UNIDADE 7

POBOACIÓN

Borja Campos Seijo I.E.S. García Barbón (Verín)

FONTES DEMOGRÁFICAS

- Xeografía da pob estudio relacións pob e espazo, apoiándose noutras ciencias como a Demografía = estudio cuantitativo da pob a partir datos de fontes demográficas:

Censo: reconto individualizado da pob dun país nun momento dado. Recolle datos demográficos, ec e soc: nº, sexo, idade, estado civil, lugar nacemento, características ec… Realizado cada 10 anos (en anos acabados en 1), o último en 2001 (40,8 millóns de residentes en España).

Padrón municipal: rexistro de veciños de concellos, recollendo datos demográficos, ec e soc da pob. Documento dinámico que se actualiza o 1 de xaneiro de cada ano Diverxencias co censo pola duplicidade de datos nos concellos (41,8 millóns en 2002).

- Outras fontes demográficas: estatísticas (Anuarios Instituto Nacional Estadística, INE) ou enquisas (EPA = Enquisa pob activa).

DISTRIBUCIÓN DA POBOACIÓN

- Os + de 40 millóns de hab (40,8 no censo 2001) distribúense irregularmente polo territorio densidade de pob (relación pob e espazo) = hab/Km².

- Densidade media española = 83 hab/Km². Pero con claros desequilibrios territoriais entre zonas concentradas que superan a media (Madrid, periferia peninsular, Bal e Can), e outras que non a alcanzan (interior e áreas de montaña).

Evolución desta pob: Orixe: de desequilibrios remóntanse á Idade Moderna, ao S. XVI densidades + altas no centro-norte peninsular. Crise ec e demográfica S.XVII afectou sobre todo a Castela mov de pob hacia periferias.

S.XIX: consolidación desequilibrios Madrid (capital e centro ec) e periferias, por crec natural (Gal, And…), ou por industrialización (Ast, Eus e Cat…). Interior efectivos.

S. XX: desequilibrios, sobre todo a partir 1960, por desenvolvemento áreas industriais da periferia e turísticas mediterráneas e insulares por migracións interiores (éxodo rural).

1975-década 90: diferencias por crise ec reestructuración industrial desindustrialización de áreas desenvolvidas e diminución de migracións dende as áreas + atrasadas.

Actualidade: primacía servizos, difusión espacial da industria, mecanización agricultura e desenvolvemento endóxeno consolidación pob en Madrid, eixes mediterráneo e do Ebro. Forte descenso en áreas en crise por reestructuración (franxa cantábrica, Huelva…).

INDICADORES DEMOGRÁFICOS

1. RÉXIMES DEMOGRÁFICOS.- Na evolución da pob. española distínguense diversas etapas ou

réximes demográficos: antigo, transición demográfica e réxime demográfico moderno.

1.1. Réxime demográfico antigo (ata principios S.XIX):- Altas taxas de natalidade e mortalidade crecemento natural

baixo.a) Natalidade: valores elevados( a pesar de certo descenso a finais

do S.XIX). Causas: Predominio economía e sociedade rurais, nas que os fillos = riqueza, por baratos, comezaban a traballar axiña e mantiñan dos pais. Inexistencia sist anticonceptivos eficaces + habitual = retraso idade matrimonio acurtamento periodo fértil nº fillos.

b) Mortalidade: elevada e oscilante (certo descenso a finais S.XIX). Causas: Baixo nivel de vida: dieta alimentaria escasa e desequilibrada por baixa productividade agraria de subsistencia malnutrición da maioría da pob.

Precarias condicións hixiénico-sanitarias: destacan enfermidades infecciosas (tuberculose, gripe, cólera, peste…), favorecidas por atraso mediciña e a falta de hixiene persoal e pública (tardío establecemento auga potable, sumidoiros…). Ademáis da mortalidade xeral había momentos de mortalidade catastrófica por epidemias, guerras e malas colleitas. Mortalidade infantil: valores elevados (200‰) tanto neonatais (- de 4 meses) por problemas parto ou defectos conxénitos ou postneonatais (entre 4 meses e ano) por infeccións e desnutrición.

c) Resultado: Crecemento natural = baixo por altas taxas de nat e mor, con oscilacións por periodos mortalidade catastrófica.

