x x xAzpeitiko herri aldizkaria x x x2017ko apirila x x x193. zenbakia x x x x x x x x

BIDEAN EZ GERATZEKOBIDEAN EZ GERATZEKO‘Bizitzaz blai’ egitasmoa abian da, errepideko‘Bizitzaz blai’ egitasmoa abian da, errepidekoistripuak saihesteko eta gazteenganistripuak saihesteko eta gazteenganabiadurarekiko lilura apaltzekoabiadurarekiko lilura apaltzeko 20

x x xx x x

x x x x x x x x x sarrera 03

Argitaratzailea.UztarriaKomunikazio Taldea. Azpeitia

Egoitza.Perez Arregi plaza 1, behea,(Azpeitia, 20730)

Telefonoa eta faxa.943 15 03 58Posta elektronikoa.uztarria@uztarria.com

Posta kutxa. 227, AzpeitiaLege gordailua.SS-860/2000Zenbakia. 193.a (2017ko apirila)Urtea.XVIII.a (1999ko azaroan sortua)Maiztasuna.HilabetekariaDiseinua. Eregi Komunikazio etaEuskara Zerbitzuak

Publizitatea.685780412 /uztarria@uztarria.com

Bazkidetza.943 15 03 58Tirada. 2.500 ale hileroInprimategia.Leitzaran GrafikakAzaleko argazkia.Maialen Etxaniz

Webgunea.www.uztarria.eus

Uztarria herri aldizkariarenlaguntzaileak (erakundepublikoak)

Uztarriak Bai Euskarari

iritziaInkesta. Hartuko alduzu parte AsteSantuko ekintzetan? 13

mamiaElkarrizketa. XabierAldalur Dendarteanekoeta Bertaneko merkatariteknikariarekinsolasean 04Klik! Udaltzaingoenegunerokoa iruditan 16Herritik hezten.Azpeitia HerriHezitzailea proiektuaabiatzera doa 26

jakitekoGogoratzen? AzpeitikoZine Klub Elkarteak‘Mateo Txistu’ filmaestreinatu zuen, duela30 urte 34

x x x2017KO APIRILEKO UZTARRIA ALDIZKARIAN ZER?x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

04

Ba al dakizu Zezen Beltz elkartearenYouTubeko kanalak 200.000 ikustaldigainditu berri dituela?. Uztarria

16

34

Izan uztarriaren bazkide1.060bazkidegara Uztarria KomunikazioTaldean; eskerrik asko denei.

Herri aldizkariaz gain, Uztarriaren produktuakere eskuratuko dituzu.Uztarria Komunikazio Taldeakorain arte 13 liburu, CD 1, DVD 1 eta biografiatxikiakatera ditu. Bazkideak baino ez ditu jasotzen.

t943 15 03 58

30eurodira urtean.

Liburuxka biografikoak, oraingoz. Julian Bereziartua, Leo Etxeberria, Valentina Agirre, Santi Lazkano, Amaia Garmendia,Enkarna Arregi, Iñaki Bergara, Bernardo Aizpitarte ‘Kabra’, Enrike Zurutuza, Maria Jesus Arregi, Patxi Azkargorta

Oharra.Uztarriak ez du bere gain hartzenaldizkarian esandako iritzien erantzukizunik

Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Hizkuntza

Politika eta Kultura Sailak(Hizkuntza PolitikarakoSailburuordetzak) diruz

lagundua

mamia x x x x x x x x x kultura04

XABIER ALDALURmerkataritza teknikaria

Dendariak sareanegotea ezinbestekoa da”Interneten aroan bezeroen erosteko ohiturak aldatuizanak erronka berriak ekarri dizkie merkatariei.Gakoa “presentzia digitala” dela dio. .9 Ainitze Agirrezabala

G ipuzkoakomerkataritza eta ostalaritza elkar-teek osatzen duten Dendartea-neko eta Bertan Azpeitiko Merka-tarien Elkarteko teknikaria da.Herriko saltokiek “momentu ho-beak” izan zituztela adierazi du,baina garai berrietara egokitzenasmatzen duenak “aurrera” egin-go duela gaineratu du. Dendarteaneko eta Bertane-ko teknikaria zara. Zer dazure egitekoa? Dendarteanen 24 herritako elkar-teak daude, eta haiek egiten diz-kiguten kontsultei erantzutea etamerkataritza sustatzeko laguntzaematea da nire lana. Bertanen,berriz, 112 bazkide daude, eta el-karteko batzordearekin biltzengara, herria dinamizatzeko zer

“ekintza antolatu aztertzeko etajendeak herrian eros dezan bult-zatzeko. Zer-nolakoa da herrikodenda txikien egoera? Egoera ez da ona, garai hobeakizan zituzten. Izan ere, ekonomiakrisiaz gain, Interneta medio,egundoko aldaketak eman dirakontsumitzaileen erosketa ohitu-retan; egoera erradikalki aldatudu. Oro har, esan daiteke dendatxikien kalterako izan dela, bainagarai berrietara egokitzen asma-tzen duenak aurrera egingo du.Azken urteetan zenbat sal-toki itxi eta zabaldu dira he-rrian?2013an 260 saltoki zeuden etaiaz 249, baina Alde Zaharra in-darberritzeko ahalegina egiten ari

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1990eko martxoak 14.x x xHerria. Azpeitia. x x xBizitokia. Azpeitia. x x xLanbidea.Merkataritza teknikaria.

eta kalitate zerbitzura bideratubehar dute eskaintza, sektorekoelite bihurtuz.Presentzia digitala diozu.Egun erakusleiho garran-tzitsua dira sare sozialak.Nola kudeatzen duzue hori? Sare sozialak, batez ere, kudea-tzen ditugu elkarteko ekintzenberri emateko. Egun, bezeroaetengabe dago Internetera ko-nektatuta, sare sozialei so, etadendariei azaltzen diegu sareanpresente egotea eta hori indar-tzea ezinbestekoa dutela. Zentzuhorretan, formazio ikastaroak an-tolatzen ditugu, adibidez, saresozialen ingurukoak.Merkatariei zuzendutakoikastaroak zer eratakoakdira? Nolako harrera dute?

da Udala, eta ondorioz gero etalokal huts gutxiago dago. Internet bidezko salmentaereduari dagokionez, zer al-daketa ekarri du horrek? Lortu behar duguna da hasieranmehatxua zena dendariek aukerabezala ikustea. Gaur egun, batikbat arropa eta teknologia sekto-reetan, edonor ausartzen da In-ternetez erosten. Hor arazo nagu-sia da sarean prezioa dela lehia-tzeko bidea, eta denda txikiek di-tuzten marjinekin askotan zailada. Denda txikiek presentzia digi-tala izanez, Interneteko dendekeskaini ezin duten gertutasuna

kultura x x x x x x x x x mamia 05

Borondate handia dute, bainakonplikatua da dendariekin ikas-taroak egitea, ordutegiagatik,batik bat. Askotan saiatu garasare sozialen inguruko saioak an-tolatzen, eta azken urtean lan de-zente egin dugu komunikaziorakodatu baseak sortzen eta horienerabileraren inguruko formazioaeskaintzen. Izan ere, gaur egunoso garrantzitsua da denda ba-koitzak bere bezeroen datubasea osatzea bezero horiek fi-delizatzeko eta beraiekin etenga-beko harremana izateko.‘Hemenbuy’ plataforma digi-tala sortu zenuten, herrianbertan erosketak egiteko.Internet ‘arerio’ izatetik‘aliatu’ izatera pasatu al da? Hemenbuy.comen kasuan den-borak erakutsi du jarri zela erre-minta potentea hura erabiltzekoprestatuta ez zegoen jendeareneskuetan. Sarean orrialdea elikat-zeak eta eguneratuta izateak lanhandia du, eta dendariek ez zutenez denborarik, ez formazio egoki-rik hura gestionatzeko. Ez da as-matu plataformari etekina atera-tzen, eta orain ari gara aztertzenbeste saiakera bat egin edo ber-tan behera laga webgune hori.Azpeitia txartela Bertan fi-deltasun txartela ordezka-tzera etorri da. Zer xederekin?Prozesua logikoa da. Lehenbizimerkatari elkarteko fidelizaziotxartela ateratzen da erabiltzaileeideskontuak, zozketetan partehartzeko aukerak... eskaintzeko.Zerbait gehigarria eskaintzeko,ordainketak egiteko eta dirua ate-

ratzeko balio duen Visa txartelaizateko jauzia eman dugu. Horrezgain, udalarekin hitzartuta, herri-tarrek beste funtzio batzuetarakoere erabil dezakete: liburutegikonahiz kiroldegiko bazkide txartelbezala, esaterako. Lortu nahidena da jendeak bere betiko Visagisa Azpeitia txartela erabiltzea.Eta aurrera begira udalarenasmoa da txip bidezko bosgarrenedukiontzia txartel horrekin erabi-li ahal izatea. Kulturaz Bertaneko kide da.Zuen arteko barne lanarenemaitzak zer onura ekarridizkie azpeitiarrei? Bertanek hilero bi lagunentzatafaria zozkatzen du elkarteko ja-tetxe desberdinetan, eta kanpai-na horren harira egin zen bazkideSanagustin jatetxea lehenbizi,eta kooperatiba gero. Bertan Kul-turazen laguntzailea da, eta elkar-lan horren onurez gozatzen dutemerkatarien elkarteko bezeroek.Adibidez, Sanagustinek antolatu-tako ekintza guztietarako sarre-rak zozkatzen ditu Bertanek Fa-cebookeko jarraitzaileen artean.Moda desfilea ere Sanagustinkulturgunean egiten dugu. Zergatik erosi behar dute az-peitiarrek herrian? Hori da norberak norbere buruariegin behar dion galdera. Herrikokaleei bizirik eusteko eta herri de-sertu bat ez izateko sentsibilizatueta herrian erosi beharra dago.Bezero bezala esango nuke herri-ko dendak kalitatezkoak direla,eta dendariak oso profesionalak.Eskaintza zabala dago herrikosaltokietan, kanpora joan beha-rrik izan gabe. Zer erronka dituzue aurrerabegira? Hezkuntza arloan asko dugu egi-teko. Gaur egun, herrian eroste-ko sentsibilizazioa duen bezeroprofila da adinean aurrera doane-na, eta bezeroaren zaharkitze horiez da batere positiboa. Zentzuhorretan, gazteekin eta ikastetxe-ekin lan asko dugu egiteko, txiki-tatik konturatu daitezen herrianerosteak duen garrantziaz.6

Herriko kaleei

bizirik eusteko

herrian erosi

beharra dago”“

Lortu behar

duguna da aukera

bezala ikustea

mehatxua zena”“

iritzia x x x x x x x x x06

A zpeitiarrak bi multzotanbanatzen gara azken urteetan. Alde batetik,multzo handiena dena, Danona aurreko biri-bilgunean autoaren kontrola galdu dutenakdaude. Beste aldetik, biribilgune horretanautoa zuzen eramatea lortu dutenak daude.Egoeraren larritasunarekin oharturik, arris-kuaz ohartarazten duten trafiko seinaleak jarridituzte biribilgunearen inguruan, besteakbeste, 40 jartzen duen seinalea. Seinale ho-riez gain, pintura bidez makalago joatera be-hartzen gaituzten marrazkiak egin dituzte as-faltoan. Baina nork begiratzen die seinaleei?Inor oztopatzen al du pintura zuriak?Loiolara joateko bidean, azken aldian,

jende gehiago dabil laneko txaleko horiarekinkorrikako zapatilekin baino. Azpeitiko bazteraskotan ari dira hobekuntza lanak egiten,behinik behin, intentzio horrekin; alegia, ho-betzeko. Ez da erraza elkarbizitza obrekin,zeren eta zarata ateratzen dute, zikinkeria pi-latzen da eta bide laburrena izan litekeenaezin da erabili. Azken hori da gakoa korrikaibiltzen diren askorentzat, eta, azkarragojoate aldera, hala erabaki zuen herriko korri-kalari ezagun batek: bidea mozteko obrakoseinaleei kasurik egin gabe aurrera egitea.Jada iluntzen hasia zen, beraz, ez zen askorikikusten zuhaitzen gerizpean. Obran zehar ko-rrika zihoala, ustekabean, korrikalariak espe-ro ez zuen sare handi batekin tupust eginzuen. Sarea eta korrikalaria lurrera erori zirenziplo, eta, ondorioz, atletak bi zulotxo egin zi-tuen izterrean. Oroitzen naiz beste batean, urte batzuk

igaro diren arren, Esklabetara nindoala esko-lara orduan ere berandu. Nire aurretik, huraere berandu, beste gazte bat zihoan presaka.Garai hartan Loiola Bideko espaloia kon-pontzen ari ziren eta ingurua hesiz itxita zego-en. Eskolara lehenbailehen iristeko intentzio-arekin nire aurretik zihoan gazteak hesia gai-netik pasatu eta artean langilerik ez zegoenobran zehar egin zuen aurrera. Euri asko ari

Seinaleak

x x xAzken ordurako uzten dugudena, azken dantza horretanoro konpontzea ezinezkoadela jakin badakigun arren

x x x x x x x x x x x x x x x xegoitz arrutix x x

zuen goiz hartan eta, ondorioz, bazter guztie-tan putzuak zeuden. Putzu horietako batetikpasatzen hasi zen gaztea, bat-batean, eskui-neko hanka belaun pareraino zulo bateansartu zitzaion arte: aterkia jausi zitzaion, pra-kak eta zapatilak busti eta eskuineko eskuanzein belaunean min hartu zuen. Ondoren, in-gurura begiratu eta duintasun apur batekinbertatik ateratzen saiatu zen, baina bestepausu bat ematen hasi zenean ezkerrekohanka sartu zitzaion beste zulo batean: ater-kia txikitu zitzaion, prakak eta zapatilak erabatbusti zitzaizkion eta ezkerreko eskuan eta be-launean ere min hartu zuen. Egoera ikusitaerabaki nuen bere atzetik igarotzea, bainaputzua sahiestea aldamenetik.

