9. ud: mesopotamia eta egiptoDBH 1. MAILA

lehen atala. sarrera

Irakurri liburuko 206 eta 207. orriak, irakurri aurkezpeneko lehenengo 6 diapositibak eta osatu

txosteneko lehen atala.

aintzin aroan barrena

iturria: https://www.slideshare.net/123456rgs/cfakepath1-m-13-gaia-ibaietako-zibilizazioak-mesopotamia-zs-rg-3530407

LEHEN ZIBILIZAZIO HANDIAKEZAUGARRIAK:

1- Oso boteretsuak ziren.

2- Gizartea oso hierarkizatua zegoen. Desberdintasun asko zeuden eta bi talde zeuden: pribilejiodunak eta pribilegio gabeak.

3- Erainkuntza handiak egiten zituzten. Tenplu, jauregi...

lehen idazkerak. kuneiformea- Mesopotamian azaldu zen lehen aldiz. - Eguneroko beharrengatik (tenpluetako produktuak

erregistaratu behar zituzten apaizek…)sortu zen.

lEHENENGO IDAZKERAK. HIEROGLIFIKOA- Egipziarrek asmatua. - K.a. 3150 urte inguruan.

TXOSTENAREN LEHEN ZATIA (zuek badituzue fisikoki galderak)1) Kopiatu Aintzin aroko eskema. 2) Marraztu lehen zibilizazioen mapa. 3) Erantzun ondorengo galderak.

a) Zer gertaerak adierazten du historiaren sorrera? b) Zein ezaugarri komun zituzten lehene zibilizazioen? c) Zergatik deitzen zaie ibaietako zibilizazioak?d) Zer da idazkera kuneiformea? Noiz, non eta zergatik sortu zen?e) Idatzi zure izen abizenak kuneiformez. f) Bereizi. Zein idazkera mota da irudi bakoitza?

a

b

bigarren atala. mesopotamia

Mesopotamia. kokapenaTigris eta Eufrates ibaien artean kokatua dago Mesopotamia. Literalki “ibaien artean” esan nahi du grekeraz.

Garrantzi handiko lurraldea da merkataritzarako bide estrategikoan dagoelako (Mediterraneo eta Asia Txikiaren artean dagoelako).

mesopotamiako bilakaera historikoa (208)1. Sumeriarrak.Lehen hiriak sortu

ziren. Uruk eta Ur dira hauetako bi. Hiri-estatuak dira.

2. Akadiarrak.Sargon izeneko erregearekin Sumertar hiri-estatuak garaitu zituzten.

3. Babiloniar inperioa. Hammurabirekin inperioa sortu zen eta gainera idatzizko legea jarri zuen.

4. Asiriar inperioa. Mediterraneraino iritsi ziren Asurbanipalekin.

5. Neobabiloniar inperioa. Nabukodonosor izan zen errege garrantzitsuena.

HIZTEGIA: HIRI-ESTATUA

Mesopotamiako gizartea (210 or.)HIERARKIZATUA dago.

EMAKUMEAK,GIZONEN MENPE.

Bakoitzaren ezaugarriak jakiteko jo liburuko 210. orrialdera.

Mesopotamiako erlijioa- Politeistak ziren:

jainko-jainkosa asko zituzten. Naturako fenomenoak ziren jainkoak eta gizaki itxura zuten. Adibidez, Enlil haizearen jainkoa zen.

- Ez zuten hil osteko bizitzan sinesten.

HIZTEGIAN: POLITEISTA

kultura eta arteaOso trebeak ziren arteetan. Arkua eta ganga erabiltzen zuten eta plataformen gainean eraikitzen zituzten, uholdeengandik babesteko. Horma lodiak zituzten eta koloretazko adreiluak.

Eraikin nagusiak hauek dira eta hirietan kokatzen ziren (harresituak zeuden hiriak):

1-Tenplua. Justizia epaitegia eta eskola zegoen.

2-Zigurat. Dorre mailakatu erraldoiak ziren. Gurtzarako leku eta astronomia behatokiak ziren.

3-Jauregia. Erregearen bizitokia da.

Eskulturan estatuetan jainko eta erregeak irudikatzen zituzten eta erliebeetan gertaera nagusiak.

Ishtar atea. Adreiluak eta arkua erabiliaz

Zigurat

arteaMesopotamiako eskultura, non ez duen mugimendurik.

Gerra eszena adierazten duen erliebea

Babiloniako hiria. Ikus harresiak, tenplua eta jauregia, eskegitako jardinak… Informazio gehiago: https://www.youtube.com/watch?v=wulA4kb8MkY&t=158s

hirugarren atala.egipto

egipto. KOKAPENANilo ibaiaren ondoan garatutako zibilizazioa da. Mediterraneo eta Itsaso Gorriak inguratzen ditu. Ibaiak garrantzia zuen biztanleria bertan pilatzen zen eta komunikabidea zen ibaia.

egiptoko bilakaera historikoa (214-215 or.)Metal Aroan bi erresuma zeuden: Egipto Beherea eta Egipto Garaia. Menes izeneko erregeak bi erresumak bateratuko ditu eta Egipto lehen faraoia bihurtu zen.

Bilakeraz gehiago jakiteko irakurri liburuko 214 eta 215 orrialdeak.

Menes erregea

nola antolatzen zen inperioa? (216 or)1- Buruzagia FARAOIA zen. Botere guztiak zituen berak.Legeak egiten zituen, merkataritza kontrolatzen zuen. Jauregi handietan bizi ziren eta jainkotzat hartzen zituzten; horregatik, belaunikatzen ziren eta debekatua zegoen aurpegira begiratzea. Emakume batzuk faraoi izan ziren.

2- Nobleek ere boterea zuten. Probintziak gobernatzen zituzten. Faraoiaren familiako kideak ziren.

3- Apaizak. Tenplua gobernatzen zuten.

4- Eskribak. Txostenak idazten zituzten, zergen bilketaz arduratzen ziren eta fama handia zuten.

5- Armada. Mugak babesten zituzten.

gizartea (218. or.)

erlijioa 220-221- Politeistak ziren. Osiris,Horus, Isis ziren jainkoetariko

batzuk. - Faraoia ere gurtzen zuten, jainko moduko bat zen. - Momifikatu egiten zituzten gorpuak hobeto mantentzeko eta

hil osteko bizitzara ondo iristeko. Organoak, kanopeko ontzietan sartzen zituzten.

- Tenpluetara sarbidea apaizek eta faraoiek zuten soilik.

hILOBIAK (222 or.)Hil osteko bizitzan sinesten zutnen eta momifikatu egiten zituzten gorpuak, 3 hilobi mota zeuden: mastaba, piramidea eta hipogeoa (irakurri 222.or.)

tenplu baten eskema

egiptoko artea (224.or.)Artea eta erlijioa loturik zeuden horregatik artelan gehienak tenplu eta hilobiak dira.

ESKULTURAN, harria da erabilitako materiala (denboran gehiago irauteko). Oso handiak dira eta ez dute mugimendurik.

PINTURA. Kolo asko erabiltzen zituzten eta ez dute espresio askorik, gainera geroz eta garrantzitsuago orduan eta handiago marraztuko zuten.