Tema 13.- A poboación mundial.

A poboación mundial

Áreas de maior concentración (millóns) Baleiros demográficos Zonas pouco poboadas

Sur de Asia: 1.621 Son as rexións menos poboadas da

Terra: teñen <1 hab./km2

Causas: as súas extremas

condicións ambientais, que

dificultan moito ou impiden o

hábitat permanente.

Son:

ás áreas polares

os desertos

as cordilleiras máis altas

as zonas de selva ecuatorial

Son zonas que teñen entre 1 e 10

hab./km2.

Adoitan ser terras de clima

extremo e seco, situadas lonxe do

mar, no interior dos continentes,

ou separadas do mar por altas

montañas.

Exemplos:

zonas do centro de Asia

terras interiores de América

interior de África

Asia Oriental: 1.581

Europa: 740

Sudeste de Asia: 602

Golfo de Guinea: 279

Oriente Próximo: 200

América Central: 158

Grandes Lagos e costa L de EUA: 140

SE de Brasil: 120

Mapa das páxinas 210-211

Tipo Cartograma

Trata de... Poboación total da Terra, por países

Como se representa

a información

Os países están debuxados segundo o tamaño da súa

poboación, procurando conservar o perfil.

Organízanse en catro categorías, pintadas cunha cor

diferente segundo o número de habitantes

Mapa das páxinas 212-213

Tipo Mapa temático

Trata de... Distribución da poboación mundial

Como se representa

a información

Mediante puntos de cor vermella, que representan os

grandes núcleos de poboación, e círculos ou óvalos de

cor verde, que agrupan as principais áreas de poboación.

1.- A poboación mundial e a súa distribución.

Factores que explican a distribución da poboación

Areas de concentración de poboación Areas pouco poboadas ou baleiros demográf.

Factores

físicos

Climas temperados

Relevos de pouca altitude

Existencia de solos fértiles

Temperaturas extremas

Relevos elevados ou con fortes pendentes ou

costas

Solos áridos

Excesiva humidade

Factores

económicos

Lugares onde abundan os recursos: terras

produtivas, auga, minerais

Lugares onde se establecesen actividades

industriais e terciarias, como nas grandes

cidades

Escaso desenvolvemento económico

Tecnoloxía limitada

Emigración

Factores

históricos

O pasado histórico: concentración da

poboación nas terras fértiles dos vales

dalgúns grandes ríos (Nilo...)

O pasado histórico: trata de escravos en

África, expulsión de pobos, grandes

migracións intercontinentais...

Factores

políticos

Decisións tomadas polos gobernos ou por organismos internacionais que implican a chegada ou

a expulsión de moita poboación: modificacións de fronteiras, refuxiados de guerra...

A densidade de poboación no mundo

Censo de poboación Padrón municipal

É unha estatística (un reconto da poboación), cuxo

obxectivo é proporcionar información sobre o

número e distribución das principais características

demográficas e sociais, respectando sempre o

secreto estatístico.

É un rexistro administrativo, cuxa finalidade é

acreditar a residencia nun domicilio, e os seus datos

son, polo tanto, de carácter nominal e públicos.

Recolle datos de todo tipo (demográficos,

económicos, sociais, culturais...)

Recolle datos máis limitados (identificación,

residencia, nivel de estudos, nacionalidade...)

A información só pode ser publicada e facilitada de

forma numérica, sen referencias individuais

É un documento público cuxa información pode

coñecerse individualmente, redúcese a datos

indispensables e non confidenciais

É un documento estático, realizado con fins

estatísticos, que presenta unha visión da poboación

nun momento determinado

É dinámico e actualízase permanentemente coas

altas e baixas residenciais e cos nacementos e

defuncións dos veciños do municipio

Elabórase en España cada dez anos (desde 1981 os

acabados en 1). O organismo encargado é o Instituto

Nacional de Estatística (INE)

Os padróns, desde 1996, actualízanse o 1 de xaneiro

de cada ano

A poboación por continentes da Terra en 2011 A evolución da poboación mundial

A poboación por continentes da Terra en 2011

Gráfico da páxina 214

Tipo gráfico de barras

Describe

este

gráfico

Consiste nun eixe de coordenadas sobre o que se representan

diversos datos mediante barras; estas están separadas pola mesma

distancia e teñen a mesma anchura, pero a súa altura/lonxitude é

proporcional á cantidade que representan.

