x x xAzpeitiko herri aldizkaria x x x2019ko azaroa x x x221. zenbakia x x x x x x x x

x x xx x x

x x x x x x x x x sarrera 03

Argitaratzailea.UrolakoKomunikazio Taldea Koop. Elk.

Egoitza.Perez Arregi plaza 1, behea,(Azpeitia, 20730)

Telefonoa eta faxa.943 15 03 58Posta elektronikoa.uztarria@uztarria.eus

Posta kutxa. 227, AzpeitiaLege gordailua. ISSN 1576-7337Zenbakia. 221.a (2019ko azaroa)Urtea.XX.a (1999ko azaroan sortua)Maiztasuna.HilabetekariaDiseinua. Eregi Komunikazio etaEuskara Zerbitzuak

Publizitatea.685780412 /uztarria@uztarria.eus

Bazkidetza.943 15 03 58Tirada. 2.500 ale hileroInprimategia.Leitzaran GrafikakAzaleko argazkia.Iñaki MartinezWebgunea.www.uztarria.eus

Uztarria herri aldizkariarenlaguntzaileak

iritziaInkesta. Gaztainakjateko ohiturarik ba alduzu? 13

mamiaElkarrizketa. LouiseDesiree Florindo berakidatzi duen autismoariburuzko liburuaz arituda solasean 04Klik! BurdinbidearenEuskal Museoaren 25urteak, argazkietan 16Erreportajea. Adinezberdinetako gazteugari elkartzen daGarmendikampgunean, dirt jumpkirola praktikatzeko 24Elkarrizketa. EuskalWikilarien Elkarteanari da lanean EdurneAgirre azpeitiarra 34

x x x2019KO AZAROKO UZTARRIA ALDIZKARIAN ZER?x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

16

Ba al dakizu Uztarriak Dinamoa sormengunean izango duela bulego berriaazaroa�bukatzerako?. Uztarria

04

24

Izan uztarriaren bazkide1.060bazkidegara Uztarria KomunikazioTaldean; eskerrik asko denei.

Herri aldizkariaz gain, Uztarriaren produktuakere eskuratuko dituzu.Uztarria Komunikazio Taldeakorain arte 13 liburu, CD 1, DVD 1 eta biografiatxikiakatera ditu. Bazkideak baino ez ditu jasotzen.

t943 15 03 58

30eurodira urtean.

Liburuxka biografikoak, oraingoz. Julian Bereziartua, Leo Etxeberria, Valentina Agirre, Santi Lazkano, Amaia Garmendia,Enkarna Arregi, Iñaki Bergara, Bernardo Aizpitarte ‘Kabra’, Enrike Zurutuza, Maria Jesus Arregi, Patxi Azkargorta...

Oharra.Uztarriak ez du bere gain hartzenaldizkarian esandako iritzien erantzukizunik

Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Hizkuntza

Politika eta Kultura Sailak(Hizkuntza PolitikarakoSailburuordetzak) diruz

lagundua

mamia x x x x x x x x x gizartea04

LOUISE DESIREE FLORINDO‘Luan, autismoa duen haur berezia’ liburuaren idazlea

gizartea prestatzeada autismoaren botika ”Autismoaren gaia gizarteratzeko asmoz, liburu batidatzi du Florindok, bere seme Luan Madariagarekinizan duen esperientzian oinarrituta. .9 Ihintza Elustondo

M un-dua goitik behera”. Halaxe erorizitzaion Louise Desiree Florindorisemeak autismoa zuela jakin zue-nean. Zailtasunak zailtasun, urte-ek irakatsi diote pazientziarekineta jarraikortasunarekin gauzaklor daitezkeela. Ikasitakoa Luan,autismoa duen haur berezia libu-ruan jaso du, antzeko egoeranegon daitezkeenei laguntzeko.“Hau loteria bat da, edonori tokadakioke”. Zergatik jaso duzu zure es-perientzia liburu batean? Ikastolako ariketa bat izan zensorburua. Azpeitiko Ikastola Kar-melo Etxegaraira joaten da nireseme Luan, eta ikastola horretan,5 urteko haurrek ariketa bat egi-ten dute: ume bakoitzak eta

“haren gurasoek liburu bat irakur-tzen dute etxean, eta egun bate-an, haurra gurasoekin joaten daikastolara, ipuin hori beste umeeikontatzera. Baina Luanek ez duhitz egiten, eta beraz, ezin zuenipuina kontatu. Horregatik, ira-kasleek esan zidaten ea zergatikez genuen zerbait ezberdina egi-ten. Autismoaren inguruko liburubat irakurtzea eta istorioa neukkontatzea proposatu zidaten. Ira-kurri nituen liburu batzuk, bainaez ninduten konbentzitzen, etabeste zerbait egitea pentsatunuen: umearen inguruko ipuin batidatzi nuen, eskolako umeei Luannolakoa den azaltzeko. Elkarbizi-tza tarteko, ikaskideek bazekitennolakoa den Luan, baina betisortzen zitzaien zalantza: “Zer

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1979ko martxoak 30.x x xHerria.Curitiba, Brasil. x x xBizitokia. Azpeitia.x x xLanbidea. Ingeniari lanak utzieta semearen zaintzazarduratzen da.

neuronak beste modu batera haz-ten direla. Horri autismoa deitzenzaiola kontatu nien, eta inpaktuoso handia izan zuen horrek.Haurrak zera hasi ziren esaten:“A! Orduan horregatik da Luanhorrelakoa”. Ipuinak izan zueneragina ikusita, gelaz gela konta-tu zuten istorioa irakasleek, etazoragarria izan zen emaitza.Zer gertatu zen?Luanek ez du futbolean jokatzen,baina agian, jolastokira ateratze-an, baloia kentzen zien futboleanari zirenei. Egoera horren aurre-an, beste umeak mindu egitenziren lehen, baina ipuina etzun os-tean, jarrera ezberdina hartzenhasi ziren. “Lasai, Luan da, eta ezditu gauzak guk bezala ulertzen”,esaten zuten. Ume batek bestea-

dauka Luanek?”, galdetzen zuten.Horregatik, ipuinean Luanen his-toria guztia jaso nuen: Luanen bi-zitzan autismoa nola agertu zenidatzi nuen, baita nire semearibeste umeen errutina bera izateagalarazten dioten autismoarenezaugarriak zeintzuk diren ere.Zer eragin izan zuen ipuinhori kontatzeak? Oso polita izan zen egun hura;umeak asko emozionatu ziren.Luanen garuna ezberdina delaeta beste modu batean pentsa-tzen duela azaldu nien, haren

gizartea x x x x x x x x x mamia 05

reka moduko bat da. Gainera, gi-zakioi umetan neurona batzuk hilegin ohi zaizkigu, baina autismo-dun pertsonei ez; horregatik, se-kulako memoria dute. Informaziogehiegi izan ohi dute, eta horrekzirkuitulaburrak eragiten dizkie.Bestalde, erasokorrak izatekojoera dute: 2 urteko ume batekamari iletik tira diezaioke, bainazuzendu egiten zaio hori, eta geroez du egiten; baina autismoaduten umeak askotan ez dira horiulertzeko gai, eta 2 urteko umeenjokabidea izaten jarraitzen dute.Gainera, krisi egoerak izan ditza-kete, gertatzen zaiena azaltzekogai ez direlako. Era berean, umeaskok hesteetako arazoak izatendituzte; Luanek baditu. Nire se-meak, gainera, lo egiteko zailta-sunak ere baditu. Autismoakpertsona baten garapenean ozto-po asko eragiten dituen arren,

alde politak ere baditu. Luanekhitz bat esatea lortzen duen ba-koitzean sekulako poza hartzendut. Haurra garatzen ari dela ikus-tea zerua ukitzea bezalakoa da. Noiz jakin zenuen Luanekautismoa zuela?Umeak ia 4 urte zituela. Baina 2urte zituela hasi ginen azterkete-tan, zer gertatzen zitzaion jakite-ko. Bi gauza zituen: ez zuen hitzegiten eta lo egiteko arazoak zi-tuen. Txikitan, ume normal-nor-mala zen: jan egiten zuen, jantziegiten zen, begietara begiratzenzuen... Hori bai, berezitasun ba-tzuk zituen, maniak: beti txupetebera nahi zuen, beti gauzak eraberean ordenatzen zituen.. .Baina ez duzu pentsatu ere egi-ten hori autismoa izan daitekee-nik. Eta pixkanaka, autismoa ga-ratzen joan zen heinean, sinto-mak areagotzen hasi ziren: jateari

ri azaltzen zion nolakoa zen Luan,eta ikastolan denek ezagutzenzuten. Orduan, pentsatu genuenjende gehiagori kontatu behar zi-tzaiola istorioa. Ez dugu anizta-sun funtzionala duen norbait ikas-gelan tokatu arte zain egon behargaia lantzeko; izan ere, ume askodira antzeko arazoren bat dute-nak. Luani autismoa diagnostika-tu ziotenean, 900 autista zirenGipuzkoan; orain, 2.000 bat dira.Hazten ari da kopurua. Azpeitian,sei haur autista badirela uste dut. Zerk eragiten du autismoa?Autismoa nahasmen neurobiolo-gikoa da, gizakiaren bilakaerarenalderdi askori eragiten diona. Ezdauka sendabiderik, ezta jatorrijakin bat ere. Kasu askotan, fakto-re genetikoek eragin dezakete,baita faktore biologikoek: airea-ren kutsadurak, esaterako. Bainagaur arte, azterketa asko egin ba-

dituzte ere, ez dago esaterik zerkeragiten duen nahasmena. Lua-nen azterketa genetiko guztiekemaitza normalak eman dituzte,baina autismoa du. Ikusezina daautismoa, baita diagnostikatzekoere. Egun, umeek dituzten antze-ko ezaugarriak kontuan hartutadiagnostikatzen dute autismoa.Autismoa duen ume bakoitzamundu bat da, baina badituzteantzeko ezaugarriak. Zer ezaugarri, esaterako?Ezaugarri nabarmenena komuni-katzeko zailtasuna edo erabatekokomunikazio gabezia da. Kontuada autisten neuronek desberdinfuntzionatzen dutela: gauza ba-tzuetarako zailtasunak dituzte,eta beste gauza batzuetarako se-kulako trebeziak. Batzuek sekulaez dute hitz egitea lortzen, eta se-kulakoak egin ditzakete matema-tiketan edo mugikorrekin. Deso-

mamia x x x x x x x x x gizartea06

bihar ondo egongo dela pentsa-tzea da botika, ez dago besterik.Agian, hamabost egunez segidanez du eskolara joan nahiko, bainahamaseigarrengoan onartuko du.Badago irtenbidea. Ez etsitzea da bidea?Bai, horixe da eman nahi dudanmezua. Eta ez da etxean gelditubehar; izan ere, batzuek bide horihartzen dute. “Zergatik eramanbehar dut umea eskolara, hangaizki egongo bada eta ez baduirakurtzen eta idazten ikasiko?”,pentsatzen dute. Baina ikas de-zakete. Eta laguntza eskatu beharda, beti egongo da norbait la-guntzeko prest dagoena. Umeakkasketaldia izango duelako edoazokara joan eta produktuak bo-tako dituelako, ez daukagu hau-rra kalera ateratzen lotsatu beha-rrik. Jendeak hori ikusteko prestegon behar du. Eta noski ematenduela lotsa; niri hasieran sekula-ko lotsa ematen zidan, bainaorain barre egiten dut. Kalerairten, borroka egin eta gizarteaprestatu behar da. Autismoarenbotika gizartea prestatzea beste-rik ez da.Zer jakin behar du gizarte-ak?Kalean ume bat kasketaldia iza-ten ikusten badugu, jende askosartzen da tartean, gaizki hezita-ko umea dela esanez. Halakoe-tan, pentsatu umeak zerbait izandezakeela. Gurasoak gaizki pa-

satzen ari badira, galdetu lagun-tzea nahi al duten, eta esango di-zute baietz edo ezetz. Haurra krisibat izaten ari bada, zer egin?Modu inklusibo batean onartu.Ume autistek zarata bat egin ohidute, eta pozik daudenean egitendute hori, normalean. Zarata horientzutean, ez egon beste mundu-ko zerbait balitz bezala begira. Ku-riositateak eragiten du hori, bainapentsatu zuri ere toka dakizukee-la. Autismoa onartzea eta gizarte-ratzea nahi dugu. Kritikak, burlak,barreak... entzutea beldurgarriada.Non eskura daiteke liburua?Marea Urdinaren eta AzpeitikoUdalaren laguntzarekin kaleratudugu lana, eta ikastetxeetan, pe-diatren kontsultetan nahiz terapiazentroetan eskura daiteke. Gaine-ra, norbaitek liburua nahiko balu,nirekin harremanetan jar daiteke,louisedesiree.ldf@gmail.comhelbidera mezu bat idatzita.6

utzi zion, lehengo jostailuekin ezzuen jolastu nahi, autoan sartze-an botaka egiten zuen... Izugarriz-ko abiaduran hasi zen autismoagaratzen. Dena den, adin bat iris-ten da zeinetan autismoa ez dengehiago garatzen: batzuk 7 urte-rekin egonkortzen dira, beste bat-zuk 4 urterekin, beste batzuk ne-rabezaroan... Zer egin zenuen umeak au-tismoa zuela jakitean?Nafarroan, Gipuzkoan, Bizkaian...ibili naiz, eta denetarik egin dut.Autismoa lantzeko metodo baka-rra dago: terapiak egitea. Bainanire semeak ez zituen terapiakonartzen, eta horrek sekulakofrustrazioa eragiten zidan. Horre-gatik, nik ikasi nuen nola lan eginautismodun umeekin. Formakun-tzak egin nituen, Luani ariketa in-klusiboak neuk irakasteko, baitapiktogramekin nola lan egitenden ikasteko ere. Hitzez komuni-katzeko zailtasunak dituzten per-

tsonek komunikatzeko baliatzenduten modua da piktogramena;irudi bidez komunikatzen dira. Zer jaso duzu liburuan?Bi atal ditu: aurrez aipatutakoipuina eta unitate didaktikoa. Uni-tate didaktikoan, metodo zientifi-koetan eta homologatuetan oina-rrituta, jarraibide batzuk ematenditut autistekin nola lan egin jaki-teko. Diagnostikoa jasotzean,mundua erori zitzaidan. Eta horre-gatik, nire esperientzia papereanipintzea nahi nuen, argi eta sin-ple, beste gurasoei, familiei, ira-kasleei eta hezitzaileei laguntze-ko. Zer esango zenioke zure ego-era berean dagoen gurasobati?Esperantza badagoela. Ez dagosendabiderik, baina badago au-tismoa tratatzeko modu bat, etaoinarria da pazientzia eta jarrai-kortasuna. Iritsiko da egun batgehiago ezingo duela pentsatukoduena; halakoetan, deskantsatu,eta bihar berriz hastera. Semea-rengandik ikasi dudana da ez du-gula etorkizunaz kezkatu beha-rrik, min gehiena ematen duenahori baita. “Nork zainduko du?Noiz arte garatuko du autismoa?Eta atzerakada bat izaten badu?”bezalako galderak egiten hastenbada, ezingo da bizi. Gaurko egu-nean orainean pentsatu beharda, bestela, erotu egingo da.Umea gaur gaizki egon bada,

Autismoak ez

du sendabiderik,

ezta jatorri jakin

bat ere”“

GIpuzkoan 2.000

bat autista daude

gaur egun; hazten

ari da kopurua”“

Autismoa

onartzea eta

gizarteratzea

nahi dugu”“

Beste batzuei

laguntzeko jaso

dut paperean nire

esperientzia”“

x x x x x x x x x iritzia 07

Hemen da azaroa, herio-tza eta iluntasuna ekartzen dizkigun hilabetea.Orduaren aldaketak negua nahi baino lehenhelarazten digu, eguna motz geratzen zaigueta barruetako goxotasuna bilatzen dugu;suaren abaroa noraezak guztiz irentsi ez gai-tzan.

