Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e...

115
Tema 8: A poboación española e a poboación galega

Transcript of Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e...

Page 1: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tema 8: A poboación española e a poboación galega

Page 2: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

•O estudo da poboación española parte da presentación das fontes que proporcionan información sobre os seus compoñentes e céntrase na explicación dos seus trazos actuais: natalidade moi baixa, elevada esperanza de vida, balance migratorio positivo debido á recepción dun elevado volume de inmigrantes, reactivación do crecemento e estrutura avellentada e terciarizada.

•A poboación de Galicia comparte, en xeral, estes trazos, aínda que agudiza o máis negativo: o avellentamento. •Todos estes trazos teñen numerosas implicacións no futuro, que se explicarán ao final do tema.

Page 3: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

•A técnica de comentario de pirámides de poboación permite apreciar de forma gráfica a estrutura demográfica por sexo e idade, así como o notable avellentamento da poboación española.

Page 4: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

¿Qué é o esencial deste tema? •Controlar o vocabulario correspondente (comentar) •“Os movementos naturais da poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural da poboación” (tema a desenvolver) •“Mobilidade espacial da poboación: o éxodo rural e a inmigración” (Tema a desenvolver).

Page 5: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

¿Qué é o esencial deste tema?

•Exercizos prácticos: -Calcular o índice sintético de fecundidade a partir de datos do INE ou do IGE -Comparar e comentar pirámides de poboación. -Gráfica da evolución da poboación activa de España e Galicia nos últimos 25 anos. -Gráfica da transición demográfica en España. -Gráfica ou estatísticas coa variable de xénero (actividade, estudos….) -Mapas das porcentaxes de inmigrantes por provincias ou CC.AA. -Gráfica da emigración galega. -Mapas e gráficas de ocupación por sectores económicos.

Page 6: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Información complementaria: FOTOCOPIAS

Page 7: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Introducción: As fontes demográficas

Page 8: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

¿Con qué fuentes se estudia la población española?

Población de hecho y población de derecho

La población es el recurso más importante de cualquier país

Geografía de la población

Censo: es un registro total de la población que se hace cada 10 años, los que acaban en «1»

Padrones: se hacían por los ayuntamientos cada cinco años, ahora existe el padrón continuo

Registro civil: se inscriben nacimientos, defunciones y matrimonios

Población de derecho es la que está empadronada en un lugar Población de hecho es la que se encuentra en el momento del censo, independientemente de si está empadronada allí. Estos últimos son los transeúntes

Page 9: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Historia de la población española

Page 10: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Crecimiento real Crecimiento natural + Saldo migratorio

Históricamente

1712-1717. Vecindario de Campoflorido; población española: 7.500.000 1772. Catastro del Marqués de la Ensenada, 9.400.000 personas 1801. 10,5 millones, a finales de siglo 18,6 millones

Crecía menos que otros países de Europa por la emigración y la alta mortalidad

Siglo XX

1900-1960. Mayor crecimiento demográfico, 1960, 30 millones Último cuarto se debilitó debido a la caída de la natalidad Con el cambio de siglo, crecimiento debido a la llegada de inmigrantes 2008. Había 46,1 millones de habitantes (en la actualidad, 47 millones)

Page 11: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de la población española

Page 12: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de crecimiento real de la población española entre 1900 y 2008

•Importante crecemento natural da poboación

•Importante crecemento natural da poboación (“Baby boom”)

•Caída da natalidade e elevada mortalidade na posguerra.

•Descenso da natalidade.

•Importante crecemento natural polo incremento da inmigración

Page 13: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

•Epidemias de cólera e de gripe en 1918.

•Guerra Civil e posguerra

•Avellentamento da poboación española.

•“Baby boom”

Page 14: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 15: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

3.- La distribución de la población

Page 16: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Los orígenes de la actual distribución de la población

Siglos XVII, XVIII y XIX Norte, levante, periferia y Madrid

Industrialización y natalidad alta

1900-1960 Incremento demográfico

A partir de 1970 Pérdida de vitalidad demográfica

Cambio al siglo XXI Aumento de la población

Page 17: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La actual distribución de la población

Andalucía, Cataluña, Madrid y Comunidad Valenciana concentran la mitad de la población española (más del 56% del total)

La densidad media es de 91 hab/km2

Madrid, 800 hab/km2 También destacan Cataluña, P. Vasco, C. Valenciana y Baleares.

Soria, 10 hab/km2 Las dos Castillas, Aragón Extremadura o La Rioja presentan las menores densidades.

