1. GAIA: GERTAERA KUANTIKOAK

“Harrigarria iruditzen zait zenbat aldatu den gizakien zibilizazioa pizarra batetan behin idatzitako zirriborro batzuengatik.”

S. Ulam (1909-1984)

KONSTANTE FISIKOAK

ESPEKTRO ELEKTROMAGNETIKOA

XIX. MENDEAREN AMAIERAN: FISIKA KLASIKOA

1800 1905

S. V AC S. 0 S. V S. X S. XV S. XX

MATERIA

ERRADIAZIOA

FISIKA MODERNOA (KUANTIKOA)

GORPUTZ BELTZAREN ERRADIAZIOA

GORPUTZ BELTZAK

(Eisberg, 28 o)

TEORIA KLASIKOA ETA KUANTIKOA

Rayleigh Planck

COBE

Penzias Wilson

EFEKTU FOTOELEKTRIKOA

Hertz Lennard

Millikan

MATERIA ETA ERRADIAZIOA

(Klasikoa)

Dispertsio klasikoan berriz, datorren eta ateratzen den argiaren uhin-luzera berdina izango litzatekeen

COMPTON-EN EFEKTUA

A.H. Compton

Anderson Dirac

Kontserbatzen al da momentu lineala?

min=0.012 A)

X IZPIEN IGORPENA (Bremsstrahlung )

Roentgen

ESPEKTRO ATOMIKOAK

Difrakzio sarea

Gas atomikoa(potentzial altuan

kitzikaturik)

Igorpen

Xurgapen

Lyman Serieak(ultramorea)

Balmer Serieak

(ikuskorra)

Paschen Serieak(IG)

Lyman Balmer Paschen

n = 1

n = 2

n = 3

HIDROGENOAREN IGORPEN-ESPEKTROA

(Eisberg, 119-126 o)

+Ze (nukleoa)

Rutherford

Arrakasta: ( handiak azaltzen ditu)

( rad. txikiegia !!)

THOMSON-EN EREDUA

RUTHERFORD-EN ESPERIMENTUA ETA EREDUA

Geiger Marsden

Thomson

(Geiger eta Marsden fisikariek egindako esperimentua)

BOHR-EN EREDUA

222

2nM

E nR

n

Kuantizazioa beste edozein sisteman betetzen da ere. Adibidez, molekula diatomikoaren rotazioan:

nmvrLn

i fhc

hf E E

Sommerfeld Bohr

T-VLq

L

hq

q

qqq

, p

, ndpJ

Orokortuz:

= 10973700 m-1

RH= 1096800 m-1

n=nr+n

Zuzenketa erlatibista

m =mM/(m+M)

FRANK ETA HERTZ-EN ESPERIMENTUA

Frank Hertz

V0=4.9 V-etan Hq atomoaren elektroi bat kitzika daiteke. V0=9.8 V-etan 2 elektroi kitzikatzen dira.

Elektroiiturria Hg-xafla Hartzailea

V0, elektroien azelerazio-voltaia