Egin kasu seinaleeiHorrelakoak gara tamalez; hots, presaka bi-zitzeko apeta dugu. Azken ordurako uztendugu dena, azken dantza horretan oro kon-pontzea ezinezkoa dela jakin badakigunarren. Beraz, ez ote gara damutuko bizitzanahi gisara gozatu ez izanaz, minezko seina-leei kasurik ez egiteagatik.6

iritzia x x x x x x x x x08

It’s complicated to explain. Zailada azaltzen. Halaxe erantzun nion Euskal He-rriko egoeraz galdetuta bikote irlandar bati.Izan ere, nola azaldu ingelesez, nahiko arro-tza zaidan hizkuntza batean, gure herrialdekoegoera zertan datzan, euskaraz azaltzeak erelan dezente ematen digunean?Gure mugetatik kanpo harrapatu naute

gure herriko historian iltzatuta gelditukodiren hainbat albistek, eta atzerrian ere sonahandia izan duten une honetan bertan, eus-kalduna izaki, egoeraz mintzatzea egokituzait. Guztiaz hausnartzeko abagunea izandut. Beharbada, lehenago atentzio handiegi-rik eskaini ez nien hainbat kontu birpentsa-tzeari ekin diot. Distantziak horretan lagun-tzen duelako. Distantziak erakutsi dit, ez gaudela erratu-

ta. Kanpotik begiratuta ere, gure herrikobake-prozesuan izan den blokeo egoerak ezdu inolako zentzurik. Distantziak erakutsi dit,euskal presoen eta euren familien artean da-goen distantzia laburtzeko euskal gizarteakduen beharra lehen mailako arazo bat delagure herrian, orain, inoiz baino gehiago, gai-nera. Distantziak erakutsi dit, edonork egindezakeela barre gure kontura, baina guk ezdugula besteez barre egiteko eskubiderik, or-dainetan irainak jaso gabe. Distantziak era-kutsi dit, gure hizkuntza hiriburuetako erakus-leiho turistikoetako amu folkloriko bat bainoaskoz gehiago dela, maite dugula, bizi dugula.

Leihoak gilotinak diraEz dago gertutik ikusteko kanpoko leihoeta-tik begiratzea baino irtenbide egokiagorik. Ezdut Izarraitzeko belazeak ikusteko aukerarik,ezta etxeko atarian umeak euskaraz entzute-ko okasiorik izan ere, baina kanpoko mundu-tik gertuko mundua begiratzeak, ematen duaukera bizi duguna beste ikuspuntu batetikbehatzeko. Min egin diezazuke barrua begi-ratzeak, ikusten duzuna gustatzen ez zaizu-nean, baina leihoak ez dira errealitatea enko-

Mundua begiratzeko leihoak

x x xOhartu nintzen neuk ere ezingelesez eta ezta euskarazere, minutu batzuk lehenagoesandakotik tutik ulertu

x x x x x x x x x x x x x x x xanartz izagirrex x x

adratzen duten markoak besterik. Munduoso bat dugu mugetatik haratago.Bikote hari azaldu nion Basque country-a

administratiboki bi herrialdetan banatzendela, eta hegoaldeak beste bi zati dituela, be-raiek eskuaz airean puzzle inprobisatu arrarobat irudikatzen zuten bitartean. Armagabe-tzeaz aritu ginen hizketan. Dispertsioaz.Adierazpen askatasunaz eta erabakitze es-kubideaz. Euskaraz bizi al nintzen galdetu zi-daten. Nik, baietz, baina bazela Euskal He-rrian euskaraz ikasteko aukerarik ez zuenikere. Nafarroako zonifikazioaz aritu ginen etaIpar Euskal Herriko elkargoaz, besteakbeste.We don’t understand. Ez dugu ulertzen.

Halaxe erantzun zidan batek guztia entzunostean. Mutu gelditu nintzen. Ezer esan gabeleihotik kanpora begira jarri, eta orduantxeikusi nuen ikusi beharreko dena. Nork ulertu-ko ote du, bada, guk geuk ere ulertzen ezdugun egoera bat. Orduantxe konturatu nin-tzen leku hark bazuela mundua begiratzekoleiho bat, Euskal Herria begiratzeko leihobat, eta ohartu nintzen nik neuk ere ez nuelaez ingelesez eta ezta euskaraz ere, minutubatzuk lehenago esandakotik tutik ere uler-tzen.6

x x xESANA DAGOx x x x x x x x x x

x x x“Gure helburunagusia daaurrekoekegindako lanarekinjarraitzea”IÑIGO ARREGILagun Onak futbol taldeko presidentea

x x x“Ez dut ez naizenanaizelasinetsarazten aritubeharrik orain”XABIER LOZANOgizon transexuala

x x x“Norbait bakarriksentitzen bada edolagun gutxi baditu,aukera polita daibilketa nordikoaegiten hastea”MIREN OSANEAMILIBIAibilketa nordikokoikaslea

Iñigo Arregi.

iritzia x x x x x x x x x10

x x xHIZKUNTZ ESKUBIDEAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

UEMA, hezkuntzan eraginezUdalerri euskaldunetako ikasleak euskararen egoeraz sentsibilizatzeaeta gaiaren inguruan hausnartzea da hezkuntza proiektuaren xedea.Herriko 1.000 ikasle inguruk hartu dute parte. . Ainitze Agirrezabala

Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearen(UEMAren) ekimenez euskararen arnasguneen in-guruko hezkuntza proiektua landu dute AzpeitikoIkastola Ikasberrin, Iraurgi Ikastetxean eta UrolaIkastolan. Guztira, DBHko eta Batxilergoko 1.000ikasle inguruk hartu dute parte egitasmoan. UEMAren hezkuntza proiektuaren helburua da

udalerri euskaldunetako ikasleek euskararen egoe-raz sentsibilizatzea eta gaiaren inguruan hausnar-ketara bultzatzea; izan ere, UEMAko lehendakarieta Udaleko zinegotzi Josu Labakaren esanetan,“azterketek erakutsi dute, gutxi edo asko, euskara-ren arnasguneetan hizkuntzaren ezagutzak eta era-bilerak atzerakada izan dutela. Arrazoi horregatik,

ikasleen sentsibilizazioan eragiteko beharra sentitudugu”.Bi hezkuntza zikloetan metodologia desberdina

erabili dute. DBHn, ikastetxeetako irakasleek emandizkiete klaseak ikasleei, aurrez UEMAko teknika-rien eskutik ikastaroa jasota. Behin edukiak landu-takoan, horiek ikasleei erakusten dizkiete.Batxilergoko ikasleei, berriz, UEMAko teknikariek

ematen dizkiete klaseak. Hala, ikasleek hizkuntzaekologia eta euskararen arnasguneen ingurukohainbat kontzeptu landu dituzte teknikarien lagunt-zaz. Labakak azaldu duenez, “saio horiek ikasleakhausnarketara bideratzen dituzte, eta oso espe-rientzia positiboa izan da”.6

Urola Ikastolako Batxilergoko ikasleak, UEMAren hezkuntza proiektua lantzen. x x xUEMA

x x x x x x x x x iritzia 11

Herenegun, alegia orain 40 urte, ni etziizango naizena, alegia jubilatua, nola irudika-tuko nukeen galdetuta erantzuna bapatekoaizango zen. Gizona mahonezko prakak, txape-la, zigarroa ezpainetan, solysombra kopa ta-pete ondoan eta musean. Emakumea, goitikbehera, lutoz jantzita. Horiek ziren orduan ni-retzat ni laister izango naizenaren prototipoak.Adin tarteen banaketa ere sinplea bezainargia zen: haurra, gaztea, heldua eta zaharra.Banaketa egun ere antzekoa izango da bainanor non kokatu, arazo franko. Urte gutxitan,ordea, mundua asko aldatu da, lurraren erro-

Herenegun, etzix x x x x x x x x x x x x x x xtxetxu urbietax x x

x x xIKUSTEKOA!x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

sAZPEITIKO HERRI GALDEKETAKO MATERIALARI ZUKUA ATERATZEN.Independentziaren gaineko herri galdeketa iazko ekainaren 5ean egin zen Azpeitian, eta datozen hilabeetan galdeketakegingo dituzte Euskal Herriko beste 130 herritan. Maiatzaren 7an, esaterako, Urola Kostako zortzi udalerritan –Aizarnazabal,Azkoitia, Errezil, Getaria, Orio, Zarautz, Zestoa eta Zumaia– egingo dituzte. Busturialdeako hainbat herritan, berriz, apirilaren2an egin zituzten galdeketak, eta, hain zuzen, Bizkaiko eskualdeko txoko desberdinetan kontsultak iragartzeko Azpeitiansobratutako materiala erabili dute, argazkian ikus daitekeenez. .9 Uztarria6

tazio zentrua aldatu dela dirudi. Jubilatuakmunduaren motor bilakatu dira. Gastatzekopatrikan zakarra duten bakarrak dira; haurrenzaintzarako master preziatuenen jabe dira; etaestetikoki aldaketa sinestezina da. Mahonez-ko praka eta txapelaren lekuan, punta punta-ko kirolarien esretika. Zapatila arin, prakamotz, dir-dir egiten duten hanka eta aurpegimoreno-morenoak eta soiltzen hasi den buruatapatzeko bixera xika. Gizon ala emakume.Emakume ala gizon. XXI. mende hasierakoiraultza. Eta denak mobila sutan dutelarik, bi-loben argazkiak eta bideoak whatsapez bidali

eta bidali. Asko aldatu da bai mundua, arlo ho-netan, nik uste, onerako. Baina, etengabe,errotazio zentrua duen jakin gabe, bueltaka ariden nire buruan zalantza. Benetan munduaizango da aldatu dena ala nire pertzepzioa.Alegia, ez ote dugu gauza bera adin ezberdi-netan diferente ikusten? Nik herenegun nuenadineko batek zer nola irudikatuko ote du nietzi izango naizena? Gauza bera estalki ez-berdinarekin? Mutil gazte batek zuka egin zi-danetik ez naiz mutil? Gizon? bera. Gaztesentitu arren kolpetik zahartu eta neure errea-litatean jarri ninduen. Pertzepzio kontua.6

iritzia x x x x x x x x x12

AZPEITIARROK SISTEMA JUDIZIAL PROPIOA. Hilabeteetan herri-ko kafetegi eta tabernetan trending topic izan den zuloen kontua artxibatu da.Baina horrek zer axola du? Azpeitiarrok ez dugu epaileen eta ikerketen beharrik sei-nalatu eta epaitzeko, inor baino azkarragoak baikara. Kalean topatzen dugun aurre-nak bere bizilagunaren errainaren lehengusu alargunaren osabarekin soldaduskaegin zuenari entzun ziona baino testigantza fidagarriagorik ba al dago ba?

Atera gillotina plazara

x x xMARTXOKO ARGAZKIEN OINAK. HIL HONETAN...x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

BADAUKETBA AURTENE GOUE. Asko gusta-tzezaten iniziatibie da hau, kontzertu normal baten zurrun-tasunikbe oholtza gañea iyo, txoruena in, gitarrak astinduta zarata pixket ateatzeko egune. Penie nere kualidadienartien ritmue ta musikako sena ez eotie.

Gitarrai hautse kentzen

ESPABILATU GAITEZEN. Euskal Herria Europako herrialdeaurreratuenekin alderatzen dugu askotan, eta merezimenduz nire ustezhainbat alorretan, baina badaude oraindik asko landu beharreko atalak.Horietako bat familia eta lanaren arteko kontziliazioarena da, oraindik

Emakume langileakere emakumeak izanik kaltetu nabarmenenak. Bidegabea izateaz gain,jaiotze tasa ahula eragiten du horrek, eta martxa honetan ea zer biztan-leriak egingo duen etorkizunean horrenbeste jubilatu mantentzekoadina lan.6

xxxx x x x x x x x x x x x xjulen eizmendix x x

Azkenean heldu da asteburua; errutinatik irteneta lagunekin egoteko unea. Astea gogorra izan da,mila zeregin eta astirik ez, kezka ugari eta hau ezine-gona! Barrua hustu beharra dut, lagunekin hitz egineta haien iritzi eta gomendioak jaso. Irrikaz nago jen-dea ikusteko, kalera irten eta elkarren berri emateko.Hala ere, arratsaldea oso bestelakoa ari da iza-

ten, kafea irabiatzen ari naiz, katiluari so; eta lagu-nek, behatzarekin irrist eta irrist, pantailatik ez dutebegirik altxatzen. Urduri nago, eta lehen mugikorre-tik adierazi diedanean banuela premia korapilo hauaskatzeko, beraiek ere elkar ikusteko eta deskonek-tatzeko gogoa zutela iruditu zait. Orain, aldiz, norbere munduan dago, mugikorrari itsatsita, orainaldifisikotik at. Bata arduratuta, igo duen azken argaz-kiak uste baino arrakasta gutxiagoa izan duelako,eta hor dabil milaka argazki erne aztertzen. Bestealarritu egin da whatsappeko elkarrizketa baten mo-menturik interesgarrienean bateria agortzear duela-

Bakartaldeanx x x x x x x x x x x x x x x xlierni varelax x x

ko eta orain haria moztu ezin duelako. Beste biakyoutuberrak ikusten eta kiroleko auskalo zer kontu-tan dabiltza. Eta ni, bien bitartean, buruari, kezkei,kafeari eta parean topatutako guztiari bueltak ema-ten. Bostok elkarren ondoan gaude, taldean, bainani bakarrik sentitzen naiz, haririk gabeko elkarrizke-tetan nabil nondik heldu ez dakidala, eta loa kentzendidan har hori nola kanporatu ezin asmatuta... Gauregun gero eta zailagoa egiten ote zaigu kalera irteneta zuzeneko harremanak izatea? Ingurura begiratueta mugikorrak ikusten ditut bistan, mahai gainetannahiz esku artean, eta neure buruari galdetzen diotea bakarra ote naizen taldean egonik ere uharte ba-karti bat sentitzen dena.Etxera itzultzeko ordua heldu da, aspaldi amaitu

dut kafea, bai eta haren ondorengo pintxoa eta zuri-toa ere. Ohera sartzera noa eta plin-plin, Whatsap-pa. Kuadrillako taldea:- Zer hunan lehen, ondo al hago?6

Sapiens (“jakintsu”) izena jarri zioten gure gizaespezieari, besteak baino jakintsuago ginelako us-tetan. Usteak erdia ustel, eta erdia balitz gaitzerdi. Bi milioi eta erdi urte dira gizadia –Homo gene-

roa– agertu zela australopitekoengandik. Gure es-peziea –Sapiens– duela berrehun mila urte sortuzen beste espezieren batetik. Geure burmuin gara-tuak gaitasun harrigarriak eman zizkigun –ematendizkigu– onerako zein txarrerako, kreatzaile nahizsun-tsitzaile izateko, senide bihozbera nahiz nagusibihozgabe. Zer aukeratuko ote?Badirudi, tamalez, nagusi izatea aukeratu dugula

orokorrean. Haztea, irabaztea. Beste giza espezie-en eta gainerako abere guztien nagusi bilakatuginen. Ama Lurraren jaun eta jabe ustiatzaile. Eta,jakina, elkarren esklabu, denak nagusi izatea ezbaita posible. Ama Lurraren egoera ez da sekulahain larria izan. Ezta gizaki nahiz herri batzuen etabesteen arteko diferentziak ere.