Hilerriak loratzen ditugu. Halloween, Ari-men Eguna edo Gaba Beltza; begien aurreannahi ez dugunera gerturatzeko moduak. Nahigabe joaten zaizkigu ingurukoak, eta gizakiaknahi adina aurrerapen asmatuta ere, heriotzariizkin egiterik ez. Horixe guztiok zain dugunpatua, noizbait iritsiko garela ziurtasunez daki-gun helmuga bakarra.

Dolua, ezina, mina; maite dugunaren hutsu-nea erraietan, baina bizitzak beti aurrera egina-razten digu. Hil hurrean gaudenean ere maita-suna nagusitzen omen zaigu, baina galerahandia da, eta gizakiok ez dugu maite galtzea,are gehiago geure bizitza dela badoana naba-ritzen dugunean.

Une oro ari gara galtzen, baina etengabeematen zaigu hasteko aukera berri bat. Ondo-an ditugunak zaintzea, harremanak ureztatzea,ez ote daukagun aberastasun handienetakobat. Hil artean bizi, uneaz jabetu, goxatu etagoxarazi; ez dago besterik.

Babesa galtzen dugu. Aita, ama, aitona-amonak, ingurukoren bat galtzeak beldurraematen digu. Barren-barrenean daramagun,bakarrik, babesik gabe geratzeko antzinakobeldurra azalarazten zaigu, eta zapaltzendugun lurra dardarka sentitzea, norberaren ba-rruan arrakalak sortzen ikustea ez dugu bateremaite. Bizitzak horiek ere bereak ditu baina.

Agur esateaEz da erraza, bizitzak zentzuren bat badubehintzat, zure ondokoaren gaixoaldia nahizheriotza zentzu horren baitan sar daitezkeelaonartzea. Ulertu ezinezkoa da guzti horretatikpasatzeak logikaren bat eduki dezakeelapentsatzea. Eta halako egoera latzek ikas-

Biziminak

x x xJendearen goxotasunazaizu beharrezko, baina aldiberean, inorekin egotekomoduan ez

gaiak ematen dizkigute, azalberritzen gaituzte.Bizitzaren absurdoa. Bizi izanaren edertasuna.

Gehienetan ustekabekoa da agur esatea.Norbait gaizki dagoela jakinda ere gorantzbultzatzen gaituzte aingurek. Prestatzen joa-ten zara, badakizu etorriko dela. Baina halaere...

Lasaitasuna transmititzea, joaten uztea ai-patzen dira sarri. Izu ikaragarria ematen zidanaitak bere ama hiltzear zela ondoan nola egonzen kontatzen zidanean. Ez nuen pentsatu ereegin nahi halako egoera bat bizitzea tokatuzgero ondoan egoteko gai izango ote nintzen.

Ikusi egin nuen itzaltzen ari zela. Ez nuenpentsatzen hain azkar joango zenik. Zotinkaateratzen nintzen ospitaleko gelatik komunerajoateko aitzakian. Eta lasaitutakoan itzuli. Ezzen erraza hori guztia bizitzea, baina aldi bere-an, orduan sentitutako maitasun ikaragarria,patxada, gauzak behar bezala gertatzen ariziren segurantzia... deskribaezinak zaizkit.

Anputazioak. Fisikoki gurekin ez egonda ereondoan sentitzen ditugunak. Ondoloin goxobatez agurtu nuen agurrak hartzen zuen pi-suaz unean gehiegi jabetu gabe. Heriotzaribizkarra emanda bizitzen saiatzen gara. Dago-eneko Elizak ez digu erantzun lasaigarririk es-kaintzen. Paradisuak oporretarako nahi ditu-gu, bizitza osoaren sufrimendua jasateko obli-gaziorik gabe.

Jendearen goxotasuna zaizu beharrezko,baina aldi berean, inorekin egoteko moduanez. Kontraesanak, mina, erraietatik erauzitakozeure zeurea sentitzen zenuen atala. Berrirobizitzen ikasi behar.

Badator, bai, azaroa, naturan iluntasuna gai-lentzen den aroa; kolorerik, fruiturik preziatue-nak eskaintzen dizkigun urtaroa, eguzkiakurruntasunetik argirik estimatuena luzatzen di-guna.

Bizitza izan zaigu emana eta geuri dagokiguahalik eta ederren zipriztintzea. Malkoz nahizirribarrez, eskainitako aukera bakoitza esker-tuz. Maitatuz. Biziminez.6

xxxx x x x x x x x x x xolatx arangurenx x x

iritzia x x x x x x x x x08

K ezka sortzen dit azkenboladan inguruetan dabilen joera batek. Girointelektualen aurkako purrustadak eta gu-txiespenezko keinuak sumatu ditut, eta bizigaituen jendartearen erradiografia moduanirakurri nahiko nituzke. Intelektualtasunarenkriminalizazioa ematen da epaiketa pertsona-listen bitartez, eta horrekin, proposatzendiren tesiak baliogabetzeko ahalegin batikusten dut. Inoren ustez, pertsona kritikoakpredikatzen duenetik bestelako edozer egi-nez gero, zaparrada datorkio; arimaren puru-tasuna exijituko baliote bezala. Nago epaike-ton jopuntua ez dela hainbeste intelektualenaurkakoa, ez bada, pentsamenduaren bera-ren aurkakoa; pentsamenduak guztiok inter-pelatzen baikaitu, eta deserosotasunera be-hartzen. Beraz, ezinago erreakzionarioa dafenomenoa, eraldaketarako bideak gutxies-ten dituen unetik.

Kuriosoa da “espiritu kritikoa” eta “jendeautonomo eta independentea” bezalako pro-filak etengabe goratzen diren garaiotan ema-ten den fenomenoa dela aurrez aipatua. Mili-tanteei eta “bustitzen” den jendeari ematenzaion egurrak kritikotasunaren ulerkera oro-korra zein ote den hausnartzera narama, ezin-bestean. Esango nuke, kritikotasuna entzu-ten, irakurtzen, hautematen edo jasotzendugun oro zalantzan jarri eta informazio ho-rren gaineko deskonfiantza erakustearekinlotzen dela; estimuluak norbere galbahetikpasatzearekin, nolabait. Telebistako debate-etako tertulianoek “gizarte demokratikoen”oinarrizko premisatzat jotzen dute hiritarrenkritikotasuna. Ajatzeraino maiztu duten “de-mokrazia” kontzeptuak eskuetatik ihes egi-ten badit ere, interesatzen zait kontzeptuazein edukirekin betetzen den.

Irudipena daukat “adierazpen askatasun”deituaren miseria errazkeriaz eta esaten du-gunaren ardurari muzin eginez aritzea dela,kritikotasuna norbanakoen eszeptizismo zeinerlatibismoarekin nahasten dugula askotan,

Kritika kriminala

x x xEuskal kulturari opadiodan azkena da itxurazkritikoa den eta oinaklokazten ez dituen musika,literatura, bertsolaritza...

eta kritika, praktika serioa bainoago, gatazkaegoeretan ahalik eta posizio erosoena har-tzea dela gaur egun. Edonorentzat etxekoizan daiztezkeen esaldiak har genitzake jarre-ron erakusletzat: “Ni ez nago; ez hauekin, ezhoriekin”, “ez diet sinesten; ez batzuei, ezbesteei” edo denetan apurtzaileena den, etanire ustez, top-topean dagoen “nik ez daukatideologiarik”. Ehuneko ehunean ildo edo ko-rronte jakin baten interpretazio ororekin batez egiteak –ia ezinezkoa dena, gizaki gehie-nok baitaukagu geure alde profanoa– ez lukeizan behar zalantzazko posizioak hartzekoedo eskuak garbitzeko aitzakia. Gehiagodiot, hori kritikotasunaren guztiz aurkako ja-rrera da. Zerbait edo norbait –beraz, zerbai-ten edo norbaiten aurka– defendatzea da kri-tikoa izatea. Ekimen indibidual hutsetik hara-go lihoakeen jarrera, proiektu kolektibo batilegokiokeena.

Kultur munduaz bi hitzGai honi azken ertza ateratze aldera, kulturmunduaren epelkeria salatu nahiko nuke.Barkatuko didate –edo ez– idazleek, bertso-lariek, musikariek eta, oro har, kulturgileek,baina gure kulturaren mundutxo honetan era-bateko joera somatzen dut –lurretik metrobatzuetara ezarritako beiratetik ariko baginabezala– erraz eta asko jarduteko, inorekin le-rratu beharrik gabe, eta lerratzekotan, gai ba-koitzean komeni denaren alde eginez. Euskalkulturari opa diodan azkena da itxuraz kritikoaden eta oinak lokazten ez dituen musika, lite-ratura, bertsolaritza... Izan ere, sorkuntzak,iritzia emateak bezalaxe, inplikazio politikoakditu, batzuetan injustuak eta pertsonalki osogogorrak izan daitezkeenak. Inor ez da ukiezi-na. Ezin dugu kulturaren eraldaketarako po-tentziala gure erosotasunaren arabera mol-datu. Kultura infantilizatzea litzateke; muni-ziorik gabe uztea.6

xxxx x x x x x x x x x x x xjon gurrutxagax x x

x x xESANA DAGOx x x x x x x x x x

x x x“Etorkizunean,herri bezala,munduarenaurrean euskaldunagertuko al garendago jokoan”JOSU LABAKAUemako lehendakariohia

x x x“Helburua dalehen fasean goikomultzoansailkatzea, horrelamailari eusteabermatukogenukeelako”

x x x“Etxeko taldeakdira ISB eta gisahorretako taldeeizentzua ematendiotenak”IÑAKI JIMENEZJuaristi ISB taldearenentrenatzailea

Josu Labaka.

iritzia x x x x x x x x x10

x x xHIZKUNTZ ESKUBIDEAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Badaikasteko aukera Euskara Patronatuak sei mailatako ikastaroak jarri ditu martxan, etaguztira, 96 lagunek eman dute aurten izena. Mintzapraktika saioak erehasi dituzte euskara praktikatu nahi duten herritarrek.. Julene Frantzesena

Dagoeneko martxan da 2019-2020 ikasturteaAzpeitiko Euskara Patronatuan. Aurten, Udal Eus-kaltegiak eskaintzen dituen maila guztietan osatudira taldeak; hain zuzen ere, 96 ikaslek eman duteizena A1, A2, B1, B2, C1 eta C2 mailetan, eta ikas-le horiekin hamar talde osatu dituzte.

Azpeitiko Udalak urtero-urtero antolatzen ditueuskara ikastaroak, eta horiek harrera ona izatendute. Dena den, aspaldiko urteetako ikastaro kopu-ru handiena osatu da aurtengoan. Ikastaro horietanizena ematen duten azpeitiarrek, gainera, hobariakeskuratu ahal izaten dituzte: ikasleek ikastaroakdoan egiteko aukera dute, gutxieneko saio kopurujakin batera joanez gero.

Mintzapraktika saioakPatronatuko euskara ikastaro horiez gain, herrita-

rrek badute euskara praktikatzeko aukera. Izan ere,herritar talde batek mintzapraktika saioak antolatuditu aurten ere.

Euskaraz hitz egiteko gaitasunaren arabera, hirumailatan banatu dituzte saioak: euskaraz hitz egite-ko gaitasun handirik ez dutenek astearteetan izan-go dute praktikatzeko aukera (17:00); maila ertainadutenek, asteazkenetan (18:00); eta maila altuaduten herritarrentzat saioak astelehenetan eta as-teazkenetan 17:30ean, eta ostiraletan 10:30eanizango dira. Saio guztiak igerilekuaren eraikineankokatuta dagoen Sanjuandegiko auzo lokalean egi-ten dituzte.

Mintzapraktika saioetan parte hartu nahi dutenherritarrek 685 72 02 72 telefono zenbakira deitubeharko dute ikastaro horietakoren batean izenaemateko.6

Udal Euskaltegiko ikasleek duela bi urteko Euskararen Egunean egin zuten txokolatadako irudia. x x xUztarria

x x x x x x x x x iritzia 11

Nuarbeko urtegia da neurgailu egokia.Astebete euririk egin gabe husten den horieta arratsalde bateko xirimiriak gainezkauzten duen horixe. Putzu latza dirudien arren,ba omen dira xapoon herrian, larunbat gaubakar batean, garagardo putzu handiagoakedaten dituztenak; eta ez bat eta ez bi, doze-naka.

Pentsatzen hasita, burua bueltaka jarrita(garagardo putzurik gabe), klima larrialdiarenondorioena izugarria da. Giza harremanetanere bai. Susmo sendoa dut gero eta lehorra-goak garela (baietz, ni neu neroni aurrena).