1.2. Transición demográfica (1900-1975).- Transición demográfica = paso entre réxime demográfico

antigo e actual. Inicio en España con retraso con respecto a Europa occ e con duración menor, pero maior intensidade brusco descenso mortalidade e suave descenso natalidade crecemento natural elevado.

A) Mortalidade: descenso considerable e constante, agás periodos de mortalidade catastrófica (gripe de 1918 e Guerra Civil 36-39). Causas: Avances médicos e sanitarios: vacinas, antibióticos (desaparición epidemias catastróficas e reducción infecciosas), nacementos en clínicas ( mortalidade en partos), extensión da sanidade pública (seguridade social) e mellora hixiene persoal e pública. Aumento nivel de vida mellora da dieta a partir de 1960. Incremento nivel educativo e cultural maior prevención.

B) Natalidade: descenso suave e continuo, alternando periodos de decrecemento e outros de recuperación: Anos 20: recuperación natalidade por prosperidade ec. 1930-56: descenso nat debido a crise ec (Gran Depresión a partir 1929), inestabilidade pol da IIª República (31-36), Guerra Civil (subnatalidade) e posguerra (1940-55) por exilio decenas de miles de persoas e dificultades ec da autarquía e illamento internacional. Pol pronatalista de Franco (prohibición anticonceptivos, apoio familia numerosa…) non foi suficiente para frear descenso. 1956-65: recuperación natalidade (baby boom) grazas a desenvolvemento ec e fin bloqueo internacional. 1965-75: decenso nat por por final éxodo rural e problemas de escaseza de vivendas nas cidades.

C) Crecemento natural: alto por descenso considerable da mortalidade (sobre todo entre 1920-70), mentre natalidade descendeu lentamente (agás 2 máximos citados). Desde 1970 crecemento natural por en valores baixos e a natalidade diminuía + axiña.

1.3 Réxime demográfico actual.- Características: baixas taxas mortalidade e natalidade

crecemento vexetativo escaso.a) Natalidade: baixa desde 1975, descenso + tardío e brusco que no

resto dos países europeos taxa natalidade moi baixa (1% = 10‰ en 2001) e baixo índice sintético de fecundidade (1,24 fillos por muller). Nos últimos tempos recuperación grazas á inmigración (pob con taxas + altas). Causas da baixa natalidade: Situación ec tras crise de 1975: paro, precarización contratos laborais, alto prezo de vivenda e aluguer redución nacementos, retraso idade matrimonio co acurtamento idade fértil da muller, imposibilidade de emancipación dos mozos/as, incompatibilidade para mulleres de fillo/traballo… Cambios nas mentalidades da sociedade española: dende transición á democracia (1975) influencia relixiosa, legalización anticonceptivos, despenalización do aborto, incorporación da muller ao traballo (pospoñen maternidade por boa situación laboral), xurdimento formas familiares alleas á tradicional (cohabitación, homosexuais, monoparentais, maternidade en solitario).

Aumento nivel vida e nivel cultural: cambio na valoración dos fillos xa non protección fronte á vellez por extensión protección social importancia formación (obligatoria hasta 16 anos) gastos. Formación e aspiración mellora calidade e nivel de vida compiten (e impoñense en moitos casos) a gastos e dedicación que requiren os fillos.

b) Mortalidade: mantense en cifras baixas (9‰ en 2001), a partir de 1981 ascende relativamente por avellentamento da pob, por aumento esperanza de vida aumento número de anciáns (cada vez maior porcentaxe da pob española).

Mortalidade xeral: cambio causas xa non infecciosas, senón cardiovasculares, cancro e accidentes estrada (mozos/as). Maior esperanza de vida maior incidencia enfermidades dexenerativas (Alzheimer, demencia senil).

Mortalidade infantil: moi baixa, principalmente neonatal (complicacións parto, malformacións…).

Descenso mortalidade, variable en función:♂♀ Sexos: esperanza de vida maior nas mulleres, por causas biolóxicas e socioculturais estilo de vida distinto con menor risco (traballos menor desgaste físico e accidentes, menor incidencia hábitos nocivos como alcohol e tabaco…). Profesións: mortalidade é maior canto menor é nivel cualificacións e nivel social (maior perigo accidentes laborais e desgaste…).

c) Crecemento natural: moi baixo por baixas taxas nat e mor (1,1‰ en 2001).