‘Sapiens’ kinka larrianx x x x x x x x x x x x x x x xjoxe arregix x x

Bere ibilbide kontraesankorrak, hazi eta irabazibehar eroak, amildegiaren ertzera ekarri du espezieosoa. Ama Lurraren jainko suntsitzaile bilakaturik,eboluzioaren beraren nagusi bihurturik, leize-zuloanamiltzeko zorian ageri da, bere buruaz harago jauziegiteko zorian, edo bere buruaz beste egiteko kin-kan. Giza burmuina baino ordenagailu edo izaki (gi-zaki?) inteligenteagoak eta ahaltsuagoak sortzekolehian ari dira multinazional handienak (Google, Mi-crosoft, Apple, Facebook, Amazon, IBM, Nasa...).Zer izango ote da orduan, laster? Gizaki arruntok kondenatuak izango ote gara, or-

duan, teknologia berriei konektaturiko super-giza-kien esklabu izatera? Edo gure espezie osoa izangoote da berak sortutako eta bera baino ahaltsuagobilakaturiko organismo bizidun, ciborg edo robotenbiktima? Ez jakin.Oraindik gure esku dago aukera: denok bizi ala

denok hil. Hil ala bizi.6

Galdetzen hasita,Azpeitian adinakokultur mugimendua –iaz 180 ekitaldi–duten zenbat herri ote daude? . Uztarria

Hartuko al duzuparte astesantukoekintzetan?. Ainitze Agirrezabala

AIMAR AIZPURUA11 urte

“Ez dut asmorik.Arreba gazteenakjaunartzea egingodu aurten, etaopari bezala

familia osoak Pariserabidaiatuko dugu. Astebetepasatuko dugu han, eta biegunetan Euro Disneyra joangogara”.

ELENE ALONSO11 urte

“Beste urteetanhartu izan dutparte AsteSantukooporraldiko

ekintza berezietan. Aurten,ordea, eskolako gelakideekinZestoako Sastarrain baserrieskolara joateko plana egindugu. Hiru egunetan joangogara zaldian ibiltzera etabaserriko jarduera desberdinakegitera”.6

xxxINKESTAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x iritzia 13

iritzia x x x x x x x x x14

x x xHAU HOLAXEENKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x xenok sudupex x x

Hurritz, harrituta naukazu. Urtebeterakohorrelako ahalik gara zenezakeenik ez nuenberehala uste. Badirudi zure musua gai delabere kasa formez eta koloreez haratago gau-zei antzemateko. Ikustekoa da ahoratu nahidizkizudan jangai berriei nola egiten diezun it-zuri. Edozein plastiko marruskatzeko betiprest dituzun hortzak, hesi gaindiezin dira he-gazkin bihurtzen dudan koilararentzat. Alpe-rrik saiatzen naiz tortilarekin, patata zatiekineta frutarekin: mingainera iritsi orduko, eskuzartaz eraisten dituzu sigi-sagan datozkizunaeroplanoak King Kong kume baten pare.

Aeroplanoakx x x x x x x x x x x x x x x x x xxabi bordax x x

Hori ez da txarra, Hurritz. Susmoei bideegokia eman behar zaie. Neurrian fidatzea,bizi garen munduan aurrera egiteko ezinbes-teko antzea da. Bestela, arian-arian ia beti be-randuegi ikasten da. Horregatik zurtu nauzure joerak, ikasteko betarik gabe berez beza-la sortu baitzaizu. Ilearen kolorearekin batera,nire errezelotik zerbait pasatu ote dizudan,horra etorri zaidan azalpen logiko bakarra.Hala bada, agian jatekoa baino hegazkina

izan daiteke atzeraka eragiten dizuna. Beharbada garraiobideak sortuko dizu zuri izu-ikara, eta ni jabetu ez!

Bai, bete berri da Argentinako 1976kokolpe militarraren urteurrena. 41 urte iragandira, baina urtero legez marea jaistean hon-dartzara datoz milaka desagertu. Aspaldihartan, Garage Olimpo filma ikustean, buel-tako txartelik gabeko bidaia haiek hegazkineibegiratzeko era aldatu zidaten betirako.Akaso, geneetan korapilatuta nire geriza ho-rren hondarren bat jasoko zenuen.Ulertu dut, Hurritz. Jatekoa beste modu

batez eskaintzen saiatuko naiz aurrerantze-an. Ea jakiz osatu karabana solidario batekinzorte handiagoa dudan...6

xxxx x x x x x iritzia 15

Axun Esnaolaren txanda da,hil honetako ‘Erotikan Plax!’ ata-lean. Azpeitiarrok zaintzen al dugugeure burua?Gero eta gehiago. Egungo bizi errit-moak, gaixotasunek... Oro har, biziditugun egoera eta gertaera ezber-dinek pizten digute zaintzeko nahia.Kontsoladoreak, bola txi-nak... jostailu erotikoak di-tuzu zure dendan.Bai, gauza ezberdinetarako. Nor-malean, bola txinei erabilpen tera-peutikoa ematen zaie zoru pelbi-koa lantzeko. Kontsoladoreak, be-rriz, plazerrerako erabiltzen dira.Zer produktu naturalek la-gundu dezake desio sexualaigotzen?Makak. Jalea batzuek ere libidoaigotzen laguntzen dute. Bere ga-raian sobretxo batzuk ere egonziren. Sobreetan olioa izaten zen,eta aluan emateko erabiltzen zen.Harreman osasuntsu batizateko zer da beharrezkoa?Elkar ulertzea alor guztietan. Ho-rrekin edozein lekutara joan zaitez-ke, neska! Mendira, ohera...

Erotikan Plax!x x xhaizea egiguren-edurne mendizabal (Arremanitz-eko kideak)x x x

Gustuko gorputz atal bat?Bularrak.Bidaiatzeko leku bat?Mexiko, handik etorri berria naiz.Baina, egia esan, edozein tokitarabidaiatuko nuke.Usain bat?Limoia, freskotasuna.Janari goxo bat?Likordun bonboiak.Oilo ipurdia jartzen dizunabesti bat?

Benetako oilo ipurdia Xalbado-rren heriotza elizan entzuteak.Plan borobil bat?Afaria konpainia eder batekin. Er-lojurik gabe patxada ederrean,egiten duguna egiten dugula elka-rrekin gozatuz.Oroitzapen polit bat?Marokoko basamortuan, isiltasunederrean, ilunabarra hondarrezkomenditxo eta jaima artean ikusteaeta sentitzea.6

xxxAXUN ESNAOLAx x x

x x xErotikan Plax! Sexu eta bikote aholkularitza:Sindikatu Zaharra, 2. solairuawww.azpeitikoudala.eus/sexu 688897920Hitzorduak, apirilean: hilaren 5ean (16:00-19:00) eta 29an (10:99-13:00).

Zer esango zenioke armairu-tik atera nahi duenari?Atea zabaltzeko lasai asko.Zeloei buruz zer iritzi duzu?Oso traizioneroak direla.Zerk egiten zaitu erakargarri?Begiek. Horiekin hitz egiten dutaskotan.Zerk sorgintzen zaitu?Ardo onak, kar, kar, kar.Osagarri bat?Kulero fin polit batzuk.

Adina. 45 urte.Jaioterria. Beizama.Bizitokia. Azpeitia.Lanbidea. Belar dendakoarduraduna.

24 orduz, 365 egunezAzpeitiko Udaltzaingoen lan-taldea 18 lagunek osatzendute. Herriaren zerbitzura egunerokoan egiten dutenlana iruditan jaso du Uztarriak. 9. Ainitze Agirrezabala

sTRAFIKOA ZUZENDU.Herriko trafikoari ahalik eta txukunen eusteko, udaltzaingoenzereginetako bat da trafikoa antolatzea, batik bat, eskolako sarrera-irteeretan. Ibilgailuek zamalanetarako guneak eta ilara bikoitzakerrespetatzen dituzten ere kontrolatzen dute. Argazkian, JosuUsabiaga udaltzaina trafikoa zuzentzen.

mamia x x x x x x x x x klik!16

sOBREN KONTROLA.Herriko obra pribatuak kontrolatzeaz arduratzen da Mari Cortes udaltzaina. Besteak beste,obretako edukiontziek, aldamioek... leku publikoa zenbat egunetan zenbat metro hartzenduten neurtzen du, ondoren txostena udalera bidaltzeko, horrek guztiak tarifa bat du eta.Horrez gain, obrak egiteko lizentziak eta baimenak behar bezala dituzten ere aztertzen du, etajatetxeetako eta tabernetako terrazek leku publikoa zenbat hartzen duten ere berrikusten du.

klik! x x x x x x x x x mamia 17

GARABIA.Oso gaizki aparkatutakoibilgailuak garabiarekineramaten dira. Jabeak autoaudal-biltegitik ateratzeko 64euro ordaindu behar ditu, eta200 euroko isuna. Azkenkopuru horren kasuan, erdiaordaintzeko aukera dagoberehala ordainduz gero.Autobusaren geltokianuztea, garaje sarreraoztopatzea, ilara bikoitzeanuzteagatik beste kotxerenbat atera ezinda geratzea...hutsegite larriak dira.

s

mamia x x x x x x x x x klik!18

s JABEA NOIZ AZALDUKO ZAIN...Galdutako gauzak jasotzeko armairua dute udaltzaingoarenegoitzan. Giltzak, jostailuak, arropa, betaurrekoak... dituztegordeta. Bitxikeria bezala, Jose Anjel Aristi udaltzainburuak diohortzordeak eta audifonoak ekarri izan dizkiotela. Dirua, erlojuaketa bitxiak giltzapean gordetzen dituzte, eta bi urteko epeanjabea agertzen ez bada, aurkitu zuenari itzultzen diote.

DESFRIBILADOREAK.Zazpi desfribiladore ditu alokairuan hartuta udalak: haietakobi udaltzaingoaren bi kotxetan daude, eta gainontzekoakkiroldegian, igerilekuan, Soreasun, Izarraitz frontoian...Jendea asko biltzen den herriko gune publikoetan, alegia.

s

IREKI ETA ITXI.Udalaren eraikinak goizekolehen orduan irekitzeaz etagauean ixteaz ereudaltzainak arduratzen dira.Argazkian, Euskal Herriaauzoko Karmelo Etxegaraiikastola ixten.

s

sISUNA JARTZEN.Ilara bikoitzean aparkatutakoargazkiko furgonetari isunajartzen ari zaio Usabiagaudaltzaina.

klik! x x x x x x x x x mamia 19

sSONOMETRIA PROBA EGITEN.Tabernaren baten gainean edo inguruan bizi den herritarra musikaren zarata altuagatik kexatubada, haien etxera joaten dira zarata maila neurtzera. Ondoren, txostena udalera bideratzenda, eta udalak hartzen ditu hartu beharreko neurriak.

ALKOHOLEMIA.Istripu guztietan egiten diegu alkoholemiaproba gidariei. Bestalde, norbait moduzelebrean ikusten badugu autoa gidatzen, hariere proba egiten diogu. Argazkian, herritar batputz egiten.

s

Errepidean, tentuzAbiadura kulturaren inguruan gazteak kontzientziatzeaeta auto eta moto istripuak saihestea helburu, BizitzazBlai egitasmoa abian da herrian. .9 Ainitze Agirrezabala

Kotxea 230 kilometro orduko abiaduran. x x xMaialen Etxaniz

mamia x x x x x x x x x gizartea20

Z ilindrada handiko motoaketa kotxeak edukitzeko desioa; derrapatzeak,tronpoak edo elkarren arteko lasterketak egi-teko zaletasuna... Azpeitian oso errotuta da-goen kultura da abiadurarena, batik bat muti-len artean. Denboran atzera eginez gero,luzea da moto edo auto istripuetan biziagaldu duten edo bizitza aldatu zaien azpeitiargazteen zerrenda. Abiadura eta ausardia lo-tzen dituen eredu horrekin hausteko eta abia-dura kulturaren inguruan hausnartzeko, Az-peitiko Udala Bizitzaz Blai egitasmoa ari dalantzen hainbat eragilerekin elkarlanean, halanola Errezilgo Udalarekin, Harremanak Osa-sun Zentroarekin, herriko ikastetxeekin,Udaltzaingoarekin, osasun arloko profesio-nalekin, istripuak izan dituzten herritarrekineta haien senideekin, Stop Istripuak Elkarte-arekin, herriko auto gidari batzuekin eta Er-tzaintzarekin. Harremanak osasun zentroa proiektuaren

erdigunean dago, eta bertako berdintasunteknikari Ana Elosegiren esanetan, “abiadu-raren kontzientzia hartzeko eta istripuaksaihesteko prebentzioan oinarritzen denproiektua da, hezkidetza lantzea helburu”.Elosegik adierazi du, duela bi urte, Zestoatikbueltan hiru gazte hil zirenean erabaki zutelazerbait egin beharra zegoela. “Hausnartzenhasi ginen Errezil bezalako herri txiki bateannola zitekeen hainbeste mutil gazte hil motoeta auto istripuetan”. Izan ere, azken hamarurteotan bost mutil hil dira Errezilen, hasi 5

Abiadura kulturaren inguruan hausnartzekosaioak antolatu dituzte.

SIMULAZIOA ETA LEKUKOTZAK.Antzezpena. Lehen saioak Soreasun izandu hitzordua, apirilaren 4an, eta istripu bateneszenaratzea egin dute. Bi saio ireki izandira, 10:00etan eta 12:00etan, eta nahidutenek joateko aukera izan dute. Herriko400 bat gaztek ikusi dute antzezpena. Testigantzak. Suhiltzaileek, medikueknahiz udaltzainek lekukotzak eskaini dituzte.Haiez gain, testigantzak kontatu dituztemoto istripua izan eta semea gurpildunaulkian duen Arantxa Lizasok eta Jorge delCid auto gidariak.

SOLASALDIAK.Ikasleekin. Aste Santuko oporren ostean,herriko hiru ikastetxeetako DBH 4. mailan,Batxilergoko bi mailetan eta AzkoitikoLanbide Heziketan saio bana eskainiko duteHarremanak Osasun Zenteko kideek,ondorioak eta emozioak lantzeko etabalorazio bat egiteko. Gurasoekin. Egitasmoarekin bukatzeko,gurasoentzako hitzaldia eskainiko dute.

x x xFORMAZIO SAIOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x

urtetatik eta 30 urtera artekoak. Elosegi Erre-zilen bizi da, eta kontatu du “pertsonalki harri-tu” egiten zuela gazteen artean, mutiletan,batik bat, zegoen “kulturak, kotxeetarakoduten afizio bereziak eta hori guztia ume txi-kietara nola transmititzen den ikusteak”.Hausnarketa haietatik abiatuta, abiadura

kultura birpentsatzea xede, Bizitzaz Blaiproiektua sortu zuten hainbat errezildarrekhango udalarekin lankidetzan. Iazko urrianegin zituzten saioak haurrekin, irakasleekineta gurasoekin, eta “balorazio oso ona” egi-ten dutela adierazi du Elosegik. “Ikasleek osoondo erantzun zuten, eta guraso askok es-kertu zigun tabua zen gaia landu izana”. Hezi-ketan eragiten jarraitzeko asmoz, Errezilenegitasmoa bi urtez behin lantzea erabakidute.

