikatu zen

Gobernu errepublikanoak hainbat erreforma jarri zituen: konstituzioa egin zuen, nekazariei lurrak ematea,eskola publikoak eraikitzea,langileen soldatak igoztea,aramda erreformatzea eta lehenengo autonomiaetautatuak onartzea.

Errreforma horien ondorioz,ordea gatazka larriak sortu ziren,zenbait politikari hil zituzten.

DIKTADURA Diktadura , pertxona edota ideologia

bereko talde Jakin eskuetan botere absolutua jartzen duan gobernu era bat da, estatuaren hiru botereak

(legegile, eragilea eta judiziala kontrolatuz).

ESPAINIAKO IRAULTZA INDUSTRIALA

Fabrika handiak eraiki zituzten hirien inguruan eta onen ondorioz nekazariak hirietara jun ziren.Tren bideak eraiki zituzten eta jendeak errexago bidaiatzen zuen.Hiriak aldatu zituzten: hirietan farolak, antzerkiak, garraio publikoak, lehenengo kotxeak…Langileak, klase sozial berri berri bezala sortu zan.XIX. Mendean azken 25 urtetan, asmakizun asko sortu ziren: bombila, telefonoa, telegrafoa, bateria elektrikoa. Ahuen asmakizunenen ondorioz jendeak bizitza izugarri aldatu zan.

JOSTEKO MAKINA Josteko makina Thomas

Saint britainiarrak patentatu zuen lehen aldiz,1790.urtean,

Hari bakarra erabiltzen zuen larrua eta ehunak josteko . Hala ere, ez zen mota artako makinarik merkaturatu .

Puntada irekiko makina zen.

FONOAUTOGRAFOA Asmatu zuen , Eduard

Lenon Scott de Martinville 1857ko martxoaren 25ean.

Soinuak grabatzen zituen lehen makina izan zen , lehen egin zezaken baina ezinezkoa zen erreproduzitzea , baina honek soinuena erregistroa posible zela esateko balio zion .

Hegazkina(Frantziako hegazkin betetik,eta Latin auis,hegazti forma handigarri gisa honetan)hegazkin ere diezten aerodino hegazkinen edo airea bano triakoagoa hegoak hornituta eta Zama-gauea da hegoan,motor bat ere ez,bat edo gehiago bultzatuta.Hegazkina artean,monoplanes,bilanes eta triplanes.Gabe motorra hegazkinak egin dira abizio eta kirol abiazo hasieran II Guerra Mundial deroztik tropak garraitzeko,gliders eta sailboatz deitzen.Glément Ader(jaio zen Muret(Frantzia)apirilaren 2 an 1841-hil zen Tolosa martxoaren sean,1925)ingeniari frantzese batek,beste asmakuntzak,mikrofono bat eta telefonoa lehen lerroan Parisera joan zenean.Batez ere,hegazkin asmatzaile izategatik da ezaguna.

HEGAZKINA

ITSASPEKO

URPEKO Itsaspekoa ur azpian mugitu daiteken

ontzia da, hala gerrarako nola arlo zibilean erabiliak.

BIZIKLETABizikleta XIX. Mendean sortu zen.Lehenengo bizikleta pedalik gabe zan, Kare Drais Alemaniarrak asmatu zuen.Gero hobetzen joan ziren.

FOTOGRAFIA Fotografia argiari sentikor

den gainazal batean irudi finkoak grabatzeko prozesu eta arteari deritzo.

Horretarako kamera ilun deritzan printzipioa erabiltzen da , zeinarekin gainazal batean egindako zulo txiki batekin jasotako irudia proiektatzea lortzen den, honen tamaina txikituz eta gardentasuna handituz.

AURKIKUNTZA PUBLIKOAK

Aurkikuntza publikoak erabili zen lehen aldia 1807an izan zen , noiz Frederick Albert Winsorek Londreseko Pall Mall Kalleko alde bat gasaren bidez argitu zuen . Philippe Lebonen sistema hobetuz .

Lehenengo gas farolak eskuz piztu eta itzaltzen ziren horretarako pertsona bat arduratzen zen . Baina urte batzuk beranduago automatikoki pizten ziren farolak asmatu zituzten . Lehen farolak arabiarrek fabrikatzen zituzten .

TELEGRAFO Telegrafoa seinale elektrikoak

egunero erabilizen hodetuak tesu ´´Morse´´kodea,kable edo erradialdut lineak erabiliz,mezuak transmititzeko tresna bat da.

