UNIDADE 16UNIDADE 16

AS VANGARDAS DO SÉCULO XXAS VANGARDAS DO SÉCULO XXBorja Campos SeijoBorja Campos Seijo I.E.S García-Barbón (Verín)I.E.S García-Barbón (Verín)

1. FAUVISMO1. FAUVISMO.. Fauvismo = 1º ismo, vangarda do Fauvismo = 1º ismo, vangarda do

século. Máis que un grupo coherente, século. Máis que un grupo coherente, coincidencia fugaz en torno a Henri coincidencia fugaz en torno a Henri Matisse de varios pintores (André Matisse de varios pintores (André Derain, Vlaminck) Derain, Vlaminck) movemento movemento breve pero intenso: en 1903 elaboran breve pero intenso: en 1903 elaboran nova linguaxe que presentan no Salón nova linguaxe que presentan no Salón de Outono de 1905 de Outono de 1905 alculmados por alculmados por un crítico un crítico fauves (feras)fauves (feras) debido ao debido ao uso extravagante da cor uso extravagante da cor a partir a partir de 1907 emprender traxectorias de 1907 emprender traxectorias personais e novos ismos toman o personais e novos ismos toman o relevo.relevo.

Abraiados polo cromatismo Abraiados polo cromatismo decorativo de Gauguin e pola decorativo de Gauguin e pola intensidade de Van Gogh, os fauves intensidade de Van Gogh, os fauves converten o cadro nunha sinfonía de converten o cadro nunha sinfonía de cores violentas e arbitarias (faces cores violentas e arbitarias (faces verdes, árbores vermellas,…) e verdes, árbores vermellas,…) e plasman a natureza libremente, de plasman a natureza libremente, de xeito intuitivo e vital xeito intuitivo e vital visión visión subxectiva que lle resta importancia subxectiva que lle resta importancia á imitación literal do motivo (á imitación literal do motivo (eu non eu non creo unha muller, pinto un cadro, creo unha muller, pinto un cadro, afirma Matisse).afirma Matisse).

Lonxe de complicadas ideas, as cores fauves = estoupidos de vitalidade, Lonxe de complicadas ideas, as cores fauves = estoupidos de vitalidade, aplicadas ás veces directamente desde o tubo á tea sen mesturar. aplicadas ás veces directamente desde o tubo á tea sen mesturar. Preocupados por salvar a forma, en perigo entre tanta estridencia Preocupados por salvar a forma, en perigo entre tanta estridencia cromática cromática liña con trazo groso e sinuoso liña con trazo groso e sinuoso debuxo simple e rápido. debuxo simple e rápido. Influencia pintura primitiva Influencia pintura primitiva simplicidade e tratamento do cadro coma simplicidade e tratamento do cadro coma superficie bidimensional.superficie bidimensional.

Personalidade dominante entre o fauvismo, Henri Matisse (1869/1954) = Personalidade dominante entre o fauvismo, Henri Matisse (1869/1954) = un dos grandes artistas do S.XX por calidade e creatividade que non un dos grandes artistas do S.XX por calidade e creatividade que non cesa de evolucionar cesa de evolucionar concibe o cadro coma entidade independiente da concibe o cadro coma entidade independiente da realidade que se inspira nunha combinación cromática libre realidade que se inspira nunha combinación cromática libre mundo mundo sensual e vitalista (sensual e vitalista (Gran interior vermello, A Danza, Alegría de vivir,…Gran interior vermello, A Danza, Alegría de vivir,…))

86. GRAN INTERIOR VERMELLO86. GRAN INTERIOR VERMELLOHENRI MATISSEHENRI MATISSE

Pintura fauvista.Pintura fauvista.

Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo.

Museo de arte contemporánea Museo de arte contemporánea (Centro Pompidou). París. 1948.(Centro Pompidou). París. 1948.

Xénero: natureza morta.Xénero: natureza morta.

Motivo: interior con Motivo: interior con cadro cadro dentro dun cadro.dentro dun cadro.

- - Matisse personifica o fauvismo coa súa ousadía rachadora, e o desborda cunha Matisse personifica o fauvismo coa súa ousadía rachadora, e o desborda cunha creatividade incesante que evolucionou seguindo uns principios básicos:creatividade incesante que evolucionou seguindo uns principios básicos:a) Considerar o cadro unha entidade autónoma, independente do mundo que a) Considerar o cadro unha entidade autónoma, independente do mundo que percibimos polos ollos.percibimos polos ollos.b) Combinación libre das cores en harmonías insólitasb) Combinación libre das cores en harmonías insólitasc) Valorar as resonancias emotivas da cor c) Valorar as resonancias emotivas da cor crear un universo acolledor para a crear un universo acolledor para a vista.vista.

- Daquela, o cadro non imita a realidade - Daquela, o cadro non imita a realidade elabora a obra segundo a lóxica propia da elabora a obra segundo a lóxica propia da cor e as evocacións poéticas cor e as evocacións poéticas obxectivo = crear unha arte pura e serena. obxectivo = crear unha arte pura e serena.

- Ésta é unha das derradeiras obras Ésta é unha das derradeiras obras de Matisse = resumo da súa arte: de Matisse = resumo da súa arte: visión moi libre dun recanto da súa visión moi libre dun recanto da súa casa, distribúe sobre un fondo casa, distribúe sobre un fondo vermello (que unifica e harmoniza a vermello (que unifica e harmoniza a composición), obxectos que sempre composición), obxectos que sempre estimou: flores, mesas, cadros… estimou: flores, mesas, cadros… Esparexe a atención en 4 áreas, Esparexe a atención en 4 áreas, respectivamente ocupadas pola mesa respectivamente ocupadas pola mesa e o velador abaixo e unha pintura e e o velador abaixo e unha pintura e un augaforte (un augaforte (Cadro dentro do Cadro dentro do cadro)cadro). Pero non separa a parede do . Pero non separa a parede do chan, nin suxire verticalidade, e chan, nin suxire verticalidade, e tampouco presenta os obxectos reais tampouco presenta os obxectos reais con maior realismo cos pintados nos con maior realismo cos pintados nos cadros:cadros: a pintura = xanela a outro a pintura = xanela a outro mundo, diferente e paralelo, pero mundo, diferente e paralelo, pero non menos real.non menos real.

- Un eixo vertical ordea a composición, Un eixo vertical ordea a composición, dinamizada con toques de cor: azuis, dinamizada con toques de cor: azuis, amarelos de plantas e flores, ou o amarelos de plantas e flores, ou o cadro, exaltan e contrapuntean a luz cadro, exaltan e contrapuntean a luz vermella dominante. A liña vermella dominante. A liña simplificada engade un ritmo de simplificada engade un ritmo de arabesco decorativo típica do senso arabesco decorativo típica do senso lúdico, sinxelo e espontáneo de lúdico, sinxelo e espontáneo de Matisse.Matisse.

2. EXPRESIONISMO2. EXPRESIONISMO O Expresionismo alemán, nas 2 O Expresionismo alemán, nas 2

primeiras décadas do S.XX, primeiras décadas do S.XX, adapta achados doutras adapta achados doutras vangardas para ingdagar na vangardas para ingdagar na degradación da cultura e home degradación da cultura e home burgués moderno. Entre os seus burgués moderno. Entre os seus precedentes destacan as imaxes precedentes destacan as imaxes alucinadas do noruego Eduard alucinadas do noruego Eduard Munch (1863/1944) poboadas de Munch (1863/1944) poboadas de seres angustiados polo medo á seres angustiados polo medo á soidade, ou escenas de intenso soidade, ou escenas de intenso sarcasmo do belga Ensor.sarcasmo do belga Ensor.

A principios do S.XX, A principios do S.XX, expresionismo expresionismo 2 movementos: 2 movementos: A PonteA Ponte ( (Die BruckeDie Brucke): arredor ): arredor de Ernst Kirchner de Ernst Kirchner pintura pintura radicalmente anticonvencional, de radicalmente anticonvencional, de cores violentas, pincelada cores violentas, pincelada empastada e agresiva e formas empastada e agresiva e formas angulosas e monumentais angulosas e monumentais (escultura africana), onde un (escultura africana), onde un mundo primitivo, de instintos mundo primitivo, de instintos libres, se ofrece coma alternativa libres, se ofrece coma alternativa crítica da sociedade burguesa crítica da sociedade burguesa establecida.establecida.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/42/Otto_Mueller_Zwei_M?dchen_im_Schilf.jpg

O Xinete azulO Xinete azul ( (Der Blau ReiterDer Blau Reiter): impulsado polo ruso Wassili ): impulsado polo ruso Wassili Kandinsky, parte dos supostos de anovación, pero con un sentido Kandinsky, parte dos supostos de anovación, pero con un sentido lírico e espiritual (case místico) lírico e espiritual (case místico) pintura serena e reflexiva, con pintura serena e reflexiva, con cores suaves e liñas curvas.cores suaves e liñas curvas.

87.87. O BERRO O BERROEDUARD MUNCHEDUARD MUNCH

- Pintura expresionista (aínda que Pintura expresionista (aínda que sexa un precedente).sexa un precedente).