2. DESEQUILIBRIOS TERRITORIAIS NOS MOVEMENTOS NATURAIS.

- Diferencias na estructura por idades (grao de mocidade e avellentamento da pob 2 tipos de rexións. CCAA con taxas de natalidade superior á media:

pob + nova por ter tradicionalmente taxas de nat altas (Andalucía, Mur, Bal, Can, cidades autónomas) ou por desenvolvemento ec inmigración (Mad, Cat, Val…).

Taxas de mortalidade inferiores á media (por predominio mozos)

Crecemento natural positivo. CCAA con taxas de nat inferior á media:

pob + avellentada por forte emigración (Galicia e interior) ou por forte reconversión industrial (cornixa cantábrica: Ast, Can…).

Taxas de mort superiores á media (por predominio vellos). Crecemento natural negativo.

COMENTARIO DE PIRÁMIDE DE POBOACIÓN

- Pirámide de poboación = gráfica que mostra estructura de pob por sexo e idade.

1. COMENTARIO.a) Comentario de estructura por sexo.- Constatación de superioridade de homes ao nacer taxa de masculinidade = (Nº homes x 100)/ Nº mulleres).- Indicar momento en que maior mortalidade masculina equiparación ambos sexos e superioridade de efectivos nas anciás.- Explicar causas maior esperanza de vida de mulleres e maior mortalidade masculina (estlilo de vida, guerras…).

b) Comentario da estructura por idade.- Determinar a estructura por idades a partir de: Porcentaxe de mozos (0-14), adultos (15-64) e anciáns (+ de 65). Forma da pirámide: triangular, campá e bulbo.

Triangular: indica poboación nova (os mozos superan o 35% e os anciáns menos do 5%) base ancha por altas taxas de nat e cúspide estreita por altas taxas de mortalidade e baixa esperanza vida. Sinalar causas das altas taxas e consecuencias de predominio de mozos (forte demanda traballo elevado paro emigración.

Campá: indica poboación adulta ou estancada. Base menos ancha por menor natalidade. Poboación diminúe lentamente cara a cúspide por taxas de mortalidade baixas acumulación de adultos e porcentaxes non moi elevados de mozos (entre 25 e 35%) e de anciáns (de 5 a 12%). Indicar causas de recorte nat e baixa mort e consecuencias predominio adultos (predominio activos e pouca pob dependente

Bulbo: poboación envellecida. Base estreita por natalidade baixa e en descenso. Porcentaxe elevada de anciáns (+ de 12%) por incremento esperanza de vida. Explicar causas do envellecemento e consecuencias (problemas nas pensións, pol de asistencia social).

c) Comentario de sucesos demográficos significativos.

- Sucesos demográficos (feitos históricos) entrantes e saíntes no perfil da pirámide: Entrantes: indican perda de pob, por subnatalidade ou aumento da mortalidade por guerras, fames e epidemias, ou emigración. Guerras 2 entrantes na pirámides:

a) mortos da guerra (entre 20 e 30 anos antes da guerra = poboación en idade de combater no momento da contenda).

b) non nacidos pola guerra = subnatalidade por morte de mozos en idade de procrear (entrantes que coinciden cos anos da guerra).Entrantes xeración pequena reflexo en entrante 20 ou 30 anos (idade procrear) + abaixo, xa que como son unha xeración menos numerosa, o total de fillos é tamén menor.

Saíntes: indican incremento da poboación, por diversas causas baby boom posbélico, desenvolvemento ec, inmigración provocan xeración “avultada” 20 ou 30 anos + abaixo, cando chegan a idade de casar e ter fillos: como son máis o nº de fillos é maior.

MOVEMENTOS MIGRATORIOS- Migracións = mov de poboación no espazo 2 tipos:

Emigración: saída de pob desde lugar de orixe. Inmigración: chegada de pob a un lugar de destino.

- Saldo migratorio = Inmigración – Emigración. Se é positiva crece a pob, se é negativa decrece.

- En función do espazo, distinguimos outros 2 tipos: Interiores: dentro do propio país. Exteriores: cruzando fronteiras do país de orixe.

