- ก -

ค ำน ำ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยส ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร ไดจดท ำแผนพฒนำกำรเกษตร

ในชวงแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ซงเปนภำรกจตำม

พระรำชบญญตเศรษฐกจกำรเกษตร พ.ศ. 2522 โดยมกำรระดมควำมคดเหนจำกผมสวนเกยวของทงภำครฐ

ภำคเอกชน ภำคประชำสงคม เกษตรกร สถำบนกำรศกษำ ผทรงคณวฒ ทงในสวนกลำงและภมภำค และ

เมอวนท 22 กรกฎำคม 2559 คณะกรรมกำรนโยบำยและแผนพฒนำกำรเกษตรและสหกรณ ซงม

รฐมนตรวำกำรกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนประธำน ผแทนกระทรวงทเกยวของ ผบรหำรระดบสงของ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ผทรงคณวฒ ผแทนเกษตรกรและสถำบนเกษตรกร เปนกรรมกำร ไดให

ควำมเหนชอบตอแผนพฒนำกำรเกษตร ในชวงแผนพฒนำฯ ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

แผนพฒนำกำรเกษตร ในชวงแผนพฒนำฯ ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 – 2564) เปนสวนหนงของ

แผนยทธศำสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579) ถอเปนกรอบแนวทำงส ำคญ

ในกำรขบเคลอนกำรพฒนำภำคกำรเกษตรในระยะ 5 ปแรก (พ.ศ. 2560 - 2564) ทสอดคลองกบ

ยทธศำสตรชำต 20 ป แผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) และ

นโยบำยรฐบำล ภำยใตวสยทศน “ภำคเกษตรกำวไกลดวยเทคโนโลยและนวตกรรม ตลำดน ำกำรผลต

ชวตเกษตรกรมคณภำพ ทรพยำกรกำรเกษตรมควำมสมดลและยงยน” ครอบคลมกำรพฒนำภำคกำรเกษตร

ใน 5 ดำน ประกอบดวย กำรสรำงควำมเขมแขงใหเกษตรกรและสถำบนเกษตรกร กำรเพมประสทธภำพ

กำรบรหำรจดกำรสนคำเกษตรตลอดโซอปทำน กำรเพมควำมสำมำรถในกำรแขงขนดวยเทคโนโลยและ

นวตกรรม กำรบรหำรจดกำรทรพยำกรกำรเกษตรและสงแวดลอมอยำงสมดลและยงยน และกำรพฒนำ

ระบบบรหำรจดกำรภำครฐ โดยมกระบวนกำรขบเคลอนแผนไปสกำรปฏบต ผำนกลไกขบเคลอนในระดบ

นโยบำย ยทธศำสตร และหนวยปฏบต ทจะชวยก ำกบใหทกหนวยงำนจดท ำแผนงำน / โครงกำรส ำคญ

ทสอดคลองกบแนวทำงกำรพฒนำ ภำยใตแผนพฒนำกำรเกษตร ในชวงแผนพฒนำฯ ฉบบท 12

(พ.ศ. 2560 - 2564) รวมทงตดตำมประเมนผลกำรปฏบตงำนตำมแผนงำน / โครงกำรส ำคญดงกลำวให

บรรลผลสมฤทธ ซงจะเปนสวนหนงทชวยขบเคลอนกำรพฒนำประเทศสควำมมนคง มงคง ยงยน ไดใน

ทำยทสด

ส ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร

กนยำยน 2559

- ข -

สรปสาระส าคญ แผนพฒนาการเกษตร

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑2 (พ.ศ. ๒๕60 – ๒๕64)

ภาคการเกษตรของไทยเปนตวขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจทส าคญของประเทศ เปนรากฐาน

ของการสรางความมนคงทางอาหารของประเทศและของโลก ประชากรสวนใหญของประเทศอยในภาคการผลต

ทางการเกษตร เมอพจารณาอตราการเจรญเตบโตของภาคเกษตรในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 พบวา

ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตรขยายตวเฉลยอยทรอยละ 3.94 ตอป และในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 - 11

อตราการเตบโตของภาคเกษตร มแนวโนมชะลอตวลงเรอยๆ จนกระทงในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 111

ภาคการเกษตรขยายตวเพยงรอยละ 0.10 ตอป เนองจากไดรบผลกระทบจากความแปรปรวนของ

สภาพภมอากาศ และภยธรรมชาตทคอนขางรนแรง อยางไรกตาม ภาคเกษตรยงคงมบทบาทส าคญกบ

การพฒนาประเทศในหลายมต เนองจากการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑสามารถสรางรายไดทเปน

เงนตราตางประเทศเปนมลคาสงในแตละป และเมอพจารณาสดสวนมลคาผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตรตอ

ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (ณ ราคาประจ าป) พบวา มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยในแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 มสดสวนเฉลยอยทรอยละ 11.05 เพมขนจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 ซงมสดสวนเฉลย

รอยละ 8.98 ทงน การพฒนาภาคเกษตรในอนาคตตองเผชญกบบรบทการเปลยนแปลงจาก

ความเปราะบางหรอความผนผวนของเศรษฐกจโลกทจะสงผลกระทบตอภาคการเกษตรของประเทศ

รวมถงกฎกตกาการคาใหมของโลก การรวมกลมทางเศรษฐกจในภมภาคตางๆ ของโลก ปญหาภายในประเทศ

บางประการทเปนขอจ ากดส าคญตอการพฒนาการเกษตรของประเทศ แนวโนมการเขาสสงคมผสงอาย

การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางธรรมชาต ความมนคงดานอาหารและพลงงาน รวมถง

การเปลยนแปลงภายในประเทศทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม การเมอง และการพฒนาในระดบภมภาค

ตางๆ จ าเปนตองมการเตรยมการเพอรบมอกบการเปลยนแปลงไดอยางมประสทธภาพ

การก าหนดกรอบแนวคดและทศทางการพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ไดเนนความตอเนองกบแผนทผานมา โดยใหความส าคญกบการพฒนา

เกษตรกรใหเปนศนยกลางการพฒนาอยางสมดล มการรวมกลมเปนสถาบนเกษตรกรในชมชนตาง ๆ เพอผลกดน

ใหสามารถด าเนนงานในรปของธรกจเกษตรทสามารถพงพาตนเองได โดยนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ มาขยายผลและประยกตใชอยางตอเนอง

การพฒนาการเกษตรในระยะตอไป ถอเปนกาวส าคญของการพฒนาประเทศจากวถการท าเกษตรแบบดงเดม

ไปสการบรหารจดการการเกษตรแบบสมยใหม โดยอาศยเทคโนโลยและนวตกรรมมาสนบสนนการผลต

1 ขอมลเฉลย ป พ.ศ. 2555 - 2558

- ค -

สนคาเกษตร ซงถอเปนการขบเคลอนในชวง 5 ปแรก (พ.ศ. 2560 – 2564) ของยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ

ระยะ 20 ป (พ.ศ.2560 - 2579) ทสอดคลองกบยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาตฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) และการพฒนาประเทศภายใตนโยบายไทยแลนด 4.0

ดงนน การพฒนาการเกษตรภายใตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12

(พ.ศ. 2560 - 2564) จะเปนชวงเปลยนผานทส าคญในระยะ 5 ปแรก ของยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ

ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579) โดยมการก าหนดวสยทศนและเปาหมาย ดงน

วสยทศน คอ “ภาคเกษตรกาวไกลดวยเทคโนโลยและนวตกรรม ตลาดน าการผลต

ชวตเกษตรกรมคณภาพ ทรพยากรการเกษตรมความสมดลและยงยน”

เปาหมาย

๑. ความผาสกของเกษตรกรเพมขนอยทระดบ 85 ในป ๒๕64

๒. เกษตรกรมรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรเพมขนเปน 59,460 บาทตอครวเรอน ในป 2564

3. เศรษฐกจภาคเกษตรเตบโตเฉลยรอยละ ๓ ตอป

4. จ านวนงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรถกน าไปใชประโยชนเพมขนอยางนอย

รอยละ 5 ตอป

5. ทรพยากรการเกษตรไดรบการฟนฟและใชประโยชนอยางสมดลและยงยน

การด าเนนงานตามแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

จะสามารถบรรลเปาหมายได โดยมการด าเนนงานตามยทธศาสตรและแนวทางการพฒนา ดงน

ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร เพอใหเกษตรกร

พงพาตนเองได มความมนคงและภาคภมใจในการประกอบอาชพเกษตรกรรม รวมทงพฒนาศกยภาพของ

เกษตรกรและสถาบนเกษตรกรใหเปนผประกอบธรกจเกษตร บนพนฐานหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ตอเนองมาตงแตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 – 10 โดยเนนการขยายผลการท า

การเกษตรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในการประกอบ

อาชพเกษตรกรรมดวยการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหมเขาสภาคการเกษตร สรางระบบสวสดการและ

ด าเนนการปรบโครงสรางหนสนใหกบเกษตรกร สงเสรมการท าเกษตรกรรมยงยนใหเหนผลในทางปฏบต

โดยเฉพาะการท าเกษตรแบบผสมผสาน เกษตรทฤษฎใหม และเกษตรอนทรย ซงจะชวยเพมรายไดใหกบ

เกษตรกร รวมทงสงเสรมการพฒนาองคความรของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพใหสามารถบรหาร

จดการฟารมแบบครบวงจรตงแตการผลต แปรรป และการตลาด ตลอดจนสรางการรวมกลมเกษตรกร

ใหเขมแขงและสามารถเชอมโยงเครอขายของเกษตรกร และสถาบนเกษตรกรไดอยางมประสทธภาพ

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน

เพอลดตนทนการผลตและสรางโอกาสในการแขงขนของสนคาเกษตร ใชการตลาดน าการผลตดวย

การสงเสรมการผลตสนคาเกษตรในรปแบบแปลงใหญ มการบรหารจดการรวมกนระหวางภาครฐ

- ง -

เกษตรกร กบภาคเอกชน เพอใหสนคาเกษตรไดมาตรฐานรองรบความตองการของตลาด สงเสรม

การบรหารจดการโซอปทานสนคาเกษตร สนบสนนการจดการองคความรดานโลจสตกสสนคาเกษตร

และโซอปทานใหกบเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตรสงเสรมการเพมมลคา

สนคาเกษตรโดยน าภมปญญาทองถนมาสรางเรองราว (Story) ใหกบสนคาเกษตรและชมชน เพอเปน

จดขาย สรางความเปนเอกลกษณ อตลกษณของสนคาเกษตร สนบสนนการจดตงศนยกลางและพฒนา

ระบบตลาดสนคาเกษตร เสรมสรางความมนคงทางอาหารอยางยงยน ตลอดจนสนบสนนการจดการ

ความเสยงทจะกระทบตอพชผลทางการเกษตร การด าเนนงานดงกลาวควรใหความส าคญกบการสนบสนน

ความรวมมอระหวางภาครฐ เอกชน กบเกษตรกร รวมถงสงเสรมการคาชายแดน การพฒนาเขตเศรษฐกจ

พเศษ และความรวมมอระหวางประเทศ ซงจะเปนสวนสนบสนนและสรางผลประโยชนรวมกน

ในการพฒนาระดบภมภาค

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและ

นวตกรรม เพอพฒนาการเกษตรของประเทศใหมศกยภาพ กาวทนตอการเปลยนแปลงของโลก โดยสงเสรม

และสนบสนนการวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรอยางตอเนอง มงเนนความรวมมอระหวาง

ภาครฐกบภาคเอกชนในการลงทนเพอการวจยและพฒนา โดยก าหนดกรอบงานวจยและสรางนวตกรรม

ใหสอดคลองกบความตองการของพนท พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศการเกษตร และสรางการเชอมโยง

ของขอมลอยางเปนระบบ รวมถงสงเสรมการน างานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมมาใชประโยชน

เนนการเขาถงเทคโนโลยการเกษตรของเกษตรกรรายยอยและกลมเกษตรกร เพอชวยขบเคลอน

การพฒนาภาคการเกษตรใหสอดคลองกบการพฒนาประเทศอยางยงยน

ยทธศาสตรท 4 การบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดล

และยงยน เปนประเดนส าคญของการพฒนาภาคเกษตรบนพนฐานการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรทม

อยอยางจ ากด โดยเนนการฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตรใหคงความหลากหลายทางชวภาพ สนบสนน

กจกรรมเกษตรเชงอนรกษ เพอคงความสมดลของทรพยากรธรรมชาต สงเสรมการเกษตรทเปนมตร

ตอสงแวดลอม บรหารจดการทรพยากรน า และพนทท ากนทางการเกษตร และสรางภมคมกนทางการเกษตร

ตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ เปนการปรบกระบวนการท างานภายใน

กระทรวงเกษตรและสหกรณ เพอเพมประสทธภาพการปฏบตงาน พฒนาบคลากรภาครฐ และกระบวนการ

ท างานอยางตอเนองใหเปนองคกรทมความโปรงใส ตรวจสอบไดตามหลกธรรมาภบาล รวมทงพฒนา

กฏหมายใหม และปรบปรงกฎหมายทมอยเดมใหมความทนสมย สอดคลองกบสภาพเศรษฐกจและสงคม

ทเปลยนแปลงไป ซงการพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ จะชวยใหเกดความคลองตวในการปฏบตงาน และ

เปนการเตรยมความพรอมขององคกรใหสามารถปรบตวและท างานในลกษณะบรณาการรวมกบหนวยงาน

ภายนอกไดอยางมประสทธภาพ

- จ -

กระบวนการขบเคลอนแผนไปสการปฏบต เปนกลไกส าคญของการแปลงแผนไปสการปฏบต

โดยมแผนงาน / โครงการส าคญภายใตแตละยทธศาสตรส าหรบเปนกลไกขบเคลอนเพอใหบรรลเปาหมาย

การพฒนาในระยะ 5 ปแรก ซงถอเปนการพฒนากาวส าคญทเชอมตอกบการพฒนาประเทศภายใต

ยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579) ดงนน หนวยงานปฏบตทเกยวของกบภาคการเกษตร

จ าเปนตองน าแผนงาน / โครงการไปสการปฏบตเพอใหเกดผลอยางเปนรปธรรม

สารบญ

หนา

ค าน า ก

สรปสาระส าคญ ข

สวนท ๑ สถานการณดานการเกษตร ผลการพฒนาการเกษตร และบรบทการเปลยนแปลง ทมผลตอการพฒนาการเกษตร

1

1. สถานการณดานการเกษตร 1 1.1 ขอมลดานเศรษฐกจการเกษตร 2 1.1.1 ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP)

1.1.2 ผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP) 1.1.3 สถานการณสนคาเกษตรทส าคญ 1.1.4 รายได รายจาย หนสน และทรพยสนของครวเรอนเกษตร 1.1.5 การคาระหวางประเทศ และดลการคาภาคเกษตร

2 4 5 8

11 1.2 ปจจยการผลตทางการเกษตร 14 1.2.1 ทดนทางการเกษตร

1.2.2 แหลงน าเพอการเกษตร 1.2.3 ประชากรและแรงงานภาคเกษตร 1.2.4 แหลงทนของเกษตรกร 1.2.5 ปยเคมและปยอนทรย 1.2.6 สารเคมเกษตร 1.2.7 เครองจกรกลการเกษตร

14 15 16 19 20 22 22

1.3 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน (พ.ศ. 2555 - 2557)

1.3.1 ความผาสกของเกษตรกร 1.3.2 การเตบโตของเศรษฐกจภาคเกษตร 1.3.3 ทรพยากรการเกษตรมความเหมาะสมตอการผลตทางการเกษตร

23

23 24 24

2. บรบทการเปลยนแปลงทมผลตอการพฒนาการเกษตร 26 2.1 การเปลยนแปลงระดบโลก 26 2.1.1 เศรษฐกจของโลกมความผนผวนมากขน

2.1.2 กฎ กตกาดานการคาและการลงทนของโลกทเปลยนแปลงไป 2.1.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยคกคามทางธรรมชาต ททวความรนแรงขน 2.1.4 ความกาวหนาทางเทคโนโลยและสงคมยคดจทล 2.1.5 ความกาวหนาทางเทคโนโลยชวภาพสมยใหมดานการเกษตร 2.1.6 แนวโนมประชากรโลกเพมขน ท าใหความตองการบรโภคอาหาร และพลงงานเพมขน

26 26 27

28 29 29

สารบญ (ตอ)

หนา

2.2 การเปลยนแปลงระดบประเทศ 30 2.2.1 การเปลยนแปลงนโยบายของภาครฐ

2.2.2 ความเหลอมล าทางรายไดของประชากรภาคเกษตร 2.2.3 การขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร และการกาวเขาสสงคมผสงอาย 2.2.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต

30 30 30 31

สวนท 2 กรอบแนวคด และทศทางการพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร 32 1. เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาการเกษตร 32 2. แรงงานภาคการเกษตรมแนวโนมลดลงและการกาวเขาสสงคมผสงอาย 33 3. การปรบตวของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ (Smart Farmer) 33 4. การสงเสรมการท าเกษตรในรปแบบของการพฒนาเครอขายเกษตรกร

องคกรเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร 34

5. การบรหารจดการสนคาเกษตร 34 6. มาตรฐานสนคาเกษตร 34 7. โลจสตกสและการพฒนาโครงสรางพนฐานการเกษตร 35 8. ความมนคงทางอาหารและพลงงาน 36 9. การเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม 36 10. การวจยและพฒนาดานการเกษตร รวมถงนวตกรรมและเทคโนโลยการเกษตร 36 11. กฎระเบยบและกฎหมายทเกยวของกบการพฒนาการเกษตร 37 12. ความรวมมอและขอตกลงระหวางประเทศ 37 13. การบรหารจดการสนคาเกษตรเพอรองรบการคาชายแดนและเขตเศรษฐกจพเศษ 38

สวนท 3 ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร 39 ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) 39

ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนา 40 ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร 43 ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน 48 ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลย

และนวตกรรม 54

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน 57 ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ 61

สารบญ (ตอ)

หนา

สวนท 4 กระบวนการขบเคลอนแผนไปสการปฏบต 63 4.1 กลไกการขบเคลอนแผนพฒนาการเกษตร

4.1.1 ระดบนโยบาย 4.1.2 ระดบปฏบตการ

63 63 63

4.2 การแปลงแผนพฒนาการเกษตรไปสการปฏบต 64 4.3 การตดตาม และประเมนผลการปฏบตงาน 65

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร และผลตภณฑ

มวลรวมภาคนอกเกษตรเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 - 11 3

ตารางท 2 อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศรายสาขาเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 - 11

3

ตารางท 3 สดสวนของผลตภณฑมวลรวมรายสาขาตอผลตภณฑมวลรวม ในประเทศ (ณ ราคาประจ าป) เฉลย ในชวงแผนพฒนา ฯ ฉบบท 7 - 11

4

ตารางท 4 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจและแหลงทมาของการเจรญเตบโตในภาคเกษตร 5 ตารางท 5 ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทน

การผลตสนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 6

ตารางท 6 ฐานะและการลงทนท าการเกษตรของครวเรอนเกษตร 10 ตารางท 7 การคาระหวางประเทศ และดลการคาสนคาเกษตรและผลตภณฑ ในชวงแผน

พฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

12

ตารางท 8 มลคาสนคาเกษตรและผลตภณฑสงออกทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑ 13 ตารางท 9 มลคาการน าเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๙ – 1๑ 13

ตารางท 10 การถอครองทดนและการใชประโยชนทดนทางการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 - 11

15

ตารางท 11 พนทชลประทาน ปรมาณเกบกกน า พนทบรหารจดการน าในเขตชลประทาน ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

16

ตารางท 12 แรงงานภาคเกษตร และระดบการศกษา ในชวงแผนพฒนา ฯ ฉบบท 8 – 11 18 ตารางท 13 ขนาดหนสนตนปและแหลงกยมเงนของครวเรอนเกษตร 20 ตารางท 14 มลคาการน าเขาและสงออกปยเคม ป 2554 – 2558 21 ตารางท 15 มลคาการน าเขาและสงออกปยอนทรย ป 2554 – 2558 21 ตารางท 16 มลคาการน าเขาและสงออกสารเคมเกษตร ป 2554 - 2558 22 ตารางท 17 มลคาการน าเขาและสงออกเครองจกรกลการเกษตร และสวนประกอบ

ป 2554 – 2558 23

ตารางท 18 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน

(พ.ศ. 2555 - 2557) 25

สวนท 1 สถานการณดานการเกษตร ผลการพฒนาการเกษตร และ

บรบทการเปลยนแปลงทมผลตอการพฒนาการเกษตร

สวนท 1 สถานการณดานการเกษตร ผลการพฒนาการเกษตร และ

บรบทการเปลยนแปลงทมผลตอการพฒนาการเกษตร

๑. สถานการณดานการเกษตร

แนวทางการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 - 3

(ป 2504 - 2519) มงเนนการปรบปรงโครงสรางพนฐานทางการเกษตร โดยเฉพาะแหลงนาเพอการชลประทาน

และเสนทางคมนาคมขนสงเชอมโยงตลาดสนคาเกษตรในทองถนและภมภาคกบตลาดกลางมการพฒนา

ตลาดสนเชอเพอเปนแหลงเงนทนในการกยมของเกษตรกร นอกจากน รฐบาลไดใหความสาคญกบการวจย

และสงเสรมการเพมประสทธภาพและปรมาณการผลตสนคาเกษตร เพอยกระดบรายไดของเกษตรกรและ

ตอบสนองความตองการของตลาดตางประเทศ ซงผลการพฒนาทผานมาทาใหเศรษฐกจการเกษตรขยายตวเพมขน มการขยายพนทเพาะปลกพชเศรษฐกจหลก คอ ขาว ขาวโพด มนสาปะหลง ยาสบ และยางพารา

เพมขนอยางรวดเรว นามาซงปญหาเสถยรภาพดานราคาและรายไดของเกษตรกร

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 4 - 7 (ป 2520 - 2539) รฐบาลไดตระหนกถงทดนทางการเกษตรทมอยอยางจากด เนนแนวทางการเพมประสทธภาพตอหนวยพนท การอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาต

ทางการเกษตร การขยายตลาดสนคาเกษตร การเพมความสามารถในการแขงขนในตลาดโลก พรอมกบการหา

แนวทางเพอลดความเหลอมลาของการกระจายรายไดทไมเทาเทยมกน โดยจดทาแผนปฏบตการเพอสนบสนนใหเกษตรกรปรบโครงสรางการผลตการเกษตรถง 3 แผน คอ แผนฟนฟการเกษตร แผนปรบระบบการเกษตร

ในเขตชลประทานลมนาเจาพระยา และแผนปรบโครงสรางและระบบการผลตการเกษตร

ตอมาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (ป 2540 – 2544) ไดมการปรบเปลยนทงแนวคด ทศทางและกระบวนการพฒนาจากเดมทมงใหความสาคญกบการขยายตวทางเศรษฐกจเปนหลกมาเปนการพฒนา

ดานทรพยากรมนษยและองคกรเกษตร ใหความสาคญกบความสามารถในการแขงขน การอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและการพฒนาอยางยงยน โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 2545 - 2549) แนวทางการพฒนายงคงตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ซงเนนการพฒนาคน รวมทงการปรบโครงสราง

การเกษตร เพอเพมความสามารถในการแขงขน

ในชวงของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (ป 2550 - 2554) เนนใหเกษตรกรเปนศนยกลางการพฒนา

โดยใชแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง สนบสนนการปรบเปลยนโครงสรางการผลต โดยพจารณา

ตลอดโซการผลต รวมทงการผลตสนคาเกษตรทใหผลตอบแทนสงกวาเดม สามารถแขงขนกบตางประเทศได

สาหรบแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2555 - 2559) ยงคงยดคนเปนศนยกลางการพฒนาตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยมงเนนการพฒนาคณภาพชวตของเกษตรกรควบคไปกบการพฒนาความสามารถ

ในการผลตการจดการสนคาเกษตรและความมนคงดานอาหาร สนบสนนการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม

รวมถงการเปนศนยกลางการผลตและการคาสนคาเกษตรของอาเซยน

- 2 -

๑.๑ ขอมลดานเศรษฐกจการเกษตร

๑.๑.๑ ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product: GDP)

ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร (แบบปรมาณลกโซ)1 มแนวโนมเพมขนอยางตอเนองจาก

ชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ ซงเฉลยอยท ๐.401 ลานลานบาท เปน ๐.656 ลานลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๑1 เชนเดยวกบผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร (ณ ราคาประจาป) มแนวโนมเพมขนจากเฉลย 0.336

ลานลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 เปน 1.368 ลานลานบาท ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ตารางท ๑)

และเมอพจารณาถงอตราการเตบโตของภาคเกษตรในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 พบวา ผลตภณฑมวลรวม

ภาคเกษตร (แบบปรมาณลกโซ) ขยายตวเฉลยอยทรอยละ 3.94 ตอป และในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 , 9

และ 10 อตราการเตบโตของภาคเกษตร มแนวโนมชะลอตวลงเรอยๆ เฉลยอยทรอยละ 2.98 2.97 และ

2.08 ตามลาดบ จนกระทงในชวงแผนพฒนาฯฉบบท 11 ภาคเกษตรขยายตวเฉลยเพยงรอยละ 0.10 ตอป

(ตารางท 2) โดยปจจยหลกทเปนอปสรรคตอการขยายตวของภาคเกษตรในชวงแผนพฒนา ฯ ฉบบท 11 คอ

ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ และภยธรรมชาตทคอนขางรนแรง โดยเฉพาะปญหาภยแลงและฝนทงชวง

ทเกดขนตอเนองตงแตป 2555 - 2558 สรางความเสยหายตอการเพาะปลกพชทสาคญหลายชนด

ประกอบกบปญหาโรคตายดวนในกงทะเลเพาะเลยง ทาใหปรมาณผลผลตกงทะเลเพาะเลยงลดลงอยางมาก

นอกจากน เศรษฐกจของประเทศคคาทสาคญอยในภาวะถดถอย ประกอบกบการแขงขนของสนคาเกษตรใน

ตลาดโลกมความรนแรงมากขน สงผลกระทบตอการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑของไทย ทาใหราคา

สนคาเกษตรหลายชนดในประเทศมแนวโนมลดลงตามไปดวย สาหรบโครงสรางการผลตของภาคเกษตร

พจารณาจากสดสวนมลคาผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตรตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (ณ ราคาประจาป)

พบวา มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มสดสวนเฉลยอยทรอยละ 11.05

เพมขนจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 7 ซงมสดสวนเฉลยรอยละ 8.98 (ตารางท 3)

แมวาภาคเกษตรจะเตบโตในอตราทชะลอลง แตยงคงมบทบาทสาคญและ

มความเชอมโยงกบการพฒนาประเทศในหลายมตทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เนองจาก

การสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑสามารถสรางรายไดทเปนเงนตราตางประเทศเขาสประเทศเปน

มลคาสงในแตละป นอกจากน ภาคเกษตรยงเปนรากฐานของการสรางความมนคงทางอาหารของประเทศ

และของโลกเปนแหลงวตถดบหรอตนนาของอตสาหกรรมตางๆ เชน อตสาหกรรมผลตภณฑยาง

อตสาหกรรมแปรรปอาหาร และอตสาหกรรมอาหารสตว เปนตน และประชากรสวนใหญของประเทศยงคง

ประกอบอาชพเกษตรกรรม ดงนน ภาคเกษตรจงเปนภาคการผลตทสะทอนถงวถชวตและวฒนธรรม

ของชาตตงแตอดตจนถงปจจบน

1การคานวณรายไดประชาชาตในมลคาทแทจรง (real term) โดยโครงสรางความสมพนธของราคาสนคาและบรการแตละปมความ

ทนสมยหางจากปจจบนเทากบ t-1 ทาใหอตราการขยายตวมความถกตองและสะทอนทศทางเศรษฐกจไดดกวาเดม แตมขอเสยในดาน

ขาดคณสมบตการรวม (Non-additive) คอ ผลรวมจากรายการยอยตางจากรายไดประชาชาตรวม

- 3 -

ตารางท ๑ ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร และผลตภณฑมวลรวม

ภาคนอกเกษตรเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ - 1๑ หนวย: ลานลานบาท

แผน สาขา

แผนฯ 7 แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11*

แบบปรมาณลกโซ

ภาคเกษตร 0.401 0.462 0.550 0.607 0.656

ภาคนอกเกษตร 4.295 4.689 5.965 7.297 8.557

GDP รวม 4.690 5.148 6.513 7.894 9.179

ณ ราคาประจ าป

ภาคเกษตร 0.336 0.445 0.647 1.044 1.368

ภาคนอกเกษตร 3.413 4.478 6.364 9.064 11.611

GDP รวม 3.749 4.923 7.011 10.108 12.979

ทมา: จากการคานวณ โดยใชฐานขอมลจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หมายเหต: * เฉลยป 2555 - 2558