- Óleo e temple sobre cartón.Óleo e temple sobre cartón.

- 1893.1893.

- Varias réplicas e litografías do Varias réplicas e litografías do propio autor.propio autor.

- Motivo: alucinación.- Motivo: alucinación.

Artista independente de difícil clasificación e considerado precedente Artista independente de difícil clasificación e considerado precedente fundamental do expresionismo, o artista noruego E. Munch emprega a distorsión fundamental do expresionismo, o artista noruego E. Munch emprega a distorsión da fig e a violencia cromática coma eficaces recursos expresivos da fig e a violencia cromática coma eficaces recursos expresivos universo universo poboado por seres oprimidos por angustia, medo, morte e soidade.poboado por seres oprimidos por angustia, medo, morte e soidade.

O Berro = O Berro = obra onde o estilo de Munch cadra mellor co contido que trata. A obra onde o estilo de Munch cadra mellor co contido que trata. A pintura, reproducida en multitude de gravados de enorme éxito, presenta unha pintura, reproducida en multitude de gravados de enorme éxito, presenta unha fig cadavérica, que se leva as mans aos ouvidos, tapándolos ante un berro fig cadavérica, que se leva as mans aos ouvidos, tapándolos ante un berro insoportable, que case podemos oír. Pero este berro non está só na figura, insoportable, que case podemos oír. Pero este berro non está só na figura, remexe tamén nas formas: o xesto amplifícase no movemento das liñas paralelas remexe tamén nas formas: o xesto amplifícase no movemento das liñas paralelas que axitan e multiplican o grito nun turbulento ritmo ondulante que axitan e multiplican o grito nun turbulento ritmo ondulante ceo e terra = ceo e terra = caixa de resonancia.caixa de resonancia.

A violencia das cores acentúase coa A violencia das cores acentúase coa intensidade dunha pincelada intensidade dunha pincelada despregada en remuíños despregada en remuíños vertixinosos; a composición vertixinosos; a composición descentrada e diagonal distorsiona o descentrada e diagonal distorsiona o espazo baixo un ritmo fluído e espazo baixo un ritmo fluído e inestable.inestable.

O propio Munch narra a orixe deste O propio Munch narra a orixe deste cadro nunha alucinación que sufriu cadro nunha alucinación que sufriu cando paseaba con dous amigos cando paseaba con dous amigos detalles: varanda que distancia os detalles: varanda que distancia os personaxes suliñando a soidade, a personaxes suliñando a soidade, a paisaxe de pesadelo dun fiordo, paisaxe de pesadelo dun fiordo, mancha negra da cidade inerme, o mancha negra da cidade inerme, o ceo… Pero a imaxe non representa un ceo… Pero a imaxe non representa un acontecemento empírico, senón o acontecemento empírico, senón o berro da natureza, a intensidade da berro da natureza, a intensidade da súa violencia. Pode contemplarse súa violencia. Pode contemplarse coma unha visión ou coma un soño (un coma unha visión ou coma un soño (un pesadelo). Non é o berro de ninguén, pesadelo). Non é o berro de ninguén, de ningún individuo, é algo + profundo de ningún individuo, é algo + profundo que o atravesa todo e que nos sacude que o atravesa todo e que nos sacude tamén a nós.tamén a nós.

O que pinta aquí Munch é a O que pinta aquí Munch é a relación do home coa natureza e relación do home coa natureza e que aparece aquí en termos que aparece aquí en termos novos: non coma contemplación novos: non coma contemplación gozosa e satisfactoria do aire gozosa e satisfactoria do aire libre, senón coma relación libre, senón coma relación violenta e exasperada que saca á violenta e exasperada que saca á luz o + profundo do ser humano, luz o + profundo do ser humano, o noso medo terrorífico e o noso medo terrorífico e absurdo, abismal. A anguria ante absurdo, abismal. A anguria ante o que non podemos coñecer nin o que non podemos coñecer nin dominar, ante o que perdemos a dominar, ante o que perdemos a seguridade e nos sentimos seguridade e nos sentimos inermes e indefensos. O Berro, inermes e indefensos. O Berro, contén moito + que a anécdota, é contén moito + que a anécdota, é unha reflexión artística sobre a unha reflexión artística sobre a nosa condición humana, o nosa condición humana, o auténtico eu que fica oculto auténtico eu que fica oculto entro de nós, o que coñecemos entro de nós, o que coñecemos mediante a lucidez e revelación mediante a lucidez e revelación dos nosos propios medos.dos nosos propios medos.

3. ABSTRACCIÓN3. ABSTRACCIÓN Abstracción = forma de arte non Abstracción = forma de arte non

figurativa, que deixa de figurativa, que deixa de representar a realidade representar a realidade material. Iníciase coa redución material. Iníciase coa redución progresiva do obxecto e remata progresiva do obxecto e remata desentendéndose de él e desentendéndose de él e ignorándoo.ignorándoo.

Na abstracción moderna a obra Na abstracción moderna a obra adquire unha dimensión propia, adquire unha dimensión propia, independente de toda a independente de toda a realidade, e tal autonomía debe realidade, e tal autonomía debe ser o único criterio para xulgala.ser o único criterio para xulgala.

A abstracción moderna nace en A abstracción moderna nace en 1910 coa 1910 coa 1ª acuarela abstracta1ª acuarela abstracta de Kandinsky e o seu tratado Do de Kandinsky e o seu tratado Do Espiritual na arte Espiritual na arte abstracción abstracción cromática, chea de colorido e de cromática, chea de colorido e de movemento espontáneo, que logo, movemento espontáneo, que logo, na Bauhaus, muda en rigor na Bauhaus, muda en rigor racionalista racionalista abstracción abstracción xeométrica (liñas e puntos de xeométrica (liñas e puntos de forma, tamaño e cor varios) forma, tamaño e cor varios) teorizado en Punto e liña sobre oteorizado en Punto e liña sobre o plano.plano.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8c/467px-Kandinsky06b_vari.jpg

Durante a 2ª década do S.XX, a abstracción desprégase en varios mov paralelos, Durante a 2ª década do S.XX, a abstracción desprégase en varios mov paralelos, relacionados, pero independentes: relacionados, pero independentes: a) en Alemaña, Kandinsky e Paul Klee a) en Alemaña, Kandinsky e Paul Klee pintura abstracta expresionista. pintura abstracta expresionista.b) en Francia, Robert Delaunay conduce o cubismo pola vía da abstracción b) en Francia, Robert Delaunay conduce o cubismo pola vía da abstracción orfismo.orfismo.c) en Rusia, a abstracción c) en Rusia, a abstracción suprematismo (Kasimir Malevich). suprematismo (Kasimir Malevich).d) en Holanda d) en Holanda Neoplasticismo ( Neoplasticismo (De Stijl = o estiloDe Stijl = o estilo), de Piet Mondrian ), de Piet Mondrian somete somete a imaxe a unha profunda simplificación en formas xeométricas regulares e cores a imaxe a unha profunda simplificación en formas xeométricas regulares e cores primarias, teorizado nun discurso místico que identifica liñas e planos con primarias, teorizado nun discurso místico que identifica liñas e planos con vitalidade e morte.vitalidade e morte.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/57/Malevich.black-square.jpg

88.88. O ARCO NEGRO O ARCO NEGROWASSILY KANDINSKYWASSILY KANDINSKY

Pintura abstracta.Pintura abstracta. Óleo sobre lenzo. Óleo sobre lenzo. Museo arte contemporáneo. París. 1912.Museo arte contemporáneo. París. 1912. Manchas cromáticas con liña negra en arco.Manchas cromáticas con liña negra en arco.

No clima de desacougo prebélico en Europa, o grupo vangardista do No clima de desacougo prebélico en Europa, o grupo vangardista do Xinete Azul crea un expresionismo lírico e espiritual onde nace a pintura Xinete Azul crea un expresionismo lírico e espiritual onde nace a pintura abstracta. Wassily Kandinsky é a súa fig + emblemática e teórico do abstracta. Wassily Kandinsky é a súa fig + emblemática e teórico do movemento.movemento.

Nacido en Rusia e establecido en Alemaña, universitario de formación Nacido en Rusia e establecido en Alemaña, universitario de formación intelectual + sólida, Kandinsky teoriza a arte abstracta nun pensamento intelectual + sólida, Kandinsky teoriza a arte abstracta nun pensamento coherente coherente racionalización da súa práctica en racionalización da súa práctica en Do Espiritual da Arte = Do Espiritual da Arte = texto onde relaciona a ccor coa música, coidando ambas coma expresión texto onde relaciona a ccor coa música, coidando ambas coma expresión de emocións espirituais, describindo nese libro a natureza da pintura de emocións espirituais, describindo nese libro a natureza da pintura abstracta mediante a metáfora musical.abstracta mediante a metáfora musical.