X IZPIAK X izpiak izenarekin Wildjem Rotjeman enak

1896ean aurkitutako erradiazioa ezagutzen da. Erradiazio hau ikus daiteke eta argazkietako filmak inprimatu ahal ditugu. X izpipiak erradiazio elktro-magnetikoa dira eta irrati uhinean, mikro-huinen, infragorrien, argiaren, izpi ultramoreen eta gamma izpien natura bera du.

GIZARTEA XIX.Goi mailako klaseak: nobleak eta Burgesak.Nobleek bere pribilejio guztiak mantendu zuten.Burgesia klase sozial berri bezala sortu zen eta negozioetara dedikatu zen .Erdiko klasea herritan bizi ziren.Langile publikoak eta langile liberalak ziren.Langile liberalak: abokatuak, medikuak bereziki ziren.Klase baxua: langileak eta nekazariak.

ANTONIO GAUDI

Antoni Gaudí nació el 25 de junio de 1852, hijo del industrial calderero Francesc Gaudí i Serra (1813-1906) y de Antònia Cornet i Bertran (1819-1876).

Era el menor de cinco hermanos, de los que sólo llegaron a edad adulta tres: Rosa (1844-1879), Francesc (1851-1876) y Antoni. Los orígenes familiares de Gaudí se remontan al sur de Francia, en Auvernia, desde donde uno de sus antepasados, Joan Gaudí, vendedor ambulante, pasó a Cataluña en el siglo XVII; el apellido en su origen podría ser Gaudy o Gaudin.5

NEOKLASIZMOA Neoklasizmoa XVIII. mendaren bigarren erdialdean eta XIX . Mendearen hasieran

Europan geratu zen mugimendu artistikoa izan zen . Barrokoa eta Rokokaren gehiegikerien aurkako erreakzio izan zen , eta antzinate klasikoaren eta zibilizazio greko – erromatarren oroimena iza zuen ardatz . Eredu klasikoak kopiatzen , oso era zehatzean aztertuz . Printzipio nagusiaren muina , , arrazoia sentimenduari gaileatzen zetzan .

Neoklasizmoa XIX . mendean eman zitzaion higikunde honen balio gutxi estearren , izaera inpresionala eta hotza egozten bitzioten .

XVIII. mendean ordea , garai neiklasikoa zirdutenek egiazko estilo izena eman zioten Neoklasismoari . Izan ere Berpizkunde berri baten izaera eman nahi zihoen , egia atenporale baieztaben bezala .

MODERNISMOA Modernismoa duten artistiko berritzeko korronte bat XIX

eta XX mendearen hasieran garatu,fin de Sièclr eta Belle Epoque izeneko aldian zehar izenatzen da terminoa da. Herrialde ezberdinetan izen ezberdinak jaso ditu:Art Nouveau-en Belgika eta Frantzia,Jugenstil-en Alemania eta iparraldeko herrialdeetan,sezesio-en Australia,estilo modernoa du herrialde angolosaxoietan Nievwe kust-en Netherlands eta Liberty edo Italiaren Floreale.

Izen horiek guztiak asmo aipatzeko arte modernoa berri bat,gazte,aske sortzeko eta garai hartan dominante estiloak,tradizio akademiko(historialismo edo esketismoa)aurrerapauso gisa,bai(edo errealismo hausturia adieratzen dutenak inpresionismoa)

JOAKIN SOROLLA

Joakin Sorolla y Bastida ( Balentzia, 1863ko Otsailaren 27 a Cencerdilla Madrilgo probintzia, 1923ko 10 a)

Pintorea eta artista grafiko emankorra izan zen, inpresionismoaren garaikoa. 2200 margolan baino gehiago daude katalogatuta bere izenean.

SALVADOR DALI1904ko maiatzaren 11 jaio zen.1989ko urtarrilaren 23an.Margolaria, idazlea, eskultorea, diseinatzailea eta zinemagilea izan zen.Madrilen eta Parisen ikasi zuen, Luis Buñuela, Federico Garcia, André Betran eta Pablo Picasso moduko jendea ezagutu zuen.

PABLO RUIZ PICASSO Pablo Picasso

Malagan jaio zen 1881 urriaren 25ean. Haren aita Jose Ruiz Blasco ere Malagan jaioa zen, eta margolari eta marrazkilari artistaen zen. Ama,Maria Picasso Lopèz, Malagakoa zen orobat 1973an hil zen arte 91 urte zituela.