ตารางท ๒ อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศรายสาขาเฉลย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ – 1๑

หนวย: รอยละ

แผน สาขา

แผนฯ 7 แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11*

แบบปรมาณลกโซ

ภาคเกษตร 3.94 2.98 2.97 2.08 0.10

ภาคนอกเกษตร 8.35 0.16 6.04 3.03 3.80

GDP รวม 7.93 0.42 5.76 2.95 3.39

ณ ราคาประจ าป

ภาคเกษตร 10.24 2.09 11.56 10.98 -1.17

สาขาพช 11.42 0.74 17.90 12.45 0.69 สาขาปศสตว 3.66 6.72 0.74 14.07 7.57 สาขาประมง 16.22 5.79 -0.43 0.38 -0.43 สาขาบรการทางการเกษตร 4.06 -0.13 -7.25 18.76 8.98 สาขาปาไม 4.71 -5.44 3.88 2.31 6.42

ภาคนอกเกษตร 12.74 3.02 9.27 5.66 5.36

GDP รวม 12.43 2.90 9.47 6.19 4.65

ทมา: จากการคานวณ โดยใชฐานขอมลจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

หมายเหต: * เฉลยป 2555 – 2558 ยกเวนรายสาขา เฉลยป 2555 – 2557

- 4 -

ตารางท 3 สดสวนของผลตภณฑมวลรวมรายสาขาตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (ณ ราคาประจ าป)

เฉลยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๗ - 1๑ หนวย: รอยละ

แผน

สาขา แผนฯ 7 แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11*

ภาคเกษตร 8.98 9.06 9.21 10.27 11.05

สาขาพช 5.45 5.47 6.46 8.17 9.06

สาขาปศสตว 1.05 1.01 0.90 0.84 0.88

สาขาประมง 1.93 2.16 1.58 1.01 0.85

สาขาบรการทางการเกษตร 0.34 0.27 0.17 0.17 0.18

สาขาปาไม 0.21 0.15 0.10 0.08 0.08

ภาคนอกเกษตร 91.02 90.94 90.79 89.73 88.95

GDP รวม 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00

ทมา: จากการคานวณ โดยใชฐานขอมลจากสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

หมายเหต: * เฉลยป 2555 – 2557

1.1.๒ ผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity: TFP)

ในชวงของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 แนวทางการพฒนาการเกษตรของประเทศ

ใหความสาคญกบการพฒนานวตกรรมและเทคโนโลยดานการเกษตร รวมถงการลงทนวจยและพฒนา

เพอยกระดบการผลตทางการเกษตร สรางมลคาเพมใหกบสนคาเกษตร สนบสนนการแปรรปสนคาจาก

พชเศรษฐกจซงสามารถนามาใชประโยชนไดทกสวน (Zero waste concept) และสงเสรมการพฒนาเกษตร

อนทรย ซงการกาหนดแนวทางการพฒนาการเกษตรทเนนดานผลตภาพการผลต จะชวยสนบสนนให

เศรษฐกจการเกษตรขยายตวอยางมเสถยรภาพในระยะยาว เนองจากการขยายตวของผลตภาพการผลต

(Total Factor Productivity Growth: TFPG) กอใหเกดการเพมผลผลตในประเทศ และชวยเพมความสามารถ

ในการแขงขน กลาวอกนยหนง คอ การเพมผลผลตในระบบเศรษฐกจโดยไมตองเพมจานวนปจจยการผลต

หรอทรพยากรการผลต (แรงงาน ทดน และทน) แตเปนผลจากความกาวหนาทางดานเทคโนโลย

(Technological Progress) และปจจยอนๆ เชน การบรหารจดการ ประสบการณ และคณภาพของแรงงาน

เปนตน

- 5 -

ตารางท 4 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจและแหลงทมาของการเจรญเตบโตในภาคเกษตร

หนวย: รอยละ

รายการ แผนฯ ๘ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑* แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

ป ๒๕๕๐ ป ๒๕๕๑ ป ๒๕๕๒ ป ๒๕๕๓ ป ๒๕๕๔ ป ๒๕๕๕ ป ๒๕๕๖ ป ๒๕๕๗

GDP

เกษตร

๒.๐๔ ๒.๙๐ ๑.๖๔ ๒.10 ๐.90 ๔.๒๐ ๑.๓๐ -๒.๓๐ ๔.๑๐ ๓.๘๐ 1.36 1.11

แรงงาน -๐.๐๗ ๐.๐๘ ๐.๐๗ -0.63 ๐.๐๘ ๐.๒๑ -๐.๐๐ -๐.๐๗ ๐.๑๕ ๐.๒๓ -๐.๐3 -2.42

ทดน 0.06 0.14 0.05 0.00 0.26 0.60 -0.46 0.28 -0.44 0.02 0.00 0.00

ทน 3.34 3.19 3.55 1.89 4.09 3.72 2.88 4.87 2.19 3.93 1.25 0.96

TFP -1.29 -0.51 -2.03 0.85 -3.53 -0.33 -1.25 -6.58 1.81 -0.18 0.14 2.58

ทมา: สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

หมายเหต: คานวณจาก GDP เกษตร ณ ราคาคงท ป 2531

* เฉลยป 2555 - 2557

เมอพจารณาถงแหลงทมาของการเจรญเตบโตของภาคเกษตร ซงประกอบดวย ปจจย

แรงงาน ทดน ทน และ TFP พบวา ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 - 10 การขยายตวของภาคเกษตรโดยเฉลย

เปนผลมาจากปจจยทนมากทสด รองลงมา คอ ปจจยทดน แรงงาน และ TFP สาหรบในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (ป 2555 – 2557) ภาคเกษตรขยายตวเฉลยรอยละ 2.10 เปนผลมาจากปจจยทนมากทสด

รอยละ 1.89 รองลงมาเปนปจจย TFP รอยละ 0.85 ปจจยทดน รอยละ 0.00 และปจจยแรงงาน รอยละ

-0.63 จะเหนไดวา ปจจย TFP กลบมาเปนบวก หลงจากทตดลบมาโดยตลอด ขณะทปจจยแรงงาน มทศทาง

เปนบวกในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 – 10 กลบมาเปนลบในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ตารางท 4)

สะทอนใหเหนวามการใชเทคโนโลยในการผลตทางการเกษตรมากขน

๑.๑.3 สถานการณสนคาเกษตรทส าคญ

๑) การผลตสนคาเกษตรทสาคญ ไดแก ออยโรงงาน มนสาปะหลง ปาลมนามน และ

ยางพารา มแนวโนมเพมขนในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 1๑ (ตารางท 5) เนองจากนโยบายและ

มาตรการสงเสรมการผลตของภาครฐ โดยเฉพาะนโยบายพลงงานทดแทนและมาตรการแทรกแซงตลาด

ขณะทการผลตขาวนาป และนาปรง มแนวโนมลดลง เนองจากปญหาภยแลงและฝนทงชวงเปนสาคญ

สาหรบผลผลตตอไร คอนขางผนผวนจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและภาวะภยแลง

ดานปศสตว ไดแก ไกเนอ และสกร ผลผลตขยายตวไดตอเนอง สวนการผลตกงทะเลเพาะเลยง ประสบ

ปญหาโรคตายดวนทคอนขางรนแรง สงผลใหปรมาณผลผลตกงลดลงอยางมาก

๒) ราคาสนคาเกษตรทสาคญเกอบทกชนดลดลงอยางตอเนองในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (ตารางท 5) เนองจากเศรษฐกจโลกซบเซา โดยเฉพาะเศรษฐกจของประเทศคคาหลกอยในภาวะ

ถดถอย และมการฟนตวแบบคอยเปนคอยไป ทาใหความตองการสนคาเกษตรและผลตภณฑของไทย

- 6 -

ในตลาดตางประเทศมแนวโนมลดลง โดยสนคาเกษตรทมราคาลดลง ไดแก ขาวนาป ขาวนาปรง ออยโรงงาน

และยางพารา ขณะทสนคาทมราคาคอนขางผนผวน ไดแก ขาวโพดเลยงสตว ปาลมนามน สกร ไกเนอ และ

กง สวนมนสาปะหลงมราคาเพมขน

3) มลคาการผลตสนคาเกษตร สบเนองจากราคาสนคาเกษตรหลายชนดปรบตวลดลง

ตามทศทางความตองการในตลาดโลก (ตารางท 5) สงผลใหมลคาการผลตสนคาเกษตรสวนใหญ

มแนวโนมลดลงตามไปดวย โดยเฉพาะขาวและยางพารา สวนมลคาการผลตมนสาปะหลงเพมขน เนองจาก

ความตองการเพอใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมตางๆ ของประเทศจนยงคงเพมขน

4) ตนทนการผลตสนคาเกษตรทสาคญเกอบทกชนดมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - ๑1 และเมอพจารณาถงสดสวนของตนทนตอราคา พบวา สนคาเกษตร

สวนใหญมสดสวนตนทนตอราคาเพมขน (ตารางท 5)

ตารางท ๕ ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทนการผลต สนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11

รายการ แผนฯ ๑๐ แผนฯ 11

ป ๒๕๕4 ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป ๒๕๕8

ขาวนาป

ผลผลต (พนตน) 25,867 27,234 27,090 26,270 23,478

ผลผลตตอไร (กก.) 396 419 436 432 414

ราคา (บาท/ตน) 11,671 11,245 10,015 9,130 9,142

มลคา (ลานบาท) 301,894 306,246 271,306 239,845 214,636

ตนทน (บาท/ตน) 10,399 10,521 10,705 10,885 10,292

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 89.10 93.56 106.89 119.22 112.58

ขาวนาปรง

ผลผลต (พนตน) 10,261 12,235 10,766 9,672 5,347

ผลผลตตอไร (กก.) 637 676 669 642 632

ราคา (บาท/ตน) 8,447 10,172 9,764 7,363 7,747

มลคา (ลานบาท) 86,675 124,454 105,119 71,215 41,423

ตนทน (บาท/ตน) 7,776 8,230 8,736 9,238 9,135

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 92.06 80.91 89.47 125.47 117.92

ขาวโพด

เลยงสตว

ผลผลต (พนตน) 4,973 4,948 4,876 4,730 4,611

ผลผลตตอไร (กก.) 672 657 657 654 644

ราคา (บาท/กก.) 7.63 9.34 7.01 7.31 7.73

มลคา (ลานบาท) 37,944 46,214 34,181 34,576 35,643

ตนทน (บาท/กก.) 5.95 6.47 6.72 7.2 7.31

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 77.98 69.27 95.86 98.50 94.57

- 7 -

ตารางท ๕ ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทนการผลต สนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 (ตอ)

รายการ แผนฯ ๑๐ แผนฯ 11

ป ๒๕๕4 ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป ๒๕๕8

ออยโรงงาน

ผลผลต (พนตน) 95,950 98,400 100,096 103,697 106,327

ผลผลตตอไร (ตน) 12.19 12.28 12.12 12.26 11.09

ราคา (บาท/ตน) 908 954 917 855 850

มลคา (ลานบาท) 87,123 93,874 91,788 88,661 90,378

ตนทน (บาท/ตน) 663 711 787 822 1,097

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 73.02 74.53 85.82 96.14 129.06

มน

ส าปะหลง

ผลผลต (พนตน) 21,912 29,848 30,228 30,022 32,358

ผลผลตตอไร (กก.) 3,088 3,506 3,492 3,561 3,611

ราคา (บาท/กก.) 2.68 2.09 2.12 2.13 2.22

มลคา (ลานบาท) 58,724 62,382 64,083 63,947 71,835

ตนทน (บาท/กก.) 1.68 1.73 1.81 1.87 1.89

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 62.69 82.78 85.38 87.79 85.14

ปาลมน ามน

ผลผลต (พนตน) 10,760 11,312 12,435 12,473 11,016

ผลผลตตอไร (กก.) 3,018 3,057 3,296 3,100 2,576

ราคา (บาท/กก.) 5.34 4.91 3.54 4.27 4.04

มลคา (ลานบาท) 57,458 55,542 44,020 53,260 44,505

ตนทน (บาท/กก.) 2.77 2.85 2.64 2.84 3.13

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 51.87 58.04 74.58 66.51 77.48

ยางพารา

ผลผลต (พนตน) 3,349 4,139 4,305 4,566 4,466

ผลผลตตอไร (กก.) 262 263 262 251 237

ราคา (บาท/กก.) 124.16 87.15 74.75 53.93 44.17

มลคา (ลานบาท) 415,812 360,714 321,799 246,244 197,263

ตนทน (บาท/กก.) 52.43 64.2 65.24 63.08 64.61

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 42.23 73.67 87.28 116.97 146.28

สกร

ผลผลต (ลานตว) 11.89 12.83 13.07 13.04 13.57

(ลานตน) 1.19 1.28 1.31 1.3 1.36

ราคา (บาท/กก.) 65.54 56.67 65.35 75.08 66.08

มลคา (ลานบาท) 77,993 72,538 85,609 97,604 89,869

ตนทน (บาท/กก.) 60.91 58.67 59.48 71.75 69.88

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 92.94 103.53 91.02 95.56 105.75

- 8 -

ตารางท ๕ ผลผลต ผลผลตตอไร ราคาทเกษตรกรขายได มลคาการผลต และตนทนการผลต สนคาเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 - 11 (ตอ)

รายการ แผนฯ ๑๐ แผนฯ 11

ป ๒๕๕4 ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป ๒๕๕8

ไกเนอ

ผลผลต (ลานตว) 994.32 1,055.13 1,103.32 1,209.52 1,338.94

(ลานตน) 2,127.84 2,257.98 2,361.10 2,588.37 2,865.33

ราคา (บาท/กก.) 46.81 42.03 43.25 42.34 38.34

มลคา (ลานบาท) 99,604 94,903 102,118 109,592 109,857

ตนทน (บาท/กก.) 34.44 34.51 35.59 34.81 35.09

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 73.57 82.11 82.29 82.22 91.52

กงขาว

แวนนาไม

ผลผลต (ลานตน) 0.601 0.587 0.308 0.262 0.273

ผลผลตตอไร (กก./ไร) 2,228 2,219 1,487 1,390 1,424

ราคา (บาท/กก.) 128.91 126.64 197.66 222.58 186.68

มลคา (ลานบาท) 77,475 74,338 60,879 58,316 50,964

ตนทน (บาท/กก.) 99.35 102.54 105.58 108.46 110.74

สดสวนตนทน

ตอราคา

(รอยละ) 77.07 80.97 53.41 48.73 59.32

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

1.1.4 รายได รายจาย หนสน และทรพยสนของครวเรอนเกษตร

1) รายไดเงนสด

รายไดเงนสดของครวเรอนเกษตร ประกอบดวย ๒ สวน คอ รายไดเงนสดทาง

การเกษตรและรายไดเงนสดนอกการเกษตร โดยรายไดเงนสดของครวเรอนเกษตรมแนวโนมเพมขน

จาก ๑๓๕,๗๕๑ บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2554/55) เปน 283,259 บาทตอ

ครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557/58) ซงรายไดเงนสดของครวเรอนเกษตรมากกวาครง

เปนรายไดจากการเกษตร โดยรายไดเงนสดทางการเกษตรสวนใหญประมาณรอยละ ๗๐ มาจากการขาย

ผลผลตจากพช สวนท เหลออกรอยละ ๓๐ มาจากการขายผลผลตทางปศสตว ประมงเพาะเลยง

และอนๆ โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ - 11 รายไดเงนสดทางการเกษตรเพมขนจาก ๗๖,๕๐๑ บาทตอ

ครวเรอน เปน 148,390 บาทตอครวเรอน สวนรายไดเงนสดนอกการเกษตร ซงเปนรายไดทมาจากเงนเดอน

คาจางจากการรบจางนอกการเกษตร การนาเครองมอและพาหนะไปรบจาง ลกหลานสงเงนมาให ฯลฯ ในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ - 11 เพมขนจาก ๕๙,๒๕๐ บาทตอครวเรอน เปน 134,869 บาทตอครวเรอน

(ตารางท 6)

- 9 -

2) รายจายเงนสด

รายจายเงนสดของครวเรอนเกษตร ประกอบดวย ๒ สวน คอ รายจายเงนสดทาง

การเกษตรและรายจายเงนสดนอกการเกษตร โดยรายจายเงนสดของครวเรอนเกษตร มแนวโนมเพมขน

เชนเดยวกบรายได โดยเพมจาก ๑๐๔,๑๐๑ บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2554/55)

เปน 219,829 บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1(ป 2557/58) ซงรายจายเงนสด

ทางการเกษตรของครวเรอนมสดสวนทตากวารายจายเงนสดนอกการเกษตร เมอเปรยบเทยบกบรายจาย

เงนสดทงหมดของครวเรอน โดยรายจายเงนสดทางการเกษตรสวนใหญ เปนคาใชจายในการปลกพช

เชน คาพนธ สารเคมเกษตร ปย นามนเชอเพลง และคาจางแรงงาน เปนตน คดเปนประมาณรอยละ 7๐

ของรายจายเงนสดทางการเกษตรทงหมด โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ - 11 รายจายเงนสดทาง

การเกษตรเพมขนจาก ๔๔,๓๙๒ บาทตอครวเรอน เปน 91,327 บาทตอครวเรอน สวนรายจายเงนสด

นอกการเกษตรเปนคาใชจายเกยวกบการอปโภค บรโภค และอนๆ เชน คาอาหาร เครองดม คาเสอผา

เครองแตงกาย ของใชในชวตประจาวนคาสาธารณปโภค คารกษาพยาบาล คาเสยงโชค/บนเทง คาใชจาย

เพอการศกษาของบตรหลานคาดอกเบยเงนกและเงนผอน เปนตน โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ - 11

รายจายเงนสดนอกการเกษตรเพมขนจาก ๕๙,๗๐๙ บาทตอครวเรอน เปน 128,502 บาทตอครวเรอน

(ตารางท 6)

3) รายไดเงนสดสทธ

รายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตร หมายถง รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร

รวมกบรายไดเงนสดนอกการเกษตร ซงรายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตรในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๘ (ป 2544/๔๕) อยท ๙๑,๓๕๙ บาทตอครวเรอน เพมขนเปน ๑91,932 บาทตอครวเรอน ในชวง

แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 25๕7/๕8) โดยสดสวนรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรตอรายไดเงนสดสทธ

ของครวเรอนเกษตร มแนวโนมลดลงจากรอยละ ๓๕.๑๕ เหลอรอยละ 29.73 ในชวงเวลาเดยวกน แสดงให

เหนวา กจกรรมทกอใหเกดรายไดเงนสดนอกการเกษตรของครวเรอน เปนแหลงรายไดสาคญททาใหมเงน

ใชจายในครวเรอน และสามารถชาระหนทมแนวโนมสงขนมากได (ตารางท 6)

4) หนสนและทรพยสนเกษตรปลายป

ครวเรอนเกษตรมแนวโนมเปนหนสนเพมขน กลาวคอ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘

(ป 2554/55) ครวเรอนเกษตรมหนสนปลายปเฉลย 43,415 บาทตอครวเรอน เพมขนเปน 117,346

บาทตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557/58) โดยเปนเงนกระยะสน ปานกลาง และ

ระยะยาว สวนใหญเปนหนทใชเพอการลงทนของทรพยสนเกษตร ซอปจจยการผลตซงมราคาสงขนและหน

จากการใชจายในครวเรอนเกษตรเอง โดยในชวงทผานมาภาครฐไดมนโยบายใหเกษตรกรสามารถ

เขาถงแหลงเงนทนในระบบ เพอลดปญหาหนนอกระบบ รวมถงการนาเมดเงนลงสชมชนเพอสรางโอกาสของ

การเพมรายได เชน โครงการกองทนหมบาน กองทนเงนลาน ฯลฯ สาหรบทรพยสนเกษตรของครวเรอนทบงช

ถงการครอบครองปจจยการผลตของครวเรอน เชน ทดนทาการเกษตร เครองมอ เครองจกร เงนทน ฯลฯ

- 10 -

มแนวโนมเพมขนเชนกน โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2554/55) เกษตรกรมทรพยสนเกษตรเฉลยตอ

ครวเรอน ๖๘๐,๓๓๒ บาท เพมเปน 968,298 บาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557/58) (ตารางท 6)

อยางไรกตาม เมอพจารณาถงสดสวนหนสนตอทรพยสนเกษตร พบวา ครวเรอนเกษตร

มสดสวนหนสนตอทรพยสนเกษตรเพมขนจากรอยละ 6.38 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ เปนรอยละ

12.12 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 แสดงถงภาระหนสนทขยายตวเพมขนมากกวาการครอบครอง

ทรพยสนเกษตรของครวเรอน

ตารางท 6 ฐานะและการลงทนท าการเกษตรของครวเรอนเกษตร

หนวย: บาท/ครวเรอน

รายการ แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

ป 2544/45 ป2549/50 ป 2554/55 ป 255๗/5๘

1. รายได 135,751 193,497 242,365 283,259

1.1 รายไดเงนสดทางการเกษตร 76,501 114,631 142,039 148,390

1) รายไดเงนสดเกษตรทางพช 53,510 89,182 110,685 114,173

2) รายไดเงนสดเกษตรทางสตว 18,106 18,253 26,767 28,667

3) รายไดเงนสดเกษตรอนๆ 4,885 7,196 4,587 5,550

1.2 รายไดเงนสดนอกการเกษตร 59,250 78,866 100,326 134,869

1.3 สดสวนรายไดเงนสดทางการเกษตรตอรายได (รอยละ)

56.35 59.24 58.61 52.39

2. รายจาย 104,101 148,726 197,448 219,829

2.1 รายจายเงนสดทางการเกษตร 44,392 64,261 83,781 91,327

1) รายจายเงนสดเกษตรทางพช 26,659 42,825 59,775 64,231

2) รายจายเงนสดเกษตรทางสตว 9,605 11,862 10,660 12,873

3) รายจายเงนสดเกษตรอนๆ 8,128 9,574 13,346 14,223

2.2 รายจายเงนสดนอกการเกษตร 59,709 84,465 113,667 128,502

2.3 สดสวนรายจายเงนสดทางการเกษตรตอรายจาย (รอยละ)

42.64 43.21 42.43 41.54

3. รายไดเงนสดสทธ

3.1 รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร๑/ 32,109 50,370 58,258 57,063

3.2 รายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตร๒/ 91,359 129,236 158,584 191,932

3.3 เงนสดคงเหลอกอนการชาระหน๓/ 31,650 44,771 44,917 63,430

3.4 สดสวนรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรตอ รายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตร (รอยละ)

35.15 38.98 36.74 29.73

ตารางท 6 ฐานะและการลงทนท าการเกษตรของครวเรอนเกษตร (ตอ)

หนวย: บาท/ครวเรอน

รายการ แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

ป 2544/45 ป2549/50 ป 2554/55 ป 255๗/5๘

4. หนสนและทรพยสนปลายป (บาท/ครวเรอน)

4.1 หนสนปลายป 43,415 68,158 76,697 117,346

4.2.ทรพยสนเกษตรปลายป 680,332 941,485 1,029,218 968,298

4.3 สดสวนหนสนตอทรพยสนเกษตร (รอยละ) 6.38 7.24 7.45 12.12

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร หมายเหต: ๑/ รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร = รายไดเงนสดทางการเกษตร - รายจายเงนสดทางการเกษตร

๒/ รายไดเงนสดสทธของครวเรอน = รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร + รายไดเงนสดนอกการเกษตร ๓/ เงนสดคงเหลอกอนการชาระหน = รายไดเงนสดสทธของครวเรอนเกษตร – รายจายเงนสดนอกการเกษตร

1.1.5 การคาระหวางประเทศ และดลการคาภาคเกษตร

1) การสงออก ประเทศไทยมมลคาการสงออกสนคาทงหมด ๔,๙๓๐,๑๙๔ ลาน

บาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙) และเพมขนเปน 7,220,348 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๑1 (ป 2558) เมอพจารณาถงมลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑ พบวา มแนวโนม

เพมขนจาก ๘33,0๗๘ ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙) เปน 1,211,164 ลานบาท

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2558) ทงน มลคาการสงออกในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 คอนขาง

ผนผวนตามภาวะเศรษฐกจโลก และมการแขงขนทสงขน สาหรบสนคาเกษตรและผลตภณฑสงออก

ทสาคญ ไดแก ยางธรรมชาต ขาวและผลตภณฑ มนสาปะหลงและผลตภณฑ ปลาและผลตภณฑ ผลไม

และผลตภณฑ ซงสามารถสรางรายไดเขาสประเทศเปนมลคามหาศาลในแตละป (ตารางท 8) ขณะท

สดสวนมลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑตอมลคาการสงออกสนคาทงหมดมแนวโนมลดลง

จากรอยละ 16.90 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 เปนรอยละ 16.77 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป

2558) (ตารางท 7)

๒) การน าเขา ประเทศไทยมมลคาการนาเขาสนคาทงหมด ๔,๙๔๒,๙๒๓ ลานบาท

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙) และเพมขนเปน 6,906,118 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท ๑1 (ป 2558) สาหรบมลคาการนาเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑมแนวโนมเพมขนจากมลคา

243,056 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 เปน 465,002 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1

(ตารางท 7) โดยการนาเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑสวนใหญเพอใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมแปรรป

ตางๆ เชน ปลาและผลตภณฑ วตถดบอาหารสตว พชนามน ผลไมและผลตภณฑ เปนตน (ตารางท 9)

- 11 -

- 12 -

3) ดลการคา ประเทศไทยมการขาดดลการคาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙)

- ฉบบท 10 (ป 2554) โดยขาดดลการคารวมอยท 5,551 ลานบาท และ 274,730 ลานบาท ตามลาดบ

และกลบมาเกนดลการคารวมอยท 321,809 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2558)

เมอพจารณาถงสนคาเกษตรและผลตภณฑ มดลการคาเกนดลอยางตอเนองจาก ๕90,319 ลานบาท

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 254๙) เปน 746,802 ลานบาท ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1

(ป 2558) (ตารางท 7)

ตารางท 7 การคาระหวางประเทศและดลการคาสนคาเกษตรและผลตภณฑ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ - 1๑

หนวย: ลานบาท

รายการ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

ป ๒๕๔๙ ป ๒๕5๔ ป ๒๕๕๕ ป ๒๕๕๖ ป ๒๕๕๗ ป 2558

มลคาการสงออก ทงหมด ๔,๙๓๐,๑๙๔ ๖,๗๐๗,๘๕๑ 7,082,333 6,907,494 7,304,899 7,220,348

เกษตรและ

ผลตภณฑ

๘๓๓,๐๗๘ ๑,๔๔๔,๙๙๖ 1,341,826 1,268,217 1,308,707 1,211,164

นอกเกษตร ๔,๐๙๗,๑๑๖ ๕,๒๖๒,๘๕๕ 5,740,507 5,639,277 5,996,192 6,009,184

มลคาสนคา

สงกลบออก

นอกประเทศ

ทงหมด 7,178 138 158 2,247 8,167 7,579

เกษตรและ

ผลตภณฑ

297 - - 268 386 640

นอกเกษตร 6,881 138 158 1,979 7,781 6,939

มลคาการนาเขา ทงหมด ๔,๙๔๒,๙๒๓ ๖,๙๘๒,๗๑๙ 7,813,061 7,612,706 7,403,898 6,906,118

เกษตรและ

ผลตภณฑ

๒๔๓,๐๕๖ ๓๗๙,๗๐๔ 433,841 430,542 447,167 465,002

นอกเกษตร ๔,๖๙๙,๘๖๗ ๖,๖๐๓,๐๑๕ 7,379,220 7,182,164 6,956,731 6,441,116

ดลการคา ทงหมด -๕,๕๕๑ -๒๗๔,๗๓๐ -730,570 -702,965 -90,832 321,809

เกษตรและ

ผลตภณฑ

๕๙๐,๓๑๙ ๑,๐๖๕,๖๙๒ 907,985 857,943 861,926 746,802

นอกเกษตร -๕๙๕,๘๗๐ -๑,๓๔๐,๐๒๒ -1,638,555 -1,540,908 -952,758 -424,993

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร โดยความรวมมอจากกรมศลกากร

- 13 - ตารางท 8 มลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

หนวย: ลานบาท

รายการ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

ป ๒๕๔๙ ป ๒๕5๔ ป ๒๕๕๕ ป ๒๕๕๖ ป ๒๕๕๗ ป 2558

ยางธรรมชาต ๒๐๕,๔๗๐ ๔๔๐,๕๔๗ 336,304 315,159 244,748 193,938

ขาวและ

ผลตภณฑ

๑๐๔,๕๙๗ ๒๐๘,๒๕๓ 158,433 149,733 191,224 172,778

มนสาปะหลง

และผลตภณฑ

๔๓,๔๙๔ ๗๗,๖๘๙ 84,322 95,692 113,719 115,889

ปลาและ

ผลตภณฑ

๘๓,๕๗๒ ๑๑๒,๑๗๙ 131,369 122,481 120,657 109,792

ผลไมและ

ผลตภณฑ

๕๐,๗๔๖ ๘๑,๓๓๔ 77,307 80,962 95,901 106,184

อนๆ ๓๔๕,๑๙๙ ๕๒๔,๙๙๔ ๕๕๔,๐๙๑ ๕๐๔,๑๙๐ ๕๔๒,๔๕๘ ๕๑๒,๕๘๓

รวม ๘๓๓,๐๗๘ ๑,๔๔๔,๙๙๖ ๑,๓๔๑,๘๒๖ ๑,๒๖๘,๒๑๗ ๑,๓๐๘,๗๐๗ ๑,๒๑๑,๑๖๔

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร โดยความรวมมอจากกรมศลกากร

ตารางท 9 มลคาการน าเขาสนคาเกษตรและผลตภณฑทส าคญ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๙ – 1๑