Bustix x x x x x x x x x x x x x x xtxetxu urbietax x x

x x xIKUSTEKOA!x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

sKATAGORRIA, BERE USTEZ, EZKUTATUTA.Herritar batek Urrestilla inguruan hartutako irudia da honako hau. Herritarrak, paseatzen zebilela, urrutitik ikusi zuen katagorria,eta haren ondora hurbildu ahala, poste atzean ezkutatu zen animalia. Hantxe egon zen geldi-geldirik, herritarra bertaraino joanzen arte. Normalean, ihes egin ohi dute katagorriek, baina hura ondo ezkutatuta zegoen, nonbait, bere ustez. .9 Uztarria6

Busti ere gero eta gutxiago bustitzen gara,erabakiak hartzeko unean beste norbaitekurrats bat aurrera egin eta erabakia hartzenbadu, erosoago sentitzen garelakoan nago.Busti ere gero eta gutxiago bustitzen dugulaseguru nago. Bi datu (egia ala gezur, nire teo-ria indartzeko balio duten bi datu): gero etahaur gutxiago jaiotzen da eta irailean banan-dutako bikoteen zerrenda luzea ahoz aho da-bilkigu (zenbat gustatzen zaigun besteen bi-zitzak konpontzea). Krisia, estresa, dena de-lakoa, gero eta tiro gutxiago.

Eta zintzurra orekaz bustitzearena ere,

akabo. Orain asko ez, gorputza orekaz busti-tzen genuen. Goizeko anixa, bazkalostekokafe konpletoa eta afalaurreko txikiteoa.Orain, kolpeko erauntsia. Aste osoa kirolde-gian izerdi zikina botatzen pasatu ondoren,larunbat gauean, kolpetik, tanta hotza, aurre-an topatutako dena di-da hustu beharra, hu-rrengo egunean argituko ez balu bezala... Etaargitzen du, kopeta ilunarekin eta aje latzare-kin (hori guztia kontatu egin didate, nik neukez dut ikusi).

Donald lagunaren txioaren zain gelditukonaiz.6

iritzia x x x x x x x x x12

EKONOMIA. Pentsiodunek duintasun erakustaldia egin dute berriz ere. Ikaraga-rria da nolako indarrarekin ari diren pentsioak defendatzen; ez beraienak bakarrik,denon pentsioak baizik, guztion pentsioak baitaude arriskuan gobernuak egindakolapurretak tarteko. Uste dut estatu osoan greba orokor bat egiteko garaia dela. Go-bernuak fronte ugari ditu irekita, eta denek batuta, indar handia egin dezakete.

Duintasun erakustaldia

x x xURRIKO ARGAZKIEN OINAK. HIL HONETAN...x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

GIZARTEA. Marea Urdinak hainbat gaixotasunenbueltan egiten ari den lana benetan zoriontzekoa eta es-kertzekoa da. Familian mugikortasun zailtasunak dituztenkideak dauzkagunontzat egitasmo oso ona da martxanjarri dutena: izan ere, familia askorentzat parez pare irekidituzte mendira joan ahal izateko ateak, mendia edozeinpertsonarentzat eskuragarrik egin dute aulkiari esker.

Mendia denentzat

POLITIKA. Badirudi askatasuna hiztegiko hitz soil bihurtu dela. Lo-tsagarria da gobernuak hartu duen jarrera, bortizkeria eta mendeku ma-kinaria guztia piztuta. Kakanarru hark duela 44 urte "atado y bien atado"utzitako guztiak indar handia du gaur, eta haren fanatikoek nahi duten

Visca la terra lliureguztia egiteko aukera dute, inpunitate osoarekin. Hori guztia gutxi balitz,mass media mertzenarioek martxan dute fanatiko horiei aurpegia garbi-tzeko kanpaina, faxistei "constitucionalistas" deitzen diete, esaterako.Animo kataluniar guztiei: visca la terra lliure companys!6

xxxx x x x x x x x x x x x xieltxu caballerox x x

Joan zaitezte ogitara, ni ez naiz joango eta, joanesnetara, ni ez naiz egongo; inork bota aurretiknahiago dut neuk irten, atzeko atea erabilita badaere”. Horrela dio Los Enemigos taldearen Septiem-bre kantak, La vida mata diskoan; bai, bizitzak hilegiten du, Josele Santiagoren hitzok dioten mo-duan. Eguneroko bizitza zama astunegia, eramane-zina bihurtzen denekoa da iraila. Baina ekaina izanliteke iraila. Urtarrila ere bai. Edo azaroa. Askoren-tzat, gehiegirentzat –gutxi batzuk gehiegi baitira–,beti da iraila. Udazkenera daraman hego-haizezkozirimola.

Familiakoak, gertukoenak, kezkati, zurrunbiloa-ren nondik norakoak ezin ulerturik. Lagundu nahi-rik, baina ezin asmaturik. Gainerakook ere ez zai-tuztegu ulertzen, eta gainera, ez dugu ulertzekoahaleginik egin nahi. Ez zaituztegu ikusi nahi; urruti-tik sumatzean, ezikusiarena egiten dugunak gara.Espaloiz aldatzen garen horiek. Ez dugu konplika-

Bizitzak hil egiten dux x x x x x x x x x x x x x x ximanol amianox x x

ziorik nahi; burukominik. Lanpetuegiak gaude,agian. Aitzakiak, nahi dituzuen guztiak. Lagu-nok –edo izandakook, behintzat–, ezagunok, herri-tarrok, gizarteak beste lehentasun batzuk dauzka-gu, besterik gabe. Gure egunerokotasuna distor-tsionatzen duzuen pariak zarete. Ikusezinak. Ukie-zinak. Deseroso sentiarazten gaituzue askotan, etahorregatik, ez zaituztegu gure artean nahi. Hor kon-pon. Mundua jasanezina zaizuenean, zuen egone-zina gure bihurtzen baita.

Halako batean, ezustean kolpatzen gaituzue,erdiz erdi, hemen zaudetela adierazteko –azken ga-rrasi itoa–, atzeko atetik joan baino lehen: “Dagoe-neko iraila da eta ez naiz egongo”, dio Joselek, dio-zue, entzun nahi duenarentzat. Esan nahi diren hi-tzak dagoeneko esanda daudenean, ezer gutxidago gehitzeko. Gainerakook, orduan, burua astin-tzen dugu, eta geure zurrunbiloan murgiltzen garaberriro.6

Galdetzen hasita,zergatik ari daBustinzuriko Errebala, pixkanaka,dendaz eta tabernaz husten ? . Uztarria

Gaztainak jatekoohiturarik ba alduzu?. I. Elustondo/A.Izagirre

OLATZ ISASMENDI49 urte

“Ez zaizkitgaztainakgustatzen; sekulaez ditut jan. Fruitu

lehorrak, oro har, ez zaizkitgustatzen. Hala ere, iruditzenzait gaztaina saltzailearenpostuak xarma ematen diolaudazkenari”.

URKO ARRIETA19 urte

“Asko gustatzenzaizkit, etagaztainasaltzailearen

postuaren paretik pasatzeasekulako tentazioa da niretzat.Aurten oraindik ez naiz joanerostera, baina ziur erosikoditudala”.

PILI ARRUTI77 urte

“Umeak ginela,jateko askorik ezgenuen izaten, etagoseari aurre

egiteko, gaztainak jatengenituen. Txikitako ohitura horitarteko, oraindik ere izugarrigustatzen zaizkit gaztainak”.

HURRITZ OSTOLAZA13 urte

“Asko gustatzenzaizkit ; tartekaerosten ditut.Normalean,

amonarekin joan ohi naizerostera, baina lagunekin erejoan izan naiz meriendatzekogaztaina batzuen bila”.6

xxxINKESTAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x iritzia 13

H il-kanpaiek jo dute Aizarnan, udazkenekoeguerdi isila emeki urratuz. Bost kanpai-hots hirubider, Irureko Luisaren bakezko eta kemenezkooroitzapena ibarrean zabalduz. Santa Engrazin gorajoan da brontzezko uhinen durundia, ortziaren infini-turantz, den guztiaren durundiarekin bat eginez.

Nora joan da, ordea, Luisaren bizia? Ezerez bihur-tu ote da? Ezerezetik ezer sortzen ez denez, ezin dutsinetsi baden ezer ezerez bihur daitekeenik. Udazke-nez, txorten-hariak adaska-begitik askaturik, haizea-rekin dantzan kulunkari lurrera datorren hostoa lurbihurtzen da, lurra izerdi, izerdia kimu, hosto, lore,fruitu, eta fruituan gordeta hazi. Fruitua bizidunon eli-kagai, eta hazia lurrean ernamuin. Biziak bizirik jarrai-tuko du agortezineko forma berri miragarrietan. Ezerez da desagertzen, eraldatzen baizik. Udaberriko mi-raria udazkenean hasten da, eta udaren betea ne-guaren hutsean, edo alderantziz: udazkenean udaeta udaberrian negua, biziaren gurpilean dena bat.

Hil-kanpaiakx x x x x x x x x x x x x x x xjoxe arregix x x

Biziaren gurpilean edo, hobeto esan, espiralean,ezer ez baita lehenera itzultzen, ez forma bera inoizerrepikatzen. Lur osoan ez dira bi hosto berdin, eztabi kanpai-hots berdin ere, hala dirudien arren. Diru-dienez, unibertso osoan ez dira bi atomo berdin ere,harrigarrietan harrigarri. Bizidun bakoitza, izaki ba-koitza forma desberdin, bakar, berezia da.

Bakar eta berezia, baina ez bereiz edo bakartia.Den oro ororekin konektaturik dago. Diren guztienkide gara denok. Izakide, bizikide, gizakide gara, uni-bertsoan izan den eta izango den guztiarekin bat,Orotasunean. Sinesten dut Orotasun eta ororenOroimen bizigarria dela ‘Jainkoa’. Jaiotzen dena formazaharrera hiltzen den bezala, hiltzen dena, bere kon-tzientzia indibiduala barne, Orotasun, Oroimen edoKontzientzia unibertsalean jaiotzen dela, unibertsohonetan edo beste batean, espazio eta denbora guz-tiez honago, harago, ez dakit nola. Biziaren arnasa ezdela hiltzen. Hil-kanpaiak bizi-kanpai direla.6

iritzia x x x x x x x x x14

x x xHAU HOLAXEENKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x xenok sudupex x x

Amets zatoz jada nigana”, abesten zutenrockero zaharrek. 05:00ak dira hitzok zirribo-rratzen ditudanean, eta amets batek esnatutaeseri naiz ordenagailu aurrean. Lo gaudelaamets egiteko aukerak ezaba ditzakeen makinabat asmatzearekin egin izan dut amets esna na-goela. Izan ere, gaueko programazioa egonezi-nek eta beldurrek betetzen dute normalean.

Bere buruaz beste egiten saiatu dela aitortudit lagun batek gaurko ametsean. Ametsa izanez balitz, seguruenik, ez nituzke ilara hauekidatziko, isilpean gordeko nuke sentitzen du-dana, ulertzen ez dudana. Suizidioa oraindik

Geure buruaz beste batx x x x x x x x x x x x x x x x x xfelipe murillox x x

estigma eta tabu da, nahiz eta amesgaizto ho-rretatik atera ezinik bizi den gure inguruan hain-bat pertsona, lagun eta familia; izan ere, arrazoiez-naturaletan, lehen heriotza kausa da.

Suizidiora bultza dezakeen eta ekintza ho-rrek ingurukoengan sorrarazten duen sufri-mendua bizi ez duen batek idatzia izaki, erraz-keria izan daiteke artikulu hau. Egia da, bainagizarte bezala nekez egingo diogu aurre errea-litate horri, gaiaren inguruan hitz egiteko gai ezbagara. Sufrimenduaren inguruan mintzatze-ko trebatzen ez bagara, nekez ulertuko ditugubesteen oinazeak, nekez izango gara gureak

partekatzeko eta kudeatzeko gauza. Suizidioaez da hiltzeko nahia, sufritzeari uzteko beharrabaizik. Gertatzen denean denok asaldatzengara, eta egun batzuetan, pertsona goraipa-tzen dugu ekintza kritikatzen dugun bitartean.Dena ulertuko bagenu bezala, izenondoz be-tetzen ditugu pertsona eta erabakia. Guztiabaretzen denean, ordea, bizkarra eman ohidiogu arazoari (eta ondorioz pertsonei) bestekasu batek berriro barrua mugitzen digun arte.

Arazoari begietara begiratzen ausartzengaren bitartean, udazken koloretan “hitazoroit” zabiltzaten horiei besarkada bana.6

xxxx x x x x x iritzia 15

Udal musika bandako tron-peta-jotzailea da Jon Ibarzabal,eta hari egokitu zaio hil honetangalderei erantzutea.Nondik datorkizu musika za-letasuna?Ez dut erreferente zehatzik izan,baina tronpeta jotzen ikastekogogoa txikitatik izan dut.Kalean, frontoian... Herrianezaguna da zure tronpeta.Zerk egiten du erakargarri?Originala izateak edo jendearen-tzat ezagunak diren abestiak jotze-ak.Haizearekin funtzionatzendu tronpetak. Zer behar duJonek bizitzan ondo funtzio-natzeko?Lana, osasuna eta poztasuna.Tronpeta entzuteko, ezpai-nek dardara egin behar dute.Harreman batean, zerk eginbehar du dardara?Elkar ondo ulertzeak.Momentu erotikoetan, zertenpo duzu gustuko?Ez dut bat zehatzik; momentuanmomentukoa, musika obretan be-zalaxe.

Erotikan Plax!x x xhaizea egiguren-edurne mendizabal (Arremanitzeko kideak)x x x

Zer esango zenioke erotis-moa berreskuratu nahi duenpertsonari?Begiak itxi, eta pertsona baten laz-tan bat, masaje bat irudikatzen hasdaitekeela.Zerk ateratzen dizu irribarrebihurri bat?Nire gustukoa den proposamenbatek.

Inspiratzen zaituen musikabat?Morriconeren musika.Gau goxo batean behar ditu-zun hiru elementu?Konpainia ona izanez gero, bestebi elementuak soberan daude.Belarri atzean: musu, koxkedo putz?Tronpeta-jotzailea izanda, putz.6

xxxJON IBARZABALx x x

x x xErotikan Plax! Sexu eta bikote aholkularitza:Sindikatu Zaharra, 2. solairuawww.azpeitikoudala.eus/sexu 688897920Hitzorduak,azaroa: hilaren 6an (16:00-19:00) eta 16an (10:00-13:00).