Abiadurak eta istripuek, ordea, ez ditu soilikErrezilgo bizilagunak kezkatzen, eta han ai-tzindaria izan den egitasmoari heldu diote Az-peitian ere. Azpeitiko Udaleko Gizarte Zerbi-tzuetako batzordeburu Estitxu Elduaienenesanetan, “gehiago edo gutxiago, belaunaldigehienok ezagutu dugu inguruan norbaiterrepideko ezbeharrean hil edo gurpil-aulkiangeratu dena”. Urteetako kezka horren aurre-an, Azpeitiko Udalari “ezinbestekoa” irudituzaio “motoa eta autoa hartzera doazen gazte-engana zuzentzea”, eta horregatik landukodute gaia 14 eta 18 urte arteko gazteekin,prebentzioan eta kontzientziazioan eragiteko.

Heziketan eragiteko saioak“Generoan oinarritutako estereotipoak landu”nahi dituztela aurreratu du Elosegik: “Zer

maskulinitate eredu ari garen bultzatzen, mutileta lider izate hori ausardiarekin eta abiadura-rekin nola lotzen den, zergatik dantza gusta-tzen zaion mutila den sentibera eta ez liderra...”.Elosegik dio “oso garrantzitsua” dela ikasleekistripua izan dutenen testigantzak entzutea,eta, ondoren, lanketa egitea, “jabetzeko ezdela kasualitatea guztiak mutilak izatea”.

Herritarren bizipen desberdinakTrafiko istripua izan eta bizitza goitik beheraaldatu zaien hainbat herritarren testigantzakjaso ditu Uztarriak: moto-istripuz semeagaldu duen amarena; motoan zihoala ezbe-harra izan eta besaurrea galdu duen gaztea-rena; moto-istripuz semea gurpil-aulkianduen amarena; eta auto-ezbeharrean anaiagaldu duten bi herritarren bizipenak.

gizartea x x x x x x x x x mamia 21

52istripu. Ertzaintzaren datuenarabera, 2007 eta 2016 urteen arteanherriko errepideetan izandako auto eta motoistripu kopurua da. Azkoitian 42 izan ziren,Zestoan 31, Errezilen 4 eta Beizaman 0.

x xISTRIPUAK ZENBAKITANx x

mamia x x x x x x x x x gizartea22

IÑAKI ESNAOLA

x x xAdina. 30 urte. x x x2011ko uztailaren 28anmoto istripua izan eta besaurrea galdu zuen.

“Lan egokitu bat nahi dut”

“Eguraldi ederra zen, eta motorrean kostatikbuelta eginda Azpeitira bueltan nentorren.Arroako ordainlekua pasatuta, tuneletik ateraeta kamioi bat aurreratzen ari nintzela Presal-deko bidegurutzean auto bat atera zen stop-a saltatuta, eta bete-betean jo nuen. Autoa-ren atzeko leihatilan sartu zitzaidan eskubikobesoa, eta ukalondotik beherakoa galdunuen. Honda bat nuen, 600 zilindradakoa.Kotxea ere banuen, baina motorra kapritxoazen. 14 urtetatik eduki dut motorra: scoote-rra aurrena; gero, 16rekin RR bat; eta, ondo-ren Suzuki bat ere ekarri nuen.Lehen egunak oso gogorrak izan ziren.

Izan ere, ez zekiten aurrera aterako nintzen,eta ateratzeraz zer ondorio izango nituen.Oraindik ere, gogoratzen dudanean barruakmugitzen zaizkit, baina aurrera egiten ikasidut. Ospitalean esnatu nintzenean, neureburua egoera hartan ikusteak egundoko in-presioa eragin zidan. Hasieran ez nuen arna-sa neure kasa hartzen, eta intubatuta nengo-en, bihotzaren pultsazioak markatzen dituenmakinara lotuta. Bizkarrezurreko bi hezur pi-tzatuta nituen, eta eskumuturra, hanka eta fe-murra hautsita. Egundoko aberia egin nuen.Duela hiru urte ebakuntza egin zidaten, etakorrika ezin dezaket egin, baina hanka ondogeratu zait ibiltzeko. Bizkarra ere bai. Gogo-rrena besoa galtzea izan da. Hasieran, denabestek egin behar izaten zidaten, eta istri-puaren ondoren beso bakarrarekin kaleraateratze hori ere gogorra izan zen. Oraindikere, eguraldi aldaketekin eta, kalanbreakematen dizkit besondoak. Fantasma sindro-mea deritzo. Burmuinak uste du oraindikbesoa hor dagoela; zirkulazioa badago,baina mugimendurik ez. Hasieran, ordea, ka-lanbreak izugarriak ziren, minaren minez ezin

“Ikasi egiten duzu bizitzen”

“Udako egun eguzkitsua zen; egun polit-poli-ta, urdin-urdin zegoen zerua. Iñakik 17 urte zi-tuen, eta mutil bizi-bizia zen. Adin horretakogazte askok bezala, liskarrak izaten zituen gu-rasoekin, baina gogoan dut egun hartan halaesan ziola: ‘begira, ama, gaur ez dut gogorikhaserretzeko’. 18 urte urrian beteko zituen,baina kuadrillan batek baino gehiagok zutengidabaimena. Familian bazkaldu genuen;aita lanera joan zen, Iñaki lagunengana, amaanaia txikiarekin [5 urte zituen] etxean geratuzen eta ni lagunekin Azkoitira joan nintzen bi-zikletan. Azkoitian gozokiak erosten geunde-la, egundoko sirena hotsak entzun genituen:anbulantzia, ertzainak, suhiltzaileak… Zer pa-satu ote zen jakinminez, istripuaren lekurajoan ginen. Txerloian, Txiki Golf pare horre-tan, kotxe bat kamioi baten azpira sartuta ze-goen. Barruan zihoazen hiru lagunak hil eginzirela eta azpeitiarrak zirela zioten. Gogoan dut kotxe barruan zegoenetako

baten melena horia ikusi nuela. Gaur egunpentsatuko nukeen lehen gauza litzatekeetxekoren bat ote den kotxekoa. Ba, orduan,ezin nuen edo ez nuen nahi ikusi begibistanzegoena. Ez dut gogoan han zenbat denboraegin nuen, orduerdi, ordubete edo hamar mi-nutu, baina iritsi zen momentu bat iruditzenzitzaidala jende guztiak harraro begiratzenninduela. Eta ikusi nuen han zeudela anaia-ren kuadrillakoak ere. Lagun bati behin etaberriz esaten nion hildakoak nortzuk zirengaldetzeko. Eta lagunaren begiradak denaesan zidan. Bizikletak hartu eta Azkoititik Az-peitirako bidea ez dakit bizian hain azkar inoizegin dudan. Negar batean, bidean hiru aldizerori nintzen. Inork ez zidan esan ‘bai, Iñakida’, baina nik banekien bera zela. Aittolarazihoazen, bi kotxetan. Negar batean irekinuen etxeko atea, eta amari hotz-hotzeanbota nion: “Ama, Iñaki hil egin da”. 13 urtekoume bat izatetik 13 urteko heldu bat izaterapasatu nintzen. Bizitza goitik behera aldatuzitzaigun. Semea galdu zutenetik aita eta ama ez dira

behin ere izango lehen zirenak. Beraien partehandi bat galdu zuten, eta Iñakik etxean utzi-tako hutsunea behin ere ez da beteko. Bainatxapela kentzekoa da aurrera egiteko izanduten jarrera eta erakutsi duten indarra.Amorrua eta mina izanagatik, beti erakutsidute aurpegian ahal zen eta irribarre ederre-na. Amak beti esan izan du beste bi seme-alaba izanda ezin zuela zulo hartan geratu,anaia txikiarengatik eta nigatik borrokatu be-

nuen lorik ere egin, eta botika asko hartzennituen. Oso sentsazio desatsegina zen.Eskubia naiz, eta errehabilitazioa eginda

eta fisioterapeuten laguntzarekin, pixkanakaezker eskuarekin ikasi dut jaten, janzten, idaz-ten, zapatila lokarriak lotzen, hortzak garbi-tzen... Zentzu horretan autonomoa naiz.Ramon Etxeberria Dioni etorri zitzaidan os-

pitalera bisitan. Hark lan istripuan besoagaldu zuen, eta animo handiak eman zizkidan.Lan istripuz baita ere besoa galdu zuen JoseAnjel Buldain Naparrarekin ere egon nintzen,eta beraien kotxeak erakutsi zizkidaten, nolazituzten egokituta. Neuk ere kotxea eta bizi-kleta nire beharretara egokituta ditut. Autoakabiadura kaxa automatikoa du, eta bolanteakpomo bat du gidatzeko, eta bertan ditu txerta-tuta keinukariak, klaxona, argien botoiak etaparabrisarena. Istripua izan eta bi urtera Zu-marragatik joan-etorria egin nuen bizikletan,eta hura izugarrizko lorpena izan zen. Osoharro nago bizikletan ibiltzeko gai naizelako.Orain spinningean-eta dena hasi naiz. Gaztea zarela, 20 urterekin, ez zara jabe-

tzen zer arrisku dauden errepidean. Orain 30urte egingo ditut, eta beste era batera ikus-ten ditut gauzak. Istripu larriren bat gertatzendenean beti akordatzen naiz 2011ko uztaila-ren 28 hartan gertatutakoaz. Negar askoegin dut urte guztiotan, asko. Eta askotankulparik ez dutenekin ordaindu dut, gurasoe-kin, eta izugarri eskertzen diet lagundu dida-ten guztia. Laguntza handia jaso dut, eta au-rrera egitea lortu dut. Istripua eta gero, bizi-tzako eguneroko gauza txikiak gehiago apre-ziatzen ditut. Orain ilusio handiarekin nago:lagunak ditut, familia, neskalaguna ere bai...Aurrera begira nire helburua da lan egokitubatean hastea eta bizitza normala egitea”.

MIREN ORBEGOZO

x x xAdina. 32 urte.x x x1998ko abuztuaren 27anIñaki anaia galdu zuen, auto istripuz. Harekinbatera hil ziren kuadrilla bereko beste bi mutilere: Jagoba Egiguren eta Iosu Urdineta.

gizartea x x x x x x x x x mamia 23

harra zuela. Josebak oso gutxi hitz egin izandu beti anaia zaharrari buruz, agian gertatuzenean oso umea zelako, baina Iñakirentzatbere txiki kuttuna zen, harro erakusten zuenanaia gaztea. Negar asko egin dugu, bainamin horrekin biziak aurrera segitzen du, etaindarrak atera egin behar dituzu. Oso pre-sente dugu Iñaki, eta gure oroitzapenetan bi-zirik jarraitzen du. Iñakiren urtebetetzean etahil zen egunean beti hilerrira joaten gara lo-ratxo ba-tzuk jartzera. Anaia hil zenean, harenarropa lagunen artean banatu zuen amak, ba-koitzak Iñakiren zerbait eduki zezan. Bere lo-gela, berriz, denbora luzez berak utzita beza-laxe egon zen, baina logelara sartu eta ziru-dien denbora 1998an geratu zela, eta horimina eragitera irits daiteke. Altzariak bestemodu batera antolatu eta anaia txikia pasatuzen Iñakiren gelara.Hasieran esaten duzu: ‘Puf! Nola eman

behar diogu buelta honi!’. Baina denborare-kin ikasi egiten duzu horrekin bizitzen. Gogo-rra da oso pasatu zena, kuadrillako hiru mutilgazte modu hartan joatea, baina gertakarihartatik atera dezakezun ikaskuntza positi-boa izan daiteke. Noski, herrian istripu larri-ren bat gertatzen denean barrena mugitzenzaizu. Beraien lekuan jartzen zara, eta badaki-zu familia zer ari den pasatzen. Neuri pertso-nalki asko kostatu zait buelta ematea. Bainadenborak leundu egiten ditu zauriak, etaorain lasai hitz egin dezaket anaiari buruz etagertatu zenaz. Nik ez dakit zergatik pasatzendiren, baina pasatu egiten dira, eta ezin garazuloan geratu; aurrera egin behar da. Anaiarena pasatu eta gero, beti izan diet

errespetu handia kotxeei. Oso zorrotza izannaiz errepidean nire jokabideekin, izan erezerbait pasatuz gero berriro puskatuko nuke

ko. Ikasketak zirela eta borroka eta sesioasko izaten genuen Mikelekin. Asteazkengoizean eskolara joan zen bere gauzak jaso-tzera, lokalean lagunekin egon, eta elkarrekinbazkaldu genuen gero. Errezildik Azpeitirajaisteko garraio zerbitzua asko hobetu da ge-roztik, baina Errezilen ia gazte guztiek zuteneta dute motorra baserritik jaisteko, eta bes-tela gurasoak ibiltzen gara gora eta behera.Txiki-txikitatik zen motozalea eta kotxezalea.14 urterekin eskatu zuen motorra, baina lortugenuen 16 urtera arte eustea. Atera zuen gi-dabaimena eta motorra ekarri genion. Esko-lara autobusez joaten zen; parrandara era-man eta ekarri geuk egiten genuen, eta mo-torra erabiltzen zuen futboleko entrenamen-duetara eta lagunengana lokalera joateko. Etxean, sukaldeko leihotik 200 bat metrora

ikusten da kaminoa, eta bazkaltzen-edogeundela kotxe zarata entzun orduko mahai-tik altxatzen zen lehiotik begiratzera zer kotxeote zen. Txikitan aitarekin joaten ziren rallyak-eta ikustera. Joxe Labaka, Iñaki Alberdi... ido-loak zituen. Zainetan sartuta zuen zaletasu-na. Benetan bizi zuen. Tarteka, Olaberrikokarting-era joaten ginen, eta bi seme zaharre-nak ibiltzen ziren, adrenalina askatu eta pixkabat baretze aldera. Motorrarekin errepideankontuz ibili behar dela makina bat aldiz esangenion, baina gure semearen kasuan osogaizki amaitu zen abiadurarekiko zuen zaleta-suna. Arratsalde hartan ez zuen entrenamendu-

rik, eta eguraldi narrats harekin etxean gera-tzeko esan genion, etxean bazela eta zeregina. Baina ilea moztera joateko aitzakian,16:00ak aldera atera zen etxetik. Errezilenile-apaindegia itxita zegoen, eta Azpeitirajoan zen, lokalera lagunengana. Etxera buel-

eguneroko bizia, nire familia eta dena. Edoerrepidean arduragabe jokatuz gero, nireerruz beste norbaiti eragin dakioket guk biziizan dugun mina, eta hori ez diot opa inori.Nire bikotekidea rallyetako pilotua izan da,eta horrekin ere sufritu egiten nuen, bainabera egunerokoan arduratsua da errepidean,eta zentzu horretan asko lagundu dit. Gai-nontzean, ondo iruditzen zait Udalak halakoproiektua antolatzea, abiadura kulturaren in-guruan hausnartzeko eta gazteak kontzien-tziatzeko baliagarria baita”.