หนวย: ลานบาท

รายการ แผนฯ ๙ แผนฯ ๑๐ แผนฯ ๑๑

ป ๒๕๔๙ ป ๒๕๕๔ ป ๒๕๕๕ ป ๒๕๕๖ ป ๒๕๕๗ ป 2558

พชอาหารและผลตภณฑ ๒๔,๗๕๕ ๔๑,๖๕๙ 57,230 49,239 46,807 69,695

ปลาและผลตภณฑ ๔๙,๗๖๖ ๗๓,๓๖๙ 85,369 81,081 70,682 67,343

กากและเศษทเหลอใชทา

อาหารสตว

๒๙,๐๒๑ ๔๘,๑๙๓ 58,954 64,057 74,515 63,603

พชนามน ๑๔,๙๙๙ ๓๖,๔๘๐ 42,562 34,450 37,645 41,321

ผลไมและผลตภณฑ ๘,๔๓๕ ๑๙,๗๓๑ 24,663 26,039 26,497 33,237

อนๆ ๑๑๖,๐๘๐ ๑๖๐,๒๗๒ ๑๖๕,๐๖๓ ๑๗๕,๖๗๖ ๑๙๑,๐๒๑ ๑๘๙,๘๐๓

รวม ๒๔๓,๐๕๖ ๓๗๙,๗๐๔ 433,841 430,542 447,167 465,002

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร โดยความรวมมอจากกรมศลกากร

- 14 -

๑.๒ ปจจยการผลตทางการเกษตร

1.2.1 ทดนทางการเกษตร

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทจาเปนตองใชทรพยากรทดนเปนปจจยสาคญ

ในการผลต และจากความตองการใชทดนเพอกจกรรมทางเศรษฐกจทงดานการเกษตร และดานอนๆ ทม

แนวโนมสงขน ขณะททรพยากรทดนมอยอยางจากด สงผลใหเกดการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

ดงนน การพฒนาดานวชาการและเทคโนโลย เพอตดตามการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทเกดขน

โดยเฉพาะเนอทใชประโยชนทางการเกษตร จะชวยใหไดขอมลทถกตองและทนสมย เพอประโยชนใ น

การวางแผนและใชทรพยากรไดอยางคมคาและยงยน ปจจบนการพฒนางานดานวชาการและเทคโนโลยใน

การจดทาขอมลเนอทใชประโยชนทางการเกษตรเจรญกาวหนาเปนอยางมาก และเปนการทางานอยาง

บรณาการรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของหลายภาคสวน โดยอาศยการใชขอมลระยะไกล (Remote

Sensing) ไดแก ภาพถายทางอากาศและภาพถายดาวเทยม มาใชประโยชนในการจดทาฐานขอมลใหมความ

ทนสมยและถกตองแมนยาเพมขน คอ ภาพถายออรโธส โดยมรายละเอยดของขอมลทชดเจน และครอบคลม

ทวทงประเทศ ซงใชเปนฐานขอมลการศกษาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทเกดขนในแตละป

สาหรบเนอทใชประโยชนทางการเกษตรจากการปรบปรงฐานขอมลตงแตป 2545

พบวา เมอป 2557 ประเทศไทยมเนอทใชประโยชนทางการเกษตร 149.23 ลานไร หรอประมาณรอยละ

46.53 ของเนอททงหมดของประเทศ ประกอบดวยเนอทนอกเขตชลประทาน 118.98 ลานไร และเนอท

ในเขตชลประทาน 30.25 ลานไร หรอรอยละ 79.73 และ 20.27 ของเนอทใชประโยชนทางการเกษตร

ทงหมดตามลาดบ สาหรบเนอทใชประโยชนทางการเกษตรดงกลาว สวนใหญเปนทดนของเกษตรกรเอง

โดยในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 2549) อยท 107.83 ลานไร หรอรอยละ 71.47 และในชวง

แผนพฒนา ฯ ฉบบท 11 (ป 2557) มแนวโนมลดลงเหลอ 71.66 ลานไร หรอคดเปนรอยละ 48.02 ทงน

ปจจยทมผลตอลกษณะการถอครองทดนทเปลยนแปลงไป ไดแก การครอบครองทดนของนายทนซงไมไดเปน

เกษตรกร การตดจานองหรอฝากขายกบสถาบนการเงนหรอแหลงเงนก เนอทเชาผอนเพอทาการเกษตร และ

การออกเอกสารสทธตามกฎหมายของภาครฐซงจดเปนพนทไดทาฟร เชน ส.ป.ก. โฉนดชมชน ฯลฯ

โดยเนอทใชประโยชนทางการเกษตรสวนใหญใชเพอทานา รองลงมาเปนเนอทปลกพชไร สวนไมผลและ

ไมยนตน นอกจากนนเปนสวนผกไมดอก ไมประดบ และเนอททาการเกษตรอน เชน ทเพาะเลยงสตวนา

ทเลยงปศสตว และทรกราง เปนตน สวนขนาดการถอครองทดนมแนวโนมลดลงจาก 26.08 ไรตอครวเรอน

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (ป 2549) เปน ๒5.26ไรตอครวเรอน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

(ป 2557) สาเหตสาคญเกดจากการแยกครวเรอน ซงมการแบงทดนทากนใหลกหลาน (ตารางท 10)

- 15 - ตารางท 10 การถอครองทดนและการใชประโยชนทดนทางการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 - 11

รายการ แผนฯ 9 (ป 2549) แผนฯ 10 (ป 2554) แผนฯ 11 (ป 2557)

ลานไร รอยละ ลานไร รอยละ ลานไร รอยละ

เนอทใชประโยชนทางการเกษตร 150.87 - 149.25 - 149.23 -

- ในเขตชลประทาน 23.63 15.66 29.60 19.83 30.25 20.27

- นอกเขตชลประทาน 127.24 84.34 119.65 80.17 118.98 79.73

ขนาดของฟารม (ไร/ครวเรอน) 26.08 - 25.43 - 25.26 -

ลกษณะการถอครองทดนทางการเกษตร 150.87 100.00 149.25 100.00 149.23 100.00

- เนอทของตนเอง 107.83 71.47 71.58 47.96 71.66 48.02

+ ของตนเอง 81.58 54.07 41.75 27.97 41.81 28.02

+ จานอง/ขายฝาก 26.25 17.40 29.83 19.99 29.85 20.00

- เนอทของผอน 43.04 28.53 77.67 52.04 77.57 51.98

+ เชาผอน 27.86 18.47 29.27 19.61 29.24 19.59

+ ไดทาฟร 13.99 9.27 47.64 31.92 47.57 31.88

+ รบจานอง/รบฝากขาย 1.19 0.79 0.76 0.51 0.76 0.51

สดสวนการใชประโยชนทดน 150.87 100.00 149.25 100.00 149.23 100.00

- ทนา 71.11 47.13 69.99 46.90 69.96 46.88

- ทพชไร 32.20 21.34 31.15 20.87 31.15 20.87

- ทสวนไมผลและไมยนตน 32.79 21.74 34.91 23.39 34.92 23.40

- สวนผก ไมดอก ไมประดบ 1.50 0.99 1.39 0.93 1.40 0.94

- เนอทใชประโยชนทางการเกษตรอน 13.27 8.80 11.81 7.91 11.80 7.91

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

๑.๒.๒ แหลงน าเพอการเกษตร จากขอมลของกรมอตนยมวทยา พบวา เมอป ๒๕๕8 ประเทศไทยมปรมาณนาฝน

ทงป 733,955 ลานลกบาศกเมตร ลดลงจากปทผานมาทมปรมาณนาฝนทงป 805,929 ลานลกบาศกเมตร

หรอลดลงรอยละ 8.93 และมปรมาณนาทาโดยธรรมชาตเฉลยทงป 2558 รวม 200,973 ลานลกบาศกเมตร แยกเปนปรมาณนาทาในชวงฤดฝน 175,345 ลานลกบาศกเมตร (รอยละ 87.25) และเปนปรมาณนาทา

ในชวงฤดแลง 35,628 ลานลกบาศกเมตร (รอยละ 12.75)

สาหรบพนทชลประทานในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป ๒๕๕8) เพมขน 225,621 ไรโดยพนทชลประทานทงหมดมจานวน 30,483,167 ไร ประกอบดวย โครงการชลประทานขนาดใหญ และ

ขนาดกลาง โครงการชลประทาน ขนาดเลก สบนาดวยไฟฟาและแกมลง ทงน ความตองการใชนามแนวโนม

เพมขนอยางตอเนอง ทาใหประเทศไทยอาจเกดภาวะขาดแคลนนาในระยะยาว (ตารางท 11)

- 16 - ตารางท 11 พนทชลประทาน ปรมาณเกบกกน า พนทบรหารจดการน าในเขตชลประทาน

ในแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1

ทมา: รายงานประจาป 2558 กรมชลประทาน

๑.๒.๓ ประชากรและแรงงานภาคเกษตร

ประชากรภาคเกษตรมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง จากจานวน 25.04 ลานคน

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2544) หรอรอยละ 40.19 ของประชากรทงหมด เหลอ 24.76

ลานคน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557) หรอรอยละ 38.02 ของประชากรทงหมด สาหรบ

แรงงานภาคเกษตร (อาย 15 – 64 ป) มแนวโนมลดลงเชนเดยวกน โดยลดลงจาก ๑๙.๓๒ ลานคน

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2544) หรอรอยละ ๕๒.๗๓ ของแรงงานทงหมด เหลอ 17.78

ลานคน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557) หรอรอยละ 46.09 ของแรงงานทงหมด สาเหตหลก

เกดจากความตองการแรงงานนอกภาคเกษตรทเพมขนตามการพฒนาเศรษฐกจ ขณะทสมาชกในครวเรอน

เกษตรทมอายมากกวา ๖4 ป มแนวโนมเพมขนจากรอยละ ๖.๙๙ ของสมาชกในครวเรอนเกษตรรวม

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘ (ป 2544) เปนรอยละ 10.99 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑1 (ป 2557)

ซงผทอายเกนกวา 64 ป จะไมถกนบเปนแรงงานภาคเกษตร ขอมลน แสดงถงจานวนผสงอายของ

ภาคการเกษตรมทศทางเดยวกบประชากรของประเทศไทยทกาลงจะเขาสภาวะสงคมผสงอาย โดยสมาชก

ครวเรอนเกษตร (อายระหวาง ๑๕-๖4 ป) มสดสวนเพมขนจากรอยละ ๖๙.๐๑ ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 8 (ป 2544) เปนรอยละ 71.95 ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557) (ตารางท 12)

รายการ หนวยนบ แผนฯ 11

ป ๒๕๕5 ป ๒๕๕6 ป ๒๕๕7 ป 2558

๑. จานวนพนทชลประทานทเพมขน ไร 178,751 206,952 317,811 225,621

๑.๑ โครงการชลประทานขนาดใหญ

และขนาดกลาง

ไร 86,000 34,510 124,600 27,300

๑.๒ โครงการชลประทานขนาดเลก

+สบนาดวยไฟฟา+แกมลง

ไร 92,751 172,442 193,211 198,321

๒. จานวนปรมาณเกบกกทเพมขน ลาน ลบ.ม. 100.39 16.67 107.70 19.70

๒.๑ โครงการชลประทานขนาดใหญ,

และขนาดกลาง

ลาน ลบ.ม. 97.03 16.67 107.70 19.70

๒.๒ โครงการชลประทานขนาดเลก

+สบนาดวยไฟฟา+แกมลง

ลาน ลบ.ม. 3.36 - - -

๓. จานวนพนทชลประทานเดม ไร 29,732,783 29,939,735 30,257,546 30,483,167

๓.๑ โครงการชลประทานขนาดใหญ

และขนาดกลาง

ไร 24,348,230 24,382,740 24,507,340 24,534,640

๓.๒ โครงการชลประทานขนาดเลก

+สบนาดวยไฟฟา+แกมลง

ไร 5,384,553 5,556,995 5,750,260 5,948,527

- 17 -

ปญหาการเคลอนยายแรงงาน เนองจากในภาคเกษตรสวนใหญเปนการทางาน

แบบฤดกาลไมมสวสดการและความคมครองแรงงาน จงเปนปจจยทผลกดนใหแรงงานภาคเกษตร

มการเคลอนยายสนอกภาคเกษตร ทงในรปการเคลอนยายแบบชวคราวและถาวร ประกอบกบปจจบน

อตราคาจางแรงงานนอกภาคเกษตรเพมสงขน จงใจใหเกดการเคลอนยายมากขน นอกจากน ปญหา

ภยธรรมชาตทมผลกระทบตอรายไดของครวเรอน รวมถงปญหาความไมสงบทเกดขนในพนทชายแดนใต

ยงทาใหเกษตรกรบางสวนตองเคลอนยายถนฐานออกนอกพนท

สาหรบระดบการศกษาของหวหนาครวเรอนเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท ๘

(ป 2544) หวหนาครวเรอนเกษตรสวนใหญรอยละ ๖๕.๖5 มการศกษาอยในระดบประถมศกษาตอนตน

และประถมศกษาตอนปลาย แตสดสวนดงกลาวมแนวโนมลดลงเหลอรอยละ 48.31 ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (ป 2557) โดยหวหนาครวเรอนเกษตรมการศกษาในระดบมธยมศกษาตอนปลาย อาชวะ

และอดมศกษา เพมขนเปนรอยละ 11.806.50 และ 6.80 ตามลาดบ สอดคลองกบแผนพฒนาระดบ

การศกษาขนพนฐานทตองการใหประชากรมความรขนพนฐานทสงขน ซงในระยะทผานมาภาครฐไดจดทา

แผนงานและโครงการตางๆ เพอจงใจใหสมาชกในครวเรอนเกษตรทไดรบการศกษาสงขนยงอยใน

ภาคเกษตร เพอลดปญหาการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตรสวนหนง โดยจดทาโครงการฝกอาชพและ

ถายทอดเทคโนโลยใหแกเกษตรกร เนนการอบรมวชาชพตามความตองการของเกษตรกรเพอพฒนาทกษะ

ในการประกอบอาชพเกษตรกรรม สรางรายไดและโอกาสในการศกษาใหกบเกษตรกรรนใหมเพอ

ความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

- 18 - ตารางท 12 แรงงานภาคเกษตร และระดบการศกษา ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 – 11

รายการ แผน ฯ 8 แผน ฯ 9 แผน ฯ 10 แผน ฯ 11

ป 2544 ป 2549 ป 2554 ป 2557 ประชากร (ลานคน)1/

ประชากรรวม (ลานคน) 62.31 62.83 64.08 65.13

ประชากรภาคเกษตร (ลานคน)3/ 25.04 22.72 23.69 24.76

(รอยละ) 40.19 36.16 36.97 38.02

ประชากรนอกภาคเกษตร (ลานคน)3/ 37.27 40.11 40.39 40.37

(รอยละ) 59.81 63.84 63.03 61.98

แรงงาน (ลานคน) 2/

จานวนแรงงานรวม (ลานคน) 36.64 36.24 38.92 38.58

จานวนแรงงานภาคเกษตร (ลานคน)3/ 19.32 15.84 16.98 17.78

(รอยละ) 52.73 43.71 43.62 46.09

จานวนแรงงานนอกภาคเกษตร (ลานคน)3/ 17.32 20.40 21.94 20.79

(รอยละ) 47.27 56.29 56.38 53.91

สมาชกในครวเรอนเกษตร (รอยละ) 3/

- อายนอยกวา 15 ป 24.00 21.15 18.68 17.06

- อาย ระหวาง 15 - 64 ป 69.01 69.75 71.38 71.95

- อายมากกวา 64 ป ขนไป 6.99 9.10 9.94 10.99

ระดบการศกษา (รอยละ)3/

- ไมรหนงสอ 9.03 8.75 6.80 5.25

- ประถมศกษาตอนตนและ

ประถมศกษาตอนปลาย 65.65 60.77 57.44 48.31

- มธยมศกษาตอนตน 11.15 11.76 12.32 12.62

- มธยมศกษาตอนปลาย 5.85 8.05 10.29 11.80

- อาชวะ 3.36 4.59 5.69 6.50

- อดมศกษา 2.05 3.42 5.07 6.80

- อนๆ 2.90 2.76 2.39 8.72

ทมา: ๑/ กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ๒/ สานกงานสถตแหงชาต ๓/ สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

- 19 -

1.2.๔ แหลงทนของเกษตรกร

แหลงทนของเกษตรกร หรอแหลงเงนกของเกษตรกร ประกอบดวย 3 แหลงหลก

ไดแก 1) ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) 2) สหกรณการเกษตร และ 3) กองทนตางๆ

โดยแหลงทนสวนใหญของเกษตรกรมาจาก ธ.ก.ส. ซงมบทบาทสาคญในการสนบสนนนโยบายของรฐบาล

อาท โครงการประกนรายไดเกษตรกร โครงการแกไขปญหาหนนอกระบบ ทาหนาทใหบรการสนเชอทาง การเกษตรโดยตรงและผานสถาบนเกษตรกร มงใหความชวยเหลอทางการเงน เพอสงเสรมอาชพเกษตรกรรม

หรอการดาเนนงานของเกษตรกร กลมเกษตรกร ใหสามารถประกอบอาชพอยางอนทเกยวเนองกบการเกษตร

เพอเพมรายไดใหแกครอบครวเกษตรกร ทงน เมอชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557) เกษตรกรมหนสน

ตนปเฉลย 100,977 บาทตอครวเรอน โดยกยมมาจาก ธ.ก.ส. มากทสด เฉลยรอยละ 62.24 ของหนสน

ตนปทงหมด รองลงมา ไดแก กองทนหมบาน และสหกรณการเกษตร เฉลยรอยละ 13.16 และ 10.99

ตามลาดบ (ตารางท 13)

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดดาเนนการใหความชวยเหลอแกเกษตรกรใน

หลายรปแบบ ซงเปนมาตรการททกรฐบาลดาเนนการมาโดยตลอด เชน การใหสนเชออตราดอกเบยตา

การพกชาระหนและลดภาระหนใหเกษตรกรรายยอย การโอนหนนอกระบบเขามาเปนหนในระบบ เปนตน

ซงการชวยเหลอดงกลาวไดดาเนนการผาน ธ.ก.ส. และกองทนตางๆ ภายใตการกากบของกระทรวงเกษตร

และสหกรณจานวน 13 กองทน โดยแตละกองทนมการดาเนนงานตามวตถประสงคทแตกตางกน ไดแก

1) เงนทนหมนเวยนเพอการชลประทาน 2) กองทนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม 3) กองทนจดรปทดน

4) กองทนพฒนาสหกรณ 5) กองทนสงเคราะหเกษตรกร 6) เงนทนหมนเวยนในการผลตเชอไรโซเบยม

7) เงนทนหมนเวยนในการผลตพนธปลา พนธกง และพนธสตวนาอนๆ 8) เงนทนหมนเวยนยางพารา

9) เงนทนหมนเวยนเพอผลตวคซนจาหนาย 10) กองทนเพอพฒนาการผลตถวเหลอง 11) เงนทน

หมนเวยนเพอผลตและขยายพนธพช 12) กองทนปรบโครงสรางการผลตภาคเกษตรเพอเพมความสามารถ

ในการแขงขนของประเทศ และ 13) กองทนหมนเวยนเพอการกยมแกเกษตรกรและผยากจน

- 20 - ตารางท 13 ขนาดหนสนตนปและแหลงกยมเงนของครวเรอนเกษตร

รายการ แผนฯ 8 แผนฯ 9 แผนฯ 10 แผนฯ 11

ป 2544/45 ป2549/50 ป 2554/55 ป 255๗/5๘

ขนาดหนสนตนป (บาท/ครวเรอน) 34,818.65 47,672 59,808 100,977

แหลงกยมเงน (รอยละ)

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

การเกษตร

65.47 56.18 63.41 62.24

กองทนหมบาน 1.37 13.95 10.39 13.16

สหกรณการเกษตร 12.39 10.80 9.21 10.99

บรษทเงนทน 0.50 1.67 3.41 2.59

ธนาคารออมสน 0.16 1.60 1.70 2.47

ธนาคารพาณชย 4.79 4.38 2.16 1.42

อนๆ 15.32 11.42 9.72 7.13

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

๑.๒.๕ ปยเคมและปยอนทรย

ประเทศไทยมความตองการใชปยเคมและปยอนทรยเพอการเพาะปลกในปรมาณมาก

ในแตละป โดยเมอป 2558 ความตองการใชปยเคมในประเทศอยท 6.17 ลานตน ใชสาหรบการเพาะปลก

ขาวนาป 1.70 ลานตน ขาวนาปรง 0.44 ลานตน ขาวโพดเลยงสตว 0.31 ลานตน มนสาปะหลง 0.35

ลานตน ออยโรงงาน 0.53 ลานตน ยางพารา 1.54 ลานตน ปาลมนามน 0.55 ลานตน และอนๆ 0.75

ลานตน ขณะทความตองการใชปยอนทรยเตบโตตามกระแสความตองการบรโภคสนคาเกษตรอนทรย

โดยความตองการใชปยอนทรยมประมาณปละ 0.58 ลานตน เปนปยอนทรยทไดมาจากการผลต

ภายในประเทศ สาหรบปยเคมประเทศไทยมการผลตไมเพยงพอกบความตองการใชจงจาเปนตองนาเขา

ปยเคมจากตางประเทศคดเปนมลคามหาศาลในแตละป โดยเมอป 2558 มมลคาการนาเขาปยเคม

60,557 ลานบาท (ตารางท 14) มสดสวนมลคาการนาเขาจากประเทศจน รอยละ 17.54 ซาอดอาระเบย

รอยละ 17.00 รสเซย รอยละ 14.18 กาตาร รอยละ 6.26แคนาดา รอยละ 6.07 และอนๆ รอยละ

38.94 ทงน ไทยมแหลงวตถดบโปแตสเซยมในจงหวดอดรธาน สกลนคร และนครราชสมา ทสามารถนามา

ผลตปยเคมในเชงพาณชยได แตยงไมสามารถดาเนนการได เนองจากยงไมมการจดทาระบบปองกน

ผลกระทบทอาจจะเกดขนจากการทาเหมองแรโปแตส ทาใหตองนาเขาแมปยเคมจากตางประเทศเปนหลก

สาหรบการสงออกเมอป 2558 ประเทศไทยมมลคาการสงออกปยเคม 4,472 ลานบาท โดยสงออกไปยง

ประเทศลาวมากทสด รองลงมา ไดแก ประเทศกมพชา เมยนมาร ญปน และออสเตรเลย ตามลาดบ

- 21 - ตารางท ๑4 มลคาการน าเขาและสงออกปยเคม ป 2554 – 255๘

หนวย: ลานบาท

แผน ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 83,168 3,772

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 85,135 4,120

2556 75,901 3,529

2557 68,334 4,753

2558 60,557 4,472

อตราเพม (รอยละ) -10.73 4.81

ทมา: กรมศลกากร

เมอพจารณาถงมลคาการนาเขาปยเคม ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 พบวา

มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง โดยเมอป 2558 มมลคาการนาเขาปยเคม 60,557 ลานบาท ลดลง

จากเมอป 2555 ทมมลคาการนาเขา 85,135 ลานบาท หรอลดลงเฉลยรอยละ 10.73 ตอป สวนหนง

เปนผลจากการรณรงคใหเกษตรกรทาการเกษตรอนทรย และเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอมเพมขน สาหรบ

การสงออกปยเคม ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มแนวโนมเพมขน โดยเมอป 2558 มมลคาการสงออก

ปยเคม 4,472 ลานบาท เพมขนจากป 2555 ทมมลคาการสงออก 4,120 ลานบาท หรอเพมขนเฉลย

รอยละ 4.81 (ตารางท 14)

ตารางท ๑5 มลคาการน าเขาและสงออกปยอนทรย ป 2554 – 2558 หนวย: ลานบาท

แผน ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 268 206

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 1,415 193

2556 1,378 212

2557 258 384

2558 154 463

อตราเพม (รอยละ) -41.40 37.18

ทมา: กรมศลกากร

- 22 -

การนาเขาปยอนทรย ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มแนวโนมลดลงเชนเดยวกบ

การนาเขาปยเคม โดยเมอป 2558 มมลคาการนาเขาปยอนทรย 154 ลานบาท ลดลงจากเมอป 2555

ทมมลคาการนาเขา 1,415 ลานบาท หรอลดลงเฉลยรอยละ 41.40 ตอป สาหรบการสงออกปยอนทรย

เมอป 2558 มมลคาการสงออกปยอนทรย 463 ลานบาท เพมขนจากป 2555 ทมมลคาการสงออก

193 ลานบาท หรอเพมขนเฉลยรอยละ 37.18 ตอป (ตารางท 15)

๑.๒.๖ สารเคมเกษตร

ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 มลคาการนาเขาสารเคมเกษตรเพมขนเฉลยรอยละ

3.13 ตอป โดยเมอป 2558 มมลคาการนาเขาสารเคมเกษตร 19,939 ลานบาท เพมขนจากป 2555

ทมมลคาการนาเขา 18,966 ลานบาท ซงเปนการนาเขาจากจนมากทสด รองลงมา ไดแก อนเดย

มาเลเซย อนโดนเซย และอสราเอล ตามลาดบสาหรบมลคาการสงออกสารเคมเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 เพมขนเฉลยรอยละ 12.75 ตอป โดยป 2558 มมลคาการสงออกสารเคมเกษตร 6,547

ลานบาท เพมขนจากป 2555 ทมมลคาการสงออก 4,671 ลานบาท ซงเปนการสงออกไปเวยดนาม

มากทสด รองลงมา ไดแก จน มาเลเซย ฟลปปนส และอนเดย ตามลาดบ (ตารางท 16)

ตารางท ๑6 มลคาการน าเขาและสงออกสารเคมเกษตรป 2554 – 2558 หนวย: ลานบาท

แผนฯ ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 20,875

4,287

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 18,966

4,671

2556 24,315

22,68

5,253

2557 22,681

6,812

2558 19,939 6,547

อตราเพม (รอยละ) 3.13 12.75

ทมา: กรมศลกากร

๑.๒.๗ เครองจกรกลการเกษตร

ปจจบนการทาเกษตรของไทยไดมการเปลยนแปลงจากแบบดงเดมมาเปนเชงพาณชย

และใชเครองจกรกลมากขน เนองจากการขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร อตราคาจางแรงงานภาคเกษตร

ทสงขน และแนวโนมของผสงอายในภาคเกษตรเฉลยมากขน รวมถงปญหาสภาพอากาศแปรปรวน ทาใหเกด

การปรบตวของระบบการผลตในเชงของเวลาและการจดการ สงผลใหมนโยบายการสงเสรมและพฒนาการใช

เครองจกรกลทางการเกษตรและอปกรณการเกษตร เพอแกไขปญหาการขาดแคลนแรงงานในภาคการเกษตร

สนบสนนแผนการผลตของชมชนใหสอดคลองกบตลาดสนคาเกษตรและบรหารจดการพนทการเกษตร

ทเหมาะสมหรอโซนนง ซงถอเปนนโยบายสาคญของรฐบาล ทมงเนนใหมการทาการเกษตรทเหมาะสมกบ

- 23 - สภาพแหลงนาและศกยภาพของพนท เปนการลดตนทนการผลตและเพมประสทธภาพการผลตของ

เกษตรกร โดยไดกาหนดยทธศาสตรสาคญ 3 ดาน เพอผลกดนและสงเสรมใหมการใชเครองจกรกล

การเกษตร ประกอบดวย 1) ยทธศาสตรดานนโยบายปรบแกกฎระเบยบ รวมถงวธปฏบตเพอใหเหมาะสม

สาหรบการสงเสรมอตสาหกรรมการเกษตรของไทย 2) ยทธศาสตรดานการวจยและพฒนา มงตอยอด

องคความรไปสอตสาหกรรมจนถงการพฒนาเทคโนโลยขนสงเพอการเกษตร และ 3) ยทธศาสตร

ดานการสงเสรมและพฒนาสงเสรมการใชภายในประเทศ และการพฒนาอตสาหกรรมเครองจกรกล

การเกษตรใหเปนศนยกลางเครองจกรกลของอาเซยน

ตารางท ๑7 มลคาการน าเขาและสงออกเครองจกรกลการเกษตร และสวนประกอบป 2554 – 2558 หนวย: ลานบาท