Soinuarekin edo soinurikgabe?Musikaria izanda, soinuarekin.Tronpetaren bidez esan dai-tekeen gauza kuriosorenbat?Dena esan daiteke, “maite zaitut”bera ere bai. Norberak beremodua du esandakoa interpreta-tzeko.

Adina. 30 urte.Herria. Azpeitia.Bizitokia. Azpeitia.Lanbidea. Muntatzailea.

25 urte, martxan1994an inauguratu zutenetik, milaka bisitari izan daBurdinbidearen Euskal Museoan. 40 tren zeudenhasieran, eta orain, berriz, 87. .Nora Alberdi9BEM

mamia x x x x x x x x x klik!16

sGELTOKIA.Museoa bi fasetan eginzuten: zati bat 1992anzabaldu zuten, eta 1994anireki zuten gainerakoa.Museoa inauguratu zutela 25urte dira, beraz. Urolakotrena, berriz, 1926tik 1986raarte izan zen martxan.Horrenbestez, tren geltokiaabandonatuta izan zenhainbat urtez, museoazabaldu zuten arte. 1926kootsailaren 22koa da irudia,Azpeitiko tren geltokiainauguratu zuten egunekoa.

sUROLAKO TRENAREN TAILERRA.36ko gerraren ostean, 60ko hamarkadan, autoen aldeko apustua egin zuten Europan,garraiobide publikoak baztertuta. Urte luzez ez zen garraio publikoaren aldeko inbertsiorikegin, eta tren asko zaharkituta gelditu ziren. Urolako trena, adibidez, inauguratu zutenekobagoiekin eta makinekin izan zen martxan, kendu zuten arte. Irudian, museoko harribitxietakobat, Urolako trena zenaren 1926ko tailer mekanikoaren instalazio originala.

klik! x x x x x x x x x mamia 17

ONDAREAREN GARRANTZIA.Pixkanaka, gizartearen pentsaera aldatzen hasi zen. Tren eta errai berriak erosi zituztenerakundeek, eta ohartu ziren tren zahar haiek historia zutela. 1989an trenen eta materialeninbentarioa egin zuen Juanjo Olaizolak, museoaren gaur egungo zuzendariak. Ondarea ikusita,museoa egitea erabaki zuten. “Txatarreroei eskuetatik kendu genizkien lehen lokomotoreak”,dio Olaizolak. Irudian museoan ikusgai dauden Bilboko eta Zaragozako tranbiak.

s

LASAORAINO.Museoaren ibilbidean osourte garrantzitsua izan zen1998a; izan ere, orduanzabaldu zuten trenbideaLasaora. Juanjo Olaizolakdioenez, BurdinbidearenLagunak elkarteko kideekargi zuten trenak erabili eginbehar zirela. “Tren bat ez dakontenplatzeko, jendeaibiltzeko baizik”, aitortu duOlaizolak. 1998an Lasaorakotrenbidea ireki zutenegunekoa da irudia.

s

mamia x x x x x x x x x klik!18

HAZIZ JOAN DA.Museoak bete dituen 25urteen balorazio positiboaegin du Olaizolak: “Herriannabaritzen da museoareneragina; asteburuetan jendeugari joaten da, eta museotikherrira ere iristen da jendehori. Bilduma ere babesteneta pixkanaka handitzenjoan gara; pentsa, 40trenekin hasi ginen, etaorain, 87 ditugu”. Egun,Euskotreneko lau kidekegiten dute lan museoan, etaboluntario talde bat aritzenda laguntzen. Irudian,‘Espinal’ lokomotora (1887),museoko zaharrena.

s

BISITAK, FILMAK.Leku askotatik iristen dirabisitariak BurdinbidearenEuskal Museora. Astegunetan,batez ere, taldeak izaten dirabisitan, eta asteburuetan,berriz, familiak. “Bisitariakharrituta gelditzen dira, ezbaitute espero herri bateanhalako aberastasuna egoterik”.Bestalde, askotan erabili izandute museoa filmak-etagrabatzeko. Irudian, ‘La BuenaNueva’ filmaren grabaketakoirudia.

s

klik! x x x x x x x x x mamia 19

sAUKERA BAKARRENETARIKOA, AZPEITIAN.Lurrunezko makina batean ibiltzea ez da ohikoa gaur egun. Espainian ez dago aukera handirik –Gijon, Madril eta Teruel dirasalbuespenak–, eta Euskal Herrian aukera bakarra Azpeitian eskaintzen da. Britainia Handian, ordea, 800 lurrunezkolokomotora daude martxan, eta 200 museo daude zabalik. Irudia 2019ko urriaren 5ekoa da; izan ere, egun hartan 1965ekoAlsthom Diesel lokomotorarekin eta beste lau lurrunezko lau lokomotorarekin –1888ko ‘Zugastieta’, 1898ko ‘Aurrera’, 1920ko‘Euzkadi’ eta 1913ko ‘Portugal’– osatutako trena jarri zuten martxan Azpeitia eta Lasao arteko trenbidean.

ETORKIZUNERABEGIRA.Etorkizunera begira jarrita,Olaizolaren nahia damuseoaren instalazioakhanditzea. Bestalde,azpiegituraren zuzendariakuste du polita izangolitzatekeela trena Zestoaraedo Zumaiara iristea etamuseoa euskal trenbidesarearekin lotzea: “Bisitariakautoz etortzen dira, bainabisitarien mugikortasunajasangarriagoa izan dadin,ederragoa litzakete haiektrenez etorriko balira”. Irudian,geltokia museo bilakatzeko90eko hamarkadan egin zireneraberritze lanak.6

s

Beste hogei egitekoUztarriaren iraganaz eta etorkizunaz hizketan aritudira Azpillaga, Elduaien eta Oiarzabal, aldizkariaren20. urteurrena aitzakia hartuta. .9Julene Frantzesena

Josu Azpillaga, Oihana Elduaien eta Mailo Oiarzabal. x x xJulene Frantzesena

mamia x x x x x x x x x Komunikabideak20

1 999ko azaroa zen. “Gauzaklortzeak ematen du poza”, zioen Joseba Laz-kano jesuita ageri zen azalaren titularrak. Uz-tarria aldizkariaren lehen zenbakia zen hura.Eta egin du euririk ordutik; Uztarria 221. zen-bakira iritsi da 2019ko azaroarekin. Ez da bo-robila Uztarriak kaleratu dituen aldizkarienkopurua, baina bai horiek argitaratu dituenurteena; izan ere, hil honetan hogei urte diraUztarria Kultur Koordinakundeko kideek al-dizkariaren lehen zenbakia kaleratu zutela.

Koordinakundea lehenago, 1998ko mar-txoaren 3an, sortu zuten hainbat taldek, herri-ko euskararen, kulturaren eta komunikazioa-ren egoera iraultzeko asmoz. Eta hain zuzenere, Hegoaz Blai taldean zebilen sasoi hartanJosu Azpillaga (Azpeitia, 1973). “Uztarria era-gileetako taldeak biltzen hasi zenean sartunintzen saltsan. Koordinakundea sortzeko bi-leretan parte hartu nuen, eta aldizkariaren au-rretik kaleratzen zen berripapera ateratzenhasterako erredakzio taldeko kidea nintzen”.

Euskal Herriko herri aldizkarien loraldiabaino urte batzuk geroago sortu zuten Uzta-rria aldizkaria, eta Azpillagak uste du “asma-tu” zela aldizkariaren sorrera moteltzearekin.“Herriko komunikazioaren hutsunea nabar-mena zen. Koodinakundea sortu eta lehen bi-leratik, hurrengo pausoa aldizkaria sortzeaizan behar zuela esaten zen, baina ez ziren in-darrak aldizkarira soilik bideratu nahi. Izanere, kulturan eta euskaran ere baziren hutsu-neak”.

Sasoi hartan, El Diario Vascoko Azpeitikokronista zen Mailo Oiarzabal (Azpeitia,1971), eta hura utzita, Uztarrian hasi zen la-nean 2008an. Dena den, gogoratzen da Uz-tarriaren sorrerarekin. “Orduan ere herri eus-kalduna zen Azpeitia, baina prentsa euskarazirakurtzeko ohiturarik ez zegoen. Asko euska-raz alfabetatu gabeko herritarrak ziren, eus-karaz hitz egiten zutenak, baina irakurtzekozailtasunak zituztenak. Uztarriak balio izan duherritarrek gaztelaniaz ulertzen zuten testuaeuskaraz ere irakur zezaketela ikusteko”.Badu hori horrela zela ikusarazten duen pa-sadizo bat urrestildarrak: “El Diario Vasconsartzen nituen euskarazko eduki batzuk, etajendea kexatu ere egin izan zitzaidan. Pentsa,herritar baten deia jasotakoa naiz 07:00etan,euskaraz irakurri nahi bazuen Egin erosiko

zukeela esanez. Esan nion egunkari hartanez zuela euskaraz askorik irakurriko...”.

Aldizkaria sortu zuten garaian herrian ze-goen beharraz ez zela kontziente azaldu duUztarria Komunikazio Taldearen lehendakariOihana Elduaienek (Azpeitia, 1981). Orain,baina, denboraren joanarekin, euskarazkohedabide bat izatearen beharraz jabetzendela nabarmendu du: “Euskarari eta informa-zioari ekarpen handia egin dio Uztarriak”.

Herriko informazioaAzpeitiko bi milatik gora etxetara iristen da hi-lero Uztarria aldizkaria. Elduaienen aburuz,gaiak “modu erakargarri eta errazean” etxe-ratzen asmatu du herri hedabideak, eta ho-rrek ahalbidetu du herritarrak irakurtzen has-tea eta haien ohiturak aldatzea. “Tresna ga-

rrantzitsua” da haren ustez, eta “gauza asko-tan” asmatu du: “Herriko gaiak azaleratzeneta eztabaidak sortzen jakin du Uztarriak, ezsoilik informatzen. Herri mugimendua susta-tzen ere asmatu du”.

Oiarzabalek dioenez, hogei urteotan herri-tar ugari agertu da aldizkarian, modu bateanedo bestean. “Zenbaitetan zailtasunak ereizan ditugu gaiak aurkitzerakoan, urte haue-tan guztietan askotariko gaiak landu direlako.Uztarriak Azpeitiko gai asko, kontu asko jasoditu, eta jende askori eman dio ahotsa. Anitzaizan da eta da, eta hori gustura hartzen dujendeak”. Hark dioenez, aipatzekoa da urtehauetan guztietan aldizkarian musutruk kola-boratu duten herritarren zerrenda: “Zeinenlan onak egin dituzten, zer borondate izanduten... Horrek asko janzten du aldizkaria”.

Komunikabideak x x x x x x x x x mamia 21

mamia x x x x x x x x x Komunikabideak22

Elduaienek uste du Uztarriak lortu duela“pixka bat denena” izatea: “Baita gorrotatzeaere zenbait kasutan, baina hori kazetaritzaonaren seinale da”. Proiektuak herrian duen“zentralitatea” ere aipatu du: “Herri mugimen-duarekin eta herritarrekin izan duen harrema-nak ere eman dio zilegitasuna Uztarriari”.

Eta hala da. Uztarriaren proiektua ez dagoulertzerik webgunerik gabe; izan ere, aldizka-riaren ehunka ale banatzen ditu komunikaziotaldeak hilero, baina egunero-egunero mila-ka eta milaka bisita izaten ditu Uztarria.eus-ek. Aldizkaria sortzen ez, baina webguneamartxan jartzen aitzindaria izan zen Uztarria.2002ko urtarrilaren 1ean jarri zuten ikusgaiAzpeitiko ataria; data hura ondo gogoan duAzpillagak –egun Codesyntax informatikaenpresan egiten du lan–. “Oraindik akorda-tzen naiz non nengoela eman nion webguneapubliko jar-tzeko botoiari [barrez]”. Aldizka-riaren maiztasunaren eztabaidari aterabideaemateko balio izan zuen webguneak, harenarabera. “Erreferentzialtasuna lortzeko ga-rrantzitsua izaten da maiztasuna, eta gure al-dizkaria hilabetekaria zen... Sarriago kalera-tzeko tentazioa izan genuen, baina ez ge-nuen argi ikusten. Webgunea sortu genuenmaiztasunaren beharrari erantzuteko eta al-dizkaria egunerokotasunetik urruntzeko”.

Elduaien izan zen Uztarria.com atarian lane-an aritu zen lehen kazetarietakoa, eta hark dio-enez, garai hartan albiste bat edo bi argitara-tzen zituzten egunean: “Orduan ezer ez zitzai-dan iruditzen albistea... Eta orain, zenbat albis-te sartzen dituzte Uztarria.eus-en? Eta gauregungo berehalakotasun hori ere ez genuen”.Azpillagak baditu datuak: “2002ko urtarrilean51 albiste sartu ziren webgunean, e! Bada zer-bait... Orain 250-300 egiten dira hilean, bainaordurako 50 albiste, asko dira”. Oiarzabalenustez, aldizkarian baino garapen handiagoaegin da webgunean, Interneten lan egiteko era“zeharo” aldatu delako. “Horixe zen webgu-nea sortzearekin egin genuen gogoetarenfuntsa, albistegia indartzearen aldeko apustuaegin baikenuen, eta intuizioari tiraka hasi bagi-nen ere, 18 urtera bera da xedea”.

Uztarria hedabide erreferentea dela diotehirurek. “Ez herrian bakarrik”, azaldu du El-duaienek. “Nik Berriako [han egiten du lan]bileretan ere askotan entzuten dut Uztarriazaipamena, eta uste dut aitzindari izateak ba-duela horretan eragina. Argi dagoena da zer-bait egin baduzu Uztarrian agertu behar du-zula, bestela ez duzu ezer egin [barrez]”.Oiarzabalek ere badu hori baieztatzeko adi-bide bat: “Imsersorekin bidaia batera joanzen herritar batek esan zidan egunero sar-tzen zela Uztarria.eus-era tabletetik. Eta ustedut hori lortzea oso garrantzitsua dela”. Azpi-llagak azaldu duenez, Uztarriak Internetenerreferentzialtasuna lortu du, eta atariak di-tuen datuek atentzioa ematen dute komuni-kabideen munduan. “Zergatik den horrela?Ziurrenik arrazoi asko egongo dira, baina ho-rietako bat jarraikortasuna da. Zerbait egineta hurrengo egunean sekulako salto kualita-tiboa ematea nahi izaten dugu, baina horinekez lortzen da”.