Utilízase para comparar un mesmo fenómeno entre países ou

categorías diferentes.

Neste caso, no eixe horizontal represéntase a porcentaxe (%), de 10

en 10; no eixe vertical os continentes, sobre os que aportan dous

datos: poboación (representado con siluetas de home vermellas ) e

superficie (representada cun rectángulo verde).

Trata de Distribución da poboación por continentes no ano 2011

Idea principal

que se

representa

Os habitantes do planeta están distribuídos de forma desigual sobre

o territorio; por exemplo, Asia, que representa menos dun terzo da

superficie da Terra, ten preto de dous terzos da poboación

A evolución da poboación mundial

Gráfico da páxina 218

Tipo gráfico lineal

Describe

este

gráfico

Consiste nun eixe de coordenadas no que se representa a evolución

dun aspecto da realidade ao longo do tempo

No eixe vertical (ordenadas) temos a poboación do mundo en miles

de millóns (de 0 a 10); no eixe horizontal (abscisas) colócanse os

anos, desde o 1 ata o 2050. A distribución dos datos segue unha

proporción determinada.

Trata de Evolución da poboación mundial

Idea principal

que se

representa

A poboación mundial creceu de forma moi lenta ata mediados do

século XVIII; desde entón o crecemento acelerouse moito, sobre todo

desde o século XX

2.- A dinámica da poboación.

Poboación Nacidos Falecidos Falecidos <1 Mulleres 15-49 Emigrantes Inmigrantes

A 240.000 hab. 1.680 2.160 6 48.000 1.500 5.000

B 39.000 hab. 1.560 819 117 10.400 1.100 200

Taxa A B

TN 1.680 x 1.000 / 240.000 = 7 ‰ 1.560 x 1.000 / 39.000 = 40 ‰

TF 1.680 x 1.000 / 48.000 = 35 ‰ 1.560 x 1.000 / 10.400 = 150 ‰

TM 2.160 x 1.000 / 240.000 = 9 ‰ 819 x 1.000 / 39.000 = 21 ‰

TMI 6 x 1.000 / 1.680 = 3,5 ‰ 117 x 1.000 / 1.560 = 75 ‰

TCN 7 ‰ - 9 ‰ = -2 ‰ = -0,2% 40 ‰ - 21 ‰ = 19 ‰ = 1,9%

CR (1.680 - 2.160) + (5.000 - 1.500) = 3.020 h. (1.560 -819) + (200 - 1.100) = -159 hab.

A natalidade no mundo en 2010

A mortalidade no mundo en 2010

3.- O modelo demográfico dos países desenvolvidos

O modelo demográfico dos países desenvolvidos

Caracteres FASE I

[Réxime demográfico antigo]

FASE II

[Transición demográfica]

FASE III

[Réxime demográfico moderno]

Datas

desde a Antigüidade ata mediados

do século XVIII ou principios do XIX

(ata 1800 na gráfica)

desde mediados do século XVIII (ou

1800) ata principios do século XX

(1900 na gráfica)

século XX

Natalidade

Taxas

moi elevadas, en torno ao 40‰ mantivéronse elevadas, en torno ao

40‰, ata mediados do XIX; despois

comezaron a descender (ata 20‰)

descenso progresivo ata taxas en

torno ao 10‰

Causas

as familias tiñan moitos fillos,

porque eran unha axuda familiar no

traballo

non había control dos nacementos

pouco a pouco comeza o control

dos nacementos

atraso na idade do matrimonio e da

maternidade

peso económico dos fillos

(educación, coidados...)

incorporación da muller ao

mercado laboral remunerado

Mortalidade

Taxas

tamén moi elevadas, ao redor do

40‰

descenso pronunciado ata un 13‰ descenderon lentamente ata un 10‰

Causas

elevada mortalidade infantil

colleitas inseguras

grandes fames

epidemias, guerras

catástrofes naturais...

falta de hixiene, medicina ineficaz

mellora da alimentación, grazas ás

novas técnicas agrícolas

progresos na hixiene (uso do

xabón, recollida de lixo...)

avances sanitarios (antisepsia,

vacinas...)