แผนฯ ป น าเขา สงออก

แผนฯ 10 ๒๕๕๔ 17,524 7,748

แผนฯ 11 ๒๕๕๕ 22,119 11,822

2556 19,979 13,319

2557 17,355 15,676

2558 16,984 20,327

อตราเพม (รอยละ) -8.31 20.01

ทมา: กรมศลกากร

มลคาการนาเขาเครองจกรกลการเกษตรและสวนประกอบ ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

(ป 2557) มแนวโนมลดลงเฉลยรอยละ 8.31 ตอป จากเมอป 2555 นาเขา 22,119 ลานบาท

เปน 16,984 ลานบาท ในป 2558 ขณะทการสงออกเครองจกรกลการเกษตรและสวนประกอบเพมขน

เฉลยรอยละ 20.01 ตอป จากเมอป 2555 สงออกมลคา 11,822 ลานบาท เปน 20,327 ลานบาท

ในป 2558 (ตารางท 17)

๑.3 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน

(พ.ศ. 2555 - 2557)

การพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

(พ.ศ. 2555 - 2559) มเปาหมายและตวชวดทสาคญ 3 ประการ ไดแก ความผาสกของเกษตรกร

การเตบโตของเศรษฐกจภาคเกษตร และพนทการเกษตรไดรบการบรหารจดการ ซงผลการพฒนาการเกษตร

ทผานมาเปนการประเมนในชวงครงแผน ตงแตป 2555 – 2557 พบวา

1.3.1 ความผาสกของเกษตรกร วดจากดชนความผาสกของเกษตรกร ในชวงแผนพฒนาฯ

ฉบบท 11 (ป 2557) อยทระดบ 78.28 สงกวาแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (ป 2554) ซงอยทระดบ

76.97 แตยงตากวาเปาหมายทกาหนดใหดชนความผาสกของเกษตรกรเพมขนอยทระดบ 80 ในป 2559

- 24 - โดยดชนดงกลาววดจาก 5 ดาน ไดแก ดานเศรษฐกจ สขอนามย การศกษา สงคม และสงแวดลอม ซงใน

แตละดานประกอบดวย ตวชวดทสะทอนถงการพฒนาในดานนนๆ สาหรบในชวงครงแผน (ป 2555 –

2557) ดชนความผาสกของเกษตรกร มแนวโนมเพมขนอยางชาๆ และเมอพจารณาองคประกอบ พบวา

การพฒนาดานสขอนามยอยในระดบสงทสด รองลงมา ไดแก ดานสงคม สงแวดลอม เศรษฐกจ และ

การศกษา ตามลาดบ โดยดานการศกษา อยในระดบทตองเรงปรบปรงขณะทดานสงแวดลอมและเศรษฐกจ

อยในระดบทตองปรบปรง ดงนน การยกระดบความผาสกของเกษตรกรในระยะตอไป จาเปนตองให

ความสาคญกบการพฒนาตวชวดตางๆ ทเกยวของกบดานการศกษา เชน สมาชกในครวเรอนเกษตรไดรบ

การศกษาสงกวาภาคบงคบเกษตรกรไดรบการถายทอดเทคโนโลย เปนตน ดานสงแวดลอม เชน การฟนฟ

และอนรกษทรพยากรดนและนาสดสวนพนทปาไมตอพนททงหมดของประเทศ เปนตน และดานเศรษฐกจ

เชน สดสวนหนสนตอทรพยสนของครวเรอนเกษตร และการมงานทาของแรงงานเกษตรเปนตน

(ตารางท 18)

1.3.2 การเตบโตของเศรษฐกจภาคเกษตร พจารณาจากอตราการเตบโตของผลตภณฑ

มวลรวมภายในประเทศสาขาเกษตร (แบบปรมาณลกโซ) ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2555 – 2557)

มอตราการเตบโตเฉลยอยทรอยละ 1.40 ตอป ซงตากวาเปาหมายทกาหนดใหเศรษฐกจภาคเกษตรเตบโต

เฉลยรอยละ 3.0 ตอป (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงมพนธกจ

ในการจดทารายไดประชาชาตของประเทศ ไดปรบเปลยนวธการคานวณรายไดประชาชาตจาก

ราคาคงทแบบปฐานคงทมาเปนแบบปรมาณลกโซ ทาใหมรายไดประชาชาตอนกรมใหม ซงมลคาและอตรา

การเตบโตแตกตางไปจากเดม ทงน หากคานวณโดยใชวธราคาคงท อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวม

ภายในประเทศสาขาเกษตร เมอชวงป 2555 – 2557 จะขยายตวเฉลยอยทรอยละ 2.10) ผลจาก

การพฒนาในชวงครงแผน พบวา อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศสาขาเกษตร เมอชวงป

2555 – 2557 มแนวโนมชะลอตวลงอยางตอเนอง สาเหตสาคญเกดจากปญหาภยแลงและฝนทงชวง

โรคตายดวนในกงทะเลเพาะเลยงและเศรษฐกจโลกทชะลอตว

1.3.3 ทรพยากรการเกษตรมความเหมาะสมตอการผลตทางการเกษตร ไดมการกาหนด

เปาหมายอยางชดเจนในระดบยทธศาสตร ซงผลประเมนการพฒนาการเกษตรในชวงครงแผน (ป 2555 -

2557) พบวา

- การขยายพนทชลประทาน เมอป 2555 – 2557 ดาเนนการไดเพยง 1.03 ลานไร

จากเปาหมายทกาหนดใหมการขยายพนทชลประทานเพมขน 3.35 ลานไรภายในป 2559

- ทรพยากรทดนทไดรบการบรหารจดการ เมอป 2555 – 2557 ดาเนนการได

1.22 1.12 และ 1.10 ลานไร ตามลาดบ ตากวาเปาหมายทกาหนดไวไมนอยกวาปละ 2.15 ลานไร

- พนททาการประมงและแหลงอาศยสตวนาไดรบการบรหารจดการ เมอป 2555 –

2557 ดาเนนการได 8.90 และ 8.90 ลานไร ตามลาดบ สงกวาเปาหมายทกาหนดไวไมนอยกวาปละ

8.80 ลานไร (ตารางท 18)

- 25 -

สาหรบปจจยเสยงและขอจากดททาใหแผนพฒนาการเกษตรไมบรรลเปาหมาย คอ

1. ทรพยากรการเกษตรถกนาไปใชอยางตอเนองและขาดการอนรกษ ทาใหเกดความเสอมโทรม

และระบบนเวศถกทาลาย

2. ภยพบตทางธรรมชาต โดยเฉพาะอยางยงอทกภยและภยแลงทเกดขนบอยครงและรนแรง

มากขน สงผลกระทบตอการผลตภาคเกษตรโดยตรง

3. ปญหาสงแวดลอมเพมขนตามการขยายตวของเศรษฐกจและชมชนเมอง เชน ปญหาขยะ

มลฝอย มลพษทางอากาศ คณภาพนา และการปลอยกาซเรอนกระจก เปนตน

ตารางท 18 ผลการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ระยะครงแผน (พ.ศ. 2555 - 2557)

เปาหมาย ตวชวด แผนฯ 10 แผนฯ ฉบบท 11 การบรรล

เปาหมาย 2554 2555 2556 2557

1. ความผาสก

ของเกษตรกร

เพมขนอยท

ระดบ 80

ในป 2559

1) ดชนความผาสกของ

เกษตรกร

76.97 78.26 78.27 78.28 ไมบรรล

เปาหมาย

- ดานเศรษฐกจ 68.92 67.05 66.17 66.02

- ดานสขอนามย 98.85 98.11 98.33 99.00

- ดานการศกษา 55.45 56.06 59.87 59.67

- ดานสงคม 85.56 86.43 86.96 86.12

- ดานสงแวดลอม 57.51 69.03 65.80 66.13

2. เศรษฐกจภาค

เกษตรเตบโต

เฉลยรอยละ

3.0 ตอป

1) อตราการเตบโตของ

ผลตภณฑมวลรวม

ในประเทศสาขาเกษตร

แบบปรมาณลกโซ (รอยละ)

6.30 2.71 0.81 0.68 ไมบรรล

เปาหมาย

3. ทรพยากร

การเกษตรม

ความเหมาะสม

ตอการผลต

ทางการเกษตร

เพมขน

1) ขยายพนทชลประทาน

เพมขนเปน 3.35 ลานไร

ในป 2559

- 1.03 ลานไร ไมบรรล

เปาหมาย

2) ทรพยากรทดนไดรบ

การบรหารจดการ

ไมนอยกวา ปละ 2.15

ลานไร

- 1.22 1.12 1.10 ไมบรรล

เปาหมาย

3) พนททาการประมงและ

แหลงอาศยสตวนาไดรบ

การบรหารจดการ ไมนอย

กวาปละ 8.8 ลานไร

- n/a. 8.90 8.90 บรรลเปาหมาย

ในป 2556

และป 2557

ทมา: สานกงานเศรษฐกจการเกษตร

หมายเหต: n/a. ไมมการจดเกบขอมล

- 26 - 2. บรบทการเปลยนแปลงทมผลตอการพฒนาการเกษตร

ประเทศไทยกาลงเผชญกบความทาทายหลายประการทงจากบรบทการเปลยนแปลง

ในระดบโลกและการเปลยนแปลงภายในประเทศทจะสงผลกระทบตอการกาหนดอนาคตการพฒนา

การเกษตรของประเทศไทยในอก 5 ปขางหนา ดงน

2.1 การเปลยนแปลงระดบโลก

2.1.1 เศรษฐกจของโลกมความผนผวนมากขน ประเทศไทยมการพงพาและเชอมโยงทาง

เศรษฐกจกบประเทศตางๆ ทวโลก โดยเฉพาะประเทศคคาทสาคญ เชน สหรฐอเมรกา สหภาพยโรป ญปน

และจน เปนตน เมอเศรษฐกจโลกเปลยนแปลงไป ยอมสงผลกระทบตอการสงออก–นาเขาสนคาและบรการ

รวมถงเศรษฐกจในภาพรวมของไทยดวย ปจจบนเศรษฐกจโลกมความเสยงจากปจจย 4 ประการ คอ

1) เศรษฐกจจนทชะลอตวลง สงผลกระทบตอเนองไปยงเศรษฐกจในทกกลมประเทศ โดยเฉพาะกลม

ประเทศอาเซยน 2) สถานการณการคาโลกยงคงออนแอ 3) ประเทศผผลตนามนไดรบผลกระทบจาก

การลดลงของราคานามน และ 4) ตลาดการเงนมความผนผวน เนองจากนโยบายอตราดอกเบยในประเทศ

ทสาคญทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา ดงนน ประเทศไทยในฐานะผสงออกสนคาเกษตรและอาหาร

ทสาคญของโลก จาเปนตองใหความสาคญในการเตรยมพรอมเพอรบมอตอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ

และการเงนของโลก รวมทงการวางแผนและหาแนวทางปองกนไมใหการเปลยนแปลงดงกลาว สงผลกระทบ

รนแรงตอการผลตและการตลาดสนคาเกษตร รวมถงรายไดของเกษตรกร และการพฒนาภาคเกษตร

ของไทย

2.1.2 กฎ กตกาดานการคาและการลงทนของโลกทเปลยนแปลงไป

1) กฎ กตกาดานการคา การปรบเปลยนกฎระเบยบทสาคญดานการคาและการลงทน

ของโลกทาใหประเทศตางๆ จาเปนตองปรบบทบาทและพฒนาขดความสามารถในการผลต โดยประเทศ

ทพฒนาแลวมแนวโนมการใชนโยบายเศรษฐกจหลายกรอบมาเปนกฎและกตกาการคาระหวางประเทศ เชน

พหภาค ภมภาคนยม เปนตน ในปจจบนการขยายตวของการเปดเสรทางการคาในระดบพหภาค

(Multilateralism) และทวภาค (Bilateralism) สงผลใหการคาและการลงทนระหวางประเทศมการแขงขน

รนแรงมากขน เนองจากเศรษฐกจและสงคมถกหลอมรวมกลายเปนหนงเดยว ทาใหแรงงาน สนคา และ

บรการ เทคโนโลย และเงนทน เคลอนยายขามประเทศไดคลองตวมากขน หลายประเทศในโลกจงพยายาม

เจรจาเขตการคาเสรระหวางกน เพอลดกาแพงภาษ ขจดอปสรรคทางการคา และสรางรายไดเขาประเทศ

จากการสงออก อกทงการเขาสกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนถอเปนโอกาสของไทยในการขยายตลาด

สนคาเกษตร และการขยายฐานการผลตสนคาเกษตรผานการลงทนดานเกษตรกรรมในกลมประเทศ

อาเซยน

2) มาตรการกดกนทางการคา แมวามการเจรจาเปดเสรทางการคาเพอลดขอจากด

ทางการคาโดยใชภาษมาอยางตอเนอง แตหลายประเทศยงคงมเงอนไขอนทเปนอปสรรคทางการคา เชน

การนามาตรการกดกนทางการคาทมใชภาษมาใชในวงกวาง โดยเฉพาะสนคาเกษตรและอตสาหกรรมเกษตร

- 27 - การนาประเดนทางสงคมตางๆ มากาหนดเปนมาตรฐานทางการคาระหวางประเทศ และการผลกดนมาตรฐาน

ใหมๆ จากกลมประเทศพฒนาแลวให เปนมาตรฐานของโลกยกตวอยาง เชน การใชมาตรการทาง

ดานสขอนามยและสงแวดลอมทเขมงวดเกนความจาเปน สหภาพยโรปเนนเรองระเบยบวาดวยความปลอดภย

ของอาหาร (Food Safety) และกฎระเบยบเกยวกบการทาประมงผดกฎหมายขาดการรายงาน ไรการควบคม

(Illegal, Unreported and Unregulated Fishing: IUU Fishing) เปนตน ดงนน เกษตรกรและผประกอบธรกจเกษตร

จาเปนตองยกระดบการผลตใหไดมาตรฐานตามกฎ กตกาการคา ซงมแนวโนมทจะทวความเขมขนขน เพอให

สามารถแขงขนไดในตลาดโลก และสรางมลคาเพมจากการสงออกสนคาเกษตรทมคณภาพไดมาตรฐาน

ขณะเดยวกนรฐบาลจาเปนตองกาหนดนโยบายและมาตรการสงเสรมและสนบสนนการสรางระบบมาตรฐาน

การผลต รวมถงควบคมการบงคบใชกฎหมายเกยวกบสนคาเกษตรเพมขน

2.1.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภยคกคามทางธรรมชาตททวความรนแรงขน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนปญหาทมความสาคญระดบโลก อนมสาเหตมาจากการพฒนา

เศรษฐกจของนานาประเทศ โดยเฉพาะประเทศพฒนาแลว ซงเปนตวเรงทกอใหเกดปรากฏการณ

กาซเรอนกระจกและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สาหรบผลกระทบตอภาคเกษตรทเกดจาก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อาท ปญหาภยแลง นาทวม โรคและแมลงศตรพชระบาด และ

ความแปรปรวนของฤดกาล ทาใหผลผลตทางการเกษตรลดลง พนธพชทมอยไมสามารถปรบตวตอสภาวะ

อากาศทเปลยนไป การสงเกตหรอประสบการณของเกษตรกรอาจไมเพยงพอตอการรบมอกบสถานการณ

ทไมเคยมมากอน ไมสามารถเตรยมการไดทน ทาใหมความเสยงตอการสญเสยผลผลต และมตนทน

การผลตเพมขน เชน การใชสารควบคมโรคและแมลงศตรพช การใชพลงงานสบนาเพอใชในสภาวะนาแลง

หรอสบนาออกในสภาวะนาทวม แมวาทผานมาทวโลกจะมการพฒนาเทคโนโลยการเกษตรอยางตอเนอง

แตการทาการเกษตรสวนใหญยงตองพงพาสภาวะแวดลอมทางธรรมชาตเปนหลก จากรายงานของ

Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC ป ๒๕๕๗ ระบวา หากภาคเกษตรไมมการปรบตว

ตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จะทาใหในป ๒๕๙๓ ผลผลตการเกษตรทสาคญ เชน ขาวสาล

ขาว และขาวโพดในพนทเขตรอนและอบอนมปรมาณผลผลตลดลงรอยละ 25 เมอเทยบกบศตวรรษท 20

สงผลตอความมนคงดานอาหารของโลก โดยเฉพาะการผลตขาว เนองจากอณหภมเพมสงขนจนอยใน

ระดบทเรมสงผลตอผลผลต (heat stress) พนทเพาะปลกในทลมจะไดรบผลกระทบจากระดบนาทะเล

ทสงขน ซงพนททไดรบผลกระทบรนแรงจะเปนพนทเขตรอน โดยเฉพาะเอเชยใต ขณะเดยวกนสภาพ

ภมอากาศทแปรปรวนไมเปนไปตามฤดกาลปกต ทาใหพชไมออกดอกหรอออกลาชา มการระบาดของ

โรคพชและแมลงใหมๆ ดงนน ภาคเกษตรจงเปนภาคทรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงของสภาพ

ภมอากาศรนแรงทสด

สาหรบประเทศไทยถกจดอยในกลมประเทศทคาดวาจะไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศในระยะ 30 ปขางหนา มากเปนอนดบท 14 จาก 170 ประเทศ ซงในชวงทผานมา

ประเทศไทยเรมไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน ปญหานาทวมฉบพลน

- 28 - เมอป 2554 ทาใหพนทปลกขาวเสยหายรวมกนมากกวา 10 ลานไร ผลผลตขาวเสยหายรวม 2.5 ลานตน

ชาวนามากกวา 1 ลานคน ไดรบผลกระทบปญหาโรคระบาดของเพลยกระโดดสนาตาลเมอในชวงป 2551 -

2553 ไดทาลายนาขาวเสยหายรวมกนประมาณ 4 - 5 ลานไร ปญหาเพลยแปงสชมพระบาดในพนท

มนสาปะหลง เมอชวงป 2552 – 2553 สงผลใหพนทเสยหายมากกวา 1 ลานไร ปรมาณผลผลตลดลง

ประมาณรอยละ 30 เปนตน นอกจากน ยงมรายงานการศกษาทระบวา อณหภมทสงขนสงผลตอการผลตขาว

หากอณหภมเพมสงมากกวา 35 องศาเซลเซยส ชอดอกจะเปนหมน มละอองเกสรทผดปกต ทาใหผลผลต

และคณภาพขาวลดลง

ดวยเหตผลดงกลาว การสรางความสามารถในการปรบตวของภาคการเกษตร จงเปนเรองสาคญ

และตองเรงดาเนนการโดยเฉพาะการวจยและพฒนา การถายทอดองคความร และการใชเทคโนโลย

เพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Adaptation technology) เชน การปรบปรงพนธพช

ใหตานทานตอสภาวะการเปลยนแปลงของภมอากาศ ทนตอโรคและแมลงศตรพช (biotic and abiotic stresses)

การเพมผลผลตใหเพยงพอกบความตองการทเพมขน อกทงยงตองคานงถงการสรางดลยภาพระหวาง

การเพมปรมาณผลผลตตอพนทการผลตอยางยงยน รวมถงการพฒนาระบบเตอนภยเพอลดความเสยงหรอ

ลดการสญเสยผลผลต

2.1.4 ความกาวหนาทางเทคโนโลยและสงคมยคดจทล เทคโนโลยกอใหเกดการเปลยนแปลง

ของโลกในหลายๆ ดาน โดยปจบนเทคโนโลยไดเขามามบทบาทตอเศรษฐกจและสงคมมากขน เชน นาโน

เทคโนโลย เทคโนโลยชวภาพ เทคโนโลยการยดชวตใหยาวนานขน เทคโนโลยเครองจกรกลทนแรง และ

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนตน สาหรบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารชวยในการเชอมโยง

ขอมลขาวสารระหวางกนไดทวโลก โดยผานระบบเครอขายและสออเลกทรอนกสหลากหลายรปแบบ เชน วทย

โทรทศน โทรศพท และอนเตอรเนต ซงการตดตอสอสารผานระบบเครอขายเหลาน ทาใหเกดสงคมทเรยกวา

สงคมยคดจทล ความกาวหนาของเทคโนโลยและสงคมยคดจทลเปนโอกาสในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

ของประเทศ เชน การมเวบไซตเปนชองทางในการประชาสมพนธขาวสาร การซอขายสนคาผานระบบ

e-commerce การใชเทคโนโลยในการผลตสนคาใหมคณภาพและปรมาณเพมขน และการทดแทนแรงงานดวย

เครองจกร เปนตน แมวาเทคโนโลยจะมประโยชนอยางมาก แตกมความเสยงสง และอาจกอใหเกดภยอนตราย

หรอสรางความเสยหายไดเชนกน เชน การโจมต เครอขายขอมลของกนและกน การผลตอาวธชวภาพ

การใชเทคโนโลยปลอมแปลงหรอลอกเลยนแบบสนคา และการใชเทคโนโลยทางอาชญากรรม เปนตน

การขบเคลอนภาคเกษตรของไทยใหเตบโตอยางตอเนองและมเสถยรภาพในโลกยคดจทลนน

ผทมสวนเกยวของกบภาคเกษตร จาเปนตองกาวใหทนกบการเปลยนแปลงของโลกแหงเทคโนโลยในอนาคต

โดยการพฒนาองคความรดานนวตกรรม เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารผนวกกบภมปญญาทองถน

เพอใหสามารถเขาถงขอมลขาวสารและใชประโยชนจากเทคโนโลยการผลตและการตลาดสมยใหม ซงจะชวย

ยกระดบภาคเกษตรไปสการพฒนาทยงยนทงในดานการผลตตลอดโซอปทานใหไดคณภาพมาตรฐาน เปนมตร

กบสงแวดลอม มความปลอดภยตอผผลตและผบรโภค มการบรหารจดการอยางเปนระบบ รวมถงการผลต

- 29 - สนคาเกษตรทสามารถตอบสนองตอความตองการของตลาดโลก ซงจะนาไปสการเพมมลคาใหกบ

สนคาเกษตรและสรางรายไดทมนคงใหแกเกษตรกร รวมทงความมเสถยรภาพของภาคเศรษฐกจอนๆ

ทเกยวของกบภาคเกษตรดวย

2.1.5 ความกาวหนาทางเทคโนโลยชวภาพสมยใหมดานการเกษตร เทคโนโลยชวภาพ

สมยใหม สามารถนามาใชในการปรบปรงพนธพชหรอสงมชวตในระดบยน ซงสามารถทาไดอยางจาเพาะ

เจาะจงและมประสทธภาพสงกวาวธการปรบปรงพนธแบบเดม ผลผลตจากการปรบปรงพนธพชดวย

เทคโนโลยชวภาพสมยใหมทสาคญอยางหนงคอ พชดดแปลงพนธกรรม โดยเมอป 2557 พนทเพาะปลก

พชดดแปลงพนธกรรมทวโลกอยท 1,134 ลานไร (181.5 ลานเฮกเตอร) หรอคดเปนรอยละ 12 ของ

พนทเกษตรกรรมโลก (9,375 ลานไร) สาหรบประเทศทปลกพชดดแปลงพนธกรรมมทงหมด 28 ประเทศ

โดยรอยละ 90 ของพนทปลกพชดดแปลงพนธกรรมรวมอยใน 6 ประเทศ คอ สหรฐอเมรกา อารเจนตนา

บราซล อนเดย แคนาดา และจน (ทมา: International Service for the Acquisition of Agri-Biotech

Applications) สาหรบสถานการณพชดดแปลงพนธกรรมในกลมประเทศเอเชยสวนใหญอนญาตใหมการวจย

ระดบแปลงและขยายผลเชงพาณชย โดยประเทศในเอเชยทมการยอมรบการปลกพชดดแปลงพนธกรรม

ไดแก อนเดย จน บงกลาเทศ มาเลเซย เวยดนาม และอนโดนเซย สวนญปนไมอนญาตใหมการปลกพช

ดดแปลงพนธกรรมในประเทศ แตอนญาตใหนาเขาผลตภณฑเกษตรและอาหารทผลตจากพชดดแปลง

พนธกรรม โดยกฎหมายของญปนบงคบใหมการแสดงฉลากของผลตภณฑอาหารทมหรอประกอบดวยหรอ

ไดมาจากพชดดแปลงพนธกรรม และตองสามารถพสจนดวยวธการทางวทยาศาสตรและมขนตอน

การตดตามการตรวจสอบยอนกลบได (Traceability) ดงนน ประเทศไทยจะตองมนโยบายเพอกาหนดจดยน

ในเรองดงกลาวอยางเหมาะสม

2.1.6 แนวโนมประชากรโลกเพมขน ท าใหความตองการบรโภคอาหารและพลงงาน

เพมขน รายงานสหประชาชาตประเมนวา จานวนประชากรโลกจะเพมขนเปน 9,100 ลานคน ในป

พ.ศ. 2593 โดยสวนใหญเปนการเพมขนของประชากรในประเทศกาลงพฒนาแถบเอเชยและแอฟรกา

หากประชากรโลกเพมขนตามทคาดการณไว จะสงผลกระทบตอความตองการบรโภคอาหารและ

พลงงาน อาจกอใหเกดการขาดแคลนและแยงชงอาหารได เนองจากขอจากดดานพนทเพาะปลก

ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และเทคโนโลยการผลตทมจากด ทาใหไมสามารถเพมผลผลต

การเกษตรได ประกอบกบสภาวะภมอากาศทเปลยนแปลงไป สงผลใหผลผลตทางการเกษตรไดรบ

ความเสยหายและมราคาสงขนในอนาคต นอกจากน หลายประเทศทวโลกไดปรบเปลยนมาใชพลงงาน

ทางเลอกเพมขน โดยเฉพาะพลงงานจากพช เชน ออย ขาวโพด มนสาปะหลง และปาลมนามน

เพอรองรบแนวโนมการใชพลงงานทสงขน ซงเปนความทาทายของโลกในการสรางสมดลของพชอาหาร

และพชพลงงานเพอใหเพยงพอตอความตองการบรโภคของประชากรโลกและรองรบความตองการ

ของภาคอตสาหกรรมและพลงงานได

- 30 -

2.2 การเปลยนแปลงระดบประเทศ

2.2.1 การเปลยนแปลงนโยบายของภาครฐ การดาเนนนโยบายของรฐบาลทผานมา

เปนการดาเนนการและปฏบตตามทไดมการหาเสยงไว โดยหนวยงานราชการเปนกลไกขบเคลอนสาคญ

สาหรบการกาหนดนโยบายการเกษตรนน เนองจากเกษตรกรถอเปนฐานคะแนนเสยงทสาคญของ

พรรคการเมอง สงผลใหนโยบายการเกษตรสวนใหญจะมาจากเหตผลทางการเมอง (Political Reason)

และคานงถงผลประโยชนระยะสนเปนสาคญ การกาหนดนโยบายภาคเกษตรในอนาคต เพอใหการพฒนา

ภาคเกษตรและคณภาพชวตของเกษตรกรเกดความยงยน จาเปนตองพจารณาจาก 3 ดาน คอ ความเรงดวน

ความตอเนองและความยงยน โดยใหความสาคญกบความแตกตางของเกษตรกร ความแตกตางเชงพนท

ความสอดคลองกบนโยบายอนๆ รวมถงขอจากดตาง ๆ เชน ทรพยากรธรรมชาต งบประมาณ เทคโนโลย

ความสามารถในการบรหารงานจดการ เปนตน มงเนนการพฒนาศกยภาพและประสทธภาพในการผลต

มการวางแผนการผลตทสอดคลองกบความตองการของตลาด และสงเสรมการใชนวตกรรมและเทคโนโลย

เพอเพมมลคาสนคาเกษตร อยางไรกตามในเรองดงกลาว รฐบาลปจจบนโดยพลเอก ประยทธ จนทรโอชา

เปนนายกรฐมนตร ไดมการกาหนดยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) ซงภาคสวนตาง ๆ

