O DISCURSO DO MÉTODORené Descartes

Daniel Rivera RamosFilosofía e Cidadanía. Curso 09-10Profesor: Luis Martínez Costas

• O Discurso do método é a principal obra escrita por René Descartes e é a obra fundamental do Racionalismo (S.XVII) con implicacións para o desenvolvemento da filosofía e da ciencia.

• Publicouse de forma anónima en Leiden (Holanda) no ano 1637. Constituía, en realidade, o prólogo a tres ensaios: Dióptrica, Meteoros e Xeometría; agrupados baixo o título conxunto do Ensaios filosóficos.

• René Descartes naceu en A Haye en Touraine, 31 de marzo de 1596 e morreu en Estocolmo, 11 de febreiro de 1650) foi un filósofo, matemático e científico francés

• Considerado o pai da filosofía moderna e do Racionalismo

• As súas principais obras son:O Discurso do método e Meditacións metafísicas

René Descartes

RACIONALISMO

• El racionalismo é unha corrente filosófica que apareceu en Francia no S.XVII, formulada por René Descartes

• É un sistema de pensamento que acentúa o papel da razón na adquisición do coñecemento.

• Características:

1. Confianza no poder da razón

2. Postulación de ideas innatas

3. Utilización do método lóxico-matemático

4. Recuperación de doutrinas clásicas

5. Crítica e revisionismo

• Outros representantes: Spinoza e Leibniz

Baruch Spinoza

Gottfried Leibniz

ESTUDIO PRELIMINAR

1. Situación histórica

• Ca publicación do Método do Discurso (1637) comeza a filosofía moderna.

• Definición da razón como fonte principal de coñecemento e seguro criterio de verdade.

A) Búsqueda dun “Ars inveniendi” (novo método)

• Búsqueda dun método que caracteriza o comezo da Idade Moderna.

• Caída da Escolástica e das súas autoridades (Aristóteles e Tomé de Aquino) debido á incapacidade do sistema de crenzas e ideas e xorde unha nova concepción do mundo e da vida.

• Reemplazamento do siloxismo. É un razoamento deductivo que ten a súa orixe nunha verdade xeral. Hai dúas premisas: maior (enuncia o principio xeral) e a menor (caso particular do principio xeral). Das premisas extráese unha conclusión.

B) Crítica ó siloxismo

• Bacon: O siloxismo non é aplicable ós principios das ciencias. Sólo serve para impoñer o asentimento.

• Descartes: O siloxismo é inútil para a investigación da verdade das cousas,serve para expoñer outras razóns coñecidas con facilidade.

• Se non hai verdades xerais,non hai premisa maior e non hai siloxismo.

• A Escolástica adquiría os principios xerais mediante a fé,cando caeu o siloxismo perdeu a súa validez.

2. A razón como criterio de verdade

A) Que é un criterio de verdade?

• É o patrón que utilizamos para determinar a verdade ou falsedade dun xuízo.

• Dentro dos criterios de verdade destacan:o de autoridade e o empírico.

B) As matemáticas e as verdades de razón.

• As verdades matemáticas non se basean na experiencia.

• As proposicións matematicas dependen da razón e denomínanse verdades da razón.

• Aritmética e Xeometría son as únicas ciencias capaces de proporcionar un coñecemento certo e indudable.

• Uso das matemáticas para a búsqueda das primeiras verdades certas.

3. A filosofía cartesiana

• Os primerios principios teñen que ser evidentes e indudables.

• Uso da “dúbida metódica” para eliminar toda falsa verdade e observar se queda algo que realmente sexa capaz de resistir a dúbida.

A) Dúbida metódica.

• Descartes duda de todas as cousas e considera falso o que se poida poñer en duda.

• As cousas simples e universais son verdadeiras e existentes,de cuxa mestura están formadas as imaxes das cousas que residen no noso pensamento (natureza corporal, extensión, figura, magnitude e unidade).

• As cousas compostas son dudosas e incertas(astronomía,física,mediciña…)

• Aritmética, xeometría…tratan de cousas simples e xerais que son certas e indudables.

B) Penso, logo existo (cogito ergo sum)

- Primeira verdade indudable,arranque da súa filosofía.- Verdade inmediata captada polo espírito.- Non é unha novidade:San Agostiño (“Se me engaño,existo”).- A proposición do cogito ergo sum alcánzase coa duda metódica.

- Función dobre:1. Señala o tipo exemplar de proposición verdadeira e prepara a radical

distinción entre corpo e alma.2. O criterio de verdade é o de evidencia racional que se caracteriza pola

claridade e a distinción.