1. MIGRACIÓNS INTERIORES.- Distinguimos tradicionais e actuais.

1.1 Migracións interiores tradicionais.- Entre fin S. XIX e crise 1975, protagonizadas por

campesiños, que se dirixiron sobre todo ás grandes cidades industrializadas (éxodo rural).

- 2 tipos de migracións tradicionais:a) Migracións estacionais e temporais:

Auxe entre finais S. XIX e década de 1960. Protagonistas: campesiños/as. Desprazamentos estacionais a outras áreas rurais para realizar labores agrarias (vendima, sega…) ou desprazamentos á cidade en épocas de pouco traballo agrario para traballar noutros sectores (construción).

b) Éxodo rural: Entre 1900 e crise 1975. Migración desde áreas rurais a urbanas de longa duración ou definitivas. Emigrantes procedentes áreas atrasadas con predominio primario (Gal, And, interior peninsular) zonas industriais de Cat, Eus e Mad, e despois ás áreas turísticas (Levante, arquipélagos…), en busca de traballo, mellores salarios e calidade de vida.

Distinguimos 3 etapas no éxodo rural: 1º ⅓ S. XX: enfermidades vexetais (filoxera en vides) e mecanización labores

agrícolas exceso de man de obra éxodo rural, favorecido por oferta de traballo abundante nas zonas industriais.

G. Civil e posguerra (1936-50): éxodo rural por destruccións e dificultades ec na posguerra, ademáis de fomento permanencia no campo por autoridades franquistas.

Entre 1950-75: máxima incidencia éxodo rural. Causas: crecemento pob (baby boom), mecanización agricultura, auxe da industria e turismo de sol e praia nos 60 demanda de man de obra zonas inmigratorias = 2 eixes: Mediterráneo (Cat, Val e Bal), e Ebro (desde Eus a Cat) e Madrid. A partir 1975 éxodo rural.

1.2 Migracións interiores actuais.- A partir crise 1975 novo sistema migratorio. Trazos:

Procedencia: xa non maioritariamente rural, senón de concellos urbanos, sobre todo grandes. Destino:

migracións entre CCAA (maioría hacia arco Mediterráneo e Eixe do Ebro)

migracións intracomunitarias e intraprovinciais, normalmente hacia as zonas + desenvolvidas da rexión.

atracción de grandes concellos urbanos e industriais e medianos e pequenos. Causas e tipos:

a) Residenciais: cambio de residencia, normalmente intraurbanas entre cidade e áreas metropolitanas, por búsqueda de vivendas baratas ou calidade ambiental.

b) Laborais: por traballo, protagonizadas por adultos novos. 2 tipos:

- Traballadores pouco cualificados desde áreas rurais atrasadas e cidades industriais en declive hacia zonas + desenvolvidas ec.- Traballadores cualificados do terciario desde núcleos urbanos a grandes centros terciarios

c) Migracións de retorno rural: regreso de pob a municipios rurais, protagonizadas por antigos emigrantes xubilados e tamén por poboación que cambia a súa forma de vida urbana por rural (parellas mozas ou con fillos).

d) Movementos habituais de pob: desprazamentos periódicos por traballo ou lecer. Destacan mov pendulares entre lugar de residencia e traballo, sobre todo desde periferia a centro de cidades por suburbanización = traslado de residencia de centros urbanos a coroas metropolitanas ou áreas rurais grazas ás melloras en transportes e comunicacións.

1.3 Consecuencias das migracións interiores.- Migracións interiores 2 tipos de consecuencias:

a) Migracións interiores tradicionais:Pto de vista demográfico: migracións

desequilibrios rexionais de pob baleirado no interior e grandes densidades na periferia. Migracións variacións estructura por idade xa que emigran sobre todo mozos.

Pto vista ec: nas áreas rurais nun 1º momento a emigración aumento de recursos para pob. Pero co tempo productividade. Nas áreas urbanas, a inmigración masiva conxestión problemas de solo, vivenda, circulación…

Social: problemas de asimilación de valores urbanos para sociedade rural.