avances da medicina

uso de vacinas

loita contra a mortalidade infantil

Poboación

crecemento lento, con avances e

retrocesos, en forma de dentes de

serra

crecemento acelerado denominado

boom ou explosión demográfica

desaceleración demográfica: como

a TN e a TM están case igualadas,

a poboación crece moi pouco. En

casos extremos, regresión

3.- O modelo demográfico dos países pobres

O modelo demográfico dos países pobres

Caracteres FASE I

[Réxime demográfico antigo]

FASE II

[Transición demográfica]

FASE III

[Réxime demográfico moderno]

Datas ata mediados do século XX segunda metade do século XX século XXI

Natalidade

Taxas igual que nos países desenvolvidos mantivéronse moi altas (en torno ao

40‰)

hoxe está descendendo en moitos

países, pero son superiores ás dos

países desenvolvidos

Causas ídem non hai control dos nacementos

pobreza control dos nacementos

Mortalidade

Taxas igual que nos países desenvolvidos descenderon de forma moi rápida ata

un 15‰

segue a descender, pero sofren

períodos de mortalidade catastrófica

Causas ídem axuda dos países ricos ⇒ mellora

da medicina e a hixiene

axuda dos países desenvolvidos,

progreso económico

fames, catástrofes naturais,

guerras, SIDA...

Poboación ídem aumento espectacular da

poboación

a poboación crece de forma máis

lenta

4.- Os desequilibrios demográficos

Países desenvolvidos Países pobres

Trazo básico avellentamento da poboación elevada TN

Causas

diminución das TN por:

dificultade de atopar un emprego estable e ben

remunerado

desexo de manter un elevado nivel de benestar

estilo de vida: pisos pequenos, horarios de traballo...

aumento da esperanza de vida por:

avances en medicina + mellor alimentación e vida

máis sa

hai moita poboación nova, en idade de procrear

os fillos representan unha axuda para a familia:

traballan no campo

traballan noutros empregos e aportan ingresos

Consecuen-

-cias

diminúe a poboación en idade de traballar

necesidade de prever fondos para pensións e servizos

para a poboación anciá

aumento da poboación ⇒ desequilibrio respecto

aos recursos ⇒ falta de traballo e coidados

sanitarios, fame, analfabetismo...

necesitan alimentos, hospitais, escolas, emprego,

vivendas...

Política de

poboación

políticas natalistas para contrarrestar o avellentamento

e o escaso crecemento da poboación:

ampliación dos permisos de maternidade e

paternidade

redución da xornada laboral dos pais e nais

creación de gardarías + axudas ás familias

numerosas...

políticas antinatalistas para limitar o crecemento

acelerado da poboación e evitar así a

superpoboación:

anticonceptivos, planificación familiar

obrigatoria...

desenvolvemento de programas para: a saúde, a

situación da muller, a educación...

5.- Os movementos migratorios

Criterio Tipos Consiste en Exemplos

Duración

temporais o emigrante volve ao lugar de orixe migracións estacionais

definitivas o emigrante establécese de xeito permanente

no lugar de destino

emigración de españois aos países máis

desenvolvidos de Europa na década de 1960

destino

interiores realízanse dentro do mesmo país éxodo rural

exteriores realízanse entre diferentes Estados migracións transoceánicas do século XIX

carácter

forzadas realízanse pola forza, contra a vontade dos

emigrantes trata de escravos, refuxiados...

voluntarias realízanse por decisión persoal dos emigrantes xubilados europeos, por motivos laborais...

Consecuencias para os países emisores para os países receptores

demográficas

perda de poboación adulta en idade de traballar

diminución da natalidade

avellentamento da poboación

aumenta a poboación adulta en idade de traballar

aumenta a taxa de fecundidade

rexuvenecemento da poboación

económicas

baixa o número de persoas que buscan emprego

entrada de divisas (os emigrantes envían cartos

ás súas familias) ⇒ axudan ao desenvolvemento

económico do país de orixe

dispoñibilidade de man de obra para realizar os

traballos menos cualificados

sociais

diminúe o descontento social a inmigración achega diversidade cultural

pode xerar conflitos de convivencia: rexeitamento

ao emigrante, porque é estranxeiro (xenofobia) /

polos seus trazos (racismo)

Contin. rexións emisoras de emig. destino áreas receptoras de inmig. tipo de emig.

América

México América do Norte

América do N (Canadá e

EUA)

Venezuela

Arxentina

pouco

cualificados

América Central e Caribe América do Norte

Colombia, Ecuador e Perú América do N/ Venezuela / Asia / Europa Occid.