- Paso do pensamento como actividade a cousa que pensa.- Pensamento como actividade exclusiva do entendemento e estado

psíquico.- Pensamento como actividade exclusiva do entendemento e estado

psiquico.- O ser humano é unha cousa que pensa (res cogitans).

C) A existencia de Deus

• Certeza da propia existencia como cousa pensante

• Pensamento como imaxes das cousas (ideas).Poden ser:innatas,adventicias ou ficticias.

• Deus como substancia infinita,eterna,inmutable,independente,omnisciente e omnipotente.

• Probas da existencia de Deus:basadas no principio de causalidade

1. Presenza en nós da idea de perfecto e infinito.

2. Feito de que poseemos a idea do perfecto,polo tanto existimos.

• Terceira proba.Argumento ontolóxico:teño a idea dun ser perfecto,a súa existencia é inseparable da súa esencia.

D) Existencia das cousas materiais

• A proba da existencia das cousas e do mundo físico supón a proba da existencia de Deus e a imposibilidade de que Deus nos engane.

• Orde da exposición:

1. Dúbida metódica.

2. Afirmación da primeira verdade (cogito ergo sum).

3. Derivación da evidencia como criterio de verdade.

4. Demostración da existencia de Deus e das cousas materiais.

4. O Método.

A) Importancia do método.

• Bacon:A escaseza de coñecementos logrados ó longo da historia foi debido a falta dun método seguro.

• O método é necesario para a investigación da verdade e é moito mais satisfactorio non pensar xamais en buscar a verdade que buscala sen método.

B) O método cartesiano

• A evidencia como criterio de verdade definido pola claridade e a distinción:

1. Claro e todo aquelo manifesto nun espirito atento

2. Distinto é todo aquello preciso e diferente dos demais

• A evidencia caracteriza o coñecemento científico e se opón á probabilidade e a verosimilitude.

• A través da intuición se alcanza un coñecemento evidente

• Evitar a precipitación e a prevención.

1. A precipitación é tomar como verdadeiro unha idea confusa,non distinta.

2. A prevención é negar a aceptación dunha idea distinta pero clara.

• A través da evidencia xorden tres preceptos:

1. Non xuzgar antes antes de que o xuízo aparezca como evidente.

2. Non xuzgar a base das ideas preconcibidas.

3. Non xuzgar mais alá do que sexa claro e distinto.

• Concepto de dificultade como todo aquello que se atopa entre a verdade e a falsedade.A división das dificultades ten un límite representado polas naturezas simples.

• A finalidade da división é alcanzar as naturezas simples(elementos indivisibles que forman o último termo do coñecemento e do análise e o primeiro termo da síntese.Son captados por intuición).

• O rematar a intuición,comeza a dedución (operación pola cal se infire unha cousa de outra) Simple,directa e inmediata.Implica unha sucesión de intuicións. Permite o paso da evidencia dunha verdade a evidencia doutra nova.

• Uso das Matemáticas como modelo,porque so ela logra alcanzar demostracións certas e evidentes.

• Pasos do sistema cartesiano:

1. Dividir as difcultades para alcanzar as naturezas simples.

2. Alcanzar por deducción o coñecemento complexo.

3. Revisar a cadea deductiva para comprobar que non houbo erros.

VIDA E OBRAS DE DESCARTES

Infancia e adolescencia

• Descartes naceu o 31 de marzo de 1596 na Haye en Touraine.

• Terceiro fillo dunha familia acomodada

• A súa nai morre en 1597

• Pasa a infancia coa súa avoa

Haye en Touraine

Educación• Dende 1606 ata 1614 estudiou na

Flèche.

• Enseñanza do primeiro ano baseada en textos de Aristóteles.

• Estudio do segundo ano baseado en física e matemáticas.

• O terceiro ano estudio da Metafísica de Aristóteles. A Flèche

Universidade

• Os 18 anos,ingresa na Universidade de Poitiers.

• En 1616 aproba a licenciatura en Dereito

• Foi un alumno sobresainte

Universidade de Poitiers

Etapa investigadora• Conoceu a Isaac Beeckman que o

iniciou nas matemáticas e na física.

• Dende 1619 a 1628 dedícase o estudo das matemáticas e a viaxar.

• Pasa gran parte da súa vida en Holanda e visitou ás veces, Francia.

• Durante esta etapa da súa vida escribe a maioria das súas obras Lugares por onde viaxa Descartes

Falecemento• En setembro de 1649 a raíña

Cristina de Suecia chamouno a Estocolmo.

• Debido a unha pulmonía morre Descartes o 11 de febreiro de 1650.

• Foi enterrado en Estocolmo e en 1666 os seus restos foron levados a París e sepultados en Santa Xenoveva.