Ambiental: nas zonas de procedencia abandono e deterioro ecosistemas tradicionais. Nas zonas de chegada crecemento acelerado problemas ambientais.

b) Migracións interiores actuais: Residenciais: migracións avellentamento das áreas urbanas centrais emisoras e poboación nas periferias receptoras dotacións de equipamentos e servizos.Laborais: aumentan desequilibrios demográficos e ec no interior das provincias e CCAA.Retorno rural: sobreavellentamento da pob nas zonas rurais receptoras (retorno xubilados), pero tamén efectos positivos = instalación de parellas neorrurais no campo con fillos (mantemento escolas…).Mov pendulares: por traballo problemas de circulación nos accesos a grandes cidades en hora punta.

2. MIGRACIÓNS EXTERIORES.- Movementos de poboación fóra das fronteiras do propio país. - Desde ½ S. XIX ata crise ec de 1975 España foi un país de

emigrantes con destino hacia América e Europa occ. principalmente.

- A partir 1975, parálisis emigración exterior España = país de inmigración.2.1 Emigración transoceánica.

- Emigración transoceánica dirixiuse principalmente a América Latina e secundariamente a EEUU, Canadá…

- 2 etapas de auxe e 2 de crise:a) 1ª etapa de auxe (desde ½ S. XIX ata a 1ª GM): Causas: estructura agraria dos lugares de orixe (áreas atrasadas, minifundistas, alta densidade de pob) ingresos e traballo insuficientes emigración. Perfil do emigrante: home, adicado á agricultura e baixa cualificación. Procedencia: rexións atlánticas (Gal, Ast, Can…). Destino: América Latina (Arxentina, Cuba, Brasil…) para traballar en actividades agrícolas, sobre todo.

b) 1ª etapa de crise (periodo entreguerras, 1914-1945): Causas:

- Inseguridade creada por IªGM.- Crise ec de 1929 peche de fronteiras á inmigración cotas anuais en América Latina.- Guerra civil española (1936-1939) e posguerra escaseza de transporte e dificultades para saír ao exterior polo bloqueo internacional a España e pol populacionista fomentada polo franquismo para conseguir reconstrución.

c) 2ª etapa de auxe (1945-1960): Causas:

- Autorización para saír libremente de España a partir de 1946.- O levantamento do illamento internacional por parte da ONU en 1949 (grazas a EEUU e Vaticano).

Procedencia: Galicia e Canarias. Descenso da emigración asturiana por industrialización da rexión.

Destino: Venezuela (por postos de traballo relacionados co petróleo), Arxentina, Brasil.

Perfil do emigrante: con maior cualificación que na etapa anterior (agricultores preparados, obreiros e técnicos industriais) corrente migratoria.

d) 2ª etapa de crise (desde 1960): Causas:

- Competencia coa emigración a Europa cifras baixas e predominio de retornos.

2.2. A emigración a Europa.- Emigración permanente a Europa (1 ano ou + duración) 3 etapas bien diferenciadas:a) Ata mediados S.XX (IIª Guerra Mundial) principalmente a Francia.

Procedencia: rural levantino.Perfil inmigrante: agricultores estacionais, obreiros de construcción e servizo doméstico e refuxidos G. Civil.

b) 1950-1973 maior auxe da emigración. Causas:

- reconstrucción ec de Europa tras II GM ampla oferta de emprego, para unha pob reducida polas mortes e baixa natalidade durante a guerra.

- Forte crecemento demográfico en España.- Excedentes de pob no campo pola mecanización.- Insuficiencia da industria española para absorber este excedente.

Procedencia: todas as rexións, sobre todo de Gal, And e Ext...

Destino: Francia, Alemaña, Suíza... Perfil: traballadores pouco cualificados (agricultores, peóns

da construcción, obreiros) desempeñando traballos duros e mal pagados, que non querían os traballadores autóctonos (servizo doméstico, peóns, xornaleiros, construcción...).

c) A partir de 1973 emigración permanente a Europa predominio retornos:

Causas: debido a crise enerxética de 1973 aumento paro e descenso demanda de man de obra en Europa.

Perfil: emigrante de tempada (ata 3 meses) e temporal (ata 1 ano) para traballar en tarefas agrarias, industria ou construcción.

Procedencia: And, Gal, Ext… Destino: Francia e Suiza.