Desde 1910 experimenta con Desde 1910 experimenta con manchas cromáticas irregulares que manchas cromáticas irregulares que armonizan con liñas erráticas dun armonizan con liñas erráticas dun xeito estraño. Os títulos lembran xeito estraño. Os títulos lembran partituras musicais e sitúan as artes partituras musicais e sitúan as artes no mesmo plano cas auditivas, no mesmo plano cas auditivas, compartindo idéntica esencia compartindo idéntica esencia espiritual. Así crea unha linguaxe espiritual. Así crea unha linguaxe puramente abstracta que prescinde puramente abstracta que prescinde de toda referencia á natureza, onde de toda referencia á natureza, onde prima a subxectividade prima a subxectividade expresionista: a tea = escenario de expresionista: a tea = escenario de confrontación entre liñas e manchas confrontación entre liñas e manchas de cor, lonxe de calquera intención de cor, lonxe de calquera intención decorativa.decorativa.

O cadro é unha composición de 3 O cadro é unha composición de 3 núcleos cromáticos contrapostos. A núcleos cromáticos contrapostos. A masa vermella da esquerda sube á masa vermella da esquerda sube á vez que vai espesando; na dereita vez que vai espesando; na dereita fica a silueta azul surcada de liñas fica a silueta azul surcada de liñas negras e manchas, arriba a vermella negras e manchas, arriba a vermella violácea. O arco negro do título violácea. O arco negro do título enlaza en ángulo as 3 formas coma enlaza en ángulo as 3 formas coma unha erupción de enerxía que suxire unha erupción de enerxía que suxire a dramática loita entre as masas a dramática loita entre as masas encarnadas e a azul.encarnadas e a azul.

Kandinsky vía nas cores unha intensa forza expresiva e tamén un perfil Kandinsky vía nas cores unha intensa forza expresiva e tamén un perfil psicolóxico: o vermello inquedo, impulsivo e vital, o amarelo irreflexivo, o psicolóxico: o vermello inquedo, impulsivo e vital, o amarelo irreflexivo, o azul calmo e espiritual azul calmo e espiritual as cores actuan no cadro no lugar de fig e as cores actuan no cadro no lugar de fig e obxectos, e xunto as liñas e formas libres constitúen un idioma obxectos, e xunto as liñas e formas libres constitúen un idioma dramático, difuso e intuitivo, que transcribe no lenzo a disputa entre dramático, difuso e intuitivo, que transcribe no lenzo a disputa entre materia e espíritu.materia e espíritu.

89.89. TÁBOA Nº 1 TÁBOA Nº 1PIET MONDRIANPIET MONDRIAN

Pintura abstracta.Pintura abstracta.

Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo.

Museo Thyssen. Madrid. 1931.Museo Thyssen. Madrid. 1931.

Planos rectangulares de cor e Planos rectangulares de cor e liñas ortogonais.liñas ortogonais.

Inspirador e principal teórico do Inspirador e principal teórico do Neoplasticismo, vangarda surxida en Neoplasticismo, vangarda surxida en Holanda en 1917, Mondrian establece Holanda en 1917, Mondrian establece os principios programáticos de os principios programáticos de De De Stijl Stijl nos seus manifestos: a procura nos seus manifestos: a procura dunha nova linguaxe universal dunha nova linguaxe universal aplicable a todas as artes que aplicable a todas as artes que fomentara unha harmonía espiritual fomentara unha harmonía espiritual entre todos os homes, e unha entre todos os homes, e unha purificación formal medainte a purificación formal medainte a abstracción xeométrica, racional e abstracción xeométrica, racional e ordenada, que fuxe do dramático, ordenada, que fuxe do dramático, subxectivo e figurativo.subxectivo e figurativo.

Tales ideas responden a unha utopía Tales ideas responden a unha utopía = rexenerar a sociedade coa nova = rexenerar a sociedade coa nova arte arte acadar un acadar un mundo perfectomundo perfecto. . Para logralo Para logralo De StijlDe Stijl radical radical depuración da linguaxe plástica e depuración da linguaxe plástica e reduce o vocabulario ao mínimo reduce o vocabulario ao mínimo absoluto: suprime toda fig, e absoluto: suprime toda fig, e descarta tamén liña curva e diagonal descarta tamén liña curva e diagonal só liñas verticais rectas e só liñas verticais rectas e horizontais que , en ángulo recto, horizontais que , en ángulo recto, suxiren equilibrio. Elimina tamén a suxiren equilibrio. Elimina tamén a pincelada pincelada planos uniformes de planos uniformes de cores primarias (azul, amarelo e cores primarias (azul, amarelo e vermello) e dúas non cores (branco e vermello) e dúas non cores (branco e negro), excluindo todas as demais.negro), excluindo todas as demais.

Un cadro neoplasticismo non di nada, Un cadro neoplasticismo non di nada, non describe, só mostra a súa propia non describe, só mostra a súa propia natureza fría, matemática, ordenada, natureza fría, matemática, ordenada, allea ao tráxico e individual allea ao tráxico e individual modelo de linguaxe pura de validez modelo de linguaxe pura de validez universal.universal.

A obra de Mondrian evoluciona nun A obra de Mondrian evoluciona nun proceso de simplificación nos anos 30 proceso de simplificación nos anos 30 depuración extrema de Táboa Nº depuración extrema de Táboa Nº 1, da que sorprende a redución 1, da que sorprende a redución radical de medios pictóricos: liñas radical de medios pictóricos: liñas negras en ángulo recto encadran negras en ángulo recto encadran superficies brancas, vermella e azul. superficies brancas, vermella e azul. A recta domina a composición. A cor A recta domina a composición. A cor é pura, plana, sen rastro de é pura, plana, sen rastro de pincelada. Suprime toda referencia á pincelada. Suprime toda referencia á natureza: sombras, perspectiva, natureza: sombras, perspectiva, volume volume superficie lisa de liñas e superficie lisa de liñas e cores.cores.

Con todo, un ritmo compositivo Con todo, un ritmo compositivo asimétrico dinamiza a imaxe, polo asimétrico dinamiza a imaxe, polo contraste entre as non cores branca contraste entre as non cores branca e negra da parte superior e as cores e negra da parte superior e as cores vermella e azul da inferior, cortadas vermella e azul da inferior, cortadas por liña horizontal negra.por liña horizontal negra.

Non pescudemos significados Non pescudemos significados ocultos, non existen. O cadro non di ocultos, non existen. O cadro non di nada. Mondrian non aspira a nada. Mondrian non aspira a representar, senón a manisfetar a representar, senón a manisfetar a súa realidade de liñas e cores. súa realidade de liñas e cores. Mentres Kandinsky pretendía Mentres Kandinsky pretendía suscitar a emoción lírica e pura, suscitar a emoción lírica e pura, Mondrian ten por finalidade unha Mondrian ten por finalidade unha realidade concisa e núa.realidade concisa e núa.

4. CUBISMO4. CUBISMO As transformacións fauvistas e As transformacións fauvistas e

expresionistas socavan pero non expresionistas socavan pero non destrúen a idea imperante na pintura destrúen a idea imperante na pintura desde o Renacemento: representar desde o Renacemento: representar obxectos vistos desde un punto de obxectos vistos desde un punto de vista determinado, recoñecibles a vista determinado, recoñecibles a pesar da arbitariedade da cor ou a pesar da arbitariedade da cor ou a distorsión das formas. O cubismo distorsión das formas. O cubismo atacou esa concepción de xeito atacou esa concepción de xeito sitemático e radical sitemático e radical mov artístico mov artístico + rev da arte occidental.+ rev da arte occidental.

O cubismo constrúe un sist O cubismo constrúe un sist figurativo revolucionario = visión figurativo revolucionario = visión múltiple e simultánea de planos múltiple e simultánea de planos fragmentados xustapostos que fragmentados xustapostos que recompoñen a imaxe completa da recompoñen a imaxe completa da esencia dos obxectos esencia dos obxectos espacio e espacio e volume fabrícanse cunha malla de volume fabrícanse cunha malla de formas irregualres (formas irregualres (vidros vidros escachados) escachados) fondo e figuras, fondo e figuras, cubistizados, pertencen a mesma cubistizados, pertencen a mesma materia continua nunha superficie materia continua nunha superficie plana.plana.

Inicio nas Demoiselles d´Avgyo (influxo Cezanne) do xove Pablo Picasso, onde Inicio nas Demoiselles d´Avgyo (influxo Cezanne) do xove Pablo Picasso, onde obsérvase unha inspiración na arte primitiva, tanto ibérica e africana na obsérvase unha inspiración na arte primitiva, tanto ibérica e africana na cristalización das formas. Cadro cristalización das formas. Cadro gran impacto na vanguardia parisina gran impacto na vanguardia parisina Picasso e Georges Braque explora nova linguaxe con cadros de intensa Picasso e Georges Braque explora nova linguaxe con cadros de intensa xeometrización, que dan nome ao cubismo (1909/14).xeometrización, que dan nome ao cubismo (1909/14).

2 etapas no cubismo:2 etapas no cubismo:a) Cubismo analítico (1909/11) a) Cubismo analítico (1909/11) gama cromática reducida e apagada, gama cromática reducida e apagada, descomposición das figuras nunha mesta rede de planos e arestas que integran descomposición das figuras nunha mesta rede de planos e arestas que integran todos os puntos de vista posibles nunha apariencia enrevesada (cousas como están todos os puntos de vista posibles nunha apariencia enrevesada (cousas como están construidas na súa esencia.construidas na súa esencia.