Sepultura de Descartes(centro)

Obras de Descartes

1629: Reglas para a dirección do espírito (publicado póstumamente en 1671),

1633: Tratado do mundo (publicado tras a súa morte en 1667)

1637: Discurso do método (obra máis importante)

1641: Meditacións da filosofía primera (en latín)(en 1647 en francés

A edición do 47 incorpora as Obxecions e Respostas :1644 en latíne 1647, edición francesa

1649: Principios de filosofía

1637: As pasións da alma

1664: Xeometría (primeira edición en francés )

ESTAS SON ALGUNHAS DAS

OBRAS MÁIS IMPORTANTES DE

DESCARTES

Discurso do método para dirixir ben a razón e buscar a verdade nas

ciencias

Contido do Discurso Primeira parte: Diferentes consideracións sobre as ciencias.

Segunda parte: Reglas principais do método

Terceira parte: Reglas da moral extraídas do método

Cuarta parte: Probas da existencia de Deus e da alma humana

Quinta parte: Orde das cuestións de física e mediciña que investigou e diferencia entre a nosa alma e a dos animais.

Sexta parte: Requisitos necesarios para a investigacion da natureza que se logrou e motivos polos que escribiu.

Primeira parte Autobiografía intelectual na que Descartes pon en dúbida todos os

coñecementos aprendidos ó longo da súa educación.

Descartes propón un novo método para chegar a un saber que sexa seguro.

Realiza una rotunda crítica das ciencias e da filosofía escolástica do seu tempo.

Admite que só as matemáticas e o coñecemento de outras persoas, mediante os viaxes, ofrecen un saber seguro.

Descartes termina rexeitando tamén os viaxes debido a que as contradiccións que existen entre uns pobos y outros non lle permiten descubrir a verdade.

Conclúe dicindo que a única forma de encontrar a verdade é en un mesmo.

Segunda parte

Sinala que as ciencias ó haber sido realizadas por múltiples autores, cada un coa súa diferente opinión, non son portadoras dun verdadeiro saber.

Propón a renuncia desta diversidade de opinions que nos foron ensinadas e no seu lugar elexir outras coa nosa propia razón.

As crenzas ás que nos educaron dependen do entorno no que nos desenvolvimos e das persoas que nolas inculcaron.

Intento de reforma das crenzas distinguindo o verdadeiro do falso pero mantendo un cimento persoal.

A reforma expón cómo Descartes levou a cabo unha reforma do seu propio pensamiento.

Duda metódica: Descartes duda de forma metódica e provisional de todo o que lle rodea.

Exposición dos fundamentos do seu novo método, encontrados na lóxica, no análise xeométrico y na álxebra.

CATRO FUNDAMENTOS:

“O primeiro, non admitir xamais cousa algunha como verdadeira sin haber coñecido con evidencia que así era."

“O segundo, en dividir cada unha das dificultades que examinarei, en tantas partes fose posible e en cantas requirise a súa mellor solución.”

“O terceiro, en conducir con orde os meus pensamentos, comezando polos obxetos máis simples e máis fáciles de coñecer, para ascender pouco a pouco, gradualmente, ata o coñecemento de os máis compostos, e incluso supondo un orde entre os que non se preceden naturalmente" .

“E o último, en facer en todo recontos tan integrais y unhas revisións tan xerais, que llegase a estar seguro de non omitir nada."

Terceira parte

Mentres se dedica a dudar de todo, ten que crear unha moral provisional que rixa a sua vida. Esta moral provisional tiña unha serie de máximas:

A primeira consistía en obedecer as leis e costumes do seu país, conservar a relixión e guiarse polas opinions máis moderadas.

A segunda máxima consistía en ser o máis firme e o máis decidido nas accions e en seguir, ca mesma firmeza, as opinions máis dudosas como se foran verdadeiras.

A terceira máxima consistía en cambiar os propios desexos antes que o orde do mundo. Afirma que nada agás os pensamentos están enteiramente no noso poder.

Como conclusión a su moral provisional decide dedicar toda a sua vida a cultivar a razón e a avanzar no coñecemento mediante o uso do seu método. Para poñelo en práctica, Descartes decide poñerse a viaxar e conversar cos homes. Durante nove anos se encarga desta tarefa. Avanza moito no coñecemento da verdade pero non consigue encontrar os fundamentos dunha filosofía “máis certa que a vulgar”.

Cuarta parte

É o capítulo central do Discurso do método .Descartes crea unha nova filosofía. Crea un primeiro principio para a sua nova filosofía. "Penso, logo existo": a partir de este principio Descartes establece a existencia de Deus.

O primeiro argumento que dá para xustificar a existencia de Deus é, que se temos conciencia da nosa natureza imperfecta, é porque sabemos en qué consiste unha natureza perfecta.