Bolivia e Paraguai / Chile Arxentina

Europa

Países do Leste

(Romanía, Bulgaria) Países da UE máis desenvolvidos (O e S)

Países do O e S de Europa

pouco

cualificados

Rusia Países máis desenvolvidos da UE cualificados

África

África do Norte e Exipto Unión Europea / Estados do Golfo

Costa de Marfil e Ghana

Gabón

África do Sur

pouco

cualificados

países do NE

(Somalia, Sudán, Etiopía) UE / Estados do Golfo

África Occidental UE / Costa de Marfil e Ghana / Gabón / Sudáfrica

África Central e Austral Sudáfrica / Gabón / Australia e Nova Zelandia ambos

Asia

Turquía e países do Cáucaso UE / Estados do Golfo / Rusia

Estados do Golfo Pérsico

Xapón

ambos

Asia Central Rusia / UE / América do Norte / China

Península Índica UE / Estados do Golfo / América do Norte

China / Corea do Sur Hong Kong / UE / Extremo Oriente Ruso / Xapón /

EUA / Australia e Nova Zelandia

Sueste asiático Estados do Golfo / Hong Kong / Australia e Nova

Zelandia / EUA

Oceanía Nova Zelandia Australia Australia e Nova Zelandia cualificados

6.- A estrutura demográfica da poboación.

Predominio de Trazos demográficos Consecuencias

Poboación

nova taxa de natalidade elevada

a poboación adulta debe atender, manter e educar a

moita poboación infantil, e crear postos de traballo

Poboación

adulta

baixa natalidade

fluxo de inmigrantes haberá moitas persoas en idade de traballar

Poboación

vella

redución da natalidade e da

mortalidade

aumento da esperanza de vida

diminución de número de persoas en idade de traballar

necesidade de pensións de xubilacións

necesidade de servizos sanitarios e sociais axeitados

Comparar gráficos

O avellentamento da poboación mundial

Gráfico 1 da páxina 224

Tipo gráfico de barras

Descrición

eixe horizontal: anos de 1950 a 2050, de 10 en 10

eixe vertical: número de persoas, de 0 a 2500 millóns, de 500 en 500

as barras están divididas en dous tramos, con cores diferentes: verde

para a poboación de 60 a 69 anos; morado para a poboación de 70 e

máis anos

Trata de o avellentamento da poboación mundial

Explicación

o gráfico reflicte o progresivo aumento da esperanza de vida desde

mediados do século XX, o cal implica un aumento do número de

persoas anciáns, sobre todo a de 70 anos e máis

A poboación mundial, segundo idade e sexo, en 2010

Gráfico 2 da páxina 224

Tipo gráfico lineal

Descrición

eixe horizontal: grupos de idade, de cinco en cinco, de 0-4 a 85 e

máis

eixe vertical: porcentaxe, de 0 a 10, de 2 en 2

o gráfico está dividido por cores, nos tres grupos de idade (mozos,

adultos e anciáns)

a liña das mulleres aparece con cor vermella; a dos homes en verde

Trata de a poboación mundial segundo idade e sexo en 2010

Explicación

o gráfico reflicte a porcentaxe de homes e mulleres que hai no

mundo, e como varía a relación segundo os grupos de idade:

no grupo de mozos os homes superan as mulleres

no grupo de adultos homes e mulleres tenden a equilibrarse

no grupo de anciáns as mulleres superan os homes

A pirámide de poboación de Europa en 2010

O triángulo ideal dunha pirámide de poboación

A pirámide de poboación nova

Perfil triangular ou de parasol

A pirámide de poboación adulta

Perfil de oxiva ou de campá

A pirámide de poboación avellentada

Perfil de urna ou bulbo

Tipos de pirámides de poboación

tipo triangular ou de parasol de oxiva ou de campá de urna ou bulbo

poboación nova / expansiva adulta / estable avellentada / regresiva

base ancha ou moi ancha máis estreita moi estreita

tronco estreitamento progresivo ancho ensanchado

cima estreita máis ancha moito máis ancha

caracteres

demográficos

(TN, TM,

TMI)

TN elevada

TM e TMI altas

baixa esperanza de vida

TN descenden polo control

da natalidade

diminución das TM e TMI

aumenta a esperanza de vida

TN baixa por control da nat.+

planificación familiar

TM e TMI moi baixas

esperanza de vida alta

propia de...