Uztarria.eus-en sortzaileetakoak dioenez,gainera, pixkanaka “berrikuntzak” egin dituz-te webgunean. “Berrikuntza horiei esker hazida esponentzialki Uztarria”. Elduaienek ere

uste du berrikuntzetan asmatu duela hedabi-deak: “Bere garaian blogak sortu zituen,gero Komunitatea atala... Herriko taldeek-etaaukera dute albisteak idazteko, eta horrekerreferentzialtasuna sortzeko balio du”.

Badira erronkakUztarriaren erronka nagusia “etengabe sor-tzen ari diren joeretara egokitzea” dela ustedu komunikazio taldeko lehendakariak. “Uz-tarriak horretan asmatu izan du, baina ez duerlaxatu behar, berehala aldatzen baitira gau-zak”. Horrez gain, diru iturri berriak bilatzeaere erronka potoloa dela uste du Elduaienek,baita Uztarria gaur egun dagoen tokian man-tentzea ere.

Azken horri lotuta, Azpillagak gazteen “gal-dera ikur handi hori” hor dagoela gogorarazidu, hedabideek irakurle gazteekin edo gaz-tetxoekin duten erronka orokorra dela aipatu-ta. Gazteek Internet kontsumitzeko duten jo-eraren aldaketan jarri dute arreta hiru lagu-nek, eta Elduaienek honako galdera hau pla-zaratu du: “Adinarekin aldatuko al zaie kon-tsumo ohitura?”. Azpillaga: “Gu ere halakoakal ginen 18 urterekin?”. Elduaienek esan

x x x“Euskarari eta herrikoinformazioari ekarpenhandia egin dio Uztarriarenproiektuak”

OIHANA ELDUAIEN

Uztarriako lehendakaria

x x x“Uztarriaren webgunearenerreferentzialtasunarenarrazoietako batjarraikortasuna da”

JOSU AZPILLAGA

Uztarriaren sortzaileetakoa

x x x“Uztarriak Azpeitiko gaiasko, kontu asko jaso ditu,eta jende askori eman dioahotsa. Anitza izan da eta da”

MAILO OIARZABAL

Uztarriako langilea

Komunikabideak x x x x x x x x x mamia 23

duenez, unibertsitate garaian berak ere ezzuen askorik irakurtzen: “Gazteen artean ba-dira sare sozialetan Berria jarraitzen dutela-ko Berria irakurtzen dutela diotenak; bestebatzuek, ordea, dena kontrolatzen dute, egu-nero leitzen dute”. Hark sare sozialetan jarridu arreta, gazteengana iristeko eta une ho-netatik bertatik erreferente bilakatzeko “ezin-bestekoa” delako horietan asmatzea.

Azpillagak ez du hain argi zeintzuk izanbehar duten Uztarriaren erronkak, bainaharen ustez, beharrezkoa da proiektua in-dartzea etorriko zaizkion aldaketei erantzute-ko ahalmena izan dezan. “Uztarriari iritsikozaio salto batzuk emateko ordua, eta une ho-rretara indarrarekin eta saltoa egiteko gaita-sunarekin irits dadin, beharrezkoak dira lanbaldintza duinak, egitura sendoa eta abar”.Horri erantzuna emateko, eskualdeko heda-bideek egitura bateratua sortzeko zegoenbeharra izan du hizpide hark; izan ere, Uzta-rria komunikazio taldeak, Erlo Telebista, Ma-xixatzenek, EKTk, Baleikek eta Karkarak koo-peratiba bat sortu dute eskualdeko komuni-kabideen jarduna indartzeko.

Azpillagak esan duenez, euskarriek ekarri-ko dituzte gainerako aldaketak: “Orain saresozialak dira, eta gero auskalo zer izangodiren. Telebistarena da, adibidez, besteerronka ikaragarrietako bat. Euskarazko he-dabideek zer paper izan behar dute telebis-taren erronkan?”. Hark kazetariaren figuranjarri du arreta; izan ere, haren ustez, komuni-katzailearen figura “klabea” da hedabideenjardunean. “Gaur egun bizi dugun informaziouholde honetan, behar da gauza batzuk az-tertu eta filtroak nahiz lehentasunak ezarrikodituen zein agenda markatuko duen irizpide-dun norbait komunikabideetan. Eta hori izan-

go da beti erronka, informazioa beti egongodelako. Dena den, informazio hori norbaitekirizpide batzuen arabera ordenatu beharkodu”.

Komunitatearen garrantziaPapera eta Internet. Papera ordaintzekojoera nahiko zabaldua da oro har gizartean;Interneteko edukiak, baina, doan jasotzen

dira komunikabide gehienetan. Komunitate-az hitz egiten den garaiotan, ba al da proiek-tua sustengatuko duen jende multzorik? El-duaienen aburuz, herritarrak ez dira horretazkontziente. “Uztarriak udalarekin hitzarmenaegin duela irakurri duen norbaitek pentsa de-zake Uztarria komunikazio taldea dirulagun-tza publikoekin soilik finantzatzen dela. Bainahori ez da horrela: dirulaguntza publikoak ja-sotzen ditu, baina horrekin ez zaio nahikoa,eta horregatik behar ditu proiektua bultzatze-ko prest dauden bazkideak eta horregatikegiten ditu urtean zehar beste egitasmo ba-tzuk”.

Lehendakariaren ustez “saltoa” ematekopremia nabarmena da, Uztarriak izan badue-lako bere komunitatea, baina haren ustez,herritarrei jakinarazi egin behar zaie Interne-teko edukien atzean kazetariak daudela etahoriek ere bizi egin behar dutela. “Diskurtsohori garatu gabe dago oraindik, eta Uztarriakbadu horretan zeregina. Uztarriako bazkidedena Uztarriako bazkidea da, ez aldizkarikoasoilik. Uztarriako bazkideek hedabideak kale-ratzen dituen produktu guztiak laguntzen ditudiruz”.

Negozio eredua finkatzea hedabide guz-tien “erronka” dela dio Azpillagak, eta harenarabera, inork ez du irtenbide zehatzik orain-goz. “Euskarazko hedabideak, ordea, inkon-tzienteki bada ere, toki oso onean daude aldehorretatik. Izan ere, hedabide guztiak ari dirabazkide edo harpide bila gaur egun. Eredumistoa ari dira aplikatzen horiek, eta formulahori da euskalgintzak eta euskal hedabideekbeti erabili izan dutena. Uztarria aldizkariainork ez du erosten, baina Uztarria diruz la-guntzen dute herr i tarrek, bazkidetzenbidez”.6

Uztarria aldizkariak hogei urte betetzen dituazaro honetan, eta urtemuga hori oinarrihartuta, erakusketa berezi bat jarriko duUztarriak ikusgai Sanagustin kulturgunean.

DATUAK.Azaroan. Hilaren 18tik abenduaren 2rahainbat argazki izango dira ikusgaiSanagustin kulturgunean.20 irudi. Uztarriaren sorreratik honaaldizkarian agertu izan den hainbat herritarikusi ahal izango da irudietan.Xanti Rodriguez. Argazkilari azpeitiarrakatera dizkie argazkiak protagonistei.40 pertsona inguru. Argazki horietan arloaskotan aritzen diren 40 herritar bainogehiago agertuko dira, hala nola 1999tikhona Azpeitian izan diren alkateak, kirolariak,kultur sortzaileak, kazetariak, musikariak,auziperatu ohiak eta abar.Inaugurazioa. Hilaren 22an, ostiralez,egingo du Uztarriak erakusketareninaugurazio ekitaldia. Ekitaldi txiki bategingo du komunikazio taldeak, etaondoren, luntxa izango da. Opariren bat erejasoko dute ekitaldira joaten direnherritarrek.

x x x20. URTEURRENAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Jauziek elkartutaDuela sei urte hasi ziren dirt jump kirola praktikatzekoGarmendikamp egokitzen. Orain, bizi-bizirik dagoeladiote. Berrikuntzak dituzte helburu. .9Maialen Etxaniz

O rain dela sei urte ekinzioten Garmendikamp gunea egokitzeari Az-peitiko hainbat gaztek. Dirt jump kirola prakti-katzeko gogoak elkartu zituen, eta grinei izkinegin gabe, lanean hasi ziren beren kabuz.Udalean baimenak eskatuta eta ordu luzezlanean arituta lortu zuten Garmendi auzoandagoen lur sailari itxura ematea. Dagoenekolau urte igaro dira hondeamakinak gaur egunGarmendikamp dagoen lekura sartu zirene-tik, eta orduz geroztik, ugari izan dira bertatikigaro diren lagunak. Denborarekin, belaunal-di aldaketa egon dela uste du Iñigo Garciak(Azpeitia, 1995). Hark ondo ezagutzen dituproiektuaren hastapenak, eta pozez hartzenditu Garmendikampera hurbiltzen direngazte berriak. Horietako bi dira Nora Aranba-rri (Azpeitia, 2007) eta Asier Leon (Azpeitia,2006). Naroa Aranbarrik (Azpeitia, 2003)ere orduak igarotzen ditu bertan. Mendi jai-tsierako Euskal Herriko txapelduna da bera,eta hirugarren sailkatu zen Espainiako BTTJaitsiera Txapelketan. Zaletasunak elkartuditu lau gazteak Garmendikampen.

Geroz eta gehiago dira bizikleta eta kas-koa hartuta Garmendi auzora joaten direngaztetxoak. Eguraldiak laguntzen duen egu-netan, dozenaka lagun elkartzen da jauziakegiteko egokitutako gunean. Askok etaaskok dirt jump kirola praktikatzen dute han,beste batzuek jauziekin gozatzen duten bitar-tean. Denbora motzean proiektua “biziberri- Adin ezberdinetako dozenaka lagun elkartzen da egunero Garmendikampen. x x xMaialen Etxaniz

mamia x x x x x x x x x kirola24

tzen” ari dela dio Garciak, eta “oso pozik”dago. Izan ere, hark gertutik ezagutu dituproiektuaren unerik zailenak: “Hastapenakez ziren errazak izan. Hondeamakinek gurekabuz eginda geneuzkan maldak desitxuratuzituzten, eta horrek burumakur utzi gintuen.Arazoak arazo, lanean jarraitu genuen. Han-dik hilabete batzuetara proiektua albo baterautzi behar izan genuen, ordea, denbora nahizbaliabide falta tarteko. Hilabete luzez hutsiketa zaindu gabe egon zen Garmendikamp,baina duela hilabete batzuk berriro hasiginen lur eremua egokitzeko eta erabilgarrijartzeko lanak egiten. Orain inoiz baino jendegehiago ibiltzen da Garmendikampen. Gai-nera, gaztetxoak gustura ibiltzen daudelaikusteak lanean jarraitzeko gogoa piztendigu, eta horretan gabiltza ilusio handiz”.

Auzolana, ezinbestekoaDirt jump praktikatzeko guneak herritarrenartean “harrera bikaina” duen arren, “betikoarazoekin” jarraitzen dutela diote proiektua-ren sustatzaileek.

Ez dago irakaslerik Garmendikamp gune-an. Hara bertaratzen direnek beti dute zerikasi eta zer irakatsi. Nora Aranbarrik argi dio:“Gure artean ez dago konpetentziarik. Taldebat gara, eta elkarri laguntzeko eta ondo pa-satzeko gaude hemen. Garmendin elkartzengaren ia gazte guztiok han ikasi dugu jauziakegiten. Behin eta berriz saiatuz ikasten diragauzak, eta horrela trebatu gara geu ere. Ho-rregatik animatu nahi ditugu Azpeitiko gazte-ak dirt jump praktikatzera eta Garmendikam-pera etortzera; ez dezatela lotsarik izan”, dioLeonek. Aranbarriren iritziz, “ederra” izatenda gaztetxoak beren helburuak lortzen ikus-tea: “Esperientzia apur bat dugunok saiatzengara hasiberriei laguntzen, jauzi txukunakegiteko gomendioak ematen eta. Gaztetxoakbehin eta berriz saiatzen dira, lortzen dutenarte. Gainera, guk ere asko ikasten dugu be-raiekin”.

Garmendikampeko beteranoak mendianere ibiltzen dira bizikleta jaitsierak egiten. “In-guruko mendietan ibiltzen gara gehienbat.Arauntzan, Izarraitzen, Oñatz aldean, Nuar-ben... pixkanaka ari gara gure inperioa zabal-tzen”, dio Garciak barrez. “Menditik jaisteanohitura dugu Garmendikamp aldera joateko,giroa ikusteko eta. Azkenaldian beti topa-tzen dugu ume mordoxka bizikletekin jolase-an. Sarritan pentsatzen dugu ume horietakobatzuk hemendik urte batzuetara agian gure-kin ibiliko direla bizikleta jaitsierak egitenmendian”, dio Aranbarrik.

Berrikuntzak, jomugaGarciak jakinarazi duenez, orain dela gutxiAzpeitiko Mendiko Bizikleta Elkartea sortudute, Lagun Onak txirrindulari elkartearekinhainbat bilera egin ostean. “Elkarte izaerakhainbat onura eskaintzen ditu, eta erakunde-ei eskaera formalak eta proposamenak egi-teko bidea errazten du”, azaldu du azpeitia-rrak. “Helburu nagusia da ahalik eta azpiegi-tura txukunenak lortzea kirola duin praktika-tzen jarraitzeko”. Naroa Aranbarrik BTT txa-pelketak jokatu ohi ditu, eta gazteaizanagatik, ugari dira lortu dituen dominak.Entrenatzeko gune bat faltan botatzen dueladio, eta badu proposamen bat. “BadaudePump Track izeneko asfaltozko pistak. Ezdute mantenu lanik behar, eta primerakoakdira entrenatzeko. Bizikletentzat ez ezik, ska-tea egiten dutenentzat ere balo dute”.