GERNIKA

INPRESIONISMOA Inpresionismoa XIX.

mendearen azken herenean Frantzian, Parisen bereziki, sortu eta garatu zen pintura-joera eta estiloa da, arte modernoaren mugimendu nagusietakoa.

Artista inpresionistak 1860an hasi ziren publikoki agertzen.

KUBISMOA Kubismo zen mugimendu

artistiko bat 1907 eta 1914 bitartean garatu zen Frantzian jaio eta buru Pablo Picasso,Georges Braque,Jean Metzinger,Albert Gleizes,Robert Dedaunay eta Juan Gris.Arabera da ezinbesteko den joera bat abangoardia gainerako sorratzeko ditu Europako XX.mende hau ez da izmoa batibaina pintura tradizionalarekin bukatu atsedenaldian.

SUBRREALISMOA Surrealismoa 1920ko hamarkadan

sortutako arte modernoaren mugimendua da, Andre Breton bultzatzaile nagusi eta Paris erdigune eduki izan zituena mundu osoan zabaldu bazen ere. Mugimendua margolaritza, zinema, literatura eta musika arloetan burutu zen.

ARTE ABSTRAKTOA

Arte abstraktua mundu naturaleko gauzakiak irudikatzen ez dituen artea da.Hortaz kolorea eta itxuraz ez ditu modu figuratiboan erabiltzen.

PUXIKA GORRIA

YELLOW RED BLUE

THE BLUE RIDER

EMIGRAZIOA AMERIKETARA Amerika izan da euskaldunen

ohiko destinoa Kolonek kontinente berri batekin topo egin zuenez geroztik.Emigrazioak hainbat etapa izan ditu:konkista eta kolonizazioarena, XIX - XX guduetatik ihes egiteko exodoa (karlistadak, zerbitzu militarra,lehen mundu gerra, Francoren garaipena...)450 urtean zehar mugimenduak jos litzakeen hari bakarra izan dela sinesgaitza bada ere, ezin da ukatu euskal jatorriko jendeen presentzia irmoki finkatuak lagundu ohi zirela unean – unean iristen zirenei ,haurrean eta integrazioan.

INDUSTRIALIZAZIOA Industrializazioa herrialde nahiz eskualde bateko industria bertako jarduera nabarmen eta nagusia bilatzeko prozesua da , gehienetan nekazaritzan eta abeltzainean oinarritutako ekonomia batetik . Industrializazioak hazkunde ekonomikoa ekarri eta herritarren ekonomia mailan hobetzen duela iritzi izan da , baina prozesu horretan sortzen diren ingurumen arazoak eta gizarte ondorioak ere nabarmendu dira .

SUFRAGIO UNIBERSALA Sufragio unibersalez

eskubidea helduen estatu bateko biztanle gutzien botoa emateko,arraza,sexu,erlijio edo gizarte-egoera kontuan hartu gabe dago.Normalean aipatzen du,zehatzago asanda,helduen emakumeei zuri eta bozketa oroikor,ondoriz , eskubide hori zabaltzeko beste lasterketa bozkatzeko daiteke.

ESKLABUTZA ABOLITZEA

AURRERAPEN NABARMENAK

1800: Alessandro Voltak bateria elektrikoa asmatu.

1876: Telefonoa Alexander Graham bellek asmatu zuen

1817:Motore elektrikoa asmatu zuen Michael Foradayek.

PENTSAMENDU ZIENTIFIKOEN ALDAKETA

Mendearen hasieran pentsamenduaren erabateko iraultza gertatu zen.

Kolonia grekotan; izan ere, mundua azaltzeko arrazoian oinarritzen ziren

pentsamendu joerek, mitoetan oinarrituak horei aurrea hartu baitziren.

PENIZILINA Alexander Fleming (East

Ayrshire, Eskozia, 1881eko abuztuaren 6a - London, 1955eko martxoaren 11a).

Penizilinaren aurkitzailea izateagatik egin zen ezagun 1928an.

Aurkitutako lehen antibiotikoa izan zen. Penicilliniun notatum izeneko onddoak sortzen du penizilina era naturalean.

Peniziliana bakterioek sortutako infekzioak tratatzeko erabiltzen den antibiotikoa da .