รวมทงกระทรวงเกษตรและสหกรณไดมการกาหนดยทธศาสตรเกษตรและสหกรณระยะ 20 ป เพอใชเปน

กรอบทศทางการพฒนา ซงคาดวาจะสามารถลดปญหาความไมตอเนองของนโยบายการพฒนาในอนาคต

2.2.2 ความเหลอมล าทางรายไดของประชากรภาคเกษตร เกษตรกรหรอแรงงาน

รบจางในภาคเกษตรสวนใหญถกจดอยในกลมประชากรทมรายไดเฉลยคอนขางตา มคณภาพชวต

ดอยกวาภาคการผลตอน และขาดความมนคงในอาชพและรายได แมวาในระยะทผานมารฐบาลได

พยายามแกไขปญหาความเหลอมลาของการกระจายรายได แตจากปญหาภยธรรมชาตทมความรนแรง

ราคาสนคาเกษตรทตกตา รวมถงกระแสบรโภคนยมและพฤตกรรมการบรโภคสนคาฟมเฟอย ทาใหเกด

ความเหลอมลาทางรายไดมากขน และประชากรภาคเกษตรมหนสนเพมขน

2.2.3 การขาดแคลนแรงงานภาคเกษตร และการกาวเขาสสงคมผสงอาย ประเทศไทย

กาลงกาวเขาสสงคมผสงอาย เนองจากอตราภาวะเจรญพนธรวมลดลงและประชากรไทยมอายยนมากขน

คาดการณวาในป 2583 จะมจานวนผสงอาย 60 ปขนไป สงถง 20.5 ลานคน หรอคดเปนสดสวนรอยละ

32.1 ของประชากรไทยทงหมด ซงการเปลยนแปลงนนอกจากจะสงผลตอความมนคงทางเศรษฐกจและ

สงคมของประเทศแลว ยงเปนอปสรรคตอการเตบโตทางเศรษฐกจอยางยงยนในระยะยาว โดยเฉพาะ

ภาคการเกษตรทจาเปนตองใชแรงงานจานวนมาก แตแนวโนมแรงงานภาคเกษตรกลบลดลง เนองจาก

แรงงานวยทางานไมสามารถทดแทนแรงงานทกาวเขาสวยกลางคนและสงอายไดทน ประกอบกบ

บตรหลานเกษตรกรทไดรบการศกษาดขนไมนยมประกอบอาชพการเกษตร เพราะขาดแรงจงใจและกลว

ความไมมนคงทางรายได สงผลใหคนรนใหมเคลอนยายจากภาคการเกษตรไปสภาคอตสาหกรรมและ

บรการเพมมากขน ซงหากแรงงานภาคเกษตรมแนวโนมลดลงเรอยๆ ยอมสงผลตอปรมาณการผลตสนคา

เกษตร และสงผลกระทบเชอมโยงไปยงสาขาอตสาหกรรมเกษตรและภาคการสงออกดวย

- 31 -

2.2.4 ความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต ปญหาความเสอมโทรมของทรพยากร

ธรรมชาต เกดจาก ๒ สาเหตหลก คอ ความเสอมโทรมทเกดขนเองตามธรรมชาต และความเสอมโทรมท

เกดจากกจกรรมของมนษย เชน การปลกพชซาๆ และตอเนอง ทาใหดนเสอมสภาพ การตดไมทาลายปา

การขยายตวของเมองหรออตสาหกรรมเขาไปในพนททางการเกษตร การใชสารเคมเกษตรทไมเหมาะสม

การบรหารจดการนาทไมมประสทธภาพ การใชทรพยากรอยางสนเปลอง ไมมการอนรกษ และไมคานงถง

ผลกระทบทอาจเกดขนในอนาคต รวมถงการเพมขนของจานวนประชากร ทาใหทรพยากรธรรมชาต

เกดความเสอมโทรมและลดลงอยางรวดเรว สงผลกระทบตอสมดลของระบบนเวศและความหลากหลาย

ทางชวภาพ นอกจากน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ยงสงผลซาเตมใหปญหาความเสอมโทรม

ทรพยากรธรรมชาตทวความรนแรงมากขน เชน การขาดแคลนนา การสญเสยความหลากหลายของพนธพช

พนธสตว และการสญเสยระบบนเวศชายฝง เปนตน

สวนท 2 กรอบแนวคด และทศทางการพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร

- 32 -

ประเทศไทยยงคงเผชญกบความเสยงจากความเปราะบางหรอความผนผวนของเศรษฐกจโลก

ทจะสงผลกระทบตอภาคการเกษตรของประเทศ รวมถงปญหาภายในประเทศบางประการทเปนขอจ ากด

ส าคญตอการพฒนาการเกษตรของประเทศ ท าใหแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11

(พ.ศ. 2555 - 2559) ไมสามารถบรรลเปาหมายตามทก าหนดไว การก าหนดกรอบแนวคดและทศทาง

การพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) จงเนน

ความตอเนองกบแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) โดยเนน

“เกษตรกร” เปนศนยกลางการพฒนาอยางสมดล มสวนรวมในรปแบบชมชน ซงแผนพฒนาการเกษตร

ฉบบน ใหความส าคญกบการรวมกลมเกษตรกร เพอผลกดนใหสามารถด าเนนการในรปของธรกจเกษตร

โดยนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ มา

ขยายผลและประยกตใชตอเนองจากแผนทผานมา เพอใหเกษตรกรสามารถพงพาตนเองได อนจะเปน

สวนหนงทผลกดนใหประเทศไทยสามารถบรรลวสยทศน “มนคง มงคง ยงยน” โดยมประเดนส าคญทควร

พจารณาเพอน าไปสการพฒนาและแกไขในอนาคต ดงน

1. เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณไดนอมน า

หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชในแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 - 11

ผลจากการพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) พบวา เกษตรกร

สามารถลดรายจายจากการน าผลผลตมาบรโภค และมรายไดเพมจากการจ าหนายผลผลตทางการเกษตร

แมวาจะมการน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชกบการพฒนาการเกษตรของประเทศอยาง

ตอเนอง แตปญหาของเกษตรกรยงคงมอยในสงคมไทย สวนหนงเปนเพราะเกษตรกรไทยสวนใหญ

เปนรายยอยมพนทท าการเกษตรเฉลยไมเกน 15 ไร การท าการเกษตรหลายพนทยงเปนไปในลกษณะ

ตางคนตางท า ขาดความคมคาในการลงทน ทงคาใชจายในเรองของเครองจกรกลการเกษตร การใชปย

การซอเมลดพนธ/ปจจยการผลต อกทงเกษตรกรบางสวนไมมทดนท ากนเปนของตนเอง ตองเชาทดน

เพอท าการเกษตร ขาดแรงจงใจในการปรบปรงประสทธภาพการผลต หรอเปนแรงงานรบจาง

ท าการเกษตร ซงปญหาตางๆ เหลานควรไดรบการแกไขโดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบ

ใชในการด ารงชวตประจ าวน เพอใหเกษตรกรพฒนาระบบการผลตใหสามารถเลยงตวเองไดตาม

หลกความพอประมาณ ดวยการน าผลผลตทปลกมาบรโภค ท าใหลดรายจายครวเรอน เหลอแลวจงขาย

สรางรายไดเพม หลกความมเหตมผล เชน การวางแผนการผลตโดยเกษตรกรจะเรมปลกพชผกสวนครว

กอนเพอใหมรายไดจ านวนหนงเพยงพอทจะน าเงนไปลงทนซอสตวมาเลยง เพราะตองใชระยะเวลา

สวนท 2 กรอบแนวคด และทศทางการพฒนาของแผนพฒนาการเกษตร

- 33 - การเลยงนานกวาจะไดผลผลตหรอมรายได และหลกการสรางภมคมกน ซงภาครฐสนบสนนในเรอง

การถายทอดองคความรใหกบเกษตรกรทงดานการผลตพช ประมง และปศสตว รวมถงการตอยอดไปส

การท าธรกจเกษตร

2. แรงงานภาคการเกษตรมแนวโนมลดลงและการกาวเขาสสงคมผสงอาย โครงสราง

การผลตเปลยนผานจากภาคการเกษตรสภาคอตสาหกรรมและบรการตามภาพรวมของการพฒนาประเทศ

สงผลกระทบโดยตรงตอแรงงานภาคการเกษตรท เคลอนยายไปสภาคการผลตอนๆ โดยในแผนพฒนา

การเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (ป 2544) มแรงงานภาคการเกษตรลดลงจาก 19.32 ลานคน

เปน 17.78 ลานคน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (ป 2557) เนองจากเคลอนยายไปท างานใน

ภาคการผลตอน โดยเฉพาะภาคบรการ เชน การขายสง การขายปลก โรงแรมและภตตาคาร การขนสง เปนตน

ปญหาส าคญอกประการหนงคอ การกาวเขาสสงคมผสงอาย โดยสดสวนจ านวนประชากรในวยท างานและ

วยเดกลดลง เนองจากอตราการเกดและอตราการตายของประชากรลดลงอยางตอเนอง ท าใหประชากรไทย

โดยเฉลยมอายสงขน และดวยการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ รวมถงการขยายตวของภาคการผลตอน

และทศนคตของเกษตรกรสวนใหญคดวา การท าการเกษตรเปนงานทหนกและล าบาก ไมคมคา ไมอยากให

ลกหลานเขามาล าบากดวย จงท าใหเยาวชนรนใหมไมสนใจท าอาชพการเกษตร สงผลใหแรงงานภาคการเกษตร

ประสบปญหาทงในสวนของจ านวนแรงงานทมแนวโนมลดลง เกดการขาดแคลนแรงงานท างานในไรนา แนวโนม

แรงงานเกษตรผสงอายมมากขน ท าใหประสทธภาพและผลตภาพการเกษตรลดลง ซงปญหาดงกลาว

จ าเปนตองไดรบการแกไขอยางเปนระบบ รวมถงการบรหารจดการแรงงานตางดาวทจะเขาสภาคการเกษตร

การสงเสรมการใชเครองจกรกลทดแทนแรงงานเกษตร การพฒนาฝมอแรงงานภาคการเกษตร การคมครอง

และการสรางหลกประกนทางสงคมใหกบแรงงานเกษตร

3. การปรบตวของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ (Smart Farmer) เกษตรกรจ านวนมาก

ยงมขอจ ากดในการพฒนาองคความรดานการผลตเชอมโยงไปจนถงการแปรรปและการตลาด การขาดความร

ความเขาใจเรองการใชปจจยการผลตโดยเฉพาะปยเคม สารเคมการเกษตร ท าใหเกษตรกรใชปจจยการผลต

ดงกลาวมากเกนความจ าเปน นอกจากท าใหตนทนการผลตสงแลว ยงกอใหเกดการตกคางของสารพษ

ในผลผลตการเกษตร สงผลกระทบตอสขอนามยทงผผลตและผบรโภคในระยะยาว อกทงยงท าใหดนเสอม

โทรม ความหลากหลายทางชวภาพลดลง การพฒนาการเกษตรใหเตบโตไดอยางยงยน ตองอาศย “เกษตรกร”

เปนศนยกลางการพฒนา ดงนน การปรบตวของเกษตรกร จงเปนปจจยส าคญอยางยงทจะท าใหเปาหมาย

การพฒนาการเกษตรของประเทศบรรลผลส าเรจได กระทรวงเกษตรและสหกรณใหความส าคญกบการพฒนา

เกษตรกรเปน Smart Farmer ทมความพรอมทงในแงองคความรดานการผลต การตลาด มการน าเทคโนโลย

ภมปญญาทองถน และวธการปฏบตทดมาใชผสมผสานกบองคความรสมยใหมทเหมาะสมในการพฒนา

การเกษตร โดยค านงถงคณภาพมาตรฐานและปรมาณความตองการของตลาด รวมถงความปลอดภย

ตอผบรโภคและสงแวดลอมเปนส าคญ

- 34 - 4. การสงเสรมการท าเกษตรในรปแบบของการพฒนาเครอขายเกษตรกร องคกร

เกษตรกร และสถาบนเกษตรกร ประเทศไทยเผชญกบปญหาเรองขาดความสามารถในการแขงขน

เนองจากตนทนการผลตสนคาเกษตรของประเทศเพอนบานทต ากวาประเทศไทย ท าใหสนคาเกษตรของ

ประเทศเพอนบานสามารถแยงสวนแบงการตลาดสนคาเกษตรของไทย ประกอบกบเกษตรกรไทยสวนใหญ

เปนรายยอย มขอจ ากดในการผลตสนคาใหมคณภาพและมาตรฐาน การรวมกลมของเกษตรกรสวนใหญ

ยงไมเขมแขง แมวาจะมการพฒนามาอยางตอเนองกตาม การรวมกลมของเกษตรกรยงไมสามารถเชอมโยง

ในลกษณะคลสเตอร เกษตรกรสวนใหญยงไมสามารถก าหนดราคาผลผลตดวยตนเอง รวมถงถกเอารด

เอาเปรยบจากพอคาคนกลาง การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกร โดยการรวมกลมเกษตรกร และ

พฒนาเครอขายเกษตรกร องคกรเกษตรกร และสถาบนเกษตรกรจะชวยเพมศกยภาพใหกบเกษตรกร

สามารถพงพาตนเองไดอยางยงยน สหกรณมบทบาทส าคญทจะเสรมสรางความเขมแขงของเกษตรกร

รวบรวมและจดซอผลผลต จดหาปจจยการผลต การพฒนาคณภาพผลผลต และชองทางการจ าหนาย

ผลผลตของเกษตรกร รวมถงการพฒนาใหสหกรณเปนกลไกหลกทางธรกจการเกษตรของเกษตรกร

5. การบรหารจดการสนคาเกษตร ภาคการเกษตรมความออนไหวและเปราะบางมากกวา

ภาคการผลตอน ๆโดยในดานการผลต ผลผลตทางการเกษตรขนอยกบฤดกาลเพาะปลก รวมทงสภาพแวดลอม

ทางธรรมชาตทไมสามารถควบคมได เชน ปรมาณน า สภาพภมอากาศ และความเสอมโทรมของทรพยากรดน

ดานการจ าหนาย สนคาเกษตรเปนสนคาทเนาเสยงายไมเหมาะกบการเกบรกษาเปนเวลานาน มตนทนขนสง

สนคาสงเมอเทยบกบสนคาอน ดานราคา มความออนไหวตอราคาในตลาดโลก มความผนผวนสง ท าให

เกษตรกรมรายไดไมสม าเสมอ ราคาสนคาเกษตรทงหมดถกก าหนดโดยผซอ แมวารฐบาลมนโยบายและ

มาตรการตางๆ ในแตละป สญเสยงบประมาณปละหลายลานบาท แตปญหาการผลตสนคาเกษตรยงคงเกดขน

ตอเนองในทกป ทงในเรองของประสทธภาพการผลต ตนทนการผลตทางการเกษตรเพมขน และสนคาเกษตร

บางชนดลนตลาดท าใหราคาตกต า ซงการบรหารจดการสนคาเกษตรทด จะสามารถแกไขปญหาสนคาเกษตร

ไดทงระบบ จงควรเนนในเรองการวางแผนความตองการและการผลตสนคาเกษตร (Demand & Supply)

ในระดบจงหวด เพอเปนขอมลใหกบสวนกลางในการบรหารจดการสนคาเกษตรในภาพรวม การขนทะเบยน

เกษตรกรทวประเทศเพอรปรมาณการผลตสนคาเกษตรทส าคญ จดท าขอมลการผลตและการตลาด

โดยเชอมโยงขอมลระหวางภาครฐและเอกชน เพอบรหารจดการสนคาเกษตรไดทงระบบ สงเสรมการแปรรป

สนคาเกษตรเพอเพมมลคา และอ านวยความสะดวกทางการคาใหกบผประกอบการธรกจเกษตรและสถาบน

เกษตรกรอยางเตมท

6. มาตรฐานสนคาเกษตร เปนเรองทนานาประเทศใหความส าคญ นบตงแตประเทศไทย

เขาเปนสมาชกองคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) ในฐานะผกอตงรวมกบประเทศอนๆ อก

80 ประเทศ ในการบงคบใชความตกลงดานสขอนามยและสขอนามยพช (Agreement on the Application of

Sanitary and Phytosanitary Measures: SPS) มาตรการดานมาตรฐานและความปลอดภยอาหาร เพอควบคม

- 35 - การสงออกน าเขาสนคาเกษตรและอาหาร ปจจบนประเทศไทยไดมการพฒนาดานมาตรฐานสนคาเกษตร

ไปมากเมอเทยบกบประเทศเพอนบาน แตยงคงมปญหาในเรองของการพฒนาใหทวถงทงดานองคความร

การสรางความเขาใจเกยวกบมาตรฐานสนคาเกษตรใหแก เกษตรกรและองคกรเกษตรกร การพฒนา

ผลตภณฑและบรรจภณฑเพอยดอายของสนคาเกษตร จะชวยเพมมลคาใหกบสนคาเกษตร ดงดด

ความสนใจและตอบสนองตอความตองการทหลากหลายของผบรโภคไดเปนอยางด อยางไรกด การพฒนา

มาตรฐานสนคาเกษตร ตองอาศยความรวมมอระหวางภาครฐกบเอกชนทจะชวยบรหารจดการเชอมโยง

ขอมลทเปนสากลทงในและนอกประเทศ สนบสนนใหประเทศไทยเปนศนยกลางขอมลดานมาตรฐานสนคา

เกษตรและอาหาร รวมทงผลกดนใหประเทศผผลตอนตระหนกถงความส าคญของระบบการผลตทดตลอด

โซอปทาน ไดแก GAP, GMP, HACCP และการตรวจสอบยอนกลบเพอปองกนความผดพลาดในทกขนตอน

การผลต เพอเปนการการนตวาสนคาทผลตจากกระบวนการผลตทดจะเปนสนคาทดมคณภาพ มาตรฐาน

และความปลอดภย พฒนามาตรฐานการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอมมากขน เพอใหเปนไปตาม

ความตองการของประเทศคคา มการรกษาสงแวดลอม และสรางคณภาพชวตทดไปพรอมกนดวย

7. โลจสตกสและการพฒนาโครงสรางพนฐานการเกษตร เปนการด าเนนการตอเนองจาก

แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) โดยยกระดบบคลากรภาครฐ

เกษตรกร/สถาบนเกษตรกร เพอเพมความสามารถในการแขงขน พฒนาทกษะการบรหารจดการโลจสตกส

ระดบฟารม สงเสรมและพฒนากจกรรมในโซคณคาของสนคาเกษตร สนบสนนใหเกดเครอขายเกษตรกรและ

สถาบนเกษตรกร เพอเพมบทบาทในฐานะผบรหารจดการปจจยการผลตและผลผลตเกษตรรายใหญ

ในโซอปทานของตนเอง ใหความส าคญกบกจกรรมโลจสตกสตงแตการวางแผนการเพาะปลก การจดหา

ปจจยการผลต การรวบรวม การแปรรป การเกบสตอก การขนสง การสงออก และการตรวจสอบยอนกลบ

ทงผลผลตเกษตรและผลตภณฑแปรรปของสมาชก เพอเชอมจากแหลงผลต (เกษตรกร) สผบรโภค/ลกคา

หรออตสาหกรรมเกษตรตอเนอง รวมถงการน าเทคโนโลยสารสนเทศ และนวตกรรมมาประยกตใชใน

การบรหารขอมลดานโลจสตกสสนคาเกษตรในระดบภาพรวมของประเทศ โดยเนนการพฒนา สนบสนน

และเพมการใชประโยชนโครงสรางพนฐาน และสงอ านวยความสะดวกดานโลจสตกส การพฒนาระบบ

เครอขายเชอมโยงขอมล (National Single Window: NSW) และการปรบปรงกฎหมาย กฎระเบยบทเกยวของ

เพออ านวยความสะดวกตอการบรหารจดการโลจสตกสสนคาเกษตร ซงแนวทางการพฒนาเปนการเพม

ประสทธภาพและประสทธผลใหกบโลจสตกส และโซอปทานสนคาเกษตรครอบคลม 3 มต ไดแก มตตนทน

มตเวลา และมตความนาเชอถอ การพฒนาโลจสตกสและโครงสรางพนฐานการเกษตรจะชวยเพม

ประสทธภาพ ลดตนทนการผลต ลดการสญเสยระหวางการขนสง / ลดขนตอน / ระยะเวลาในการสงสนคา

เพมโอกาสทางการตลาด โดยอาศยเทคโนโลยสารสนเทศเขามาเชอมโยงการพฒนาฐานขอมลดานการผลต

และตลาดสนคาเกษตร

- 36 - 8. ความมนคงทางอาหารและพลงงาน การใชพลงงานของโลกมแนวโนมเพมขน สงผลให

หลายประเทศ รวมถงประเทศไทยหนมาพงพาการใชพลงงานทดแทนเพมขนอยางตอเนอง สงผลให

ความตองการพชพลงงานมแนวโนมเพมขน เชน ปาลมน ามน ออย มนส าปะหลง มพนทเพาะปลกรวม

เพมขนประมาณรอยละ 34 ขณะทขาวเพมขนประมาณรอยละ 12 ซงเกดจากทงปรมาณความตองการ

ทเพมขน รวมทงการสงออกทมากขน ความมนคงทางอาหารและพลงงาน ถอเปนสวนส าคญของ

การพฒนาการเกษตร ในแผนพฒนาการเกษตร ชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559)

ไดใหความส าคญกบความมนคงทางอาหาร โดยเนนการผลตอาหารอยางเพยงพอ (Food Availability) การใช

ประโยชนอยางเหมาะสม (Food Utilization) การเขาถงอาหาร (Food Accessibility) และความมเสถยรภาพ

ทางดานอาหาร (Food Stability) ทผานมามการน าพชอาหารไปใชประโยชนดานพลงงานทดแทน ซงสามารถ

แกไขปญหากรณทพชอาหารลนตลาดและราคาน ามนสงไดสวนหนง คาดวาในอนาคตความตองการ

พลงงานทดแทนจะเพมมากขน รฐบาลควรวางแผนและคาดการณปรมาณการผลตและความตองการใช

พชอาหารและพลงงานอยางสมดลในระยะสน ปานกลาง และระยะยาว โดยก าหนดเปาหมายรวม

ระหวางภาคเกษตร อตสาหกรรม และพลงงาน โดยมงใหความส าคญกบการสรางความมนคงทางอาหาร

เปนล าดบแรก

9. การเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม การพฒนาภาคเกษตรตองพงพาทรพยากรธรรมชาต

และสภาพภมอากาศเปนหลก ซงการเจรญเตบโตอยางรวดเรว ท าใหมการน าเอาทรพยากรธรรมชาตทมอยมา

ใชประโยชนทงทางตรงและทางออมอยางสนเปลอง ขาดความระมดระวง และไมค านงถงขอจ ากด และ

ความสามารถในการรองรบของระบบนเวศ สงผลใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสอมโทรม

อยางรวดเรว สะทอนใหเหนถงการพฒนาประเทศในชวงทผานมาขาดความสมดลและไมยงยน ประเดน

ดงกลาวเกดขนทวโลก กระทงเมอป ๒๕๕๕ เศรษฐกจสเขยว (Green Economy) ถกก าหนดเปนวาระหลกท

ส าคญของการประชมสดยอดระดบโลก Rio+20 Conference แสดงใหเหนวาประชาคมโลกตางเหนชอบกบ

แนวคดใหมในเรองการเตบโตสเขยว (Green Growth) และการพฒนาแบบคารบอนต า (Low Carbon

Development) ซงมจดเนนทส าคญ คอ การรกษาอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ เพอสรางความมนคงตอ

การด ารงชวตของประชาชน ในขณะเดยวกนการเตบโตดงกลาวจะตองเปนมตรตอสงแวดลอม ตลอดจน

การเตรยมพรอมเพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงทางสภาพภมอากาศ ซงมแนวโนมจะรนแรงมากขนใน

อนาคตเชนกน ดงนน การวางมาตรการและแนวทางเพอเตรยมความพรอมรบมอและสนบสนนการผลตทเปน

มตรกบสงแวดลอม จงมความส าคญอยางมากในการพฒนาภาคการเกษตรของไทย

10. การวจยและพฒนาดานการเกษตร รวมถงนวตกรรมและเทคโนโลยการเกษตร

การวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกษตร เปนกลไกส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจและสงคมใหม

ความเจรญกาวหนา ซงทผานมามการน าเทคโนโลยมาใชในการปรบปรงพนธเพอเพมผลผลต (Productivity)

เพอปรบตวตอสภาพแวดลอมไมเหมาะสม เชน พนธทนแลง พนธทนน าทวม พนธตานทานแมลงศตรพช ฯลฯ

- 37 - มการพฒนาความรดานเทคโนโลยชวภาพทท าใหสนคาเกษตรมคณภาพ และเพมมลคา เชน การสรางกลนขาว

การผลตพนธลกผสมเพอใหไดลกษณะเดนจากพนธพอแม การเพาะเลยงเนอเยอพช เปนตน นอกจากน

จ าเปนตองมงานวจยเพอสรางนวตกรรมตอยอดจากสนคาเกษตร รวมทงการสรางเครองจกรกลเพอใชใน

การเกษตรในขนตอนตางๆ สงทท าใหการวจยและพฒนาดานการเกษตรไมกาวหนาเทาทควร เนองจาก

การขาดแคลนนกวจย ภาคราชการยงไมมแรงจงใจส าหรบนกวจยขาราชการในเรองความกาวหนาในอาชพ

งบประมาณดานการวจยมนอยเมอเทยบกบประเทศอนๆ การก าหนดโจทยวจยขาดการมสวนรวมของเกษตรกร

และชมชนในทองถน ท าใหไมสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางแทจรง นอกจากน งานวจยเชงนวตกรรมและ

ความคดสรางสรรคเพอเพมมลคาสนคาเกษตรมนอย และเปนขอจ ากดของภาคราชการทไมสามารถน า

ผลงานวจยไปใชใหเกดประโยชนอยางกวางขวาง โครงการวจยทท าไมมความตอเนอง เนองจากงบประมาณ

สนบสนนไมเพยงพอ งานวจยดานการเกษตรกระจายอยในทกสาขาทงดานวทยาศาสตร สงคม เศรษฐกจ

สงแวดลอม และไมมการรวบรวมขอมลอยางเปนระบบ ปญหาเหลานจ าเปนตองไดรบการแกไขอยางเปนระบบ

และตอเนอง

11. กฎระเบยบและกฎหมายทเกยวของกบการพฒนาการเกษตร จากกระแสโลกาภวตน

ทการสอสารไรพรมแดน ท าใหโลกเชอมโยงถงกนอยางรวดเรว เกดบรบทใหมๆ ดานการเกษตร สงผลให

กฎระเบยบและกฎหมายทใชอยในประเทศบางสวนไมทนสมย และบางประเดนยงไมมกฎระเบยบและ

กฎหมายรองรบ อาท เรองของการรบมอกบปญหาโลกรอน และการลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ

ดงนน จงเปนภารกจส าคญของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในการก ากบ ดแล ตรวจสอบ และ

ประมวลผลกระทบเชงนโยบายเพอเสนอกฎหมายใหม หรอระเบยบปฏบตรองรบการท างานในอนาคต ให

สามารถตอบสนองความตองการของเกษตรกรไดอยางถกตอง เหมาะสมและเปนธรรม รวมถงปรบแกไข

กฎหมายเดมใหทนสมยและปรบปรงเพอสนบสนนการท างานของเจาหนาทในการปฏบตงาน

12. ความรวมมอและขอตกลงระหวางประเทศ การพฒนาการเกษตรทผานมา มการ

รวมกลมทางเศรษฐกจ กรอบความรวมมอขอตกลงระหวางประเทศและพนธกรณตางๆ ดานการเกษตรทง

ในระดบภมภาค พหภาค อนภมภาค ทวภาค และกรอบความรวมมอกบกลมประเทศ อาท สมาคม

ประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Association of South East Asian Nations: ASEAN) ยทธศาสตร

ความรวมมอทางเศรษฐกจอรวด-เจาพระยา-แมโขง (Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong Economic

Cooperation Strategy: ACMECS) ความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมน าโขง (Greater Mekong

Subregion: GMS) ขอรเรมลมน าโขงตอนลาง (Lower Mekong Initiative: LMI) ความรเรมแหงอาวเบงกอล

ส าหรบความรวมมอหลากหลายสาขาทางวชาการและเศรษฐกจ (Bay of Bengal Initiative Multi-Sectoral

Technical and Economic Cooperation: BIMSTEC) เปนตน ประเดนส าคญทควรพฒนา คอ การศกษา

