MEKANISMOAK

MEKANISMOAK

AKLOPAMENDUAK ARDATZ EUSLEA (EJE): OSAGAI MEKANIKOAK EUTSI

ARDATZ ERAGILEA (ARBOL): POTENTZIA ETA ENERGIA TRANSMITITU. TORSIO INDARRAK JASAN BEHAR DITU

ARDATZ MARGUA

AKLOPAMENDUAK

AKLOPAMENDUAK

-AKOPLAMENDU ZURRUNAK.: LOTZEN DUTEN ARDATZAK ARDATZ GEOMETRIKO BERDINEAN DAUDE ETA BIRAK EMATERAKOAN EZ DUTE POSIZIOZ ALDATUKO.

-AKOPLAMENDU HIGIKORRAK.: HIGIKORTASUN, MAKURDURA, ERLATIBO BAT ONARTUZ ARDATZ ERAGILEAK LOTZEKO, HAU DA, ARDATZ GEOMETRIKOAK BAT EGITEN EZ DUENEAN ERABILTZEN DIRA.

-LOZAGIA AKOPLAMENDUAK.: BI ARDATZ ERAGILE NAHI DENEAN LOTU EDO ASKATZEKO AUKERA EMATEN DU.

AKLOPAMENDU ZURRUNAK

-MAHUKATXODUN AKOPLAMENDUA.

-PLATERTXODUN AKOPLAMENDUA.

AKLOPAMENDU HIGIKORRAK

-AKOPLAMENDU ELASTIKOAK.

-ANGELUA OSOTZEN DUTEN ARDATZENDAKO LOTURA: CARDAN ETA HOMOZINETIKOAK.

-ARDATZ PARALELOENDAKO LOTURA: OLDHAM GILTZADURA.

-AKLOPAMENDU IRRISTAGARRIAK.

AKLOPAMENDU HIGIKORRAK

AKLOPAMENDU HIGIKORRAK

AKLOPAMENDU HIGIKORRAK

LOZAGIA-AKLOPAMENDUAK -ZERRA HORTZEKO LOZAGIA.

-HORTZ LAUEZKO LOZAGIA.

-MARRUSKADURAZKO LOZAGIA.

LOZAGIA-AKLOPAMENDUAK

LOZAGIA-AKLOPAMENDUAK

KALKULURAKO KONTZEPTUAK

TRANSMIZIO ERLAZIOA: i . i = N2/N1 = M1/M2 ( BIADURA ETA MOMENTUAREN ARTEKO ERLAZIOA

NABARIA DA)

MUGIMENDUA TRANSMITIZEKO ERABILTZEN DIREN MEKANISMOEI ESKER, MUGIMENDUAREN MAGNITUTE BATZUK ALDA DITZAZKEGU, HAIN ZUZEN ERE, ABIADURA ETA MOMENTUA. ALDAKETA HORI MATEMATIKOKI ADIERAZTERAKOAN, BI MAGNITUTE HAUEK MUGIMENDUAREN SARRERA MEKANISMOA ETA IRTEERA MEKANISMOA ERLAZIONATUZ LORTZEN DA, BERE IZENA TRANMIZIO ERLAZIOA DA.

BIRAKETA ABIADURA, UNITATEEN ARABERA, BI MODUTAN ADIERAZ DAITEKE:

= rad/s N = b.m. (rpm) bira minutuko.

MOMENTUA, PAR EDO PAREA MODUAN ERE EZAGUTZEN DA.: INDAR BAT, ARDATZ BATEKIKO BIRAK EMAN DEZAKEEN GORPUTZ BATEAN EZARTZEN DENEAN BIRAKETA MUGIMENDU BAT SORTARAZTEN DA. BIRAKETA HORREN INTENTSITATEA NEURTZEN DUEN MAGNITUTEARI MOMENTUA DEITZEN ZAIO.