LURDES URRESTARAZU

x x xAdina. 52 urte. x x x2013ko maiatzaren15ean semea hil zitzaion moto istripuz, 17urterekin.

“Bagara eta ez gara”

“San Isidro eguna zen, asteazkena. Giro bus-tia zen, nahasia. Batxilergoko lehen mailan arizen, baina gaizki zebilen, gogorik gabe, etahain justu astelehen hartan esan zuen etxeanikasketak uztea erabaki zuela, hurrengo ikas-turtean Lanbide Heziketako Ziklo bat haste-

mamia x x x x x x x x x gizartea24

tan, 19:00ak inguruan, bihurgune bateankontrako eskutik sartu eta kamioneta batenkontra jo zuen, eta kito. Ni bilera batean nen-goen Errezilen, eta senarrak deitu zidan esa-naz Mikelek istripua izan zuela. Bi urtekoalaba txikia eta 12 urteko semea nirekin zeu-den, eta hasieran pentsatu nuen etxera joa-tea, baina buruari bueltak ematen hasi nin-tzen, ez bainekien hanka hautsi zuen edo ze-ozer larriagoa zen. Istripu lekura ailegatzenari nintzela izugarrizko auto-ilarak zeuden. Biumeak kotxean utzi, eta korrikan joan nintzen.Ordurako senarra han zegoen, eta Mikel lu-rrean ari ziren erreanimatzen. Beste ordu erdibatez saiatu ziren suspertzen, baina ez zego-ela ezer egiterik esan ziguten. Oso gogorraizan zen. Egia esan niri orduan ez zitzaidannegarrik atera. Ezta entierroan ere. Une ho-rretan ez duzu erreakzionatzen. Hotz zaude.Labana sartu eta odolik aterako ez balitzaizubezala. Etxean bestelako momentuak izan ni-tuen. Distantziatik begiratuta, orain niri erezaila egiten zait erreakzio hura ulertzea. Bolada luze batean oso gaizki pasatu ge-

nuen. Badakizu egia dela, baina ez duzu si-netsi nahi. Amets bat bizitzen bezala zaude.15, 12 eta 2 urteko beste hiru seme-alabagenituen etxean, txikiak asko behar ninduenartean, eta egia esan beste hiru seme-alabaizateak asko lagundu digu. Haiengatik inda-rrak atera eta aurrera segi beharra nuen.Konturatzen zara oraintxe bagarela, etaoraintxe ez garela. Eta segi egiten duela bizit-zak. Asteazkenean istripua izan eta hurrengoasteko ostegunean lanera joan nin-tzen, etagizona ere bai. Batek baino gehiagok esanzigun: ‘Ja lanera?’. Baina etxean geratu etaburuari bueltak ematea baino hobe zela era-baki genuen”.

AITZOL ARREGI

x x xAdina. 36 urte. x x x1999ko ekainaren 26ananaiak auto istripua izan zuen, eta bost urtezkoman egon ondoren hil zen, 2004koapirilean.

baloratzen ez ditugun gauza txikiak aprezia-tzen irakatsi zigun. Egoera gogor haren baitan, gauza eder

asko azaldu ziren. Gure etxeko ateak betizeuden zabalik, eta etengabea zen sartu-irte-na. Etxeko zentroa Ekainen logela zen. Ba aldakizu borondatez zenbat jende pasatu zengure etxetik? Sinestezina da jendea nolaahalegindu zen Ekaini laguntzen. Gure amakbeti esaten du ez zela ailegatu denei beharbezala eskertzera. Nik 18 urte nituen anaiak istripua izan zue-

nean, eta gurasoek argi esan zidaten nahinuen guztietan egoteko anaiarekin, bainaEkain zaintzeko edo txandak egiteko obliga-ziorik ez nuela. Istripuan semea hil zitzaienguraso bat baino gehiago etorri zen gureetxera, eta esaten ziguten: ‘Zuek sikierasemea agurtzeko aukera duzue’. Egia galantada hori. Baina, bestalde, gure aldetik osoegoista izatea ere bada. Izan ere, ez gene-kien Ekainen buruan zer zegoen. Agian berakbere baitan hiltzea nahiko zuen, eta gu, be-rriz, hari bizirik eusteko borrokan ari ginen. Is-tripuan bertan hil izan balitz, orain, agian,okerrago eta dena egongo ginateke. Doluaere pasatu beharreko prozesua da, eta ez daegiten askotan; ez zaigu uzten negar egiten.Zentzu horretan, koman egondako prozesuhorrek asko lagundu zigun doluan. Heriotza-ren itzal hori beti dago hor, eta eguna ailega-tu zenean prestatuta geunden. Azken astee-tan harraro zegoen Ekain, eta aitak hala esa-ten zuen: ‘Hau uste diat alde egiteko presta-tzen ari dela’. ‘Joan adi bakean!’, esan genion.Bost urte koman egin ondoren, txixako infek-zio baten ondorioz hil zen, eta egun batetikbestera bukatu zen etxeko sartu-irtena.Inongo gurasok ez luke merezi semea edo

alaba hilda ikustea. Baina pasatu egiten dira,eta pasatuko dira berriz ere. Ekainen hiletanegin nuen nik negar lehen aldiz, bost urtean.Orain negar askoz ere naturaltasun handia-goarekin egiten dut. Emozioak landu eginbehar dira, eta zentzu horretan zertxobaitlandu dut.Errepide istripuan jendea hiltzen denean

berritu egiten zaio norberari min hori guztia.Gazte jendea kontzientziatzeko Bizitzaz Blaibezalako egitasmoak antolatzea oso ondoiruditzen zait. Batez ere, mutilak kontzien-tziatzeko. Izan ere, mutilok badugu kotxeeki-ko eta abiadurarekiko zera hori. Gure etxeramakina bat etorri izan balira, ene, hartuko zu-keten espabilatu ederra! Asko inpresiona-tzen zuen mutil gaztea ohean hala ikusteak.Oso argazki gogorra zen.

“Oso argazki gogorra zen”

“Sanjuanak ziren, eta Orkatzeko lagunekinHernanira joana zen parrandara. Bueltan, ba-karrik zetorrela, Orioko zubia pasatu eta Za-rauzko ordainlekura iritsi aurreko kurban es-kubiko bazter-babesa jo eta istripua izanzuen. Furgonetak ez zuen kolpe handirik,baina itxura denez, leihoa zabalik zeraman,eta furgoneta albo batera irauli zenean az-pian harrapatu zuen. Buruan izugarrizko kol-pea hartu zuen. Zapatuan 09:00ak alderaizan zuen istr ipua, eta arratsaldeko19:00etan jo zuten tinbrea etxean bi ertzai-nek. Ekainek istripua izan zuela esan zidaten,eta azkar ospitalera joateko. Bakarrik nengo-en etxean. Ama asteburua pasatzera kanpo-ra joana zen, eta aitari baserrira abisua pasa-tu eta bera joan zen ospitalera. Zapatua zen,eta kalera atera eta zuzenean Orkatzera joannintzen, Ekainen kuadrillakoek zerbait baze-kiten jakiteko asmoz, baina inork ez zekienezer. Egonezina nuen, eta azkar etxera joannintzen. Aita ospitaletik etxera etortzeanesan zidan Zainketa Intentsiboetako Unitate-an zegoela Ekain, eta kontua beltz jarri ziote-la medikuek. Hurrengo egunean gurasoakgaraiz joan ziren ospitalera, eta zereginik ezzegoela esan zien. ZIUn 40 egun egin zituen,eta egonkortu zenean gelara jaso zuten.Zunda bidez elikatzen zuten eta trakeotomiaegin zioten. Garun-heriotza zuen, eta sei hila-bete ospitalean pasatu, eta santotomasetanekarri zuten etxera. Heriotza guztiak dira traumatikoak, baina

istripuek gehigarri bat dute, bat-batekotasu-na. Istripua izan duten askok ez dute aukera-rik, denborarik agurtzeko. Istripua izan etalehen urtean harreman asko egin genuenkoman egon, esnatu eta hitz egiten, oinez…berriro ikasketa prozesua hutsetik egin duenjendearekin. Esperantzarik ez genuen sekulagaldu, azkenera arte. Egia da hasieran listoiaoso goian jartzen duzula. Gero, denborare-kin, benetan zer dagoen jabetzen zara. Medi-kuek garbi esaten ziguten Ekain sekula ezzela esnatuko. Azkenean, onartu genuenhura betirako halaxe izango zela. Estimuluakbazituen, eta entzun egiten zuen, baina ezdakiguna da ulertu egiten zuen edo ez. Askohitz egiten genion, isildu ere egin gabe. Ekai-nek han geldirik egonik ere emateko zuengaitasuna izugarria zen. Egoera traumatikoazen, baina hain egunerokoa bihurtu zen, ikasiegiten duzula hala bizitzen. Gure Ekain halaez bazen egon ez ni, ez inguruko inor ez ginenizango gaur garen pertsonak. Egunerokoan

gizartea x x x x x x x x x mamia 25

ARANTXA LIZASO

x x xAdina. 57 urte. x x x2000ko ekainaren 17anmoto istripua izan zuen semeak 17 urterekin,eta gurpil-aulkian dago.

“Sanantonioak ziren Errezilen, eta BentaBerri pasatu eta hurrengo bihurgunean motoistripua izan zuen. Goizeko 03:00etan deituziguten etxera, Jonek ezbeharra izan zuelaeta Zumarragara zeramatela abisatzeko. Se-narra joan zen ospitalera, eta ni etxean geratunintzen zazpi urteko beste semearekin. Segi-tuan deitu zidan senarrak esanaz Jonek ez zi-tuela sentitzen hankak eta Donostira zerama-tela. Seme txikia nire gurasoekin utzi, eta06:00ak aldera Donostiara joan ginen. Guar-diako medikuek zuhurtziaz esan ziguten ezzizkigutela ate guztiak itxi nahi, baina larriazela. Zerbikaletako azken ornoa hautsiazuen. Astelehen goizean, ordea, medikuakesan zigun semea ez zela gehiago ibiliko, etaziur asko Toledora eramango zutela. Asteaz-kenean ebakuntza egin zioten, eta ornoa fin-katzeko txapa bat jarri zioten. Luze joan zenoso. Senarra lur jota zegoen, eta nik ez dakit

atera zen, gurpil-aulkian. Baina arratsaldeerdi aldera etxera erretiratu zen, gurpil-aul-kian egoera hartan kalean ez zegoela ibiltze-rik eta. Enparan kalean udal babeseko etxa-bea erosi genuen eta Jonen beharretara ego-kitu genuen. Jon ez zen etxetik ateratzen, eta jakin ge-

nuen Errioxan, Logroño ondoko Lardero he-rrian, tetraplegikoentzat egokitutako zentrobat zegoela, eta eskaera egin eta onartu eginzuten. Hasieran, asteburuetan Azpeitiraekartzen genuen, baina han lagunak egin zi-tuen eta asteburuetan ere zentroan geratzenhasi zen. Arnedoko neskalaguna ere eginzuen. Kristalezko hezurren gaitza zuen hark.Ilusioz, elkarrekin jarri ziren bizitzen. Mariakizugarri aldatu zuen Jon. Hobera, noski!Neska goizetan lau orduz Aspaceko bulegobatera joaten zen lanera, eta hura etxeraetortzerako Jonek bazkaria prest izaten zuen.Baina, neumokoko birusaren ondorioz hilegin zen, 2013ko urriaren 14an. Elkarrekinlau bat urte egin zituzten, eta Jon lur jota utzizuen Mariaren heriotzak. Jonek ez zuen nahi,ordea, Azpeitian bizi, eta berriro Larderokozentrorako eskaera egin zuen eta otsaileanhara itzuli zen. Jonen helburua zen zentroaninoren laguntzarik gabe bere kabuz ohera-tzen ikastea. Goizean neska bat etortzen zaiolaguntzera, garbitasuna eta egiteko beti be-harko du norbait, baina ohera bakarrik erreti-ratzeko helburua lortu zuen. Orain bakarrikbizi da, Mariarena eta biena zen etxean.Beste tetraplegiko bat, Ruben, inguruan bizidu, eta beti batera ibiltzen dira. Negar asko egin dugu urte guztiotan, eta

bizia guztioi aldatu digu Jonen istripuak,baina Jon han gustura bizi dela ikusita, gu erepozik gaude.6

nondik atera nituen indarrak. Ebakuntzatiksedatuta atera zuten, eta ostiralean Toledoraeraman zuten. Seme txikia zaintzailearekinutzi eta Toledora joan ginen senarra eta biok.Paraplegikoen ospitalean sartu, eta pentsa-tu nuen: ‘Nora etorri gara?!’. Hura koadroa!Ondoena zegoena bi makulurekin herren ze-goen. Toledon sei oheko ZIUa dago, etahaietatik bost 17 urteko mutilak ziren. Haiengurasoekin hartu-emana egin genuen. Laubat egunez sedatuta egon zen Jon. Pixkana-ka arnasgailua kendu zioten, eta bere kabuzarnasa hartzen hasi zen. Arazorik handienaflemak kanporatzeko zuen, ez baitzuen horre-tarako indarrik, baina fisioterapeuta baten la-guntzarekin trakeotomia egitetik libratu zen. Esnatu zenean, inork ez zion esan tetraple-

giko zegoela. Inguruan zituenak ikusita berajabetu zen zer egoeratan zegoen. Jonek bula-rretik behera ez du mugimendurik. Eskuakmugitzen ditu, baina hatzak ez, eta behatze-kin pintza egin ahal izateko esku batean eba-kuntza egin zioten. UZIn hamar bat egun eginzituen, eta, gero, plantara eraman zuten.Zortzi hilabete egin zituen Jonek han, eta niklau, batere Azpeitira etorri gabe. Hasieran, lo-gela bat alokatu genuen sukaldea erabiltze-ko aukerarekin. Gero, asteburuetan pixkana-ka ospitaletik ateratzen hasi zen, elkarbizitzanolakoa izango zen probatzeko, eta luzerakokontua zenez, senarrak eta biok lanetik bajahartu eta etxabe bat alokatu genuen. Osogogorra izan zen. Seme txikia hemen, gu han.Irailean senarra lanera itzuli zen, eta ni hangeratu nintzen. Astea lanean pasatu eta aste-buru pasa joaten zen senarra Toledora, tre-nez. Otsailean alta eman zioten, eta karnaba-letarako hona etorri nahi zuen. Txikiteo Ele-gante egunean trajea eta gorbata jantzita

“Bizia guztioi aldatu zaigu”

Herritik heztenAzpeitia Herri Hezitzailea prozesua martxan jarri nahidu udalak. Proiektuaren helburua da “herriarentzat lanegitetik herriarekin lan egitera" igarotzea. .9 Olaia Iraola