Cubismo sintético (1911/1914): recompón os obxectos con trazos Cubismo sintético (1911/1914): recompón os obxectos con trazos esenciais e planos simples e depurados e cores varias. Nesta fase esenciais e planos simples e depurados e cores varias. Nesta fase inventan Picasso e Braque o collage = técnica que introduce sobre a tea inventan Picasso e Braque o collage = técnica que introduce sobre a tea materiais insólitos: recortes de xornais, cartóns, madeira, reixiñas materiais insólitos: recortes de xornais, cartóns, madeira, reixiñas construción textural do lenzo.construción textural do lenzo.

Outros artistas adoptan a nova linguaxe: Juan Gris e Fernand Leger, que Outros artistas adoptan a nova linguaxe: Juan Gris e Fernand Leger, que explora formas cilíndricas (tubismo) e fascinación polas máquinas.explora formas cilíndricas (tubismo) e fascinación polas máquinas.

5. PICASSO5. PICASSO Pablo Ruíz Picasso (1881/1973) non Pablo Ruíz Picasso (1881/1973) non

foi só o + importante pintor cubista, foi só o + importante pintor cubista, senón o creador + notable de toda senón o creador + notable de toda arte contemporánea. A súa pintura arte contemporánea. A súa pintura non perdeu contacto comprometido non perdeu contacto comprometido cos acontecementos da época, cos acontecementos da época, mantivo unha indomable libertade mantivo unha indomable libertade creativa e sempre orixinal creativa e sempre orixinal anovacións, retrocesos e duplicidade anovacións, retrocesos e duplicidade de estilos simultáneos.de estilos simultáneos.

Fillo dun profesor de debuxo, nace Fillo dun profesor de debuxo, nace en Málaga, e pasa algúns anos na en Málaga, e pasa algúns anos na Coruña antes de chegar a Barcelona, Coruña antes de chegar a Barcelona, onde esperta á arte nun ambiente de onde esperta á arte nun ambiente de bohemia modernista. A principios de bohemia modernista. A principios de século marcha a París: son anos século marcha a París: son anos difíciles pola dificultade de difíciles pola dificultade de sobrevivir sobrevivir época azul (1901/04): época azul (1901/04): mundo de desesperanza (mendigos, mundo de desesperanza (mendigos, seres marxinais…) de imaxes seres marxinais…) de imaxes cromáticas e simples e figuras cromáticas e simples e figuras estilizadas e abatidas.estilizadas e abatidas.

Síguelle a época rosa (1904/1908): Síguelle a época rosa (1904/1908): tristeza + lírica e serena de formas tristeza + lírica e serena de formas gráciles e claras con fig alegres gráciles e claras con fig alegres (arlequíns e saltimbancos…).(arlequíns e saltimbancos…).

http://www.elmundo.es/albumes/2007/03/01/barcelona_met/index_4.html

Partindo da simplificación e Partindo da simplificación e xeometrización do periodo rosa, xeometrización do periodo rosa, deslumbrado por Cézanne e con deslumbrado por Cézanne e con aportacións da arte primitiva aportacións da arte primitiva invención do Cubismo (invención do Cubismo (Señoritas Señoritas de Aviñón), de Aviñón), explora as súas explora as súas novidades nas paisaxes da Horta novidades nas paisaxes da Horta do Ebro e desenvolveo con do Ebro e desenvolveo con Braque nun percorrido desde a Braque nun percorrido desde a descomposición en planos descomposición en planos monócromos no cubismo analítico monócromos no cubismo analítico ata a reconstrucción da esencia ata a reconstrucción da esencia do obxecto no sintético.do obxecto no sintético.

Trala Iª Guerra Mundial, o Trala Iª Guerra Mundial, o anarquismo bohemio de Picasso anarquismo bohemio de Picasso cede paso a unha onde cede paso a unha onde neoconservadora neoconservadora ((aburguesamento?aburguesamento?) ) regreso regreso ao orde = ao orde = volta á pintura volta á pintura neoclásica, académica, que neoclásica, académica, que simultanéa coa súa duplicidade simultanéa coa súa duplicidade típica con obras radicalmente típica con obras radicalmente anovadoras, como os anovadoras, como os Tres Tres MúsicosMúsicos..

Durante os anos 30 cultiva as chamadas metamorfoses, de colorido Durante os anos 30 cultiva as chamadas metamorfoses, de colorido austero e formas espectrais e ameazantes, entre surrealismo e austero e formas espectrais e ameazantes, entre surrealismo e expresionismo, plasman tanto problemas privados como a atmósfera expresionismo, plasman tanto problemas privados como a atmósfera enrarecida da Europa de entreguerras. O estoupido da Guerra Civil enrarecida da Europa de entreguerras. O estoupido da Guerra Civil española española culmen do seu compromiso culmen do seu compromiso Guernica Guernica = cadro histórico + = cadro histórico + importante da arte contemporánea.importante da arte contemporánea.

Na súa prolongada ancianidade mantivo unha intensa actividade Na súa prolongada ancianidade mantivo unha intensa actividade artística, ensaiando novas técnicas, reinterpretando aos grandes artística, ensaiando novas técnicas, reinterpretando aos grandes pintores do pasado (pintores do pasado (Meninas Meninas de Velázquezde Velázquez), ), ou amosando a súa paixón e ou amosando a súa paixón e inagotable vitalidade en cadros recorrente sobreinagotable vitalidade en cadros recorrente sobre Pintor e a súa modelo. Pintor e a súa modelo.

90. OS SALTIMBANCOS90. OS SALTIMBANCOSPABLO PICASSOPABLO PICASSO

Etapa rosa.Etapa rosa. Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo. 1905.1905. Motivo: personaxes de circo.Motivo: personaxes de circo.

O mundo dos arlequíns, acróbatas, O mundo dos arlequíns, acróbatas, pallasos e saltimbancos pallasos e saltimbancos fascinación fascinación sobre a bohemia parisina, de quen sobre a bohemia parisina, de quen seica idealizaron as condicións de vida seica idealizaron as condicións de vida e traballo, obviando a parte penosa e traballo, obviando a parte penosa daquela existencia. Picasso debeu ver daquela existencia. Picasso debeu ver no circo unha metáfora do universo da no circo unha metáfora do universo da arte: alí podían contemplarse os arte: alí podían contemplarse os sentimentos e paixóns humanas, que sentimentos e paixóns humanas, que sen embargo non eran “verdadeiras” sen embargo non eran “verdadeiras” senón ficción. Doutra banda os senón ficción. Doutra banda os actores, errantes e desarraigados, actores, errantes e desarraigados, vivían ao marxe dos valores burgueses vivían ao marxe dos valores burgueses e encarnaban o ideal da liberdade e encarnaban o ideal da liberdade bohemia. Non estraña que naquela bohemia. Non estraña que naquela etapa volvera sobre eles unha e outra etapa volvera sobre eles unha e outra vez e que os pintar en todas as vez e que os pintar en todas as variantes posibles.variantes posibles.

Este lenzo é o + grande que ten Este lenzo é o + grande que ten pintado ata entón, e Picasso semella pintado ata entón, e Picasso semella estar interesado en algo + que no estar interesado en algo + que no tema. Como adoita en todos os tema. Como adoita en todos os traballos desta fase dominan os tons traballos desta fase dominan os tons cálidos (rosas), pero o tamaño da tea, cálidos (rosas), pero o tamaño da tea, e os numerosos bocetos previos e os numerosos bocetos previos amosan o empeño de rachar coas súas amosan o empeño de rachar coas súas anteriores fórmulas e adentrarse por anteriores fórmulas e adentrarse por novos camiños.novos camiños.

Nos primeiros cadros rosas aínda Nos primeiros cadros rosas aínda continua plasmando aos seres continua plasmando aos seres estilizados propios da época azul. estilizados propios da época azul. Aquí, en troques disto, esfórzase Aquí, en troques disto, esfórzase aquí para que as fig, repoludas e aquí para que as fig, repoludas e monumentais, fiquen inexpresivas, monumentais, fiquen inexpresivas, sen asomo de sentimento sen asomo de sentimento deixa deixa aparcada intensidade emotiva aparcada intensidade emotiva representación serena e acougada representación serena e acougada que lle permita centrar a acción en que lle permita centrar a acción en problemas de natureza plástica e problemas de natureza plástica e formal.formal.

Os saltimbancos distribúense en Os saltimbancos distribúense en tres planos de composición tres planos de composición diagonal, en medio dunha paisaxe diagonal, en medio dunha paisaxe núa baixo a luz irreal dun ceo azul. núa baixo a luz irreal dun ceo azul. Cada persoinaxe mira a un lugar Cada persoinaxe mira a un lugar diferente e ningún se parece dirixir diferente e ningún se parece dirixir ao espectador. Non hai pinceladas ao espectador. Non hai pinceladas longas senón capas de cores case longas senón capas de cores case planas e contornos abertos e planas e contornos abertos e imprecisos.imprecisos.