Egin dituzte eskaerak eta proposamenakerakundeetan, eta horien erantzunaren zaindaude. Bitartean, kirolaz gozatzen jarraitukodute ahal eta nahi duten lekuan.6

kirola x x x x x x x x x mamia 25

Garmendikampeko erabiltzaileak dira jau-ziak egiteko lur eremua txukun mantentzeazarduratzen direnak. Lanean fin aritzen den ki-deetako bat da Leon, eta hark azaldu due-nez, jauziak egiten herritar ugari ibiltzen denarren, gutxi dira lanerako prest agertzen dire-nak: “Lurra txukun egoten denean, jendeugari ibiltzen da bertan. Baina tontorrak lar-dasten hasten direnean, jende gutxi anima-tzen da auzolanera”. Horrekin ados dagoAranbarri. “Gainera, zenbat eta jende gehia-gok erabili, orduan eta azkarrago altxatzenda lurra”, azpimarratu du. “Horregatik eskatuditugu behin eta berriz eremuaren mantenulanak erraztuko dizkiguten baliabideak”, gai-neratu du Garciak.

Lurra hondeamakinekin egonkortzeko es-katu zutenean, beste eskaera batzuk ere eginzituzten udalean. Gogoan dituzte: "Segurta-sun neurriak direla eta, kartelak jartzeko es-katu genuen, erabiltzaileek jarraitu beharrekoarauen berri emateko: kaskoa janztea beha-rrezkoa dela, ingurua zaindu behar dela…adierazteko, hain zuzen. Horrez gain, etxolabat eskatu genuen, lurraren mantenu lanakegiteko erabiltzen ditugun tresnak gordetze-ko. Hori ez ezik, jauzien eremua hesiz ingura-tzeko eta espaloia jartzeko eskaera egin ge-nuen”. Txukuntasunari ematen dioten ga-rrantziari lotuta, zaborrontziak ere nahi dituz-te Garmendikampen: “Ontziak jartzea eskatugenuen, herritarrek hondakinak lurrera botaez ditzaten, gu baikara zaborra jaso beharizaten dugunak”. Denetariko zaborra aurki-tzen dutela diote, eta kezkatuta daude. “Jau-ziak egiten diren lur eremuan edozein mota-tako zaborra agertzen da, beira zatiak, plasti-koak edo txakurren gorotzak, adibidez. Gar-mendikampera jauziak egitera goazenok se-gurtasuna bermatuta izan behar dugu, eta lursaila zaborrez beteta badago, ezin dugu kiro-la lasai praktikatu. Herriko edozein txokotandaude zaborrontziak. Jar ditzatela Garmendi-kampen ere”.

“Eskatutakoak oraindik iritsi ez direnarren”, lanean jarraitu dutela azpimarratu duAranbarrik: "Geure kabuz egindako lan guz-tiari esker, gaur egun bizi-bizirik dago Gar-mendikamp”.

Elkarrengandik ikasten“Zirrara, adrenalina eta urduritasuna” dira,besteak beste, maldak jaisterakoan sentitzendutena. Horregatik atsegin dute horrenbestepraktikatzen duten kirola, eta probatu ez du-tenek noizbait proba dezaten nahi dute, “bel-durrik gabe”.

iritzia x x x x x x x x x26

B aina burdina lortzekomodu berriek –ingelesak aitzindari izanziren– beherakada galanta ekarri zuten.1880an lau burdinola bakarrik gelditzenziren Euskal Herri osoan. Gure bailara ume-zurtz gelditu zen. Imajinatu, aurreko hiru gizal-dietan, auzoetako mugimendua. Bete-bete-koa. Ola bakoitzak jende ugari beharko zuen.Lantokian batzuk eta besteak ikazkin, baso-zain, itzain edo peoi lanetan. Krisiak eskual-deko panorama izugarri aldatuko zuen, etalanik ezean, egoera latza pairatuko zuen in-guruko biztanleriak.

Olak alde batera utzita, ibaiaren historianarrantzaren aipua egitea derrigorrezkoa da.Ibaia igarotzen den auzo guztietan tradiziosendoa dago, nahiz eta gaur egun garai ba-teko grina falta. Arrantza legezkoaz eta isilpe-koaz, furtiboaz, alegia, ari natzaizu. Kontuhau, nonbait, ez da gure garaiko jarduera ba-karrik. Historian miatuz, irakurri dut CarlosI.na enperadoreak arrantza arautu zuelaIbaiederren eta inguruko ibai zein erreketan,ordenantza bidez. Besteak beste, agindubatek zion San Migel egunetik –irailak 29–Garizumara ezin zitekeela arrantzan egin, etaezin zela sare itxirik, kare bizirik edo gauarrantzarako argirik erabili. Ordenantza1552koa da. Pentsa! Maiz, gau arrantzabatik bat, dibertimendu gisa hartzen zen. Erri-toz betetako ekintza izan ohi zen. Ura gogokoez zutenak, zaintza lanetan errepidean; gan-baran baztertutako arropa zaharrak inguratu;esku-sarea, otarrea eta makila luze eta sen-doa bilatu, harriak eta bazterrak astintzeko;eta azkenik, eskuargi indartsuaz hornitu.Abuztuko gau bero hartan, andremaixetatikbueltan, otu zitzaigun gau arrantzara irtetea.Hiru lagun. Esku-sareduna trebea zen, baitaamuarrainak eskuz harrapatzen ere. Kobazu-lo baten aurrean, sareak utzi eta uretan erdietzan zenean, eskuz koba arakatzeko arrainbila, a ze ikuskizuna... Hanka tarteko errete-netik, praka puskatutako zulotxotik, bi ‘orga-

Ibaieder: historian murgilduz (eta II)

x x xUrtegiaren ondoan, azpian,bizi diren biztanleek uraondoko herriari, Beizamari,eskatu behar izan diote

nu’ preziatu eta estimatuak, koskabiloak ale-gia, doi-doi agertzen zitzaizkion. Eta guk, a-tzetik, esku-argiarekin izpiak ‘helburura’ zu-zenduz: “Hi, gehiyo etzan, kobazulo barrene-ra ailleatzeko...”. Baina, gure irriño disimulatueta gaiztoen arrazoiaz jabetuta, ez zen giroizan han! Erasoka esku-sareak altxatuz etaerrekan behera ziztu bizian: “Jata akau eingozaituztet. Urde halakuek”.

Ibaiederren izena(k)Guadiana omen da agertu eta desagertzenden ibaia. Gureari antzekoa gertatzen zaio,baina bere izenarekin. Sorburua Mandubi,Atxabal eta Izazpi magaletan du, eta Matxin-bentako zubian azaltzen da lehen aldiz Ibaie-der hitza, baina Urrestillaraino. Hango irtee-ran, ordea, izena aldatu egiten du: Urrestilla.Landetara iritsi eta han... beste izen bat: Erre-zil. “Beno, izen horrekin jarraituko dik badaazken kilometroan”. Ez, ez! Urolarekin ZelaiLuzen bat egin baino lehen, Amu parean da-goen zubi berrian, Ibaieder irakurriko duzuberriro. Bitxia, ezta?

Lehen atalean, Ibaieder zein oparoa izanzen azpimarkatzen nuen. Gaur egun ere,bere emankortasuna oso-oso hedatua da.Kontu izan, zenbat udalerri eta jende horni-tzen den bere urari esker: Azpeitia, Azkoitia,Zestoa, Zumaia, Getaria, Zarautz, Aia, Orio...besteak beste. Nahi kontatzea paradoxa po-tolo-potoloa? Bada, urtegiaren ondoan –az-pian– bizi diren biztanleek, ura ondoko he-rriari, Beizamari, eskatu behar izan diote. Be-netan!6

xxxx x x x x x x x x x x x xluis gurrutxagax x x

jakiteko x x x x x x x x x azaroari begiratua28

Sagardo festa, LoiolanLoiolako Basilikaren aurrean izango da dastaketa, azaroaren 9an.Loiola auzoko 11 baserritako ekoizpenak probatu ahal izango dira.Mokadua egiteko aukera ere izango dute herritarrek. . Julene Frantzesena

Uda sasoia bukatuta hastendira sagargogileak sagarrak bil-tzen eta zukua prestatzen. Txotxe-ko sagardoaren denboraldia, be-rriz, urtarrilarekin hasi ohi da haneta hemen. Dena den, urte guz-tian izaten da sagardoa dastatze-ko aukera, eta Loiolan azaroanizango da horretarako parada.

Loiolako hainbat baserritarrekeusten dio sagardoa egiteko afi-zioari, eta horren erakusle da au-zotarrek Sagardo Egunaren biga-rren edizioa antolatu izana. Duelabi urteko edizioaren arrakastaikusita, azaroaren 9rako, larunba-ta, antolatu dute Loiolako Sagar-do Eguna. 13:00etan hasiko dafesta, basilikaren aurreko zabal-gunean.

Hainbat etxe eta baserritakozukua probatu ahal izango duteherritarrek egun horretan. Eda-lontzia 3,5 euro ordaindu behar-ko da, eta trukean nahi adina sa-gardo edan ahal izango dute he-rritarrek. Gainera, txorizo egosipintxoa ere dastatu ahal izangodute edalontzia erosten dutenek.Horrez gain, Izarraitz auzoan ko-katuta dagoen Berastegi baserri-koek beraiek ekoiztutako gazta-ren pintxoak ere jarriko dituztesalgai.

Sagardo Egunaren antolatzai-leek azaldu dutenez, festa girorikez da faltako azaroaren 9an Loio-

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xZer. Loiolako SagardoEguna. x x xEguna. Azaroak 9(larunbata).x x xOrdua. 13:00.x x xTokia. LoiolakoBasilikaren aurrea.x x xAntolatzailea. LoiolakoFesta Batzordea.

lan. Giroa alaitzeko musika jarrikodute, eta gainera, kantu-jirako ki-deak bertan izango dira.

11 ekoizleHainbat baserritako sagardoadastatu ahal izango da hilaren9an, hala nola Geltokikoa, Etxea-rretakoa, Iturbidekoa, Iturgaine-koa, Agitekoa, Agite Berrikoa,Askiolakoa, Askiola Berrikoa, Az-kunekoa eta Mendibilgoa.6

xxxLOIOLAKO SAGARDO EGUNAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x

2. edizioa. 2017an egin zuten aurrenekoz Loiolako SagardoEguna, eta orduko hartan jendetza izan zen dastaketan. Hori dela eta,bigarrenez antolatu dute egitasmoa.6

1Moda desfilea,Bertanen eskutikBertan merkatari elkarteakmoda desfilea egingo du.x x xEguna. Azaroak 15 (ostirala).x x xOrdua. 19:30. x x xTokia.Sanagustin kulturgunea.

2Lagrimas DeSangre taldearenkontzertuaLagrimas De Sangre (LDS)musika taldeak kontzertuaeskainiko du. Hip-hop eta rapdoinuak taularatuko dituzteBartzelonako musikariek.Sarrerak Kulturaz.euswebgunean eros daitezke.x x xEguna. Azaroak 16 (zapatua).x x xOrdua. 22:30. x x xTokia.Sanagustin kulturgunea.

3Inteligentziaemozionalalantzeko tailerraArantxa Etxaniz eta RogelioFernandez DeustukoUnibertsitateko irakasleakizango dira saioaren gidariak.x x xEguna. Azaroak 23 (zapatua).x x xOrdua. 10:00. x x xTokia.Loiolako Santutegia.x x xAntolatzailea. LoiolaZentroa.6

xxxBESTERIKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xAzpeitiko ekimenez informaziogehiago: uztarria.eus/agenda 2017ko Sagardo Eguneko irudia. x x xUztarria

x x xHITZ GEZIDUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

.Egilea:Luma

x x xSUDOKUAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x denbora-pasa30

Ugaztunhandi

Irekidura

*Deitura

Zegoen

Toka, zuen

Lihoarenhazi

Zerbaitenluzagarri

*Izena

Ohorezkohitz emate

Lekuhartan

Itsas ...,krabarroka

Lizarrakoherritarra

Egintza,egitea

Lizarrakoibaia

Egunguztietan

Ligarenerdian

... itzuli, onbihurtu

Planetabat

Gizonizena

Nauka

Bokalbiribila

... edo zart,erabaki!

Bokala

Ergatiboa-renmarka

Zangoarenzati

Lehenbiak

Bukatuda

Presiounitate

Emakumeizena

Lur ilunaren kolo-re

Pl., garraiomota

Dardara

Bare,lasai

Marokokohiriburua

Azkenekoa

Txakurra

* Pilotari azpeitiarra

Neureak Elkartu

lehiaketa x x x x x x x x x jakiteko 31

HITZ GURUTZATUAK

1. Gure herriko kulturgunea. 2. Bakartu,bakandu. Italiako ibaia. 3. Naizen honek.Urteko 7. hilabete. 4. Ekialde HurbilekoSultanerria. Diruzko zigorra. 5. Lehenen-go pertsona. Zaunka. 6. Argirik edo argita-sunik gabea. Baratxuriaren buru edo la-ranja eta antzeko fruituak banaturik dau-den zati bakoitza. 7. Ipar Afrikako estatua.Kontsonantea. Bokala. 8. Oso ezaguna damundu osoan lurralde hartako magoa.Mina adierazteko hitza. Adi ezazu! 9. Gi-puzkoako udalerria. Behatokia. 10. Bai-nugelako ontzia. ... egin, enpo egin.

Ezker-eskuin1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

12345678910Goitik behera

1. Esanahi bereko hitzak. 2. Izaki bizidunek, ingurutik harturiko gai bat beren gorputzeko gai edomateria bihurtze. 3. Emakume bati hika. Oinarrizko edari. Non kasuaren atzizkia. 4. Zenbait galde-ratan erabiltzen dugun partikula. Oso-oso txikia. Potasioa balio du. 5. Egunaren zati. Haiek ba...hori, badute horren berri. 6. Abandonatua. Bokal biribila. Kanpo, landa. 7. Kartsua, lehia bizizbetea. Edo. 8. Kontsonantea. Erdialdeko Europako estatu itsaso gabea. 9. Ezarria, jarria. Arrazoi,zergatiko. 10. Zer moduz? Zelaiak, ordekak.

x x xHITZ GURUTZATUEN SOLUZIOAK

BIDALTZEKO EPEA. Azaroak 25

(astelehena) x x xNORA BIDALI ZURE

ERANTZUNA. Perez Arregi plaza 1,

behea (Azpeitia) edo

lehiaketakuztarria@gmail.com e-

postara x x x IRABAZLEARI SARIA.