Azpeitiko Udalak, OinHerriegitasmoaren laguntzarekin, Herri Hezitzai-lea izeneko herri mailako prozesu hezitzaileajarri nahi du martxan herrian. Iazko irailean,Joxe Mari Agirretxe Porrotx eta Amaia EtxabeTxatxilipurdi elkarteko kidea izan ziren HerriHezitzailearen inguruan hizlari Azpeitian. Or-dutik elkarlanean ari dira Leire Goenaga Az-peitiko Udaleko zinegotzia, Joxe Mari Auz-mendi Hik Hasi egitasmoko kidea eta MaiteAzpiazu Jauzika Heziketa elkarteko kidea etaprozesuaren dinamizatzailea. Herri batek he-zitzailea izateko, “hezitzailea izateko asmoa,nahia eta intentzioa” izan behar ditu, eta Az-peitiak badituela azaldu dute. Hori horrela,prozesuaren xede nagusia "herriarentzat lanegitetik herriarekin lan egitera" igarotzeadela azpimarratu dute.“Denok egunero egiten ditugun jardunekin

hezi egiten dugu gure ingurua, eta, aldi bere-an, inguruko jardunek gu hezi egiten gaituz-te”, azaldu du Goenagak. Pertsona batekjaiotzen denetik hiltzen denera arte egitenduen guztiarekin hezten da, bere ustez: “Ezdute familiek edo ikastetxeek soilik hezten;heziketa denon ardura da, udalarena zein he-rriarena”. Hori horrela, norabide edo baloreadostu batzuetan heztea izango da gakoa,horrela, eguneroko bizitzan elkarrekin herrihobe bat marraztuko dute. “Azpeitia heztenduen herria nahi dugu izatea”. OinHerri Euskal Herriko Herri Hezitzaileen Joxe Mari Auzmendi, Maite Azpiazu eta Leire Goenaga. x x xOlaia Iraola

mamia x x x x x x x x x hezkuntza26

Sarea da, eta herri bat hezitzailea izateko, ho-nako oinarri hauek bete behar dituztela dio:haurtzaroaren kultura propioa badela onar-tzea eta jolasaren garrantzia baloratzea; be-netako parte hartzea sustatzea, haurra sub-jektu aktiboa dela onartzea; baloreetan oina-rritutako aisialdi hezitzailea bultzatzea; herrieuskalduna izatea; anitza eta parekidea iza-tea; herriko ingurumen natural eta kulturalaberreskuratzea eta zaintzea, eta komunitatesarea indartu eta auzolana bultzatzea.“Denok nahi dugu herri horretan bizi, denoknahi dugu balore horiek ardatz dituen herribatean bizi, baina horretarako herritar guz-tiek jarri behar dute zerbait”, adierazi du Auz-mendik, OinHerriko kideak. Goenagak, Auzmendik eta Azpiazuk azal-

du dutenez, Azpeitian balore horiekin bat egi-ten duten dinamika asko garatzen dira, etaherritar orok jar dezake bere alea prozesuan,bakoitzak bere buruari honako hau galdetu-ta: “egin al dezaket Azpeitia herri euskaldu-nagoa, parekideagoa, anitzagoa edo partehartzaileagoa?”. “Guztiontzat egokiak izango

du Azpiazuk: “oso konplexua da”. Bere ara-bera, gaur egun, parte hartzearen kontzeptuaez da ondo ulertzen: “Ez da hiru aukera emaneta bat hautatzea. Parte hartzea da hasiera-hasieratik bukaerara arte prozesuan egotea;prozesua jaiotzen denetik hiltzen deneraarte”. Hasieratik parte hartzen ez badu herrita-

rrak, beti egongo da gizartearen zati bataurka, dinamizatzailearen iritziz. “Jendeakparte hartzeari beldurra dio, eta ez zaio bel-durrik izan behar, oso positiboa baita”. Balorehorretaz gain, aniztasuna sustatzea ere zailadela iruditzen zaio: “Pertsona bakoitza baka-rra da eta ez dago pertsona horren berdinik.Denok daukagu kolore bat eta denok ematendiogu kolorea herriari, eta ez atzerritarrek ba-karrik”.

Aterpe berean, mila koloreKoloreetako aterkia da Herri Hezitzailea isla-tzeko erabili duten ikurra. Kolore ezberdinakditu, eta kolore bakoitzak balore bat du atze-an: “moreak feminismoa, urdinak ingurume-na edota horiak euskara, besteak beste”. He-rrian balore horien azpian lanean ari direneiaterpe komun bat jartzea da prozesuaren hel-buru nagusia, prozesuan parte hartzen aridiren kideek jakinarazi dutenez. Azpiazuk azaldu duenez, prozesua osa-

tzen duten eragileak hiru zatitan banatzendira. Alde batetik, hezkuntza egongo litzate-ke: “Hezkuntza formala [ikastetxeak] eta hez-kuntza ez formala [aisialdia, gaztelekua, kiro-la…]”. Beste aldetik, Azpeitiko Udala egongolitzateke. Hirugarren atala herrigintzak osatu-ko luke, eta herrian urtean zehar lanean aritudiren eta lanean ari diren eragileek osatzendute, “urtean behin edo egunero herrigintzanparte hartu dutenak”. Hiru hanka horien arte-an, ordea, espazio bat gelditzen da, eta horriHerri Hezitzailea deitzen dio prozesuaren di-namizatzaileak; izan ere, prozesua osatzenduten eragileek “balore antzekoetan” pent-satzen dute.

Amaierarik gabeko prozesuaGoenagak azaldu duenez, Herri Hezitzaileaprozesuak ez dauka amaierarik: “Amaierakoemaitzarik gabeko prozesu bat da Azpeitiaherri hezitzailea izatearena; etengabe hobet-zen joan daitekeen ibilbidea baita”. Harenarabera, herria beti joango da eraldatzen, etaprozesuak ez du emaitza kuantitatibo batemango, “baina elkar kutsatzen eta areagot-zen diren perretxiko txikiak jaiotzen ikusiko di-tugu guztion elkarlanaren ondorioz”.6

xxx“Parte hartzea da hasieratikbukaerara arte prozesuanegotea; prozesua jaiotzendenetik heriotzara arte”

x x x“Ez gatoz esatera ekintzagehiago egin behar ditugula;baizik eta jada egitenditugunen inguruanhausnartu behar genukeela”

MAITE AZPIAZU

Prozesuko dinamizatzailea

hezkuntza x x x x x x x x x mamia 27

diren herriak nahi ditugu”, adierazi du Auz-mendik, eta honako hau erantsi du Azpiazuk:“Gu ez gatoz esatera ekintza gehiago eginbehar ditugula; baizik eta jada egiten ditugunekintzen inguruan hausnartu behar genukee-la. Batez ere, beraien burua inoiz hezitzailemoduan ikusi ez duten eragile horiek animatunahiko genituzke”

Maiatzaren 6an, jardunaldiakProzesuari hasiera emateko, Azpeitia HerriHezitzailea izeneko jardunaldiak antolatu di-tuzte maiatzaren 6rako. 09:00etan hasikodira saioak eta Lorea Agirre OinHerriko kide-ak Herri Hezitzailearen filosofian sakondukodu. Azpeitian dagoeneko filosofia horrekinbat egiten duten hainbat egitasmo gertutikezagutuko dituzte gerturatzen direnek. Kultur mahaia, Azpeitiko Udala, Jauzika

Heziketa elkartea, Xj auzolanean edota herri-ko ikastetxe guztietako hainbat esperientziaere aurkeztuko dira jardunaldietan. EuskalHerriko beste hainbat txokotan egiten direnekimenek ere tartetxo bat izango dute, bainaantolatzaileek jakinarazi dutenez, jardunaldihorien helburu nagusia “jada Azpeitian egi-ten dena balorean jartzea” izango da, dagoe-neko herrian norabide honetan eginda dago-en lan handia ezagutzera emanda. Horrezgain, herriko eragileek eta norbanakoek gaia-ren inguruan martxan jarri ditzaketen pauso-en inguruan aritzeko aukera izango da,12:00etan hasiko den kafe-tertulian.

“Parte hartzea zer den ez dakigu”Herri Hezitzaile izateko beharrezko baloree-tatik zailena parte hartzea dela azpimarratu

jakiteko x x x x x x x x x apirilari begiratua28

1DantzalekuaSanagustinenAngel Oiarzabal dantzairakasleak gidatuta, hilean behindantzazaleentzat zabalik izangoda kulturgunea. Salsa, bachata,kizomba eta txa-txa-txadoinuekin egingo dute dantzabertaratzen direnek. Hurrengohitzordua maiatzaren 5eanizango dute. x x xEguna. Apirilak 7 (ostirala).x x xOrdua. 22:30. x x xTokia.Sanagustin kulturgunea.x x xAntolatzailea. Efefefefee.

2Pupu eta Lore,zuzeneanHaurrek eta aitona-amonekelkarrekin jolas egin dezatenpropio sortutako ImanolUrbietaren kantuak ditu oinarri‘Pupu eta Lore, haizearenherrira’ ikuskizunak. EkainIbarguren azpeitiarrakhezurmamituko du Lore. x x xEguna. Apirilak 29 (zapatua).x x xOrdua. 17:00. x x xTokia.Soreasu.6

xxxBESTERIKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

‘Bi punturen artean’ ikuskizuneko argazki bat. x x xAllur dantza taldea

x x xAzpeitiko ekimenez informaziogehiago: uztarria.eus/agenda

Bi punturen arteko bideaJoxan Artze eta Carmiña Dovala artisten poesiak eta irudiakuztartuta dantza ikuskizuna eskainiko du Ibarrako Alurr DantzaTaldeak. Hitzordua hilaren 8an dute, Soreasun. . Ainitze Agirrezabala

Bi arte diziplina eta bi artistaardatz dituen Bi puntuen arteanikuskizunaz gozatzeko paradaizango da hil honen 8an (22:00),Ibarrako Alurr dantza taldeareneskutik. Joxan Artze eta Carmiña Dova-

la artistek puntuen, lerroen eta bi-deen inguruan egin dute jolas,eta bataren poesiak eta bestea-ren irudiak elkartuko ditu Alurrdantza taldeak, Aiert Beobiderengidaritzapean. Horretarako, dan-tza tradizionalak, klasikoak etagaraikideak uztartu dituzte eta al-derdi guzti horiek euskal musika,erritmo eta jantzietara eraman di-tuzte.

22 urteko ibilbideaIbarrako Alurr Dantza Taldea1995. urtea geroztik, dantza tra-dizionalaren irakaskuntza oinarri

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xZer. ‘Bi punturen artean’dantza ikuskizuna. x x xEguna. Apirilak 8(zapatua).x x xOrdua. 22:00. x x xTokia. Soreasu Antzokia.x x xAntolatzailea. AlurrDantza Taldea.

hartuta proiektu pertsonala era-tzen joan da eta nortasun berri-tzailea lortu dute.Bi hamarkada baino gehiagoko

ibilbidean hainbat ikuskizun tau-laratu ditu Alurr taldeak: Sua(2008), Oinazez (2010) edo Iza-nak Dirau 1512 (2012), esatebaterako. Taldeak bere lanakEuskal Herrian ez ezik atzerrikohainbat herrialdetan ere aurkeztuditu.6

xxx‘BI PUNTUREN ARTEAN’ IKUSKIZUNAx x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x

90minutu.Hala iraungo du dantza tradizionalak,klasikoak eta garaikideak uztartuko dituen ikuskizunak.

8,10euro. Egunean bertan ez ezik, Kulturaz.euswebgunean eskuratu daitezke sarrerak aurrez.6

Animalia eta abereekin na-gusi kupidagabe izaten irakatsi ziguten, piz-tiarekin pizti. Txoriak harrikatu, zakurrak osti-kotu, narrastiak xerratu eta edozer gauzarenhabiak zirikatu eta birrindu. Su, fu, tiro,kolpe... jolasek ez zuten kupida edo mirazkoinolako mugarik. Pertsonekiko tratuan ere ezzegoen gaur, zorionez, daukagun eskubide-en kontzientziarik eta guztion balio berdinta-suneko aldarrikapenik.Bazter askotan arratoiak harrapatzen zituz-

ten. Baziren zepo batzuek, kaiola gisakoak,zeukaten kakoan gazta azal puska bat katea-tuz arratoiak harrapatzen zituztenak. Arra-toiak, baina bizirik. Gazta puskari heldutako-an, hozkadak eragiten zion ateari eusten zionpertika txiki bati eta atea erori egiten zen.Arratoiak bizi-bizirik gelditzen ziren bertan.Kaiola hori herriko mutikooi esku uzten zi-

guten, neskek primariotasuna jolas sibilinoa-gotan erabiltzen zuten, eta jolas egiten ge-nuen harekin. Herriko kale etxetan zeudenarratoi zakurretako bat hartu, Pittin izatenzuten izena beti, eta plazara joaten ginen.Plazaren erdian jartzen zen mutikotako batkaiola lurrean jarrita eta haren atakari heldu-ta. Zakurra haren inguruetan hortzak estutuzeta zaunka aurreko hotsak ateraz. Mutikoguztiok, plazako ertzak zaintzen jartzenginen, arratoiak ihesian jo ostikoz eta plazabarrura itzul arazteko. Ez ziren iristen. Atakajaso eta ateratzen zirenean Pittinek ibilian ha-rrapatzen zituen, krausk egin lepa hezurreaneta bertan akabatzeko.