países menos desenvolvidos

de África e Asia

países en vías de

desenvolvemento, en Asia,

América Central e Sur

países desenvolvidos de

América do Norte, Europa,

Asia e Oceanía

7.- A estrutura económica da poboación.

poboación

activa

aquela que ten un emprego remunerado ou anda a procuralo

ocupados

traballadores por conta propia

traballadores por

conta allea

con contrato indefinido

con contrato temporal

desempregados

sen experiencia (buscan o seu primeiro emprego)

parados de longa duración

poboación

inactiva

aquela que non realiza un traballo remunerado

menores de 16 anos

estudantes (maiores de 16 anos)

persoas que se ocupan do fogar

xubilados ou prexubilados

incapacitados para traballar

persoas que non queren traballar ou viven das súas rendas

persoas que realizan traballos sociais ou benéficos non remunerados

Taxa de actividade: porcentaxe de poboación activa dunha poboación.

Taxa de paro: porcentaxe de persoas que buscan emprego respecto de

toda a poboación activa

Países desenvolvidos Países subdesenvolvidos

taxa

de

actividade

alta: máis do 50%. Causas:

hai moita poboación adulta e un

importante nº de mulleres que

realizan traballos remunerados

baixa: menos do 30%. Causas:

hai moita poboación nova e a muller

realiza maioritariamente traballos

non remunerados

causas

do

paro

mecanización e informatización

de moitas tarefas

traslado de empresas a países

con man de obra máis barata

(deslocalización)

hai moita poboación, porque crece

moi rápido

a principal actividade é a agricultura,

non hai terras para todos, ou non

están dispoñibles para o cultivo

Os sectores de actividade económica

consiste en / actividades países desenvolvidos países pobres

Prim

ario

produce alimentos e materias

primas, da natureza:

agricultura

gandaría

pesca

explotación forestal

a porcentaxe de poboación

activa no sector é moi baixa

[menos do 10%]

os traballos están moi

mecanizados e prodúcese

moito con pouca man de obra

máis da metade da poboación

traballa no sector primario

é necesario producir alimentos

para a poboación

Secundario

transforma as materias primas

en produtos elaborados ou

semielaborados:

industria

construción

minaría

produción de enerxía

diminúe a poboación activa que

traballa no sector secundario

[entre 25-35%]

progresiva tecnificación e

automatización dos procesos

industriais

sector pouco importante, que

crece segundo mellora o

desenvolvemento económico dun

país

porcentaxe entre o 5 e o 20%

Tercia

rio

distribúe os produtos dos outros

sectores + proporciona servizos

ás persoas:

comercio

transporte

educación

sanidade...

a porcentaxe que traballa no

sector é superior ao 50%

o sector terciario medra e

faise cada vez máis

diversificado

importancia menor e servizos

pouco especializados

porcentaxe inferior ao 25%

Tarefa 17

países desenvolvidos países pobres

pirámide de poboación avellentada

esperanza de vida maior de 80 anos

diminución da taxa de natalidade

redución da natalidade

taxa de natalidade elevada

migracións por motivos económicos

maior número de fillos por muller

pirámide de poboación nova

País TN TM TCN

Alemaña 8,3 ‰ 10,9 ‰ -0,3 %

Angola 42,9 ‰ 23,4 ‰ 1,95 %

Chile 14,3 ‰ 6,0 ‰ 0,83 %

Kuwait 21,3 ‰ 2,1 ‰ 1,92 %

Portugal 9,9 ‰ 10,8 ‰ -0,09 %

país habitantes superficie (km2

) densidade

Australia 21.766.711 7.659.861 2,84 hab/ km2

Bangladesh 158.570.535 147.570 1074,54 hab/ km2

Canadá 34.030.589 9.984.670 3,41 hab/ km2

China 1.336.718.015 9.572.900 139,63hab/ km2

Exipto 82.079.636 1.002.000 81,91hab/ km2

Estados Unidos 313.232.044 9.372.614 33,41hab/ km2

Finlandia 5.259.250 339.000 15,51 hab/ km2

Italia 61.016.804 301.338 202,48hab/ km2

Mauritania 3.281.634 1.030.000 3,18hab/ km2

Mongolia 3.133.318 1.564.160 2,00 hab/ km2