M = F . r = (N.m)

AURREKO FORMULAN ERRAPARTUZ GERO, ONDORENGO ONDORIO HAUEK LORTZEN DITUGU:

i>1 : SISTEMA BIDERKATZAILEA DUGU. ABIADURA HANDITZEA LORTZEN DA, BAINA MOMENTUA TXIKITZEN DA.

i<1 : SISTEMA ERREDUKTOREA DUGUA. ABIADURA MOTELTZEN DA, BAINA MOMENTUA HANDITZEA LORTZEN DA.

POTENTZIA: P= M . ω = (Nm.rad/s = W)

= 2pN/60

MARRUSKADURA BIDEZKO TRANSMIZIOA

UKITZEN DIREN BI GURPILEN ARTEAN SORTARAZTEN DEN MARRUSKADURAREN BIDEZ MUGIMENDUA BATETIK BESTERA IGORRI EGITEN DA.

- GURPILAK IRRIST EZ DAITEZEN, MARRUSKADURA KOEFIZIENTA ALTUKO MATERIALEKIN EGITEN DIRA.

- TRANSMIZIO MOTA HAU OSO GERTU DAUDEN ARDATZEN ARTEAN ETA POTENTZIA TXIKIETARAKO ERABILTZEN DA.

- OSO ERREZA EKOIZTEKO, EZ DU IA MANTENURIK BEHAR, ETA EZ DU ZARATARIK EGITEN.

KANPOKO GURPILEN ARTEKOA.: PIEZA ZILINDRIKOAK DIRA. KANPO ALDEEN ARTEKO MARRUSKADURAREN BITARTEZ MUGIMENDUAREN TRANSMIZIOA EMATEN DA. BIRAKETA ZENTZU ALDAKETA

SORTZEN DA.

BARNE GURPILEN ARTEKOA.: PIEZA ZILINDRIKOAK DIRA. KONTAKTUA GURPIL HANDIAREN BARNE ALDEAREN ETA TXIKIAREN KANPO ALDEAREKIN IZATEN DA. EZ DU ZENTZU ALDAKETARIK SORTZEN.

TRONKOKONIKOA.: PIEZAK KONO FORMAKOAK DIRA. KANPO ALDEEN ARTEAN EMATEN DA KONTAKTUA. ARDATZAK PARALELOAK EZ DIRENEAN ERABILTZEN DIRA. ZENTZU ALDAKETA SORTZEN DA.

TRANSMIZIO ERLAZIOA:

TRANSMIZIO ERLAZIOA:

TRANSMIZIO ERLAZIOA:

MARRUSKADURA BIDEZKO TRANSMIZIOA

UHALA-POLEAREN BIDEZKO TRANSMIZIOA

TRANSMIZIO MOTA HONETAN BI POLEA UHAL MALGU BATEN BIDEZ ELKAR LOTZEN DIRA. UHAL HORREK MUGIMENDUA TRANSMITITUKO DU POLEA BATETIK BESTEA. MARRUSKADURA AZALERA HANDIAGOA DENEZ ESFORTZU ALTUAGOAK IGORRI DEZAKE,HORREGATIK MARRUSKARURAREN BIDEZKO TRANSMIZIOA BAINO GEHIAGO ERABILTZEN DA. ERRENDIMENDUA HOBETZEKO UHALAK EGOKI TENKATU BEHAR DIRA.

TRANSMIZIO ERLAZIOA:

UHAL ETA POLEA MOTAK:

ABANTAILAK:

- DISTANTZIA HANDIRA DAUDEN ARDATZEN TRANSMIZIO ALHALBIDETZEN DU. FUNTZIONAMENDU LEUN ETA ISILA. DISEINU ERRAZA ETA FABRIKAZIO KOSTU BAXUKOA.

DESABANTAILAK:

- TOKI GEHIEGI BEHAR DU. ABIADURA HANDIETAN UHALA IRRIST EGIN DEZAKE. IGOR DEZAKEEN POTENTZIAK MUGATUAK DIRA.