2.3 Consecuencias das migracións exteriores.a) Demográficas: efectivos demográficos e cambios na súa

distribución desequilibrios da poboación (rexións desenvolvidas + poboadas e rexións atrasadas – poboadas).

b) Económicas: 2 tipos: Positivas:

- Saídas aliviaron forte crecemento natural e paro.- Divisas enviadas por emigrantes (remesas)

financiación desenvolvemento ec español e reducción déficit comercial. Negativas:

- Moitos aforros non se investiron nas áreas de partida dos emigrantes, senón en áreas distintas (grandes cidades industriais e turísticas) desequilibrios territoriais.

c) Sociais:- Desarraigo dos emigrantes (incorporación sociedade con lingua e costumes diferentes).- Malas condicións de vida iniciais (vivenda) e de traballo (salarios + baixos que a pob autóctona, maior frecuencia despidos).- Regreso a España problemas para encontrar traballo, vivenda e readaptación condicións de vida española.

3. INMIGRACIÓN ACTUAL.- Desde hai algúns anos España está recibindo un volume

importante de inmigrantes.- 3 tipos de inmigrantes:

a) Estranxeiros nacionalizados tras varios anos de permanencia no noso país, pasan a ser españois a todos os efectos.b) Inmigrantes legais con permiso de residencia que manteñen a súa nacionalidade.c) Inmigrantes ilegais sen permiso de residencia. Moi difíciles de conabilizar.

- Procedencia: Europa (UE, sobre todo, e países Europa leste), África (Marrocos e África subsahariana), América Latina (Ecuador, Colombia, Arxentina,…), Asia (China, sobre todo…).

- Destinos: áreas desenvolvidas (secundario e terciario Madrid, Cataluña, Val, Can…) e áreas agricultura desenvolvida (Andalucía,…).

- Causas e perfil do inmigrante:

Inmigrantes comunitarios: xubilados europeos por clima e nivel de vida, ou adultos atraídos por negocios.

Inmigrantes extracomunitarios: por motivos ec (moita pob e carencia recursos e traballo nos seus países de orixe) ou políticos (persecucións e falta dereitos) mozos en traballos de baixa cualificación (minería, construcción, agricultura, hostaleria, pesca, servizo doméstico).

- Consecuencias da inmigración: varios tipos: Demográficas: inmigración freno ao descenso natalidade por ter estructura demográfica + nova e menor control nat. Económicas: - Inmigrantes son considerados por algúns sectores de pob competidores no mercado de traballo, sen embargo adoitan desempeñar as tarefas máis duras e peor remuneradas = menos desexadas por traballadores españois.- Inmigrantes contribúen ao sistema de pensións e seguridade social, freando o descenso de pob activa actual (traballo inmigrantes garantía pensións para 1 millón de españois).

Sociais: inmigración problemas sociais: Aumento inmigración racismo e xenofobia

sectores de opinión favorables a devolución aos seus países, restrinxir dereitos, ou endurecer leis de estranxería para evitar efecto chamada de inmigracións ilegais.

Moitos inmigrantes padecen discriminación laboral e duras condicións de traballo (non contratos, non seguridade social, baixos salarios, moitas horas de xornada,…), e de vida (barrios marxinais e vivendas de mala calidade, hacinamento, sist camas quentes).

Discriminación social dos inmigrantes responsabilizados abusivamente de roubos, atracos, mafias, tráfico de drogas, prostitución…

Diferencias culturais, lingüísticas e relixiosas (polémica do velo islámico…) fan difícil integración e provocan tensións coa pob autóctona.

CRECEMENTO REAL DA POBOACIÓN

- Crecemento real da pob = crecemento natural e saldo migratorio.- Desde inicios S. XX a pob española duplicouse, pero este

crecemento non foi constante 3 etapas: Mediados S.XIX- Inicios S.XX: crecemento baixo por altas taxas natalidade e mortalidade (crecemento natural baixo) e emigración a ultramar. Inicios S. XX- 1975: alto crecemento (transición demográfica) por elevado crecemento natural, pero incremento estivo limitado por factores: epidemias (gripe, 1918), guerras (G. Civil, 36-39) e emigración a ultramar e a Europa. De 1975 en adiante: baixo crecemento por escaso crecemento natural actual (baixas taxas nat e mort). Retroceso demográfico sería maior, senón fora polo retorno de emigrantes e por chegada inmigrantes crecemento baixo e incluso negativo nalgunhas provincias.