Kutxillo urdaitegiaren produktu

sorta x x xPARTE HARTZEKO

BALDINTZA.Uztarria Komunikazio

Taldean bazkide izan behar da. Hitz

gurutzatuak zuzen osatu ondoren,

moztu denborapasa eta gutunazal

batean bidali, edo atera argazkia

eta posta elektronikoz bidali.

nOnEnEnOn

IREKIGUNE

nEGIGUREN

nLnZIANnNARE

JULENnTRENAK

nZINnIZAROnO

HANnAKABOnZn

nKABRAnAnOIN

LIZARRATARRA

nNIREAKnBATU

x x xUZTARRIAREN LEHIAKETA: HITZ GURUTZATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x

SUDOKUA

x x xUZTARRIAREN URRIKO LEHIAKETAx x x x x x x x

IRABAZLEA

Jaione Uzin

Uztarria Komunikazio

Taldeako bazkidea da

aldizkariko 200.

lehiaketaren irabazlea.

Kutxillo urdaitegiak

emandako produktu

sorta irabazi du sari

gisa. Argazkian,

lehiaketaren irabazlea

Kutxilloren oparia

eskuetan duela.

x x xSOLUZIOAKx x x x x x x x

HITZ GEZIDUNAK

jakiteko x x x x x x x x x uztarria.eus32

x x xEFEMERIDEAKx x x x x x x x x x x

1581Utzitako haurra. Herriak hazizuen utzitako haur bat Madalenaermitako serorari ematea erabakizuten, hark zaindu zezan.

1989Egoitza berria. UdalLiburutegiak egoitza berriaestreinatu zuen: Enparandorretxean.

2002Eskultura berria. AntonioOteizaren 'Burdina lantzen'eskultura inauguratu zutenLandetako biribilgunean.

x x xBIDEOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Pablo Soraluze eskultorea.6

. Iturria: Azpeitiko efemerideak.Herria historian zehar liburua.x x xEgilea: Imanol Elias Odriozola.x x xArgitaratzailea: Uztarria KulturKoordinakundea.6

69 urte musikari emanakJoan zen urriaren 8an hil zen Iñaki Alberdi Udal Musika Bandakoklarinete-jotzailea. 84 urte zituen, eta 69 urtez izan zen bandakokidea. Azken agurra musikak lagunduta eman zioten.. Erredakzioa

U rriaren 8an eman zuenaske hatsa Iñaki Alberdi bandakoklarinete-jotzaileak, 84 urterekin.Azpeitiarra 69 urtez izan zen UdalMusika Bandako kidea, eta behinbaino gehiagotan taldea zuzen-dutakoa ere bazen. Hil arte izanda bandako kidea. Gainera, Zes-toako Bandarekin ere jotzen zuen.Musika Bandak bi omenaldi eginzizkion Alberdiri, bere lan eskerga-gatik: 1998an eta 2015ean.

Txikitatik musikazalea izan zenAlberdi , hala adierazi zuen2005eko otsailean Uztarriakegindako elkarrizketa batean.Pako Gurrutxaga nuarbetarraUdal Musika Bandaren zuzendarizela hasi zen bandan jotzen Al-berdi, eta Jose Maria Altuna, JoseLuis Frantsesena, eta azken urte-etan, Unai Frantsesena zuzenda-riekin aritu zen. Bandako zuzen-dari kargua ere hartu zuen behinbaino gehiagotan. Altunak zuzen-daritza lehen aldiz hartu zuenean,1959an, haren laguntzaile lanak

iñaki Alberdi artxiboko irudi batean. x x xUztarria

egiten zituen Alberdik. 1960kohamarkadan krisi bat baino gehia-go ezagutu zituen bandak, dese-gin eta berregin ibili zen taldea,eta sasoi hartan hartu zuen lehenaldiz zuzendaritza musikari hil be-rr iak, 1962an eta 1963an;1972an, banda berriro osatu zu-tenean, bera hasi zen zuzendari,eta 1990eko hamarkadan erehartu zuen tarte batean Altunarentokia, hura baja hartuta zegoela-ko. Jose Luis Frantsesenarekin,berriz, zuzendariorde izan zen Al-

berdi; Frantsesenak ezin zuene-tan, berak zuzentzen zuen banda,eta bandaren Akademian ere la-guntzen zion, musikari gazteaktrebatzen.

Gustatuko litzaiokeen moduaneman zioten azken agurra Alber-diri hilaren 10ean: musikaz lagun-duta. Gorpuaren aurretik joanziren musikariak Soreasuko Se-bastian Donearen parrokiara, etahan, Iñaki Alberdi martxa jo zuten.Hileta amaitzean, ere bi pieza jozituzten hainbat musikarik.6

JUAN HIDALGO pintorea

1. Lanbidea aldatu alda hasi zinenetik?Bai. Laster herriko jenderikez da ariko lan honetan.2.Kolore neutroak alabiziak?Pastel koloreak aukeratzenditu jendeak, batik bat. Zurihilak modan daude.

3.Etxeko paretan ezzenuke inoiz jarriko...Gaur egun, gotelea.4.Betirako joan al dagotelea?Uste dut itzuliko dela.5.Eta papera, bueltanal da?Bai, baina pareta solteetan

jartzeko, agian, garestia daeta.6. “Geuk egingo dugu,pintorea garestia da”.Aukera hori egiten duteaskok, bai. 7.Buzo berria...Hiruzpalau hilean behin.6

. Mailo Oiarzabal

x x x x x x x x x jakiteko 33

Estresak zerikusi handia du jaten dugun modua-rekin. Neurriz kanpoko estresarekin, energia askokontsumitzen du gorputzak, eta gantz eta azukre askodituzten elikagaiak jateko gogoa pizten du. Estresakeraginda jaten dugunean, antsietateagatik jaten du-gula diogu –garaiotako arazo ohikoena–; gehiegi etaazkar, egokienak ez diren elikagaiak kon-tsumituz.

Identifikatzen al zara egoera horrekin? Gurasoa zaraeta etxetik kanpo lan egiten duzu. Goizean goiz jaiki, fa-miliarentzat gosaria prestatu, gosaldu, du-txatu eta presaka zoaz lanera. Kotxea hartu, eta egune-ro bezala, zure buruari agintzen diozu hurrengoan lehe-nago jaikiko zarela (beti presaka). Egun gogorra izanostean, etxera iristen zara, presaka eta neka-nekaeginda. Erosketak egiteko denborarik ez duzu izan, ko-zinatzeko gogoak auzoan, eta gehienetan bezala, in-probisatzea tokatzen zaizu. Hori bai, bihar jango ez ba-zenu bezala, armairuan dituzun gailetak, txokolatea etaerosi duzun ogi barraren erdia jan dituzu konturatugabe; eta hala ere, afaritan inork ez dizu antzeman...

Egoera ezaguna baduzu, estresa bideratzeko auke-rak bilatzea komeni zaizu. Jatorduen planifikazioa ho-betu, jaten duzun horretan arreta jarri, eta gogoratu, ki-rola lagungarria dela estresa bideratze-ko. Ei, eta arreta jarri egiten duzun ho-rretan!6

xxxx x x x x x x x x x xaitziber aizpurux x x

Estresaren eraginak

mamia x x x x x x x x x euskara34

EDURNE AGIRREEuskal Wikilarien Elkarteko administraria

Euskaldun gehienongailuak erdaraz daude”Lanik, zereginik eta asmorik ez zaio falta EuskarazkoWikipediaren bueltan sortutako elkarteari. Horietakobatzuk azaldu ditu Agirrek. . Mailo Oiarzabal9 Aiora Mujika

B etiko entzi-klopedien liburukote potoloakhauts artera kondenatu ditu Wiki-pediak, Interneteko eduki askekoentziklopediak. Euskarak badubere tokia Wikipedian eta horre-tan ardura handia du Euskal Wiki-larien Elkarteak. Duela bi urtehasi zen elkartean lanean EdurneAgirre eta “osasuntsu” ikusten duazpeitiarrak Wikipediako euskalkomunitatea.Zer da Euskal Wikilarien El-kartea? Boluntarioak ibiltzen ziren Euska-razko Wikipedia elikatzen, idaz-ten eta ekarpenak egiten, moduindibidualean. Boluntario horie-tako batzuek sortu zuten elkar-tea: interes komuna zuten horrenbueltan elkartzeko eta indarrak

“batzeko, alde batetik; eta egitas-mo berriak aurrera ateratzeko,bestetik. 2016an sortu zuten el-kartea. Hasieran, gauza gutxi egi-ten zituzten. Eusko Jaurlaritzare-kin hezkuntza proiektua garatze-ko hitzarmena egin eta dirula-guntza lortu zutenean, lan bolu-mena asko handitu zitzaien.Konturatu ziren boluntarioekinbakarrik ezin zituztela proiektuakaurrera atera eta lantalde batsortu zuten.Zenbat kide ditu elkarteak?Eta zenbat lantaldeak? Momentu honetan, 32-33 kideizango dira. Elkartea guztiz irekiada, eta gure webgunean aurkitu-ko du nahi duenak bazkide egite-ko aukera. Langileak, berriz, hirugara, eta hezkuntza proiektua

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio. 1993ko uztailaren 31n.x x xHerria. Azpeitia. x x xBizitokia.Donostia. x x xLanbidea.Euskal Wikilarien Elkartekoadministraria.

irakaslearekin adosten dute lanhori Wikipediarako idaztea. Ba-tzuetan, ebaluaketa sistemansartuta dago; beste batzuetan,puntu gehigarriak ematen ditu;eta beste batzuetan, derrigorradute ikasleek Wikipediarakolanak idaztea. Irakasle bakoitzare-kin kudeatzen da gaitegia, nolalandu nahi duen edo nola ez. Nirelankideek laguntza teknikoa es-kaintzen diete. Eusko Jaurlaritza-rekin Euskal Curriculuma oinarrihartuta sortu genuen artikulu ze-rrenda bat dugu; laster iritsiko dazerrenda bi mila artikulura. Gurehelburua da artikulu horiek ahaliketa ondoen egotea; zenbat etaikasle gehiagok idatzi horri buruz,zenbat eta iragazki gehiago pa-satzen duten edukiek, hobeto.

gauzatzea da, nagusiki, gureeginkizuna.Zer da hezkuntza proiektuaeta nola ari zarete gauza-tzen? Nirea administrazio lana da, diru-laguntzak kudeatzea dagokit.Nire bi lankideak gehien bat uni-bertsitateetara joaten dira, ikasle-ekin artikulu sortak lantzera. Ikas-leek, beren ikasketa zerrendanlandu behar dituzten gaiak era-biltzen dituzte Wikipediarako arti-kuluak sortzeko. Ikasleek lana pa-perean eman eta gero lan hori ti-radera batean gorde beharrean,

euskara x x x x x x x x x mamia 35

tza eta Wikipedia lantzen dituena,elkartzeko. 50 herrialdetatik eto-rritako 120 bat lagun elkartuginen Donostian. Aurtengoerronka nagusietako bat izan dakomunitatea indartzeko asmozegindako biltzar hori.Wikipedia da informazioiturri erabilienetakoa gauregun. Euskaraz ere bai? Bai. Interneten bilaketa bat egi-ten duzunean, agertzen direnemaitzen artean, lehenena ezbada, hiru lehenetako bat izangoda Wikipediaren gai horren gai-neko sarrera. Informazioa bilatze-rakoan, beraz, gunerik kontsulta-tuena dela esan dezakegu, baitaeuskaraz ere. Hala ere, kontuanhartzen badugu euskaldun gehie-non gailuak, ordenagailuak zeinmugikorrak, erdaraz konfiguratu-ta daudela, bisita pila bat galtzendira, argi dago. Horren adibidenabarmena da Herri txiki, infernuhandi saioarekin gertatzen dena:saio bakoitzean agertzen den he-rriaren izena hiru aldiz gehiagokontsultatzen da gaztelaniazkoWikipedian, euskarazkoan baino.Eta saioa euskaraz da eta horiikusten ari den jendea euskaldu-na da. Argi dago jende horrekkontsumituko lituzkeela euska-razko edukiak; baina gailuak er-daraz badituzte, horiek eskainikodieten lehen aukera erdarazkoWikipediarena da, eta ez euska-razkoarena.Garrantzitsua da, beraz,euskaldunok gailuen hiz-kuntzen konfigurazioanarreta jartzea?