UHALA-POLEAREN BIDEZKO TRANSMIZIOA

ENGRANAIEN BIDEZKO TRANSMIZIOA

GEHIEN ERABILTZEN DEN TRANSMIZIO MOTA DA. ABANTAILAK:

- GURPILEK EZIN DUTE IRRIST EGIN.

- ESFORTSU OSO HANDIAK IGOR DEZAKETE.

- TRANSMIZIO ERLAZIOA KONSTANTE MANTENTZEN DA.

ARDATZ ETA HORTZEN FORMEN ARABERA SAILKATZEN DIRA:

-ARDATZAK PARALELOAK BADIRA:

- HORTZ ZUZENAK.

- HELIKOIDALAK.

- V FORMAKOAK.

- EPIZIKLOIDALAK.

-ARDATZAK ELKARTZUTAK BADIRA:

- MOZTEN DIREN ARDATZAK.: ENGRANAI KONIKOAK

- GURUTZATZEN DIREN ARDATZAK: TORLOJU AMAIGABEA,

HIPIDEA ETA ENGRANAI HELIKOIDALAK.

TRANSMIZIO ERLAZIOA. i = N2/N1 = Z1/Z2

(NON Z ENGRANAIAREN HORTZ KOPURUA DEN)

ENGRANAIEN BIDEZKO TRANSMIZIOA

ARDATZ PARALELO ETA HORTZ ZUZENEKO ENGRANAIEN ARTEKO TRANSMIZIOA.

- SISTEMA HONEK SORTZEN DITUEN ZARATA ETA DARDARRENGATIK ABIADURA TXIKIKO ARDATZETAN ERABILTZEN DA.

- POTENTZIA BAJUAK TRANSMITIZEKO ERABILTZEN DA.

- EKOIZTEKO ERREZENAK

- TRANSMIZIOA ENGRANATURIKO HORTZ BAKARREAN GERTATZEN DA.

HORTZ ZUZENEKO ENGRANAI BATEN PARAMETROAK:

dj: JATORRIZKO ZIRKUNFERENTZIAREN DIAMETROA.

TRANSMIZIO ERLAZIO BERDINA IZANGO LUKEEN MARRUSKADURAREN BIDEZKO GURPILAREN ZIRKUNFERENTZIA DA.

dk: KANPO ZIRKUNFERENTZIAREN DIAMETROA.

HORTZEN GAINZALAK ELKARTUZ IRUDIKATZEN DEN ZIRKUNFERENTZIA.

db: BARNE ZIRKUNFERENTZIAREN DIAMETROA.

HORTZEN OINARRIAK ELKARTUZ IRUDIKATZEN DEN ZIRKUNFERENTZIA.

Jatorriko zirkunferentzia

dk

db

dj

m: MODULOA. dk -TIK dj -RA DAGOEN TARTEA (mm –tan). HORTZAREN ALTUERA ADIERAZTEN

DU. ADDENDUM IZENA HARTZEN DU. ENGRANAIEK MODULU BEREKOAK IZAN BEHAR DUTE ONDO ENGRANATZEKO. MODULUAREN NEURRI NORMALIZATUAK (UNE 18001).

P: HORTZ-NEURRIA (PASO):BI HORTZEN ARTEKO DISTANTZIA. ZIRKUNFERENTZIAREN LUZERA

KONTUTAN HARTZEN BADA (PERIMETROA):

P.Z = p. dj → P/p = dj/Z → m = dj / Z (Z: HORTZ KOPURUA)

→ P= p.m

dj

dj

ARDATZ PARALELO ETA HELIKOIDALDUN ENGRANAIEN ARTEKO TRANSMIZIOA.

- HORTZAK, BERE ARDATZAREKIKO, OKERTUTA DAUDE.

- HORTZ BAT BAINO GEHIAGO ENGRANATURIK DAUDE.