O segundo argumento parte da nosa propia imperfección, posto que, se nós que coñecemos o que é perfecto, nos hubésemos creado a nós mesmos nos fixéramos perfectos. Polo tanto se require un creador do noso ser, que ten en sí esas perfeccions, Deus, do cal depende todo e sen o cal nada podría existir.

O último argumento que dá para xustificar a existencia de Deus é que Deus, entendido éste como a perfección, é o maior que pode pensarse. Deus ten que existir ("argumento ontolóxico" - tomado de San Anselmo) posto que si non, podría pensarse en algo máis perfecto e entón, eso sería Deus.

A existencia de Deus nos demostra a existencia do mundo, posto que Deus ó ser infinitamente bo e veraz non pode permitir que nos enganemos ó crer que o mundo non existe, é así como Deus nos garantiza a evidencia das nosas ideas.

Pero Descartes, ó final, ainda tendo en conta o dito, afirma que é noso deber y non o de Deus, librarnos das ilusions e evitar os erros.

Quinta parte

Abarca a explicación da formación do mundo organizándo todo en torno ó problema da luz: o sol producea, os ceos transmitena, a terra e os planetas reflexana, e o home é o seu espectador.

Establece as principais funciones dun ser vivo(nutrición,relación e reproducción)

Sosten que o corazon se dilata y se contrae debido ó calor que emana e grazas a eso os “espíritos animais” son transportados a os diferentes órganos.

Distinción do home frente aos animais porque carecen de pensamiento ou alma racional. Afirma que o organismo dos animais é unha complexa máquina automática. Demostra que a alma dos animais(alma sensitiva) é inferior á humana, debido a que os animais non usan a razón, e non son seres intelixibles, e que a alma do home é independente do corpo e inmortal.

Sexta parte

Descartes establece unha serie de reflexions sobre o alcance da investigación científica e se cuestiona a publicación das suas investigacions debido as razons a favor e en contra:

reflexions sobre o alcance da investigación científica:

o progreso da ciencia reporta múltiples beneficios materiais y morais.

O progreso científico necesita a comunicación das experiencias de outras personas.

Descartes é reacio á publicación das suas investigacions, porque éstas poden verse mesturadas en grandes controversias co espírito relixioso emanado dos teólogos da época, que o levarían a malgastar o seu tiempo.

Todas estas razons levan a Descartes a publicar tan só o Discurso do método e os ensaios que o acompañan.

Ó final da obra, afirma que vai a consagrarse á mediciña e afirma que el non quere ser importante no mundo, para poder así dedicarse ó estudio sin obstáculos e sin distraccions.

Para finalizar explica a razón de por qué escribe en francés e esto é porque quere que as suas ideas cheguen a todo o mundo.

Opinión persoal

Non estou de acordo con Descartes coas meditacións que fixo para demostrar a idea de Deus, non me parecen suficientes aínda que a través do seu razoamento fai que se vexa lóxico.

Descartes toca estos conceptos sobre os que todo ser humano reflexionou na súa vida alguna vez, son a base da filosofía (¿A onde vamos?, ¿De onde vimos?, ¿Quenes somos?, ¿Que facemos aquí?).

Non estou de acordo en que a través de Deus, podemos estar seguros dese algo por que Deus non nos enganaría.

Eu abstéñome de opinar sobre a existencia ou non de Deus porque iso é unha cuestión de fe.

Para finalizar podo dicir que o desenvolvemento da filosofía de Descartes me parece lóxica e que todo é crible.

FRASES CÉLEBRES DE DESCARTES

Non hai nada repartido de modo máis equitativo no mundo que a razón: todo o mundo está convencido de ter suficiente.

O pouco que aprendin carece de valor, comparado co que ignoro e non desespero en aprender.

Penso, logo existo

Vivir sen filosofar é, propiamente, ter os ollos pechados, sen tratar de abrilos xamais.

Non hai alma, por pouco nobre que sexa, que permanezca tan aferrada a os obxetos dos sentidos que, a veces, non se aparte de eles para desexar un ben maior.

  Non basta ter bo inxenio; o principal é aplicalo ben.

As almas máis grandes son tan capaces dos maiores vicios como das maiores virtudes.

Finalizamos cunha famosa frase do primeiro filósofo e matemático moderno que tivo tanto prestixio o longo da historia:

“A filosofía é a que nos distingue dos salvaxes e bárbaros; as nacións son tanto máis civilizadas e cultas canto mellor filosofan os seus homes.”

Daniel Rivera Ramos

Filosofía e Cidadanía. Curso 2009-2010

Profesor: Luis Martínez Costas