ESTRUCTURA DA POBOACIÓN ESPAÑOLA

1. ESTRUCTURA POR SEXO E IDADE.

- Estructura por sexo = relación entre o número de homes e mulleres que compoñen a pob taxa de masculinidade e feminidade.

- Taxa de masculinidade = Nº homes x 100 / Nº mulleres.

- Taxa de feminidade = Nº mulleres x 100 / Nº homes.

- Sempre nacen + homes que mulleres (factores biolóxicos), pero co paso do tempo os dous sexos iguálanse en nº, e na idade anciá desequilíbranse a favor das mulleres por factores biolóxicos e hábitos de vida menos nocivos.

- Estructura por idade índice de avellentamento = porcentaxe de maiores de 65 anos nunha poboación. Se é maior a 12% = poboación envellecida.

- Índice de avellentamento = Pob > 65 anos x 100/ Pob total.- España ten estructura por idades envellecida: Mozos: (0-14 anos) porcentaxe desde principios de

século XX por descenso da natalidade 15% en España. A maior proporción atópse nas zonas de natalidade + alta (sur e arquipélagos) ou zonas anovadas por inmigración (Val, Mad, Cat…).

Adultos: (15-64) aumentaron 67% con poucas variación entre comunidades autónomas.

Anciáns: (+ 64) aumentaron media de 17%. Maior proporción no norte peninsular, afectada por reconversión industrial e emigración (Ast, CL, Gal,…) baixas taxas de fecundidade, alta esperanza de vida e sobreavellentamento causado polo retorno de antigos emigrantes.

- Causas do envellecemento: Descenso natalidade nº mozos. Aumento esperanza de vida nº vellos

- Consecuencias de envellecemento: Financiamento pensións: dependen das cotizacións que realizan os traballadores en activo en cada momento. activos e xubilados agravamento do problema. Sistema de saúde: anciáns consomen elevado número de recursos sanitarios (estancias en hospitais, receitas e visitas médicas) necesidade de recursos crecentes + gasto sanitario. Sociais: problemas de residencia, dependencia e de ocio necesidade de + residencias públicas e privadas, axudas para actividad diaria e actividades de ocio (excursións, centros de día, cursos…).

2. ESTRUCTURA ECONÓMICA DA POBOACIÓN.- Estructura ec da poboación inclúe o estudio da poboación activa

e o dos distintos sectores que contribúen a esa actividade (sectores ec).

2.1 A poboación activa.- Pob activa = conxunto de persoas de 16 e + anos que

subministran man de obra para a producción de bens e servizos ou que están dispoñibles para desempeñar esa actividade pob activa = poboación activa ocupada, como a desocupada que está buscando traballo.

- Pob inactiva = a que non ten traballo remunerado (pensionistas, rendeiros, estudiantes, amas de casa…)

- Existen diversos índices para medir a actividade dunha pob: Taxa de actividade: porcentaxe de activos dunha pob Taxa act = pob activa x 100/ pob total. Taxa de paro: porcentaxe de pob desocupada dunha pob total Taxa paro = pob act desocupada x 100/ pob act. Taxa de dependencia: relación entre pob dependente (anciáns, mozos) e pob adulta en idade de traballar Taxa dep = pob dependente x 100/ pob en idade traballar.

a) Taxa de actividade: evolución e variacións.1. Evolución: 2 etapas:

- Descenso ata década 80, causado por emigración e aumento taxa de dependencia, debida a prolongación escolaridade obrigatoria (que atrasa entrada de mozos en mundo laboral), á xeneralización da xubilación pagada e anticipación de xubilacións nalgúns casos- Aumento a partir 1987: por incorporación da muller ao mundo laboral, aínda que en nº menor que en outros países desenvolvidos.