- ZARATA ETA DARDAR GUTXIAGO.

- POTENTZIA HANDIKO TRANSMIZIOETAN ETA ABIADURA HANDIETARAKO.

- GARESTIAGOAK, EKOIZTEKO ZAILAGOAK.

- ARDATZ-INDARREN ONDORIOZ POTENTZIA GALTZEN DA. (AXIAL)

ENGRANAIEN BIDEZKO TRANSMIZIOA

ARDATZ PARALELO ETA V FORMAKO ENGRANAIEN ARTEKO TRANSMIZIOA.

- HELIKOIDALEN ABANTAILAK DITU.

- ARDATZ-INDARRAK KONPENTSATU.

ARDATZ PARALELO ETA ENGRANAI EPIZIKLOIDALEN BIDEZKOA.

BARNETIK HORTZAK DITUEN KOROA BATEZ, ZENTRUAN DAGOEN PINIOI BATEZ

( PLANETARIO IZENEKOA) ETA BESTE HIRU PINIO TXIKIZ OSATUTA DAGO

(SATELITEAK IZENA DUTENAK, HAUEK SATELITE EUKARRIARI LOTUTA DAUDE).

ADIBIDEA: KOTXEEN DIFERENTZIALA.

MOZTEN DIREN ARDATZ ELKARTZUTEN ARTEKO TRANSMIZIOA.

KASU HAUETAN ENGRANAI KONIKOAK ERABILTZEN DIRA. HORTZEN FORMAREN ARABERA BEREIZTEN DIRA:

- HORTZ ZUZENEKO ENGRANAI KONIKOAK.

- HORTZ HELIKOIDALEKO ENGRANAI KONIKOAK.

ENGRANAIEN BIDEZKO TRANSMIZIOA

GURUTZATEN DIREN ARDATZ ELKARTZUTEN ARTEKO TRANSMIZIOA.

HIRU MODUTAN EGIN DAITEKE: TORLOJU AMAIGABE-KOROA, HIPOIDE EDO ENGRANAI HELIKOIDELEEN BITARTEZ.

i = 1/Z2

ENGRANAIEN BIDEZKO TRANSMIZIOA

KATE ZINETIKOA. ENGRANAI TRENA.

GURPIL HORZDUN TRANSMIZIO SISTEMA BATEAN ENGRANAI PARE BAT BAINO GEHIAGO DAGOENEAN, ENGRANAI TRENA DEITZEN ZAIO. NAHIKO ARRUNTA DEN TRANSMIZIO SISTEMA BAT DA APLIKAZIO UGARI DITUENA, ADIBIDEZ, KOTXEEN MARTXA ALDATZEKO KAXA. ZERGAITIK ERABILTZEN DA:

- ENGRANAI PARE BATEKIN EZINEZKOA DEN TRANSMIZIO ERLAZIO BAT LORTZEKO.

- TRANSMIZIO ERLAZIO MAILA DESBERDINAK MEKANISMO BAKAR BATEN LORTZEA.

- URRUNEGI DAUDEN ARDATZEN ARTEAN MUGIMENDUA TRANSMITITZEKO

- MUGIMENDUAREN ZENTZU ALDAKETARIK SORTARAZTEKO.

SISTEMA HAUEK IKUR BEREZIEZ ADIERAZTEN DIRA.

- ARDATZ ERAGILEAK ZENBAKI ERROMATARREZ BEREIZTEN DIRA.

- ENGRANAIAK X DUEN LAUKI ZUZEN BATEZ. ONDOAN Z HIZKIA DARAMATE.