กฎระเบยบและกฎหมายของประเทศคคาทจะมผลกระทบตอการคาสนคาเกษตร มาตรการน าเขา-สงออก

สนคา เพอการปรบตวและเตรยมมาตรการรองรบอยางมประสทธภาพ รวมทงการมมาตรการเชงรก เพอให

- 38 - ประเทศไทยไดรบประโยชนจากการเขารวมเปนสมาชกกลม และการจดท าขอตกลงระหวางประเทศภายใต

กรอบตางๆ

13. การบรหารจดการสนคาเกษตรเพอรองรบการคาชายแดนและเขตเศรษฐกจ

พเศษ การคาชายแดนระหวางประเทศไทยกบประเทศเพอนบาน มสวนส าคญตอเศรษฐกจไทยเปนอยางมาก

สามารถสรางรายไดเขาประเทศไทยไดปละเปนแสนลานบาท ซงการคาชายแดนไทยกบประเทศเพอนบาน

มแนวโนมเพมขนมาโดยตลอด ตอมาคณะรกษาความสงบแหงชาตและรฐบาลเลงเหนถงความส าคญของ

การคาชายแดน โดยมงหวงจะชวยพฒนาเศรษฐกจในพนทส าหรบธรกจทใชวตถดบจากทองถน บรเวณ

ชายแดนหรอประเทศเพอนบาน เพอสรางโอกาสใหคนในชมชนมรายได มงานท า ยกระดบคณภาพชวต

ภายในพนท จงไดประกาศเขตเศรษฐกจพเศษระยะแรก 5 จงหวด (6 พนทชายแดน) ไดแก จงหวดตาก

มกดาหาร สระแกว ตราด และสงขลา ระยะท 2 อก 5 จงหวด ไดแก จงหวดกาญจนบร เชยงราย หนองคาย

นครพนม และนราธวาส เพอสรางฐานการผลตเชอมโยงกบอาเซยน และพฒนาเมองชายแดน ดงดดการ

ลงทนจากตางประเทศ เพมความสามารถของประเทศไทย กระจายความเจรญสภมภาค ลดความเหลอมล า

ยกระดบคณภาพชวตของประชาชน และแกไขปญหาความมนคง การด าเนนการเกยวกบสนคาเกษตร

ชายแดน อาศยสหกรณการเกษตรท าหนาทเปนผรบซอผลผลตจากประเทศเพอนบานน าเขามาแปรรป

สรางมลคาเพมเพอใชในประเทศหรอสงออก โดยเชอมโยงกบภาคเอกชน นอกจากน มการพฒนาดานตรวจ

กกสนคาพช ประมง ปศสตว มระบบการตรวจสอบสนคาเขาและสนคาออกททนสมย มระบบการบรการ

เชอมโยงขอมลใบอนญาตและใบรบรอง (National Single Window: NSW) ระหวางหนวยงานภาครฐ

ทงภายในประเทศและระหวางประเทศ สามารถใหบรการรองรบไดอยางรวดเรว ในทกดานการคาชายแดน

ไทยกบประเทศเพอนบาน รวมถงการพฒนาบคลากร และโครงสรางพนฐาน เชน อาคารส านกงาน สถานท

ตรวจปลอยสนคา เพอใหบรการเบดเสรจ ณ จดเดยว ซงสงเหลานตองใชระยะเวลาในการพฒนา

อยางตอเนอง

สวนท 3 ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร

- ๓๙ -

สวนท 3 ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร

ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

วสยทศน ภาคเกษตรกาวไกลดวยเทคโนโลยและนวตกรรม ตลาดน าการผลต ชวตเกษตรกรมคณภาพ ทรพยากรการเกษตรมความสมดลและยงยน

พนธกจ

1. พฒนาคณภาพชวตเกษตรกรใหมความมนคง 2. พฒนาเศรษฐกจการเกษตรใหเตบโตอยางมเสถยรภาพ 3. สงเสรมการผลตสนคาเกษตรทมคณภาพตลอดโซอปทานใหสอดคลองกบความตองการของตลาด

และสงเสรมงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมเพอน ามาใชประโยชน 4. สงเสรมใหมการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

วตถประสงค

1. เพอสรางความภาคภมใจในอาชพเกษตรกรรม สามารถพงพาตนเองได มการถายทอดความร อยางตอเนอง เกดการรวมกลมเกษตรกรและเชอมโยงเครอขายกบภายนอกอยางเขมแขง และ ลดความเหลอมล าทางรายได

2. เพอสงเสรมใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรยกระดบผลตภาพ ประสทธภาพ คณภาพ มาตรฐาน รวมท งสรางมลคาเพมสนคาเกษตร ใหตอบสนองความตองการของตลาด

3. เพอสรางความสามารถในการแขงขนของสนคาเกษตร รวมท งพฒนางานวจย เทคโนโลย และนวตกรรม มาใชประโยชน

4. เพอใหเกดการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพ สามารถปรบตวและ สรางภมคมกนรองรบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศได

เปาหมาย

1. ความผาสกของเกษตรกรเพมข นอยทระดบ 85 ในป 2564 2. เกษตรกรมรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรเพมข นเปน 59,460 บาทตอครวเรอน ในป 2564 3. เศรษฐกจภาคเกษตรเตบโตเฉลยรอยละ 3 ตอป 4. จ านวนงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรถกน าไปใชประโยชนเพมข นอยางนอย

รอยละ 5 ตอป 5. ทรพยากรการเกษตรไดรบการฟนฟและใชประโยชนอยางสมดลและยงยนเพมข น

ตวชวด

1. ดชนช วดความผาสกของเกษตรกร 2. รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร 3. GDP ภาคเกษตร 4. จ านวนงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมทน าไปใชประโยชน 5. ทรพยากรการเกษตรทมการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ

- ๔๐ -

ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนา

ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

1.1 ขยายผลการท าการเกษตรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

1.2 เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

1.3 สงเสรมการท าเกษตรกรรมยงยนใหเหนผลในทางปฏบต

1.4 พฒนาองคความรของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ

1.5 สรางความเขมแขงและเชอมโยงเครอขายของเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน

2.1 สงเสรมการผลตสนคาเกษตรใหไดมาตรฐานรองรบความตองการของตลาด

2.2 สงเสรมการบรหารจดการโซอปทานสนคาเกษตร

2.3 เพมมลคาสนคาเกษตร

2.4 จดต งศนยกลางและพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตร

2.5 เสรมสรางความมนคงทางอาหารอยางยงยน

2.6 สนบสนนความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน

2.7 สนบสนนการจดการความเสยงทจะกระทบตอพชผลทางการเกษตร

2.8 สงเสรมการคาชายแดน การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ และความรวมมอระหวางประเทศ

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม

3.1 สงเสรมและสนบสนนการวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตร

3.2 พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศการเกษตรและเชอมโยงขอมลอยางเปนระบบ

3.3 สงเสรมการน างานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมไปใชประโยชน

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

4.1 ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตร

4.2 สงเสรมการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม

4.3 บรหารจดการทรพยากรน า

4.4 บรหารจดการพ นทท ากนทางการเกษตร

4.5 สรางภมคมกนการเกษตรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

5.1 พฒนาบคลากรการเกษตรภาครฐ ปรบปรงโครงสรางสวนราชการ และกระบวนการท างาน

5.2 ปรบปรงแกไขกฎหมาย และกฎระเบยบทเกยวของกบการเกษตร

- ๔๑ -

ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

1. วสยทศน

ภาคเกษตรกาวไกลดวยเทคโนโลยและนวตกรรม ตลาดน าการผลต ชวตเกษตรกรมคณภาพ

ทรพยากรการเกษตรมความสมดลและยงยน

2. พนธกจ

1) พฒนาคณภาพชวตเกษตรกรใหมความมนคง

2) พฒนาเศรษฐกจการเกษตรใหเตบโตอยางมเสถยรภาพ

3) สงเสรมการผลตสนคาเกษตรทมคณภาพตลอดโซอปทานใหสอดคลองกบความตองการ

ของตลาด และสงเสรมงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมเพอน ามาใชประโยชน

4) สงเสรมใหมการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

3. วตถประสงค

1) เพอสรางความภาคภมใจในอาชพเกษตรกรรม สามารถพงพาตนเองได มการถายทอด

ความรอยางตอเนอง เกดการรวมกลมเกษตรกรและเชอมโยงเครอขายกบภายนอกอยางเขมแขง และ

ลดความเหลอมล าทางรายได

2) เพอสงเสรมใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรยกระดบผลตภาพ ประสทธภาพ คณภาพ

มาตรฐาน รวมท งสรางมลคาเพมสนคาเกษตร ใหตอบสนองความตองการของตลาด

3) เพอสรางความสามารถในการแขงขนของสนคาเกษตร รวมท งพฒนางานวจย เทคโนโลย

และนวตกรรมมาใชประโยชน

4) เพอใหเกดการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพ สามารถปรบตว

และสรางภมคมกนรองรบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศได

4. เปาหมาย 1) ความผาสกของเกษตรกรเพมข นอยทระดบ 85 ในป 2564

2) เกษตรกรมรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรเพมข นเปน 59,460 บาทตอครวเรอน

ในป 2564

3) เศรษฐกจภาคเกษตรเตบโตเฉลยรอยละ 3 ตอป

4) จ านวนงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรถกน าไปใชประโยชนเพมข น

อยางนอยรอยละ 5 ตอป

5) ทรพยากรการเกษตรไดรบการฟนฟและใชประโยชนอยางสมดลและยงยนเพมข น

- ๔๒ -

4. ตวชวด

1) ดชนความผาสกของเกษตรกร

2) รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร

3) GDP ภาคเกษตร

4) จ านวนงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมทน าไปใชประโยชน

5) ทรพยากรการเกษตรทมการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ

5. ยทธศาสตรและแนวทางการพฒนา ประกอบดวย 5 ยทธศาสตร 23 แนวทางพฒนา ดงน

- ๔๓ -

1. วตถประสงค

1) เพอใหเกษตรกรมความมนคง สามารถพฒนาอาชพเกษตร เพอสรางรายไดและมความภาคภมใจ

ในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

2) เพอสนบสนนใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรเปนผประกอบการธรกจเกษตรมออาชพ

3) เพอพฒนาและเชอมโยงเครอขายในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

2. เปาหมาย

1) เกษตรกรมรายไดเงนสดสทธทางการเกษตรเพมข นเปน 59,460 บาทตอครวเรอน

ในป 2564

2) พ นทการท าเกษตรกรรมยงยนเพมข นเปน 5,000,000 ไร ในป 2464

3) รกษามาตรฐานระดบความเขมแขงของสถาบนเกษตรกรทมศกยภาพ และปรมาณธรกจ

ของสถาบนเกษตรกรเพมข นรอยละ 3 ตอป

3. ตวชวด

1) รายไดเงนสดสทธทางการเกษตร

2) จ านวนพ นทการท าเกษตรกรรมยงยน

3) จ านวนสถาบนเกษตรกรทมความเขมแขงและรายไดสทธของสถาบนเกษตรกร

4. แนวทางการพฒนา 5 แนวทาง

1) ขยายผลการท าการเกษตรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ดวยการสราง

จตส านกใหเกษตรกรนอมน าหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการท าการเกษตรใหครอบคลม

ทกครวเรอน กลมเกษตรกร องคกร เครอขายเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร โดยใชหลกพอประมาณ

ความมเหตผล มภมคมกน พงพาตนเอง และสามารถตอยอดไปสการท าธรกจเกษตรเชงพาณชย

ตลอดจนสงออกไปขายในตลาดตางประเทศ

2) เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรม ดวยการ

2.1) สรางและพฒนาเกษตรกรรนใหมเขาสภาคการเกษตร โดยรวมมอกบสถาบนการศกษา

ทมหลกสตรการเรยนการสอนดานการเกษตร ถายทอดความรทางวชาการดานการผลตดวยเทคโนโลย

สมยใหม ความรดานการบรหารธรกจ การตลาด และการเขาถงแหลงสนเชอเพอการเกษตรใหกบเยาวชน

รนใหม ลกหลานเกษตรกร หรอบคคลทวไปทมความมงมนจะประกอบอาชพเกษตรกรรม รวมท งสนบสนน

ทนเพอการประกอบธรกจเกษตร การจดสรรทดนท ากนใหเกษตรกรรนใหม และสงเสรมใหเกษตรกรรนใหม

น าความรทางการเกษตรไปถายทอดและพฒนาชมชน ตลอดจนสนบสนนการใหทนการศกษาส าหรบ

ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

- ๔๔ -

เยาวชนรนใหมหรอลกหลานเกษตรกรทตองการศกษาตอดานการเกษตรเพอสบทอดอาชพการเกษตรของ

ครอบครว

2.2) ปรบเปลยนทศนคตดวยการสรางแรงจงใจและความภาคภมใจในการสบทอดอาชพเกษตร

โดยคดเลอกเกษตรกรดเดนในแตละสาขา เผยแพรเกยรตคณและผลงานใหปรากฏตอสาธารณชน เพอยกยอง

และสรางความภาคภมใจใหแกผประกอบอาชพเกษตรกรรม สรางตนแบบเกษตรกรรนใหมทท าการเกษตร

ประสบความส าเรจและเผยแพรประชาสมพนธใหคนรนใหมรบร ตลอดจนสรางทศนคตใหเกษตรกร

รกหวงแหนพ นทและอาชพทางการเกษตรไวใหรนตอไป ปลกฝงคานยมการท าการเกษตรเพอเปนทางเลอก

ใหกบเยาวชนต งแตระดบอนบาลข นไป โดยบรรจในหลกสตรการเรยนการสอน ท งภาคทฤษฎและปฏบต

รวมถงการทศนศกษาดงานในศนยเรยนร

2.3) สรางระบบสวสดการแกเกษตรกร โดยผลกดนใหมกองทนสวสดการเกษตรกร เพอให

เกษตรกรมหลกประกนความมนคงในอาชพทเหมาะสมกบความเปนอย ชวยยกระดบฐานะทางเศรษฐกจ

และสถานภาพทางสงคมใหแกเกษตรกร

2.4) ปรบโครงสรางหน สนเกษตรกรอยางตอเนองและเปนแผนระยะยาว โดยเฉพาะอยางยง

หน กองทนในก ากบของกระทรวงเกษตรและสหกรณหรอสถาบนการเงน รวมท งหน นอกระบบ เพอปองกน

การสญเสยทดนท ากนของเกษตรกร จดต งศนยใหค าปรกษาแนะน าชวยเหลอแกปญหาหน สนและ

การถกฟองรองด าเนนคดของเกษตรกร รวมท งสงเสรมการสรางวนยทางการเงนเพอสรางความเขมแขง

ใหกบเกษตรกร

3) สงเสรมการท าเกษตรกรรมยงยนใหเหนผลในทางปฏบต โดยด าเนนกจกรรมการผลต

ทางการเกษตรในรปแบบทเหมาะสม อาท เกษตรผสมผสาน เกษตรธรรมชาต วนเกษตร เกษตรทฤษฎใหม

และเกษตรอนทรย ใหเก อกลกบทรพยากรทมอยอยางจ ากด สภาพเศรษฐกจ และสงคมในชมชน

ดวยการ

3.1) เรงขบเคลอนการด าเนนงานตามยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต

พ.ศ. 2560 - 2564 ใหบรรลเปาหมายในการเพมพ นทการผลตเกษตรอนทรยไมนอยกวารอยละ 20

ตอป ปรมาณสนคาเกษตรอนทรยเพมข นไมนอยกวารอยละ 20 ตอป โดยสงเสรมและสนบสนนการวจย

พฒนา และเผยแพรองคความรและนวตกรรมเกษตรอนทรย พฒนาการผลต การรบรองมาตรฐาน

เกษตรอนทรย สรางและสงเสรมชองทางการตลาดส าหรบสนคาเกษตรอนทรยท งในและตางประเทศ

ผลกดนมาตรฐานและระบบการตรวจสอบรบรองแบบมสวนรวม (Participatory Guarantee System: PGS)

เพอเพมพ นทและการบรโภคสนคาเกษตรอนทรยในระดบชมชน สรางมลคาเพมใหกบสนคาเกษตรอนทรย

ตลอดจนบรหารจดการและขบเคลอนเกษตรอนทรยแบบบรณาการท งระบบ

3.2) สงเสรม ขยายผลและพฒนาการผลตในระบบเกษตรกรรมยงยนในรปแบบตางๆ เชน

เกษตรทฤษฎใหม เกษตรผสมผสาน วนเกษตร และเกษตรธรรมชาต เปนตน โดยสนบสนนบทบาทเครอขาย

- ๔๕ -

ปราชญชาวบานในการขบเคลอนการปรบกลไกและโครงสรางพ นฐานดานการท าการเกษตรทจ าเปน

ในการท าเกษตรกรรมยงยน เชน การพฒนาระบบขอมลเกษตรกรรมยงยน การสรางองคความร

การสนบสนนเงนทนในลกษณะสนเชอสเขยวทจงใจการผลต การสงเสรมการตลาด เปนตน

3.3) ปลกฝงความร ความเขาใจ และทศนคตทดเกยวกบการท าเกษตรกรรมยงยนใหกบเยาวชน

คนรนใหม โดยพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนรวมกบกระทรวงศกษาธการ สอดแทรกเน อหาวชาความรท

จ าเปนตางๆ อาท การท าเกษตรอนทรย เกษตรผสมผสาน เกษตรทฤษฎใหมทเนนความมนคงอาหารและรายได

ของเกษตรกร ความปลอดภยดานอาหาร การพฒนาไปส เกษตรอตสาหกรรม และการบรหารจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3.4) พฒนาตลาดสนคาเกษตรปลอดภยเพอเปนทางเลอกใหกบผบรโภค โดยจดหาสถานท

จ าหนายสนคาเกษตรปลอดภยแยกจากตลาดสดทวไป เพอสรางความแตกตางอยางชดเจนระหวาง

สนคาเกษตรปลอดภยไดมาตรฐานกบสนคาเกษตรทวไป รวมท งสนบสนนใหเกษตรกรหรอสถาบนเกษตรกร

มชองทางการตลาดท งตลาดภายในและตางประเทศ

4) พฒนาองคความรของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ (Smart Farmer) ดวยการ

4.1) เสรมสรางองคความรเกยวกบการผลตสนคาเกษตรปลอดภย การท าเกษตรอนทรย

การปรบปรงดน การผลตพนธด (พช ประมง ปศสตว) การใชปยอนทรยและปยเคมอยางถกตองตาม

คาวเคราะหดน การปองกนและก าจดศตรพชตามหลกวชาการ การวางแผนการผลต บรหารจดการ

สนคาเกษตร การบรหารจดการตนทน การท าบญชรายจาย/บญชตนทนอาชพ การเพมประสทธภาพการ

ผลตสนคาเกษตรทส าคญ การผลตสนคาตามมาตรฐานสนคาเกษตร มการประยกตใชภมปญญาทองถน

ในการพฒนาการผลต รวมถงเนนใหความรเกยวกบการบรหารจดการดานการตลาดแกเกษตรกร

อยางตอเนอง เพอพฒนาไปสผประกอบการธรกจเกษตรมออาชพ (Smart Entrepreneur)

4.2) พฒนากระบวนการทางความคดของเกษตรกรไปสเกษตรกรมออาชพ เนนการน าความร

ทไดรบจากการอบรมไปตอยอดความคดในการพฒนาการผลตไปสการแปรรปข นตนเพอเพมมลคา

สนคาเกษตร การปรบปรงคณภาพมาตรฐานสนคาเกษตรและผลตภณฑใหเปนไปตามความตองการ

ของตลาด รวมถงการบรหารการตลาดต งแตระดบชมชน จงหวด และตลาดตางประเทศ โดยรวมกบ

สถาบนการศกษา รวมท งการถอดบทเรยนและน าขอเทจจรงเปนตวอยาง และสนบสนนการศกษาดงาน

เกษตรกรตวอยางทสามารถน าไปพฒนาตอยอดได

4.3) พฒนาศกยภาพศนยปราชญชาวบานเปนแหลงเรยนร และขยายฐานองคความรจาก

ปราชญชาวบานไปสเกษตรกรและชมชนเครอขายอนๆ โดยรวบรวมองคความรและภมปญญาทองถน

ใหเกษตรกรสามารถเขาถงไดงายในทกต าบล ประชาสมพนธเกษตรกรตวอยางทประสบความส าเรจใหมากข น

- ๔๖ -

4.4) พฒนาศนยเรยนรเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร 882 ศนย ใหเปนศนยกลาง

บรณาการขอมลทางวชาการจากภาครฐ เชน Agri-Map และเปนแหลงแลกเปลยนเรยนรขอมลชมชน รวมท ง

พฒนาศนยเครอขายและจดเรยนร

5) สรางความเขมแขงและเชอมโยงเครอขายของเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร

5.1) สรางตนแบบการผลตสนคาเกษตรมาตรฐานตลอดโซอปทานทประสบผลส าเรจ

ในแตละชนดสนคา โดยน าตนแบบเกษตรกร สถาบนเกษตรกรหรอรปแบบการพฒนาการเกษตรท งใน

และตางประเทศทประสบความส าเรจมาพฒนาและประยกตใชในการท าการเกษตรใหเหมาะสมกบ

สภาพเศรษฐกจและภมสงคมของแตละชมชนพ นทจากระดบต าบลขยายผลไปสระดบอ าเภอ จงหวด

และประเทศ

5.2) สนบสนนความรวมมอระหวางเกษตรกรรายใหญกบเกษตรกรรายยอยใหเกดการพฒนา

กลมการผลตและเชอมโยงสอตสาหกรรมเกษตรผานการสงเสรมในรปแบบเครอขายวสาหกจ และ

การถายทอดเทคโนโลยระหวางกน รวมถงอ านวยความสะดวกดานการเกษตรเชงพาณชยและการตลาด

สนคาเกษตรท งในและตางประเทศ

5.3) พฒนาเครอขายเกษตรกร สถาบนเกษตรกรผานระบบสารสนเทศ โดยสนบสนนการใช

เครอขายสงคมออนไลนเพอเชอมโยงและแลกเปลยนขอมลขาวสารของกลมเกษตรกรและเครอขายเกษตรกร

5.4) สงเสรมการรวมกลมเกษตรกรเพอสรางความเขมแขง โดย

(1) ส ารวจความตองการของเกษตรกรในชมชนเกยวกบกจกรรมทเกษตรกรตองการ

ด าเนนการในลกษณะของกลมเกษตรกร ช ใหเหนถงประโยชนของการรวมกลมซงจะท าใหเกดความรวมมอ

และแลกเปลยนความรทจะเปนประโยชนตอการพฒนาตลอดโซการผลต รบสมครเกษตรกรทสนใจเขารวม

กจกรรม และถายทอดความรใหกบเกษตรกร โดยเฉพาะองคความรดานการบรหารจดการกลมเกษตรกร

(2) สงเสรมใหเกษตรกรรวมกลมกนในลกษณะตางๆ ต งแตระดบการผลตในพ นท

จนถงการผลตระดบอตสาหกรรม เพอใหเกดการประหยดตอขนาด ขยายฐานลกคาและสรางความเขมแขง

ในระดบตนน า อาท การรวมกลมแบบขามกลมระหวางเกษตรกรทเพาะปลกพชหลากหลายชนดหรอ

ทประกอบอาชพทมความเกยวเนองกนในโซอปทาน เชน กลมท านากบกลมผลตปย ซงใชแกลบ ฟางขาวไป

ท าปยอนทรย การรวมกลมของเกษตรกรรนใหมเปนยวสหกรณและยวเกษตรกร และการรวมกลมจาก

กจการเจาของคนเดยว เปนการประกอบการในรปแบบสหกรณ หางหนสวน และบรษท

(3) สนบสนนการท าธรกจการเกษตรเพอสงคม (Social Business) โดยใชรปแบบสหกรณ

บรรษทชมชน หรออนๆ ทบรหารจดการโดยชมชน เปนกลไกส าคญในการพฒนาการผลต การตลาดและ

บรการสนคาและผลตภณฑการเกษตร เพอสรางอาชพใหกบเกษตรกรในทองถน และน าก าไรทไดจาก

การประกอบกจการกลบคนสสงคมในรปแบบตางๆ เชน สวสดการสงคม การศกษา สาธารณสข เปนตน

- ๔๗ -

5.5) พฒนาสถาบนเกษตรกรใหเขมแขงสามารถตอยอดเปนผประกอบการธรกจเกษตร

(1) สนบสนนปจจยการผลตใหกบเกษตรกรผานสถาบนเกษตรกร เพอท าการผลต

สนคาเกษตรไดตามมาตรฐานทก าหนด รวมท งสามารถผลตปจจยการผลตทมคณภาพไดเอง อาท

เมลดพนธพชพนธด

(2) สนบสนนใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรเปนผประกอบการมออาชพ โดยมงเนน

ใหสามารถเขาถงขอมลขาวสารเกยวกบการผลต การบรหารจดการการตลาด การใชขอมลทางการเงน

การบญช เทคโนโลยการเกษตร แหลงสนเชอ สถานการณทางเศรษฐกจและการเกษตรท งใน และ

ตางประเทศ ท งจากเจาหนาทและผานระบบสารสนเทศในชองทางตางๆ รวมท งสงเสรมใหมการบนทกขอมล

กจกรรมการผลตและการตลาด เพอเปนฐานขอมลใชประกอบการวางแผนและบรหารจดการการผลต

ใหสอดคลองกบความตองการของตลาด และเปนขอมลประกอบการตดสนใจลงทนท าการเกษตร

(3) สนบสนนการพฒนาศกยภาพการผลตและการตลาดของสถาบนเกษตรกร อาท

สนบสนนการเขาถงแหลงเงนทนดอกเบ ยต า ขยายโอกาสในการเขาถงปจจยการผลต สนบสนนการขยาย

ชองทางดานการตลาดส าหรบธรกจเกษตร การเชอมโยงระหวางการผลตกบการตลาด สนบสนนการท า

การคาแบบแลกเปลยนสนคาระหวางกน สงเสรมการบรหารจดการของสถาบนเกษตรกรใหมความเขมแขง

อยางตอเนองและสามารถท าธรกจรวมกบภาคเอกชนท งในและตางประเทศได

5.6) เชอมโยงและบรณาการจากทกภาคสวนเพอแกไขปญหาของเกษตรกรอยางเปนระบบ

โดยการ

(1)จดท าแผนบรณาการการด าเนนงานระหวางภาคสวนตางๆ ไดแก เกษตรกร

กลมเกษตรกร สภาเกษตรกร ภาครฐ ภาคเอกชน สถาบนการศกษา องคการทไมแสวงผลก าไร และผบรโภค

โดยใชหลก 4 M (Man Money Material และ Management) และแกไขปญหาใหสอดคลองกน อาท เกษตรกร

มทดนส าหรบท าการเกษตรขนาดเลก ควรท าการศกษาวจยเกยวกบรปแบบการท าการเกษตรทเหมาะสมกบ

พ นทขนาดเลก มการเชอมโยงการท างานระหวางกระทรวงเกษตรและสหกรณกบกระทรวงพาณชย เพอให

ทราบปรมาณ และคณภาพสนคาเกษตรตามความตองการของตลาด

(2) สงเสรมความรวมมอในการพฒนาการเกษตรระหวางภาครฐ เอกชน เกษตรกร และ

ผบรโภค โดยรวมพลงกนทกภาคสวนรวมกนแกไขปญหาและขบเคลอนการพฒนาภาคการเกษตร บรหาร

จดการสนคาเกษตรต งแตตนทาง กลางทาง และปลายทาง โดยยดหลกการแบงปนผลประโยชนรวมกน

(3) ด าเนนการตางๆ ทจะเปนปจจยสนบสนนการแกไขปญหาดานการเกษตร อาท

ปรบปรงกฎระเบยบขอบงคบเกยวกบเกษตรพนธะสญญาใหมความเหมาะสมและเปนธรรม ออกกฎหมาย

ควบคมการท าสญญาระหวางเกษตรกรกบเอกชน และด าเนนมาตรการชวยเหลอเกษตรกรในกรณเกด

ขอพพาทกบบรษทเอกชน

- ๔๘ -

1. วตถประสงค

1) เพอใหประเทศไทยเปนศนยกลางการผลต การคา และการแปรรปสนคาเกษตรทส าคญ

ของภมภาคอาเซยน

2) เพอสนบสนนกระบวนการผลต การแปรรป และการตลาดสนคาเกษตรไปสคณภาพและ

มาตรฐานสนคาปลอดภย

3) เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการโซอปทานสนคาเกษตร

2. เปาหมาย

1) มลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑขยายตวเฉลยไมต ากวารอยละ 2.5