ZezenketakHaurtzaro hori edo antzekoa izan dugunok ze-zenketa errefinamendu gorena kontsiderat-zea ez da harritzekoa, baldin eta inolako besteerreflexio edo burutaziorik egiten ez badugu.Hauek ere zibilizatu ahala, zibilizatuko garainoiz!, inoizkoan jolas haiek bezala desagertu-ko dira. Lehen esanagatik ere aprobetxatubeharko dut parada, Azpeitian herria zezen-

Lotsak agerian

x x xAhal nuen umilen zerbaiterantzuten saiatu nintzen:‘Hace mucho que nada tengoque ver con esas cosas’

x x x x x x x x x x x x x x x xramon etxezarretax x x

ketekin identifikatzeko ahalegina baino gauzagutxi egongo dira atzerakoiagoak.Ez zuen hala pentsatzen joan zen egunean

Donostiako autobus batean agurtu ninduenemakume borondate oneko hark. Elkarri, ezbaikara asko ezagutzen, agur keinu sotil bategin ondoren jaitsi zen emakumea. Eroske-tak eta gainerakoak lurrean utzi zituenean be-rriro agurtu ninduen autobus barrura.– ¡Ah! Se me olvidaba. Gracias por permi-

tir que haya toros–, esan zuen batere ironia-rik gabe.Autobuseko azkeneko lerroko erdi-erdiko

jarlekuan eserita nindoan. Bidaiari guztiek,txoferrak ezetz uste dut, jiratu zuten burua etajarri ziren niri begira. Lotsa guztiak neure biz-karrera bota eta, ateak ixten ziren bitartean,ahal nuen umilen zerbait erantzuten saiatunintzen.– Hace mucho que nada tengo que ver

con esas cosas.6

xxxx x x x x x iritzia 29

x x xHITZ GEZIDUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

.Egilea:Luma

x x xSUDOKUAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x denbora-pasa30

Landarearantzatsua

Atabaljotzaile

*Deitura

Kontinentebat

Babesgune

Donostiakoauzoa

Jaiki,altxatu

*Izena

Uretan hon-doratu gabe

Aranak

Jardun

ETAkomilitante

Etxekotuta-koanimalia

Sortuzintuena

Euskalsindikatua

Negukojantzia

Espainiakokomunitate

Misera

Gizonizena

Areagotze-ko at-zizkia

Galderetan

Kontso-nantea

Ikastaroenhasieran

Egoki

Hazama

Atsegina

Ahuntzarenar

Kolpea

Zibarenerdian

Fruitutropikal

Bokala

Nitrogenoa

Alderditroskista

Uranioarenikurra Nazioa

Gari sorta

Bokala

* Besteak beste, irakasle azpeitiarra

lehiaketa x x x x x x x x x jakiteko 31

nOnAnEnAn

ATABALARI

nAMENABAR

nHnABAROnAGO

JAIMEnERAKOn

nIGERInALAIA

OKARANAKnNnZ

nARInUKALDIA

ETAKIDEnKOKO

nUnABERRIAnA

x x xLEHIAKETAREN ERANTZUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xUZTARRIAREN LEHIAKETA: JEROGLIFIKOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJEROGLIFIKOEN SOLUZIOAK BIDALTZEKO EPEA. Apirilak 24 (astelehena) x x xNORA BIDALI ZURE ERANTZUNA. Perez Arregi plaza 1, behea (Azpeitia) edo

lehiaketakuztarria@gmail.com e-postara x x x IRABAZLEARI SARIA.Kutxillo urdaitegiak emandako ardo sorta x x xPARTE HARTZEKO BALDINTZA.Uztarria

Komunikazio Taldean bazkide izan behar da eta jeroglifikoen irudien azpiko galderei erantzun behar zaie.

2EGIN BEHARREKOA KLASEAN IZAN DA

x x x BAZKIDEAREN IZEN-ABIZENAK x x x HARREMANETARAKO TELEFONO ZENBAKIA

SUDOKUA

x x xUZTARRIAREN EKAINEKO LEHIAKETAx x x x x x x x

IRABAZLEA

2

Olatz Lasa

Uztarria Komunikazio

Taldearen bazkidea da

aldizkariko 192.

lehiaketaren irabazlea.

Kutxillo urdaitegiak

emandako produktu

sorta irabazi du sari

gisa. Argazkian

lehiaketaren irabazlea,

Kutxilloren produktu

sorta eskuetan duela.

x x xSOLUZIOAKx x x x x x x x

HITZ GEZIDUNAK

1

1

1 2AURREKO HILEKO JEROGLIFIKOAK

Teoria berriak Angeluar

jakiteko x x x x x x x x x uztarria.com32

x x xEFEMERIDEAKx x x x x x x x x x x

1974Gregorio Posadas Zurron.Guardia zibila tiroz hil zuten.

1979Luxiano Lazkano. Alkate zelaFrankismoaren ondorengolehenengoz udal demokratikoaosatu zuten.

2011Julian Barrenetxea. Izen horijarri zioten Parrokia ondotik Erdikalera doan kantoiari,musikariaren heriotzaren 50.urteurrenean.

. Iturria: Azpeitiko efemerideak.Herria historian zehar liburua.x x xEgilea: Imanol Elias Odriozola.x x xArgitaratzailea: Uztarria KulturKoordinakundea.6

xxxELKARRIZKETAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Maddi Esnaola (estetika ikaslea)

Helburua da etorkizunean nire estetikazentroa irekitzea eta bertan lan egitea”x x xEstetika ikaslea da Maddi Esna-ola (Azpeitia, 1997) ZarauzkoMonte Albertia zentroan, etaSpainSkills txapelketan zilarrezkodomina eskuratu zuen martxoa-ren 4an, Madri len. Lortutakoemaitzez, etorkizuneko asmoezzein Lanbide Heziketa gutxiestendutenen iritziez solasean aritu da. Zer da irabazi duzun esteti-kako SpainSkills txapelketa?Estetikako formazio profesiona-lean ikasten duguna baloratzendute sariketan. Lan egitekomodua, bizkortasuna... gauzaasko izaten dituzte kontuan,baina batez ere eurek jarritakoprobetan egindako lana da sarit-zen dutena. Euskal Herriko etaEspainiako autonomi erkidegoe-tako estetikako ikasleek hartzendute parte. Gehienez, 23 urtekoikasleek har dezakete parte, etalan esperientzia askorik ez dutenparte-hartzaileak izan behar dute.Zer lan egin duzu txapelketan?Aurreneko egunean txapelketakoinstalazioak ezagutu genituen,eta genituen zalantzak argitzekoepaimahaiarekin bildu ginen.Egin ditudan probei dagokione-an, berriz, denetarik egin dut: de-

pilazioa zera epelarekin, azazkalfaltsuak, gorputzeko tratamen-dua pedikurarekin eta fantasiaz-ko esmaltearekin, aurpegiko tra-tamendua, Lomi lomi izeneko ma-saje hawaiarra, makilaje arabiarraeta horren gaineko fantasia trans-formazioa, esaterako.Zer dela eta hasi zinen este-tika ikasten? Txikitatik gustatu izan zaidangauza da. DBH bukatzean ez ne-kien zer egin, zalantzan nengoenileapaindegi ikasketak edo esteti-ka ikasketak egitearen artean.Ate irekietara joan nintzen, etaestetika gehiago gustatu zitzai-dan. Hala, estetikarekin hasi nint-zen, eta oso gustura nago. Gai-nera, txapelketa honek erakutsidit estetika dela nire mundua.Zer esango zenieke LanbideHeziketa gutxiesten dutenei?Sarri entzuten da formazio profe-sionalaren hautua egiten dutengazteak ikasi ezin duten ikasleakdirela, edo ez direla unibertsitate-ra joaten diren ikasleak bezalakoazkarrak. Baina nik ez dut bat egi-ten ikuspuntu horrekin. Guk har-tutako erabakia da, eta unibertsi-tatera joaten direnak bezala, ikas-

“

tea dugu helburu. SpainSkillekosari banaketan, esaterako, sukal-dari ospetsu batek hartu zuenhitza, eta hark esan zigun lanbideheziketa dela etorkizuna. Nik ezdut nahi unibertsitateko ikasleenlana gutxietsi, baina bi bideekleku berera eramaten dutela ustedut: lan mundura.Zein dira zure asmoak? Ikasketak amaitu eta lan espe-rientzia hartzea gustatuko litzaida-ke, ikusteko zer den estetika zen-tro batean lan egitea. Helburua daetorkizunean nire estetika zentroairekitzea eta bertan lan egitea.6

xxxBIDEOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

‘Bota lasai!’ kale inkesta.6

M. ANGELES-JUAN M. AMENABAR fruta-saltzaileak

1. Fruta bat?Sagarra. Hori salduz hasiginen; 10 klase ditugu orain.2.Bertakoa, kanpokoa?Bietatik. Kanpotik ekartzendugu bertakoa gastatzean. 3. Fruta preziatuena?Sagarra, laranja, platanoa...4.Estimazio gutxien?

Itxuraz bernizatuta daudeladiruditen sagarrek.5. Salmentarako zerbide dituzue?Azkunekoaz gain, Zarautzeneta Zumaian denda banaditugu, eta tabernetara,saltokietara eta jatetxeetaraere saltzen dugu.

6.Ospea hartzen doaz...Kiwia eta kalabaza.7. Jendea irrikaz dago...Gereziak jateko.8. Zer fruta dituzueLeridako lurretan?Sagarra, txermena, brinoia,melokotoia eta paraguaioa.6

. Ainitze Agirrezabala

x x x x x x x x x jakiteko 33

Japoniak betidanik interes handia sortu dit, elika-duraren inguruan duten ardura dela eta. Herrialdegaratuen artean Japonia da aldearekin gizentasunindize txikiena duen lurraldea: %3.5. Alemaniak%21 du; Frantziak %22, eta AEBek %33,6.Arrakasta horren atzean, gizentasunaren aurrean

jarrera konprometitua duen gobernua dago. Elika-dura programan eta osasun hezkuntzan asko inber-titzen duena eta bi lege oso erangikor dituena. Shuku Iku legea da bat eta umeek txikitatik elika-

dura heziketa jasotzen dute adituen eskutik. BesteaMeteo legea da, eta horren helburua da helduenpisua kontrolatzea, eta 40 eta 75 urte bitarteko hel-duak gerriondoa neurtzera (arrisku kardiobaskula-rrarekin erlazionatua) animatzen dituzte urtero, etalangileek egun bat izaten dute urtean, neurketa egi-teko. Neurketa horiek osasun administrazio publi-koak eta enpresek bultzatzen dituzte. Neurketa ezbada osasuntsua, enpresek animatzen dituzte lan-gileak laguntza sesioak hartzera eta kirola egitera.Japoniarrentzat baratzeek leku garrantzitsua be-

tetzen dute beraien bizitzan, garrantzia handia ema-ten die janari tradizionalari, garaikoari eta bertakoa-ri. Uste dut badugula nora begiratzekoarrazoi pisutsua. Ah, eta nora ez!.6

xxxx x x x x x x x x x xaitziber aizpurux x x

Japonia

ta, zineklubeko lagunei bere asmoaren berrieman zien. Baina proposamen hark bazuenberezitasunik, Arenasek grabaketa formatuamaila bat igotzea nahi baitzuen, kalitateanirabazteko. “Filma ondo egin eta grabaketaformatua maila bat igotzeko garaia zela pent-satu nuen, 8mm-ko zinta utzi, eta 16mm-koa-rekin probatzeko”, gogoratzen du. Istorioaegokia zela uste zuen, baita momentua ere.

Salto bat, aurreraZineklubeko kideek proposamena entzun zu-tenean, ikus-entzunezkoa aurrera ateratzea“zaila” izango zela pentsatu zutela gogora-tzen du Arenasek, ordura arte inoiz 16mm-koformatuan lanik egin gabe baitzeuden. “Halaere, pixkanaka, ideia begi onez ikusten hasiziren, eta ordurako oso zehaztuta nuen gidoiteknikoa, filma planoz plano banatuta nueneta”, azaldu du Arenasek. Hark argi irudika-tzen zuen bere buruan ordu erdi inguru iraun-go zuen ikus-entzunezkoa, eta bi urtez arituzen filmaren gidoi teknikoa egiten. Hala,Mateo Txistu laburra Arenasen buruan ezezik, paperean idatzita ere bazegoen. Guztiek zekiten formatu berrian grabatze-

ak aldaketa nabarmenak ekarriko zituela,batez ere ekonomikoki. “Super zortzianaskoz ere merkeagoa zen produkzio guztia.Zinta erosi, filmatu, errebelatu eta zuzeneanmuntatzen zen. 16mm-ko zintarekin, aldiz,beste mota bateko kamerak behar ziren, ne-

gatiboan filmatzen zen, eta Madrilera bidalibehar zen errelebatzera. Soinu aldetik erekonplexuagoa zen”, azaldu du Arenasek. Zail-tasunak zailtasun, eta beldurrak beldur, for-matu berrira egin zuten salto.

3, 2, 1... grabatzenKamera berria erosi, eta 1985eko abenduanekin zion klubak Mateo Txisturen grabaketalanei. “Talde osoa aritu ginen lanean, guztiokjarri genuen gure alea, bai grabaketak pres-tatzen eta baita filmatzen ere. 30 lagun ingu-ru ginen, eta batzuetan kanpora irten beharizaten genuen hainbat eszena grabatzera”,gogoratzen du Arenasek. Dozenaka herritarrek hartu zuten parte

ekoizpenean. Boni Arregik hezurmamituzuen Mateo Txistu, Pako Aristik mendizale-ar-gazkilaria eta Pilar Aizpitartek bentako ande-rea. Azkoitiko zaharren egoitzako emakumetalde izugarria ere prest agertu zen aktore la-netarako. Pio Mendizabal zen grabaketanerabili ziren txakurren jabea eta haietaz ardu-ratu zena. Zineklubeko hainbat lagunek etaJoxe Ramon Ibargurenek Errezilgo MigelDeunaren ermita goitik behera txukunduzuten barruko eszenak grabatu ahal izateko;soinu eta musika lanetan Agustin Madrazo,Joxean Azpillaga eta Jose Luis Frantzesenaaritu ziren.Filma grabatzeko lekuarekin arazoak izan

zituzten. Izan ere, denboran 400 urte atzera

Ipuina, zinera30 urte beteko dira zineklubak ‘Mateo Txistu’ filmlaburra aurkeztu zuela. Taldea gorenean zegoen, etaegindako lanak fruituak eman zituen. .9Maialen Etxaniz

Bazen behin Mateo izene-ko apaiz ehiztari bat, ehizagatik guztia utzizuena. Orduztik , harrapakinak ezin ehizatutaibili izan zen urte luzez, eta eguraldi nahasiaegiten zuenean, bere txakurrei txistuka en-tzun ohi zuten inguruko baserritarrek... Halakontatzen du Mateo Txistu izeneko euskalipuin zaharrak. Istorio hori pantaila handira eramatea ideia

ona izan zitekeela pentsatu zuen Agustin Are-nas (Azpeitia, 1958) Azpeitiko Zine Klubekokideak. Hilabeteetako lanaren ostean,1987an Mateo Txistu film laburra aurkeztuzuen taldeak, Arenasen zuzendaritzapean.1980. hamarkadan hasi zen Azpeitiko Zine

Kluba film laburrak egiten, eta hainbat ikus-entzunezko atera zituen argitara super zortzi(8mm-ko zinta) formatuan: Azken lamia, Ko-kles eta Kutsadura lanak, esaterako. Garaihaietan zineklubeko kideetako bat zen Are-nas. Gustuko zuen zinea eta gustuko zituenkamerak. Fotograma artean bere saltsansentitzen zen, eta behin Mateo Txisturen isto-rioa zinean lantzea otu zitzaion. Inspirazioaamari zor diola gogoratzen du azpeitiarrak:“Nire ama Sagatzeta baserrikoa zen. Han be-titik izan dira ehiztariak, eta familiak beti izandu ehizarekin erlazio oso estua. Horregatikamak sarritan kontatzen zidan apaiz ehizta-riaren istorioa”. Mateo Txisturen ipuina “osozinematografikoa” zela uste zuen Arenasek,eta proiektua “oso polita” izan zitekeela iritzi-

mamia x x x x x x x x x Gogoratzen? ‘Mateo Txistu’ filmak 30 urte34

Pepe Azpiazu, Agustin Arenas eta Boni Arregi, ‘Mateo Txistu’ film laburra grabatzen. x x xAgustin Arenas

egin, eta orduko ermita bat irudikatu nahizuten. Arrazoi ezberdinengatik, lekua bilatzea“zaila” egin zitzaiela adierazi du zuzendariak:“Gipuzkoan behintzat zaila zen guk nahi ge-nuena bilatzea. Ia leku guztietan zeuden tele-fono kableak, hormigoi zatiak edota poste-ak”. Orduan Internetik ez zegoenez, laguntzabila liburuetara jotzea ohikoa zen, eta horiegin zuen Arenasek. “Nafarroako ermiten in-guruko liburu bat lortu nuen. Hura kuxkuxeat-zen nenbilela, Altsasu inguruan oso ermitapolita zegoela ikusi nuen, baso baten erdian,eta ondo zegoela iritzita hara joan ginen”.