NOLA LORTU SISTEMA OSOAREN TRANSMIZIO ERLAZIOA:

io = iI-II * iII-III * iIII-IV * ... * i (n-1)-n

= Z1*Z3*Z5*...*Z(ERAGILEA) /Z2*Z4*Z6*...*Z(GIDATUA)

= (N2/N1)*(N3/N2)*(N4/N3)*...* (Nn/Nn-1) = Nn/N1

ENGRANAIEN BIDEZKO TRANSMIZIOA

ABIADURA KAXA

Makina eragile batetik abiaduraren eta biraketa-momentuaren konbinazio desberdinak lortzeko engranajeen kaxa.

KATEAREN BIDEZKO TRANSMIZIOA ARDATZEN ARTEAN DISTANTZIA HANDIA DAGOENENAN ERABILTZEN DEN SISTEMA. TRANSMIZIO JARRAITSUA, GORA BEHERA BARIK NAHI DENEAN. HAUTSA DAGOEN GIROETARAKO APROPOSA. OSO IRAUNKORRA. ZARATATSUA ETA OLIOZTATU BEHARREKOA.

TRANSMIZIO ERLAZIOA: ENGRANAIETAN ERABILTZEN DENAREN BERDINA.

UHAL HORZDUNAREN BIDEZKO TRANSMIZIOA ARDATZEN ARTEAN DISTANTZIA HANDIA DAGOENENAN ERABILTZEN DEN SISTEMA. TRANSMIZIO JARRAITSUA, GORA BEHERA BARIK NAHI DENEAN. OSO ISILA DA ETA EZ DU OLIOZTATZERIK BEHAR. ERABILPENAREKIN URRATU EGITEN DA ETA HORREGATIK MAIZTASUNEZ ALDATU BEHAR DA.

TRANSMIZIO ERLAZIOA: ENGRANAIETAN ERABILTZEN DENAREN BERDINA.

ARTIKULAZIO BIDEZKO TRANSMIZIOA LEHEN MAILAKO PALANKEN ANTZEKO FUNTZIONAMENDUA DUTE. TRANSMITITU NAHI DEN MUGIMENDUAREN ZENTZUAREN ARABERA SAILKA DITZAKEGU:

- KONTRAKO ZENTZUA.

- ZENTZU BERDINA.

- BESTE ZENTZU BAT.

MAKINA SINPLEEN ATALEAN IKUSITAKO KASUAK DIRA. POLEA ETA POLIPASTOA.

SOKA,ALANBRE ETA ARTIKULAZIO BIDEZKO TRANSMIZIOA EFEKTU IKUSGARRIAK SORTZEN DIRA ELEMENTU HAUEK ELKARTUTA. BIZIKLETEN FRENUAK EDO KOTXEETAKO ESKU FRENUA ADIBIDEZ.

SOKA EDO ALANBRE BIDEZKO TRANSMIZIOA

MUGIMENDUAREN TRANSMIZIOAN ERABILTZEN DIREN IKURRAK

MUGIMENDUAREN TRANSMIZIOAN ERABILTZEN DIREN MEKANISMOEN ERRENDIMENDUAN ERAGINA DUTEN

ALDERDI BATZUK.

MEKANISMOAK

PINOI-KREMAIERA

MEKANISMO HONEN BITARTEZ, BIRAKETA MUGIMENDUA ZUZEN BATEAN BIHURTZEKO ERABILTZEN DA. HORZDUN GURPILARI PINOI DEITZEN ZAIO ETA HORZDUN BARRARI KREMAIERA. HORTZAK ZUZENAK EDO HELIKOIDALAK IZAN DAITEZKE.

BATA ZEIN BESTEA FINKATUZ ERABILPEN DESBERDINETAN AURKI DAITEKE MEKANISMO HAU.

PINOIAK ETA KREMAIERAK MODULU BERDINEKOAK IZAN BEHAR DIRA. KALKULUETAN KREMAIERA ERRADIO INFINITUA DUELA ONARTZEN DA.