2) การผลตสนคาเกษตรและผลตภณฑมประสทธภาพและคณภาพมาตรฐานเพมข น

3. ตวชวด

1) อตราการขยายตวของมลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑ

2) จ านวนฟารม/โรงงาน ทไดรบการรบรองคณภาพมาตรฐาน

4. แนวทางการพฒนา 8 แนวทาง

1) สงเสรมการผลตสนคาเกษตรใหไดมาตรฐานรองรบความตองการของตลาด เพอพฒนา

สนคาเกษตรใหมคณภาพและไดมาตรฐาน สรางมลคาเพม และเพมความสามารถในการแขงขน ดวยการ

1.1) พฒนากระบวนการกอนการเกบเกยว (Pre-harvest) เพอลดตนทนการผลตและรองรบ

กระบวนการผลตสนคาเกษตรใหมคณภาพตามมาตรฐานสากล โดยสนบสนนการพฒนาพนธด (พช ประมง

ปศสตว) การกระจายพนธดอยางเพยงพอและทวถง รวมท งสนบสนนการรวมตวของเกษตรกรรายยอย

ผลตเปนระบบแปลงใหญ เพอประโยชนในการบรหารจดการ การใชปจจยการผลตและเครองจกรกล

การเกษตรรวมกน

1.2) สนบสนนการปรบเปลยนการผลตตามศกยภาพความเหมาะสมของพ นท และ

ความตองการของตลาด (Zoning by Agri-Map) โดยมมาตรการชวยเหลอเกษตรกรทปรบเปลยนการผลต

เชน สนบสนนปจจยการผลต การจดหาแหลงสนเชอดอกเบ ยต า เปนตน

1.3) พฒนากระบวนการหลงการเกบเกยว (Post-harvest) เพอรกษาคณภาพสนคาเกษตร

ลดการสญเสยระหวางเกบเกยวผลผลตจนถงมอผบรโภคหรอโรงงานอตสาหกรรม การออกแบบผลตภณฑ

บรรจภณฑตามความตองการของตลาดเพอสรางมลคาเพมใหแกสนคา เกษตร พรอมพฒนาระบบ

การตรวจสอบยอนกลบ (Traceability) ทมประสทธภาพ เพอสรางความเชอมนใหแกผบรโภค

ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน

- ๔๙ -

1.4) สรางองคความรและปลกจตส านกดานอาหารปลอดภยต งแตระดบเยาวชน เพอให

เกดความตระหนกท งผผลตและผบรโภค พฒนาองคความรและสรางความเขาใจเกยวกบมาตรฐาน

สนคาเกษตรใหแกเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และบคคลทวไป สรางความตระหนกถงความส าคญของ

ระบบการผลตทดตลอดโซอาหาร เชน GAP, GMP, HACCP ส าหรบการผลตพช ประมง และปศสตว รวมท ง

สงเสรมการประชาสมพนธถงความแตกตางของสนคาเกษตรทผลตตามมาตรฐานกบสนคาทวไป

1.5) ก าหนดมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารใหเปนมาตรฐานบงคบท งในระดบฟารม

โรงงานแปรรป โรงฆาสตว และอาหารทพรอมบรโภค รวมท งผลกดนใหเกดมาตรฐานการผลตสนคาเกษตร

ระดบอาเซยน เพอใหเปนมาตรฐานเดยวกนรองรบการเปนศนยกลาง (Hub) ของภมภาค

1.6) สนบสนนการถายโอนภารกจการตรวจสอบฟารม การตรวจวเคราะหสนคา และการรบรอง

ฟารมใหกบภาคเอกชนทไดรบอนญาตอยางเหมาะสม

2) สงเสรมการบรหารจดการโซอปทานสนคาเกษตร ดวยการ

2.1) ถายทอดองคความรเกยวกบการบรหารจดการโลจสตกสและโซอปทานการเกษตร

ใหแกเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตรอยางตอเนอง โดยเฉพาะการจดการ

โซอปทาน การสรางโซคณคา และการบรหารจดการโลจสตกสในระดบฟารม (Logistics Management from

Farms to Forks) เพอใหไดผลผลตตามความตองการของตลาด รวมท งสนบสนนเกษตรกร สถาบนเกษตรกร

และผประกอบการธรกจเกษตรใหเหนถงความส าคญในการน าความรดานการบรหารจดการโลจสตกส

และโซอปทานมาใชในการประกอบอาชพของตนเอง

2.2) สงเสรมเกษตรกรและสถาบนเกษตรกรท าการเกษตรแบบกลมการผลต (Cluster)

เครอขายวสาหกจ และเกษตรพนธะสญญา (Contract Farming) กบผประกอบการธรกจเกษตร เพอเขาส

อตสาหกรรมเกษตรแปรรปท งภายในและตางประเทศ โดยเฉพาะกลมประเทศเพอนบาน เพอสงออก

สนคาเกษตรแปรรปไปยงประเทศทสาม

2.3) สนบสนนและพฒนาสถานท พ นท หรอศนยกระจายสนคาของสหกรณ (Cooperative

Distribution Center: CDC) ใหเปนแหลงรวบรวม คดแยกคณภาพและกระจายผลผลตหรอผลตภณฑไปยง

ตลาดผบรโภคระดบตางๆ ต งแตระดบพ นท ชมชน จงหวด/ขามจงหวด และประเทศ

2.4) สนบสนนใหมการจดต งศนยบรการในชมชนเพอใหบรการรบจาง จดเกบ กระจาย และ

ขนสงสนคาเกษตร เชน การใหบรการเชาเครองจกรกลการเกษตร หองเยน ลานตาก และคลงสนคา โดยเนน

ใหสถาบนเกษตรกรเปนผบรหารจดการธรกจ

2.5) สนบสนนการสรางเครอขายพนธมตรดานการบรหารจดการโลจสตกสระหวางเกษตรกร

สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตร เพอแลกเปลยนองคความร เทคโนโลย นวตกรรม

- ๕๐ -

การบรหารจดการโลจสตกสและโซอปทาน เชน การวางแผนการผลตสนคาเกษตร การวางแผน การขนสง

ผลผลตรวมกน

2.6) การดแลรกษาคณภาพผลผลตโดยใชความเยน (Cool Chain) ส าหรบสนคาผก ผลไม นม

เน อสตว และประมง เพอเพมประสทธภาพโลจสตกสสนคาเนาเสยงาย พฒนากระบวนการลดการสญเสย

อาหารตลอดโซอปทาน ต งแตข นตอนการเพาะปลก การเกบเกยว การแปรรป การบรรจหบหอ การขนสง

การจดเกบและการกระจายสนคาจนถงมอผบรโภค

2.7) สงเสรมใหเกษตรกร/สถาบนเกษตรกรปรบปรงประสทธภาพโลจสตกสต งแตระดบฟารม

จนสงมอบสนคาเกษตรถงมอผบรโภค ครอบคลม 3 มต ไดแก มตตนทน (Cost) มตเวลา (Lead Time) และ

มตความนาเชอถอ (Reliability) โดยใหความส าคญกบกจกรรมโลจสตกสทส าคญ ไดแก (1) การคาดการณ

ความตองการสนคาเกษตรกอนการผลต (2) การบรการลกคาท งกอน ระหวาง และหลงรบค าสงซ อ

(3) การจดซ อปจจยการผลต (4) การสอสารดานโลจสตกสเพอใหสงมอบสนคาเกษตรไดตรงตามทลกคา

สงซ อ (5) การขนสงสนคาเกษตร (6) การบรหารจดการภายในสถานทเกบสนคาเกษตร (7) การบรหาร

จดการสนคาเกษตรในสตอก (8) การเกบเกยว คดเกรด และบรรจหบหอ และ (9) การตรวจสอบยอนกลบ

และการตกลบสนคาเกษตร

3) เพมมลคาสนคาเกษตร ดวยการ

3.1) สงเสรมการผลตสนคาเกษตรทมคณภาพ เอกลกษณ และมลคาสงตามความตองการ

ของตลาดเฉพาะกลม (Niche Market) ยกระดบราคาสนคาดวยการสรางตราสนคาเกษตรปลอดภย

เกษตรอนทรย และฮาลาล สรางศนยจ าหนายสนคาส าหรบตลาดเฉพาะกลม เชน รานคาสมนไพร

รานผาไหมไทย ทเนนขายกลมลกคาทมก าลงซ อสงและนกทองเทยวจากตางประเทศ เปนตน สงเสรมการ

ข นทะเบยนการคมครองสงบงช ทางภมศาสตร (Geographical Indications: GI) และเพมมลคาสนคาเกษตร

ดวยเศรษฐกจดจทล (Digital Economy) เชน การซ อขายผานระบบออนไลน

3.2) สงเสรมการน าภมปญญาทองถนไปใชในการแปรรปเพอเพมมลคาสนคาเกษตร และ

ประชาสมพนธสนคาเกษตรทเกดจากภมปญญาทองถนผานโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ (OTOP)

เพอสรางความไดเปรยบทางการแขงขน และสรางเอกลกษณของแตละชมชน

3.3) สรางมลคาเพมใหกบสนคาเกษตรดวยแนวคดเกษตรสรางสรรคหรอเกษตรประณต

ตลอดโซอปทานสนคาเกษตร ต งแตการผลตจนถงการแปรรปเปนผลตภณฑตางๆ โดยใชเทคโนโลย

สนบสนนการพฒนา เชน การใชนวตกรรมออกแบบบรรจภณฑใหคงความสดของสนคาเกษตร การเปลยน

รปรางผลผลตทางการเกษตรและการสรางเอกลกษณหรอเรองราวแหลงก าเนดใหกบสนคาเกษตร เปนตน

รวมท งการเพมมลคาสนคาเกษตรอยางครบวงจร เชน ผลตภณฑไหม ซงจะชวยเพมมลคาสนคาเกษตร

และสรางความเชอมนใหแกผบรโภคท งในและตางประเทศ

- ๕๑ -

3.4) สงเสรมและสนบสนนการทองเทยวเชงเกษตร โดยพฒนาใหเปนแหลงทองเทยว

ทนกทองเทยวสามารถท ากจกรรมรวมกบชมชนได เชน การด านา การทอผา เปนตน พฒนาศนยปราชญ

ชาวบานใหเปนแหลงทองเทยวเชงเกษตรแบบครบวงจร สงเสรมการทองเทยวเชงเกษตรสขภาพ เชน

ศนยรกษาโรควถธรรมชาตบ าบด การท าสปาสมนไพร ธรกจรานอาหารเพอสขภาพ เปนตน พฒนา

เครอขาย แหลงทองเทยวเชงเกษตร สรางมาตรฐานแหลงทองเทยวเชงเกษตร รวมท งประชาสมพนธ

การทองเทยวเชงเกษตรอยางเปนระบบ ดวยความรวมมอจากภาครฐ ภาคเอกชน และผน าชมชน เพอสราง

รายไดเขาสชมชน

4) จดตงศนยกลางและพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตร โดยไดรบการสนบสนน และ

ความรวมมอจากท งภาครฐ เอกชน และเกษตรกร ต งแตเปนศนยกลางการผลต การแปรรป การจดการ

ผลผลต การตลาด และการคาสนคาเกษตร รวมท งจดสรรสวนตางทางการตลาด (Marketing Margins)

ทเกดข นใหเหมาะสมตลอดโซอปทานของแตละสนคา ดวยการ

4.1) สนบสนนการจดต งศนยเมลดพนธพชและพนธสตวทมคณภาพในอาเซยน เพอพฒนา

และวจยพนธทมคณภาพสง รวมท งพนธทสามารถปรบตวตามสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป เพอให

เกษตรกรเขาถงเมลดพนธพชทด และพนธสตวทมคณภาพอยางเพยงพอและทวถง รวมท งพฒนาเปน

ศนยการเรยนรส าหรบฝกอบรมการผลตเมลดพนธภายในชมชนดวย

4.2) สงเสรมการเปนศนยกลางการผลตอาหาร และสงออกสนคาเกษตรอาหาร และผลตภณฑ

ทดตอสขภาพ สงเสรมการผลตสนคาเกษตรปลอดภย และอาหารฮาลาล เพอสงออกไปยงตลาดเฉพาะ

(Niche Market) ในตางประเทศ รวมท งสนบสนนการเปนศนยกลางโลจสตกสและศนยกระจายสนคาทส าคญ

ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

4.3) สนบสนนการจดต งศนยบรหารจดการสนคาเกษตรหรอตลาดสนคาเกษตร เพอบรหาร

จดการการผลตสนคาเกษตรในพ นทใหมปรมาณเหมาะสมสอดคลองกบความตองการของตลาด และเปน

ศนยกลางซ อขาย แลกเปลยนสนคาเกษตรต งแตระดบพ นทเชอมโยงกบระบบตลาดในระดบตางๆ ต งแต

ชมชน/ทองถน จงหวด ประเทศ และตางประเทศ สงเสรมตลาดสนคาเกษตรทเปนธรรมระหวางผซ อ

และผขาย รวมท งสรางชองทางจ าหนายสนคาเกษตรคณภาพโดยด าเนนการผานสถาบนเกษตรกร

4.4) สราง ปรบปรง และพฒนาโครงสรางพ นฐานหรอสงอ านวยความสะดวกดานการตลาด

ของสถาบนเกษตรกร อาท ตลาดกลาง หองเยน และระบบเทคโนโลยททนสมยใหมความพรอมสมบรณ และ

เพยงพอตอการใชประโยชนและการใหบรการในพ นทตามเสนทางระเบยงเศรษฐกจประตการคาหลก

หรอจดเปลยนถายสนคาและดานทมการขนถายสนคาเกษตร

5) เสรมสรางความมนคงทางอาหารอยางยงยน ดวยการสรางความมนคงดานอาหาร

ระดบประเทศ โดยบรหารจดการส ารองอาหารเพอภาวะฉกเฉน (Food Emergency) กรณการเกดภยพบต

ทางธรรมชาต (อทกภย ภยแลง แผนดนไหว วาตภย) สามารถเขาถงแหลงอาหารท งทางกายภาพ และ

- ๕๒ -

เศรษฐกจอยางเพยงพอ ปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการ เพอการมชวตทดและสขภาพทแขงแรง

รวมถงการผลตเมลดพนธส ารองในชวงทขาดแคลน

6) สนบสนนความรวมมอระหวางภาครฐ และเอกชน (Public Private Partnership: PPP)

ดวยการ

6.1) สนบสนนใหผประกอบการธรกจเกษตรหรอภาคเอกชนเขามามสวนรวมในการลงทน

หรอด าเนนการในรปแบบ PPP (Public Private Partnership) โดยการจดหาโครงสรางพ นฐานหรอสงอ านวย

ความสะดวกทางการเกษตร เชน ศนยรวบรวมและกระจายสนคาเกษตรเพอแสดง จ าหนาย และกระจาย

สนคาเกษตรในแตละจงหวดหรอในพ นททองเทยว เปนตน

6.2) ผลกดนหลกการลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ (Responsible Agriculture

Investment: RAI) โดยใหมกฎหมายรองรบเพอใชเปนหลกการพ นฐานเกยวกบการลงทนภาคการเกษตร

อยางมความรบผดชอบในสาขาการเกษตร เพอปองกนปญหาการแยงชงทดน (Land Grabbing) และ

การเขาถอครองทดนขนาดใหญ โดยยดหลกการส าคญ 10 ขอ ตามหลกการระหวางประเทศเกยวกบ

การลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ โดยองคกรระหวางประเทศ ไดแก UNCTAD, FAO, IFAD, World

Bank รวมจดท าแลวเสรจเมอป 2556 ไดแก (1) มสวนรวมตอความมนคงอาหารและโภชนาการ

(2) มสวนรวมตอการพฒนาเศรษฐกจทยงยนและเทาเทยมกน และการขจดความยากจน (3) สงเสรม

ความเสมอภาคทางเพศและสรางบทบาทใหสตร (4) มสวนรวมและสรางบทบาทใหเยาวชน (5) เคารพ

ตอการครอบครองทดน การท าประมง และการท าปาไม และเขาถงแหลงน า (6) อนรกษและจดการ

ทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน เพมความยดหยนและลดความเสยงตอภยพบต (7) เคารพมรดกทาง

วฒนธรรมและภมปญญาทองถน และสนบสนนความหลากหลายทางชวภาพและนวตกรรม (8) สงเสรม

การเกษตรและระบบอาหารทปลอดภยและดตอสขภาพ (9) ผนวกรวมโครงสรางธรรมาภบาล กระบวนการ

บรหารจดการ และกลไกรบเรองรองเรยนททวถงและโปรงใส และ (10) เขาถงและมงเนนผลกระทบ และ

สงเสรมใหมความรบผดชอบตอการปฏบตหนาท

7) สนบสนนการจดการความเสยงทจะกระทบตอพชผลทางการเกษตร จากการ

เปลยนแปลง สภาพภมอากาศ ภยธรรมชาต และความผนผวนของราคา โดยสรางหลกประกนความเสยง

ทจะเกดข น พรอมท งสรางระบบเตอนภยทางการเกษตรลวงหนา เพอเตรยมความพรอมในการรบความเสยง

ทจะเกดข นในอนาคต ดวยการ

7.1) สรางระบบประกนภยพชผลทางการเกษตรท งพช ประมง และปศสตว โดยให

ความส าคญกบการศกษา วจย รปแบบความเสยงของสนคาเกษตร และระบบการประกนภยทเหมาะสม

เพอลดความเสยงของเกษตรกร โดยค านงถงประโยชนทจะไดรบตอความสามารถในการช าระเบ ยประกน

ของเกษตรกร

- ๕๓ -

7.2) สรางความรความเขาใจเกยวกบระบบการประกนภยพชผลทางการเกษตร เชน

การประเมนเบ ยประกน การประเมนความเสยหาย และการชดเชยคาสนไหมทดแทน รวมถงสทธประโยชน

ทเกษตรกรจะไดรบโดยประชาสมพนธขอมลผานสอตางๆ

7.3) ผลกดนเกษตรกรใหเขาสระบบการประกนภยพชผลทางการเกษตร โดยระยะแรก ภาครฐ

มมาตรการจงใจดวยการสนบสนนเบ ยประกนภยบางสวน

7.4) สนบสนนมาตรการตางๆ ทจ าเปนตอการจดการความเสยงทจะกระทบตอพชผล

ทางการเกษตร อาท การใชเทคโนโลยชวยในการคาดการณสภาพภมอากาศ และการสงเสรมเกษตรกร

ท าการเกษตรทหลากหลาย

8) สงเสรมการคาชายแดน การพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ และความรวมมอระหวาง

ประเทศ โดยมงเนนการสรางความรวมมอต งแตกระบวนการผลต การลงทน และการคาสนคาเกษตรระหวาง

ประเทศ กบเศรษฐกจภมภาคตางๆ ตลอดจนสงเสรมความรวมมอระหวางรฐบาลกบรฐบาลและขยายตอไปยง

รฐบาลกบภาคเอกชน ดวยการ

8.1) สงเสรมการอ านวยความสะดวกดานการคาชายแดนระหวางประเทศไทยกบประเทศ

เพอนบาน โดยพฒนาระบบ National Single Window (NSW) และการใหบรการจดเดยวเบดเสรจ (One Stop

Service) ในสนคาพช ประมง และปศสตว รวมท งสงเสรมการผลตวตถดบเกษตรในประเทศเพอนบาน ใน

กรณทผลผลตในประเทศมไมเพยงพอ แลวน ามาแปรรปในพ นทชายแดนและเขตเศรษฐกจพเศษชายแดน

โดยสนบสนนการท าธรกจแปรรปของสหกรณเพอสงออกไปยงประเทศทสาม เปนการสรางงาน สรางรายได

และแกไขปญหาความมนคงตามแนวชายแดน

8.2) สงเสรมการรวมลงทน และพฒนาการเกษตร ภายใตกรอบขอตกลงทางเศรษฐกจของ

แตละภมภาค โดยเฉพาะกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) ใหเปน

ตลาดเดยว และฐานการผลตรวม (Single market and production base) มการแลกเปลยนเทคโนโลย

องคความรวจยและพฒนารวมกน

8.3) สนบสนนการแลกเปลยนเครอขายการตลาดกบตางประเทศ เพอประโยชนตอการขยาย

ฐานการผลต การตลาดใหกวางข น และเพมชองทางการกระจายสนคาเกษตรออกสตลาด กอใหเกด

การลงทนรวมระหวางภาครฐบาลกบรฐบาล ภาครฐบาลกบเอกชน และภาคเอกชนไทยกบเอกชน

ตางประเทศ

8.4) สงเสรมการประชาสมพนธเกยวกบคณประโยชนของสนคาเกษตรไทยใหเปนทรจก

แพรหลายไปทวโลก

- ๕๔ -

1. วตถประสงค 1) เพอสงเสรมการวจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรแบบบรณาการ

รวมกนท งของภาครฐ ภาคเอกชน และเกษตรกร

2) เพอผลกดนใหน าผลงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรไปใชประโยชน

3) เพอพฒนาระบบสารสนเทศใหสามารถใชประโยชนไดอยางทวถง

2. เปาหมาย

1) งบประมาณดานงานวจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรเพมข นรอยละ 5 ตอป

2) ผลงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรทน าไปใชประโยชนไดเพมข นรอยละ 5

ตอป

3) มการถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรมดานการเกษตร และถกน าไปประยกตใชเพมข น

รอยละ 5 ตอป

4) เกษตรกรและผใชบรการสามารถเขาถงขอมลผานชองทางของระบบสารสนเทศการเกษตร

เพมข นอยางนอยรอยละ 10 ตอป

3. ตวชวด

1) งบประมาณเพองานวจย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตร ตองบประมาณ

ประจ าปของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

2) จ านวนผลงานดานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตรถกน าไปใชประโยชน

3) จ านวนเกษตรกรและผรบบรการทไดรบการถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรม สามารถ

น าความรไปประยกตใชได

4) จ านวนผใชบรการจากระบบสารสนเทศการเกษตร

4. แนวทางการพฒนา 3 แนวทาง

1) สงเสรมและสนบสนนการวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตร ดวยการ

1.1) สงเสรมและสนบสนนการวจยและพฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมการเกษตรต งแต

ระดบการผลต การแปรรป และการตลาดในเชงบรณาการความรวมมอระหวางหนวยงานทเกยวของ เชน

สถาบนเกษตรกร หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน หรอสถาบนการศกษา โดยใชศาสตรดานตางๆ มาสนบสนน

การวจยและพฒนา อาท กระบวนการทางชวภาพ ชวโมเลกล เทคโนโลยสมยใหม การใชพลงงาน แสงอาทตย

(solar cell) การวจยจลชววทยา รวมถงกระบวนการเพมประสทธภาพการผลต การเพมมลคา สนคาเกษตร

และการสรางคณคาสนคาทสอดคลองกบความตองการของผใชงาน ซงจะเปนประโยชนตอการน าไป

ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม

- ๕๕ -

ประยกตใชในพ นทไดอยางแทจรงและสามารถแขงขนไดในตลาดโลก ตลอดจนการใหความส าคญกบ

การศกษาวจยดานเศรษฐกจการเกษตร เพอน าผลการวจยมาแกปญหาความยากจนและลดความเหลอมล า

1.2) สนบสนนงบประมาณเพอการวจยพฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมการเกษตร

ท งในดานการผลต การแปรรป และการตลาด โดยใหความส าคญกบงานวจยเชงนวตกรรมและความคด

สรางสรรค เทคโนโลยสมยใหมและเทคโนโลยชวภาพ เพอชวยในการผลตสนคาเกษตร พฒนาผลตภณฑ

อาหารและผลตภณฑทไมใชอาหารตามความตองการของตลาด เชน การวจยพฒนาเทคโนโลยและ

นวตกรรมเพอทดแทนแรงงานภาคเกษตร นวตกรรมเพอชวยเหลอผสงอายท าการเกษตร เทคโนโลยและ

เครองจกรกลการเกษตรเพอจดการผลผลตหลงการเกบเกยว (Post-harvest Management) การผลตยา

สมนไพรรกษาโรค เปนตน

1.3) สรางนกวชาการดานการวจยการเกษตรรนใหม และพฒนาศกยภาพนกวชาการวจย

การเกษตรในปจจบน โดยสนบสนนทนการศกษาตอ ทนฝกอบรม เพอการวจยท งในและตางประเทศ

รวมท งสนบสนนการปฏรประบบแรงจงใจและเสนทางความกาวหนาในอาชพ (Career Path) ของนกวชาการ

ดานการวจยการเกษตรในระบบราชการ เพอลดปญหาการขาดแคลนนกวชาการ

1.4) สนบสนนการวจยและพฒนาเพอสรางความเขมแขงของภาคการเกษตรรวมกนใน

กลมประเทศอาเซยน รวมท งสรางเครอขายของภาคสวนตางๆ เพอใหมการด าเนนงานอยางเปนหนสวน

กนและเกดประโยชนรวมกน โดยเฉพาะการวจยพฒนาสนคาเกษตรหลกในภมภาคอาเซยน เชน ขาว

ยางพารา ปาลมน ามน เปนตน

1.5) สนบสนนการก าหนดกรอบงานวจยและสรางนวตกรรมใหสอดคลองกบความตองการ

ในระดบทองถน และสนบสนนการตอยอดภมปญญาทองถน เพอใหเกดการสรางสรรคผลงานทสามารถ

ใชประโยชน และเหมาะสมกบสภาพพ นท สงเสรมการจดสทธบตรและทรพยสนทางปญญาดานการเกษตร

ทเกษตรกรประดษฐหรอคดคนข นเอง

1.6) สงเสรมและพฒนาศกยภาพของผร/นกวจยในทองถนใหมสวนรวมในการท าวจยและ

สรางสรรคนวตกรรมทางการเกษตร รวมถงสนบสนนงานวจยเชงปฏบตการรวมกบเยาวชน เกษตรกร

รนใหม และสถาบนการศกษาในพ นท

1.7) สนบสนนงานวจยดานเทคโนโลยชวภาพ (Biotechnology) เพอการปรบปรงพนธพช

พนธสตวใหมคณสมบตตามความตองการ เชน ใหผลผลตสง ทนทานตอสภาพแวดลอมทไมเหมาะสม อาท

ดนเปร ยว ดนเคม แหงแลง น าทวม ตลอดจนสนบสนนงานวจยดานสงแวดลอมทมผลกระทบตอผลตผล

ทางการเกษตร

- ๕๖ -

2) พฒนาเทคโนโลยสารสนเทศการเกษตรและเชอมโยงขอมลอยางเปนระบบ ดวยการ

2.1) บรหารจดการฐานขอมลการเกษตรใหเปนระบบ ครบถวน ทนสมยตลอดเวลา จดเกบ

และเรยกใชไดงาย เชน ขอมลเชงรกเพอบรหารจดการพ นทเกษตรกรรม (Agri-Map)

2.2) สนบสนนและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศการเกษตร เพอใหขอมลขาวสาร

ดานการตลาดและความตองการผลผลตทางการเกษตร มการไหลลนและกระจายไปสเกษตรกรผผลต

อยางทวถง และทนตอเหตการณ เพอใหเกษตรกรสามารถใชประโยชนจากขอมลขาวสารในการวางแผน

การผลตใหสมพนธกบฤดกาลและความตองการของผบรโภค (Demand Driven)

2.3) บรหารจดการชองทางการสอสารเพอใหเกษตรกรและผใชบรการสามารถเขาถง

แหลงขอมลทถกตองเปนปจจบนไดงายและสะดวกรวดเรว อาท การจดท าเปน Application ระบบการเรยนร

ทางอเลกทรอนกส (E – Learning) รายการโทรทศนดานการเกษตร การเผยแพรขอมลผานอาสาสมคร

เกษตรหมบาน ศนยเรยนรในชมชน ตประชาสมพนธ (Kiosk) ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

และศนยปฏบตการเศรษฐกจการเกษตร และเครอขายสงคมออนไลน (Social Network)

2.4) สนบสนนการถายทอดความรการขายสนคาเกษตรและผลตภณฑผานระบบอคอมเมรส

เพอใหความร ค าปรกษาแนะน าแกเกษตรกร สถาบนเกษตรกร ผประกอบการธรกจเกษตรขนาดกลางและ

ขนาดยอม ในการด าเนนธรกจตลาดอเลกทรอนกสไดอยางมประสทธภาพ รวมท งจดท าโครงการน ารอง

การขายผลผลตผานระบบอเลกทรอนกสใหเหนผลอยางเปนรปธรรม

3) สงเสรมการน างานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมไปใชประโยชน ดวยการ

3.1) สรางความรวมมอกบหนวยงานในระดบจงหวด ภมภาค และสถาบนการศกษาตางๆ เพอ

รวบรวมผลงานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการเกษตร โดยจดหาสถานททเหมาะสมส าหรบ