A imaxe narrativa deixa paso a unha pintura centrada na esencia A imaxe narrativa deixa paso a unha pintura centrada na esencia das formas: o illamento ensimismado e inexpresivo das fig e a das formas: o illamento ensimismado e inexpresivo das fig e a suspensión da acción son síntomas de que a carga emotiva está a suspensión da acción son síntomas de que a carga emotiva está a ser sustituida pola frialdade formal de Cézanne. Picasso loita ser sustituida pola frialdade formal de Cézanne. Picasso loita claramente por superar as adherencias emocionais da época azul e claramente por superar as adherencias emocionais da época azul e comeza a entender a pintura como un saunto intelectual. Novas comeza a entender a pintura como un saunto intelectual. Novas inquedanzas están a conquistar o seu espírito, preparando un dos inquedanzas están a conquistar o seu espírito, preparando un dos saltos artísticos + transcendentes da historia da pintura: o cubismo.saltos artísticos + transcendentes da historia da pintura: o cubismo.

91. AS SEÑORITAS DE AVIÑÓN91. AS SEÑORITAS DE AVIÑÓNPABLO PICASSOPABLO PICASSO

Pintura cubista.Pintura cubista. Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo. 1907.1907. Cadro non exhibido en público Cadro non exhibido en público

ata 1916.ata 1916. Motivo: cinco nus femininos e Motivo: cinco nus femininos e

un bodegón.un bodegón.

Fascinado con Cézanne, a escultura Fascinado con Cézanne, a escultura ibérica e as mácaras africanas, os ibérica e as mácaras africanas, os tanteos de Picasso na procura dunha tanteos de Picasso na procura dunha ruptura radical rachan de súpeto nas ruptura radical rachan de súpeto nas Señoritas de Aviñón, de 1907, cun Señoritas de Aviñón, de 1907, cun concepto tan revolucionario de pintura concepto tan revolucionario de pintura que el mesmo necesitara tempo para que el mesmo necesitara tempo para explorar as posibilidades que abría e explorar as posibilidades que abría e extraer as súas consecuencias.extraer as súas consecuencias.

Os primeiros pasos amosan unha curiosa Os primeiros pasos amosan unha curiosa escena de prostíbulo, con 2 rudos escena de prostíbulo, con 2 rudos mariñeiros rodeados de meulleres núas, mariñeiros rodeados de meulleres núas, pero na versión final fican, sen clientes pero na versión final fican, sen clientes masculinos, 5 prostitutas. As 2 centrais masculinos, 5 prostitutas. As 2 centrais fitan en posturas insinuantes para o fitan en posturas insinuantes para o espectador. Pola esquerda a muller de espectador. Pola esquerda a muller de perfil semella entrar e levantar a cortiña perfil semella entrar e levantar a cortiña co brazo alzado, como está a facer co brazo alzado, como está a facer enfronte a fig dereita superior enfronte a fig dereita superior a a quinta muller sentada de costas volve quinta muller sentada de costas volve violentamente a súa face. Tratase violentamente a súa face. Tratase daquela dun tableu vivant de bordel = daquela dun tableu vivant de bordel = súpeto desvelamento de algo apetitoso, súpeto desvelamento de algo apetitoso, tamén suxerido pola mesa con foitas en tamén suxerido pola mesa con foitas en 1º plano.1º plano.

Sen + referencia narrativa, Picasso Sen + referencia narrativa, Picasso principia a elaboración dun sist principia a elaboración dun sist figurativo distinto, conceptual, onde os figurativo distinto, conceptual, onde os obxectos van a ser percibidos pola obxectos van a ser percibidos pola mente dun xeito + completo ca mente dun xeito + completo ca apariencia óptica: a perspectiva apariencia óptica: a perspectiva estática desde un único pto de vista, estática desde un único pto de vista, vixente catro séculos na pintura, da vixente catro séculos na pintura, da paso a unha visión simultánea de paso a unha visión simultánea de moitos puntos de vista sucesivos e moitos puntos de vista sucesivos e complementarios.complementarios.

Aquí crea tal efecto co Aquí crea tal efecto co desenvolvemento, tanto dos corpos, desenvolvemento, tanto dos corpos, mostrando o que sabemos que hai e mostrando o que sabemos que hai e non o que non vemos desde un só non o que non vemos desde un só ángulo, como tamén do espazo ángulo, como tamén do espazo circundante. A maraña de arestas circundante. A maraña de arestas angulosas angulosas conxunto = malla de conxunto = malla de triángulos irregulares ou campo de triángulos irregulares ou campo de vidros escachados. Distribúe as vidros escachados. Distribúe as tonalidades arbitrariamente, xa que tonalidades arbitrariamente, xa que nin son planas, nin modelan nin son planas, nin modelan anatómicamente ás fig. O espazo anatómicamente ás fig. O espazo parece solidificado parece solidificado os corpos os corpos pertencen á mesma clase de materia, pertencen á mesma clase de materia, que se estende continua por toda a que se estende continua por toda a tea.tea.

O cadro conserva tamén o rastro do O cadro conserva tamén o rastro do seu proceso de creación seu proceso de creación figuras figuras centrais inspiradas na arte ibérica, centrais inspiradas na arte ibérica, resultan + clásicas, en tanto as resultan + clásicas, en tanto as laterais están inspiradas na laterais están inspiradas na escultura africana (máscaras). escultura africana (máscaras). Aparece un artifico típico en Picasso Aparece un artifico típico en Picasso = ollos vistos de fronte e nariz de = ollos vistos de fronte e nariz de perfil.perfil.

Aínda que o cadro non foi exposto Aínda que o cadro non foi exposto ata 1916, a vangarda parisina acudiu ata 1916, a vangarda parisina acudiu ao estudio de Picasso para ao estudio de Picasso para comentalo. Todos quedaban comentalo. Todos quedaban abraiados pola novidade. O salto era abraiados pola novidade. O salto era demasiado grande e farían falla anos demasiado grande e farían falla anos para dixerilo.para dixerilo.

92. A RAPAZA DA MANDOLINA92. A RAPAZA DA MANDOLINAPABLO PICASSOPABLO PICASSO

Pintura cubista. Cubismo analítico.Pintura cubista. Cubismo analítico.

Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo.

1910.1910.

Motivo: fig feminina con Motivo: fig feminina con mandolina.mandolina.

Entre 1909 e 1911 desenvolven Entre 1909 e 1911 desenvolven Braque e Picasso o cubismo analítico Braque e Picasso o cubismo analítico = exploración sistemática da nova = exploración sistemática da nova linguaxe tras as Señoritas de Aviñón linguaxe tras as Señoritas de Aviñón definición do novo sist figurativo, definición do novo sist figurativo, teimando nos mesmos temas e teimando nos mesmos temas e prescindindo de cromatismo.prescindindo de cromatismo.

Cubismo analítico parece mirar a Cubismo analítico parece mirar a realidade a través de 1 prisma de realidade a través de 1 prisma de cristal que cisca as formas en cristal que cisca as formas en múltiples anacos esnaquizados. Dada múltiples anacos esnaquizados. Dada que a descomposición xeométrica da que a descomposición xeométrica da realidade na que estaban realidade na que estaban comprometidos desaconsellaba comprometidos desaconsellaba calquera distracción con problemas calquera distracción con problemas de cor de cor optan por gama apagada de optan por gama apagada de ocres e grises verdosos.ocres e grises verdosos.

As fig semellan hieráticas e ríxidas, As fig semellan hieráticas e ríxidas, + coma estatuas que coma persoas. + coma estatuas que coma persoas. Pero o + importante = relación entre Pero o + importante = relación entre planos tonais que fragmentan o cadro planos tonais que fragmentan o cadro e as marañas de arestas crebadas e as marañas de arestas crebadas que ciscan por completo as fig: os que ciscan por completo as fig: os obxectos e o fondo invádense obxectos e o fondo invádense mutuamente nos seus límites con mutuamente nos seus límites con cuñas angulosas. Profundidade cuñas angulosas. Profundidade ilusoria desaparece ilusoria desaparece baixorrelevo baixorrelevo no que a fig semella estar incrustada no que a fig semella estar incrustada no único plano existente.no único plano existente.

Muller con mandolina sitúase no Muller con mandolina sitúase no remate do cubismo analítico e remate do cubismo analítico e anuncia a depuración da fase anuncia a depuración da fase sintética posterior. Mentres sintética posterior. Mentres certas partes (ombreiros, peito, certas partes (ombreiros, peito, cóbados) aínda manteñen unha cóbados) aínda manteñen unha complicada elaboración, outras complicada elaboración, outras resólvense en amplos planos resólvense en amplos planos horizontais, como a cabeza = horizontais, como a cabeza = bloque compacto dun so ollo que bloque compacto dun so ollo que se prolonga cun plano se prolonga cun plano rectangular adosado para rectangular adosado para plasmar a visión frontal e de plasmar a visión frontal e de perfil de forma simultánea. perfil de forma simultánea. Idéntica simplificación Idéntica simplificación advertimos no barzo dereito e advertimos no barzo dereito e nas mans, do memo xeito que nas mans, do memo xeito que traduce con ec de medios os traduce con ec de medios os movementos da rapaza sobre o movementos da rapaza sobre o instrumento.instrumento.