En los últimos tiempos las diferencias de densidad se están incrementando (factores económicos, zonas receptoras de inmigrantes, mejores servicios…)

Page 18: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Densidad de población de las provincias españolas, 2008

•Maior dinamismo demográfico pola forte inmigración interior e estranxeira.

•Menor dinamismo ou en declive demográfico (crecemento natural baixo ou negativo)

Page 19: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Distribución actual da poboación española:

Page 20: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Crecimiento de población en 2008 respecto de 1900, por Comunidad y Ciudad Autónoma

•Maior desenvolvemento económico e forte inmigración estranxeira.

•Poboación avellentada pola emigración, o éxodo rural, a crise industrial, e con menor inmigración estranxeira

Page 21: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas anuales medias de crecimiento real, 2001-2008

Page 22: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Población por Comunidad y Ciudad Autónoma, enero de 2008

Page 23: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Porcentaxes por Comunidades Autónomas na poboación total

Page 24: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

4. Los movimientos naturales de la población

Page 25: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Crecimiento natural o vegetativo (total de nacimientos-total de defunciones) Tasa bruta de natalidad (relaciona el número de naci- mientos de un año con la población total y se expresa en tantos por mil)

Tasa bruta de mortalidad (relaciona el número de defunciones en un año con la población total y se expresa en tantos por mil)

Page 26: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

•Importante crecimiento natural hasta finales de los 80 (alta natalidad)

•Crisis demográfica en los 90: situación próxima al crecimiento 0.

•Recuperación del crecimiento por el aporte da la inmigración (repunte de la natalidad)

Page 27: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

•Impacto importante de la mortalidad catastrófica (epidemias de cólera hasta 1885)

•Remite el cólera y se mantiene una natalidad potente

•Impacto de la gripe española de 1918

•Recuperación del crecimiento natural en los años 20

•Impacto de la Guerra Civil y de la posguerra (aumenta la mortalidad)

•Potente aumento del crecimiento por el incremento da la natalidad (“Baby-boom)

•Declive del crecimiento (caída de la natalidad) Recuperación con el aporte de la inmigración estranjera en el tránsito del siglo XX al XXI)

Page 28: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

•Menor dinamismo ou en declive demográfico (crecemento natural baixo ou negativo)

•Maior dinamismo demográfico pola forte inmigración interior e estranxeira.

Page 29: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 30: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Los cambios inducidos por la transición demográfica

Cambios socioeconómicos y cambios en las pautas de la población: transición demográfica en España

El modelo demográfico de corte antiguo

En los movimientos naturales de la población influyen aspectos variados

Económicos Culturales Técnicos Políticos

Transición demográfica

Tasas de natalidad y mortalidad altas

Reino Unido, siglo XVIII

Crisis de mortalidad

Comienzan a reducirse, primero las tasas de mortalidad y al cabo de un tiempo también bajan las tasas de natalidad

España. El retroceso es casi simultáneo, a partir de la mitad del s. XIX

La mortalidad es la variable natural más importante

Page 31: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Fases del modelo de transición demográfica

•Régimen demográfico antiguo

•Transición demográfica

•Régimen demográfico moderno

Page 32: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La transición demográfica española

•Transición demográfica

•Epidemias de cólera •Gripe española de 1918

•Guerra Civil y Posguerra

•“Baby-boom”

•Crisis demográfica: caída en picado de la natalidad

Page 33: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Una familia característica de los años 60 y en la actualidad

Page 34: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La políticas demográficas

El comportamiento demográfico de corte moderno

Tasas de natalidad y mortalidad reducidas

España. Los nacimientos se redujeron a la mitad en 30 años.

500.000 nacimientos anuales, (uno de cada cinco de madre extranjera). Tasa natalidad 11 por mil, mortalidad, 8,57 por mil, crecimiento 2,58 por mil

Ayudas a las familias con hijos. Desgravaciones fiscales, beneficios en materia de empleo…

Políticas para conseguir un nivel óptimo de población

Page 35: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La natalidad

El comportamiento ante la natalidad de las diferentes Comunidades Autónomas

Tasas progresiva-mente bajas durante el último siglo

La incidencia de los cambios sociales y culturales Incidencia del contexto económico

Natalidad baja a pesar de factores que intentan favorecerla

Importantes diferencias entre unas regiones y otras

Las Comunidades del sur son más dinámicas, al norte presentan tasas más bajas

Page 36: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de natalidad provinciales, 2007