การเผยแพรประชาสมพนธและเปนแหลงเรยนร ใหกบเกษตรกรและผสนใจทวไปเขามาศกษาและ

น าผลงานไปใชประโยชน

3.2) สนบสนนความรวมมอกบผประกอบการภาคเอกชนในการน าผลงานวจย เทคโนโลย และ

นวตกรรมทางการเกษตรไปผลตเพอจ าหนายใหเกษตรกรและผสนใจในราคาทเหมาะสม ชวยลดตนทน

การผลตและลดการน าเขาเครองจกรกลการเกษตรจากตางประเทศ

3.3) สนบสนนการพฒนาเกษตรกร ปราชญชาวบาน หรอชมชนตนแบบสถาบนเกษตรกร

ในการน าเทคโนโลยและนวตกรรมดานการเกษตรทประดษฐคดคนข นเองมาใชประโยชน เพอเปนแหลงศกษา

เรยนร รวมท งสนบสนนการน าเทคโนโลยและนวตกรรมดานการเกษตรมาใชในระบบสงเสรมการเกษตร

แบบแปลงใหมเพอลดตนทน ตลอดจนพฒนาระบบการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม เพอเขาส

การท าฟารมทมความแมนย าสง (Precision Farming) เปนการควบคมตนทนการผลต การใชทรพยากร และ

การตลาด โดยใชเทคโนโลยเขาชวยในการควบคมการใชน า การใสปย การปองกนโรค แมลงศตรพช เทคนค

การผสมพนธ และการเกบเกยว เปนตน

- ๕๗ -

1. วตถประสงค

เพอใหเกดการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดล และยงยนท งใน

แงของการใชประโยชนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

2. เปาหมาย

1) พ นทดนไดรบการจดการและฟนฟ 12,500,000 ไร ในป 2564

2) พฒนาและฟนฟแหลงน าในไรนาปละไมนอยกวา 45,000 แหง และแหลงน าเพอ

การอนรกษดนและน าปละไมนอยกวา 300 แหง

3) พ นทชลประทานเพมข นไมต ากวาปละ 350,000 ไร

3. ตวชวด

1) จ านวนพ นทดนไดรบการจดการและฟนฟ

2) จ านวนแหลงน าในไรนาและแหลงน าเพอการอนรกษดนและน าไดรบการพฒนาและฟนฟ

3) จ านวนพ นทชลประทาน

4. แนวทางการพฒนา 5 แนวทาง

1) ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตร ดวยการ

1.1) ปรบปรง ฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตร อาท ดน น า ทรพยากรทางทะเล สงเสรม

การใชประโยชนจากทรพยากรการเกษตรทมอยอยางจ ากดใหเกดความคมคาและมประสทธภาพเหมาะสม

กบสภาพพ นท รวมท งสนบสนนกจกรรมการเกษตรแบบยงยนหรอเกษตรเชงอนรกษเพอคงความสมดลของ

ทรพยากรธรรมชาต

1.2) สงเสรมการอนรกษพนธกรรมพชและสตวท งในแหลงอนรกษและแหลงทอยตาม

ธรรมชาตใหคงอยอยางยงยน เกดความหลากหลายทางชวภาพ ตลอดจนสนบสนนการท าประมงแบบยงยน

การบรหารจดการทรพยากรประมงชายฝงและประมงน าจด

1.3) สรางจตส านกใหเกษตรกรเหนคณคาในการฟนฟและอนรกษทรพยากรการเกษตร

2) สงเสรมการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม ดวยการ

2.1) สงเสรมการท าการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม โดยจดระบบการจดการของเสยจาก

ฟารมเกษตร ระบบการผลต การแปรรปสนคาเกษตรและอาหาร สรางความตระหนกใหเกษตรกรและ

ผทเกยวของด าเนนกจกรรมการผลตดวยความรบผดชอบตอสงแวดลอมและสงคม สรางความตระหนก

รตามหลกวชาการในการผลตทไมกอใหเกดมลภาวะและไมท าลายสงแวดลอม ตลอดจนสนบสนนความร

ดานวชาการใหเกษตรกร/กลมเกษตรกร

ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน

- ๕๘ -

2.2) สงเสรม และถายทอดเทคโนโลยการท าเกษตรแบบยงยนทเปนมตรตอสงแวดลอม

ใหกบเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และผประกอบการธรกจเกษตร เชน การเกษตรคารบอนต า

การเกษตรสเขยว และการปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agricultural Practice: GAP) เปนตน

2.3) สรางความรและความเขาใจเกยวกบการลดปรมาณการใชสารเคมการเกษตร การสงเสรม

การเกษตรปลอดสารพษใหแกเกษตรกร การควบคมก ากบดแลการใชสารเคมการเกษตร โดยเฉพาะอยางยง

สารเคมปองกนและก าจดศตรพช พรอมท งเรงรดการวจยและพฒนาผลตภณฑธรรมชาตเพอทดแทน

สารเคมการเกษตร และใหมการขยายผลในเชงพาณชยอยางกวางขวางใหแกเกษตรกร

2.4) สงเสรมการน าวสดเหลอใชทางการเกษตร เชน แกลบ เปลอกและเมลด กลบมาแปรรป

เปนพลงงานทดแทน/พลงงานชวภาพเพอใชในระดบครวเรอนและชมชน หรอแปรรปเปนผลตภณฑอนๆ

เชน เฟอรนเจอร เครองประดบ เปนตน เพอสรางมลคาเพม ลดปรมาณขยะมลฝอยและรกษาสงแวดลอม

2.5) สงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร รวมท งผประกอบการธรกจ

เกษตร ผลตหรอประกอบธรกจการเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยน าหลกการสเขยว (Green) มาใช

ในโซอปทานต งแตการเลอกใชวตถดบสเขยว (Green Material) การจดซ อสเขยว (Green Purchasing)

การผลตสเขยว (Green Production) การบรรจภณฑสเขยว (Green Packing) การตลาดสเขยว (Green

Markets) การสรางตราสนคาสเขยว (Green Branding) และการขนสงสเขยว (Green Logistics)

3) บรหารจดการทรพยากรน า ดวยการ

3.1) พฒนาการบรหารจดการพ นทชลประทาน โดยการ

(1) เพมปรมาณน า แหลงน าเพอการเกษตร โดยพฒนาระบบการบรหารจดการน า

ตามสภาพของพ นทอยางทวถงและครอบคลมพ นทการเกษตร และสรางเปนเครอขายชลประทาน

ทสมบรณ รวมท งศกษาความเปนไปไดในการผนน าจากแหลงน าระหวางประเทศ เชน แมโขง สาละวน

มาใชเพอการชลประทานภายในประเทศ

(2) เพมประสทธภาพการบรหารจดการน าตลอดลมน า ท งแหลงน าตนทน สรางแกมลง

ระบบสงน าแบบทอ การใชน าชลประทาน และการลดอตราสญเสยการใชน า โดยการมสวนรวมของชมชน

และผมสวนเกยวของ

(3) ปรบปรง ซอมแซม ดแลแหลงน าและพ นทชลประทานทมอยแลวใหใชประโยชน

ไดอยางเตมประสทธภาพ บรหารจดการเกบกกน าทไหลออกจากระบบชลประทานใหคงอยในพ นท

เพอลดการสญเสยน า

3.2) เพมและปรบปรงแหลงน าขนาดเลกในไรนา และแหลงน าชมชน โดยการ

(1) สงเสรมและสนบสนนการบรหารจดการแหลงน าในระดบไรนาของเกษตรกร

ใหสอดคลองกบลกษณะทางกายภาพของดน ภมประเทศ ขนาดพ นท เพอใหเกษตรกรมแหลงน าไวใชตลอดป

- ๕๙ -

(2) สรางแหลงน าชมชน และระบบจดการแหลงน าชมชนแบบมสวนรวมในพ นท

การเกษตร รวมถงการสงเสรมใหเกษตรกรปลกตนไมและปลกปาโดยชมชนและเพอชมชน

3.3) เพมประสทธภาพของการปฏบตการฝนหลวง เพอบรรเทาปญหาภยแลง ภยพบต

และสรางความชมช นใหกบพ นทเกษตรกรรมและปาไม โดย

(1) เพมศนยปฏบตการฝนหลวง เพอบรรเทาปญหาภยแลง ภยพบต และการสราง

ความชมช นใหกบพ นทเกษตรกรรมและปาไม

(2) เพมประสทธภาพของการปฏบตการฝนหลวงโดยบรณาการความรวมมอกบ

หนวยงานทเกยวของ รวมท งการสงเสรมเครอขายอาสาสมครฝนหลวงในการชวยเหลอและสนบสนน

ภารกจปฏบตการฝนหลวง

(3) ศกษาวจยและพฒนาดานการดดแปรสภาพอากาศ เพอเพมประสทธภาพ

ของการปฏบตการฝนหลวงในการบรรเทาปญหาภยแลง และภยพบต

3.4) ศกษาความเปนไปไดของรปแบบการลงทนรวมระหวางภาครฐกบเอกชนตางประเทศ

และสนบสนนใหเกดการลงทนในระบบบรหารจดการน า เชน การบรหารจดการน าตนทน เทคโนโลย

การพฒนาแหลงน าใหมๆ ระบบชลประทานน าหยด เปนตน

4) บรหารจดการพนทท ากนทางการเกษตร ดวยการ

4.1) บรการจดการพ นทเกษตรกรรมตามความเหมาะสมของชนดพช ปศสตว ประมง

ใหสอดคลองกบลกษณะดน น า อากาศ อณหภม แสงแดด หรอบรหารจดการเขตเกษตรเศรษฐกจ (Zoning)

4.2) สงเสรมการจดรปทดนเพอเกษตรกรรม ใหเกษตรกรมทดนท ากนทมศกยภาพการผลต

เขาถงแหลงน า และมระบบสาธารณปโภคทเอ ออ านวยตอการขนสงปจจยการผลตและกระจายผลตผล

สผบรโภค

4.3) สนบสนนทดนเพอท าการเกษตรแกเกษตรกรทขาดแคลนทดนท ากน กระจายการถอครอง

ทดนอยางเปนธรรมและด าเนนการใหเกษตรกรมกรรมสทธหรอสทธ ในทดนเพอประกอบเกษตรกรรม

อยางทวถง โดยสนบสนนการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมใหไดมาซงทดนท งของรฐและเอกชนทไมได

ใชประโยชนหรอใชประโยชนไมคมคา เพอใหเกษตรกรและผยากจนไดใชประโยชนอยางทวถง

4.4) สนบสนนการออกกฎหมายคมครองพ นทเกษตรกรรมเพอแกปญหาและลดการสญเสย

กรรมสทธทดนของเกษตรกร โดยสนบสนนแนวคดเรองธนาคารทดน โฉนดชมชน ใหเปนหนงในเครองมอ

ปฏรปทดนและกระจายการถอครองทดน เพอชวยใหเกษตรกรมทดนท ากนเปนของตนเอง และใหชมชน

เปนกลไกหลกในการดแลรกษาและพฒนาทดนรวมกบรฐ

- ๖๐ -

5) สรางภมคมกนทางการเกษตรตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) ดวยการ

5.1) จดท าแผนทความเสยงตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสามารถแสดงพ นทการเกษตร

ทอาจไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยเตรยมการแกปญหา จากชมชน และจดท าแผนรวมกบชมชนในการแกปญหา เชน แผนทพ นทเสยงน าทวม ภยแลง ดนถลม น าเคมรกล า การแพรกระจาย

โรคพชและสตว เปนตน รวมท งจดท าการประเมนความเปราะบาง (Vulnerability Assessment) ของพ นทเกษตร

และพ นทชายฝง โดยมการปรบขอมลความเสยงและความเปราะบางใหทนสมยเพอสามารถใชประโยชนใน การจดท าแผนการปรบตว (Adaptation plan) ของภาคการเกษตร ตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

5.2) สรางระบบเตอนภยการใชน าทางการเกษตร และระบบเตอนภยลวงหนา (Early warning

system) ตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เพอใชประโยชนในการเฝาระวงและวางแผนรบมอเหตฉกเฉน (Contingency plan) อนเกดจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ โดยใหความส าคญกบการศกษา

วจย และพฒนาแบบจ าลองพยากรณ และคาดการณภมอากาศรายฤดกาล (Seasonal) เพอการวางแผน

การผลตทางการเกษตรและการจดการทรพยากรน า รวมท งใหความส าคญกบการประเมน ผลกระทบ (Impact Assessment) ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System: GIS) ระบบสนบสนน

การตดสนใจ และการจดการขอมล เพอท าใหระบบเตอนภยลวงหนาสามารถสงขอมลทเปนประโยชนตอ

การปรบตวและลดผลกระทบไปสเกษตรกร ผประกอบการ หนวยงานภาครฐ และผทเกยวของไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

5.3) สนบสนนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการปรบปรงพนธพชและสตวททนทานตอ

ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เชน พนธพชททนตอภาวะน าแลง-น าทวม พนธพชทตานทานตอโรคพช เปนตน เพอสรางภมคมกนและเพมความสามารถในการลดผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

5.4) สนบสนนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรมการจดการระบบเกษตรทชวย

ลดผลกระทบของการเปลยนแปลงและความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เชน เทคโนโลยการเกษตร เพอการท าฟารมทมความแมนย าสง (Precision Farming) การใชระบบส ารวจขอมลระยะไกล (Remote Sensing)

ระบบสารสนเทศภมศาสตร และระบบการจดการน าภายในฟารม เปนตน รวมท ง ถ ายทอด

เทคโนโลยการเกษตรทมภมคมกนตอการเปลยนแปลงภมอากาศ และอนรกษทรพยากรการเกษตร เชน การเกษตรตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ระบบเกษตรผสมผสาน (Integrated Farming System) การปลกพชสลบ

การปลกพชหมนเวยน วนเกษตร การเกษตรตามแนวทางปลกปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง และการเกษตร

ทลดการใชน า หรอใชน านอย เปนตน การน าภมปญญาไทยทเหมาะสมมาใชประกอบการตดสนใจวาง

แผนการเพาะปลกและเพาะเล ยงสตว ภายใตสภาวการณทมความแปรปรวนอนเกดจากการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล

5.5) สรางกลไกและมาตรการทลดผลกระทบโดยกระจายความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน ระบบประกนภยภมอากาศเกษตร การบรหารจดการความเสยงภมอากาศดานการผลต

และการตลาด และตลาดสนคาเกษตรลวงหนา เปนตน

- ๖๑ -

1. วตถประสงค

1) เพอเพมประสทธภาพการบรหารงานแบบบรณาการท งดานบคลากรการเกษตรภาครฐ

และกระบวนการท างานใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง มธรรมาภบาล โปรงใส และตรวจสอบได

2) เพอพฒนาและปรบปรงกฎหมาย กฎระเบยบใหมความทนสมย ถกตอง และเปนธรรม

สอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ และสงคมทเปลยนแปลงไป

2. เปาหมาย

1) ปรบปรงโครงสรางของสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ 15 สวนราชการ

ภายในป 2564

2) จดท ากฎหมายใหม 5 ฉบบ และปรบปรงกฎหมายทมอยเดม 12 ฉบบ ภายในป 2564

3. ตวชวด

1) จ านวนสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ทมการปรบปรงโครงสราง

2) จ านวนกฎหมายทไดรบการจดท าใหม แกไข และปรบปรง

4. แนวทางการพฒนา 2 แนวทาง

1) พฒนาบคลากรการเกษตรภาครฐ ปรบปรงโครงสรางสวนราชการ และกระบวน

การท างาน ดวยการ

1.1) พฒนาบคลากรการเกษตรภาครฐใหเปนมออาชพ (Smart Officers / Smart Researchers)

พรอมรบกบการเปลยนแปลงจากท งภายในและภายนอกประเทศ โดยสงเสรมและปลกฝงจตส านก คานยม

คณธรรม จรยธรรม และสรางวนย สนบสนนการฝกอบรม เรยนรเพมทกษะในการปฏบตงาน ปรบบทบาท

ภาครฐจากผวางแผนและผปฏบตมาเปนผใหการสนบสนนแกภาคการเกษตร โดยเฉพาะบคลากรทใกลชด

กบเกษตรกร ตองรจรง สามารถใหค าแนะน าแกเกษตรกรในพ นทไดอยางถกตองเหมาะสม เปนผถายทอด

ความรใหแกเกษตรกรอยางประจกษแจงตามหลกฐานทางวชาการ รวมถงมแผนการสรางบคลากรทดแทน

เพอรองรบอตราก าลงทจะเกษยณอาย

1.2) พฒนากระบวนการท างาน โดยเสรมสรางแรงจงใจในการท างานใหแกขาราชการ ปรบปรง

โครงสรางการท างานทซ าซอน พฒนาระบบควบคมภายในใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐาน วเคราะหการจดสรร

งบประมาณอยางมประสทธภาพ พรอมท งสนบสนนการด าเนนงานอยางมสวนรวมและบรณาการในระดบ

พ นท สงเสรมการกระจายอ านาจการตดสนใจสระดบทองถน ตลอดจนเชอมโยงการท างานกบกระทรวงอนๆ

ทเกยวของ รวมถงเพมบทบาทการลงทนของภาคเอกชน และบทบาทของสภาเกษตรกรแหงชาต

ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

- ๖๒ -

2) ปรบปรงแกไขกฎหมาย และกฎระเบยบทเกยวของกบการเกษตร ใหมความทนสมย

ถกตอง และเปนธรรม สอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ และสงคมทเปลยนแปลงไป ดวยการ

2.1) พฒนากฎหมายใหม และปรบปรงแกไขกฎหมายทมอยเดมใหเกดความเหมาะสมและ

สอดคลองกบภาวะเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม สามารถคมครองผมสวนเกยวของอยางถกตองและ

เปนธรรม โดยเฉพาะการคมครองสทธของเกษตรกร เพอรองรบกฎกตกาใหม และผลกดนกฎหมายใหมๆ

ทมความจ าเปน เชน สวสดการเกษตรกร การคมครองพ นทเกษตรกรรม กฎระเบยบขอบงคบในเรองเกษตร

พนธะสญญา ปรบปรงกฎหมายทเกยวของกบ “การขายฝาก” ซงเปนสาเหตส าคญของการสญเสยทดน

ท ากนของเกษตรกร เปนตน รวมท งแกไขกฎหมายใหเปนไปตามหลกสากล เพอสงเสรมและสนบสนนการคา

และการลงทนกบตางประเทศ ดวยการปรบปรง/แกไขกฎหมาย กฎระเบยบทเปนอปสรรคทางการคาและ

การลงทน ท งภายในประเทศและตางประเทศ เชน กฎหมายทเกยวของกบการท าประมงผดกฎหมาย (IUU)

กฎหมายทเกยวของกบการลงทนภาคการเกษตรอยางรบผดชอบ (Responsible Agriculture Investment –

RAI) เปนตน

2.2) บงคบใชกฎหมายใหมความเปนธรรมและทวถง สนบสนนการบงคบใชกฎหมาย

อยางเครงครด เชน กฎหมายดานมาตรฐานสนคาเกษตร กฎหมายเกยวกบการควบคมคณภาพ

ปจจยการผลตทางการเกษตร รวมท งเพมการใชกฎวาดวยแหลงก าเนดสนคา (Rules of Origin: ROO)

เพอประโยชนในการอางองทมาของสนคา เปนตน

สวนท 4 กระบวนการขบเคลอนแผนไปสการปฏบต

- 63 -

สวนท 4 กระบวนการขบเคลอนแผนไปสการปฏบต

4.1 กลไกการขบเคลอนแผนพฒนาการเกษตร

4.1.1 ระดบนโยบาย

เพอใหการขบเคลอนแผนพฒนาการเกษตรในภาพรวมของประเทศเปนไปอยางม

ประสทธภาพและสมฤทธผล จงอาศยกลไกระดบนโยบายผานคณะกรรมการจดท าแผนพฒนา

การเกษตรและสหกรณ ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ.2560 – 2564)

ซงมปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนประธานกรรมการ รองปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ 4 ทาน

เปนรองประธานกรรมการ ผแทนหนวยงานนอกสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ภาคเอกชน

สภาเกษตรกรแหงชาต หวหนาสวนราชการในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนกรรมการ

เลขาธการส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เปนกรรมการและเลขานการ และผอ านวยการกองนโยบาย

และแผนพฒนาการเกษตร เปนกรรมการและผชวยเลขานการ มอ านาจหนาทในการก าหนดยทธศาสตร

มาตรการ แนวทาง และทศทาง การพฒนาการเกษตรและสหกรณ ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 – 2564) ใหสามารถน าไปปฏบตไดอยางเปนรปธรรม เพอให

ภาคการเกษตรมการเจรญเตบโตไดอยางมนคงและยงยน พจารณาและใหขอเสนอแนะเกยวกบ

รางแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 (พ.ศ.2560-2564) และแตงตง

คณะอนกรรมการหรอคณะท างานเพอปฏบตหนาทไดตามความจ าเปนและเหมาะสม

4.1.2 ระดบปฏบตการ

อาศยอ านาจคณะกรรมการจดท าแผนพฒนาการเกษตรและสหกรณ ในชวง

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) แตงตงคณะอนกรรมการ

ขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ภายใตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12

(พ.ศ. 2560 - 2564) โดยมรองปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณทไดรบมอบหมาย เปนประธาน

อนกรรมการ หวหนาผตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนรองประธานอนกรรมการ ผแทน

สวนราชการในและนอกสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ผแทนสภาเกษตรกรแหงชาต ภาคเอกชน

ทเกยวของ เปนอนกรรมการ และผแทนส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เปนอนกรรมการและเลขานการ

มอ านาจหนาท ในการก าหนดแผนงาน ทบทวนแผนงาน/โครงการรายปใหเปนไปอยางบรณาการ

สอดคลองกบวตถประสงค เปาหมาย ตวชวดของยทธศาสตรและแผนพฒนาการเกษตร สงตอแผนงาน/

โครงการดงกลาวสการขบเคลอนการด าเนนงานในระดบพนทของหนวยงานตางๆ โดยมกลไก

- 64 -

คณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณของจงหวด ซงมระบบสงการแบบเบดเสรจ (Single

command – SC) เปนหนวยบรณาการขบเคลอนการด าเนนงานใหเปนไปตามแผนปฏบตงาน

4.2 การแปลงแผนพฒนาการเกษตรไปสการปฏบต

สวนราชการระดบกรมในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และกระทรวงทเกยวของ

วเคราะหรายละเอยดยทธศาสตร และแนวทางการพฒนาเพอก าหนดแผนงาน/โครงการส าคญท

สามารถสนบสนนใหบรรลเปาหมายการพฒนาในแตละยทธศาสตร โดยน าแผนงาน/โครงการดงกลาว

ไปจดท าค าของบประมาณประจ าป เพอสงตอสการปฏบตในระดบพนท ทงน แผนงาน/โครงการส าคญ

จะตองเปนไปตามกรอบการเสนอของบประมาณประจ าป 2 มต คอ

1) แผนงาน/โครงการตามภารกจพนฐาน (Function) ของหนวยงาน เปนแผนงานท

ด าเนนการตามหนาทความรบผดชอบเปนปกตประจ าตามกฎหมายจดตงหนวยงานนนๆ ซงมลกษณะ

งานและปรมาณงานทชดเจนตอเนอง

2) แผนงาน/โครงการตามยทธศาสตรส าคญของรฐบาล (Agenda) เปนแผนงานท

ด าเนนการตามหนาทความรบผดชอบทไดรบมอบหมายในเชงนโยบาย ทตองการผลกดนหรอ

เหนความส าคญในชวงระยะเวลาหนง โดยก าหนดประเดน (issue) ทตองอาศยการบรณาการจาก

หลายภาคสวนทเกยวของเปนแผนงาน/โครงการส าคญ เพอน าไปสเปาหมายเดยวกน

ทงน ภายใตแผนพฒนาการเกษตรฉบบน ไดมการก าหนดแผนงาน/โครงการส าคญตาม

ประเดนยทธศาสตรส าคญไวภายใตแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12

(พ.ศ. 2560 - 2564) ดงน

ยทธศาสตร แผนงาน / โครงการส าคญ หนวยงานรบผดชอบ

ยทธศาสตรท 1

สรางความเขมแขง

ใหกบเกษตรกรและ

สถาบนเกษตรกร

1. พฒนาเกษตรกรดวยหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยง

2. เกษตรกรสธรกจเกษตร

3. พฒนาเกษตรกรรมยงยน

4. เกษตรอนทรย

5. พฒนาและสงเสรมเครอขายสถาบนเกษตรกร

6. ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลต

สนคาเกษตร (ศพก.)

7. ธนาคารสนคาเกษตร

กษ. / ศธ. / พณ. / สธ. /

สภาเกษตรกรแหงชาต /

สภาหอการคา

แหงประเทศไทย /

สภาอตสาหกรรม

แหงประเทศไทย

ยทธศาสตรท 2

เพมประสทธภาพ

การบรหารจดการสนคา

เกษตรตลอดโซอปทาน

1. พฒนาคณภาพมาตรฐานสนคาเกษตร

2. บรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน

3. สงเสรมการเกษตรแบบแปลงใหญ

4. สงเสรมการใชเครองจกรกลการเกษตรทดแทน

แรงงานเกษตร

กษ. / กก. / อก. /

พณ. / สธ. / พน.

- 65 -

ยทธศาสตร แผนงาน / โครงการส าคญ หนวยงานรบผดชอบ

5. สรางมลคาเพมสนคาเกษตร

6. เสรมสรางความเขมแขงศนยกลางเมลดพนธ

ประเทศไทย

7. จดการความเสยงทจะกระทบตอสนคาเกษตร

8. บรหารจดการดานการเกษตรในเขตพฒนา

เศรษฐกจพเศษ

ยทธศาสตรท 3

เพมความสามารถ

ในการแขงขนภาค

การเกษตรดวยเทคโนโลย

และนวตกรรม

1. เสรมสรางระบบการวจยและพฒนาเทคโนโลย

และนวตกรรมดานการเกษตร

2. ปรบปรงพนธพช ปศสตว ประมง

3. บรณาการสถาปตยกรรมขอมลและเทคโนโลย

สารสนเทศใหเกดการใชประโยชนรวมกนอยางเปนระบบ

กษ. / วท. /

สถาบนการศกษา*

ยทธศาสตรท 4

บรหารจดการ

ทรพยากรการเกษตร

และสงแวดลอมอยาง

สมดลและยงยน

1. จดการทรพยากรดนเพอความยงยน

2. บรหารจดการการใชสารเคมการเกษตรทงระบบ

3. บรหารจดการน าและเพมพนทชลประทาน

4. จดการปญหาทดนท ากน

5. สรางภมคมกนทางการเกษตรตอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ

6. แกไขปญหาการท าประมงผดกฎหมาย

7. บรหารจดการพนทเกษตรกรรม (Zoning)

กษ. / พน. / ทส. / วท.

ยทธศาสตรท 5

พฒนาระบบบรหาร

จดการภาครฐ

1) ปรบโครงสรางกระทรวงเกษตรและสหกรณ

2) พฒนาบคลากรภาครฐ

3) ปรบปรงแกไขกฎหมายและกฎระเบยบ

กษ. / ยธ.

หมายเหต: แผนงาน/โครงการส าคญอาจมการเพมเตม/ปรบปรงเพอใหสอดคลองกบเปาหมายของแผนและเปนไปตาม

บรบททเปลยนแปลงไป

4.3 การตดตาม และประเมนผลการปฏบตงาน

การตดตามและประเมนผลการปฏบตงานภายใตยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ซงมเปาหมาย

และตวชวดทชดเจน มการตดตามและประเมนผลใน 3 ระดบ ไดแก

1) การตดตามการปฏบตงาน เปนการรวบรวมและตดตามแผนงาน/โครงการ/กจกรรม

ประจ าปงบประมาณ ภายใตยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ซงจะด าเนนการในชวงตนปงบประมาณ

เพอรายงานความคบหนาของแผนปฏบตงานเสนอตอผบรหารและผทเกยวของ

2) การตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน เปนการตดตามผลการปฏบตงานรายป

เพอรบทราบผลการด าเนนงานของหนวยงานบรณาการทเกยวของทงในและนอกสงกดกระทรวงเกษตร

- 66 -

และสหกรณ ซงจะด าเนนการในชวงสนปงบประมาณ รวมทงจดประชมคณะอนกรรมการขบเคลอน

ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร เพอรายงานผลการปฏบตงานประจ าป พรอมทงเตรยมจดท า

แผนงาน/โครงการ/กจกรรมปถดไป

3) การตดตามประเมนผลการพฒนาการเกษตรในระยะครงแผน เปนการใชระบบตรวจ

ราชการเปนเครองมอ หรอกลไกในการขบเคลอนสการปฏบต โดยจะตดตามโครงการอยางใกลชด เพอน าผล

การประเมนมาปรบปรงแกไข และใชเปนขอมลประกอบการตดสนใจเพอจดท างบประมาณปถดไป