Bai, dudarik gabe. Euskarazkoedukiak kontsumitzea nahi badu-gu, bilaketetan aurreneko emai-tzak euskarazkoak izatea nahi ba-dugu, geu gara horren aldekohautua egin dezakegunak: gai-luak euskaraz konfiguratzen badi-tugu, euskarazko emaitzak ager-tuko zaizkigu lehen tokietan.Gailua erdaraz konfiguratu-ta badago, Euskarazko Wiki-pediaren emaitzak agertuere ez dira egingo? Bilatu duzun artikulu hori euska-raz soil ik baldin badago, bai,noski. Baina, adibidez, bilatzaile-an herri baten izena jartzen badu-zu, eta gailua ez badaukazu eus-karaz konfiguratuta, erdarazkoemaitza azalduko zaizu; barrurasartutakoan egingo duzu, agian,hizkuntzaz aldatu eta euskarazkosarrera irakurtzeko hautua.Zenbat artikulu ditu Euska-razko Wikipediak? Egunero aldatuz doan datua dahori. Uneotan, 340 mila artikulu-tik gora daude.Eta zenbat bisita? Eguneko 100.000 inguru.Zenbaki onak al dira? Bai. Euskaraz dauden webgune-en artean kontsultatuena da Wiki-pedia. Gaur egun euskara 29.hizkuntza da Wikipedian, edukikopuruari erreparatuta. Turkieraketa malaisiarrak aurrea hartukodigute laster, eta 31. tokian geldi-tuko gara. Eta munduko hizkun-tzen mapan euskara ez da, inon-dik ere, 31.na. Alde horretatik,beraz, balorazioa positiboa da.Dena den, badakigu zenbaki ho-riek askoz handiagoak izango lira-tekeela, aipatu dugun gailuen hiz-kuntzen konfigurazioaren kontuaaldatuko balitz. Nabarmentzekoada, era berean, bisita horien guz-tien artean kopuru handi bat ikas-leek eginak direla. Badakigu ikas-leek asko kontsultatzen dutelaEuskarazko Wikipedia, eta horre-gatik ematen diogu garrantzi be-rezia haiek kontsultatzen dituztenartikuluak kalitatezkoak izateari.Jaurlaritzak ere kezka bera zuen,eta hortik etorri zen hitzarmena.6

Hezkuntza

proiektua da gaur

egun elkartearen

zutarri nagusia”“

Wikipedia da

Euskaraz dauden

webguneen artean

kontsultatuena”“

Zer jasotzen du jaurlaritza-rekin duzuen hitzarmenak? 12 eta 16 urte arteko ikasleekbehar dituzten edukiak kalitatez-koak izatea, hori da hitzarmenaegiterakoan ezarri zen hasierakohelburua; mila artikulu egitea zenhasierako helburua, baina dagoe-neko bi milara iritsi gara. Lehen-dik zeudenak zuzendu, falta dire-nak sortu, eta sortzen diren ho-riek ulergarriak eta didaktikoakizatea; hori da, laburtzeko, egitenden lana. Bi urteotan 2.500 batikasle ibili dira artikuluak sortzen,eta guztien artean EuskarazkoWikipedian dagoen edukiaren%5 sortu dute; bada zerbait. Ho-rrez gain, iaz Txikipedia egitas-moa jarri genuen martxan. Hez-kuntza proiektuan sartzen diren

adin tartekoek ez ezik, ikusten ge-nuen txikiagoek ere kontsultatzenzutela Wikipedia, baina zailtasu-nak zituztela aurkitzen zituztenedukiak ulertzeko. Horregatiksortu dugu Txikipedia, eta Euska-razko Wikipedian txertatu dugu.Momentu honetan ia bi mila arti-kulu dauzka Txikipediak,Zer beste egitasmo dituzueesku artean elkartean? Hezkuntza proiektua da gauregun elkartearen zutarri nagusia,zalantzarik gabe, eta dedikaziogehien eskatzen diguna. Gero,elkarteko boluntarioek badituztemartxan beste egitasmo batzukere. Bestalde, joan den apirileannazioarteko biltzar bat egin ge-nuen, mundu mailan gure antzekolanetan dabilen jendea, hezkun-

x x xTELEFONO ZENBAKIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

UDALETXEA x x xAsteguna: 08:30-14:00 x x xLarunbata: 09:00-12:30 UDALTZAINGOA x x xEgun osoz

irekita egoten da ANBULATORIOAx x xEgun osoz irekita egoten da IGERILEKUAx x xAstelehena:

14:00-21:00 x x xBeste egunak:07:00-21:00 x x xLarunbata: 10:00-13:00 eta 16:00-20:00 x x xIgandea eta jai

egunak: 09:00-13:00 xxxKanpokoa: ekaina arte itxita KIROLDEGIA xxxAstegunak: 10:00-13:00, 15:00-21:00

x x xLarunbata: 10:00-13:00, 16:00-20:00 LIBURUTEGIA x x xAstegunak: 09:00-13:00, 15:30-20:00

xxxLarunbata: 09:00-13:00 xxxEkaineko azken astean, uztailean, abuztuan: 08:30-14:00. Abuztuko lehen

hamabostaldian itxita. GAZTELEKUA x x xAsteartea-ostirala: 17:00-20:30 x x xLarunbata: 16:00-20:30

x x xFARMAZIAK (azaroa)x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

LARRIALDIAK

112

sARRATSALDEZ IREKITA.Astelehenetik ostiralera, 08:30etik14:30era eta 16:30etik 20:00etara izangoda zabalik Correosek Loiolako InazioHiribidean duen bulegoa. Zapatuetan,goizez irekiko dute, 09:30etik 13:00etara.

ODOL-EMAILEAK

Azaroaren 27an izango

dute hitzordua, 17:00etatik

21:00etara, anbulatorioan.

x x xGARRAIOAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x

ALDALUR 943 85 2587

EUSKO TREN 902 54 32 10

GUIPUZCOANA 943 85 11 59

PESA 943 21 26 99

PIPER ELKARTEA 943 85 25 87

TAXIAK 943 81 13 07

x x xautobusen ordutegi osoa:

www.uztarria.eus/azpeitia/

autobusak

x x xORDUTEGIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xERABILGARRIx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x zerbitzua36

TOKI PUBLIKOAK

Udaletxea 15 72 00

Udaltzaingoa 15 13 13

Suhiltzaileak 112

Azpeitia Lantzen 15 71 83

Iraurgi Berritzen 026069

Nekazal Bulegoa 81 24 85

Iturritxiki Ludoteka 15 11 79

Txiki-Txoko Ludoteka 15 05 16

Gaztelekua / GIB 15 71 61

Lanbide 15 04 02

Kiroldegia 81 30 69

KIUB 15 72 01

Igerilekua 81 41 21

Emakumeen Txokoa 15 70 55

Ertzaintza-Azkoitia 0837 80

Baigera I 81 51 71

Baigera II 81 23 89

Epaitegia 02 51 91

Ekoetxea 81 24 48

OSASUNA

Anbulatorioa 0254 00

Anbulator. larrialdiak 02 54 01

Eguneko zentroa 15 74 96

Asepeyo 8144 00

Gurutze Gorria 85 32 97

DYA-Donostia 46 46 22

KOMUNIKABIDEAK

Uztarria 15 03 58

Hitza (Azpeitia) 81 38 41

Hitza (Zarautz) 8900 17

Azpeitian Zer? 080688

Erlo Telebista (Azpeitia) 81 53 35

Berria 943 30 40 30

Gara 943 31 69 99

Noticias (berriemailea) 687 60 50 06

DV (berriemailea) 610 81 29 12

Argia 943 37 15 45

Arrate Irratia 943 12 01 73

Euskadi Irratia 943 01 23 00

ETB 943 01 17 05

ALDERDI POLITIKOAK

Bildu 15 72 00

EAJ 81 55 70

Sortu 15 72 00

EA 81 00 11

Aralar 647 42 59 95

SINDIKATUAK

ELA 81 34 46

LAB 15 13 56

EHNE 81 39 28

KULTURA-EUSKARA

Sanagustin 10 52 20

Kultur Mahaia 674 16 56 84

Euskara Patronatua 81 45 18

Natul euskara taldea661 10 44 46

Udal Euskaltegia 81 19 47

Udal Liburutegia 15 71 95

Loiolako Liburutegia 8165 08

Kontseilua 943 59 12 00

Bai Euskarari 902 43 00 26

IKASTETXEAK

Iraurgi (Betharram) 81 16 68

Iraurgi (Milagrosa) 8163 80

Iraurgi (Jesuitinak) 81 22 49

Ikasberri 15 12 46

Karmelo Etxegarai 81 26 97

Urola BHI 15 02 28

Uztaro 81 31 90

BESTERIK

Xoxoteko aterpea 58 10 07

Eregi 943 08 06 88

1-2-3-7-19-26Alberdi (Azpeitia).943815974

4-11-12-18-29-30Aranburu (Azpeitia).943811350

5-9-10-15-21-28Arrieta (Azpeitia).943811274

6-13-16-17-22-27Jacome (Azpeitia).943080258

8-14-20-23-24-25Beristain (Azpeitia).943 811949

Arrieta (Azpeitia).943811274

GAUEZ, URTE OSOAN

ALVARO MARTINSan Petersburgo (Errusia)

Oso gogorra eta bakartia daErrusiako negua”

Finlandiara joan zen lehenik Martin, etaegun, Errusia du bizileku. Ez daki zeinizango den bere hurrengo geltokia; ez zaioplanik egitea gustatzen.. Ihintza Elustondo

“

Nolatan alde egin zenuen Az-peititik? Magisteritza ikasi nuen, eta lanik bilatu ezin-da eman nituen bi urte. Pentsatu nuen kan-pora joan beharko nuela, eta 2013an Finlan-diara joan nintzen, umezain lanak egitera. Seihilabete egin nituen han, eta Azpeitira itzul-tzean, argi nuen: neure kabuz finlandieraikasten hasi nintzen hara itzultzeko. Noiz itzuli zinen? 2015ean joan nintzen berriro, han gelditze-ko. Landetxe batean hasi nintzen lanean, etalanaren truke, etxea eta jatekoa eman zizki-daten. Ondoren, postari lanetan hasi nintzenHelsinkin; hiru urte eman nituen lan horretan. Zer egin zenuen gero? Irakasle izateko har hori nuen barruan, etasaiatzea erabaki nuen. San Petersburgorabidaiatu nuen behin, eta han jakin nuen herri-tar askok gaztelania ikasteko ohitura zutela.Galdetzen hasi nintzen, eta orain, gaztelania-ko irakaslea naiz San Petersburgon. Ez al zara bakarrik sentitzen halakohiri handi batean? Finlandian ohitu nintzen bakarrik ibiltzera,

eta nahiko ondo moldatzen naiz bakarrik.Dena den, bidean jende asko ezagutu dut. Zer esaten dizu jendeak? Bakarrik kanpoan ibilita ez al naizen beldur-tzen galdetzen didate. Niretzat okerragoa daAzpeitian ezer egin gabe gelditzea. Gustura al zaude San Petersburgon? Bai, oso gustura. Azpeitiko bizimodua eza-gutzen dut, eta beti egiten dituzu antzekogauzak. Kanpoan bizita, berriz, leku eta jendeberria ezagutzen duzu. Gustatzen zait hori. Zer da Errusian bizitzearen alderikgogorrena? Oso gogorra eta bakartia da hango negua.Hotz eta ilun egiten du, eta inor ez da atera-tzen kalera. Nola egiten diozu horri aurre?Orain, neure kasa errusiera ikasten ari naiz.Baina sei hilabete etxean ezingo nituzkeigaro, eta bidaiatzeko aprobetxatzen dut.Ez al duzu faltan sumatzen Azpeitia? Bai, horregatik itzultzen naiz tarteka. Aurrera begira, zein dira zure planak? Zaila da hori esatea, inoiz ez baitut jakiten zeregingo dudan.6

1.Martin, duela gutxi Azpeitian.2. AzpeitiarraSan Petersburgon. 3.Stockholmeko irudia.

3.614kilometrora dago SanPetersburgo.

1

2

3

hantxe bertan x x x x x x x x x jakiteko 37

E ta aktibismoa goizeangoizago ohea egitetik hasten dela esandiot. Esaten diot behin eta berriz eta asko-tan. Baina bera ez da nire tipo honetako ak-tibista, beste klase batekoa den ere ez dakitoraindik, aktibista, alegia, telefonoaren akti-bista porrokatua ez bada, behintzat. Bada-kizue. Egun osoa telefono teklatuan jo etake. Lagunekin. Omen. Beti lagunekin. Gu-rasoekin ez beste inorekin egun osoa, ale-gia.

Aktibismoa. Harrapazank haren aktibis-moa. Telefono teklatuan, edo ordenagai-luan. Lau eskuetara estudiatzen du. Edo laubegietara. Bi ditu liburu, koaderno eta insti-tutuko lanetan, eta beste bi telefono edo or-denagailuan. Nota altuak nola ateratzen di-tuen ere ez dakit. Ni baino azkarragoa dahorretan. Gaur goizean, ordenagailua lurre-tik jasotzen hasi naizenean, gailuaren az-pian liburua zuela ikusi dut. Lurraren zuta-rriak, eman dezagun, titulua. Follet. Etapentsatu dut lurraren zutarriak ez baina or-denagailuaren zutarriak izan zitekeela libu-ruaren izena, ordenagailuari lurretik eustenbezala dago eta.

Aktibismoa. Azterketa astea du institu-tuan. Egunero du zer edo zer, azterketa ma-trakaren bat. Badakizue, egunero dugu zeredo zer, ama etxean ez edo atte kanpoan.Eta biologia, eta matematikak, eta frantse-sa, eta gaztelania, Tormesko itsu-mutila letubehar, guk orain dela ia 50 urte leitu genuenmoduan. Mundua aldatu dela esango dute,eta aldatu da, baina ez gauza guztiak, horra-tik. Ez eskola, alajaungoikoa. Eta euskaraazterketa ere bai, baina hemen ez du ezerleitu beharrik. Historia jakin behar du. Bera-ri guztiz arrotzak zaizkion izenak jakin beharditu, guk garai batean ikasi genituenak,ikasi behar ditu: Etxepare, Axular, Lazarra-ga, Joanes Etxeberri Sarakoa, Oihenart...Ezer leitzetik libre da, ezer kantatzetik zigor-tua. Garaziko herria benedika dadila. Eus-

Aktibismoa

x x xLiteratura likidatuzhizkuntza bera akabatukodute, akabatzen ari dira,erritmo bizian

x x x x x x x x x x x x x x x xmiel a. elustondox x x

kara, jalgi hadi plazara. Euskaraldia egingodute gero, Barrua hustua euskaraldia.

Adio euskaraLehengo batean euskaldun berri batek Bil-bon esan zidana. Euskaraldia, euskaraz hitzegiteko, baina zertaz hitz egin, mamiz hustubadugu euskara. Egunen batean PNVrenkontra dauzkagun gauza guztien zerrendaegin behar dut. Eta behiaren karena baino lu-zeagoa izango dela ez dudarik egin. Zerren-da, alegia. Eta euskara irakasleak esan diemapa bat jarriko diela, Euskal Herrikoa, halaere, eta puntuak seinalatuko dizkiela bertan.Ikasleek, puntu haiek adierazten dituzten he-rriak izendatu beharko dituzte, eta bertan biziizandako, lan egindako idazlearen izenaeman beharko dutela. Ez dira asko ere, esandut: Etxepare, Axular, Joanes Etxeberri, Laza-rraga, Oihenart... Eta horrela, XVI. eta XVII.mendeetako literatura likidatuko dute. Etauste dut horixe dela hitza, likidatu, eta litera-tura likidatuz hizkuntza bera akabatuko dute,akabatzen ari dira, erritmo bizian. Adio eus-kara, adio liburuak, adio bertsoa, adio dantza,adio antzerkia, adio kantua, adio gure sus-traiak. Ongi etorri inperialismoa, gure barrun-beetara barruraino sartua. Aktibismoa.6

iritzia x x x x x x x x x38