•Taxas máis elevadas

Page 37: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de natalidad por Comunidades y Ciudades Autónomas, 2007

Page 38: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Nacimientos de madre extranjera

Número medio de hijos por mujer o índice sintético de fecundidad

Reemplazo generacional: cada mujer ha de tener 2,1 hijos

2008. Había una media de 1,39 hijos por mujer

Causas Retraso en tener el primer hijo; la media está en 31 años. La fertilidad femenina empieza de decrecer a partir de los 25 años

Uno de cada cinco niños nacido procede de madre extrajera

Los inmigrantes tienen pautas distintas de comportamiento. pero en pocos años limitan también el número de hijos

Page 39: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Número medio de hijos por mujer, 2008

Evolución del número medio de hijos por mujer, 1987-2007

FFIN DO BABY BOOM

DESCENSO BRUSCO DA NATALIDADE

INMIGRACIÓN

Page 40: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 41: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Procedencia de las madres extranjeras, 2008

Page 42: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La mortalidad

Efecto yoyó

Final de los 70, caída de la mortalidad por las mejoras alimentarías, sanitarias e higiénicas Final de los 90, repunte provocado por el envejecimiento de la población A partir del 2000, rejuvenecimiento por la llegada de inmigrantes; las tasas han vuelto a caer levemente

Las causas de muerte más frecuentes son las causadas por las enfermedades cardiovasculares , accidentes de tráfico y el cáncer (“las tres C”)

Page 43: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Régimen demográfico antiguo: elevada mortalidad por epidemias, guerras, hambrunas…

Transición al régimen demográfico moderno: descenso por mejoras sanitarias, médias, alimentarias..

Repunte por el envejecimiento de la población española.

Page 44: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

El comportamiento ante la mortalidad de las diferentes Comunidades Autónomas

Relación entre envejecimiento y tasas de mortalidad elevadas

Grupo con tasas de mortalidad más elevadas. Envejecimiento elevado y lugar poco atractivo para los inmigrantes Comunidades que han mejorado relativamente sus tasas. Llegada de inmigrantes Las tasas más bajas se ubican en las Comunidades con mayor presencia relativa de población joven Resto de las Comunidades, cerca de la media

Page 45: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de mortalidad por Comunidades y Ciudades Autónomas, 2007

Page 46: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Mortalidad infantil

Buen indicador del grado de desarrollo de una sociedad

Países desarrollados por debajo del 10 por mil

En España

Tendencia descendente

Fase de tasas en caída libre durante todo el siglo XX. Finales de los 40, 70 por mil

Fase de tasas en caída lenta. Finales de los setenta por debajo del 10 por mil

El año 2007 fue de 3,67 por mil

Page 47: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de las tasas de mortalidad infantil en España, 1901-2007

Page 48: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de mortalidad provinciales, 2007

Soria

Teruel

Page 49: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de mortalidad infantil por Comunidad y Ciudad Autónoma

Page 50: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de crecimiento natural provinciales (2007)

Page 51: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de crecimiento real por provincia, 2001-2008

Page 52: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La nupcialidad

La esperanza de vida en España

La esperanza de vida de los españoles en 2005 era de 80,23 años, las mujeres 83,92 y los varones 77,50 años

A principios de siglo XX era de 40 años. La mejora se debe a muchos factores, pero, sobre todo a la eficacia del sistema sanitario, a la alimentación…

Es un indicador muy fiable de las nuevas pautas de comportamiento social. Antes se relacionaba con la natalidad

En España en 30 años se ha reducido a la mitad

Los matrimonios que se celebran son muy tardíos. Hombres, 32; mujeres, 30 Carácter más variado, religioso o civil

Personas del mismo sexo

Las razones de este postergamiento son los cambios culturales, el acceso a la vivienda, el proceso de formación…

Page 53: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de la esperanza de vida en España, 1900-2005

Page 54: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 55: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Esperanza de vida por Comunidades Autónomas, 2008

Page 56: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Tasas de nupcialidad por Comunidad y Ciudad Autónoma, 1975 y 2007

Page 57: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de la edad media en la que se llega al matrimonio, 1975-2006

Page 58: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Los movimientos migratorios:

Page 59: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Introducción

Los movimientos espaciales: en España, en el pasado, fueron de carácter interior (éxodo rural) y también hacia otros países. A partir de los años 90, España se ha convertido en un país de acogida