93. OS TRES MÚSICOS93. OS TRES MÚSICOSPABLO PICASSOPABLO PICASSO

Pintura cubista sintética-cristalina.Pintura cubista sintética-cristalina. Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo. 1921.1921. 2 versións diferentes.2 versións diferentes. Motivo: 3 personaxes da comedia da arte: polichinela, arlequín e frade.Motivo: 3 personaxes da comedia da arte: polichinela, arlequín e frade.

Rematada a IGM, o anarquismo bohemio de Picasso semella ceder ante unha onda Rematada a IGM, o anarquismo bohemio de Picasso semella ceder ante unha onda neoconservadora que se propaga entre a vangarda artística e literaria (neoconservadora que se propaga entre a vangarda artística e literaria (volta ao orde) volta ao orde) regreso a un arte prevangardista + tradicional, de gran perfección académica. regreso a un arte prevangardista + tradicional, de gran perfección académica. Moitos coidaron que Picasso renegaba da experiencia cubista, e viron nel un Moitos coidaron que Picasso renegaba da experiencia cubista, e viron nel un representante inesperado da volta ao orde.representante inesperado da volta ao orde.

Pero o pintor malagueño, sempre desconcertante, simultaneo nunha duplicidade de Pero o pintor malagueño, sempre desconcertante, simultaneo nunha duplicidade de estilos, cadros de factura tradicional, con outros radicalmente anovadores estilos, cadros de factura tradicional, con outros radicalmente anovadores 2 2 versións de gran tamaño dos versións de gran tamaño dos Tres Músicos Tres Músicos no verán de 1921 = cumio do cubismo no verán de 1921 = cumio do cubismo sintético que condensa todos os achados da fase experimental do cubismo.sintético que condensa todos os achados da fase experimental do cubismo.

Tres personaxes da Tres personaxes da comedia da arte = comedia da arte = fig maxestuosas, hiératicas e fig maxestuosas, hiératicas e monumentais, fican frontalmente, tras monumentais, fican frontalmente, tras unha mesa (baixo a cal hai un can unha mesa (baixo a cal hai un can fantasmagórico na de New York) fantasmagórico na de New York) tocando instrumentos.tocando instrumentos.

Do cubismo sintético proceden a Do cubismo sintético proceden a técnica vigorosa e un dominio total da técnica vigorosa e un dominio total da linguaxe capaz de darlle vida a fig linguaxe capaz de darlle vida a fig reducidas á súa esencia, simplificadas reducidas á súa esencia, simplificadas pero captadas con forza e pero captadas con forza e intensidade. Esquematismo xeométrico intensidade. Esquematismo xeométrico formas planas e amplas, sinxelas e formas planas e amplas, sinxelas e rotundas que se articulan con rigor e rotundas que se articulan con rigor e claridade claridade composición nítida, doada composición nítida, doada e lexible para calquera.e lexible para calquera.

Riqueza cromática variada, de intensas Riqueza cromática variada, de intensas cores primarias. As brillantes cores primarias. As brillantes tonalidades dos traxes acentúan o tonalidades dos traxes acentúan o carácter misterioso, case espectral, carácter misterioso, case espectral, dos personaxes sobre un fondo dos personaxes sobre un fondo marrón.marrón.

O espazo presenta unha organización peculiar: sitúa as fig O espazo presenta unha organización peculiar: sitúa as fig bidimensionais, sen volume, dentro da profundidade tridimensional bidimensionais, sen volume, dentro da profundidade tridimensional xun escenario teatral, sumariamente apuntado mediante o xun escenario teatral, sumariamente apuntado mediante o pavimento, paredes e teito.pavimento, paredes e teito.

Das 2 versións, a de N. York, + depurada, concisa e equilibrada, Das 2 versións, a de N. York, + depurada, concisa e equilibrada, adopta un aire enrarecido e solemne en contraste da de Filadelfia, adopta un aire enrarecido e solemne en contraste da de Filadelfia, + informal e alegre, desenfadada e rica en efectos decorativos e + informal e alegre, desenfadada e rica en efectos decorativos e ambiente humorístico.ambiente humorístico.

94. O GUERNICA94. O GUERNICAPABLO PICASSOPABLO PICASSO

Pintura cubista.Pintura cubista. Temple sobre lenzo.Temple sobre lenzo. Museo Raiña Sofía, Madrid.Museo Raiña Sofía, Madrid. 1937.1937. Encargo do gob republicano para o pavillón español da Exposición Internacional de Encargo do gob republicano para o pavillón español da Exposición Internacional de

París.París. Xénero histórico.Xénero histórico.

Tras tolerar o rearme alemán e a Tras tolerar o rearme alemán e a invasión italiana de Etiopía, as invasión italiana de Etiopía, as democracias occ. asistían en 1937 á democracias occ. asistían en 1937 á guerra civil española paralizadas polo guerra civil española paralizadas polo medo ao fascismo e á rev obreira. Nese medo ao fascismo e á rev obreira. Nese momento abriuse en París unha momento abriuse en París unha Exposición Internacional, que a II Exposición Internacional, que a II República española aproveitou para República española aproveitou para invocar a solidariedade e advertir que a invocar a solidariedade e advertir que a Guerra Civil española era só o limiar Guerra Civil española era só o limiar dunha futura confrontación mundial.dunha futura confrontación mundial.

Para o pavillón español, as autoridades Para o pavillón español, as autoridades republicanas encargaron un mural a republicanas encargaron un mural a Picasso = artista comprometido coa Picasso = artista comprometido coa causa republicana. Aínda sen decidir o causa republicana. Aínda sen decidir o tema, prodúcese en abril o bombardeo tema, prodúcese en abril o bombardeo sobre Guernica para aterrorizar á pob sobre Guernica para aterrorizar á pob civil civil tema elixido por Picasso tema elixido por Picasso en en poucas semanas nace un cadro histórico poucas semanas nace un cadro histórico = 1ª intervención da cultura na loita = 1ª intervención da cultura na loita política. Picasso responde á destrución política. Picasso responde á destrución cunha obra mestra en defensa da cunha obra mestra en defensa da democracia.democracia.

Picasso no quere fuxir, con detalles Picasso no quere fuxir, con detalles dramáticos ou alegóricos, senón dramáticos ou alegóricos, senón encarar ó mundo co significado do encarar ó mundo co significado do acontecemento. Non abonda indignación acontecemento. Non abonda indignación ou piedade, compre un compromiso ou piedade, compre un compromiso ético e reaccionar: non sentir senón ético e reaccionar: non sentir senón actuar. O cadro remexe a conciencia, actuar. O cadro remexe a conciencia, non polo contido, senón pola súa non polo contido, senón pola súa presentación formalpresentación formal..

Non hai cor no Guernica, só negro, branco e gris. E non é por darlle un ton escuro ou tráxico. Non hai cor no Guernica, só negro, branco e gris. E non é por darlle un ton escuro ou tráxico. Todo está claro na obra Todo está claro na obra liñas precisas marcan planos destinados a encher de cor. Pero a cor liñas precisas marcan planos destinados a encher de cor. Pero a cor non está, non está, foisefoise. Tampouco para suliñar os volumes, o volume foise tamén. Volume e cor son 2 . Tampouco para suliñar os volumes, o volume foise tamén. Volume e cor son 2 cualidades coas que percibimos a natureza: non hai natureza sen vida. Pero aquí si que hai cualidades coas que percibimos a natureza: non hai natureza sen vida. Pero aquí si que hai morte. Se a arte = civilización, vida e natureza; iso é o que a barbarie fascista está a suprimir morte. Se a arte = civilización, vida e natureza; iso é o que a barbarie fascista está a suprimir do mundo. Asasinar Guernica = matar a civilización do mundo. Asasinar Guernica = matar a civilización morte = fascismo. O artista non asiste o morte = fascismo. O artista non asiste o feito, é parte do feito, non compadece ás víctimas é unha delas.feito, é parte do feito, non compadece ás víctimas é unha delas.

Morre aquí tamén a civilización clásica. Morte de cor e volume Morre aquí tamén a civilización clásica. Morte de cor e volume permanece o esqueleto do permanece o esqueleto do clásico clásico ingredentes clásicos: ingredentes clásicos: a) simetría no eixo medio da parede branca, dos a) simetría no eixo medio da parede branca, dos piares piares verticais do touro á esquerda coa fig de verticais do touro á esquerda coa fig de brazos alzados da dereita. brazos alzados da dereita. b) perspectiva: personaxes caídos abaixo ou no biselado da ventá.b) perspectiva: personaxes caídos abaixo ou no biselado da ventá.c) c) gradacióngradación: : de valores en branco, negro e gris.de valores en branco, negro e gris.d) ritmo: ascendente desde o motivo nobre que empuña a espada rota ao rincho magoante o d) ritmo: ascendente desde o motivo nobre que empuña a espada rota ao rincho magoante o cabalo ferido de morte.cabalo ferido de morte.