KREMAIERAREN DESPLAZAMENDUA:

d=P*Z*N (PASOA*PINOIAREN HORTZ KOPURUA*PINOIAREN BIRA KOPURUA)

TORLOJU-AZKOINA

LOTURA SISTEMAZ GAIN, MEKANISMO HONEN BITARTEZ, BIRAKETA MUGIMENDUA ZUZEN BATEAN BIHURTZEKO ERABILTZEN DA BAITA ERE.

ARDTZ ETA ZULO HARIZTATUA DUTEN BI PIEZEA OSOATUA DAGO. LEHENAK TORLOJU IZENA HARTZEN DU ETA BIGARRENAK AZKOINA.

AZKOINA FINKATZEN BADA, ARDATZARI BIRAK EMATERAKOAN LORTUKO DUGU AZKEN HAU ZUZEN MUGITZEA.

ERABILPENA: - PISUAK MUGITZEKO EDO OBJETUAK EUSTEKO.

- OBJETUEN POSIZIOA ZEHAZTATZEKO.

Fb*2pR = Ft*p

Fb:BIRADERAN EGINIKO INDARRA

R: BIRADERAREN BESOA

Ft=TORLOJUAK EGINGO DUEN INDARRA

P: TORLOJUAREN PASOA.

a = n*p

a: ARDATZAREN BIRA BATERAKO ZENBATEKO DEN ZUZENEKO DESPLAZAMENDUA.

n: ARDATZAREN ZENBATEKO HARI SARRERA

p=TORLOJUAREN PASOA.

BIELA-BIRADERA

BIRAKETA MUGIMENDUA ALDIZKAKO ZUZEN MUGIMENDU BATEAN BIHURTZEKO.

Biradera

Enboloa

BIELA-BIRADERA SISTEMAREN IDEIA JARRAITUTA BARNE ERREKUNTZA MOTORRETAN PISTOI-BIELA-BIRABARKI . BERTAN, ALDIZKAKO MUGIMENDU ZUZENA BIRAKETA MUGIMENDU BATEAN BIHURTZEN DA.

Birabarkia

Biela Pistoia

Pistoia

ESPEKA-ESZENTRIKOA

ESPEKA FORMA IRREGULARRA DUEN DISKO BAT DA. ESPEKAK EMATEN DITUEN BIRAK ,ALDIZKAKO MUGIMENDU LINEAL BATEAN BIHURTZEKO, BERAREKIN BATERA DOAN HAGATXO BAT BEHAR DU, JARRAITZAILEA DEITZEN DENA.

MOTAK

ESPEKA-ESZENTRIKOA

ESZENTRIKOA: FIGURA GEOMETRIKO DUEN PIEZA BAT DA ZEIN BERE BIRA ARDATZA EZ DATOR BAT BERE ZENTRU GEOMETRIKOAREKIN. BIRAKETA ARDATZA ETA ZENTRU GEOMETRIKOAREN ARTEAN DAGOEN DISTANTZIARI ESZENTRIKOA DEITZEN ZAIO. HAGATXO BAT JARTZEN BADUGU BIRAK EMATEN DUEN PIEZA HORREKIN KONTAKTUAN, FIGURAREN BIRAK ALDIZKAKO MUGIMENDU LINEAL BATEAN BIHURTU DITZAZKEGU.

TRINKETEA TRINKETEAK ARDATZ BATEN BIRAKETA ZENTZUREN BATEAN GALARAZTEN DU. ARRUNTENAK HORZDUN GURPIL ETA ZIRI (UÑETA) BATEZ OSATUTA DAUDE. ZIRI HONEK UZTEN DIO GURPILARI ZENTZU BATEAN MUGITZEN BAINA KONTRAKOAN EZ.

GURPIL ASKEA ARDATZ ERAGILE BATI LOTZEN ZAION ELEMENTUA DA. EGOERA BATZUTAN MUGIMENDUA TRANSMITITZEN DU ETA BESTE BATZUTAN EZ, BIZIKLETEN ATZEKO GURPILAREKIN GERTATZEN DEN MODURA.