Estructura de la población: juventud y envejecimiento, varones o mujeres según las edades, niveles educativos, mercado de trabajo…

En este capítulo estudiaremos:

Page 60: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Las migraciones: conceptos fundamentales

Movimientos espaciales o migraciones son los desplazamientos de la población que conllevan un cambio de residencia

Emigración Inmigración

Migraciones forzadas Migraciones libres o voluntarias

Carácter

Temporales Definitivas

Tiempo

Migraciones interiores Migraciones externas o internaciones

Espacio

Éxodo rural

Migraciones transcontinentales

Saldo migratorio: diferencia entre inmigrantes y emigrantes

Page 61: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Los movimientos espaciales en España

Claves básicas de los movimientos espaciales de la población española hasta finales del siglo XX

Los movimientos transcontinentales e internacionales

Hasta finales del siglo XX, movimientos de salida de la población

Motivos económicos: del campo a la ciudad. La insuficiente agricultura empujaba a la población a emigrar debido a las altas tasas de natalidad Motivos políticos: expulsión de los judíos y los moriscos o también los republicanos o los afrancesados después de las diversas guerras

Expulsión de los judíos, moriscos y colonización de América América: Cuba, México, Argentina y Uruguay Finales del XIX, emigración hacia el Magreb: Argelia Después de la Guerra Civil: migración rural y hacia países europeos Después de la crisis de 1973: migración de retorno Entrada Unión Europea (1986): migraciones golondrina

Movimientos migratorios históricos

Page 62: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Los movimientos espaciales en España

Los movimientos internos de la población española: el éxodo rural

Industria Explotaciones mineras Capitales de provincia Asentamientos turísticos

El éxodo rural se dirigió hacia

Page 63: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Datos provinciales de inmigración entre 1961 y 1990

Page 64: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

As migracións en España (1961-1975)

Page 65: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Salidas y retornos de los emigrantes españoles a Europa (1960-1977)

Emigración a Europa

Crisis económica de

1973

Page 66: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Datos provinciales de emigración entre 1961 y 1990

Page 67: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Emigrantes españoles

Page 68: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Os emigrantes españois no estranxeiro: case un millón de persoas

Page 69: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=OGUICpvUBno

Page 70: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

“En tierra extraña” (Concha Piquer)

Voy a contarles a ustedes

lo que a mí me ha sucedido,

que es la emoción más profunda

que en mi vida yo he "sentío".

Fue en Nueva York una Nochebuena,

mamá preparó una cena

"pa" invitar a sus paisanos

Y en la reunión, toda de españoles,

entre vivas y entre oles por España se brindó,

Pues aunque allí no beben por la ley seca,

Y sólo al que está enfermo despachan vino

Yo con una receta compré en la farmacia vino español, vino

español.

El vino de nuestra tierra

bebieron en tierra extraña,

¡qué bien que sabe ese vino!

cuando se bebe lejos de España.

Por ella brindamos todos

y fue el fin de aquella cena,

La Nochebuena más buena

que soñar pudo un español.

Mas de pronto se escuchó un gramófono sonar

"¡callad todos!" dije yo

Y un pasodoble nos hizo suspirar.

Cesó la alegría ya todos callaban,

ya nadie reía, todos lloraban.

Oyendo esta música, allá en tierra extraña,

eran nuestros suspiros ...

¡Suspiros de España!

Page 71: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

“El emigrante” (Juanito Valderrama, 1959)

Tengo que hacer un rosario con tus dientes de marfil para que pueda besarlo cuando esté lejos de ti, sobre sus cuentas divinas hechas de nardo y jazmín rezaré pá que me ampare aquella que está en San Gil. Y adiós mi España querida, dentro de mi alma te llevo metida, y aunque soy un emigrante jamás en la vida yo podré olvidarte. Cuando salí de mi tierra volví la cara llorando porque lo que más quería atrás me lo iba dejando, llevaba por compañera a mi Virgen de San Gil, un recuerdo y una pena y un rosario de marfil.