Pero está orde clásica estoupa nunha descomposición cubista. En las Pero está orde clásica estoupa nunha descomposición cubista. En las Señoritas de Aviñón un cadro por primeira vez non representaba o Señoritas de Aviñón un cadro por primeira vez non representaba o espazo no que ocorría algo, era ese espazo. Se alí, Picasso desintegrou a espazo no que ocorría algo, era ese espazo. Se alí, Picasso desintegrou a linguaxe tradicional, en Guenica desintegra a linguaxe cubista inventada linguaxe tradicional, en Guenica desintegra a linguaxe cubista inventada para describir analíticamente a verdade. De análise racional do mundo = para describir analíticamente a verdade. De análise racional do mundo = contrución, o Guernica contrución, o Guernica fragemntación violenta do cubismo = fragemntación violenta do cubismo = destrución, do mesmo xeito que os medios de destrucción usados en destrución, do mesmo xeito que os medios de destrucción usados en Guernica eran tamén tecnolóxicos e racionais. Guernica eran tamén tecnolóxicos e racionais.

95. AS MENINAS95. AS MENINASPABLO PICASSOPABLO PICASSO

Pintura postcubista.Pintura postcubista. Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo. 1957.1957. Serie de 58 cadros.Serie de 58 cadros. Motivo: variacións sobre as as Motivo: variacións sobre as as Meninas Meninas de Velázquez.de Velázquez.

A teima do Picasso serodio por reinterpretar cadros dos grandes mestres da A teima do Picasso serodio por reinterpretar cadros dos grandes mestres da historia da pintura non indica esgotamento creativo, como se ten dito tantas historia da pintura non indica esgotamento creativo, como se ten dito tantas veces, senón o contrario: este iconoclasta, que na súa mocidade comezara a veces, senón o contrario: este iconoclasta, que na súa mocidade comezara a demolición da pintura tradicional, rematara agora a súa labor con algunhas das demolición da pintura tradicional, rematara agora a súa labor con algunhas das obras + sobranceiras do pasado. Confecciona daquela distintas series, compostas obras + sobranceiras do pasado. Confecciona daquela distintas series, compostas por unha morea de variacións libres dun cadro que, conservando referencias do por unha morea de variacións libres dun cadro que, conservando referencias do orixinal (case que irrecoñecible), xogan a reiventar as estructuras e composición orixinal (case que irrecoñecible), xogan a reiventar as estructuras e composición das masas, espazo e cores traducidos á linguaxe modernadas masas, espazo e cores traducidos á linguaxe moderna..

Durante a segunda metade de 1957 Durante a segunda metade de 1957 encerrado no seu estudo de Cannes encerrado no seu estudo de Cannes pinta 58 lenzos de distinto tamaño pinta 58 lenzos de distinto tamaño que 11 anos despois doaría ao Museo que 11 anos despois doaría ao Museo de Barcelona.de Barcelona.

No 1º deles, o + grande e No 1º deles, o + grande e monocromático, salienta a Velázquez monocromático, salienta a Velázquez e empequeñece ás demáis e empequeñece ás demáis verdadeiro protagonismo é do pintor verdadeiro protagonismo é do pintor (Velázquez/Picasso), que reordena (Velázquez/Picasso), que reordena todo coa súa mirada que crea e todo coa súa mirada que crea e destrúe a realidade co seu pincel, destrúe a realidade co seu pincel, que da vida e forma ao espazo que da vida e forma ao espazo habitado pola pintura.habitado pola pintura.

Tras esta 1ª peza de obertura, a Tras esta 1ª peza de obertura, a presencia do pintor case desaparece presencia do pintor case desaparece no resto da serie e Picasso entra de no resto da serie e Picasso entra de cheo a reinterpretar fragmentos e cheo a reinterpretar fragmentos e personaxes do orixinal. Cada detalle personaxes do orixinal. Cada detalle das Meninas vai ser sometido á das Meninas vai ser sometido á exhaustiva exhaustiva descomposición/recomposición do descomposición/recomposición do cubismo, amosando a variedade case cubismo, amosando a variedade case infinita de posibilidades da nova infinita de posibilidades da nova linguaxe.linguaxe.

A principios de setembro, tras 17 variacións, Picasso precisa A principios de setembro, tras 17 variacións, Picasso precisa refrescar a súa mirada refrescar a súa mirada Pombas na xanela = ducia de vistas Pombas na xanela = ducia de vistas deventá do seu estudio con pombas e niños, cheas de cor e deventá do seu estudio con pombas e niños, cheas de cor e luminosidade luminosidade tras o paréntese cambio na serie: onde ata entón tras o paréntese cambio na serie: onde ata entón dominaban cores grisáceas agora estoupan cores vivas e vibrantes dominaban cores grisáceas agora estoupan cores vivas e vibrantes (recordo de Matisse) que desminten a creenza da acromía de (recordo de Matisse) que desminten a creenza da acromía de Picasso.Picasso.

6. 6. DADÁ E SURREALISMODADÁ E SURREALISMO Iª Guerra Mundial conmociona á Iª Guerra Mundial conmociona á

vangarda e fai urxente para os artistas vangarda e fai urxente para os artistas acabar coa cultura que xustificaba tanta acabar coa cultura que xustificaba tanta deshumanización, desfeita e inxustiza. deshumanización, desfeita e inxustiza. Dadá nace en 1916 en Zurich (Suiza) Dadá nace en 1916 en Zurich (Suiza) como unha protesta nihilista que adoptou como unha protesta nihilista que adoptou un ton provocador coa sociedade un ton provocador coa sociedade burguesa burguesa benpensante, benpensante, que se espalla que se espalla con forza por Europa e América.con forza por Europa e América.

O seu nihilismo é un ataque demoledor O seu nihilismo é un ataque demoledor dos convencionalismos culturais e dos convencionalismos culturais e artísticos e unha subversión do concepto artísticos e unha subversión do concepto mesmo de arte.mesmo de arte.

Marcel Duchamp, fig + destacada do Marcel Duchamp, fig + destacada do dadaísmo, inventa os dadaísmo, inventa os ready-made (xa ready-made (xa fabricados) =fabricados) = obxectos vulgares sacados obxectos vulgares sacados de contexto e propostos coma arte de contexto e propostos coma arte ridiculización da ridiculización da aureola, aureola, a veneracióna veneración da da arte con ironía e truculencia. arte con ironía e truculencia.

Mov durou pouco, naufragou coa volta á Mov durou pouco, naufragou coa volta á orde dos anos 20, pero contribuiu a orde dos anos 20, pero contribuiu a modificar relación pasiva modificar relación pasiva creador/espectador creador/espectador activa ( activa (a arte a a arte a facemos todos)facemos todos)..

O surrealismo, que herda parte O surrealismo, que herda parte da filosofía de Dadá, nace no da filosofía de Dadá, nace no ambiente literario (André ambiente literario (André Bretón) e exténdese a outras Bretón) e exténdese a outras manifestacións creativas como a manifestacións creativas como a pintura (Dalí, Miró), cine pintura (Dalí, Miró), cine (Buñuel)…(Buñuel)…

Parte dunha visión relativista da Parte dunha visión relativista da natureza, loita contra o natureza, loita contra o imperio imperio da lóxicada lóxica e propón a indagación e propón a indagación no subconsciente, ceibando os no subconsciente, ceibando os nosos impulsos internos.nosos impulsos internos.

Pintura surrealista Pintura surrealista 2 2 manifestacións:manifestacións:a) a) Automatismo:Automatismo: proxecta o proxecta o subconsciente nun imaxinario subconsciente nun imaxinario abstracto habitado por formas abstracto habitado por formas extrañas, alleas á realidade extrañas, alleas á realidade externa, coma Miró externa, coma Miró poesía poesía visual habitada por formas visual habitada por formas resultado da transfiguración da resultado da transfiguración da realidade en formas mínimas e realidade en formas mínimas e persoais, cheas de vitalidade e persoais, cheas de vitalidade e fantasía.fantasía.

b) b) Pintura onírica: Pintura onírica: plasma unha plasma unha fantasía imposible e insólita cunha fantasía imposible e insólita cunha técnica minuciosa e visualmente real técnica minuciosa e visualmente real Magritte ou Dalí. Magritte ou Dalí.

- Salvador Dalí (1904/1988): pintor Salvador Dalí (1904/1988): pintor pertencente á xeración do 27, pertencente á xeración do 27, cultiva amizade durante os seus cultiva amizade durante os seus estudos con Lorca e Buñuel. Iníciase estudos con Lorca e Buñuel. Iníciase na arte cunha pintura simbolista de na arte cunha pintura simbolista de técnica depurada. Por influencias de técnica depurada. Por influencias de Buñuel incorpórase ao surrealismo Buñuel incorpórase ao surrealismo invento método paranoico-crítico invento método paranoico-crítico realidade inverosímil de excelente realidade inverosímil de excelente debuxo e minucioso acabado, onde debuxo e minucioso acabado, onde agroman todas as obsesións e agroman todas as obsesións e paranoias do personaxe Dalí.paranoias do personaxe Dalí.