Abentura arrakastatsuaDirua aurreratu behar izan zuten zineklubekokideek, proiektua finantzatzeko diru-lagun-tzak berandu iristen zirelako. Ez zekiten norai-no iritsiko zen ikus-entzunezkoa, ez zekitenzer nolako oihartzuna izango zuen egindakolanak, baina “zorionez harrera oso ona” izanzuela gogoratzen du zuzendariak: “Sari askojaso genituen, Espainiako telebista autono-mikoetara saldu zen, eta diru iturri batzuk ereizan zituen. Azkenean, abentura ondo irtenzen”. Bilboko laburmetrai festibalean euskalfilm onenaren saria jaso zuen Mateo Txistuk,eta baita Alcala de Henaresko (Madril, Es-painia) zinemaldian ere, besteak beste. Azpeitian, 1987ko apirilaren 24an eskaini

zuten aurrenekoz, Soreasu antzokian. Proiek-zio “monumentala” izan zela du gogoan Are-nasek: “Jendetza hurbildu zen emanaldira.Ikusgarria izan zen, ikaragarria. Sentimenduasko elkartu ziren, gainera. Alde batetik,16mm-ko zintan eginda eskaintzen genuenlehen filma zen. Bestetik, ama ikustera etorrizen, eta hori oso polita izan zen niretzat”.

Zinea egiteari, agurMateo Txisturen arrakastaren ostean, zine-klubeko taldekideen artean etena egon zen.“Taldekide batzuk super zortzi formatuan gra-batzen jarraitzea nahiago zuten, baina nik hu-rrengo pausoa eman nahi nuen, gauza be-rriak probatu nahi nituen. Taldea uztea eraba-ki nuen orduan”, azaldu du Arenasek. Klubak beste film labur bat ekoitzi zuen

Mateo Txisturen ostean, 8mm-ko zintan. Lanhura izan zen taldearen azken laburra, eta horamaitu zen zine ekoizpenaren ibilbidea. Ordutik, ez du beste ikus-entzunezko peli-

kularik egin Arenasek, eta nostalgiaz gogo-ratzen ditu Mateo Txisturen urteak: “Oso mo-mentu bereziak bizi izan genituen, laguntalde baten momentu gorena zen, eta aldi be-rean bukaera ere izan zen”.6

Gogoratzen? ‘Mateo Txistu’ filmak 30 urte x x x x x x x x x mamia 35

x x xTELEFONO ZENBAKIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

UDALETXEA x x xAsteguna: 08:30-14:00 x x xLarunbata: 09:00-12:30 UDALTZAINGOA x x xEgun osoz

irekita egoten da ANBULATORIOAx x xEgun osoz irekita egoten da IGERILEKUAx x xAstelehena:

14:00-21:00 x x xBeste egunak:07:00-21:00 x x xLarunbata: 10:00-13:00 eta 16:00-20:00 x x xIgandea eta jai

egunak: 09:00-13:00 xxxKanpokoa: ekaina arte itxita KIROLDEGIA xxxAstegunak: 10:00-13:00, 15:00-21:00

x x xLarunbata: 10:00-13:00, 16:00-20:00 LIBURUTEGIA x x xAstegunak: 09:00-13:00, 15:30-20:00

xxxLarunbata: 09:00-13:00 xxxEkaineko azken astean, uztailean, abuztuan: 08:30-14:00. Abuztuko lehen

hamabostaldian itxita. GAZTELEKUA x x xAsteartea-ostirala: 17:00-20:30 x x xLarunbata: 16:00-20:30

x x xFARMAZIAK (apirila)x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

LARRIALDIAK

112

sPASABIDE BERRIA.Herritarren segurtasuna bermatzeko,oinezkoentzako pasabide berria jarri duLandetan Udalak. Oinezkoek errepideagurutzatzeko botoia sakatu eta berdeanjartzen da epe motzean semaforoa.

ODOL-EMAILEAK

Apirilaren 26an izango

dute hitzordua, 17:00etatik

21:00etara, anbulatorioan.

x xGARRAIOAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

ALDALUR 943 85 2587

EUSKO TREN 902 54 32 10

GUIPUZCOANA 943 85 11 59

PESA 943 21 26 99

PIPER ELKARTEA 943 85 25 87

TAXIAK 943 81 13 07

x x xautobusen ordutegi osoa:

www.uztarria.com/azpeitia/

autobusak

x x xORDUTEGIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xERABILGARRIx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x zerbitzua36

TOKI PUBLIKOAK

Udaletxea 15 72 00

Udaltzaingoa 15 13 13

Suhiltzaileak 112

Azpeitia Lantzen 15 71 83

Iraurgi Berritzen 026069

Nekazal Bulegoa 81 24 85

Iturritxiki Ludoteka 15 11 79

Txiki-Txoko Ludoteka 15 05 16

Gaztelekua / GIB 15 71 61

Lanbide 15 04 02

Kiroldegia 81 30 69

KIUB 15 72 01

Igerilekua 81 41 21

Emakumeen Txokoa 15 70 55

Ertzaintza-Azkoitia 0837 80

Baigera I 81 51 71

Baigera II 81 23 89

Epaitegia 02 51 91

Ingurugiro Etxea 81 24 48

OSASUNA

Anbulatorioa 0254 00

Anbulator. larrialdiak 02 54 01

Eguneko zentroa 15 74 96

Asepeyo 8144 00

Gurutze Gorria 85 32 97

DYA-Donostia 46 46 22

KOMUNIKABIDEAK

Uztarria 15 03 58

Hitza (Azpeitia) 81 38 41

Hitza (Zarautz) 8900 17

Azpeitian Zer? 080688

Erlo Telebista (Azpeitia) 81 53 35

Berria 943 30 40 30

Gara 943 31 69 99

Noticias (berriemailea) 687 60 50 06

DV (berriemailea) 610 81 29 12

Argia 943 37 15 45

Arrate Irratia 943 12 01 73

Euskadi Irratia 943 01 23 00

ETB 943 01 17 05

ALDERDI POLITIKOAK

Bildu 15 72 00

EAJ 81 55 70

Sortu 15 72 00

EA 81 00 11

Aralar 647 42 59 95

SINDIKATUAK

ELA 81 34 46

LAB 15 13 56

EHNE 81 39 28

KULTURA-EUSKARA

Sanagustin 10 52 20

Kultur Mahaia 674 16 56 84

Euskara Patronatua 81 45 18

Natul euskara taldea661 10 44 46

Udal Euskaltegia 81 19 47

Udal Liburutegia 15 71 95

Loiolako Liburutegia 8165 08

Kontseilua 943 59 12 00

Bai Euskarari 902 43 00 26

IKASTETXEAK

Iraurgi (Betharram) 81 16 68

Iraurgi (Milagrosa) 8163 80

Iraurgi (Jesuitinak) 81 22 49

Ikasberri 15 12 46

Karmelo Etxegarai 81 26 97

Urola BHI 15 02 28

Uztaro 81 31 90

BESTERIK

Xoxoteko aterpea 58 10 07

Eregi 943 08 06 88

1-2-7-12-20-27Beristain (Azpeitia).943811949

3-8-9-11-26Jacome (Azpeitia).943 080258

4-10-18-22-23-28Aranburu (Azpeitia)943811949

5-19-21-24-29-30Beristain (Azpeitia).943 811949

6-13-14-15-16-17-25Alberdi (Azpeitia)943815974

Beristain (Azpeitia).943 811949

GAUEZ, URTE OSOAN

EÑAUT OIARTZABALtren gidaria

Aginduakbetetzen txarrenakjubilatuak ditun”

Euskotreneko oposaketetara aurkeztu,tailerreko lana utzi, eta trebatu ondoren,trenak gidatzen ditu.. Ainitze Agirrezabala

“

Tailerreko buzoa erantzi duktreneko uniformea janzteko. Nolatan? 18 urterako hasi nindunan mekanizatu enpre-sa batean lanean. Gustura nengonan, bainaesaten diten 10 urtean behin lana aldatu behar-ko genukeela, zerbait berriari ilusioz heltzeko. Gustura al hago lana aldatzearekin? Bizitzan arriskatu beharra zagon. Aita harrituhunan gehien. Ez zinan ulertzen etxe ondokolan finkoa nolatan utz nezakeenan txartel-salt-zaile aritzeko hiru asteko kontratu bategatik.Autoarekin alderatuta, trena gidatze-ak zer berezitasun dizkik? Trenean oharkabetzea askoz ere errazagoadun, eta uneoro adi joan behar dinagu. Jen-dea pasieran ibiltzen dun trenaren ondoan,pasonibel asko zagon, eta bozina etengabejotzen dinagu. 80 km/orduko abiadurandoan trenak geratzeko 300 metro behar diz-kin, eta frenoari maina hartu beharra zagon.Zenbat kilometro egiten dituk egunean?Puf! 200 inguru. Donostia-Bilbo eta Amore-bieta-Bermeo lineak egiten ditinat, eta kon-tuan izan behar dun oso makal doala trenaeta geltoki askotan geratu behar dinagula.

Azpeitiak ere izan zian trena... Bai. Ideala hunake berreskuratzea, baina,gero, harekin bizitzen ere jakin egin behar din.Argentinan gidari batek lan eguna bi-daia erdian bukatu eta han utzi zitianbidaiariak, bide erdian...Entzun dinat, bai. Langile bezala halakorikegitea pentsaezina dun, baina nire ustez lan-gatazkaren bat zitenan eta hura izan zunanturko-burua, protesta egin zinana. Erremontista profesionala ere izanhintzen. Zer oroitzapen dituk? Zortzi urte politak izan hitunan. Lagun askoegin nitinan, gustuko kirola hunan, familiako-ak ere mordoa ibili gintunan. Erremontistaizatearen ametsa beteta geratu dun. Zer lan ordutegi duk? Asteburu batzuetan lana izaten dinat, bainaez naun inoiz parrandazalea izan; etxezuloanaun oso, eta alde horretatik ez zaidan axola.Bitxikeriarik? Debako geltokian pasonibel oso txarrazagon, eta bidaiarien trafikoa zuzentzea ego-kitu zaidanean, gure aginduak betetzen txa-rrenak jubilatuak ditun nire harridurarako.6

1. Eñaut Oiartzabal Azpeitiko BurdinbidearenEuskal Museoan.2. Amorebieta-Bermeo lineaegiten du, besteak beste. 3. Zortzi urtezerremontista profesionala izan zen. Argazkian,Oiartzabal Hernaniko Galarreta pilotalekuan.

1

2

3

hi heu! x x x x x x x x x jakiteko 37

H amalau urte ditut etalehenengo greba bizi izan dut. amak esan ditez dela nire lehenengo greba eguna izan,ikastolan nintzen garaian ere behin bainogehiagotan, baina ez behin eta berriz eta as-kotan, egin zutela irakasleek huelga. aitak ezdu ezer esan, gure etxean ama eta biok besteinor ez garelako. amak adoptatu egin nin-duen nik bi urte ere ez nituenean, eta pana-matik hona ekarri ninduen. amak ez du buruaasko nekatzen, edo ez da nire galdera askorierantzuteko gauza. behin baino gehiagotangaldetu izan diot zergatik ekarri ninduen, etaberak ez du “nahi nuelako” besterik esaten,“zu ezagutu gabe ere maite zintudalako, nirebarruan zer edo zerk agintzen zidalako zureama izan behar nintzela”. holakoak esatendizkit. nik ez diot sinesten, baina baietz esa-ten diot, ondo dagoela, entenditzen ez badutere entenditzen dudala, eta nola amak buruaaskorik nekatzen ez duen, ez dugu konber-tsazioan aurrera egiten, eta jaten segitzendugu, edo telebistan pelikula ikusten, edobegiak itxi eta lo egiten dut. baina laster etor-tzen zaizkit galdera gehiago burura, eta or-duan kapaz naiz, baita lo berritik esnatubehar badut ere, begiak ireki eta hurrengogaldera egiteko. “eta zergatik ez dut aitarik?”.“a ze galderak egiten dituzun, maitea!”, esa-ten dit amak orduan, eta “ez nuelako gustukolagunik topatu”, erantzuten dit, “ez neskarik,ez mutilik, eta orain ez nago neska-mutiletanjolasean hasteko adinean”. ez du esaten,baina ni zaintzen nahiko lan baduela esannahi du, eta hori bai, sinesten diot, ze ikustenditut nire lagunak institutuan, eta ez dago es-tudiatzea niri hainbeste kostatzen zaion inor.alferrak hamaika dira, eta kasu honetan “ha-maika” asko da, ikastolan erakutsi zidaten,“hamaika”, hamaika dira zorriak baino alferra-goak institutuan, edo nagiak, edo zabarrak,edo utziak, edo amamak ibiltzen dituen hitzhorietako bat, institutuan erakusten ez dida-tena. ni ez naiz alferra, etxeko lan denak egi-

400 hitz

x x xAitak ez du ezer esan, gureetxean ama eta biok besteinor ez garelako. Amakadoptatu egin ninduen

x x x x x x x x x x x x x x x xmiel a. elustondox x x

ten ditut, eskolan ere saiatzen naiz, baina ba-dakit ez naizela inteligentea, hemen esatenden inteligente modukoa. baina bi begi ditut,bi belarri, eta horiek baino inportanteagoa,biologia eskolan erakutsi digute, burmuina,gure zentro neuralgikoa, eta bertan neuronamordo bat dabilela ezin geldirik, beti zer edozer pentsatzen, hurrena zer azio egingo, zergaldera petral egingo amari, nola libratukoeskolan egiten dizkiguten galdera zailetatik.baina ez dago erraz... eta azkenean ez dakitzerk ekarri nauen honaino, amak ekarri nin-duen amerikatik, hori esan dut, baina esannahi dut puntu honetara, nik ez nuen nahigreba eguna kontatu besterik, baina bukatuzaizkit hitzak. irakasleak 400 hitzeko testuaeskribitzeko agindu zigun, “azalpen testua”,baina hau ez da azalpen testua, eta beste bateskribitu beharko dut oraintxe. 418 hitz eskri-bitu ditut.6

iritzia x x x x x x x x x38