..\..\Documentos sonoros\emigrantes e inmigrantes\Juanito Valderramas 'El emigrante Ao 1959'.wmv

Page 72: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Españoles en el extranjero

Los movimientos espaciales en España

Los movimientos espaciales en la España del cambio de milenio

Los años del desarrollismo (60 y 70 del siglo XX)

Importante basculamiento de la población española Efecto llamada

Durante los años ochenta se produce un cambio en los patrones migratorios con origen y destino dentro de España

Se dan intercambios demográficos internos mucho más complejos y variados

El impacto de las migraciones

Zonas de salida Despoblamiento y envejecimiento

Zonas de llegada Rejuvenecimiento demográfico Mayor disponibilidad de mano de obra Problemas urbanísticos y dotacionales

Argentina, Francia y Venezuela agrupan el 45% de los españoles censados en el extranjero

La tipología en los últimos años es de un emigrante con un nivel de formación más elevado

Page 73: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Países con mayor número de residentes españoles en 2007

Page 74: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La inmigración exterior

Los movimientos pendulares

3.- Los movimientos espaciales en España

Proceso nuevo y no bien conocido. Se inicia hacia los años 90

Procedencia de los inmigrantes: Rumanía, Marruecos, Gran Bretaña y Latinoamérica, principalmente

Son los que se efectúan a diario para acudir al lugar de trabajo, estudio, compras, etc.

Intensificado Mejora comunicaciones y expansión suburbana de las ciudades

Page 75: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Frontera de Ceuta con Marruecos

Page 76: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Empadronamiento anual de inmigrantes extranjeros entre 1998 y 2007

Page 77: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Inmigrantes empadronados por Comunidades, 2008

Page 78: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Procedencia de los inmigrantes por países, 2008

Page 79: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 80: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Procedencia de los inmigrantes por continente, 2008

Page 81: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Peliculas sobre a inmigración en España:

Page 82: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Peliculas sobre a inmigración en España:

Page 83: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Cancións sobre a inmigración en España:

Page 84: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

“Africanos en Madrid” (Amistades Peligrosas, 1991)

..\..\Documentos sonoros\emigrantes e inmigrantes\Africanos en Madrid Amistades Peligrosas.wmv

Madrid la noche se vuelve de esparto, cuando llega la despedida hay un hueco a medida, para el polizonte se marchó lejos de su casa, con el corazón en rodaje a cambio de ese pasaje, vendió su alma al diablo. (estribillo) Hoy de nuevo le vi pasar, algo triste pero amable siempre infatigable, tras el pan y la sal hoy de nuevo le vi pasar, tenía los ojos alegres alguien le dio noticias breves, de su pueblo natal El pecado de ser africanos en madrid abrí los ojos para ver, que no llega el sol aqui el pecado de ser ébano, sangre y marfil si miras bajo su piel, hay un mismo corazón Quizás con un poco de suerte, llegarás hasta la "gran vía" sin que la policía te pida el pasaporte si la luna está de tu parte, por ventura tendrá su cama hecha de hojas y ramas, en "la plaza de españa" (estribillo)

Page 85: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

..\..\Documentos sonoros\emigrantes e inmigrantes\Chambao Papeles Mojados.wmv

Miles de sombras cada noche trae la marea, navegan cargaos de ilusiones que en la orilla se quedan. Historias del día día, historias de buena gente. Se juegan la vida cansaos, con hambre y un frío que pela. Ahogan sus penas con una candela,ponte tú en su lugar, el miedo que en sus ojos reflejan,la mar se echó a llorar. Muchos no llegan, se hunden sus sueño papeles mojaos, papeles sin dueño Muchos no llegan se hunden sus sueño papeles mojaos, papales sin dueño Fragiles recuerdos a la deriva degarran el alma, cala to los huesos el agua los arrastra sin esperanza. La impotencia en su garganta con sabor a sal, una bocanada de aire le da otra oportunidad. Tanta noticia me desespera, ponte tú en su lugar, el miedo que en sus ojos reflejan, la mar se echo a llorar. Muchos no llegan, se hunden sus sueño papeles mojaos, papeles sin dueño Muchos no llegan, se hunden sus sueño papeles mojaos, papeles sin dueño Muchos no llegan, se hunden sus sueño papeles mojaos, papeles sin dueño Muchos no llegan, se hunden sus sueño papeles mojaos, papeles sin dueño

“Papeles mojados” (Chambao, 2007)

Page 86: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La estructura de la población

española

Page 87: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Índices básicos: sex ratio, juventud y vejez

La sex ratio

Nacen más hombres que mujeres, pero los varones tienen tasas de mortalidad mayores El sistema sanitario explicaría la proporción entre varones y mujeres Las sex ratios son decrecientes

Page 88: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Sex ratio por Comunidades Autónomas, 2008

Page 89: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Juventud y envejecimiento

Índices básicos: sex ratio, juventud y vejez

Población joven: 15 o menos años Población adulta: 16 a 64 años Población vieja: más de 65 años