- A súa valiosa contribución ao A súa valiosa contribución ao movemento surrealista non impediu a movemento surrealista non impediu a expulsión do grupo por mor das súas expulsión do grupo por mor das súas extravagancias.extravagancias.

- Trala II GM, regresado a España, a Trala II GM, regresado a España, a súa fama internacional e o seu súa fama internacional e o seu personaxe personaxe pintura con fins pintura con fins comerciais. O mito devora así ao comerciais. O mito devora así ao artista. Desigual e contradictorio artista. Desigual e contradictorio oscila entre a xenialidade e un oscila entre a xenialidade e un academicismo baleiro.academicismo baleiro.

96. A FONTE96. A FONTEMARCEL DUCHAMPMARCEL DUCHAMP

Obxecto antiartístico dadá.Obxecto antiartístico dadá. Ready- made, urinario de Ready- made, urinario de

porcelana.porcelana. 1917.1917. Orixinal desaparecido, 2 Orixinal desaparecido, 2

réplicas.réplicas. Motivo: urinario vertical Motivo: urinario vertical

invertido e asinado.invertido e asinado.

Un grupo de artistas refuxiados en Un grupo de artistas refuxiados en Zurich durante a guerra, en 1916 Zurich durante a guerra, en 1916 inventaron a palabra Dadá (elixida ao inventaron a palabra Dadá (elixida ao chou) = actitude de negación dos chou) = actitude de negación dos valores establecidos, de nihilismo valores establecidos, de nihilismo proviocador que atacaba proviocador que atacaba frontalmente o concepto de arte.frontalmente o concepto de arte.

Xa anteriormente, desde 1913, Xa anteriormente, desde 1913, Duchamp inventa o absurdo dos Duchamp inventa o absurdo dos ready-made (xa fabricados) = ready-made (xa fabricados) = obxectos vulgares comúns, sacados obxectos vulgares comúns, sacados fóra de contexto e proposto polo fóra de contexto e proposto polo artista, cun mínimo retoque, coma artista, cun mínimo retoque, coma obra de arte. Unha roda de bicicleta obra de arte. Unha roda de bicicleta ensamblada boca arriba sobre un ensamblada boca arriba sobre un taburete foi o 1º.taburete foi o 1º.

A aureola da obra de arte era a A aureola da obra de arte era a falacia que Duchamp pretendía falacia que Duchamp pretendía rebater con ironía provocadora. Os rebater con ironía provocadora. Os obxectos dos seus ready-made obxectos dos seus ready-made carecían de historia particular, non carecían de historia particular, non eran belos senón insignificantes e eran belos senón insignificantes e desapercibidos. O presentalos coma desapercibidos. O presentalos coma obxectos artísticos Duchamp usa a obxectos artísticos Duchamp usa a súa insignificancia para deixar en súa insignificancia para deixar en evidencia a sacralización da arte na evidencia a sacralización da arte na sociedade que venera obras sen sociedade que venera obras sen entendelas, só pola a súa elevada entendelas, só pola a súa elevada cotización mercantil.cotización mercantil.

Pero o desafío fracasa porque Pero o desafío fracasa porque termina asimilado polo sistema (os termina asimilado polo sistema (os neodadaistas chegan a admiralos por neodadaistas chegan a admiralos por belos!!!).belos!!!).

En 1917, Duchamp contribue a En 1917, Duchamp contribue a formar en New York a Sociedade de formar en New York a Sociedade de Artistas Independentes, que Artistas Independentes, que permitía expoñer o que quixera a permitía expoñer o que quixera a calquera que abonara os dereitos de calquera que abonara os dereitos de admisión. Se ben a exposición foi un admisión. Se ben a exposición foi un éxito, Duchamp acabou renunciando éxito, Duchamp acabou renunciando ao seu cargo pola negativa do comité ao seu cargo pola negativa do comité a expoñer a a expoñer a Fonte,Fonte, unha obra unha obra remitida por un tal Mutt dende remitida por un tal Mutt dende Filadelfia. Era un urinario masculino Filadelfia. Era un urinario masculino apoiado sobre un pedestal horizontal apoiado sobre un pedestal horizontal pola parte destinada a enganchar na pola parte destinada a enganchar na parede.parede.

O verdadeiro responsable do ready-O verdadeiro responsable do ready-made era o propio Duchamp, que made era o propio Duchamp, que puxo así en evidencia aos seus puxo así en evidencia aos seus colegas organizadores da exposición. colegas organizadores da exposición. A fonte foi exhibida por Duchamp no A fonte foi exhibida por Duchamp no seu estudio e exposicións antolóxicas seu estudio e exposicións antolóxicas no remate da súa vida, pendurada do no remate da súa vida, pendurada do teito e tamén apoiada nun pedestal.teito e tamén apoiada nun pedestal.

97. AGOIRO DA GUERRA CIVIL97. AGOIRO DA GUERRA CIVILSALVADOR DALÍSALVADOR DALÍ

Pintura surrealista.Pintura surrealista.

Óleo sobre lenzo.Óleo sobre lenzo.

1936.1936.

Título orixinario: construción Título orixinario: construción branda con fabas hervidas.branda con fabas hervidas.

Motivo: fomas surrealistas Motivo: fomas surrealistas nunha paisaxe.nunha paisaxe.

A depurada técnica de Dalí naufraga A depurada técnica de Dalí naufraga cando falla a orixinalidade do cadro. E cando falla a orixinalidade do cadro. E esa creatividade estaba a piques de se esa creatividade estaba a piques de se baleirar cando a mediados dos 30, baleirar cando a mediados dos 30, trala ruptura cos surrealistas, orienta a trala ruptura cos surrealistas, orienta a súa pintura nunha dirección cada vez súa pintura nunha dirección cada vez + comercial = brillante pero + comercial = brillante pero superficial. A figuración convincente, superficial. A figuración convincente, apoiada na corrección do debuxo e na apoiada na corrección do debuxo e na claridade do modelado, atráncase nun claridade do modelado, atráncase nun academicismo convencional cando academicismo convencional cando carece dunha idea sólida. A perfección carece dunha idea sólida. A perfección do acabado impacta a simple vista, do acabado impacta a simple vista, pero decepciona cando rascamos o seu pero decepciona cando rascamos o seu significado. Así sucede con Agoiro da significado. Así sucede con Agoiro da guerra civil, non hai idea senón morbo, guerra civil, non hai idea senón morbo, porque Dalí tiña moito que dicir sobre porque Dalí tiña moito que dicir sobre o asunto.o asunto.

A súa actitude na Guerra Civil = A súa actitude na Guerra Civil = polémica. Case que todos os artistas polémica. Case que todos os artistas surrealistas optaron decididamente surrealistas optaron decididamente pola República e os artistas españois pola República e os artistas españois de vangarda + importantes fixeron de vangarda + importantes fixeron outro tanto (Picasso, Miró). Dalí non outro tanto (Picasso, Miró). Dalí non toma partido, inhíbese da contenda. toma partido, inhíbese da contenda. Non se decatou da trascendencia Non se decatou da trascendencia histórica, da importancia do que histórica, da importancia do que estaba en xogo. Dalí sentiuse estaba en xogo. Dalí sentiuse morbosamente fascinado pola barbarie morbosamente fascinado pola barbarie colectiva, por aquela crueldade pocas colectiva, por aquela crueldade pocas veces acadada. veces acadada.

No Agoiro brando/duro típica de No Agoiro brando/duro típica de Dalí adopta a forma dun corpo Dalí adopta a forma dun corpo descomunal e escangallado, cos descomunal e escangallado, cos membros de brandura orgánica e membros de brandura orgánica e de durez osificada, escindido en 2 de durez osificada, escindido en 2 partes fraticidas que loitan por partes fraticidas que loitan por ser esganar con fiereza, mentres ser esganar con fiereza, mentres abaixo, en 1º plano, a presenza abaixo, en 1º plano, a presenza inquedante das fabes e da inquedante das fabes e da carne/alimento aluden á morte carne/alimento aluden á morte coma destino inevitable.coma destino inevitable.

Non prescinde Dalí dos tópicos da Non prescinde Dalí dos tópicos da súa iconografía, como o moble con súa iconografía, como o moble con caixóns entreabertos (= sgredos caixóns entreabertos (= sgredos do subconsciente), os motivos do subconsciente), os motivos sexuais, a paisaxe mineralizada e o sexuais, a paisaxe mineralizada e o enorme ceo, entre amarelo e azul enorme ceo, entre amarelo e azul cobalto, que co esforzo da cobalto, que co esforzo da hipertrofiada fig hipertrofiada fig dimensión dimensión case cósmica.case cósmica.

Pero nada hai no cadro que se Pero nada hai no cadro que se interese polo sentido histórico da interese polo sentido histórico da guerra, ningunha alusión a guerra, ningunha alusión a ideoloxías e valores dos ideoloxías e valores dos contendentes. A imaxe fica no contendentes. A imaxe fica no espectáculo morboso de quen se espectáculo morboso de quen se devora e se aniquila a si mesmo, devora e se aniquila a si mesmo, nega toda diferencia moral entre nega toda diferencia moral entre as partes. Iguala a víctima e as partes. Iguala a víctima e verdugo.verdugo.