2. Variacións da taxa de actividade:- En función do sexo: taxa actividade masculina descendeu ata datas recentes debido á crise ec e reconversión xubilacións anticipadas e paro. Taxa femenina, foi aumentando a partir de cifras baixas, por razóns ideolóxicas (cambio mentalidade sobre papel muller na sociedade), demográficas (control natalidade) e económicas (terciarización ec)

- En función da idade: as maiores taxas de actividade danse entre 25 e 54 anos entre homes e 20-24 entre mulleres. Caida posterior por formación de familias abandono de traballo plas mulleres en ocasións, por insuficiencia empregos a tempo parcial e garderías insuficientes e caras.

- En función do territorio: as taxas + altas corresponden a zonas con maior dinamismo ec (costa mediterránea, arquipélagos, Eus, Bar e Mad). Taxas baixas nas zonas con maior porcentaxe pob nova (And), envellecida (interior) ou afectadas por reconversión ind (Ast e Cantabria…).

b) Taxa de paro: evolución e variacións.1. Evolución: 3 etapas:

- Ata 1973: problema pouco grave (apenas 3% pob act) por emigración parte de activos e escasa incorporación da muller ao mundo laboral.- Entre 1973 e 1985: aumento taxa de paro por crise ec, reconversión industrial, retorno emigrantes, incorporación muller ao traballo, e inicio da demanda de emprego da xeración do baby boom.- Entre 1985 e 1995: o paro retrocedeu ata 1990 por mellora da ec, para volver a medrar ata 1995 por crise ec de comezos dos noventa, que freou a oferta de emprego.- A partir de 1995: descenso da taxa de paro (11% en 2002, 8,5% actual), debido á favorable coxuntura ec e a entrada no mercado laboral de xeración menos numerosas.

- 2. Variacións: Idade: forte desemprego xuvenil. Sexo: maior paro feminino. Nivel de instrucción: maior paro canto menor é a cualificación profesional por maior competencia. Época do ano: paro estacional (inverno por menor demanda sector hoteleiro). CCAA: paro maior nas de menor desenvolvemento ec e nas que constan con maior proporción pob moza altas taxas de paro en Andalucía, Est e baixas en Baleares, Nav, Mad…

2.2 Sectores económicos:- Evolución sectores económicos varias etapas:

A) Sector primario: actividades destinadas á obtención materias primas (agricultura, gandería…), etapas:

Inicios S. XX: sector predominante (63% de activos). Desde entón reduciuse por éxodo rural.

Guerra civil e posguerra (anos 30 e 40): recuperación por destrucción bélica, dificultades ec permanencia de pob activa en campo ou retorno a él, favorecido por política de colonización rural franquista.

Entre 1950-75: reducción sector primario ao acelerarse éxodo rural por mecanización agricultura.

Desde 1975: desaceleración do descenso (segue baixando pero lentamente) por detención éxodo rural por crise ec e porque xa se atopa en niveis baixos (6% pob activa).

B) Sector secundario: actividades destinadas á transformación das materias primas (industria e construción). Etapas:

Inicios S.XX: activos escasos (16%) debido ao insuficiente desenvolvemento industrial. Medrou considerablemente durante Ditadura Primo de Rivera por impulso á industria e obras públicas.

Guerra Civil e posguerra: paréntese no crecemento debido ás destruccións de industrias e mantemento ou retorno da pob no campo.

Década dos 60: aumento do sector secundario, debido a impulso industrial franquista (plans de desenvolvemento).

Desde 1975: pob activa na industria diminuíu, por crise industrial transvase pob activa hacia sector terciario e terciarización da industria (demanda de servizos á producción por parte da industria).

C) Sector terciario: act que proporcionan servizos (transporte, comercio…). Inicios S.XX con porcentaxes baixas (17,8%) pero medrou ao longo de todo o século, agás paréntese G. Civil emprego de maioría da pob activa na actualidade (+ do 65%). Causas:

Aumento nivel ec e nivel de vida. Cambios na industria (descenso pob activa na

industria por crise e introdución novas tecnoloxías terciarización da industria).

Incremento servizos públicos, por desenvolvemento administración das CCAA e do estado do benestar.

- Distribución espacial da pob activa por sectores ec (ainda que o sector terciario é maioritario):a) Importancia primario: interior peninsular, Gal e And.b) Importancia secundario: Navarra, Cat e Eus.c) Gran dominio do terciario: Madrid, áreas turísticas (Levante e arquipélagos)