Tendencia al envejecimiento

Page 90: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Índices de juventud y de vejez por Comunidades y Ciudades Autónomas, 2008

Page 91: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de la estructura por edades en 1950, 1981 y 2008

Page 92: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Como comentar unha pirámide de poboación (páxinas 340-341)

Page 93: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Las pirámides de población

La pirámide de población representa la estructura por edad y sexo de la población de un territorio en un momento determinado

Page 94: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Pirámide de población española, 1900

Page 95: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Pirámide de población española, 1900

•Forma triangular ou de parasol. •Indica poboación nova (os mozos supoñen máis do 35% da poboación e os anciáns, menos do 5%) •Base ancha polas altas taxas de natalidade. Cumio estreito pola elevada mortalidade e a reducida esperanza de vida. •Comentar as causas da alta natalidade (economía e sociedade de base agraria: máis fillos, máis man de obra), e ausencia de control efectivo dos nacementos) e da alta mortalidade (alimentación insuficiente, precariedade médica e hixiénica, enfermidades e epidemias, guerras, malas colleitas…). •A esperanza de vida era baixa pola elevada mortalidade infantil e materna. •Ter en conta as consecuencias desta estrutura demográfica: a nivel laboral, a alta porcentaxe de mozos en idade de traballar nun país pouco industrializado, conleva elevado paro e unha forte emigración.

Page 96: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Pirámide de población española, 1950

Page 97: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Pirámide de población española, 1950

•Forma de oxiva ou de campá. •Indica poboación adulta ou estacionaria (mozos entre o 25-35% e anciáns entre o 5-12%). •A base é moderada porque a natalidade se foi recortando (aínda que de forma suave), de modo que aínda permite o relevo xeneracional. •A poboación diminúe lentamente cara ao cumio a causa das taxas de mortalidade baixas. •Hai unha acumulación de efectivos nos adultos e porcentaxes non moi elevadas de mozos nin de anciáns. •Nótase un entrante na franxa de idade madura correspondente aos efectos da Guerra Civil e da posguerra. •É necesario indicar as causas do recorte da natalidade e da baixa mortalidade, así como as consecuencias do predominio dunha poboación adulta (moitos activos e non demasiada poboación dependente)

Page 98: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Pirámide de población española, 2008

Page 99: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Pirámide de población española, 2008

•Forma de urna. •Indica poboación avellentada (menos do 25% de mozos e máis do 12% de anciáns. •A base remétese, debido a unha natalidade baixa e en descenso. •Abultado peso ou saínte da poboación madura (efecto do “baby boom” de 1960-1975. •O entrante causado pola guerra e a posguerra, sitúase na franxa de 65 a 75 anos. •A porcentaxe de anciáns é elevada debido ao incremento da esperanza de vida. •É necesario explicar as causas de avellentamento e as súas consecuencias (gastos en pensións, sanidade e asistencia social).

Page 100: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 101: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

¿Cómo será la población española en 2025?

Población más envejecida Poblaciones jóvenes poco abundantes

Pero podría cambiar si se incrementara el número de inmigrantes

Page 102: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

La estructura de la población activa según los sectores económicos

Los niveles de instrucción

La población activa

El paro

El mercado de trabajo

Los niveles de instrucción Como los países desarrollados de su entorno

Diferencias entre Comunidades

Es la que está en edad de trabajar (entre 16 y 65 años) y desea hacerlo

Población ocupada Población parada

Incorporación de la mujer al mercado de trabajo

Disminución de la natalidad Mejora formación profesional Reclamación de equiparación Refleja las coyunturas económicas

Afecta mucho más a las mujeres que a los varones

Caída progresiva de las personas dedicadas a las actividades agrarias Aumento de la población ocupada en la industria, regresión posterior Progresivo aumento de los servicios

Page 103: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Porcentaje de población mayor de 16 años analfabeta, 2007

Page 104: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Porcentaje de población con estudios superiores, 2007

Page 105: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de las tasas de actividad en España, 1977-2008

Page 106: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de las tasas de paro, 1977-2008

Page 107: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 108: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 109: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Evolución de la población activa por sectores económicos, 1900-2008

Page 111: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 112: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

A emigración galega

Page 113: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 114: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural
Page 115: Tema 8: A poboación española e a poboación galega · poboación: natalidade, mortalidade e fecundidade no réxime demográfico actual. Desequilibros territoriais no movemento natural

Actividades de repaso: