Mary Ellen Richmond

Hitzaurrea: Kontxesi Berrio-Otxoa Ainhoa Berasaluze

Zer da kasuzko gizarte-langintza?Sarrera gisako deskribapen bat

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

Zer da kasuzko gizarte-langintza? Sarrera gisako deskribapen bat

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

Zer da kasuzko gizarte-langintza? Sarrera gisako deskribapen bat

Mary Ellen Richmond

© UP

V/EH

U

Debekatuta dago liburu hau osorik edo partez kopiatzea, bai eta tratamendu informatikoa ematea edo liburua edozein modutan transmititzea, dela bide elektronikoz, mekanikoz, fotokopiaz, erregistroz edo beste edozein eratara, baldin eta copyrightaren jabeek ez badute horretarako baimena aurretik eta idatziz eman.

UPV/EHUko Euskara Zerbitzuak koordinatutako itzulpena.Itzultzailea: Iñaki Iñurrieta.Hizkuntza-begiralea: Iñigo Roque.Hitzaurrea eta begiraletza teknikoa: Kontxesi Berrio-Otxoa. Ainhoa Berasaluze.

Lanaren egilea eta jatorrizko izenburua:© What is social case work? An introductory description.

Mary Ellen RichmondRussell Sage Foundation-ek (New York) 1922an argitaratua.

© Zer da kasuzko gizarte-langintza? Sarrera gisako deskribapen bat2012, Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzuawww.argitalpenak.ehu.es - editorial@ehu.es

ISBN: 978-84-9860-679-9Lege gordailua: BI - 1041-2012Fotokonposizioa: Ipar, S. Coop.Zurbaran, 2-4, 48007 BilbaoInprimatzea: Itxaropena, S.A.Araba kalea 45, 20800 Zarautz (Gipuzkoa)© UP

V/EH

U

7

Edukiak

Hitzaurrea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

ZER DA KASUZKO GIZARTE-LANGINTZA? I. Sarrera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 II. Kasuzko gizarte-langintza aribidean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 III. Kasuzko gizarte-langintza aribidean (jarraipena) . . . . . . . . . . . . . . 47 IV. Kasuzko gizarte-langintzaren definizioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 V. Gizakien arteko mendekotasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 VI. Norbanakoen arteko aldeak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 VII. Ekintza asmodunaren oinarria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99VIII. Etxea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 IX. Eskola, lantegia, erietxea, auzitegia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 X. Gizarte-langintzaren moldeak eta haien arteko loturak . . . . . . . . . . 129 XI. Kasu-langintza eta demokrazia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 XII. Azken ondorioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

Aurkibidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

Hiztegia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

English-Euskara. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163Euskara-English. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

9

Hitzaurrea

Izango da Mary Richmonden liburu baten argitalpen honekin harri-tuko denik, jatorrizko bertsioa 1922an argitaratu zela jakinik. Aitzitik, inor ez da harritzen, Natalio Kisnerman-ek1 esandakoaren arabera, Max Weberren edo Sigmund Freuden lanak direnean argitaratuak, azken ho-riek klasikotzat jotzen baitira. Mary Richmond ere, gizarte-lan gin tzaren eremuan, klasikoa dugu, eta horregatik haren lanak irakurtzea eta eza-gutzea ezinbestekoa da, gizarte-lan gin tzara hurbiltzeko orduan. Argital-pen honekin, gizarte-langile euskaldunek aukera izango dute egile honen lan bat gutxienez euskaraz irakurtzeko. Halatan, ongi etorria izan dadila argitalpen hau, gizarte-lan gin tzaren klasikoetatik, edo hobeto esanda, gizarte-lan gin tza ren produkzio zientifikotik, euskarara itzuli den lehen obra eta egilea den heinean.

Esku artean dugun lana Ameriketako Estatu Batuetan (AEB) XX. mende hasieran argitaraturikoa da; hortaz, testuinguru politiko, eko-nomiko eta sozial zehatz batean eta gizarte-lan gin tzaren hastapenetan. Hori berori, nolabait, egungo begiradatik eta interpretaziotik egin daite-keen irakurketarako oztopoa edo zailtasuna izan daitekeelakoan, argital-pena hitzaurre batez osatzea erabaki dugu. Izan ere, iragana eta iraganeko egileak zein lanak gure garaitik, balioetatik eta ezagutzetatik maiz ba-lioesten badira ere, jokabide hori okerra da. Hortaz, hitzaurre honen hel-burua zera litzateke: Mary Richmonden lan hau egoki ulertzeko azalpen orokor batzuk jasotzea, irakurleari lagungarri izan dakizkiokeelakoan.

1 KISNERMAN, Natalio (1982): «Prólogo», in RICHMOND, Mary: Caso social individual. Buenos Aires. Humanitas. 5-23.© UP

V/EH

U

10

XIX. mende bukaera eta XX. mende hasiera, gizarte-lan gin tzaren ikuspegitik

XIX. mendearen bukaeran, langile-mugimendua indarra hartzen hasi zen, hiru faktore zirela medio: industria-iraultzaren prozesua, behe-kla-seen aurkako presioaren handitzea eta, merkatuaren askatasunaren on-dorioz, ezberdintasunen areagotzearen onarpena. Langileria mendetasu-netik askatzearen aldeko planteamendu ideologikoak entzuten hasi zen. Karl Marxek azpimarratu zuen sistema kapitalistari ezinbesteko zitzaiola aberastasunaren banaketa bidegabea, eta horrela Adam Smith-en teoria ezeztatu zuen, askatasun ekonomikoak ez zekarrelako berekin aberasta-sunaren banaketa, baizik eta hura aberatsen eskuetan pilatzea, hots, abe-rastasuna gutxi batzuen eskuetan biltzea. Testuinguru horretan, langile-riak eta beste sektore batzuek Estatuaren nagusigoa aldarrikatu zuten. Estatua ezin zen mugatu, pentsamolde liberalak nahi zuenez, segurtasuna eta askatasun zibilak bermatzera. Aitzitik, jarrera neutralari uko egin, eta gizartean esku hartzeko eskatu zitzaion. XIX. mendearen azken hamar-kada bihurgune bilakatu zen: liberalismo ekonomikotik eduki sozialeko demokraziara. Ondorioz, XX. mende hasieratik aurrera, Estatuaren maila-kako eraldaketa gertatu zen: esparru pribatuan, esku-hartzea onartuz joan zen, eta apurka-apurka gizartean presentzia handiagoa eskuratuz. Izan ere, adjektibo honek definituko du XX. mende erdialdeko Estatua: esku-har tzailea.

Aldaketa handien garaia izan zen, eta, errealitate sozial horren au-rrean, Estatua gizarte-beharren erantzukizuna bere gain hartzen hasiko zen. Langileriak lortutako eskubideetatik (gizarte-aseguruetatik bereziki) kanpo gelditzen zirenentzat, gizarte-ekintza publiko berri bat jarri zen abian, gizarte-laguntza hain zuzen ere. Hala, biztanleriaren babeserako gizarte-laguntza gizarte-aseguruen osagarri bilakatu zen.

Garai hartan erabakigarriak izan ziren hiru mugimenduok:

a) Gizarte-erreformako mugimenduak. Gizarte-erreformaren ga-rapenerako elementu nagusiak mugimendu kartista, sozialista kristaua eta sindikalista izan ziren. Mugimendu horien helbu-rua langile-klasearen bizi-baldintzak hobetzea zen, bereziki bo-to-eskubidearen eta lan-baldintza duinen alde lan eginez. Mu-gimendu kartistak langileriaren ahots politikoa izan nahi zuen, eta klase sozial horren boto-eskubidearen alde lan egin zuen. Mugimendu sindikala langileriaren gizarte-baldintzak hobetzen saiatu zen, eta hura botere-indar bilakatzen lagundu zuen. So-zialista kristauek, heziketaren bitartez, gizarte-baldintzen hobe-© UP

V/EH

U

11

kuntza aldarrikatu zuten, eta Elizari laguntza eskatu zioten lan-gileriaren emantzipazio kultural eta soziala lortzeko. Batzuek zuzenean egin nahi izan zuten: Robert Owen sozialista uto-pikoak, esaterako, bere ehungintza-fabriketan aplikatu zituen ideia sozialistak. Eta beste batzuek langileria politikan janztera jo zuten: Karl Marxen eta Friedrich Engelsen filosofia sozialis-tak, esaterako. Gizarte-erreformako mugimenduari esker, lan-gileek beren indarraren kontzientzia hartu zuten, gizarte-era-gile aktibo bihurtu ziren, eta inoiz gobernuan parte hartzera ere iritsi ziren.

b) Gizarte-ikerketako mugimenduak. XIX. mendeko zientifikotasun-nahiarekin bat, gizarte-ikerketak ere sustatu ziren, eta gizartea-ren, bereziki filantropoen, arreta erakarri zuten. Lehendabiziko lana Edwin Chadwick-ek argitaratu zuen 1842an; han, langileria-ren osasun-baldintzen berri ematen zen, eta, ondorioz, osasun pu-blikoaren aldeko mugimendua sortu zen. Eragin handia izan zu-ten, orobat, Henry Mayhew-ek Londreseko lanari eta langileriari buruz idatzi zituen artikuluek. Alabaina, Charles Booth izan zen gizarte-ikertzaile nagusietariko bat. Haren ikerketa ugarien bi-tartez, industrializazioaren ondorioz Ingalaterrako behe-klaseek jasan zituzten arazo sozialak ezagutzera eman ziren. 1869an egi-niko inkestan, esaterako, benetako arazoa biztanleriak bere balia-bideen bitartez bizitzeko zuen ezintasuna zela egiaztatu zuen, eta ez «pauperismoa». Ikertzaile berak, 1902-1903 bitartean eginiko ikerketan, jende askoren pobrezia gainditzeko, filantropiaren de-segokitasuna frogatu zuen, eta baita gizarte-erreformen beharraz ohartarazi ere.

c) Karitatea edo ongintza antolatzeko elkarteak. Lehen gizarte-iker-keten emaitzak eta garaiko arazo larrien konponbidean aurrera egin beharra zegoela kontuan izanik, gizarte-ekimen berriak sortu ziren. Ekimen berri horiek, arreta zuzenaz baino gehiago, erakun-deen arteko koordinazioaz eta haien prestazioen efikaziaz ardu-ratu ziren. Erakunde horien artean, Charity Organization Society (C.O.S.)2 izan zen garrantzizkoena gizarte-lan gin tzarako, lehen-dabiziko saiakera tekniko, sistematiko eta proiekzio zientifikoa izateagatik. Hori dela eta, adituen artean adostasuna dago era-

2 Liburu asko aritu dira COSen bilakaeraz; lan honetarako, hauetaz baliatu gara: FRIEDLANDER, Walter A. (1985): Dinámica del Trabajo Social. Mexiko. Pax-México; MOIX, Manuel (1991): Introducción al Trabajo Social. Madril. Trivium.© UP

V/EH

U

12

kunde hori eta hango filantropoak3 gizarte-lan gin tza garaikidea-ren aurrendaritzat jotzeko.

Charity Organization Society

COS 1869an Londresen sortutako erakunde pribatu bat izan zen, garaiko pobreziari erantzun eraginkorrak emateko helburua zuena. 1891rako hirurogeita bost erakunde zeuden Ingalaterran, bederatzi Es-kozian eta bi Irlandan. 1877an New Yorkera eraman zuten, eta 1892rako laurogeita bi erakunde zeuden Ameriketako Estatu Batuetan4.

Filantropo5 fundatzaileen ustetan, ongintza publikoak pobrezia-egoera iraunkorrera eramaten zuen; aitzitik, ongintza-erakunde priba-tuek, ongintza antolatzean, pobrezia gutxitzea eta eskaletasuna amaitzea lortzen zuten. Gizarte-ekintzaren eremuan, esparru zabal batean esku hartuko dute. Biztanleriari zerbitzu egiteko hirietako auzoetan bulegoak zabaldu zituzten. Haiek izango ziren banakako gizarte-lan gin tza6 garaiki-dearen aitzindariak.

COS erakundeak pobreziari buruz zuen ikusmolde tradizionala las-ter baztertzen hasi zen. Izan ere, banakako esku-hartzeak pertsona eta fa-milia pobreen inguruko informazio zabala lortzeko aukera eman zion, eta errealitate horren ezagutza sakonak lehengo ikusmoldea kolokan ja-rri zuen. Mugimenduaren liderrak (Mary Richmond, besteak beste) kon-turatu ziren, faktore indibidualez gainera, bazirela arrazoi ekonomikoak eta sozialak bazterkeriaren atzean. Hau da, haien ikusmoldea aldatu zen norbanakoa bere endekatzearen erantzule nagusia zela uste izatetik beste

3 Besteak beste: Charles Stewart Loch (1875-1913, COSen idazkari nagusia), Ri chard Green, Edward Denison, Octavia Hill, Samuel eta Henrietta Barnett (Settlement Move-ment-aren sortzaileak).

4 Mugimendu horren abiarazleen artean AEBn: Josephine Shaw Lowell (COSen fun-datzailea New Yorken), Julia Lathrop, Graham Taylor, Jane Addams (Settlement Move-ment-aren sortzailea AEBn) eta Mary Ellen Richmond.

5 Filantropiak, hitzez hitz, «gizadiari maitasuna» esan nahi du. Ongintzaren ikus-pegi arrazionalista edo laikoa da. Ikuspuntu praktikotik, mugimendu horren ahalegi-nak ongizatea sustatzera bideratu ziren, baina ez babesgabeei banakako laguntza es-kainiz, ongintza-erakundeen edo erakunde filantropikoen bitartez neurri orokorrak ezarriz baizik.

6 Tradizionalki, gizarte-lan gin tzan hiru esku-hartze maila bereizi dira: banakakoa, tal-dekoa eta komunitatekoa.© UP

V/EH

U

13

faktore objektiboago edo kanpotikako batzuk ere (langabezia, gaixota-sunak, osasungarritasunik gabeko etxebizitzak, eta abar) bazirela uste izatera. Errealitate horren aurrean, hainbatek komunitatearen antola-keta berri baten beharra ikusi zuten, eta hortik zaintza-etxeak (settlement houses) sortu zituzten, denborarekin komunitateko eta taldeko gizarte-lan gin tzaren iturri bilakatuko zirenak.

Pentsaera-aldaketa horrek filantropo asko gizarte-erreformatzaile izatera eraman zituen, pobreen bizi-baldintzak hobetzeko izango ziren gizarte-legeak bultzatuz eta gizarte-baldintzak xehe-xehe aztertzeko iker-ketak suspertuz. Filantropoen pentsamolde-jauzi hori oinarri moraletatik sozialetarako aurrerapauso erabakigarria izan zen gizarte-lan gin tzaren eraketarako.

Gizarte-lan gin tzaren sorrera eta lehen hastapenak

Elkarte hauek hedatuz joan ziren neurrian, laguntza-ekintzak egiteko pertsona trebatuen beharra gero eta agerikoagoa zen, eta, beraz, «bisitari boluntarioek edo adiskidetsu»ek (friendly visitors), maiz, mesede egin baino gehiago, erabiltzaileei kalte egiten zietela baieztatu zuten, presta-kuntzarik ez zutelako. Gainera, elkarteek oinarri zientifikoetan funtsatu nahi zuten beren lana, eta esku-hartzerako boluntarioak erabiltzeak oi-narri horiek gutxiesten zituen7. Ondorioz, XIX. mendearen azken hamar-kadetan prestakuntzaren beharraren aldeko lehen ahotsak entzuten hasi ziren. 1897an, Mary Richmond-ek AEBko Karitate Erakundeen Konfe-rentzia Nazionalean, prestakuntza teoriko-praktikoaren beharra azpima-rratu eta boluntarioak prestatzeko filantropia aplikatuko eskola bat sor-tzeko proiektua aurkeztu zuen8. Horrela, behar eta arazo sozialak zituzten pertsonei laguntzeko esku hartzen zuten langileek gaituak eta ondo pres-tatuak izan behar zutela onartzen hasi zen9.

Testuinguru horretan sortu zen gizarte-lan gin tzako heziketa, pre-mien ondorioez ez ezik haien zergatikoez ere arduratuko zena. COSek

7 ANDER-EGG, Ezequiel (1984): Historia del Trabajo Social. Buenos Aires. Humanitas.8 TORRES, Jorge (1987): Historia del Trabajo Social. Buenos Aires. Humanitas.9 Ander-Eggek, heziketaren jatorrizko ekintzen harira, Octavia Hill aipatu beharra da-

goela dio: «… jatorrizko egitekoa, Gizarte Zerbitzurako trebakuntza, 1873an hasi zen, Oc-tavia Hill-en ekimenez. Trebakuntzaren helburua zera zen: ikastea jendea tratatzen, zer egoera zuten ulertzen eta egoera hori hobetzeko zer baliabide erabil zitezkeen erabakitzen; gainera, gizarte-laguntzako erakundeen berri izan behar zuten ikasleek» (op. cit., 144. or.).© UP

V/EH

U

14

bere liderren prestakuntza-aldarrikapenei erantzun zien, eta, 1898an, Mary Richmonden eskutik, gizarte-langileen prestakuntzarako New York School of Philanthropy ikastegia sortu zuen10. Hasieran irakaskuntzak udako ikastaroen tankera izan zuen, eta 1904an urte osoko ikasketak iza-tera pasatu zen. Ikastegia 1919an New York School of Social Work bi-lakatu zen, eta 1969an unibertsitatean sartu zen Columbia University School of Social Work izenpean11.

Natividad de la Red-en hitzetan12, garai hartan gizarte-lan gin tzaren onarpena handitu zen; lanbidearen hiru esku-hartze mailak garatuz joan ziren (banakakoa, taldekoa eta komunitatekoa), eta profesionalek gizarte-la gun tzaile izena hartu zuten. Gizarte-lan gin tzaren berariazko sorrera da.

Orain arte azaldutakoa laburbilduz, gizarte-lan gin tza XIX. mendeko azken hamarkadetan Mendebaldeko Europan sortu, eta Ameriketako Es-tatu Batuetan instituzionalizatu zen, mugimendu filantropikoen bilakaera zela medio. Horien garapena XX. mendearen erdialdean gertatu zen, on-gizate-estatuak ezartzean eta gizarte-babeseko sistemak hedatzean, esku-har tze sozialerako profesional gaituak eta ondo prestatuak behar izan zi-renean.

Ezin uka, hainbat faktorek izan zuten eragina gizarte-lan gin tza sor-tzeko eta garatzeko prozesuan: historikoak, ekonomikoak, ideologikoak, sozialak, politikoak, eta abar. Hala ere, ororen gainetik, heziketa azpima-rratu beharra dago, baldintza saihestezina eta funtsezko giltzarria bila-katu zelako13.

Mary Ellen Richmonden biografia: bizitza eta bizipenak (1861-1928)

Mary Ellen Richmond 1861eko abuztuaren 5ean jaio zen Belle-ville-n (Illinois, AEB). Lau anai-arrebaren artean, bigarrena izan zen,

10 Egun, adituek ikastegi horretan kokatzen dute gizarte-lan gin tzako heziketaren so-rrera AEBn.

11 AHEARN, Frederick (1999): «Cien años de trabajo social en Estados Unidos», in Re-vista del Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 15. 13-25.

12 RED, Natividad de la (1993): Aproximaciones al Trabajo Social. Madril. Gizarte Langileen Elkargo Ofizialen Kontseilu Orokorra eta Siglo XXI.

13 BERASALUZE, Ainhoa (2011): Practicumaren eragina Gizarte Lan gin tzako hezike-tan: Gasteizko Eskolaren kasua (1964-2009). Bilbo. Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua.© UP

V/EH

U

15

baina nerabezarora iritsi zen bakarra. Hiru urte zituenean tuberkulo-siak eraman zion ama, eta Baltimore-ra (Maryland) bidali zuten bizi-tzera, amaren aldeko amonarekin eta bi izebekin. Aita ez zen hartaz arduratu, berriro ezkondu zen, eta, alabak zazpi urte zituenean, tuber-kulosiak jota hil zen hura ere. Baltimoren egin zituen bigarren hez-kuntzako ikasketak, eta 1879an gradua lortu, hamasei urte zituela. Nahiz eta horiek haren ikasketa ofizial bakarrak izan, irakurtzea gusta-tzen zitzaion, eta horregatik egile askok autodidaktatzat jotzen dute14. Ikasketak bukatu zituenean, New York-era aldatu zen Baltimoreko izeba batekin. Haren lehen lana argitaletxe batean izan zen, kontabili-tate-liburuen arduradun. Laster izeba gaixotu zen, eta Mary Richmon-dek zaindu zuen hil artean. Izeba hil zenean, 1889an, COS erakundeko Baltimoreko ordezkaritzan eskaini zioten diruzain-kargua onartu zuen. Orduan hasi zen Mary Ellen Richmonden harremana gizarte-lan gin-tzarekin.

COSen lanean hasiz geroztik, bisitari adiskidetsua izateko trebatu zen. Bisitari adiskidetsuak emakumezkoak ziren, eta haien funtzioa fa-milia txiroak bisitatzea zen, haien bizi-kalitatea hobetu nahian. Espe-rientzia eta bizipen horiek erakutsi zioten pertsonen, familien eta gizar-tearen bizitza hobetzeko zeregin handia zegoela. Testuinguru horretan gertatu zen Richmonden ibilbidea, gizarte-langile arrakastatsua bilakatu artekoa.

Nahiz eta emakumezkoa, gaztea eta goi-mailako ikasketarik ga-bekoa izan, haren nortasun handiko estiloa eta bi urtez COSen egi-niko lanak nahikoak izan ziren 1891n erakundeko idazkari nagusi izendatzeko, eta hamar urte luze bete zituen karguan. Haren jakin-mi-nak eta ezagutza zientifikoen beharrak bultzaturik, garaiko soziologo, filosofo, psikologo zein antropologoen lanetara hurbildu zen. Bisi-tari boluntarioen prestakuntza hobetzeko ikasmaterialak falta zirela oharturik, ikasteari ekin zion, bereziki William James-en eta John Dewey-ren obrak, biak pragmatikoak, Herbert Spencer-en positibis-moaren jarraitzaileak. Bestalde, George Herbert Mead ezagutu zuen, eta lagun minak izatera heldu ziren; hala, elkarren obran eragina izan zuten. Meaden eskutik gizarte-psikologiaren, talde-dinamikaren, Sig-mund Freuden lanaren eta garaiko antropologo kulturalisten berri izan zuen.

14 BOUQUET, Brigitte (2011): «Mary Richmond: una semblanza personal e intelectual (1861-1928)», in Cuadernos de Trabajo Social, 24. 13-21.© UP

V/EH

U

16

1897an, Toronton izandako AEBko Karitate Erakundeen Konferen-tzia Nazionalean mintzaldi bat eman zuen, zeinean prestakuntza teo-riko-praktikoaren beharra aldarrikatu eta boluntarioak gaitzeko filan-tropia aplikatuko eskola bat sortzeko proiektua aurkeztu zuen. COSek ideia hori urtebete geroago gauzatu zuen, New Yorken gizarte-lan gin-tzako lehen ikastaroa antolatuta. Mary Richmond irakasle gisa sartu zen proiektuan, eta, hori dela eta, 1899an Baltimoretik New Yorkera aldatu zuen bizilekua.

1900ean, berriro aldatu zuen bizilekua, orduan Filadelfiara. Han COSek zuen adarraren idazkari nagusiaren ardura hartu zuen. Bedera-tzi urte eman zituen kargu horretan, eta bere esfortzuak boluntario-mu-gimendura, legegintzara (emazte utziak babesteko, haur-lanaren batzor-dea sortzeko, karitate publikoaren elkartearen alde aritzeko, adingabeen auzitegia antolatzeko, etxebizitzaren elkartea abiarazteko, eta abar) eta emakumeen nahiz haurren arretarako erakundeak sortzera bideratu zi-tuen.

1909an, New Yorken kokatu zen, Russell Sage Fundazioko15 Ka-ritate Saileko zuzendaritzaren ardura bere gain hartuz. Fundazioa-ren ardura horrekin batera, Filantropia Eskolako Irakaskuntza Batzor-deko kide izendatu zuten, eta handik hainbat ikerketa zuzendu zituen. 1918an, Filantropia Eskolak Gizarte Lan gin tzako Eskola izendapena es-kuratu zuen, eta Mary Richmond-ek Kasuzko Gizarte Lan gin tzako kate-dra hartu zuen. Horrez gainera, 1910etik 1922ra karitate-erakundeetako idazkariak gaitzea helburua zuen Udako Ikastegia zuzendu zuen.

1921ean, Smith College-ren Master of Arts ohorezko titulua jaso zuen, lanbide berri baten oinarri zientifikoak ezartzeko eginiko lanaren aitormenez. Titulu horrek gizarte-lan gin tzaren sortzaile nagusietariko bat izatearen ospea eta prestigio iraunkorra eman zizkion.

1924tik aurrera, haren osasun-egoera gaizkitzen hasi zen. Etxean gero eta lan gehiago egiten zuen. Harreman profesionalak gizarte-langile gaz-teekin egiten zituen topaketetara eta lagunarteko berriketaldietara mugatu behar izan zituen. Mary Richmonden azken agerraldi publikoa 1927an izan zen, Charity Organization Societyren berrogeita hamargarren urte-mugaren ospakizunetan, familiaren inguruko hitzaldi bat emateko.

15 Russell Sage Fundazioaren helburua zen gizarte-baldintzen hobekuntzaren bitartez bizi-kalitatea handitzea, eta, horretarako, hainbat eremuren inguruko gizarte-ikerketa bul-tzatu zuen: immigrazioa, kultura, erlijioa, heziketa, ekonomia edo lan-merkatua.© UP

V/EH

U

17

Tumore gaiztoa diagnostikatu zioten, ebakuntza-aukerarik ez zuena. Brighton-eko (Massachusetts) egoitza batera joan zen, heriotzerako prestatzeko. 1928ko irailaren 12an hil zen, 67 urte zituela, bere etxean, New Yorken. Baltimoreko Loudon Park hilerrian lurperatu zuten.

Mary Ellen Richmonden obra: lanak eta ekarpenak

Mario Gaviriaren iritzian16, Mary Richmonden ekarpen nagusia zera izan zen: gizarte-lan gin tza eduki teoriko sistematizatuz horni-tzea. Kontzeptuak asmatu zituen, teknikak formalizatu eta helburuak finkatu. Richmonden aburuz, gizarte-lan gin tzaren zeregina, biztanle-ria hezteaz gainera, ikertzea eta egoera sozial bidegabeak salatzea ere bazen17. Horrenbestez, lehendabiziko pausoa —garrantzitsuena egi-learen ustean— pertsonekin harreman zuzena eta intentsiboa izatean datza: bakoitzaren egoera ulertzeko eta ikuspegi orokor bat izateko, xehe-xehe ezagutu beharra dago haren historia. Abiapuntu metodolo-giko horretatik proposatzen du diagnostikoa egitea eta esku-hartzeari ekitea, betiere pertsonaren parte-hartzearekin. Hala benetako «lagun-tza-harreman» bat sor daitekeela defendatzen du: harreman pertsonala, zuzena, irekia, tolesgabea, konprometitua, gabezia ekonomiko edo materialez soilik arduratuko ez dena. Laguntza-harreman hori lortu ahal izateko, ez da nahikoa borondate ona edo sen ona izatea, zeren prestakuntza egokia eta jarraikia ere beharrezkoa da, besteari lagun-tzeko artea lehenengo teknika eta gero zientzia bilakatuko den ezagu-tza konplexua eraikitzeko.

Eta helburu horien bila baliatu zituen bere indarrak eta denbora: gizarte-lan gin tza lanbide eta zientzia bihurtzeko. Bizitza osoa gizarte-lan gin tzaren jardunari eskaini zion, eta eguneroko esku-hartze horretan aurkitu zituen sistematizaziorako eta ezagutza zientifikorako osagaiak. Indukzio-dedukzio bidezko arrazoibidea erabili zuen, hots, egoera parti-

16 GAVIRIA, Mario (1996): «Una relectura de Mary E. Richmond», in El Caso Social Individual. Madril. Talasa. 9-58.

17 Mary Richmonden pentsaeran, pobreziaren eta arazo sozialen zergatikoak pertso-narengan bilatu behar ziren, baina, betiere, kontuan izanik pertsonaren ingurunea (familia, eskola, erlijioa, enplegua, osasuna, eta abar) eta legeak zein gizarte-politikak erabakitzen zituzten komunitate eta gobernuak. Pertsonaren garapena izan zen haren lanketa teoriko-praktikoaren ardatza, pertsonaren eta gizartearen ongizateak elkarren mendeko zirela ja-kinik. Hortaz, gizarte-lan gin tzak, pertsonen hezte-prozesuan aritzeaz gainera, etengabeko ikerketa-prozesuetan jardun beharra zeukan gizarte-erreforma bultzatzeko.© UP

V/EH

U

18

kularrak aztertzetik formulazio orokor bat lortu eta formulazio orokorre-tik egoera partikular baten inguruko elementu berriak deduzitu.

Horrela, praktika profesionala oinarri, ikerketa eta lanketa teoriko mardulak egin zituen. Landutako gaien artean, ohikoenak, pobreziarekin, familiarekin, emakumearekin, langabeziarekin, Estatuaren funtzioarekin, lanbide-heziketarekin edo erreforma-mugimenduekin loturikoak izan zi-ren. Colcord eta Mann-en testu-bildumaren arabera18, testu asko idatzi zituen: sei liburu, horietako bat elkarlanean, ehunka artikulu aldizkari es-pezializatuetan, beste horrenbeste hitzaldi, COSen eginiko kudeaketa-la-naren memoriak eta hainbat ikerketa-txosten. Orain, idatzi eta argitaratu zuen horretatik, lau obra aipatuko ditugu, haren lanik esanguratsuenak diren aldetik:

1899: Friendly Visiting among the Poor: A Handbook for Charity Workers[Behartsuen artean bisitari adiskidetsu: Karitate-langileentzako eskuliburua]

Argitaraturiko lehen lana izan zen. Behartsuekin ongintza-lanean hasten direnentzako gidaliburua da. Bisitari boluntarioentzako zenbait orientabide praktiko jaso zituen obra horretan, hainbat alderdiren ingu-rukoak: diruaren kudeaketa, higienea, umeen zainketa, eta abar. Bi ideia nagusi azpimarratzen ditu: batetik, esku-hartzeak pertsonaren inguruan eta familia-harremanen barruan egitearen garrantzia, eta, bestetik, ko-munitatearen baliabideen nahiz elkarren laguntzaren beharra esku-hartze prozesu horiek eraginkorrak izan daitezen.

1907: The Good Neighbour in the Modern City[Auzokide ona hiri modernoan]

Liburu horretan, Richmondek industrializazioaren eta urbanizatze-prozesuaren ondorioz hirietan sortzen diren arazo sozialen analisia egi-ten du. Aipatzen dituen arazo sozialen artean honako hauek daude: gaz-teen osasun eskasa, ume langileak, kalean bizi diren pertsonak, familia desegituratuak, eta abar. Arazo sozialen analisiaz gainera, horiei eran-tzuteko erak eta proposamen zehatzak azaltzen ditu. Ildo horretatik, bo-

18 COLCORD, J.C. eta MANN, R.Z.S. (1930): The Long View. Papers and Adresses by Mary E. Richmond. New York. Russell Sage Foundation.© UP

V/EH

U

19

luntarioen ekarpenak eta karitate modernoaren helburuak zein metodoak azpimarratzen ditu.

1917: Social Diagnosis[Diagnostiko soziala]

Gizarte-lan gin tzaren lehen definizio teoriko eta metodologikoa ematen duen liburutzat hartua izan da lan hau, nolabait, gizarte-lan-gin tza zientifikoaren mugarria. Lanaren oinarrian, hamabost urteko ikerketa eta arreta zuzeneko esperientzia profesionala daude. Rich-mondek obra honetan proposamen metodologiko zehatz bat egiten du, arazo sozialen diagnostiko egoki bat egiteko jarraitu beharreko prozesua azaltzean datzana. Hiru zatitan banatua dago, diagnostiko sozial aproposera heltzeko behar diren hiru etapak aintzakotzat iza-nik: 1) Kontuan izatea gertaera bakoitza eta guztiak. Gertaera horiek, oso-osoan, pertsonen zailtasun sozialen izaeraren eta gainditzeko di-tuzten baliabideen berri emango dute. 2) Diagnostikora daramaten prozesuak, hots, gertaeretan oinarrituriko interpretazioa. 3) Aldaketak prozesuetan. Diagnostikoan aldaerak sor ditzaketen gertaerak, hain zuzen ere.

1922: Zer da kasuzko gizarte-lan gin tza? Sarrera gisako deskribapen bat

Richmondek laugarren liburuan, helduaroko obra adituen hitzetan19, kasuzko gizarte-lan gin tzaren garapena azaltzen du. Social Diagnosis la-nean aurkezturiko metodoaren analisiari jarraipena ematen dio, egoera eta metodo konplexuagoak jasoz. Egilearen ikuspegitik, kasuzko gizarte-lan gin tza nortasuna garatzeko eta pertsona bere inguru sozialera berrego-kitzeko metodoa da. Ildo horretatik, elkarri lotuak doazen hiru ekarpen nagusi nabarmendu daitezke: 1) pertsonen indarguneetatik abiatzearen interesa esku-hartzeari ekiterakoan; 2) laguntza materiala eta gizarte-lan-gin tza bereizi beharra, bi ikuspegi ezberdin direlako eta, beraz, ez dute-lako ezinbestez elkarrekin joan behar; 3) gizarte-langilearen eta herri-tar arruntaren arteko aldeak; lehenak giza harremanetan prestakuntza eta gaitasun jakinak ditu, eta bigarrenak, besteez arduratuta ere, ez dauka prestakuntzarik, ezta gaitasunik ere.

19 MIRANDA, Miguel (2011): «Contexto de la actividad y el pensamiento de Mary Richmond», in Cuadernos de Trabajo Social, 24. 35-45.© UP

V/EH

U

20

Egungotik azpimarra daitekeena

Mary E. Richmond nazioartean entzute handia duen egilea da, gizarte-lan gin tzaren, bai lanbidearen bai diziplinaren, oinarri zientifikoak ezarri zituelako. Izan ere, gizarte-lan gin tza eremuan, jardun profesionalerako eta heziketa akademikorako lehen proposamen teoriko-metodologikoak egin zituen egile nagusia da. Horretaz gain, ikertzailea, erreformatzaile soziala eta praktika profesionalaren sistematizazioan aitzindaria dugu.

Mary Richmonden obra aztertu duten egileak bat datoz beraren ekar-penak gaurkotasun handikoak direla baieztatzean. XX. mendearen ha-sieran ezagutarazi bazituen ere, egun gizarte-lan gin tzan bizi dugun errealitateari aurre egiteko eta mahai gainean ditugun auziak ebazteko, orientabide baliotsuak izaten jarraitzen dute. Izan ere, Richmondek lan-bide eta diziplina berri baten jaiotzarako lehendabiziko pausoak eman zituen, eta geroztik gizarte-lan gin tzak heldutasunerako bidea egiten dihardu. Ibilbide horretan, behin eta berriro ageri dira gizarte-lan gin-tzaren funtsarekin edo muinarekin lotura duten gaiak, eztabaidak eta go-goetak, Richmondek orain dela ehun urte plazaratu zituenak, hain zuzen ere. Hala ikusirik, baliagarri ditugu oso egilearen esanak, haren obran di-tugun eduki epistemologikoak berrirakurtzeko gai izanez gero, behintzat.

Jarraian, labur-labur bada ere, egilearen pentsamendu konplexuaren isla izan daitezkeen hiru ideia-ildo adieraziko ditugu, begirada dikoto-miko eta banatua gainditzeko ahalmena dutenak eta gizarte-lan gin tzaren hasieratik gaur arte oinarrizko ardatz bilakatu direnak:

1. Praktika eta teoria

Mary Richmondek etengabeko interesa izan zuen ezagutza zientifi-koaren eta haren aplikazio praktikoaren arteko erlazio eta tentsioen al-dera; interes edo kezka hori, gainera, auzi epistemologiko bilakatu da gizarte-lan gin tzaren historia osoan. Haren aburuz, sortzen ari zenak «jar-dute zehatz»aren eta «jakintza zientifiko»aren izaera zuen; ez zuen uler-tzen, beraz, lanbidea diziplinarik gabe. Haren premisa nagusia, hain justu, zera zen: praktikak eta teoriak unitate intrintseko bat osatzen du-tela, ezagutza sortzera bideratua, bereiztezina20.

20 TRAVI, Bibiana (2006): «Primeras aproximaciones para la comprensión de la natura-leza, fundamentos y formas del Trabajo Social en la obra de Mary Ellen Richmond», in Gi-zarte Lan gin tzako Unibertsitate Eskolen VI. Biltzarra. Zaragoza.© UP

V/EH

U

21

Azkenik, gizarte-ikerkuntzak, kasu-lan gin tzak bere eremu guztie-tan aurkikuntza originalak eginez ekarpen baliotsua egiteaz gainera, badu bigarren mailako zeregin bat ere: datu ezagunak bildu eta berrin-terpretatzea, gizartea eraberritzeko edo talde-lan gin tzan eta kasu-lan- gin tzan erabiltzeko.

2. Pertsona eta gizartea

Gizarte-lan gin tzaren historian errealitatearen inguruko begirada di-kotomikoa eraiki da, bi korronte ideologiko-teoriko kontrajarri garatuz. Batak, esperientzia subjektiboaren garrantzia azpimarratzen du: ikus-puntu psikologikoa (pertsona). Besteak, gizarte-eraldaketa nabarmentzen du: ikuspuntu soziologikoa (gizartea). Aitzitik, Mary Richmonden lane-tan ez ditugu bi korronte edo jarrera horiek banandurik aurkitzen. Hark pertsonekin lan egiteko beharra ikusi zuen, baina ingurua eta gizartea ahaztu gabe, zeren, azken batean, errealitate sozialaren bi alderdi beste-rik ez dira, elkarren eragina eta beharra dutenak21.

Gizakiaren bizitza mentalaren eta garapenaren esplikazio horri norbera zabalagoaren teoria ere deitu izan zaio batzuetan.Kasuzko gizarte-lan gin tzaren zimentarrietako bat da. Pertsona baten gogamena buruko zokoren batean dagoela, edo nonbait kokatuta dagoela… horra denok erabat baztertu behar dugun ideia, oraindik aldean baitaramagu hura.Gizaki batek une jakin batean duen gogamen-egitura batura bat da, hain zuzen, berezko horniduraren eta ordura arteko gizarte-espe-rientzia eta -harremanen arteko batura. Kasuzko gizarte-langilearen zorionerako, giza gogamena ez da finko eta aldaezina, salbu eta akas-tuna edo osabiderik gabeko gaixoa bada.

3. Profesionala eta erabiltzailea

Mary Richmondek elkarganatze profesionalari eta laguntza-harre-manari heldu zien, gai konplexuak izan arren, eta, geroztik, horiek go-goeta-ildo nagusiak izan dira gizarte-lan gin tzan. Elkarganatze profesio-nalari dagokionez, egilearen ustean, sistema berri bat osatzen du, bere barne-arauak dituena eta alde bakar batetik gidatu ezin dena; hortaz, gi-

21 RODRIGUEZ, Alfonsa eta ZAMANILLO, Teresa (2011): «El pensamiento complejo de Mary Richmond: algo más que una ventana al pasado», in Cuadernos de Trabajo Social, 24. 69-84.© UP

V/EH

U

22

zarte-langilearen eta erabiltzailearen parte-hartze aktiboa ezinbestekoa da. Elkarganatze profesionala ulertzeko modu horrek laguntza-harrema-nean eragin zuzena du. Richmondek adierazten duenez, profesionalak denbora eskaini behar dio bere lana modu kritikoan aztertzeari, eta ho-rretarako begiraletzaz baliatzen da: elkarganatze profesionalean eratzen den sistema berriaren analisia, laguntza-harremana barne, beste pertsona baten laguntzarekin22.

Gizarte-langileak arrisku handia du, erraz baita horretara lerra-tzea, jokabide berekoi eta autokratiko samarra hartzeko, ageriko pla-zan itxuraz eskuzabaltasunez agertu arren besteak dena onartzera behartuz.

Gehiago sakontzeko iturri bibliografikoak

Mary Richmonden lan hau guztiz lagungarria da gizarte-lan gin-tzaren xedea argitzeko, eta, hori gutxi balitz, gizarte-bizitzaren gakoak ere bistaratzen ditu. Liburua amaiturik, Mary Ellen Richmonden in-guruan sakontzeko gogoz direnek bi azterbide har ditzakete: egilearen beste obra batzuk edo egileari buruzkoak irakurtzea. Hurrengo lerroe-tan, azterbide bakoitzerako lagungarriak izan daitezkeen iturri biblio-grafikoak jaso ditugu.

Mary Ellen Richmonden erreferentzia bibliografikoak

RICHMOND, Mary Ellen (1899): Friendly Visiting Among the Poor: A Handbook for Charity Workers. New York. The Macmillan Co.

RICHMOND, Mary Ellen (1907): The Good Neighbour in the Modern City. Phila-delphia. J.B. Lippincott Co.

RICHMOND, Mary Ellen (1917): Social Diagnosis. New York. Russell Sage Foundation.

RICHMOND, Mary Ellen (1922): What is Social Case Work? New York. Russell Sage Foundation.

22 BARRIGA, Lourdes (2001). «El siglo XX nos dejó una científica Mary Richmond: su vida y su obra», in Trabajo Social Hoy, 31. 107-124.© UP

V/EH

U

23

Mary Ellen Richmondi buruzko erreferentzia bibliografikoak

AGNEW, Elisabeth (1924): From Charity to Social Work: Mary E. Richmond the Creation of a New Profession. Illinois. Illinoisko Unibertsitatea.

KELLOGG, Marjorie (1951): The Long Journey: A Biography of Mary Rich-mond, Memorie. Northampton. Smith College School for Social Work.

PUMPHREY, Muriel Warren (1956): Mary Richmond and the Rise of Professional Social Work in Baltimore: The Foundations of a Creative Career. New York. Columbia Unibertsitatea.

Cuadernos de Trabajo Social (2011, 24. zk.). Madril. Unibertsitate Konpluten-tsea.

Kontxesi Berrio-Otxoa eta Ainhoa Berasaluze

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

ZER DA KASUZKO GIZARTE-LANGINTZA?

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

27

I

Sarrera

Munduan bazen irakaskuntzarik irakastearen zientzia edo artea izan baino askoz lehenago; orobat, bazen kasuzko gizarte-lan gin tzarik gi-zarte-langileak beren printzipio eta metodo batzuk aletzen hasi baino as-koz lehenago (hainbeste urte ere ez dira). Gizakiak, beren arteko harre-manak jadanik primitiboak eta sinpleak ez zirela ohartu bezain laster ia, konturatuko ziren beren arteko gutxi batzuek dohain berezi bat zutela giza harremanetako korapiloak askatzeko. Ohartuko ziren, informalki ba-zen ere, «bideratzaile» haien laguntzaz (halaxe deitzen zien Samuel But-ler-ek). Zenbait irakaslek izan dute dohain hori; tarteka, apaiz batzuek ere bai, eta epaile eta sendagile batzuek; baina dohaina inoiz ez da izan aipatutako lanbide horien edo horietakoren baten jabetza esklusiboa.

Oso ezagun ez den kontakizun-idazle batek hauxe dio bere pertso-naia batez:

Izan ere, sendagileak, medikuntzaren garai ilun haietan, bazuen bere lanbiderako medikuntzaren ezagutza baino garrantzitsuagoa den zerbait: giza izatearen ezagutza handia; eta ospetsua zen, gorputzeko gaixotasunez ez ezik, arimakoez ere egiten zituen diagnostikoengatik. Antzeman zion Hodge-ren diruen erabilerari, zail-zaila ere ez zen-eta, haren aurpegiaren itxurari eta eskuen dardarari erreparatuta; baina, horrez gainera, ispilu ilun samar batean baino ez bazen ere, egun har-tan oso jende gutxik ikusi zuena ikusi zuen: gogamenak gorputzean duen eragina; hala, Basset-en bere kontura jarritako jostun txikiak, ahul eta izutia, ez zuen behar sendagairik edo enplasturik, hark uste bezala, baizik eta abiapuntu bat eta Latimer jaunaren agindu bat jaure-txean. Hurrengo bazkalondoan bertan, han joan zen Richard doktorea arnasestuka jauretxerako bidean gora Pollie ikustera; eta neskak hitza © UP

V/EH

U

28

eman zion —haren hitza zen bermerik onena— arduratuko zela Fitten andereñoaz; eta gaixoa sendatu zuen.1

Are gaur egun ere, kasuzko gizarte-langilearen trebetasuna, norba-nako baten eta beraren inguruaren artekoak egokitzeko gai denean, jaio-tzetikoa dela iruditzen zaigu gutariko askori —Dogberry-ri2 irakurmena eta idazmena iruditzen zitzaizkion bezala—. Askoren ustez, kasu-lan- gin tza hori auzoei laguntzeko joera besterik ez da. Badu egiatik zerbait auzokideei laguntzeko joeraren ikuspuntu horrek; izan ere, kasu-langile «ona» jaio egiten da, baina arian-arian ere egin egiten da: biak; baina ikuspuntu horrek badu akats bat ere: ez du jasotzen zenbat lan egiten den gizarte-lan gin tzan trebakuntzaren eta esperientzia espezializatuaren bi-tartez berezko gaitasun bat garatzeko.

Auzokide baten eta espezialista baten metodoak eta ikuspuntuak ederki asko bereizten dira Laura Bridgman-en bizitzan3: Asa Tenney au-zokidea da, eta Howe doktorea, irakaslea. Laura, gogora dezagun, haur itsu eta gor bat zen, Samuel Gridley Howe doktore ongileak, Itsuentzako Perkins Instituzioaren fundatzaileak, aurkitu zuena 1837an Boston-en. Lehen aldiz gor-itsuen historian, haietako bati, doktorearen gidaritza-pean, ukimen hutsez irakatsi zioten irakurtzen eta idazten, bai eta burua eta eskuak hainbat zereginetan erabiltzen ere. Zorionez, Howe dokto-reak zientzialari baten ohiturak zituen; gogamen giltzapetu bat askatzeko modu berriak asmatzeaz gainera, ohar zehatzak hartu zituen bere me-todoez eta emaitzez. Oinarri horien gainean, orain erakutsiko dudanez, eraiki ahal izan dira beste metodo batzuk.

Esana dudanez, Bridgman familiak auzokide bat zuen, bihotz handi eta tolesgabeko agure bat. Laura neskatoa zenean, agureak osteratxoak egitera eraman ohi zuen, eta lurraren eta uraren arteko aldea iraka-tsi zion, masailean zipriztinak sentiaraziz erreka baten ondoan harriak jaurtiz. Howe doktoreak Laurari irakaskuntza sistematikoa emateko baimena eskatu zuenean, Asa Tenney zaharra bera izan zen «neskatoari berak baino gehiago irakasteko edonor zela gai sumatu zuten»etako bat. «Neskak gizona identifikatzen zuen beste guztien artetik, eta katu

1 TALLENTYRE, S.G.: Basset, A Village Chronicle, 93. or., New York, Moffat, Yard and Co., 1912.

2 SHAKESPEARE-ren Much Ado about Nothing komediako pertsonaia bat. (itzul. oharra)3 HOWE, MAUD eta HALL, Florence HOWE: Laura Bridgman, Dr. Howe’s Famous Pu-

pil and What He Taught Her, 34. or., Boston, Little, Brown and Co., 1903.© UP

V/EH

U

29

bat eta txakur bat bereizten zituen, sagar bat eta harri bat; eta gauza haiek irakatsi zizkion modu berean irakats ziezaiokeen edozer agu-reak».

Munduak ez lituzke utzi behar alferrik galtzen Asa Tenney guztiak. Maitasunak eta ontasunak ate asko irekitzen dituzte, eta zailtasun asko gainditzen. Haatik, maitasunari eta ontasunari giza gogamenaren fun-tzionamenduaren ezagutza eta Howe doktoreak gizarte-baliabideez zuen ezagutza gehitzen dizkiegunean, beste ahalmen bat dugu munduan, elkar maitatzeko betiko ahalmenaz gainera.

1886. urtean, Tuscumbia-n (Alabama) bizi zen haur gor-itsu baten gurasoek irakasle pribatu bat eskatu zioten Itsuentzako Perkins Institu-zioari. Instituzio hartako ikasle ohi bat izan zen aukeratua, Anne Mans-field Sullivan4, umetako lehen urteetan erabat itsua izandakoa, baina instituzioan graduatu baino lehen ikusmena neurri batean berreskuratu zuena. Ikasle-garaian, Sullivan andereñoa Laura Bridgman itsu-gorrare-kin bizi izan zen, landetxe batean. Hark ikasle ospetsu hari buruz hartu-tako oharrez eta eskolan egindako ikasketez gainera, Tuscumbiara joan aurretik, denbora asko emana zuen Howe doktorearen txosten eta egu-nerokoak aztertzen, bere zereginerako prestatzeko. Halaxe jaurti zuten Howe doktorearen harria, ez errekasto batean, Laurarena bezala, baizik eta ur mugagabeetan, eta uhin-zirkuluek zabaltzen eta zabaltzen jarrai-tzen dute.

Ondoren gertatu zenaren historia askotan kontatu izan da, baina ez nik hemen, kasu-lan gin tzaren sarrera gisa, proposatzen dudan ikuspe-gitik.

Helen Keller-ek sei urte eta bederatzi hilabete zituen, Sullivan an-dereñoa Tuscumbiara joan zenean. Neskatoaren irakasleak ez zuen ida-tzi Howe doktorearena bezalako egunerokorik, baina badugu nire asmo honetarako are baliagarriagoa den zerbait. Lehen urte hartan zehar, Su-llivan andereñoak ia astean behin idatzi zion lagun bati, Perkins Institu-zioko ugazabandreari. Gutunkideari, zereginaren xehetasun didaktikoak baino gehiago, hark ezagun baitzituen, berak aurkitutako egoera berriak deskribatu zizkion, gizarteari zegozkionak asko eta asko, eta egoera haiei aurre egin nahian gertatutako buru-prozesuen berri eman zion aha-lik eta modurik zintzoenean. Beraz, gutunetan, zer gertatu zen ez ezik, nola gertatu zen ere ageri zaigu, bai eta irakaslearen zein ikaslearen erreakzioak.

4 Egun, Macy andrea.© UP

V/EH

U

30

Hezkuntzaren aldetik, Sullivan andereñoaren metodo batzuek gaur egungo irakaskuntza-eskolarik aurreratuenetako batzuk iragarri zituz-ten. Gizartearen alderditik ere, gizarte-lan gin tza modernoan jarduteko ditugun metodoak ageri dituzte puntu askotan; gizarte-lan gin tzak nekez aukeratu ditzakeen baldintzetan, hala ere. 1903an, Keller andereñoak, artean Radcliffe College-n ikasle zelarik, The Story of My Life5 argi-taratu zuen, eta Sullivan andereñoaren gutunak ageri dira liburu horren III. kapituluan. Nire irakurleek ez dute onartuko, hala espero dut, gutun horietan guztietan eta liburu horretan ematen den baino informazio gu-txiago. Ez dago sarrera hoberik kasuzko gizarte-lan gin tzarako. Izan ere, historiako zenbait gertaera kasu-lan gin tza inkontzientearen adibide zo-ragarriak dira, eta gertaera horietako batzuk deskribatzen saiatuko naiz, gizarte-langile profesionalen prozesu kontzienteen adibideak eman au-rretik.

Helen haur «lehiatsu eta ausarta» izan zen. Hemeretzi hilabete zi-tuela, gaixotasun batek —«urdailaren eta garunaren kongestio akutu» gisa deskribatua— gor eta itsu utzi zuen. Atakea baino lehen, hitz egi-ten ikasten hasia zen, baina oso laster «utzi zion hitz egiteari, ez zuelako entzuten». Segituan, laineza harturik, denak gaizki tratatzen hasi zen, «ama, aita, zerbitzariak, jolaskide zituen haur beltzak, eta inork ez zion inoiz serio kontra egin, tarteka James anaiak izan ezik, harik eta ni iritsi nintzen arte». Gurasoek irakasle berriaren ardurapean jarri zuten erabat neskatoa.

Agindu didate neure kasa aritzen utziko didatela, eta ahalik eta gehien lagunduko didatela… Jakina, zaila da hori haientzat. Kontu-ratzen naiz mingarri dela norberaren haurtxoa zigortuta eta gauzak gogoz kontra egitera behartuta ikustea. Keller kapitainarekin eta ha-ren emaztearekin hitz egin eta ordu gutxi batzuetara (ados agertu zi-ren guztiarekin), Helen-i bururatu zitzaion ez zuela zapia erabiliko mahaian. Nik uste zer gertatuko zen ikusi nahi zuela. Zenbait aldiz saiatu nintzen zapia lepo inguruan jartzen; baina aldi bakoitzean, as-katu eta lurrera botatzen zuen, eta azkenean mahaia jotzen hasi zen. Platera kendu nion, eta gelatik kanpora eramaten hasi nintzen. Aitak kontra egin zidan, ordea, esanez haren haur bati ez zitzaiola inola ere janaria kenduko (313. or.).6

5 KELLER, Helen: The Story of My Life. New York, Doubleday, Page and Co.6 Laburpen honetan guztian ageri diren orrialdeen erreferentziak Keller andereñoaren

The Story of My Life liburuko pasarteei dagozkie.© UP

V/EH

U

31

Beraz, Sullivan andereñoak sinesgogor bat baino gehiago konben-tzitu behar izan zituen. Hori martxoan gertatu zen. Hurrengo Eguberrie-tan, hauxe idatzi zuen:

... Bistan zen denak, eta bereziki Keller kapitaina eta emaztea, oso hunkituta zeudela Eguberri argi hauen eta aurrekoen arteko al-deez ohartuta, aurreko urtean neskatoak ez baitzuen kontzienteki parte hartu Eguberrietako ospakizunetan. Eskaileretan behera gento-zela, Keller andreak honela esan zidan, negar-malkotan: «Annie an-dereñoa, egunero ematen dizkiot eskerrak Jainkoari zu hona ekarri zaituelako; baina gaur goizera arte konturatu gabe nengoen zer be-deinkazio izan zaren guretzat». Keller kapitainak eskutik heldu zi-dan, baina ezin izan zuen ezer esan. Hala ere, haren isiltasuna hitzak baino adierazgarriagoa izan zen. Nik ere esker onez eta bozkarioz gainezka nuen bihotza (343.-344. or.).

Nola gertatu zen aldaketa hori? Haur baten bihotzera hurbiltzeko bide normalik ezean, Sullivan andereñoak hasieran solas tolesgabe bat izan zuen Keller andrearekin, eta proposatu zion Helen familiatik be-reiztea aste batzuetan. «Funtsezko bi gauza irakatsi behar zitzaizkion, obedientzia eta maitasuna», eta ez bata ez bestea irakats zekizkiokeen, jokamolde koherente eta iraunkor bat izateko aukerarik ezean. Hala, irakaslea eta ikaslea udako etxetxo batera aldatu ziren, Kellertarrek au-rrez izan zuten etxetik gertu. Garai hartan, Helen «axolagabe eta guz-tiz soraio ageri zen inoren ferekak jasotzean, amarenak izan ezik». In-gurune berrian, «hasieran oso asaldatuta zegoen, eta bere burua joka eta txilioka aritzen zen durduza moduko batean… Sentitu zuenean berarekin oheratzen nintzela, salto egin zuen ohearen beste aldetik» (310. or.).

Keller kapitaina egunero etortzen zen, Helenen ezkutuan, alabatxoa nola ari zen aurreratzen ikusteko. Maiz aurkitzen zuen artile eskozia-rrezko zatiak gakoz lotu eta segida gorri luze bat osatzen, edo josteko txartel batean perlak kordatzen, eta azpimarratzen zuen zein lasai eta po-zik zirudien neskak. Halako batean, Helen familiatik bereizita egon zen bi asteetan, haren txakur Belle ere joan zitzaion ikustera. Haurra kontu-ratu zen txakurra han zela, eta, haren ondoan eserita, animaliaren hatze-kin jolasten hasi zen. «Une batez ez genuen asmatu zertan ari zen —idaz-ten du Sullivan andereñoak— baina ikusi genuenean atzamarrez “d-o-l-l” letrak egiten zituela, jakin genuen Belle-ri letreiatzen irakatsi nahian ari zela» (313. or.). Helen-en irakaslea hitz osoak letreiatzen jarduna zen haurraren eskuan, esku-alfabetoa irakatsi gabe, eta letreiatze hura zego-kien objektuekin lotzen zuen.© UP

V/EH

U

32

Oso erakargarriak dira Sullivan andereñoaren gutunetako pasarteak, Howe doktorearen hezkuntza-aurkikuntza handiari egiten dizkion emen-dioak eta aldaketak deskribatzen dituenean, baina hemen gai batera mu-gatu beharra daukat: nola baliatu zen Helen-en beraren munduaz, ez bakarrik etxeko ingurune hurbilenaz, baizik eta komunitateko gizarte-egoerez, etxaldeko animalia-bizitzaz eta landa-eremu osoaren edertasun eta askotarikoaz ere.

Laura Bridgman-ek, haurretan instituzio batean trebatua izateaz gai-nera, bere etxe atsegin bakarra izan zuen han, eta han hil zen hamasei urte zituela. Helen Keller, berriz, munduko herritar bihurtuko zen. Denek da-kitenez, Radcliffe College-n graduatu zen, zenbait liburu idatzi ditu, gor-itsuen hezkuntzarekin interesa du, eta haien aukerak hobetzeak poz handia eman dio. Haren gizarte-ahaleginak ez dira horretan geratu, ordea; itsuen talde askoz handiago batera hedatu dira, eta emakumeen sufragioaren eta beste gizarte-erreforma batzuen aldeko eragilea ere izan da. Bistan da Ke-ller andereñoa gaitasun natural handiekin jaio zela, baina hura izan zen beti lehena goraipatzen Sullivan andereñoak izandako trebetasuna hura gizartean bizitzeko hezten; bizitza oso zoriontsu baten eta guztizko zori-gaitzaren arteko aldearen gakoa zera da: Sullivan andereñoak izandako dohaina errutina alde batera uzteko eta bizitza bera baliatzeko.

Material ugari eta nahasi batetik aukeratu ditut ondoren datozen aipu laburrak: lehenak agerian jartzen du nola erabiltzen zituen Sullivan an-dereñoak Keller-en etxaldean zeuden animaliak bere ardurapekoaren go-gamena garatzeko; bigarrenak, berriz, erakusten du nola parte harraraz-ten zien etxeko guztiei prozesuan; hirugarrenak, komunitatearen abagune batez baliatzeko trebetasuna; eta laugarrenean, naturak berez egin deza-keena aitortzen du. Animaliez hasieratik baliatu zen.

Oso interesatuta dago gaur goizean arrautzatik ateratzen hasi di-ren txita batzuekin. Oskol bat jarri diot eskuan, txita txio-txioka senti zezan. Haren harridura, barruko izakitxoa sentitu duenean, ezin da adierazi gutun batean. Oilaloka oso adeitsu portatu da, eta ez die era-gozpenik jarri gure ariketei. Txitez gainera, baditugu beste batzuk fa-miliari gehitzeko: bi txahal, moxal bat eta txerrikume xelebre batzuk. Barre pixka bat egingo zenuke, ikusiko baninduzu txerri kurrinkari bat besoetan dudala, eta Helen hura ukitu eta ukitu, eta galderak egin eta egin; batere erantzun errazak ez diren galderak (325. or.).

Afalordurako-edo etxeratu ohi gara, eta Helen irrikaz egoten da ikusi duen guztia amari kontatzeko. Esan zaiona errepikatzeko gogo horrek aurrerapen intelektual nabarmena adierazten du, eta bulkada ezin baliotsuagoa da hizkuntza eskuratzeko. Haren lagun guztiei eska-© UP

V/EH

U

33

tzen diet hura animatzeko egiten dituenak konta diezazkien, eta ahal duten jakin-min eta atsegin handiena erakusteko haren abenturatxoei buruz. Horrek haurrak onartua izateko duen nahia asetzen du, eta gau-zekin duen interesari eusten dio. Hori da benetako harremanen oina-rria. Huts asko egiten du, jakina; hitzak eta esaldiak bihurritzen ditu, gurdia idien aurretik jartzen, eta izen eta aditzen nahas-mahas ezinez-koetan sartzen da; baina horixe egiten du entzuten duen haurrak ere. Ziur nago zailtasun horiek berez onbideratuko direla. Esateko bul-kada, horixe da garrantzitsuena (321.-322. or.).

Interesgarria litzateke Keller andereñoak urte gogoangarri hartaz zituen inpresioak hona ekartzea, haren irakaslearenak ikusi ondoren. Hauxe idatzi zuen:

Sullivan andereñoa Tuscumbiara etorri ondorengo lehen Egube-rriak gertaera handia izan ziren. Familiako guztiek prestatu zizkida-ten opariak; baina poz handiena eman zidana zera izan zen: Sullivan andereñoak eta biok ere opariak prestatu genituela beste guztientzat. Oparien inguruko misterioa izan zen nire poz eta atsegin handiena. Lagunek ahal zuten guztia egin zuten nire jakin-mina zantzuen bidez pizten, eta esaldiak erdi letreiatzen zituzten, azken unean eteten zituz-telakoa eginez...

Gabon-egunean, Tuscumbiako haur-eskolak bere zuhaitza izaten zuen, eta harako gonbita egin zidaten. Ikasgelaren erdian, zuhaitz eder bat zegoen zut, distira betean eta argi leunean ikaraz, adarrak fruitu bi-txi ederrez zamatuak zituela. Zorion handieneko unea izan zen. Zuhai-tzaren inguruan dantza eta brinko ibili nintzen, gogoa bahituta. Jakin nuenean haur bakoitzarentzat opari bat zegoela, biziki poztu nintzen, eta zuhaitza prestatua zuen jende bihotz oneko hark haurrei opariak ematen utzi zidan. Pozaren pozez ez nintzen gelditu neure opariei be-gira; baina neureak hartzea tokatu zitzaidanean, ia ezin izan nion eutsi benetako Eguberri-eguna hasteko gogoari (41. or.).

Nire lehen ikasketa guztiek dute txertatua basoen arnasa: pinabu-ruen erretxina-usain fina, masusten urrinarekin nahasian... Hain zu-zen, burrunba edo durundi egin nahiz kanta zezakeen edozerk, edo lora zitekeen edozerk izan zuen parte nire heziketan: hala igel zarata-tsuek, eskuetan edukitzen nituen matxinsalto eta kilkerrek —eskuetan harik eta, nahasmena ahaztuta, beren nota txirulakara dardaratia ema-ten zuten arte— eta okilberdeen txitek, nola basaloreek, zuhandor-lo-reek, belazeetako bioletek eta loretan zeuden fruta-arbolek. Lehertzear zeuden kotoi-lekak sentitzen nituen, eta haien zuntz malguak eta hazi kizkurrak haztatzen; haizeak arto-zuztarren artean pasatzean egiten zuen xuxurla emea sentitzen nuen, hosto luzeen karraska leun-leuna, © UP

V/EH

U

34

eta nire pottokaren arnasots haserrea, larrean zelarik heldu eta ahokoa jartzen genionean… (34.-35. or.)

Gero, Helen gizarte-harreman gehiago izaten hasi zen, lehenik Per-kins Instituziora egindako bisitaren bidez, eta ondoren New Yorken eta Cambridgen egindako ikasketen bidez.

[Bostonera egindako lehen bisita]. Inoiz ez nuen une lasairik izaten; nire bizitza emozioz beteta zegoen, egun labur bateko bizi-tza duten intsektu txiki horiek bezala. Jende asko ezagutu nuen nire eskuan letreiatuz hitz egiten zidana, eta pentsamenduak jauzi egiten zuen sinpatia alaiz pentsamenduarekin topo egiteko, eta horra mira-ria gertatu! Nire gogamenaren eta besteen gogamenen arteko leku hutsak arrosak bezala loratu ziren (50. or.).

Cambridgeko ikastetxean, nire bizitzan lehen aldiz, lagunarteaz gozatu nuen neure adineko neskak ikusiz eta entzunez. Beste zen-bait lagunekin bizi izan nintzen eskolaren etxe atseginetako batean —hain zuzen, Howells jauna bizi zen etxean—, eta denok izan geni-tuen etxeko bizitzaren onurak. Neska batzuek nirekin hitz egiten ikasi zuten, eta hartara Sullivan andereñoak ez zuen elkarrizketa errepikatu beharrik izaten (86.-87. or.).

Tuscumbian, Sullivan andereñoak ez zuen izan norengana jo dudal-dietan; bere baliabideekin moldatzea eta zailtasun bakoitzarentzat bere irtenbideak aurkitzea beste aukerarik ez zuen. Baina ikaslea bidaiatzeko gai izan zenean, ez zen hura baino irakasle gogotsuagorik adituen ahol-kua eta laguntza baliatzeko, hartarako noranahi joan behar bazuen ere. Adibidez, 1890ean, hitz egiten ikasitako norvegiar neska gor eta itsu ba-ten berri izan zuen Helen-ek, eta irakasleari erregutu zion halako ikas-bide bat aurki ziezaiola. Sullivan andereñoa beldur zen bere ardurapekoa huts eginez gero ez ote zen adoregabetuko, baina ez zen luzaroan egon zalantzan; aitzitik, New Yorkeko espezialista batengana eraman zuen He-len, hark ahoskatzearen hasi-masiak irakats ziezazkion. Adituak erabi-litako metodoez kontu handiz baliatuz, Sullivan andereñoa gai izan zen trebakuntza berezi hura eskaintzeko. Haren trebetasuna, tinkotasun ne-kaezina eta leialtasuna gabe, Keller andereñoak dioenez, «inoiz ezingo nuen honenbeste aurrera egin hizketa naturalerantz».

Erlijio-ikasketei zegokienez ere, Helen-en irakasleak Brooks apezpi-kuaren laguntza bilatu zuen.

Haurra nintzenean [dio Keller andereñoak], gogoko nuen haren belaun gainean eseri eta haren esku handiari nireaz heltzea, Sullivan © UP

V/EH

U

35

andereñoak bestean hitz ederrak letreiatzen zizkidan bitartean, Jain-koaz eta espirituaren munduaz. Haur baten harriduraz eta atseginaz entzuten nion. Nire espiritua ezin zen harenaren parera iritsi, baina hark bizipoza sentiarazten zidan benetan, eta nik inoiz ez nuen ha-rengandik alde egin pentsamendu finen bat jaso gabe, gerora, ni hazi ahala, ederrago eta sakonago egin zena. Behin, hainbeste erlijio zerga-tik zeuden jakiteko irrikaz nengoelarik, honela esan zidan: «Bada erli-jio unibertsal bat, Helen: maitasunaren erlijioa. Maita ezazu Zeruetako Aita zeure bihotz eta arima osoz, maita Jainkoaren ume guztiak ahal duzun gehien, eta gogoan izan ongiaren ahalak gaizkiarenak baino handiagoak direla; eta Zeruetako giltza izango duzu» (133.-134. or.).

Azkenik, hona aldatutako aipuoi amaiera emateko, froga askok era-kusten dute Sullivan andereñoaren arrakastaren osagaietako bat zera izan zela: Helen beti tolesgabetasunez tratatu izana, haren konfiantza irabazi eta gero. Beti azpimarratzen zizkion jende normalarekin zituen antzeko-tasunak; eta garrantzia kentzen zien alde batera erraz uzteko moduko al-deei. Irakasleak jokabide hori kutsatu zien bere ikaslearekin harremane-tan jartzen zirenei.

Neskaren ingurukoek [dio Miss Keller´s Life liburuaren editoreak] ez dute ahaleginik egiten haren ilusioak babesteko edo hausteko. Su-llivan andereñoaren zuhurtzia erneari esker, ez zizkioten errepikatzen neska txikia zenean zuhurtziarik eta tenturik gabe «ustez bere mese-detan» esandako gauza asko. Orain, hazi ondoren, inori ez zaio buru-tik pasatzen harekin beste emakume gazte azkar batekin baino zintzo-tasun gutxiagoz jokatzea (204. or.).

Laburbil dezadan hitz gutxi batzuetan kasu-lan gin tza inkontzientea-ren adibide hau, eta saia nadin iradokitzen, aldi berean, ondoren deskri-batuko dudan gizarte-lan gin tza kontzientearekiko antzekotasun batzuk. Irakasle iaio hark benetako sena zuen errealitate guztietan handienerako: nortasunaren errealitaterako. Bere ardurapekoaren gabezia guztiez eta ga-bezia haien ondorio zoritxarrekoez harago, gai izan zen haurraren izaera apartari antzemateko. Aurkikuntza haren gainean eraikiz, bata bestearen ondoren batu zituen inguruneko baliabideak, nortasun oso gizarteratu bat askatzeko, lehenik, eta garatzeko, ondoren, hain zuzen, gaur egun Helen Keller aipatzean hizpidera etortzen den hori.

Ia hasieratik ari zitekeen zereginaren alderdi baikorretik. Haurra-ren obedientziaren lehen ikasgaia beharrezkoa zen, behar bezala aurrera egingo bazen, eta, behin hura ikasiz gero, laster irabazi zuen Helen-en maitasuna. Hori lortzeko, ordea, Sullivan andereñoak eginkizunik apale-© UP

V/EH

U

36

nak hartu zituen bere gain, hala nola Helen-entzako erizainik gabe mol-datzea eta berak zuzenean zaintzea, neska bere burua zaintzeko gai izan arte. Kasu horretan ere, irakaslea zuhurra izan zen, bide bakar batetik ira-bazitako eraginean ez oinarritzeko (izan obedientzia, izan maitasuna). Laster, gai izan zen ikaslearen gogamena kitzikatzeko; haurraren mun-duko edozertaz baliatzen zen horretarako, baita lehen begiratuan bide hartan oztopo ziruditen pertsona eta gauzez ere.

Bada afektu mota bat indartsuago egiten gaituena; bada beste mota bat izaki ahul eta mendeko bihurtzen gaituena. Sullivan andereñoaren enpatiak askatu egin zuen ikaslea mendekotasun hartatik, eta neskatoa bizitzako gauza eta ideia askorekin harremanetan jarriz lortu zuen hori, lehenik espazioan, eta ondoren denboran. Hala, gizaki errukarri eta ba-kartu bat izatetik munduko gauzarik onenekin identifikatzera pasatu zen.

Orrialde hauetan, bizi-ingurunearen aldaketa aipatuko dut behin eta berriz, kasu zailen gizarte-tratamendurako bitarteko gisa. Sullivan ande-reñoak, bere irakaslanaren lehen hilabetean, hain trebeki erabili zuenez bitarteko hori, Helen bere ohiko mundura itzuli ahal izan zen bakarrik bi asteren buruan.

Sullivan andereñoaren gizarte-lan gin tzarako senaren beste adierazle bat zera zen: edozertan aditua zen edonorengana jotzeko jarrera, eza-gutza osatze aldera. Zuhur eta apal jokatu zuen, adibidez, Helen-ek hitz egiten ikasteko zuen gogoaren eta haurraren premia espiritualen aurrean. Sullivan andereñoak, gor-itsuei ahoskatzen irakasteaz arduratzen ez zen eskola batean trebatua izaki, eszeptizismo halako bat zuen, baina gain-ditu egin zuen. Helen-en erlijio-prestakuntzari zegokionez, berriz, onartu zuen zereginaren premia eta zaila, eta garai hartako erlijio-irakaslerik itzaltsuenetariko batengana jo zuen laguntza eske.

Azkenik, Sullivan andereñoak beragan konfiantza osoa izaten iraka-tsi zion ardurapekoari, konfiantza hura irabazteko merezimenduak egi-nez. Nortasunaren zerbitzuan —gurea ez den nortasun baten zerbitzuan, alegia—, bada ahalegin berezia eskatzen duen arlo bat (berdin dio ira-kaskuntza, kasuzko gizarte-lan gin tza edo bestela deitu), benetan kontu handiz landu dena. Zerbitzu horrek «ezaugarritzen» gaitu gizarte-langi-leok; horren bidez hartzen dugu geure «estatusa eta gradua».

© UP

V/EH

U

37

II

Kasuzko gizarte-lan gin tza aribidean

On litzateke, benetan profesionalki egindako kasuzko gizarte-lan gin-tza deskribatzen saiatu aurretik, lan horren adibide batzuk aurkeztea, eta ondoren adibideok deskribapenarekin konparatzea. Liburutxo honen xe-dea, dena dela, ez da metodoa aztertzea, baizik eta kasuzko gizarte-lan-gin tza zer eta zergatik den arakatzea.

Edozein adibide multzoren egokitasuna jar daiteke zalantzan, jakina, batez ere multzoa nahitaez hemen hautatu duguna bezain txikia bada; hona hemen hautu hori egiteko erabilitako prozedura: ikerketan, nahikoa xeheki erregistratu ez ziren lan guztiak baztertu ondoren, lehentasuna eman diet bi eta sei urte arteko tratamendu aktiboa izandako gizarte-ka-suen erregistroei, eta herritartasun desberdinetako bezeroekin egindako lanei7. Elkarrengandik oso urrun zeuden hirietan egin nuen ikerketa, eta mota bateko baino gehiagoko gizarte-agentzietan; baina alde batera utzi behar izan ditut gizarte-tratamendua beste zerbitzu profesionalen baten lagungarri zuten agentziak. Irizpide horiei beste bat erantsi diet; horiez gainera, honako arazo mota orokor hauek hautatu ditu era arbitrarioan:

Neska zail, moldakaitz bat, garapen-arazorik ez duena.Familia-giroaren beharrean den mutiko bat.

7 Gizarte-langile gutxik jardun ohi dute horrela, hots, kasu deituz harreman profesio-naletan haiekin lotzen direnei; sendagileari, berriz, onartzen zaio jarduteko era hori. Gizarte-langilearen «kasua» gizarte-egoera edo -arazo jakin bat da, ez hor sartzen d(ir)en pertso-na(k). Pertsonarentzat, arazotik bereizita, orain arrunki erabiltzen den terminoa bezero da. Gizarte-langilearen eta gizarte-tratamendua jasotzen duenaren arteko harreman modua al-datu ahala, bezero hitzak ordeztu zuen hein handi batean lehenagoko terminoa: eskatzaile.© UP

V/EH

U

38

Konpondu ezin diren senar-emazte batzuk.Aitarik gabeko familia bat, non haurrek ez baitute behar bezalako

arretarik.Etxea eta haurrak behar bezala gobernatzen ez dituen emakume

alargun bat.Emakume zahar bat, ahaideek ulertzen ez dituzten zailtasunak di-

tuena.Aipatu ditut Howe doktoreak Laura Bridgman-en tratamenduaz egu-

nero jasotako oharrak. Gizarte-langileek, pixkanaka norbanakoei eta fa-miliei zerbitzu argiago eta eraginkorragoa nola eman ikasi ahala, ohitura bihurtu dute, halaber, Howe doktorearen jokamoldea —hots, tratamen-duaren gorabeheren berri jasotzea—. Hasieran, haien saioak ez ziren la-nean ari bitartean egindako harat-honaten kronika nahasi bat baino askoz gehiago, baina, pixkanaka, ikasi dute kontakizun kronologiko onak osa-tzen, bai erabilitako funtsezko prozesuenak, bai prozesuon oinarri ziren behaketenak. Hala egindako txosten edo datu-bilketa, aztertutako pertso-naren alde gerora egingo diren ekintzen ezinbesteko gida izateaz gainera, beste kasu-langile batzuk trebatzeko material ezin hobea izan daiteke; bereziki, bestelako gizarte-lan gin tza batzuetarako prestatzen ari diren gizarte-langileak —hala nola auzokide taldeekiko lanerako edo gizarte-ikerketak egiteko edo gizarte-erreformen kanpainak eramateko—, ar-giago ulertu nahi badute nola eragiten dioten gizarte-baldintza txarrek norbanakoen bizitzari, ezin konta ahala modutan eragiten baitiote. Gizar-te-kasuei buruzko txostenen balioa gero eta handiagoa da. Zorroztasun handiz eta kontuz egindako analisiak direla medio, azterketa estatisti-koen oinarri bihur daitezke, edo, maizago, metodo ez-estatistikoen bide-tik iritsitako gizarte-aurkikuntzen oinarri.

Gizarte-lan gin tzaren historiaren aztura horiek guztiek badute desa-bantaila bat. Harreman profesionalen sail zabalean, ez da harreman isile-koagorik gizarte-langilearen eta tratamendua jasotzen duen pertsona edo familiaren artekoa baino. Baina, zoritxarrez, gizarte-txosten bat beste edozein txosten mota baino askoz errazago identifikatu ohi da han ja-sotzen diren arazo pribatuak dituen pertsonarekin; esate baterako, me-dikuntza-kasuen historia bat baino errazago. Hemen aurkezten ditugun arazoak, ordea, ez dago trebakuntzarako edo ikerketarako bezain osatu-rik eskaini beharrik. Nire bilaketak oso muga estuak ditu, zeren haren helburu bakarra kasuzko gizarte-lan gin tzaren funtsa zertan den erakus-tea baita. Beraz, hautaturiko txosten gutxi horien kontakizunak asko la-burtzeaz gainera, ezkutatu ahal izan da norbanakoen nortasuna, hainbat xehetasun berariaz aldatuz, deskribaturiko arazo eta zerbitzuekin zeriku-sirik ez zutenean.© UP

V/EH

U

39

Azken hamarraldian, kasuzko gizarte-lan gin tzak asko zabaldu du jar-dun-eremua. Behiala, bokazio zen aldetik, gizarte-lan gin tzaren eremu ia bakarra mendeko eta gaizkileak artatzea zen, lehen aurrezki-kutxak men-dekoentzat soilik ziren bezala, eta lehen erietxeak behartsu gaixoentzat. Baina, gaur egun, kasuzko gizarte-lan gin tza, era batera edo bestera, osa-gai beharrezkoa da gure auzitegi, eskola, erietxe, fabrika, lantegi, kon-pentsazio-batzordeentzat, baita beste hamaika lekurentzat ere, baldin eta norbanakoen ongizateari dagozkion erabakiak hartu behar badira. Leku horietako askotan, txosten ondo osatuak egiteko ohitura oraindik ez dago behar bezala hedatuta, eta lana hain berriki antolatu da, non oraindik sal-buespen baita norbanako edo familia jakin batzuei zerbitzu jarraitua es-kaintzea, arrakastak eta hutsegiteak hobeto neurtuz. Horregatik mugatu dut adibide sorta haurren aldeko eta familien ongizaterako elkarteetara, hain zuzen, horiek ibilbide luzeagoa dutelako.

Honaino, bada, azalpenak. Txosten bat hautatu ondoren, hura xeheki aztertzeaz arduratu naiz, hura egin zuen kasu-langilearekin hitz egin aurretik. Harekin solasaldi luzea izan ondoren, neure kontakizuna prestatu dut, historiaren xehetasun asko alde batera utziz eta kasu-lan-gilearen asmo eta jokabideak azpimarratuz. Azkenik, kasu-langileari aurkeztu diot neure kontakizuna, berrikus eta zuzendu dezan. Behar-bada, ardura horietako batzuk ez ziratekeen beharrezko, baina, besterik ez bada ere, istoriotxo hunkigarrien kontalari hutsa izatetik libratuko ahal naute. Segidan datozen sei kontakizunek, nahiz eta ez izan oso ikusgarriak, ondorio gisa duten eztabaidak baino irakurketa arretatsua-goa merezi dute.

Maria Bielowski8

Atal honetako lehen adibideak poloniar neska bati lau urtez eman-dako gizarte-tratamendua deskribatzen du; elkarte pribatu txiki baten zaintzapean egon zen, kasu-langile talde batek zuzendutako neska zail baina ez-atzeratuentzako eskola batean. Eskola hartatik, familia pribatue-tan kokatu ohi dituzte ikasleak, non elkarteko langileen zaintzapean ja-rraitzen baitute. Kontakizuneko neska, eskolan sartu aurretik, auzitegiko baldintzapeko askatasunaren agente baten ardurapean egona zen aldi la-bur batez.

8 Pertsona errealen izen guztiak aldatu dira kontakizun hauetan, bai eta beharrezko ez ziren beste xehetasun batzuk ere.© UP

V/EH

U

40

Maria Bielowski fabrika batean hasi zen lanean, hamabost urte bes-terik ez zituela. Desadostasun asko zituen amaordearekin familiari eman behar zion soldata zatiaz eta gau berandura arte irteteko zuen ohituraz; hala, etxetik alde egin, eta ostatu eta hotel merkeetan jarri zen bizitzen. Haietako ostatu batetik auzitegira eraman zuten neska, beste maizter bati dolar batzuk lapurtzeagatik. Atxilotu ondoren ikusi zutenen esane-tan, ez zuen batere itxura onik. Haren begitartea iluna eta astuna zen; arropak zarpail, zikin eta zetakaz beterik zeuzkan; buruan, ileordezko hiru xerlo zituen, zorriz beteak, gerora ikusi zenez.

Zer aurkitu zuen baldintzapeko askatasunaren agenteak haren his-torian? Bi lantokitatik jasotako txostenek hala-moduzko langilea zela zioten. Neska aztertu zuen erietxe batek jakinarazi zuenez, gaitasun in-telektual ona zuen, baina nortasun psikopatikoa. Familiari zegokionez, Bielowskitarrak bost urte lehenago etorriak ziren Poloniatik: aita, biga-rren emaztea eta lau seme-alaba. Baina aita handik hiru urtera hil zen, eta amaordeak, zeinak ez baitzekien dozena bat hitz ingelesez, emakume ona ematen zuen, baina seme-alabekin burutu ezinik zebilen. Bi seme zaharrenak etxetik alde eginak ziren; mutil gazteena erreformatorio ba-tean zegoen. Halako leku batera bidali behar al zen Maria ere, epaitegiak errudun jo ondoren?

Agenteak lortutako gizarte-datuen arabera, ez zirudien zuhurrena neska bere etxean uztea baldintzapean. Bestalde, ez zirudien lanean hasi aurretik zituen aurrekariek erreformatorio batera bidaltzea justifikatzen zutenik. Eskolan, ikasle ona izan zen; hasieran ingelesez batere ez baze-kien ere, lau urtean zazpigarren gradua gainditzera iritsi zen. Gainera, ja-kin zenez, girl scouten talde bateko eta igandeetako eskola taldeko kide estimatua izan omen zen. Datu haien arabera, baldintzapeko askatasu-nak ondorio onak izan zitzakeen, egiazko arreta pertsonalizatua eskainiz gero. Ondorioz, funtzionarioak laguntza eskatu zion aipaturiko elkarte pribatu txikiari, eta, handik laster, hilabete batzuetan Maria eskolan ibili ondoren, kasu-langileetako bat neskaren legezko tutore bihurtu zen, nes-karen, familiaren eta auzitegiaren onespenarekin. Tutoretza haren esane-tara, neskaren jokaera eta izaera hobetuz joan ziren ezari-ezarian.

Ondoren etorri zen tratamenduaren jatorrizko txostena arretaz ira-kurrita, eta, tutorearekin solas egin eta gero, urrats batzuk marraztu ahal izan ditut, hain zuzen, neskaren ohituretan eta hark inguruko munduare-kin dituen harremanetan izandako aldaketa erakusten dutenak. Ez dago ezer magikorik edo harrigarririk haren pixkanakako hobekuntzan.

Tratamenduaren lehen faseetan, arreta handia eskaini behar izan zi-tzaion Mariaren egoera fisikoari. Buru-azala garbitu eta hortzak zaindu © UP

V/EH

U

41

zizkioten. Ez zirudien sexu-jokaera irregularrik izan zuenik, baina jato-rri ezezaguneko sifili-sintoma batzuk aurkitu zizkioten, eta, aldika, hirira eramaten zuten erietxean tratamendua jasotzera. Sudurraren eta eztarria-ren egoera txarra ere tratatu zizkioten erietxe hartan. Enuresia, berriz, es-kolan kontrolatu zioten, sugestio bidez. Hurrengo urtean, sintoma hura berriro agertu zen, birritan, etsipen handiagoko aldietan, baina berehala erantzun zion bere jarrera mentala hobetzen zuen programa-aldaketa orori. Beste zailtasun fisikoak laster konpondu ziren.

Elkartearen eskolatxo hartan —hogei ikasle ere ez ziren izango— izan zuen Mariak lehen kontaktua amerikar familia-bizitza arruntarekin. Arreta handiz trebatu zuten garbitasun-ohiturak hartzen, gela zaintzen, arropak konpondu eta garbitzen, janaria prestatzen, eta besteren gauzak errespetatzen. Ez zegoen gauzak elkarri uzterik; neska bakoitzak bere mahaia eta armairua zituen, eta bere altxortxoak. Egun batean, neskaren egonaldiaren hasieran, labealdi berri bateko bi opiltxo falta izan ziren su-kaldeko jakitegitik. Neska guztiek ukatu zuten halakorik hartu izana, eta talde osoa geratu zen Eguberrietako hirirako txangorik gabe. Hiru egun geroago, Mariak aitortu zion irakasleburuari, benetako estimua baitzion hari, bera zela erruduna, eta huraxe izan zen haren azken gaiztakeria. Handik urtebetera edo urte bira lan egin zuen etxe pribatuetako batean, etxeko nagusiak informatu zuen hain zela zintzoa neska non «ez baitzuen tinta-ontzi bat ere mailegutan hartzen».

Eskolan zortzi hilabete egin eta zortzigarren gradua gainditu on-doren, familia batekin bidali zuten Maria, familia hartako amaren la-guntzaile gisa, udako etxe batera. Urte hartako udazkenean, leku bat aurkitu zioten beste familia batean, etxeko lanetan lagundu zezan os-tatu truke, eta institutuko lehen ikasmailan hasteko aukera zuela. Ha-rrezkero, merezimenduz jarraitu du institutuko ikasketak egiten; behin ikastetxez aldatu zen, hala ere, beste hiri batera bizi izatera joan ze-nean. Han, poloniar irakasle batekin eta haren emaztearekin bizitzeko aukera sortu zen, eta abantaila asko izan ditu familia hartan, berriz ere herrikideekin egoteko atseginaz gainera. Uda guztietan, elkarteak leku bat aurkitzen dio landa-inguruneetan, eta urtero izaten ditu oporrak; behin, nesken kanpamendu batean. Tutoretzapean egondako lau urtee-tan, bost familiatan lan egin du. Aldaketa haietan guztietan, bi baizik ez ziren gertatu neskaren egonezinagatik, baina, tarteka, ardurapeko neka-garria izan da Maria, lehiatsua eta arreta handia behar zuena, bere bu-rua apaintzera emanegia.

Familietan kokatze horiek, denak ere konturik handienaz eginak, ba-liagarriak izan dira neskari amerikar bizimoduan eta ohituretan parte har-© UP

V/EH

U

42

tzeko aukera emateko, baina haren hobekuntzarako eraginik handiena, betiere, tutore izendatu zioten kasu-langilea izan da. Xehetasunetan sartu gabe, adieraz ditzadan Mariaren historiak erakusten dizkigun kasu-lan- gin tzaren oinarri eta prozesu batzuk.

Ziur asko, kasu-langilea neska zail batekin «asmatzeko» gai izan zen batez ere bere jendetasun irudimentsuari esker. Nolakotasun hori berezko gaitasuna ote zuen ala beste neska batzuekin izandako espe-rientziaren ondorio zen gorabehera, txostenean nabarmen geratzen dena zera da: tutoreak jakin zuela, nolabait, mundua bere ardurapekoari ageri zitzaion bezala ikusten. Lanbideak erakutsiriko zenbait arrisku gogoan izanik, beharbada, kontu handiz saihestu zuen pentsamolde-zurrunta-suna, hots, bezeroaren ekimena indargabetzeko joera hori —hain erreak-zio arrunta, bestalde, jokaera sumingarrien aurrean—. Honela idazten du azalpen-gutun batean:

Neska bati nahi duena egiten uzten ahal diodan guztietan, utzi egiten diot. Hainbestetan esan behar izaten dugu ezetz, non uste bai-tut erne egon behar dugula ezezkook behar ez denean ez emateko. Hori ez da neska baten aurrean amore ematea, kontra egiten digula-eta edo berean tematzen dela-eta.

Maria nekagarri gertatzen zenean, haren tutoreak bereizten zituen hark sortutako arazoa eta lehenagoko delinkuentzia, jadanik ezin zi tzaion-eta halakorik leporatu. Neskak bere buruari zor zion errespetua eta neska-ren anbizioa kitzikatzen zituen hark etengabe, baina ez hainbeste hitzen bidez, baizik eta ekintzen bidez. Elkarteak, Mariaren lehenagoko gora-beherak gogoan, beste ardurapekoei baino poltsikorako diru pixka bat gehiago izaten utzi zion. Arropak inoiz ez zituen gustuko izaten: hilabete batzuen ondoren, nekatu egiten zen erositako guztiez; berdin zion hasie-ran oso gogoko izan bazituen ere. Halako batean, hain larria bihurtu ze-nez kontu hura («jantziak ala eskola» auzia), baimena eman zioten eskola utzi eta bulego-lanerako ikastaro labur bat hartzeko. Baina neska kontu-ratu zenean eskolarekin haustea betiko izango zela, iritzia aldatu eta han jarraitzeko baimena eskatu zuen.

Egun batean, Mariak gutun bat jaso zuen urruneko hiri batetik: hitz egiteko eta kanturako ahotsa hobetzea eskaintzen zioten, postazko ikas-taro baten bitartez. Prezioa, 50 dolar. Berehala eskatu zion diru-maile-gua tutoreari, eta hark erantzun hurrengoan biak hirira zihoazenean mu-sika-adituren bati eskatuko ziotela aholkua, bere iritzia eman ziezaien eskaintza haren balioaz. Musika-eskola on bateko irakasleari eskatu zio-ten neskaren ahotsa probatzeko eta haren asmoaz iritzia emateko. Mariak © UP

V/EH

U

43

maisuaren aurrean kantatzen saiatzean egiten zituen hots txiki ikaratiak entzun zituenean, hura ere konturatu zen ez zuela merezi postazko ikas-taroa egitea.

Beste bide bat ere izan zuen kasu-langile hark arbitrariotasuna alde batera uzteko: bere burua perfektutzat ez hartzea. Ez zuen esaten etxeko kontuetan hutsik egiten ez zuenik, musika-kontuetarako ere esaten ez zuen bezala. Honelaxe idazten du:

Gogoan dut behin Mariarekin hizketan ari nintzela arropak pa-saratzeaz, batez ere haren galtzerdiak, eta bat-batean ohartu nintzela urratu luze bat nuela galtzerdi batean, goiz hartan janzterakoan egina, eta ez nuela aldatzeko astirik izan. Barrez hasi eta urratua erakutsi nion neskari, eta esan nion lana dela-eta neuk ere zailtasunak nituela neure idealen arabera bizi izateko. Kontu hura zela eta, neskak gerora esan zion nire ezagun bati hobeto lortu nuela neure helburua aitortza hura eginda.

Sullivan andereñoaren jokabidea gogoratuz, kasu-langile hark zin-tzoa eta tolesgabea izateko —hau da, ahal zen guztietan, erabaki baten benetako arrazoia emateko— hartutako erabakiak lotura estua zuen ohi-tura harekin —hots, baita errietetan ere halako hartu-emanezko elementu bat sartzearekin—.

Egun batean, harremanetan hasi ginenean, Mariak galdetu zidan tratamendua jasotzera erietxera egiten zituen bidaiez. Sifiliaz hitz egin nion, erietxeak inoiz ez zuela adierazi nahi izan ea gaixotasuna jaiotze-tikoa zen ala haurtxoa zenean hartutakoa. Adierazi nion sifiliaren ohiko kausak promiskuitatea eta kutsatutako norbaitekin harremanak izatea zirela, eta hitz egin nion ezbeharrez kutsatzeko posibilitateaz ere.

Galderei benetako erantzuna emateko ohitura horrek ez zuen esan nahi tutoreak beti eta berehala esaten zionik zekien guztia. Aitzitik, ohartu zen Mariak errespetu handiagoa ziola frogatu zionean nekez en-gainatuko zuela, hain zuzen, behin edo behin bere ardurapekoaren ha-rridurarako ustez isilekoa zen informazioa emanez. Hauxe gertatu zen jokabiderik onena: ardurapekoak beharbada ondo erabil zezakeen aska-tasun guztia ematea, baina askatasun hura halako baldintzapean emanda, berak ere ideia argi samarra izan zezan askatasunaren erabilera hartaz. Behin batean, esate baterako, han agertu zen poloniar mutil gazte bat, eta Mariak mehatxu egin zuen harekin ezkonduko zela, baldin eta ez bazio-ten kapela berri bat berehala erosten. Neskaren nagusiarekin konponbide zuhur bat eginda —hain zuzen, gizon gazte haren dei eta atentzioak bai-© UP

V/EH

U

44

menduta—, eta arropa behar zen garaian eta ez lehenago emanez, krisi txiki hura onbideratu zen.

Kasu-langile hark Maria gobernatzeko era zuhurrak, ordea, jendeta-sun irudimentsuaren dohainera garamatza berriz ere; neskak halaxe era-kutsi zuen berriz ere, eskolan egindako idazlan bat gazteentzako aldizkari batera bidali zuenean. Argitaldariak onartu egin zuen idazlana, saritxo ba-ten truke, eta gertakari hura gauza handia izan zen idazle gaztearentzat.

Ezin galdetu gabe geratu nolakoa izango ote zen Maria gaur egun, baldin eta auzitegiak ohi bezala tratatu izan balu lapurreta egin ondoan, kontuan hartu gabe baldintzapeko askatasunaren agenteak azaleratutako gizarte-ingurunea, alegia, baldin eta lege-hauste hartan ohiko sententzia eman izan balu. Oso neska desberdina litzateke gaur egun, heldutasune-rako atetik sartzen hasia dagoela: gezurtia, gogorra, biziotsua beharbada. Horren ordez, bigarren mailako hezkuntzaren abantailekin egingo dio aurre geroari, osasuntsu, nortasun erakargarria duela, eta konfiantzazko benetako lagun askorekin. Ez da gizaki orbangabea, jakina; oraindik ere asaldatzen da batzuetan; oraindik ere garrantzi handiegia ematen die hus-keriei, eta oraindik gehiegi gustatzen zaizkio edergarriak. Baina, oro har, balio egokiak ditu; orain, haren ideiak ez dira nahasiak eta zentzugabeak.

George Foster

Amerikar gazte bat, George Foster txikia, haurrentzako instituzio ba-tera eraman zuten arrebarekin batera, eta, hurrengo bost urteetan, lau al-diz behintzat atzera eraman zuten gurasoenera. Gauzak ondo doazenean ere, ingurune-aldaketa ugari horiek txarrak izan ohi dira haurrentzat, baina George eta arreba ez ziren itzultzen benetako etxe batera, inola ere. Aita mozkor borrokazale bat zen, tarteka lan egiten zuena; ama, berriz, sexualki promiskuoa; bikote hura ez zegoen ezkonduta. Liskarra eta se-sioa izaten zutenean, eta sarri izaten zuten, ez ziren arduratzen haurrez eta etxeaz.

Azkenik, tokiko pobrezia-ikuskatzailearen eskariz, haurrei ostatu emateko elkarte bat —egoitza Foster familiarenetik kilometro askora zuena— arduratu zen bi haurrentzat etxe libre9 bat aurkitzeaz.

9 Etxe libre bat familia pribatu batena da, non zainpeko haurra etxeko bihurtzen baita, legez seme-alabatzat hartua izan nahiz ez; termino horren bidez bereizten da horrelako etxe bat ostatu-etxe batetik, non familiak diru bat jasotzen baitu haurra zaintzeagatik, eta lan-etxeeta tik, non bizi izan baitzen Maria Bielowski eskolan ibili bitartean.© UP

V/EH

U

45

Halako etxe bat aukeratzean, elkarteko kasu-langileek kontu handiz aztertzen dute zer arrazoi dituen familiak haur bat hartzeko eta zer asmo dituzten haren hezkuntzarako eta etorkizunerako; etxekoen zer-nolakoa ere aztertzen dute, kide bakoitzaren ezaugarriak eta osasuna, eta bakoi-tzak beste guztiekin dituen harremanak. Orobat, familiaren egoera eko-nomikoa ezagutu behar da, etxearen ezaugarri fisikoak eta ingurunea, bai eta nolako izena duen familiak auzoan eta komunitatean ere, eta zer er-lijiotakoa den. Egia esanda, gizarte-esperientzia handia behar da haurra hartuko duen etxea aztertzean. Etxe egokia aurkitzeak ondo egoteko eta garatzeko aukerarik onena ematen dio zainpeko haur bati, hartaz ardura-tzen den gurasorik ez duen arren; axolagabeziaz eta zuhurtzia gutxiz ko-katzeak, aldiz, ez dio inolako aukerarik ematen.

Foster haurren lehen etxea ez zen erabat arrakastatsua gertatu. Ba-serritar xume batzuekin egon ziren. Baserritar emazteak ez zuen osa-sun ona, eta bi haurrak zaintzea neke handia zen harentzat egoera hartan, baina zailtasunik handiena haurrek elkarrekin zituzten harremanetatik ze-torren. Gurasoen ohiturari jarraituz-edo, beti ari ziren sesioan, eta batak bestearen alderdirik okerrenak atera eta amaordea ernegarazten zuten. Georgek bederatzi urte zituen orduan; haur maitekorra baina jenio bizi-koa zen; arreba, berriz, ia hiru urte zaharragoa zen, eta adin handiagoko hitzontzi izukaitz baten itxura guztiak zituen. Ondorioz, elkarteko agen-teak zenbait bisita egin ondoren etxaldera eta haurren eskolara, bi hau-rrak handik ateratzea eta banantzea erabaki zen. Azken erabaki hori ez zen arinkeriaz hartu; elkartearen ohiko jokabidearen kontra zihoan. He-mendik aurrera, soilik Georgeren historiari jarraitzen saiatuko naiz. Oso atsekabetuta zegoen etxaldetik alde egin behar zuela-eta, baina elkarteko bisitariak animatu zuen han atsegin izan zituen gauza guztiez hitz egin zezan —belar onduaz, oiloez, lorategiaz—, eta ohartarazi zion atsegin haiek guztiak ez zituela betiko utziko.

Garai hartan, elkartearen egoitza nagusira eraman zuten George, hi-rira, eta aukera hartaz baliatu ziren haurraren beharrak ordura arte baino kontu handiagoz aztertzeko. Goitik beherako azterketa fisiko eta mentala egin zioten, eta ohartu ziren berezko gaitasun handia zuela. Aldi baterako etxe batean bizitzen jarri zuten haurra, adituen behaketapean. Haien ara-bera, egoskorkeria-aztarnak zituen, baina, «umore txar horren bidez ezer ez duela irabaziko ulertzen duenean, oso mutiko gozo eta erakargarria izango da... Zoriontsua da denborarik gehienean, eta hasieran baino as-koz azkarrago pasatzen zaizkio “aldarte txarrak”».

Hilabete gutxi batzuen buruan, elkarteak pentsatu zuen George prest zegoela beste etxe libre batera joateko. Ordukoan, haurrik ez zuen bikote © UP

V/EH

U

46

baten eskabidea zuten jasoa; hiri txiki bateko aldirietan bizi ziren; zazpi urteko mutiko bat zuten semetzat hartua, eta beste bat hartu nahi zuten, zaharxeagoa. Elkarteko agenteak, etxe hura bisitatu zuenean, kontuan izan zuen nolako jarrera izan zezakeen adoptaturiko haurrak anaiorde ba-tekin. Erreferentziatzat eman zizkioten hiri hartako beste herritar batzuk ere bisitatu zituen, eta, haien iritzi ona ikustean, aukera eman zion fami-liari behin-behineko hautua egin zezan zenbait mutilen artean, haien ar-gazkiak erakutsita. Georgeren argazkia hautatu zuten haiek, eta berari buruzko xehetasun gehiago postaz bidali zizkieten. Laster jarri zen bizi-tzen etxe berri hartan. Kasu-langileak hara egiten zituen bisitetan, aukera asko ematen zizkion gurasorde bakoitzari azken hobekuntzez eta zailta-sunez hitz egiteko, eta ondoren George bera ikusten zuen bakarrik, eta haren eskola bisitatzen. Bisita haietan guztietan, doikuntza batzuk egin behar izan ziren Georgeren eta adoptaturiko haurraren artean, eta Geor-geren eta aitaordearen artean.

Gripearen urtean gertatu zen hori. Gaixotasunak gogor erasan zion mutilari, eta eztula eta tuberkulosi-infekzioa utzi zizkion. Elkarteko lan-gile hark zenbait aldiz bisitatu zuen sendagilea denboraldi hartan. Pixka-naka, George-ren biriken egoerak hobera egin zuen. Bien bitartean, ha-ren gurasordeak, mutilarekin ondo portatu arren, hasi ziren pentsatzen ezen, diru-arrazoiak eta beste arrazoi batzuk zirela medio, bigarren mu-til hura zaintzeak ez ziela uzten semetzakoari nahi zuten guztia ematen, eta berriz ere elkarteak sustrairik gabe utzi behar izan zuen bere ardura-peko gaztea. Hainbeste aldaketa izan direla kontuan izanik, nahiko pro-betxu atera du eskolan. Hamabi urte bete zituenerako, egina zuen bosga-rren maila.

Hirugarren etxe librean inoiz baino zoriontsuago izan da George Foster, bere etxe-ibilbide labur baina nahasi samar horretan. Urtebete baino gehiago da gizon profesional baten etxean bizi dela, non beste zen-bait gazte bizi baitira, baina haurrik ez. Hasieran, pentsatu zuten mutila ezingo zela geratu; ez zien beti begirunerik agertzen zaharragoei, eta ez zebilen ondo eskolan. Baina nahikoa adin bazuen arrazoitzeko, eta, be-rarekin izandako solas miresgarri batean, kasu-langileak mutila zeregin bikoitz batean partaide egitea lortu zuen: etxekoekiko eta irakasleekiko harremanak estutzen. Horrekin batera, familia konbentzitu zuen, ez zie-zaion hainbeste eska hamabi urteko mutil bati, hobekuntzari buruzko az-terlanen emaitzen argitan. Giltzarri gertatu zen bisita hura, eta, harrez-kero, Georgeren jokabideak hobera egin du etengabe, eta gurasordeak hobeto jabetu dira mutilaren alderdi onez. Mutilaren osasuna ezin hobea da orain. Badirudi musikarako gaitasun berezia duela, eta berriki musika-eskolak hartzen hasi da.© UP

V/EH

U

47

III

Kasuzko gizarte-lan gin tza aribidean (jarraipena)

Aurreko kapituluan emandako adibideak norbanako bakarrekin soilik egindako kasu-lan gin tzari dagozkio. Beharrezko izan zen, jakina, Maria Bielowski eta George Foster hartu zituzten familien lankidetza lortzea, eta, tratamenduak iraun bitartean, beharrezko izan zen, orobat, zenbait arlotako adituen trebetasunaz baliatzea. Biekin, hala ere, ez zuten berdin jokatu: Maria bere etxetik atera zuten, eta ez zen hara itzuli; George, be-rriz, beretarrengandik betiko bereizteaz gainera, arrebarekin ongi molda-tzen ez zenez, bakoitza etxe batean jarri zuten bizitzen. Bi adibideotako kasu-langileek beste zeregin eta bezero asko zituzten esku artean; aztertu ditugun bi kasuotan, ordea, bakoitzak bezero bakar bat izan zuen. Ondo-ren datozen kontakizunetan, kasu bakoitzean, bezero baten baino gehia-goren tratamendua azaltzen eta konparatzen da.

Rupert Young eta emazteaDuela sei urte, Rupert Young eta emaztea —hogeita bost eta ho-

gei urteko senar-emazteak, bi urte baino gutxiagoko haur bat zutenak— mendebaldeko hiri jendetsu batean bizi ziren, non gizarte-agentzia asko baitziren. Tokiko familia-ongizateko elkarteko barrutiko idazkariaren-gana bideratu zituzten. Sullivan andereñoaren ardurapeko bakarraren ka-suan ez bezala, barrutiko bulego hartako lantaldea laurehun familia baino gehiagoren gizarte-tratamenduaz arduratu zen urte hartan.10

10 Kopuru hori urte beldurgarri bati dagokio. Garai hartan, idazkariak lau gizarte-lan-gile laguntzaile eta dietista bat zituen, baina askoz gizarte-lan gin tza hobea egin ahal izan © UP

V/EH

U

48

Barrutia azkar hazten ari zen hiri baten bihotzean zegoen arren, ba-rrutiko populazioa urritzen ari zen. Hizpide dudan garaian, auzoan taberna asko zeuden, eta aldi baterako lanpostuak nagusi ziren. Egun batean, eliza protestanteko langile batek deitu zuen telefonoz esanez Young an-drea senarrarekin sesioan ari zela. Bisitari bat bidali zuten —gizonezko bat—, eta hark ikusi zuen familia kalean utzi zutela etxearen errenta ez ordaintzeagatik. Gainera, epekako saltzaile batek altzari guztiak bahi-tuak zizkien, heren bat ordaindu gabe zutelako; Young andrea eta alaba-txoa amarekin zeuden aldi baterako, eta Young jaunak, parranda ondoko ajeak jota, ukuilu batean lo egiten zuen gauean. Bisitariak hitzordua jarri zion Young andreari, biharamunean solasaldi pribatua izan zezan barru-tiko idazkariarekin haren bulegoan, eta hitzordua jarri zion senarrari ere, gauza bera egiteko geroago.

Bulegoko solasaldi hartan, emaztea, hiru hilabeteko haurdun ze-goela, ez zen gai izan bere arazoei antza hartzeko. Ahaide eta lagu-nek aholkatua zioten senarra uzteko eta haren kontra salaketa aur-kezteko. Aukera guztiak eman zitzaizkion gertatutakoaren berri eman zezan, eta azaldu zitzaion idazkariak gizonaren bertsioa ere entzun nahi zuela.

Young iritsi zenean, damututa zegoen; onartu zuen edanda zegoela, onartu zuen Hilda emaztea jo zuela, baina bere alde esan zuen denak zeudela beraren kontra eta Hilda beti ari zitzaiola errietan. Galderei eran-tzunez, onartu zuen emazte ona zuela, etxea ondo zaintzen zuena, maite zuela haurra, eta harro zegoela hartaz, baina, nahiz eta aitortu arazo na-gusia bera zela, kexu agertu zen amaginarrebak ere bazuela-eta errua. Dirua eman zioten afari eta gosaritarako, baita gutun bat ere sendagile batentzat, azterketa medikoa egin ziezaion, eta esan zioten biharamun goizean laguntzarik gabekoentzako bulego publikora ager zedila, han Young andrearekin eta barrutiko idazkariarekin biltzeko. Youngek, iri-tsi zenean, agertu zuen apaiz baten aurrean zin egina zela edateari erabat utziko ziola (Young katolikoa zen). Berari bururatu zitzaion hura egitea. Bilera hartan akordio hauek hartu ziren: (1) Senar-emazteak bananduta biziko ziren aldi batez; (2) Young andreak eta alabatxoak hilabeteko atse-denaldia izango zuten landa-eremuan; (3) Young, sendagilearen arabera gehiegizko estimulazioa besterik ez zuenez, etxetik kanpora bidaliko zu-ten, ahal bazen, aste batzuetarako; (4) bi-biek utziko zioten beren arteko arazoez ezkontidearen aldeko ahaideekin edo beste edonorekin eztabai-

zen, industria-beheraldiak atzera egin zuenean eta bulegoaren urteko kopuruak berrehun familia ingurura jaitsi ondoren, hain zuzen, gerra amaitu eta gero.© UP

V/EH

U

49

datzeari, eta idazkariarekin eztabaidatzen hasi ziren; (5) Young andreak senarrarekin eztabaidan hastea saihestuko zuen. Hori zen haren akatsa.

Hogeita lau ordu iragan baino lehen, Young andreak hautsiak zituen (4) eta (5) akordioak, eta Young-i zegokionez, berriz, haren burua «zen-tzugabekeria»tan ibili zen, txikikeriei helduz, hala nola beldur zela emaz-teak landa-eremuan zegoenean ez ziola idatziko. Egun hartan, bulegoko leihoak garbitzeko lana eman zioten; kontu handia izan zuten nahikoa janari izan zezan, eta beste azterketa mediko bat egitekotan geratu zi-ren, oraingoan erietxe psikiatriko batean. Han, bainu bero eta hotzak go-mendatu zizkioten, eta ez edatea, dieta likidoa egitea, eta tabakoa neurriz erretzea. Hasieran, beldur ziren delirium tremensa izango ote zuen, baina ez zen halakorik gertatu, eta, bi aste igaro baino lehen, barrutiko bule-goak lortua zion lekua beste estatu batean alkoholikoentzako landetxe batean. Young andreak hitzemana zuen ez zuela idatziko berriro istilurik sor zezakeen ezer senarrari bidalitako gutunetan. Laster, gizona pinuak mozten hasi zen etxeko landetxean, eta idatzi zion andreari «munduko boxeo-txapelduna azpiratu zezakeela». Barrutiko bulegoak hari gutu-nak maiz idaztea tratamenduaren beharrezko osagai bat zen, nonbait. Alkoholaren efektuak desagertu ahala, agerian geratu zen Rupert jenio bizikoa zela, haur batena bezalako afektibitatea zuela ia, erraz eraman zi-tekeela, baina oso egonkortasun gutxikoa zela. Bestela esanda, edana ez zen haren arazo bakarra. Haren txostena handik urtebetera irakurri zuten zenbaitek pentsatu zuten hura «buru-atzeratu»tzat jo behar zela, baina klinika psikiatrikoak ez zuen halako terminorik erabili diagnostikoan, eta hobe horrela, beharbada. Zenbait lore-kaxa bidali zituen barrutiko bule-gora. Ez bazioten berehala adierazten jaso zituztela, asko nahigabetzen zen. «Gustatu al zitzaizkion zure amari? —idatzi zion barrutiko idazka-riari—. Apustu egingo nuke pozez txoratzen jarri zela».

Familientzako elkarteak Youngtarren arazoen berri izan zuenetik bi hilabetera, hirian ziren berriz ere; haien altzarien parte handi bat itzuli zien epekako saltzaileak, aparteko ordainketarik gabe; etxetxo bat jarri zitzaien, eta Rupert-ek aldi baterako lan bat zuen. Handik pixka batera, aurreko enplegura itzuli zen berriz ere: zaldiak gidatzera. Lehenagoko gizarte-lan gin tzako txosten bat halaxe amaituko zen; edo, beharbada, etxearen honako deskribapen hau erantsita:

Young andrea eta [alabatxoa] etxean. Egongelan zenbait argazki zahar zeuden, tapiz bat edo beste, eta beste gauza gutxi batzuk, etxe-gi-roa sortzen zutenak. Sukaldeak ere etxe-giro nabarmena zuen. Harraska Young jaunak margotua zen. Plateren armairua… plater distiratsuz be-teta zegoen… Young jauna sartu zen, bazkaria prestatzeko egur-karga © UP

V/EH

U

50

bat bizkar gainean zeramala. Oso harro ageri zen senarra, emazteak etxeari familia-etxe baten itxura ematea lortu zuelako, eta berak egin-dako margotze-lanagatik.

Baina, egia esateko, gizarte-tratamenduaren hasiera besterik ez zen hura. Oraindik ere hainbat zailtasun gainditu beharko ziren, batzuk txi-kiak eta beste batzuk pisuzkoak. Kontuan hartu beharreko ziren bi fa-milien arteko desberdintasunak, jatorriaren eta erlijioaren aldetikoak: Youngtarrak irlandar jatorrikoak eta katolikoak ziren; Hildaren familia, aldiz, aleman jatorrikoa eta protestantea zen; gizonaren zenbait ahaidek ohitura zuten hura edatera bultzatzeko; emakumeak sesioan hasteko eta errieta egiteko joera zuen. Etxean berriro bizitzen jarri eta astebetera, go-goratu behar izan zitzaion Hildari txikikeriei ez ikusi egitea eta lanean laguntzea zela ezkonbizitzan aurrera jarraitzeko bide bakarra. Bigarren haurra jaio zenean, Hilda ez zen joan erietxera, eta ez zuen izan sendagi-lerik etxean, nahiago izan baitzuen berak moldatu emagin batekin. Haren nahia garesti atera zen gerora, erabaki haren erruz osasunez pattal ibili baitzen harrezkero.

Hura baino larriagoa zen, hala ere, Rupert-ek hainbat gauza txikitan agertzen zuen arduragabekeria. Zehaztasunik gabea zen adierazpenetan, eta axolagabea betebeharretan, eta erraz egiten zien ihes horiei, gainera, batzuetan gezurra esanez. Bigarren haurra etorri zenean, senarra astebete baino gehiago etxean egoten setatu zen, eta, ondorioz, lan finkoa galdu zuen. Honela dio barrutiko idazkariak bere txostenean:

Young jauna oraindik ez da hasi lanean. Era guztietako aitza-kiak ematen ditu… eta, guk bestela nahi izan arren, ez zuen laguntzen [emaztea zaintzen] behar bezala. Haur bat bezala, funtsik gabe, fami-lia-gizon zoragarriarena egiten saiatzen da. Berak atseden pixka bat hartzeko baliatu du [emaztearen] gaixotasun hau, eta horrek erakusten du oraindik ere bide luzea geratzen zaiola benetako erantzukizun-sen zorrotza izateko.

Izaera-akats horiek gainditzeko zenbait metodo erabili ziren, baina lehena izan zen Rupert-ekin maiz solasaldi atseginak izatea. Barrutiko idazkariak itzal handia zuen harengan, familia-arazoak txarrenean zeu-denean berehala emandako laguntzagatik. Artean ere egonezin samarra zen tarteka, baina ez zuen batere gogoko idazkaria atsekabetzea. Biga-rren metodoa, berriz, zera izan zen: familiari eta etxeari zien maitasuna garatzea, eta hartaz ahalik eta gehien baliatzea. Ez zioten uzten beraren-tzat prestaturiko osasun-programa ahazten, bainuak barne, baina hartan parte hartu zuten gizarte-langileen ardura nagusia izan zen etxea ororen © UP

V/EH

U

51

gainetik aintzat hartzea. Liskarrak gorenean zeudenean, senar-emazteak orainaldi minbera batean baino ez ziren bizi, orduan dena zegoen gaizki, baina beren lehen haurraz hitz egiten zutenean, bat-batean hasten ziren gerora begira: biak ados ziren neskatoak, auzoko haurrik politena izateaz gainera, arroparik politenak eta heziketarik onena izan behar zituela. Ba-rrutiko idazkariak haurrari argazki bat egin, handitu eta marko batean ja-rri zuen, eta aitari eman zion. Bien bitartean, Hildak hobera egin zuen, bere burua hobeto kontrolatuz eta benetako etxeko buru bihurtuz. Rupert honexek harrotzen zuen gehien: jadanik ez zuela eztabaidarik amagina-rrebarekin.

Azken sei urteotan, Youngtarrek beste bi krisi izan dituzte, baina etxeko bizimodua ez da hautsi: umetxoa hil egin zen istripu batean, eta aldi batez Hilda oso gaizki ibili zen osasunez. Krisi horietako lehenean, barru-tiko idazkaria askotan egon zen haiekin; bigarrena baino lehen, beste hiri batera joan zen bizi izatera, eta, oso noizbehinka egindako bisitaren bat kenduta, tarteka idatzitako gutunen bitartez zuen haien kontuen berri. Ru-pert-ek ez dio beti eutsi hitzemandakoari, baina inoiz ez da itzuli behialako itxaropenik gabeko egoera hartara. Hau idazten ari naizen unean, lortuta-koari eusten diote; gizonak lan finkoa du, eta etxea lau gelakoa da orain, ez bikoa.

Clara Vansca eta haren haurrak

Clara Vansca-k etxe narras, zorriz eta zomorroz betetako bat zuen, partez eskean ateratzen zuenetik, partez senar mozkorrak irabazten zue-netik mantentzen zuena. Familia-ongizateko elkarteak —oraingo hone-tan, ekialdeko hiri batekoa— haren berri izan zuenean, duela hamar urte, hiriko zabortegira bidaltzen zuen bere bi haurretako zaharrena, zortzi ur-teko neskato bat, burdina eta txatarra biltzera. Amak haiek salduta ate-ratzen zuena edanean xahutzen zuen. Hiru urte geroago, senarra eroetxe batera eraman zuten, eta han egon da harrezkero, tarte labur batean izan ezik. Vansca jauna eroetxean sartu ondoren, emaztea inoiz baino gehiago ibiltzen zen eskean; ilundu eta gero aritzen zen hartan, eta gehienetan berekin eramaten zituen haurrak. Istorio errukarri bat kontatzen zuen, gehiena egia, eta beti eskatzen zuen lana, baina inoiz ez zuen hartzen es-kaintzen zioten lanposturik. Garai hartan, alferrik izan ziren edateari utz ziezaion eta etxeaz eta bi alabatxoez arduratu zedin egindako saio guz-tiak. Alabez benetan harro zegoela zirudien, baina oso gaizki zainduta zeuden, lotsagarri. Azkenean, haurrak babesteko agentzia baten bitar-tez, auzitegiak instituzio katoliko batera eraman zituen bi neskatoak, eta © UP

V/EH

U

52

amari, berriz, bere borondatez komentu batera joatea onarrarazi zion fa-milientzako elkarteak.

Orduantxe esan daiteke hasi zela Vansca andrearen gizarte-tratamen-dua. A.B.k hartu zuen bere gain, familientzako elkarteko barrutiko lagun-tzaileak, eta harrezkero berak eraman du aurrera, etenik gabe.

A.B.k gauza baliagarri bakar bat aurkitu zuen egoera hartan; hain zu-zen, Vansca andreak alabei zien maitasuna. Hartan oinarrituz, honako plan hau proposatu zion geroxeago: elkarrekin bizitzen jarriko zituzten berriro, baldin eta bera komentuko mojek irakasten zioten guztia ikasten ahalegintzen bazen eta, gainera, baldin eta kontrolpetik aske uzten zute-nean frogatzen bazuen gai zela gizartean bizimodua aurrera ateratzeko. Ama nagusiak ulertu zuen plana, eta hari eusten lagundu zuen Vansca an-drearen aurrean, helburu gisa. Ama nagusiak, gainera, komentuko egune-rokoan ikusi ahala ardurapekoaren ezaugarrien berri ematen zion A.B.ri aldika. Bitartean, A.B.k ohartukiago aztertu zuen bezeroaren jatorria; eta, horretan ari zela, ahaide talde bat ezagutu zuen.

Clara Vansca Estatu Batuetan jaioa zen; gurasoak, berriz, Austria Beheretik etorriak ziren Amerikara. Neska txikia zenean hil zen aita, eta amak alaba instituzio batera eraman zuen; ama berriro ezkondu zen, era txarrean berriro, baina Clara hazi baino lehen hil zen. Clarak zenbait neba zituen, eta denek egin zuten aurrera; bi ezkonduta zeuden, eta lan-gile-etxe erosoetan bizi zirela jakin zen. Horrek konfiantza gehiago eman zion A.B.ri bere bezeroaren herentzia fisiko eta sozialaz; ebidentzia bat zen familia ezpal onekoa zela eta usadio onak zituela. Baina arrebare-kin izan zuten jarrera eraman gutxikoa eta gaitzespenezkoa izan zen. Ez-kondu aurretik izan zuen egoskorkeria eta harrezkeroko jokaera direla eta, uste zuten hark lotsagarri utzi zituela. Umetan, ez zuen izan familia-ren eraginik, eta, geroago, hura ongi hezteko saioak ez ziren ondo atera (neba batek jipoitu egiten zuen neska, hura haziz geroztik); geroago, fa-miliak arbuiatu egin zuen.

A.B.k Vansca andrearen ahaideei egindako bisiten ondorio bat izan zen haiek arrebarenganako zuten interesa berritzea. Hain zuzen, neba ez-konduetako batek etxea eskaini zien hari eta haren haurrei, arreba ko-mentua uzteko moduan egon bezain laster. Baina A.B. konturatu zen zer borroka luzea zuen aurrean, eta ez zuen aintzat hartu proposamen hura. Pentsatu zuen ezen nebek eta haien emazteek, asmo onez jardun arren, hain arazo zailari aurre egiteko esperientziarik ez zutenez eraman gutxiz jokatuko zutela bezeroarekin eta dena hondatuko zutela beharbada, baina tratamenduaren aurreragoko fase batean bete-betean erabil zitezkeela haien elkartasuna eta interesa.© UP

V/EH

U

53

Urtearen azken aldera, A.B.k lan egokiak bilatu zizkion Vansca an-dreari komentutik kanpo, eta lehen ardura izan zuen ikustea bezeroak itxura ona zuela eta egoera fisiko onean zegoela. Hortzak kontu han-diz zainduta zituen, eta buruan, eraman ohi zuen zapiaren ordez, kapela bat zeraman —egoera aldatu izanaren adierazgarri, esan liteke—. Haren soldata A.B.ri eman behar zitzaion, eta hark etxe berriko altzariak eros-teko gordeko zituen. Beste sei hilabeteren buruan, bozkario handiz, bi neskatoak atera zituzten umezurtz-etxetik, eta berriro etxean bizitzen ja-rri ziren.

Hurrengo urtea zaila gertatu zen familiarentzat eta A.B.rentzat. A.B.k zera adostu zuen barrutiko bulegoarekin: Vansca andrearen etxejabeak telefonoz hots egiten bazuen esanez maizterra edaten hasia zela berriro, berehala jakinaraziko ziotela, zegoen lekuan zegoela. Gauez nahiz egu-nez, berdin zion zertan ari zen, tentaldian zen bezeroagana joaten zen laster batean. Gau batez, zero graduko tenperatura zutela, denbora luzean ibili ziren kalean elkarrekin, Vansca andreari mozkorraldia pasatu eta biharamunean lan egiteko moduan egon arte.

Bezeroari urte hartako seigarren enplegua aurkitu behar izan zionean gertatu zen aldaketa-puntua. Lana ondo egiten zuen, komentuko presta-kuntzari esker, baina, egun batzuetan, berandu iristen zen, eta beste ba-tzuetan lanera agertu ere ez zen egiten. A.B.k garbi utzi zion seigarren lan hartan huts eginez gero berriro galduko zituela haurrak. Gehiago ez zuen dirurik mailegutan hartuko enplegu-emaileengandik edo lankideen-gandik, eta soldata A.B.ri bidaltzeko baimena eman beharko zuen, hark beraren beharretan gasta zezan. Akordio hura aldatu egin zen, Vansca an-dreak lansaria berak entregatuko zuela hitzeman ondoren, eta, irristada batzuk gorabehera, halaxe egin zuen zenbait urtez: osorik eman zuen sol-data. Seigarren nagusia barkabera eta lagungarria izan zen. Sarri jartzen zen harremanetan A.B.rekin, eta, bien artean, gai izan ziren enplegatua-ren hutsegiteak urritzeko. Oraindik ere leku hartantxe ari da lanean ema-kumea, eta bereziki atsegin du lankideen arteko lagun-giroa.

Tratamenduaren lehen urteetara itzulita, ordea, A.B.k ahalak eta bi egin zituen Vansca andrearen familia-sena suspertzeko, zeren, oso sen indartsua bazuen ere, instituzioetan izandako lehen esperientziek eta ez-konbizitzaren amaiera zorigaitzekoak luzaroan estalia baitzuten. Lanean, batzuetan, egun erdi izaten zuen libre etxean emateko, eta atsegin har-tzen zuen haurrei brodatzen irakasten, komentuan ondo trebatua baitzen eskulan horretan. Bi astez behin, jostun iaio batek, bere borondatez, jan-tziak josten eta ebakitzen irakasten zien haurrei. Geroago, dietista batek sukaldekoak irakatsi zizkien ama-alabei etxean. Vansca andrea animatu © UP

V/EH

U

54

egiten zuten gelak atontzera eta edertzera eta haurrak egoera fisiko onean eta ondo jantzita edukitzera. Azken hori oso gogoko zuen.

Gero, ama-alabek egindako hobetze ikusgarria erakutsi zitzaien ahaideei, zeinei ordura arte ez baitzitzaien leku askorik eman. Clara-renganako konfiantza berritu ondoren, eskatu zitzaien haurrak ikustera joateko maiz, eta arren amari ere era berean bisitak egiteko. Familia eli-zan elkartzen zen orobat, denek baitzuten hara joateko ohitura. Ahai-deak lagungarri gertatu dira era askotan, baina neba batek egindako pro-posamena alde batera utzi behar izan da. Berriki, etxalde bat erosi du, eta erietxetik hara eraman nahi izan du Vansca andrea, eta familia osoa eduki han, leku hura eramaten lagundu diezaion.

Zorrotz begiratu behar izan dira haurren eskola-txostenak. Oso ikasle onak ez badira ere, biak dira gai, behinik behin, amari etxeko gastuen kontu xeheak prestatzen laguntzeko, hark ezin baitu halakorik egin la-guntzarik gabe.

A.B. hain adiskide ona bihurtu zen, non ahoan legarrik ez zeukala hitz egin baitzezakeen Vansca andrearekin haren hutsegiteez, eta, fami-liak beste norabait alde egin behar izan zuenean, esan zion: «Gogoan izan auzo berri batera zoazela, eta han inork ez duela zure lehenagoko ohituren berri. Hor duzu aukera bat denen begirunea irabazteko». De-nen begirunea jabetza preziatua bihurtu zen, haurrak koskortzen hasi zi-renean. Rosa, bi alabetan zaharrena, neska polita da, eta Vansca andrea inoiz baino gehiago amatu da, auzoko mutilak alaba gorteiatzen hasi di-renetik. A.B.k erantzukizun-sen berri horri egozten dio amak edana era-bat utzi izana. Badira hiru urte ez duela batere alkoholik edan.

Rosak, eskolako azken urteetan, zerbitzuko lan arinak egiten jardun du eskolatik kanpoko orduetan, eta irabazitakoa nola gastatu eta nola au-rreratu irakatsi zaio. Azkenean bankuan 300 dolar izan zituenean, animatu zuten aurrera begiratzeko eta 500 dolarrera iristen saiatzeko; animatu zu-ten, orobat, amaren bizkarretik zama pixka bat kentzeko, ahizpa gaztearen arropak ordainduz. Ama-alabek 90 dolar inguru irabazten dituzte hilean, Rosaren mantenuaz gainera, eta bankuan 500 dolar eduki bezain laster, Rosaren asmoa da hirurentzat etxe bat erosten hastea.

Kontakizun honetan aurrerapen materialak azpimarratzen direla badi-rudi ere —Vansca andreak sei-zazpi urtez izaniko ordukako lana; aurre-ratutako dirua; irabazitako diruak zuhurki gastatzen irakasteko prozesu luzea; etxea erosteko asmoak, eta abar—, bada beste aurrerapenik ere, batzuk are garrantzitsuagoak. Rosak egonaldiak egin ditu kanpamendue-tan; familia osoa joan izan da hondartzara, eta izan dira txangoak ere tar-© UP

V/EH

U

55

teka. Rosa, graduko agiria lorturik, bere eskuz egindako gona zuria jan-tzita miresmenez betetako ahaideenera joan zenean, ama ezin zen kabitu bere baitan. Izan da esanahi handieneko aurrerapen espiritualik ere, baina ez da erraza horien adibiderik ematea. Orain, elizak leku garrantzitsua du familia-bizitzan; eta Vansca andrea, behiala sekretuzale eta mesfidati izandakoa, tolesgabeagoa, alaiagoa, ganorazkoagoa da orain. Behiala, ohitura zahar bati jarraituz, esan zion A.B.ri: «Galdeiozu halakori, sines-ten ez badidazu». Eta A.B.k erantzun zion: «Ez niri berriro esan egiazta-tzeko esaten didazun ezer. Konfiantza osoa dut zuregan».

Winifred Jones eta haren haurrak

Clara Vansca ez bezala, nire hurrengo adibideko mintzagaia, Wini-fred Jones, Amerikan zenbait belaunalditan bizi izandako familia batekoa zen. Berrogei urtetik gora zuen; alarguna zen, eta bost seme-alaba zituen. Familia Middle West-eko nekazari-jende sendoa zen, geroago hiri handi hurbilenera bizitzera joana, non Winifred-en ama hil baitzen neskak ha-mar urte besterik ez zuela. Ama hil ondoren, etxe hartan ez zen zorionik. Aita gizon estu, zorrotz bat zen, kopeta iluntzen zuena lau seme-alaben edozein jostetaren aurrean. Alaba zaharrena laster ezkondu zen, eta Wi-nifred-i utzi zion etxeko ardura. Gero, aita berriro ezkondu zen, eta, al-daketa hark suminduta, etxekoandre gaztea ere ezkondu zen, ingurune desatsegin hartatik urruntzeko, baina etxe berria aurrekoa baino are zori-gaiztokoagoa gertatu zitzaion.

Thomas Jones, senarra, mekanikaria zen. Edan egiten zuen; beste emakume batzuekin ibiltzen zen; zikoitza zen etxean diru-kontuetan, eta ez zen batere arduratzen haurrez eta haurren heziketaz. Etxea gero eta nahaspilatuago, haurrak gero eta lotsagabeago, eta ama gero eta alferrago bere zereginetan. Bitartean, Jones andrearen familiakoek gero eta pazien-tzia gutxiago zuten, eta utzi zioten hura bisitatzeari edo harekin harrema-nak izateari.

Zorigaitzaren beste kolpe batek Jonestarrak jotzen zituen bakoi-tzean, eta sarri gertatu zen hori urteak joan ahala, gizarte-erakunderen bati dei egin zitzaion: erietxeari, elizaren misioari, familia-ongizateko elkarteari, edo haurrak ankerkeriatik babesteko elkarteari. Denek ere kasu gutxi egiten zioten iraganeko historiari, eta arreta handia jartzen zuten zikinkerian eta nahasmenean, zeinaren erdian eserita baitzegoen ama zorabiatua ganorarik gabe. Etxe ondoko barazki-dendakoak beze-roei esaten zien Jones andreak beti berdin jarraituko zuela; eta denak etorri ohi ziren bat harekin. Baina ez zen neurririk hartu familia bana-© UP

V/EH

U

56

tzeko eta kide bakoitzaz arduratzeko. Egoera hori aldatu gabe zegoen Jones aita hil zenean, duela bi urte baino gutxiago.

Oso denbora gutxi pasatu da aita hil zenetik lortutako emaitzei buruz ziurtasunez hitz egiteko, baina, hala ere, kontatu egingo dut istorioa, oso labur bada ere ezinbestean, ez bakarrik gizarte-agentziek egoera nahasi batera egindako lehenengo eta geroagoko hurbilpenen artean ageri den aldeagatik, baita ere erakusten duelako zer-nolako trebezia izan zuen gi-zarte-langile batek aspalditik hautsita egondako familia-lokarriak berriro lotzeko.

Familia-ongizateko elkartea arduratu zen Jonestarrez, aitak erietxe batean gaixorik egindako egonaldi luzeak iraun bitartean. Hura hil on-doren, zerbait pentsatu beharra zegoen etorkizunerako. Tokiko zenbait arrazoi zirela medio, funts publikoetatik ezin zen diru-laguntzarik lortu alargunarentzat. Baina hori alde batera utzita, banandu behar zen fami-lia, babes-neurri gisa, ala adoretu behar zen ama seme-alaba guztiak be-rekin edukitzeko? Garai hartan, inork ez zekien ezer garbirik Jones an-drearen iraganaz —ez zuen ezer esaten ahaideei buruz, eta oso gutxi edo ezertxo ere ez genekien haietaz—, baina etxea bisitatu zuten gizarte-lan-gileek bazekiten Jones andreak eta haurrek maiz oso berandu arte egiten zutela lo, ez zutela otordu erregularrik, arropa zikina pilatuta eta platerak garbitu gabe egoten zirela, eta haurrak, inork kasurik egin gabe ibiltzeaz gainera, beti ari zirela elkarrekin borrokan eta errespetu falta erakus-ten ziotela beti amari. Jones andreak esaten zuen ezkondu zenez geroz-tik, hogei urte lehenago, ez zela egona bere jaioterriko kale nagusian. Ez zuen ohitura txar ezagunik; itxuraz harro zegoen haurrez, eta haurrak ere beraz. Hala ere, zeregin asko zegoenean, eserita geratzen zen, eskua es-kuari emanda, eta, norbaitek harekin hitz egiten zuenean, bazirudien so-lasaren haria galtzen zuela batzuetan, eta gero kostata gogoratu eta hel-tzen ziola hizpideari.

Ageri zituen sintomei ekiteko lehen saioa ez zen oso arrakastatsua izan. Aztertu zuen espezialista batek adierazi zuenez, Jones andrea ergel bat zen, hamaika urte eta zortzi hilabeteko buru-adina zuena, eta haurrak haren zaintzapetik kentzeko aholkatu zuen. Ez dago ziur esaterik, baina oso litekeena da aztertzailearen aholku hori, aldez, gizarte-langileek etxean aurkitu zuten egoeraz egindako txostenetan oinarritua izatea.

Jones aitaren heriotzak eragina izan zezakeen emazteak bizitzaren aurrean zuen jarrera hobetzeko, eta artean behar bezala aztertu gabe ze-goen gizarte-tratamendu sakon baten aukera; beraz, familia-ongizateko elkarteak erabaki zuen hura ez zela familia hautsi eta kideak banatzea be-zain urrats garrantzitsua egiteko unea. Horren ordez, elkartearen ordez-© UP

V/EH

U

57

kari zen kasuzko gizarte-langileak bi ekinbideri heldu zien aldi berean: lehenik, Jones andrearen arazo osoa ez zela jaiotzetikoa ulertuta, lasai aztertzea zein zen edo ziren haren gaitasunik ezaren kausa edo kausak; bigarrenik, suspertzeko eta adoretzeko programa aktibo bat abian jartzea, ikusteko zenbateraino erantzun ziezaiekeen familiakide bakoitzak egoera fisiko hobeari eta baliabide ohikoagoei. Programa hark eskatzen zuen, batetik, haien arazoez benetan eta onez arduratzea eta, bestetik, etxean gizarte-harremanak eta jostaldiak sartzea, ama-alabek halakorik batere ez baitzuten, eta, azkenik, zuzenki baina pazientziaz aholku ematea, hala, ahal balitz, familiakide bakoitzaren eguneroko ohiturak onbideratzera iristeko. Jones andreak astero diru-laguntza bat izateak ez zituen konpon-duko haren edo haurren arazoak —familiaren nahasmena larriegia zen hartarako—, baina halako diru-laguntza bat haientzako beste zerbitzu ba-tzuen beharrezko osagarria izango zen, eta diru-funts berezi batzuetatik lortu zen.

Aldi hartan, mutilei buruz asko zekien gizon gazte bat kasu harekin interesatzea lortu zuten. Hainbat bisitatan, gizonak ikusi zuen familiako mutil biak, hamabi eta hamar urtekoak, «galzorian» zebiltzala, baina ez zioten hainbesteko zirrara eragin. Arazoa, haren ustez, jostaketa eta in-teres osasungarriak eskaintzea zen, eta, aldi berean, jateko, lo egiteko, ikasteko eta jolasteko ohitura batzuk hartzen laguntzea. Otordu erregula-rren garrantziaz ama jabearazi nahian ari zen gizarte-langilea aldi hartan bertan. Gizarte-langileak mutilei laguntzen zien tarteka ikasketetan, eta haur guztien eskola-txostenak irakurtzen zituen arretaz hilero; aldi be-rean, bisitari gazteak, haurrek oso miretsia, filmak ikustera eramaten zi-tuen, edo historia naturaleko museora, edo parkera, eta ikusi zuen mutil gazteenak, berez ikasle ona baitzen, gozatu egiten zuela liburu batzuekin. Urte hartan eta hurrengoan, landa-eremuan oporrak antolatu zizkieten fa-miliako kide guztiei.

Bitartean, buru-azterketa egin zuen sendagilearen aholkuari jarrai-tuz, gizarte-langileak ikusi zuen kasu eman beharra zegoela Jones an-drearen hortzei eta begiei. Hirian zehar ibiltzeko zailtasunak zituenez, langileak lagundu zion dentistarenera egin beharreko joan-etorrietan, eta kontu izan zuen abagune mingarri haien ondotik atsegin txikiren bat es-kaintzeko. Txikienaren aurreko haurrak ere —zortzi urteko neskatoak— arreta behar zuen osasun aldetik. Eskola-txostena eskasa izan zen; eta egin beharreko adenoide- eta amigdala-ebakuntzen ondoren, berdin ja-rraitu zuen.

Gizarte-tratamendu haren txostenean —zabala eta zehatza, hala-beharrez, bisitak sarriak eta ordu desberdinetan izaten baitziren, batzuk © UP

V/EH

U

58

arratsean eta beste batzuk goizean goiz—, ez da ageri gizarte-langileak pazientzia galtzeko edo bezeroa behar ez bezala bultzatzeko joerarik zuenik. Presioa etengabea baina atsegina zen, proposamen bakoitza sarri errepikatuz. Jones andreari haurrak gobernatzen laguntzeko saioa bere-ziki zaila gertatu zen. Bere haurtzaroa eta aitaren zorroztasuna bizi izan zituenez, barkaberegia izateko joera zuen. Etxeko zereginen batez jabetu ondoren, beste bati ekiten zioten; gizarte-langileak behin eta berriro es-plikatzen zuen, eta, aldi berean, normaltasunerantz egindako urrats guz-tiak nabarmentzen eta azpimarratzen zituen. Txostenean era guztietako balioak daude azpimarratuta, ez bakarrik kasu-langileak familiarekin zi-tuen harremanak, baita haien ongizatearen aldera beste pertsona batzuen interesa pizteko saioak ere. Hori nabarmena izan da familiaren bi aldee-tako ahaideekiko harremanetan, nahiz eta zenbait hilabetean lagungarri gertatu zitzaion bakarra Jones andrearen neba bat izan.

Tratamendu-plan berriak abian jarri eta berehala elkarrizketatu zu-ten neba. Urtetan arreba ikusi gabea zegoen, edo haren berri jakin gabea, eta ez zuen hura ikusi nahi, ziur baitzen sesioan hasiko zirela. Baina be-rehala interesatu zen azaldu zioten programa berriarekin, eta asteroko di-ru-laguntzaren parte handi bat bere gain hartzea eskaini zuen. Askotan hitz egin zuten neba harekin. Pixkanaka, xehetasun asko kontatu zituen Winifred-en umetako familia-bizitzari buruz, eta, hartara, gizarte-langi-leak hobeto ulertu zituen emakumearen oztopoak eta ahalbideak. Jakin zen, esate baterako, umetan ikasle ona izan zela, eta garai hartan familian hura irakasle izango zela esaten zutela.

Gero, Jones jaunaren arreba bat bisitatu zuten faktoria-herri batean. Arreba haren asmoa, Jones hil eta gutxira, zera izan zen: Jones andrea eta familia faktoria ingurura ekartzea, eta haur zaharrenak lanean jartzea han, baita eskolan zebiltzan bi mutilak ere, oporretan zeuden bitartean. Proposamen hura ez zen onartu, baina gizarte-langilearen bisitaren ondo-ren, adiskidantzazko harremanak hasi ziren berriz ere bi familien artean, eta arreba hura ere informazio-iturri baliotsua gertatu da. Berriki, beste ahaide batzuk aurkitu dituzte, baina orain artean Jones andrearen neba izan da baliagarriena. Arreba ikusteko gogorik ageri ez zuenez, ez zuten hartara behartu, baina maiz ematen zioten elkartearen planen eta egin-dako aurrerapenen berri, baita bisitari gazteak eta bi mutilek elkarrekin egiten zituzten gauza interesgarriak ere. Egun batean, bere kabuz eskatu zion gizarte-laguntzaileari eraman zezala bisitan arrebarenera. Jones an-dreak bazekien, noski, hark erregulartasunez laguntzen ziola, baina bisita hari diru-laguntzari baino are balio handiagoa eman zion, bere familiako norbaitekin berriz ere harremanetan hastea zekarrelako. Zaila da hain eragin sumaezina neurtzea, baina badirudi harrezkero nebarekin harre-© UP

V/EH

U

59

mana izan zuenean bezala bizi izateko gogoa erakutsi duela emakumeak. Lehen bisitaren ondoren, beste asko etorri ziren. Laster, neba proposa-menak egiten hasi zen mutilez eta alaba zaharrenaz; azken horrek hama-sei urte zituen, eta dirua irabazten hasia zen ordurako. Mutilak bisitatzen zituen gizon gazteak lanbidea aldatu eta bisitak utzi egin behar izan zi-tuenean, osaba hark hartu zuen, nolabait, haren lekua. Eguberrietan, arre-baren familiarekin pasatu zuen Gabon-gaua, eta arrebak adierazi zuenez, «Huraxe bai benetako Bizarzuri». Haren ondoren, erosketak egitera era-man zituen haur batzuk, banaka, eta uda etorri zenean, ederki hornitu zi-tuen bi mutilak arropaz kanpaldi baterako.

Lagun haien guztien interesa, aldi batez, Jonestarren egongela ego-kitzea izan zen, bertan familia gustura bil zedin arratsero eta haurrek la-gunak bertara gonbida zitzaten. Mutilen lagunak antolatuak zituen ge-lako hormak paper berriz janzteko lanak; gizarte-langileak errezelak eta zenbait argazki ekarri zituen; eta nebak bere besaulki batzuk tapizatu zi-tuen etxeko gune berri hartarako. Hantxe zuten topaleku bat haurren in-teresek eta amarenek. Honela dio txostenak: «Jones andreak onartu zuen mutil zaharrenak maiz eskatu ziola lagunak arratsean etxera ekartzeko baimena, baina berak inoiz ez zuela gogorik izan haiekin lanik hartzeko. Solasaldia izan genuen familia-bizitzako atseginaz. Hark inoiz ez du ja-kin zer den benetako familia bat, baina badirudi prest dagoela ikasten hasteko».

Honaino, suspertzeko eta adoretzeko programari dagozkionak. Baina zer esan haren buru-egoeraren kausez? Izan ere, gizarte-langi-leak, bezeroarekin eta beste garai batzuetan hura ezagutu zutenekin izandako harreman guztietan, galdera hori izan zuen gogoan beti. Jones andrea oraindik ere gogoa galduta egoten da batzuetan, haren buru-pro-zesuak geldoak dira oraindik, baina aurrerapenak egin ditu etxea gober-natzen, haurrak kontrolatzen, eta, oro har, alaitasunean. Auzokideak, lehenago hain ezkorrak Jonestarren geroaz, ohartuta daude aldaketa ho-rietaz. Ahaide guztiek dituzte maiteago etxea eta ama. Etxeko lagunarte-tik kanpoko munduarekiko harremanak berritzeak lagundu du horretan. Baina oraindik asko falta da egiteko. Alaba zaharrenak kanpoan interes hobeak aurkitzeko duen premia ez da behar bezala asebete oraindik, eta gazteenaren aurrekoak, amigdala-ebakuntza egin ziotenak, orain arte jaso duen baino arreta espezializatuagoa behar du. Orain, esan daiteke Jones andrea ama ona dela, baina ez guztiz gai den ama bat; beharbada, inoiz ez da halakoa izatera iritsiko. Denbora joan ahala, gizarte-langilea iritsi da pentsatzera bezeroaren gabezia asko direla urtetako arduraga-bekeriak eta gaitz-ulertuek pilatutako etsipenaren ondorio; lehenagoko historian dago giltza, pixkanaka agertuz joan denez. Etsipenaren ondo-© UP

V/EH

U

60

rioentzako erremedio bakarra adore ematea da; esku arretatsuz eta begi zoliz adore ematea.

Lucia Allegri eta haren ahaideak

Gizarte-agentzietako beste bezeroak ez bezala, urtebete baino gu-txiago da Lucia Allegri siziliar andreaz arduratzen den gizarte-langileak hura ezagutzen duela. Nire asmoa, beraz, zera da: haren historiaren pa-sadizo bat baizik ez kontatzea, pasadizo horrek balioko duelakoan era-kusteko zer garrantzi duen taldeak zenbait gizarte-tratamendu molde-tan norbanakoaren aldean. Hurrengo kapitulu batean izango dut aukera talde-tratamenduaren gaiari berriro heltzeko.11

Allegri andrearen senarra soldata ederrak jasoa zen bederatzi urte lehenago bere etxean hil aurretik, Aintzira Handietako baten ertzean da-goen AEBko hiri batean. Familiako lagun batek adierazi zuen emazteak bizimodu erraz eta erosoa izan zuela, senarra bizi zelarik; hala, esaterako, emazteak bere ile-apaintzaile pertsonala zuen. Familia-ongizateko elkar-teko bisitariak, ordea, auzo busti, ilun batean aurkitu zuen hura, jatekorik eta ia surik ere gabe; etxean bizi zen haur bakarraren bidez komunikatu ahal izan zen harekin, Allegri andreak ez baitzekien ingelesez.

Kasuzko gizarte-langileak bezero haren historia osatu zuenean —ha-ren seme ezkonduari, semearen emaztearen familiari eta beste nonbai-teko erreferentzia bati egindako bisitei esker—, historiaren bi bertsio agertu ziren, elkarren kontrakoak.

Lehen bertsioa honako hau zen. Allegri andrearen haur guztiak hil ziren, hiru izan ezik: seme bat, Paolo, amari ahal zuen guztian lagundu ziona baina orain emaztea eta hiru haur zituena zaintzeko; Antonina ze-ritzon alaba bat, oso oker jokatu zuena, eta hilabete batzuk lehenago, ezkontzeko, oinetako-fabrika batean arduradun gisa zuen postu bikaina bertan behera utzi eta ondoko herri batean bizitzen jarri zena; eta Te-resa, hamaika urtekoa. Antoninak oso interes gutxi erakusten omen zuen amaren eta ahizpa gaztearen aldera; egia esanda, ahaideek ez zekiten non bizi zen ere.

Bigarren bertsioa geroxeago osatu zen, familiaz kanpoko iturriei es-ker. Allegri andreak bost seme-alaba zituen, ez hiru; Paolok, bere iraba-ziak edo erantzukizunak gorabehera, inoiz ez zuen dirurik gastatu bere

11 Ikus 87.-89. or.© UP

V/EH

U

61

familiarekin; eta Antonina, ihes egin ordez, familiaren euskarri nagusia izan zen hamahiru urte bete zituenetik berriki arte; izan ere, bi neba ez-konduak eta ahizpa ezkondua etxera joatera behartzeko, aldiro laguntza emateari utzi zion ezkondu zen garaian, baina artean ere ama bisitatzen zuen hilean behin. Ahizpa ezkondu zaharra inguruko beste herri batean bizi omen zen.

Ahaide batzuek emandako helbideetara —aintzira ingurura— zen-bait bisita eginda ere, ez zen Luciaren arrastorik agertu. Bitartean, ez zegoen zalantzarik Allegri andreak laguntza etengabea behar zuela, eta hark amerikar ohiturez eta hiri handi bateko bizimoduaz zuen ezjakin-tasunak tentaldian jartzen zuela Teresa alaba gazteena, zeren hura neska zazpiki, txolin eta kalezalea baitzen. Jakin zen haurra egun guztietatik ia erdietan ez zela eskolara joaten eta lagun desegokiekin ibili ohi zela. Gastuez nor arduratuko zen alde batera utzita, etxe-inguruak kaltega-rriak ziren amaren erreumarentzat eta are kaltegarriagoak haurraren mo-ralarentzat. Ondorioz, aldi baterako sorospena besterik ez zitzaien eman laguntza material gisa, familia-arazoetarako konponbide hoberik adostu bitartean.

Bigarren bertsioaren berrespen moduko bat iritsi zen, ondoko herri batean alaba ezkondu zaharrago bat, Carmela izenekoa, eta haren senarra aurkitu zituztenean. Carmelaren senarra ez zen aberatsa, baina asko inte-resatu zen gizarte-langileak bere amaginarrebaren egoerari buruz kontatu zionarekin, eta bere gain hartu zuen gizarte-langileak egindako proposa-men bat: jaiegun egoki batean familia-bilera egitea bere etxean, denen artean saiatzeko kontu zail ugariak argitzen eta amarentzako eta Teresa-rentzako planen bat adosten.

Ideia haren zehaztasuna deigarri gertatu zitzaien, nonbait, Allegri-tarrei, zeren eta, eguna iritsi eta familia bildu zenean, denak baitzeuden han, seme zaharrena izan ezik; gizarte-langileak ez zuen ezagutzen az-ken hori, eta ahaideek arlote gisa deskribatu zioten. Han ziren Antonina eta senarra ere, bai eta beste ezkonahaide bat edo beste; horrenbestez, gi-zarte-langilea zen gonbidatu kanpotar bakarra. Abagunearen garrantzia nabarmentzeko, garbitu on bat emana zitzaion leku hari, festa baterako bezala, eta afaria ere izan zen.

Allegri andrea iritsi zen lehena. Hark, bere aldetik, ez zuen askorik egin: besaulki onenean eseri, familiak proposatutako plan guztiei eragoz-penak jarri eta nahastea sortu. Antoninak, denak etorri ziren bat hartan, beti egin zuen zegokiona eta gehiago, baina, horretaz gainera, prest agertu zen adostutako edozein planen gastuen erdia bere gain hartzeko. Hizketan jarraitu ahala eta denek esan beharrekoak esan ondoren, bistan geratu zen © UP

V/EH

U

62

Antonina eta haren senarra, eta Carmela anfitrioia eta haren senarra zirela taldeko kide arduratsuenak. Orobat, argi geratu zen ezinezkoa zela Allegri andreak bere alaba gazteenarekin bakarrik bizitzen jarraitzea; ama, gero eta makalago zegoenez, familiako kide helduren batek maitekiro zaindu behar zuela; eta ahaideetan amerikartuenak arduratu behar zuela Tere-saz, hain zuzen, haren eskolatzeaz, elizarekiko harremanaz eta aisialdiaz modu zuhurrenean arduratu zitekeenak. Allegri andreak jarritako eragoz-penak kontuan hartu eta ezeztatu behar ziren, jakina, zeren hari gaindiezi-nak iruditzen zitzaizkion oztopo gehienak huskeriak baitziren. Azkenean, erabaki zen Carmelarekin bizi izango zela, huraxe baitzen seme-alaben artean berarekin ondoen konpontzen zena, eta Teresa Antoninaren etxe amerikarrera joango zela, osagarri modernoagoak eta aukera dotoreagoak baitzituen.

Zoritxarrez, erabaki hark kanpoan utzi zituen bi semeak; hobe hala izan ez balitz, baina zaharrenak, bilerara agertu ez zenak, beti huts egin zuen erabat, eta Paolok amorratuta alde egin zuen familia-bileratik, haren hutsegiteak agerian geratu zirenean. Hain zuzen, haren emaztearen ahiz-pak ohartarazi zion lehen aldiz familia-ongizateko elkarteari Allegri an-drea laguntza beharrean zela, eta eskatu zion elkarteari bere gain har ze-zala laguntzaren pisu guztia.

Familiaren adar harexek isilean gorde zuen bazirela beste bi seme-alaba ezkondu; ezkutatu zituen Antoninaren nondik norakoak, eta bul-tzatu zuen Allegri andrea zenbait adierazpen oker baieztatzera.

Gizarte-langilea adi eta erne egon zen ia bilera osoan, ia besterik egin gabe. Amaiera aldera, ordea, denek adostutako gauza asko azpimarratuz saiatu zen eztabaidari buru ematen. Istorioa ez da hor amaitzen; harrez-kero, izan dira gorabeherak, baina, taldean Allegri andrearen arazoez pentsatzen jartzeari esker, aurrerabide handia egin da.

© UP

V/EH

U

63

IV

Kasuzko gizarte-lan gin tzaren definizioa

Hemen egitera noan kasuzko gizarte-lan gin tzaren behin-behineko definizioak ez du nire esperientzia baino oinarri sendoagorik, eta, ho-rren osagarri, gizarte-lan gin tzako txosten asko irakurtzeko ohitura. Hobe izango zen, noski, definizioa adibide gehiago eman ondoren eskaintzea, baina hala ere osatutako oinarria eztabaidagarri gertatuko zen; beha-rrezko izango zen, gainera, adierazgarria zela frogatzea.

Kasuzko gizarte-lan gin tzaren sarrera gisako deskribapen honetarako, ordea, aukera egitea erabaki dut: lehenik eta behin, eta batere zalantzarik gabe, gizarte-gaixotasunen artatze noragabe guztiak baztertu ditut, zeren, kasuzko gizarte-lan gin tzaren izena hartu arren, eskarmenturik gabeko lan-gileek eginak baitira eta arloaren teoria-praktikekin zerikusirik ez baitu-te.12 Eta oraingoz, behinik behin, baztertu egin ditut norbanakoei aldi la-bur batez eskainitako zerbitzu guztiak: norbanakoa uneko larrialdi batetik ateratzea; hari agentziaren bat edo lanbide-prestakuntza (beharrezkotzat duen hura) aurkitzen laguntzea; norbanakoa kezkatzen duen arazoren bati buruz aholku ematea, eta abar. Zerbitzu horiek guztiek dute gizarte-ba-lioa, noski, baina, horrelako lanetan dabiltzan kasu-langileek gehienetan beren bezeroei ez dietenez segimendurik egin, eta haiek xeheago ezagutu gabe, balio iraunkorrak ezin izan dira ondo neurtu. Aurreragoko kapi-

12 Bere lanbideak eskarmentu gabeen eta aukerazaleen eskuetan jasaten dituen umilia-zioetatik babestu beharrak amorratzen duen gizarte-langileari kontsolabide izan bekio pen-tsatzea beste lanbideetan jarduten dutenek ere esperientzia horixe izan dutela. Urte asko ez dela, mediku-titulua erosi egin zitekeen Estatu Batuetan; eta hemeretzigarren mendean ondo sartu eta gero ere, estatu asko lege-trebakuntzarik gabeko epaileez fidatzen ziren; esa-terako, Rhode Island-eko epaile nagusia laborari bat zen.© UP

V/EH

U

64

tulu batean13 aztertzeko utziko ditut kasu-lan gin tzaren beste molde ba-tzuk, orain beste lanbide batzuetako trebetasunen osagarri gisa erabiltzen direnak; osagarri, adibidez, erietxe eta artategietako zerbitzu medikoe-tan, klinika psikiatrikoetako buru-azterketa eta tratamenduetan, eta lehen hezkuntzako eskoletako irakaskuntzan. Erietxeetako zenbait gizarte-lan-gin tza nahi bezain intentsiboak dira, baina, medikuntzako betebeharrek lan gin tza mota horren ezaugarri asko aldatzen dituzten heinean, zaila da kasuzko gizarte-lan gin tza soiltzat hartzea. Gisa berean, zaila litzateke psi-kiatriaren adibide orokorrak ematea psikiatra bakar baten lanaren bidez, nahiz eta hura auzitegiko funtzionarioa izan eta, ondorioz, auzitegi-ikus-karitzapean eta estatutuaren kontrolpean legokeen talde hautatu batekin jardun. Gizarte-lan gin tzaren definizioa emateko, beste zerbaiten lagun-garri den gizarte-lan gin tza alboratzeaz gainera, hori bezain garrantzitsua izan da, halaber, alboratzea araudi arbitrario batek edo eskaintzen den la-guntzaren nolakotasunak mugatutako lan gin tza. Ez iraganaren zamari, ez dohaintza-emaileen apetei, ez zenbait gastu publikotan egindako murriz-ketei utzi behar litzaieke hondatzen aurkikuntza eta garapen profesionala.

Ondorioz, nire deskribapeneko fase hau prestakuntza oneko zerbi-tzura mugatzen da, lehenik; kasu zailen zaintza luze eta intentsibora, bi-garrenik; eta kanpoko oztoporik gabeko baldintza beregainetan eman-dako zerbitzura, hirugarrenik. Multzo horretan kontzentratzeak baliozko arrazoiak eman behar lizkiguke gizarte-tratamenduaz oro har, zeren tra-tamendu intentsibo eta jarraitua baita gure prozesuei buruzko kritika da-karkiguna; hain zuzen, orain izan dezakegun kritikarik begi-zorrotzena. Erraza da gizarte-zerbitzuaren emaitzekin poztea, bereziki lehen hobe-kuntzen ondoren neurtzen ditugunean edo ikuspuntu batetik soilik ikus-ten ditugunean. Baina bizitzaren osotasunetik aztertzen ausartzen gare-nean, norbanakoaren eta gizartearen ongizate iraunkorra gogoan izanik, orduan balio-proba zorrotzago bat baliatzen ari gara.

Proba hori gogoan izanik, egin dezadan ahal dudan orokortzerik za-balena kasuzko gizarte-lan gin tzaz. Badirudi haren teoriak, helburuak, ha-ren praktikarik intentsiboena, denak ideia nagusi batera bildu direla az-ken urteotan; alegia, nortasunaren garapenera. Zer esan nahi du termino horrek gizarte-langileak darabilenean?

Hemezortzigarren mendeko eskoziar metafisikari batek idatzi zue-nez, «Gizon batek bere estatusa, osasuna, indarra galtzen dituenean, oraindik ere pertsona bera da eta ez du nortasun apurrik galdu». Gizar-

13 Ikus IX. kapitulua.© UP

V/EH

U

65

te-langile gutxi etorriko lirateke bat esaldi horretan letra etzanez doana-rekin. Gizarte-estatusa eta osasuna galtzeak gararaz lezake gizaki baten nortasuna, baldin eta horren ondorioz ezkutuko baliabideak azaleratuko balira; nekez utziko luke, ordea, hura aldagabe. Egia esanda, halako ga-lerek askoz gehiagotan hondatzen dute nortasuna, indartzen baino. Nor-tasunen ordez Thomas Reid-ek norbanakotasun jarri balu, oso gutxi ez lirateke bat etorriko harekin. Biologoek, psikologoek eta bestek bi hitzon erabilera askotariko eta espezifikoez egiten dituzten azterketa zorrotze-tara iristen saiatu gabe, bada bereizketa baliagarri bat horien artean, as-palditik atzemana eta beti kontuan izan behar genukeena. Norbanakota-sunaren definiziotzat soilik hartzen badugu «bizidun baten bakartasuna edo bere klaseko beste batzuekin eta naturako beste guztiekin duen des-berdintasuna»,14 orduan nortasuna askoz termino inklusiboagoa da, ze-ren eta, gizaki batek berezko eta bere duen guztia ez ezik, hezkuntzaren, bizipenaren eta gizakien arteko harremanen bitartez eskuratutako guztia ere aintzat hartzen baitu. Gure herentzia fisikoa edo jaiotzetiko tasun al-dagabeak gutariko bakoitzarenak dira, norberarenak, baina gure gizar-te-ondarearen eta ingurunearen parte hori guztia ere, eguneroko bizitzan nortasunari erantsi eta geure izatearen parte bihurtu duguna, gurea da; eta dena osorik da gure nortasun.

Bestela esanda, nortasunak lotzen gaitu estu geure gizatasunarekin; geure hurko sociusarekin ez ezik, hark garatu dituen komunitate eta ins-tituzio guztiekin ere. Ez dago bateraezintasunik desberdintasun indibi-dualen ideiaren —geroago esango dut zerbait horretaz— eta elkarrekiko loturaren ideia osagarri horren artean. Desberdintasuna nortasunaren ezaugarri bat da, orkestra bateko tonuen koloreena bezala, baina, bi nor-tasun berdin ez dagoenez, nortasunen arteko desberdintasunek badute or-kestrako tresnen antzik: desberdintasun bateratuak eta elkarrekin lotuak dira. Gizaki baten norbanakotasuna ez da aldatzen; haren nortasuna, or-dea, bai, etengabe; izan ere, nortasunean sartzen dira berezko eta erantsi-tako tasunak. Ez bada egunero hedatzen eta hazten bere jardun betearen poderioz, uzkurtu eta are atrofiatu egiten da.

Beraz, kasuzko gizarte-lan gin tza definitzeko saioaren aurrelan gisa, nortasunaren garapenaz hitz egiten dudanean, esaldi deskribatzailea ari

14 Ondoren datozen esaldietan, irudi luke gehiegi azpimarratzen dudala norbanakota-sun eta nortasun terminoen esanahien arteko aldea, bigarrenaren erabilera oso muga estue-tara ekarriz. Ez litzateke zuhurra, ordea, halako eztabaida ez-teknikoan izaera terminoa ere sartzea: orain psikologoek maiz darabilte berezko jite edo izaera adierazteko, baina beste konnotazio bat du irakurle arruntarentzat.© UP

V/EH

U

66

naiz erabiltzen, zeina, hurrenez hurren, irakaskuntzari, psikologia apli-katuari eta erlijioari dagokiela onartzen baita.15 Ezin da izan konponezi-

15 Ni gizarte-zientziatik hurbildu naiz gai horretara, ez pedagogiatik, psikologiatik edo teologiatik. Geroago ere etorriko naiz hizpide nagusi dudan honetara, baina orain on li-tzateke zenbait ikuspuntutatik idatzitako zenbait pasarte labur hona aldatzea, bakoitzak pixka bat gehiago argitzen baitu nortasun hitzaren erabilera.

Literatura-kritika: «Nortasunaren errebelazioak gizakiak elkartzen dituen bezala, nor-banakotasuna azpimarratzeak bereizi egiten ditu, eta ezin konta ahala dira gaur egun beren norbanakotasun ezentrikoan bozkariatzen diren poetak, ohartu gabe modu jorian garatu-tako nortasunari esker baizik ez dituela poesiak erdiesten balio unibertsalak». Bliss Perry, A Study of Poetry, 342. or.

Erlijioa: «Nola definitzen dugu giza nortasuna? Ez da zerbait apartekoa edo bereizia. Haren essentia ezin da aurkitu berezitasunaren aldetik. Ez du adierazten —ez idealki , ez praktikan— izatearen zentraltasun berri, beregain bat. Aitzitik, erabat mendeko eta erlati-boa da. Ez du lehenik bere burua bere berezitasunean osatzen, eta, ondoren, gozamena are gehiago perfekzionatuz, harremanetan jartzen. Elkarrekikoan eta mendekotasunean datza haren essentia». R.C. Moberly, D.D., Atonement and Personality, 253. or.

Psikologia: «Hala, gure nortasuna hasieran dugunaren eta bizi izandakotik jasotakoa-ren batura da. Horren guztiaren “masa-erreakzioa” da». J.B. Watson, Psychology from the Standpoint of a Behaviorist, 420. or.

«Gizakiaren nia edo nortasuna esperientzien batura da, esperientziok antolamenduaren emaitza osatzen duten aldetik. Esperientzia berri bakoitzak aldatzen digu nortasuna. Ez da, besterik gabe, gure datu mentalei erantsitako zerbait, baizik eta aldatu egiten du kanpoko munduari buruz dugun jarrera, eta, neurri batean edo bestean, marka iraunkorra uzten du gure izaera orokorrean». Howard C. Warren, Human Psychology, 384. or.

Pedagogia: «Nortasunaren garapena barne-joerari eta kanpoko eraginei zor zaie. Aldez naturaren ondorio da, aldez heziketaren eta esperientziaren ondorio Horrenbestez, filoso-foak eta hezitzaileak kontuan hartu beharreko bi arrazoi nagusiak hauek dira: norbanakoa-ren barne-ahala eta joera, eta inguruko errealitatearen izaera eta eragina ». Thistleton Mark, The Unfolding of Personality as the Chief Aim in Education, 11. eta 22. or.

Biologia: «Biologiak, berez, ezin du esplikaziorik eman inguruneko arroztasun edo in-perfekzioaz Nonbait, ez gara gai, ikuspuntu biologiko hutsetik, eboluzioaren esplikaziorik emateko, bizitzen jarraitzeko borroka itsuaren emaitza dela esatea ez bada. Baina nortasun kontzientearentzat borroka ez da itsua: etorkizuna, hein batean, aurrez ikusi eta antolatu egiten da; eta iragana gogoratu egiten da, eta, hura oinarritzat hartuta, hartaz balia gaitezke. Hori, ez bakarrik norbanakoei dagokienez; arraza baten tradizioak eta idealak ere arraza horren oroimena eta aurreikuspena dira. Nortasunaren ikuspuntutik, eboluzioak beste itxura bat hartu du, eta dagoeneko ez da prozesu itsua». J.S. Haldane, Mechanism, Life and Personality, 103. eta 131. or.

Gizarte-zientziak: «Gizartekoitasuna eta norbanakotasuna errealitate bakar baten bi al-derdiak dira: nortasunarenak. Azken buruan den balioa da nortasuna, munduan ez da ezer hura izatea adina merezi duenik. Ez dugu esan nahi, noski, nortasun mota guztiak berez onak direnik, baizik eta ezer ezin izan daitekeela ona berez, nortasuna baizik. Gizarte ba-tek bere kideen nortasuna ondoen sustatzen duenean, gizarte hori ondoen antolatuta dago». R.M. MacIver, The Elements of Social Science, 153. or.© UP

V/EH

U

67

nik horien guztien aldarrikapenen artean, lanbidearen ikuspegitik denak baitira irakaskuntza motak. Kasuzko gizarte-lan gin tza beste irakaskuntza mota bat baino ez da, baina bere historia eta bere metodoa ditu, eta beste motetatik desberdintzen den ikuspegia. Liburu honen sarreran eman du-dan adibidean, Sullivan andereñoa irakasle profesional bat zen, ikaslea ikasgelatik komunitatera eta mundura eraman zuena. Hura Helen Keller-en nortasuna garatzeko bitarteko gisa gizarte-harremanez askotan baliatu izanak ezabatzen ditu, aitor dut, gizarte-langilearen eta irakaslearen ar-teko alde guztiak.

Baina aurreko kapituluetan deskribatutako zerbitzua eta ikasgelan diharduen irakaslearena zer hurbilpen berezik edo kontzienteki erabi-litako zer bitartekok bereizten ditu? Zergatik deitzen zitzaien gizarte-langile Maria Bielowski eta George Foster16 gizartera hobeto egokitu zituztenei: gizarte-agentzia zeritzon zentro batetik irakasten zietelako eta egokitzen zituztelako bizitzarako, eta ez eskola batetik? Ala Ma-ria garai batean gaizkile izan zelako eta George garai batean mendeko izan zelako? Ez gaizkile ez mendeko terminoek deskribatzen dituzte bi gazteok gizarte-ikuspegitik. Hain zuzen ere, mendeko, atzeratu eta gaizkile klaseak ez dira gizarte-klaseak, zeren talde horietan ez baita kohesio-indarrik. Gainera, kasuzko gizarte-langilearen prestakuntza espezializatua, funtsean, mundu guztiarekin erabil daiteke, ez soilik hala izendatutakoekin. Ez ditut inola ere gutxiesten mendekotasunaren tratamenduan sartzen diren hainbat arazo, hala nola aldi baterako la-guntza, laguntza iraunkorra edo laguntza-iturriak; ez diet inola ere ez ikusi egiten auzitegi-xehetasunei eta onbideratzeko etxeen kudeaketa-ren xehetasunei, gaizkileen zaintzarekin zerikusia duten heinean. Hala ere, ezin etor naiteke bat honetan: arrazoi horiek guztiak, gizarte-lan-gintzen makineria dei daitekeenarekin zerikusia dutenak, funtsezkoak direla kasuzko gizarte-langilearen zereginean. Analisiak erakutsiko duenez, bigarren mailakoak dira horiek gizarte-harreman eta norta-sun-arazoak bultzaka agertzen direnean, behin eta berriz agertzen di-ra-eta.

Egia da kasuzko gizarte-lan gin tzak zerikusia izan duela eta izango duela nork bere buruari laguntzeko gaitzearekin, norberaren osasun- eta higiene-arazoekin, buru-higienearen gorabehera bihurriekin, eta egia da gauza horietako bakoitzak lotura zuzena duela nortasunarekin. Baina ba-koitza espezialitate bat den aldetik (batzuk, hain zuzen, oso bestelako prestakuntza profesionala eskatzen duten espezialitateak), ikusiko da ka-

16 Ikus II. kapitulua.© UP

V/EH

U

68

suzko gizarte-lan gin tza ez dela horietako ezeinen sinonimo, baizik eta, beste zeregin horietan bere balio erantsia izateaz gainera, bere eremu propioa duela. Eremu hori gizarte-harremanen doikuntza kontziente eta orotarikoaren bitartezko nortasun-garapena da, eta, eremu horren ba-rruan, gizarte-langilea norbanakoaren inguruneaz nahiz haren anomaliez arduratzen da, ez da gai bata edo bestea baztertzeko. Kasu-langilearen ikuspegi berezia, hain zuzen, zera da: norbanakoari bere gizarte-inguru-nearen bidez laguntzea; horrelako doikuntzarik egin behar denean, ba-naka eta ez multzoan, hor beti da eta izango da kasuzko gizarte-lan gin-tzaren molderen bat. Gizakiak gizaki diren eta haien ingurunea mundua den artean, zaila da imajinatzea egoera bat non haiek eta haien bizi-leku den munduak ez baitute izango modu jakinen bateko doikuntza eta birdoikuntza beharrik.

Hori modu formalago batean adierazita, gizarte-lan gin tzaren defini-zio-saio honetara iristen gara:

Kasuzko gizarte-lan gin tza osatzen dute gizakien nortasunaren eta haien gizarte-ingurunearen artean norbanakoz norbanako kontzienteki egindako doikuntza-prozesu guztiek.

Zer esan nahi dugu gizarte-ingurune esatean? Hiztegiak honela de-finitzen du ingurune: «inguruko gauzen eta egoeren multzoa»17; baina horren aurrean gizarte hitza jartzen dugunean, berehala antzematen zaio pertsona eta gauza asko geratzen direla kanpoan, eta haien ordezko beste asko, berriz, barruan; inguruneak espazio-ingurune hutsa izateari uzten dio: zabaldu egiten da gizakiaren pentsamenduen eremura, gizakiak ha-rremanak izateko duen gaitasunera; eta estutu egiten da, kanpoan ge-ratzen baitira gizakiaren bizitza emozional, mental eta espiritualean benetako eraginik ez duten gauza guztiak. Ingurune fisiko batek bere gi-zarte-alderdiak izaten ditu maiz; horiek dituen heinean, gizarte-inguru-nearen parte bihurtzen da.

Kasu-lan gin tzaz eman ditugun sei adibideek berresten al dute nire definizioa? Erakusten al dute nortasunaren benetako hazkunderik, gi-zarte-harreman sendotu eta hobeto egokituen bidez lorturik? Maila des-berdinetan, baina iruditzen zait baietz.

Henry James-ek, literaturgintzari buruzko azalpen batean, azpi-marratua du harremanak ez direla inon amaitzen, eta artistaren ara-zoa «berak sortutako geometria baten bidez, zirkulu bat» marraztea dela,

17 Century hiztegia.© UP

V/EH

U

69

«zeinaren barruan baitirudi hasten eta bukatzen direla harremanok»18. Gizarte-agen tzien bezero bakoitzak dituen harremanak —adibideetan deskribatu ditudan harremanak— edozein gizarte-langileren ezagu-tzatik harago hedatzen dira. Eta, ezagutza horren mugen barruan, plan bat egiteko ardura zutenek hautu arriskutsuak egin behar izan dituzte; erabaki behar izan dute zer saiatu behar zuten ulertzen eta erabiltzen, zer erabat baztertzen. Ez al da ikusten, hala ere, nortasunaren aurrera-pen nabarmena lortu dela hiru kasutan, beste bitan aurrerapen ona egin dela, eta beste batean —aipatutako azken kasuan— ziur asko hobeto egokitzea lortu dela?

Baina norbaitek zalantzatan jar dezake emaitza horiek prestakuntza espezializatu baten bidez lortu ote ziren, zera esanez: zerbitzuak bere ba-lioa izanik ere, han ez zela erabili jakintza tekniko berririk —hots, kos-tata barneratutako eta ondoren trebetasun gero eta handiagoz baliatutako-rik—; eta edozein pertsona adimentsuk, aurrez prestakuntzarik izan gabe baina tentuz eta borondate onez, gauza berak lortu ahal izango zituela. Beraz, on litzateke aztertzea zer prozesu eta zer trebetasun mota izan zi-ren gizarte-tratamendu haietan.

Orrialde hau idatzi baino lehen, esperimentu hau egin dut: sei kasue-tan deskribaturiko tratamenduaren ardura zuen kasuzko gizarte-langile bakoitzaren ekintza eta jokabide guztiak zerrendatu ditut. Horrek sei ze-rrenda luze eman dizkit, non elementu asko errepikatuta baitaude. Bi-koiztuak konbinatzen eta elementuak sailkatzen saiaturik, ohartu naiz bi goiburu nagusiren azpian sartzen zirela: «datuak» eta «ekintzak». Bi ho-rietako bakoitza beste bitan banatzen zen: «norbanakotasuna ulertzea» eta «ingurunea ulertzea» adierazten zuten datuak; «gogamenean zuze-nean ekitea» eta «gogamenean zeharka ekitea» adierazten zuten ekin-tzak. Hona hemen, bada, nire lau atalak, berriro adierazita:

A. Norbanakotasunari eta ezaugarri pertsonalei buruzko datuak.B. Gizarte-ingurunearen baliabide, arrisku eta eraginei buruzko da-

tuak.C. Gogamenetik gogamenerako ekintza zuzena.D. Gizarte-ingurunearen bidezko zehar-ekintza.

Xehetasunen zerrenda bakoitza kontuz aztertzean, iruditu zait ekintza bakoitza espezialista ez zen norbaitek pentsatua eta obratua zela. Zerren-datutako ekintza guztien konbinazioak, ordea, prestakuntza landua eraku-

18 Roderick Hudson idazlanaren hitzaurrea, New York-eko argitalpena.© UP

V/EH

U

70

tsi du, prestatu gabeko inork ez baitzuen halakorik lortuko, nahiz eta hura buruargia izan. Honetan behintzat badute antzik bere lanbidean sortzaile izaten saiatzen den idazleak eta asmo horixe duen kasuzko gizarte-langi-leak: bi-biek jarduten dute eguneroko bizitzaren matazako materialekin. Batak hitzak ditu langai; besteak, gizarte-harremanak. Batak gure egune-roko hizketak higatutako txanponei itxura berria ematen saiatu behar du; besteak, berriz, gai izan behar du esanahi eta aukera berriak aurkitzeko de-nak partaide diren familia-egoeretan; bultzagarri berriak aurkitu behar ditu ohiturak edo inguruabarrek ilundutako gogamenentzat. Azterketa xume bat baino zerbait gehiago behar da, hala literaturan nola kasu-lan gin tzan, egindako konbinazio berrien originaltasuna argitan jartzeko, ohartzeko lortutako emaitzaren atzean dautzan azterlanaz eta prestakuntzaz, eta egi-leak bere burua agertzeko edo atzean geratzeko egindako ahaleginaz.

Familia-arloaren oztopo hori kontuan hartu beharra dago ondoren da-torren analisian, hots, eman ditugun sei adibideetan aurkitutako kasu-lan- gin tzako prozesu batzuen analisian. Elementuak aipatu berri ditugun lau izenburuen azpian kokatu dira, eta alde batera utzi ditut, nahita, meto-doaren xehetasun guztiak.

A.B. Erakutsitako bi datu motak —norbanakotasunari eta gizarte-in-guruneari buruzkoak— batera hartu behar dira, zeren horiek elkarrekin doazenean azaleratzen baita nortasuna. Gure zeregina nortasuna gara-tzea bada, biak aurkitu beharra dago: oraingo nortasuna eta nortasun hori orain den bezalakoa izatera ekarri duten bideak. Diagnosi-prozesuon al-derdi teknikoa, gizarte-lan gin tzaren prozesu diren eta beste espezialitate batzuen teknikarik eskatzen ez duten aldetik, beste liburu batean aztertu dut zehatz. Orain ez dagokigu gaiaren alderdi hori. Baina ulertu behar da gizarte-diagnosian trebatzeak denbora eskatzen duela, behin lortu ondo-ren denbora aurreratzen bada ere. Gizarte-diagnosian egindako hutsegitea izan zen, esaterako, lehenago ez jakitea zer gizarte-historia zegoen Wini-fred Jones-en nagikeriaren, aditasun-galeraren eta etxeko zabarkeriaren atzean, eta, hala, hutsegite hori areagotu egin zuen psikiatria-diagnosiak, nahiz eta, ziur asko, hor alfer-gurpil bat zegoen eta psikiatria-aztertzai-learen erabakia gizarte-baldintzez jasotako argazki ondo osatugabeak eragin zuen hein batean. Oso poliki lortu zen argazki argiagoa, baina aldi hartan kasuaz arduratu zen gizarte-langile berriak zentzuz jokatu zuen, eta ez zuen irizpenik eman egitate gehiagoren berri izan arte19.

19 Ikus III. kapitulua, 56.-69. or.Gizarte Lan gin tzaren Milwaukee-ko Konferentzia Nazionalean familia-ongizatearen

langileei ari zitzaiela (1921eko txostenak) Wm. Healy doktoreak hauxe esan zien: «Ondo © UP

V/EH

U

71

Berehala datorkigu gogora ea Maria Bielowski-k berezkoak ote zi-tuen itxura higuingarria eta lapurretarako joera ala ingurune desegokiari zor zitzaizkion horiek.20 Gizarte-arazoei buruz, galdera gutxi daude hori baino zailagoak21. Erantzuna, antzeko kasuetan beti gertatu ohi de-nez, medikuntzako eta psikiatriako adituen laguntzaz etorri zen; baina Mariarekin zer egin erabakitzean, erabakiaren funtsaren parte bat jakin-tza mota bati loturik zegoen, eta, gaur egun, kasuzko gizarte-langilea as-koz hobeto prestatuta dago hura berehala eta zehazki eskuratzeko beste edozein lanbidetako langile bat baino. Mariaren etxeko egoera, lana eta eskola-txostenak aztertzea, eta eskola txiki pribatu bat aurkitzea gizarte-baliabide gisa; horiek guztiak ez ziren ahal zenean egitekoak, baizik eta berehala egitekoak, horien eraginkortasunaren araberakoa izango baitzen auzitegiaren erabakia. Diagnosi-prozesuak ez ziren hor amaitu; oso gu-txitan amaitzen dira tratamendua burutu baino lehen. Baldintzapeko as-katasunaren agentea kasu-langile ere bazen, auzitegiko baldintzek jar-duna mugatzen bazioten ere; beraz, beste kasu-langile bati pasatu zion iraupen luzeko tratamendua, eta beste hura Mariaren tutore bihurtu zen ge-roago. Tutore hura, esan beharra dago, beti baliatzen zen jendetasun iru-dimentsuaren eta prestakuntza teknikoaren arteko konbinazioaz, datu xeheagoak izateko Mariak bizitzaren aurrean zuen jarreraz eta bizi-ingu-runeen ahalbide eta arriskuez. Datuak eta ekintzak horrela jarduten dute beti, interakzioan. Hala, Allegri familiaren bilera, gizarte-langilearen pro-

egin eta interpretaturiko testak inolako zalantzarik gabe baliozkoak badira ere, pertsona heldu baten gaitasunak ebaluatzeko biderik onenetako bat, hala ere, zera da: hura etxean, lanean, giza harremanetan nola aritzen den jakitea. Beti hartu behar dira kontuan izaeraren joerak edo nortasunaren jaidurak. Oso garrantzitsua da jendeaz pentsatzea fidagarritasuna-ren, maitasunaren, begikotasunaren, garbitasunaren, bat-batekotasunaren, erantzukizu-naren, egonkortasunaren eta abarren ikuspuntutik. Ohitu zaitezte halakoetara, eta gogoan izan nortasunaren jaidurek eta, askotan, gizarte-trebakuntzaren bidez ezarritako ohiturek beste ezerk baino zerikusi handiagoa dutela helduen arrakasta eta porrotarekin. Sarritan, zerikusi handiagoa dute haurrak babesteko eta hazteko eta, oro har, munduko betekizunak betetzeko, buru-testen emaitza hutsek erakusten dutenak baino».

20 Ikus II. kapitulua, 40. or. eta hur.21 Bronner doktoreak, Gizarte Lan gin tzaren New Orleansko Konferentzia Nazionalean

gogamen-hornikuntzaz ari zelarik (1920ko txostenak, 357. or.), hauxe esan zuen: «Prak-tikan, maiz zaila gertatzen da zehaztea zer dagokion berezko nortasunari eta zer inguru-neari eta esperientziari. Bi aldeen arteko interakzioa handia da, eta berezko nortasuna ne-kez aska daiteke inguruabarren ekarpenetik. Beharbada, ikuspuntu batetik, bereizketa hori ez da beharrezko edo desiragarri, baina, hala ere, aurreikuspen bat eskaintzeko, batzuetan funtsezkoa da jakitea zer den norbanakoa berez eta zer izan daitekeen inguruabar jakin ba-tzuetan».© UP

V/EH

U

72

posamenez deitua, ez zen izan bitarteko huts bat familiako kideak elkartu zitezen eta ama-alaben egoera larriari buruz zer jarrera zuten argitu ze-zan kasu-langileak; horrez gainera, haien zailtasun batzuk konpontzeko modu bat ere izan zen, Allegri andreari etxe osasungarri eta atseginagoa emanez eta Teresa hobeto zaintzeko bidea aurkituz. Gizarte-langile bat oso trebea izan daiteke iraganeko eta oraineko gizarte-inguruneko egi-tateak puntuz puntu atzemateko, eta, hala ere, gerta daiteke ez edukitzea langile hark erakutsi zuen ezagutza hori hainbat xehetasunen artean zail-tasunaren muina atzemateko. Bestela esanda, gerta daiteke teknikaren jabe izatea baina ez izatea —ez berez, ez ikasita— irudimen eraikitzaile hura, zeinak teknika baliagarri bihurtzen baitu.

C. Ekintza zuzena izenburupean zerrendatutako lehen elementuak bezeroarekiko harreman pertsonalak indartzera jotzen duten zerbi-tzuak dira; maiz, zerbitzurik apalenak. Sullivan andereñoak Helen Ke-ller-ekin erizainik gabe aritzea eta neskaz bera arduratzea erabaki zue-nean; Maria Bielowski-ren tutoreak galtzerdietan zuen urratua aitortu zionean; A.B. ohitura txarretan berriro eroritako Clara Vansca-rekin gau beranduan kalerik kale ibili zenean; Youngtarren haurra hil eta barrutiko idazkaria aldi latz hartan guztian aita-amekin egon zenean: kasu horie-tan, zerbait pasatu zen gogamenetik gogamenera, harreman eta eragin iraunkorren alde egin zuen zerbait. Zerbitzua emateko irrika horrekin estu lotuta daude harremanen tolesgabetasuna, ofizialismorik eza, eta zenbait kontakizunetan azpimarratzen den bestearenganako konfiantza. Pazientziak ere —sinpatiatik, datu-bilketa eta ikuspegi landutik sortu-tako pazientziak— asko lagundu zuen kasu-langile haiek pixkana era-gin pertsonala lor zezaten. Azter bitez berriz ere Clara Vansca-ren, Wi-nifred Jones-en eta Maria Bielowski-ren kontakizunak, eta pentsa bedi zein erraz hondatuko zen dena une kritikoetan pazientzia galduta jokatu izan balitz. Ohartu bedi, halaber, nola lortu zen ohiturak onbideratzea, aldez ingurunean egindako doikuntzen bidez, aldez gogamenetik goga-menerako ekintza zuzenaren bidez, eta nola jokabide adore-emailea na-barmentzen den berreziketarako bitarteko garrantzitsu gisa. Batzuetan, ohartarazpenak eta diziplina ere beharrezko izaten dira; esate baterako, Helen Keller-en kasuan, hasiera-hasieran, eta Clara Vansca-ren kasuan, bere seigarren lanpostua hartzera zihoanean. Baina Clara ezagutzen zuen langileak malgutasuna erakutsi zuen; malgutasuna, seta handiarekin ba-tera konbinatua; izan ere, etengabe errepikatzea da gogamen apalenetan ideia bat ezartzeko modu bakarra.

Beste kasu guztietan, ordea, bezeroak ere bere ongizaterako planetan parte har dezan ziurtatzea da jokabide baliotsua, bezero baten gogamena © UP

V/EH

U

73

eta gizarte-harremanak garatzeko. Aurrerago itzuliko naiz puntu horre-tara. Maria Bielowski-k tutorearekin musika-irakaslearen estudiora egin zuen bidaiak argitzen du esan nahi dudana. Neure buruari galdetzen diot nola egingo nion nik aurre 50 dolar mailegutan hartzeko eskariari, zer-tarako eta ahotsa hobetzeko ikastaro bat postaz egiteko. Beharbada, aski zentzu izango nuen bat-batean «Ezta pentsatu ere!» ez botatzeko; behar-bada otuko zitzaidan posta bidezko eskolaren gutuna aditu bati eramatea proposatzea, hark iritzia eman zezan merezi zuen ala ez. Baina tutoreak egin zuena askoz hobea izan zen. Tutoreak aditu baten aholkua bilatu zuen —hark indartu zezan berak adierazi gabe utzi zuen iritzia—, baina, horrez gainera, Mariak parte hartu zuen prozesuaren urrats guztietan eta erabakian. Allegri andreak parte hartu zuen familia-bileran, non denek eman baitzuten beren iritzia; George Foster-i parte hartzeko eskatu zi-tzaion bere azken etxe librean beharrezko jo ziren doikuntza berrietan; Rupert Young-en andreak eginkizun jakin bat izan zuen —bere mihi zorrotza kontrolatzea, alegia— senarra berrezteko planetan. Adibideak ugari dira, baina, maiz, gizarte-langileak baztertu egiten du baliabide hori erabiltzeko aukera; hain izaten da zerbitzatzeko irrikaz, non tenta-zioa izaten baitu egin beharreko guztia berak egiteko eta erabaki guztiak berak hartzeko.

D. Gizarte-inguruneko beste osagai anitzen bidezko zehar-ekintza —beste pertsona batzuen bidez, instituzio eta erakundeen bidez, gauza materialen bidez—, kasuzko gizarte-langilearen hurbilpen bakarra ez bada ere, aipatu ditudan beste hurbilpen batzuk baino osokiago sartzen da haren eremuan. «Nortasun indartsuko bisitaria —idatzi du Elizabeth Dutcher-ek—, adimen urriko bezeroagan eragina izateko duen trebetasu-naz baliatzen dena, galtzaile aterako da lehenago edo geroago. Era batera edo bestera, bezeroaren inguruko gizataldearen lankidetza lortu beharra dago, talde horrek ere proposa diezazkion hari bisitariak ezarri nahi di-tuen ideiak; bestela, gizarte-langilearen bakarkako ahaleginek ez dute luze iraungo».22 Irizpide hori ez dago adimen urrikoekiko harremane-tara mugatu beharrik. Nahimen indartsuko gizon edo emakumearen be-tiko tentazioa da zehar-hurbilpenaren ordez hurbilpen zuzena erabiltzea. Baina gizarte-langileak oker ez badabiltza pentsatzean ezen berezko nor-tasuna gizarte-ingurunearen eta norbanakoaren arteko akzio eta erreakzio osasuntsuen mende dagoela hein handi batean, orduan baliteke bizitzako

22 «Paper on Possibilities of Home Supervision of Moron Women», 275. or., in Pro-ceedings of National Conference of Social Work for 1921, Milwaukee.© UP

V/EH

U

74

tragedia askoren jatorrian saiakera hori egotea, hain zuzen, gizarte-harre-man jakin bat beste guztietarako baliatzeko saiakera. Gizarte-ingurunea-ren bidezko orotariko hurbilpen konplexu bat ezin egokiagoa da kasuzko gizarte-langileak bere asmoetan duen helbururako, eta ez da ohiz kanpo-koa kasu-langileak aholku edo laguntza eske jotzea, eman ditugun adibi-deotan bezala, mediku, psikiatra, irakasle, apaiz, funtzionario publiko eta ahaideengana, edo gisa honetako erakundeak erabiltzea: babes-etxeak, lanbide-ikastaroak, parke eta jolastokiak, udako irtenaldiak, zaintza-etxeak, eta abar.

Orain hizpide dugun bezeroen diagnosi eta tratamenduaren hasiera hartan, gizarte-langileek beren kabuz jotzen zuten erietxe eta psikiatri-koetara, adituen laguntza bila. Halako zerbitzuak behar izan zituzten Maria Bielowski-k, Rupert Young-ek eta Winifred Jones-ek gizarte-tra-tamendua jasotzen hasi bezain laster, eta George Foster-entzat aurre-rago eskatu ziren. Hartan parte hartu zuten gizarte-langileen eginbeha-rretako bat zera bermatzea zen: bezeroek ahalik eta aholkurik onena jasotzen zutela osasunaz, eta ahalik eta ondoen baliatzen zirela ahol-kuaz.

Eskoletan ere, haurren eskola-txostenei buruz kontsultatu behar izan zen, eta bilerak egin behar izan ziren irakasleekin, gizarte- eta hez kun-tza-zer bi tzuak elkar hartuta joan zitezen.

Txostenak ez dira hain zehatzak elizara joateaz eta erlijio-heziketaz; alegia, ez dirudi puntu horretan programa berari jarraitzen zaionik, nahiz eta Rupert Young-i eta Clara Vansca-ri beren erlijioko elizara joatea es-katu zitzaien, eta Clarak elizarekin zituen harremanak sendotu egin ziren komentuan egindako egonaldian eta gizarte-langilearen zaintza arreta-tsuaren bidez. Merezi du aipatzea, bidenabar, austriar eliza katolikoan el-kartu zirela berriro Clara eta haren ahaideak. Winifred Jones-en kasuaren txostenean oso berriki agertu denez, kasu-langileak apaiz metodista bati eskatu dio familiari deitzeko eta haurrak kristau-ikasbidera joan daitezen gonbidatzeko. Eskaera Jones andrearen oniritziarekin egin da, behiala metodista izana baitzen (elizarekiko lotura eten zuen, beste harreman asko bezala).

Maiz, talde-lana behar izaten da; esate baterako, bi gizarte-agentzia-ren edo gehiagoren artean, denak lege onez arduratuta daudelarik fami-lia bereko zenbait kidez. Laguntzarik gabekoentzako bulego publikoko funtzionario batek lagundu zion familia-ongizateko elkarteari bai Young-tarrentzako lehen plan-saiakerak egiten, bai plan horiei legearen ber-mea ematen. Dietistak, sukaldaritzako irakasleak eta joskintza-irakasleak parte hartu zuten Vanscatarrei dirua kontuz erabiltzen irakasten, eta au-© UP

V/EH

U

75

rrezki-bankua ere lagungarri gertatu zen haiei dirua aurrezten irakasteko. Teresa Allegri auzoko zaintza-etxe bateko klub batera joan zedin animatu zuten; Jonestar eta Vanscatar haurrei irtenaldi eta entretenimendu ugari apailatu zizkieten, eta Maria Bielowski-k oporraldi ederra izan zuen ur-tero.

Gizarte-langileek beti jarduten dute horrela, bitartekari gisa; beti saiatzen dira auzoko eta komunitateko gizarte-baliabide antolatu horiek modu zuhurrez erabiltzen; baliabideok eta medikuntzan egindako aurre-rapenek lagundu dute kasuzko gizarte-lan gin tza hobetzen. Horrek nahas-mendu halako bat ekarri du pentsaeran, eta, askotan, uste izan da kasu-langilea telefonista sozial halako bat dela, zeinaren eginkizun bakarra (irudi batez adierazita) kommutadore-taularen aurrean esertzea eta lotune bat sartu eta beste bat atera jardutea baita. Ia lanbide guztietan, lana zo-rrotz eta eraz egin nahi duen profesionalak artekari gisa jardun behar iza-ten du sarri, baina, haren zeregina definitu behar izanez gero, kontuz ibili beharra daukagu parteak osotasuna edo bitartekoek helburua ordeztu ez dezaten.

Kasu-lan gin tza hainbeste aberastu duten halako gizarte-baliabideak eta adituen hainbat eratako zerbitzuak komunitate jakin batean falta izateak erronka bikoitza dakarkie komunitate horretako gizarte-langi-leei. Erronka bat litzateke asmamenarentzat, falta diren baliabideen or-dezko posibleak garatzeko; eta beste erronka bat gizarte-langileen es-piritu publikoarentzat, zeinak indartsu bultza egin behar baitu oraindik falta diren komunitate-erakundeak sor daitezen, argudio eta adibide eraginkorrak nahitaez erabiliz bultzatze horretan. Azken esaldi horre-tan, lotura bat iradoki dugu gizarte-garapenerako programa oso eta as-kotarikoaren eta kasu-lan gin tzaren artean. Bada lotura horien sare bat, eta aurrerago azalduko ditut horietako batzuk. Izan ere, nahiz eta ka-su-lan gin tza modurik zabalenean definitu dugun, ezer gutxi litzateke gizarte-lan gin tzaren programa osoa kontuan izan gabe, haren atal bat besterik ez baita.

Aukeratu ditudan ingurune-doikuntzen zerrendatik orain arte aipatu ditudan elementuek ez dute aldaketarik izaten, ingurunea guztiz muda-tuta ere. Hala ere, beti ez da nahikoa izaten bezero bat bere ingurunera egokitzen saiatzea; ingurunea aldatzea ere baliabide garrantzitsua da. Ba-tzuetan, aldaketa aldi baterako izaten da; beste batzuetan, betiko. George Foster-en kasuan, argi ageri da ingurunea, nortasunaren eraikitzaile behar lukeen arren, antisozial gerta daitekeela modu aktiboan. Kasu horretan, nire definizioko «doikuntzak», lortu nahi zen garapena ziurtatu behar ba-zuten, haren etxetik kanpo egin behar ziren; mutila betiko atera zuten gu-© UP

V/EH

U

76

rasoen etxetik. Beharbada, Maria Bielowski-ren amaordeak zuen etxea ezin da jo antisozialtzat, baina, kontuan izanik bien artean pilatzen ziren gaitz-ulertuak, eta, orobat, kontuan izanik kasu-langileak ezagutu aurre-tik bananduta zeudela, beharrezko zirudien Maria betiko etxez aldatzeak. Rupert Young-ek eta haren emazteak aldi labur batez banatuta egotea eta ingurunea aldatzea besterik ez zuten behar izan elkarrekin aldarte hobean egoteko; Clara Vansca-k aldi luzeago bat behar izan zuen, eta ondoren doikuntza etengabe eta arretatsu bat familia-bizitzako erantzukizunetara jartzeko; eta ikusi dugu zein trebeki erabili zuen bizilekua aldi batez al-datzea Sullivan andereñoak. Leku berri batean, errazagoa da ohitura be-rriak ikastea; hala ere, ohiturok ez dira erabat probatuta geratzen, harik eta bezeroaren jatorrizko inguruneko gizarte moldean arrakastaz txer-tatzen ez diren arte, baldin eta ingurune horretara itzultzea komenigarri edo posible bada. Gure doikuntzak polikiago egiteko arrazoi bat da hori, hala behar izanez gero, ingurune berri batera aldatu gabe (Winifred Jo-nes-en kasuan bezala). Allegri familian, behialako baldintza ezagunagoe-tara eraman zuten amerikartu gabeko ama adintsua; haren alaba Teresa, aldiz, familia berri baten etxera: amerikar jatorrak, baina ahaidetasun-lo-tura nabarmenak zituztenak.

Ingurune-aldaketaren beste alderdi bat jartzen dute agerian nazio- eta arraza-jatorri desberdinetako bezeroen premiek: halakoen kasuan, kasu-langileak haien ezaupidea egin baino lehen gertatu zen aldaketa hori, Es-tatu Batuetara immigratzean, hain zuzen. Eskuarki, onartu izan da ame-rikartze-prozesuan etorkinek egin behar lituzketela doikuntza guztiak; alegia, gure hizkuntza ikasi behar luketela, gure erakundeen berri jakin, gure bizimodua onartu, eta onartu, halaber, guk ez dugula batere alda-ketarik egin behar geure plan eta asmoetan. Baina kasu-langileak beste jarrera bat du arazo horren aurrean, ohartzen baita doikuntzak bi aldee-tan egin behar direla. Hala izanik ere, gizarte-egokitzaileak ezin du arra-kastarik izan Mundu Zaharreko jatorria bihotz-zabaltasunez ulertu gabe, bezeroa handik baitator. Zibilizazio zaharrago horretako parte batek ere emigratu zuen, hain zuzen, Allegritarrek Amerikarako bidaia egin zute-nean eta Clara Vansca-ren eta Maria Bielowski-ren gurasoak etorri zire-nean.

Ahaidetasun-loturek, berriz, hainbeste inplikazio dituzte, non be-rriro aritu behar baitut haietaz. Aski izan bedi, oraingoz, aipatzea Ru-pert Young-ek eta emazteak askoz errazago egiten zutela bat beren alabatxoari zegozkion gaietan beste edozertan baino; haren etorkizu-nak eta berek hartan zuten erantzukizunak eraman zituzten berriro el-kartzera eta elkarrekin jarraitzera. Clara Vansca-k etxeaz zuen ikus-moldeak haurrak zituen ardatz, eta ikusmolde hori sendotu egin zen bi © UP

V/EH

U

77

neskak koskortu eta heldu ahala. Haren kasuan, ahaideek haren bi ala-bak onartzeak eta, ondorioz, haien gizarte-erroak aberasteak pisu han-diagoa izan zuen garapenean. Winifred-en kontakizunean ageri da on-doen, beharbada, jatorriaren zentzu hori —hots, elkarrekin zerikusiren bat duten iragana, oraina, eta geroa izatea—, nahiz Winifred-en kasuan denbora-kontuok oraindik ez dauden guztiz uztartuta osotasun batean. Jones andrea hunkituta zegoen, noski, urte askoan egon ez zen bezala, neba berriz ere bere bizitzan sartu zelako, eta gauza handia izan da hori alabentzat zentzu berri batean: gizarte-harremanen eta babesaren alde-tik. Allegritarrei dagokienez, nahiz eta gertaerak oraindik oso berriak izan, bistan da konponbidea ahaideen bitartez aurkitu behar dela, kon-ponbiderik izatekotan.

Kanpoko baliabideen azterketa hau ez da zehatz-zehatza. Hutsune la-rriena da ez duela jasotzen laneratze-baliabideen eta enplegu-emaileen oso erabilera eraginkorrik. Lan egiteko etxeak aurkitu zizkioten Maria Bielowski-ri; Clara Vansca-ren nagusietako bat borondatetsu eta lagun-garri izan zen; eta Winifred Jones-en alaba zaharrenaren nagusia behartu egin behar izan zuten hura bere fabrikan har zezan zereginik ez zegoen aldi batez. Haatik, kasu gutxi horiek ez dute behar bezain argi adieraz-ten zer egin dezaketen kasu-langileek inor lanbide ustez egokira molda dadin: lanbide hartarako prestakuntza hobea ziurtatu eta nagusiak lan-gileen nortasun-arazoetan inplikatu. Nik erabilitako adibideak ezohiko industria-oparoaldi baten ondo-ondotik bildu izanak esplikatzen du, par-tez bederen, adibideon materialak alde horretatik duen eskasia. Rupert Young-ek gutxienez 40-60 dolar irabazten zituen astean; Antonina Alle-gri astean 37 dolar irabazia zen ezkondu aurretik. Ez da adierazi hemen kasu-lan gin tzak industriaren arazoekin duen lotura alderdi-anitza, baina zerbait esan beharko dut horretaz aurrerago.

Idazlan honen beste hutsune bat betetzeko, eskain genitzakeen beste kasu batzuk, hain zuzen, gizarte-tratamenduaren barruan etxebizitzen egoeran aldaketa errotikoagoak egitea eskatu duten kasuak. Baina ho-rri dagokionez ere, etxe falta handia izan da Estatu Batuetako alde asko-tan azken urteetan, eta jende gutxi aldatu da etxebizitzaz, bere bizilekuan iraun bazezakeen. Rupert Young lau gelako etxe batera aldatu zen, ez biko batera, eta gizarte-langileak bizileku heze hartatik ateratzea lortu zuen Allegri andrea, oso kaltegarria baitzen haren erreumarentzat; baina Wini-fred Jones-en familiaren etxebizitza ez da behar lukeena, eta Clara Vans-ca-ren kalea ere izan zitekeen hobea, nahiz eta etxeko gelak eta etxearen jabea onartzeko modukoak izan. Jakina, familia-bizitzarentzat etxebizitza bezain garrantzi handikoa den edozein alderditan, kasu-langileak eginahal guztiak egiten ditu baldintzak hobetzeko.© UP

V/EH

U

78

Lau prozesuon xehetasunak aipatuko ditut hemen, horiek identifika-tzeko eta laburki aurkezteko gai izan naizen heinean. Prestakuntza espe-zializatu berri baten hastapenak iradokitzen dituzte, besterik ez; gizaba-nakoaren eta bizi behar duen munduaren artean doikuntza hobeak egitea dute xedetzat. Gizarte-langileek oraindik ez dute asmatu neurgailurik haien lanaren emaitza diren nortasun-aurrerapenak neurtzeko. Healy dok-toreak zenbait tasun proposatzen ditu, kasuzko kasu-langileek norbana-koei buruzko datuak biltzen dituztenean bilatu behar lituzketenak23. Hark aipatzen dituen tasun batzuk badagozkio nortasunari ere; esate baterako, egiazaletasuna, maitasuna, amultsutasuna eta erantzukizuna. Luzera be-gira, gizarte-tasunen bidez neurtu behar da nortasuna, norberaren adiski-deenganako leialtasunaren bidez, joko berekoi hutsa baino gehiago den bizitza-jokorako ausardia eta interesaren bidez. Baina garapena tasun ho-rietarako bidean egindako urrats guztietan neurtu behar da. Nortasunean ez da ezer zurrunik: makaldu egin daiteke, gorputza bezala; onera egin dezake berriro, gorputzak ere onera egiten baitu sarri.

Esan dudanez, pertsona adimentsu batek, tentuz eta borondate onez, bete ahal izango zuen kapitulu honetan eman dudan zerrenda luzeko edo-zein zerbitzu-ekintza, baina zerbitzu horien konbinazioa haren eskuaz harago egongo zen, aurrez hartarako prestakuntzarik jaso ezean. Pentsa dezagun, une batez, zer eskatuko lukeen halako konbinazio batek azaldu dugun kasuetako bakar batean.

Maria Bielowski-ren baldintzapeko askatasunaren agenteak jakin beharra zeukan bere ardurapekoaren iraganeko zein egitatek erakuts ze-zaketen ondoen neskaren berezko nortasuna eta zeinek erakutsiko zituen inguruneak haren nortasunean zituzten ondorioak. Jakin beharra zeukan, halaber, nola lortu egitate horiei buruzko ebidentziak, itxurak alde batera utzita, ahaide, irakasle eta enplegu-emaileengandik; eta nola atera on-dorio zuzenak lekukotza egokietatik, desegokiak baztertu ondoren. Ga-rrantzitsua zen, gainera, Mariarentzat familia egokia aurkitzea, harenak desegokia baitzirudien, eta etxe hartakoek neska onar zezaten lortzea. Gainera, baldintzapeko askatasunaren agenteak epaileari jakinarazi behar izan zizkion egitate eta prozedura haiek guztiak, jakinarazi ere modu zehatz, argi eta aurreiritzirik gabean, epaileak berehala bidezko erabaki bat hartu ahal izan zezan. Mariari hurrengo zortzi hilabeteetan eskolan emandako prestakuntza aipatu gabe, pentsa bedi, halaber, zer jakin behar zuen haren tutoreak medikuntzako eta psikiatriako espezialisten baliaga-rritasunaz, neska zail batentzako lan-etxeak kontuz hautatzeaz, irakaslee-

23 Ikus 70. orrialdeko oin-oharra.© UP

V/EH

U

79

kiko lankidetzaz, eta aisiarako aukera egokiak aurkitzeaz. Eskarmentu espezializatu hori guztia baino garrantzitsuagoa zen, hala ere, neskarekin berarekin jarduteko behar ziren trebetasuna, datuak eta pazientzia. Ma-ria zertan ari zen jakin beharra zegoen, haren ekimena indargabetu gabe. Plan guztietan haren parte-hartze aktiboa lortu beharra zegoen, baina neskaren apetei errazkeriaz amore eman gabe, horrek haren errespetua galtzea besterik ez baitzuen ekarriko. Plan alternatibo bat berehala prest eduki beharra zegoen —beste lan-etxe bat, lanbide-aldaketa bat, aisia-rako beste programa bat—, baldin eta ordura arteko planek emaitza onak emateari uzten bazioten. Eta zerbitzu haien guztien konbinazioari esker, Mariaren nortasuna nabarmen hazi zen azken buruan. Eta harekin egin-dako lana maila profesionaleko kasuzko gizarte-lan gin tza intentsiboa izan zen.

Azterturiko sei kasuetan, hamasei lagunek parte hartu zuten zuze-nean. Aurreikus ez daitezkeenak alde batera utzita, bermatu al zaie mun-duarekiko harreman hoberik edo garapen pertsonal indartsuagorik gi-zarte-tratamenduari esker? Hemen adierazitakoak ikusirik, eta bezeroek kasu-langileekin izan aurretik zituzten buru-jarrerak eta kanpo-baldin-tzak ikusirik, izan al da hobekuntzarik haiengan guztiengan? Izan al da garapen nabarmenik hamaseietako erdientzat baino gehiagorentzat? Ez nioke erantzun erabatekorik eman nahi neure galderari. Irakurleak eman beza berea.

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

81

V

Gizakien arteko mendekotasuna

Johan Bojer-en The Face of the World eleberriko heroiak —burua sistemaz, teoriaz eta Ebanjelioko hitzez beterik daukan heroi bat— bere buruari hauxe esaten ikasi zuen azkenean: «Ez mespretxa gizaki bakar bat ere! Gizadi osoa eginda dagoen gai beraz egina da hura ere. Mundu mugagabea mundu txikian islatzen da. Zuk, denak egunsenti handira bi-dean zeurekin eraman nahi dituzun horrek, lagundu gizakiari!». Harold Mark-en ondorio hori aldatu dut hona, norbanakoaren eta gizartearen ar-teko harremanari buruzko kapituluaren hasiera honetara, kasu-lan gin tza-ren azpian datzan filosofia bat aurkitzeko ahaleginean, hain erraz ahazten baita pertsonaren aldeko lana. Gizarte-langileek ez dute ahaztu behar ez dagoela ez aurkikuntzarik ez aurrerapenik, baldin eta langai duten giza alderdian konfiantzarik ez badute.

Gutun pertsonal batean, lan instituzionalaren molde guztietan itxaro-pen gutxikoena eta goibelena iruditzen zaidanaz, hauxe idatzi zuen erru-ki-etxe bateko kasuzko gizarte-langile batek aspaldi ez dela: «Liburuak maite dituen edonork zerbait aurkitzen du erdi ahaztutako istorio bat da-karren liburu azal-zahar batean, dotore koadernatutako best-seller po-lit berri batean erabat falta dena, eta ia gauza bera gertatzen da J.ko pa-zienteen kasuan ere. Jende ilun horiek, beren bakardadezko tragediekin, ikaragarrizko zirrara eragiten diote haiek ezagutzera datorren edonori». Hori da estratifikazioa desegiten duen espiritua, baina bat ohartzen de-nean zenbait gizarte-langilek kasuzko gizarte-lan klase bat proposatzen dutela pobreziaren marra deitzen diotenaren azpitik daudenentzat, eta beste klase bat, ustez hobea, lerro horren gainetik daudenentzat, badirudi leku bitxi samar batean errotzen dela berriro alferrikako klase-bereizke-tak egiteko ohitura zaharra. Sendagile arduratsuak ez du jarduten modu © UP

V/EH

U

82

batean pobreekin eta beste batean aberatsekin. Huxley-k honako hau esan zuen (estratifikatzaileak beren lekuan jartzeko balio behar luke): «Batzuetan galdetzen diot neure buruari ea ezgaiak erauzteaz hain na-saiki hitz egiten duten horiek inoiz begiratu al dioten beren historiari hotz-hotzean. Ziur asko, batek oso “gai” izan behar du, zinez, ez jakiteko bere bizitzan, behin edo, beharbada, bitan, oso erraza izango zela ezgaien artean leku bat izatea»24.

Kritikari bat, nik gizarte-lan gin tzaz idatzitako liburu batez ari zela, hau azpimarratzeko bezain iaioa izan zen: orrialde haiek «ezer izate-kotan, zehatzak» zirela. Liburu honetan beste muturrera jotzeko arris-kua badut ere, urrats batzuk harantzago eraman nahi nuke aurreko ka-pituluan eman dudan definizioa, nola eta kasuzko gizarte-lan gin tza gizakiak gizartean duen bizitza doitzeko ahalegin kontzienteekin er-lazionatzen saiatuz. Kasu-langileak bere trebetasun espezializatua du, baina horren atzean filosofia batek egon behar du. Kasuzko gizarte-lan gin tza zer den ulertzekotan, zergatik den konturatu behar dugu, eta zergatiko hori zibilizazioaren aurrerabide nagusira eraman, gorabehe-ren gainetik. Kasuzko gizarte-lan gin tzak mundu-ordenan lekurik badu —parte bat ez gaur bakarrik, gaurkoa garrantzitsua izanik ere, baizik eta parte iraunkor bat mundua bizileku hobea bihurtzeko—, zein dira parte eta leku horiek?

Beharbada, ez diot ekiten biderik logikoenetik atal honi, beste bate-tik baizik: filosofiarekiko interesa eguneroko lanetik kanpo garatu behar izan zuen gizarte-langile bati atal horren esanahia pixkanaka ulergarri egin zitzaion bidetik. Norbanakoa, oso ikuspegi erromantikoz, «zaldizko bakarti»tzat zuen mundu batean hazitakoa naiz. Gizarte-hitzarmenean harrapatuta geratu zen norbanako hori, hala pentsatzen genuen, eta bere burua albait ondoen babestu beharra zeukan hitzarmen hori ez urratzeko. Oraindik ere gogoan dut zer-nolako durduza eragin zidan teoria hura aur-kitzeak —hots, gizakia baino lehen bazela gizartea25—. Aurkikuntza har-tatik urte askora, psikologia modernoaren kontzeptuek ulertarazi zida-ten zein era neketsuan osatzen den pertsonak bere buruaz duen ezagutza, besteen akzio eta erreakzioak behatzeari esker. James Mark Baldwin izan zen aurkikuntza haren berri eman zuten lehen psikologoetariko bat. Ho-nela dio Social and Ethical Interpretations lanean:

24 HUXLEY, Thos.: Evolution and Ethics, 39. or. (Edwin G. CONKLIN-ek aipatua, in The Direction of Human Evolution).

25 In Kropotkin printzea, Mutual Aid, a Factor of Evolution.© UP

V/EH

U

83

Haurraren nortasuna ezin da inola ere garatu, baldin eta, besteen-gandik jasotzen dituen sugestioen bidez, bere burua hautemateko era etengabe aldatzen ez badu. Beraz, hura, neurri batean, beste norbait da fase bakoitzean, are gehiago bere buruaz duen ikusmoldeari dago-kionez.

Gizarte-herentziari buruzko atal batean, hauxe eransten du Baldwin-ek:

Gizarte-harremanezko sistema batean jaiotzen da haurra, aire-ka-litate jakin batean jaiotzen den bezala. Airea arnastuz hazten da gor-putzez, eta gizarte-sistema xurgatuz hazten da gogamenez. Bataren eragina bestearena bezain benetakoa eta nabaria da...26

Royce-k ikuspuntu bera garatzen du hainbat pasartetan; hona hemen horietako bat, adibide gisa:

Laburki, beraz, beste nonbait polikiago landu dudana adierazi behar dut hemen psikologiari dagokionez, hots, haur bati beste edozer irakasten zaion bezala irakasten zaiola bere buruaz kontziente izaten: hura hazten duen gizarte-ordenaren bidez. Baldin eta bakarrik haziko balitz natura bizigabe batean, ez dago esaterik ondo hezitako katu bat bezain autokontziente izatera iritsiko litzatekeen.27

Chicagoko Unibertsitateko George M. Mead irakasleak harago era-man du jarrera hori: gizartea ez da soilik nortasuna garatzen den ingu-rune bat, nortasunaren iturri eta sorburu ere bada eta. Zoritxarrez, gauza gutxi argitaratu ditu irakasle horrek, eta, gainera, irakurle arruntak ez ditu oso eskura.

Gizakiaren bizitza mentalaren eta garapenaren esplikazio horri nor-bera zabalagoaren teoria ere deitu izan zaio batzuetan. Kasuzko gizarte-lan gin tzaren zimentarrietako bat da. Pertsona baten gogamena buruko zokoren batean dagoela, edo nonbait kokatuta dagoela… horra denok erabat baztertu behar dugun ideia, oraindik aldean baitaramagu hura. Gi-zaki batek une jakin batean duen gogamen-egitura batura bat da, hain zu-zen, berezko horniduraren eta ordura arteko gizarte-esperientzia eta -ha-

26 BALDWIN, James Mark: Social and Ethical Interpretations in Mental Development, 30. or. eta 70. or., New York, The Macmillan Co., 1902.

27 ROYCE, Josiah: Studies of Good and Evil, 208. or., New York, D. Appleton and Co., 1910.© UP

V/EH

U

84

rremanen arteko batura. Kasuzko gizarte-langilearen zorionerako, giza gogamena ez da finko eta aldaezina, salbu eta akastuna edo osabiderik gabeko gaixoa bada. Aitzitik, zerbait bizia da, hazten eta aldatzen dena, oso hunkibera dena; gai da kanpotik oso inpresio indartsuak jasotzeko, ohitura berriak hartzeko, unean unekoari erantzuteko, gauza onak eta txarrak bereganatzeko. «Animalia guztien artean —dio Hocking irakas-leak—, gizakiagan du herentziak eragin txikiena, eta handiena indar erai-kitzaile kontzienteek. Kontuan har bedi berak duela umezarorik luzeena, ohiturak hartzeko eta aldatzeko gaitasunik nabarmenena, gizartearen arrastoak jasotzeko sentiberatasunik biziena; eta bistan da naturak balia-bideak eman dizkiola batetik bestera mugitzeko... Beste izaki batzuk na-turak osa ditzake neurri handi batean; gizakiak, ordea, berak osatu behar du bere burua».28

Ondorioz, kasu-langileek bezeroaren bizitzaren parte handi bat eza-gutu dezakete eta askoz hobeto uler ditzakete haren zailtasun eta ahal-bideak, haren gizarte-harremanen irudi argi bat lortu dutenean. Hau da, ezagutzen dituztenean, adibidez, ahaideek, lagun zaharrek, erosketa-la-gunek, gogaide politikoek edo elizako kideek haren aldera duten jarrera, eta, alderantziz, berak haien aldera duena. Eta, gainera, ezagutzen dituz-tenean lanarekin, aisiarekin, auzoko edo komunitateko instituzioekin eta bere herrialdearekin dituen harremanak.

Behin, Maria Bielowskiren istorioko29 pasadizo xume bat kon-tatu nuen ikasgela batean. Entzuleetako batek esan zuen Mariaren tuto-reak psikiatra behar zuela izan; beste batek, berriz, galdetu zuen ea ez al zen irakaslea. Besteren batek ere galde zezakeen ea tutore hura ez al zen sendagilea edo osasun-zerbitzu publikoko erizaina. Izan ere, kasuzko gizarte-lan gin tzak eta beste lanbide horietako bakoitzak, beren eremu be-reziaz gainera, denena den eremu zabal bat hartzen dute. Hala ere, psi-kiatrak eta gizarte-langileak zer egiten duten alderatuta ageri da ondoen bakoitzak bere zeregina duela. Nortasun gaixo baten arazoaren muin in-gurutik hasita, psikiatrak gero eta gehiago sakontzera jotzen du; gizar-te-langile baten jarduna, aldiz, kanporantz hedatzen da, bezero baten gi-zarte-harremanen sare osora. Desoreka batez ere indibiduala eta burukoa dela ageri denean, lanketa horietako bat behar da; doikuntza eza batez ere inguruneari eta gizarteari badagokie, berriz, beste bat; eta bi lanketak

28 HOCKING, William Ernest: Human Nature and Its Remaking, 9. eta 10. or., New Ha-ven, Yale University Press, 1918.

29 Ikus II. kapitulua.© UP

V/EH

U

85

dirateke nahitaezko, baldin eta nortasun nahasi bat gizarte-egoera aur-kako eta zail batean badago.

Gizakiaren gizarte-harremanen bidezko hurbilpena, aipatu berri di-tugun beste lanbide guztien hurbilpenen ordezko ez izan arren, gero eta beharrezkoago da giza eboluzioa batez ere fisiko eta indibidual izatetik sozial izatera aldatu ahala. Ez dago «bere kabuz egindako gizaki»rik, eta esaldi hori, behiala hain ezaguna, ez da hainbeste erabiltzen egun. Gutariko edonori gerta dakiguke, noiznahi —eta, gertatu ere, denoi ger-tatu izan zaigu, behin baino gehiagotan—, geure mundura egokitu behar izatea, dela geure aukerez baliatzean huts egin dugulako, dela halako batean astindu bat jaso dugulako kanpotik, dela galera handi baten on-dorioz. Zenbat eta konplexuago izan gizartearen mekanismoa eta zenbat eta antolatuagoa norbanakoa, hainbat kontu handiagoz egin beharko da doikuntza.

Frustrazioa ezin da gainditu aholku orokor, alai eta lausoen bidez. Era horretako gizarte-tratamendurako, gizarte-langileak ikasi beharra dauka norbanakoaren interes nagusiak hautematen, eta baita interesok erabiltzen lotura hautsi bat birlotzeko edo aurrez falta zen motiboren bat emateko. Hona hemen adibide bat:

Nire ikasle izandako bat lanean ari zen osasunari lotutako gizarte-lan gin tza antolaturik ez zegoen eskualde batean. Hala, maiz deitu ohi zioten, hiri hartako familia-ongizateko elkarteko idazkari zenez, pelagra-kasuetan sendagileei laguntzeko. Sendagile haiek ja-kin zutenean zer lor zezakeen kasuzko gizarte-lan gin tzarako tre-betasunak, laguntza eske hasi zitzaizkion, diru-premiak edo fami-lia-arazoek kasua zailtzen zutenean. Gaixotasun horren fase batean, pazienteak depresio ikaragarria jasan ohi du. Erizainak edo zaintzai-leak gehiegizko poztasuna erakutsiz gero, areagotu egiten zaio depre-sioa gaixoari. Pazientearen iraganeko gizarte-ingurunea edo ageriko planoak nola bete dakien norbaitek, ordea, interesen bat pizteko bi-dea aurkitzen du maiz harengan, zaletasunen bat lantzeko bidea, eta, hala, bizitzea merezi duela sentiarazteko behar duena ematen dio.

Unibertsitatean nire ikaskide izandako bi lagun, duela zenbait urte graduatu ondoren, familia-ongizateko elkarteetako laguntzaile boluntario egin ziren, zein bere hirian. Haietako batek, lan hartan ari zela, senarrak abandonatutako emazte bat eta haren hiru haurrak ezagutu zituen. Etxeko egoera tamalgarria zen, eta berehala ekin zion familiaren osasuna eta ongizate materiala hobetzeko lanari; aldi berean, alde egindako senar eta aitaren nondik norakoaren berri iza-ten saiatu zen. Beste ikaskidea bizi zen hirian aurkitu zuten senarra. Hala, bada, unibertsitateko lagunari eskatu zion harekin harremane-© UP

V/EH

U

86

tan jar zedila. Gizona lan bila joana zen hara, bai eta aurkitu ere, eta, pixkanaka, familia erabat baztertzeraino iritsi zen; dirua, hari bidali ordez, bere plazeretan gastatzen zuen.

Bi emakume prestu haiek zenbait plan asmatu zituzten, gizona berriro bere erantzukizunaz jabetu zedin, eta hain emaitza onak izan zituzten, non, familia modu iraunkorrean elkartzeaz gainera, inoizko oparotasunik handiena izan baitzuen. Handik denbora luzera, biga-rren boluntarioari galdetu nion ea zein izan zen, haren ustez, arrakas-taren gakoa gizarte-kasu jakin hartan; hauxe erantzun zidan: «Hasiera, behintzat, gizona zinez interesaturik egotea izan zen, interes hura abiapuntutzat hartu ahal izan bainuen. Bere sindikatuaren jarraitzaile sutsua zen hura, eta, jakin zuenean ni ere sindikatukoa nintzela eta asko nekiela mugimenduaren xehetasunei buruz, topagune bat izan genuen. Halaxe iritsi zen, pixkanaka, nik haren seme-alaben geroaz esateko neukanari kasu egitera.

Bestela esanda, zerbait serio edo osasungarritan benetako interesa izateak erradiazio-indar ezkutua du bere baitan, hots, balio berdineko edo handiagoko beste interes batzuekin lotzekoa, baldin eta aski trebe bagara bide bat irekitzeko, banatuta dauden ideiak han elkartu eta batu daitezen.

Deskribaturiko azken kasu hori bezalako gizarte-desegokitasuneko kasuak eztabaidatzeko bildu beharra dudanean, beti eskertzen diot egoera jakin baten berri dakarrenari bezeroaren zailtasun horrexen azalpen hu-tsa bakarrik ez ematea. Seguruenik, irtenbidea izango da —irtenbiderik aurkitzen denean— ohartzea nola moldatu duten bezeroa iraganeko es-perientziek (onerako edo okerrerako) eta zein diren haren benetako in-teresak, hortik abiatuta iraganeko bizimodu normalera ahal den gehien hurbiltzen saiatzeko. Zoritxarrez, erabaki asko, zenbait kasutan bezero baten etorkizun osoari dagozkionak —zaintza fisikoari, buru-osasunari, lanbide-heziketari, lanbidez aldatzeari eta abarri buruzko erabakiak— inguruneak, berezko interesek eta gertuko harremanek duten balioaz eta esanahiaz konturatu gabe hartzen dira oraindik ere. Batetik, bezeroa dago, eta, bestetik, erabakiak hartu eta planak egin behar dituen pertsona. Jotzen da aurrean den egoera uharte desertu batean den pertsona bati edo familia bati dagokiola; gutariko bakoitza, ordea, harreman-sare batek in-guratuta dago: harreman batzuk dagoeneko ez daude indarrean; beste ba-tzuk indarrean daude, baina interferentzia nahigabekoek erraz desanto-latzeko edo desegiteko moduan; eta beste batzuek indarrean diraute beti, hartzen den erabakia hartzen dela.

Inoren ongizateari eragiten dion erabaki bat hartzean (eta halako era-bakiak hartu beharko dira edozein gizarte-ordenatan), dagoeneko ezin © UP

V/EH

U

87

zaio eutsi, gure hurkoekiko erantzukizuna dela-eta, uharte desertuaren teoriari; ezin zaio eutsi, ezta ate aurrean aurkitutako haurraren adibide muturrekoan ere; hark ere, jaio denez geroztik, gizarteko kide arduratsuei dagozkien bezalako giza harremanak izan behar ditu.

Lehenagoko garaietan, kasu-lan gin tzak dimentsio bakarra zuenean —hala esan badaiteke—, gizarte-langilea eta haren bezeroa besterik ez zegoen, eta, teorian bederen, bezeroa, berarekin ari zen gizarte-agentzia-ren laguntza kontuan izan ezik, guztiz baliabiderik gabea zela jotzen zen. Orduan, gizarte-langileak ezker-eskuin begiratzen zuen, eta errutina bati atxikitzen saiatzen zen, banan-banan ikusiz bezeroaren ahaideak, irakas-leak, enplegu-emaileak eta beste ezagun batzuk, haiek bezeroarekin izan-dako esperientzien berri jasotzeko eta, beharbada, tratamenduan haien laguntza izateko. Esan daiteke beste fase horrek bigarren dimentsio bat gehitu diola kasu-lan gin tzari. Jadanik ez zen lineala bakarrik; zabalera ere bazuen. Baina, gizarte-harremanak dinamikoak direnez gero, gara-penaren hurrengo faseak eskatuko luke bezeroa eta berarekin gizarte-ha-rremanak dituztenak —edo hura eta kide horietako batzuk bederen— el-kartzea, eta ondoren harremanok «aribidean» ikustea, bigarren eskuko txosten bat soilik bildu ordez. Azterlan hori, jakina, ekintzaren oinarritzat hartu behar litzateke. Zenbait lekutan, talde-erreakzio errealen azterketa eta erabilera hirugarren dimentsio hori ari zaizkio ematen kasu-lan gin- tzari. III. kapituluan deskribatutako Allegri familiaren bilkura da horren adibide egokia. Ahaide eta lagunekin banan-banan egindako elkarrizke-tek prestatu zuten bilkurarako bidea, baina denek leku batean bildu eta plan bat erabakitzen parte hartu zutenean, eta ez lehenago, itxuratu eta gor-puztu zen bilkura.

Duela zenbait urte, botoigile talde ingeles bat jarri zen bizitzen Ingalaterra Berriko hiri batean. Taldeko gizon batek, botoigile baten semea bera ere, zenbait seme zituen, haiek ere negozio hartan hasita-koak. Seme haietako bat, adibide honetako protagonista, botoigile ba-ten alabarekin ezkondu zen; emaztearen nebek ere botoi-fabrika bat zuten. Bikoteak sei seme-alaba izan zituen, denak ere gaixoberak, eta batzuk akats fisiko larridunak.

Familia osoak hain lotura estuak zituen industriaren adar hartan, lan gorabeheratsuko aldi luzeak izaten ziren; iraganean, gainera, lan-bal din tzak ez ziren oso osasungarriak izaten sarritan. Laburpen ho-netan kausa-efektuen jokoa —oso gauza arrunta gizarte-fenomenoe-tan, baina ez naturaletan— askatzen saiatu gabe, aipatu beharra dago gizona edaten hasi zela eta emakumeak ere gauza bera egin zuela, nahiz eta gutxiago. Ahaideak haiengandik eta haien etxe goibeletik urrundu ziren. Egoera hartan aurkitu zituen kasuzko gizarte-langile © UP

V/EH

U

88

batek. Zikinkeria guztiaren azpian, hala ere, artean ere nabari omen ziren finezia-arrastoak. Laster jakin zuten, azterketa medikoari esker, gizonak tuberkulosia zuela, baina ez zuen joan nahi erietxe batera. Hura eta emaztea erietxean azterketa egiteko joatera behartu zituen gizarte-langileak, baina hala ere kontra egin zioten. Orduan, isilean, ikertu zuten ea lankideetariko zeinek zuen eragin handiena gizona-rengan. Lankide hura esku hartzera bultzatu zuten, eta halaxe lortu zen nahi zena.

Egin beharrekoak egin ziren gizona falta zen artean familia ba-tuta edukitzeko eta bizi-baldintzak hobetzeko. Hemen ez dagokigu gizarte-langilearen programako parte horren xehetasunak azaltzea. Baina kontuan hartu beharrekoa da bisita egin zitzaiela zenbait estatu-tan sakabanatuta bizi ziren ahaide batzuei, urte batzuk lehenago hau-tsitako harremanak berritu zirela, eta ahaide bakoitza eta familiaren eliza partaide aktibo bihurtu zirela plan berrietan.

Botoien negozioari buruzko xehetasunak behin eta berriz ageri dira txosten horretan. Familiaburuak hilabete batzuk kanpoan zerama-tzalarik, koinatu fabrikadunak, aurrez arrebaren senarraren aldera ba-tere interesik erakutsi ez bazuen ere, hain lan gogorra ez egiteko au-kera eskaini zion gizonari soldata aski on baten truke. Emazteak, oso urduri, senarrari idatzi zion eskaintzaren berri emanez eta eskatuz be-rehala etor zedila etxera. Senarrari idatzi ondoren, kasu-langilearen-gana joan, eta zer egin zuen esan zion. Ondotik, telegramak bidali zi-tzaizkion erietxeko buruari, artean pazientea ez baitzegoen sendatuta, eta oso garrantzitsua baitzen zegoen lekuan jarrai zezan. Gero, akor-dio batera iritsi ziren enplegu-emaile izango zenarekin —koinatua-rekin—: gizonari lan bera eskainiko ziola handik hilabete batzuetara; eta kasu-langileari baimena eman zitzaion erietxera bigarren mezu bat bidal zezan, esanez bien bitartean lanpostua beteta zegoela.

Bitartean, indar handiz ekina zioten haurren osasunaren auziari. Haur batzuk tuberkulosia harrapatzeko zorian zeudela ikusi zen, eta bat tuberkulosiaren lehen fasean zegoela. Hari epe luzeko tratamen-dua eman zioten landa-eremuan; besteak, berriz, behaketapean jarri zituzten instituzio publiko batean. Beste haur bat etxean zaintzen zu-ten, begiak oso egoera larrian zituen eta. Ez zen lan txikia urtetako utzikeria konpontzea, eta haurrik txikiena, umetxo bat, bigarren udan hil zen. Beste haurrak oso egoera onean daude gaur egun. Aitak, sen-daturik eta egun osoko lana egiteko gai zela itzuli zenean, benetako familia bat zeukan zain.

Gizarte-agentziez gainera, lau taldek parte hartu zuten hobekuntza hartan. Denek zekitenez aldaketa nola gertatu zen eta denak zeudenez prest familiarekin etengabe harremanetan egoteko, ez dirudi berriro gizarte-langile baten zerbitzuak beharko direnik. Emaitzaren ardura © UP

V/EH

U

89

izan duen gizarte-langilearen esamoldea erabiliz, ahaideek, familiaren elizak, gizonaren lankideek eta enplegu-emaileak, denek «ikasi dute jokoan». Familiak ere ikasi du.

Gisa horretako gizarte-lan gin tza intentsiboak denbora eta prestakun-tza eskatzen ditu, baina, talde oso baten gizarte-harremanetan oinarritzen denez, emaitzak iraunkor eta adierazgarriak dira, eta nahikoak ahalegina justifikatzeko. Halako lanerako gidari praktiko gisa, gizarte-psikologoek ezer gutxi lagundu dute orain artean. Beharbada, horren arrazoi bat zera da: gizarte-psikologoak masen erreakzioez arduratu direla batik bat, eta haietatik ia ezinezkoa dela behaketa eta txosten zehatzak egitea. Gehie-netan, beraz, abstrakzioen eztabaidan babestu dira. Batek instintu bakar batean oinarritzen du bere tesia; beste bat instintuak sailkatzen saiatzen da; beste batzuek, berriz, jendetzen psikologia aztertzen dute.30 Zergatik ez alderantzikatu prozesua eta hasi gizarte-psikologia aztertzen gizakiek osatu dituzten gizatalde txikienetatik? Laborategiko metodoa ezingo da erabili, baina behaketa aditu eta zehatzaren metodoa hor dago; eta kasu-lan gin tzaren oraingo metodoaren luzapen batek —oraindik ere asko falta zaio, noski, akasgabea izateko, baina dagoeneko badu gelditu gabe aurre-ratzen ari den teknika bat— lanabes osagarri bat jarriko lioke eskura gi-zarte-psikologoari, gaiari talde txiki baten bitartez helduko balio.

Denok ezagutzen dugu auzokidetasunaren eredu eta ingurumarien seigarren zentzumen moduko hori, bizigune on bateko egoiliarrengan ga-ratuta ikusi ohi duguna. Horren eta kasu-lan gin tzako banakako kasuak kontu handiz aztertzearen artean, bada eremu bat, orain artean ia arakatu ez dena, gizarte-psikologoaren arreta gehiago erakar lezakeena. Gizarte-psikologoak, oinak lurrean ondo jarrita betiere, talde txikiak ondo inte-gratuz garatu diren talde handiagoetara hedatu ahalko lituzke ikerketak. Baina oraingoz, behintzat, ez al zaio denbora gehiago eskaini behar la-gun bi, hiru edo gehiagoko taldeen erreakzio normalak aztertzeari, adi-tuaren behaketa posible egiten duten baldintzetan?

30 Walter Lippmann-ek honela dio 1920ko abenduaren 15eko The New Republic al-dizkarian: «... ziur asko, esan daiteke talde-psikologia ez dela oso urrun iritsiko, baldin eta taldea bere osoan hartzen badu abiapuntutzat, eta ez norbanakoek taldeak osatzeko duten joera». Ikus, halaber, Dewey irakasleak gaur egungo gizarte-psikologiari egiten dizkion kritikak, in American Journal of Sociology, XXVI. lib., 454. or.© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

91

VI

Norbanakoen arteko aldeak

Esan dudanez, kasuzko gizarte-lan gin tzaren helburu nagusia nortasu-nari eustea eta nortasuna garatzea da, eta xede hori beste zerbitzu molde batzuena ere bada. Baina hezkuntza, medikuntza, psikiatria, erlijioa eta kasuzko gizarte-lan gin tza ez dira berdin-berdinak; diziplina horietako bakoitzak besteetatik ikas dezake eta ikasi behar du, baina hortik ez da ondorioztatzen metodoan edo lorpenetan berdinak direnik. Zibilizazioa urrunago eta haustura gutxiagoz iritsiko da, bidenabar, gogoan hartzen badu ez dela komeni arrautza guztiak otzara berean jartzea; baldin eta irakaslea, sendagilea, apaiza, gizarte-langilea, bakoitzak ondoen egiten dakiena egin dezan bultzatzen baditu.

Ikusi dugunez, pertsonaren gizarte-harremanak aztertzea eta ho-beto egokitzea da kasuzko gizarte-langilearen zeregina. Harreman ho-riek guztiek bi mutur dituzte: bat, kasu-langilearen bezeroaren gogame-nean; bestea, bezero horren ingurunean —hau da, harekin harremanak dituzten beste izakien edo izaki taldeen gogamenetan—. Inork ezin de-zake lerro zuzen bat marraztu eta zehatz-mehatz kokatu alde batean gi-zakiak herentziaz jaso dituen ezaugarriak, eta beste aldean ingurunearen emaitza diren ezaugarriak. Bizitza ez da hain sinplea. Baina gizarte-lan-gileak, talde-harremanak axola zaizkionez, ez du baztertu behar beste alderdia. Bezeroaren jaiotzetiko dohainek, gaitasunak, desabantailek eta berezko izaerak, berezia izateko moduak: horiek guztiek ere eragina dute gizarte-ingurunean, hau da, beragan eragina duen ingurune horre-tan bertan.

«Ez da garrantzirik gabea —dio Follet andereñoak— parez pare joa-tea gizarte-balioak gero eta gehiago preziatzea eta norbanakoa gero eta © UP

V/EH

U

92

gehiago aintzat hartzea».31 Eta kasu-langilearen zeregin bikoitza irado-kita dago lehenago hona ekarri dugun MacIver irakaslearen aipuan, hots, gizartetasuna eta norbanakotasuna errealitate bat beraren bi alderdiak di-rela32.

Horrek «herentzia versus ingurunea» gaira garamatza. Orain filoso-foengandik urrundu, eta biologoen eta eugenisten gidaritza bilatuko dut batetik, eta psikologo eta soziologoena bestetik. Lehen taldekoen arteko autoritate handieneko batek honela azaltzen du egoera:

Argi dago inguruneak eta heziketak parte handiagoa dutela gi-zakiaren garapenean beste animalia batzuenean baino, eta herentziak parte berdina duela; baina zaila da, ezinezko ez esatearren, hiru fak-toreon garrantzi erlatiboa zehaztea. Adimenaren eta moralaren arloan, pertsona gehienek pisu handiagoa jartzen dute kanpo-faktoreetan bar-ne-faktoreetan baino, baina iritzi hori ez dago oinarrituta ebidentzia frogagarrietan. Gizakia bezain garatuta ez dauden organismoei dago-kienez, bada adostasun orokor bat, faktore garrantzitsuena herentzia dela, eta iritzi hori dute, gizakiari dagokionez ere, herentzia zehatz eta zorrotz aztertu dutenek.33

Baina zailtasun praktiko bat dugu hemen: herentzia zehatz eta zo-rrotz aztertu dutenek ez dute horren zehatz eta zorrotz aztertu gizakia-ren buru- eta gizarte-bizitza. Hain zuzen, zenbat eta gehiago irakurri gai honen bi aldeei buruz, hainbat bistakoagoa da herentziaren eta in-gurunearen garrantzi erlatiboa auzi irekia dela oraindik, giza ongiza-tearen faktore diren aldetik. Myerson doktoreak, Taunton-go (Mas-sassuchetts) Eroetxe Publikoko pazienteez egindako azterlanean, ira-dokitzen du Mendel-en legeek ez dutela balio giza herentziarako. Zer-gatik? Mendel-en esperimentuetan kontu handiz behatutako endoga-mia-baldintzak ez direlako nagusitzen gizakiengan. «Ez da frogatu Mendel-en legeek —dio— gizakiaren karaktere normal bakun baterako balio dutenik, salbu eta, beharbada, begien kolorearen kasuan».34 Gai-nera, eugenistek herentzia fisikoari buruz hitz egiten dute autoritatez;

31 FOLLETT, M.P.: The New State, 162. or., New York, Longmans, Green and Co., 1918.32 Ikus oin-oharra, 66. or.33 CONKLIN, Edwin Grant: Heredity and Environment, 366. eta 367. or., Princeton,

Princeton University Press, 1916.34 MYERSON, A.: «Psychiatric Family Studies,» in The American Journal of Insanity,

LXXIII. lib., 360. or., Baltimore, The Johns Hopkins Press, 1917.© UP

V/EH

U

93

gizarte-herentzia, ordea, oso besterik da, nahiz herentzia fisikoa maiz harekin nahasten duten.

Graham Wallas-ek orrialde argi batzuk ematen dizkigu gizarte-he-rentziaz Our Social Heritage liburuan. Gizarte-herentzia ez da soilik gi-zakiaren zerbait; animalia-espezie askorena ere bada, gazteak gurasoe-kin denbora luze samarra egon ohi diren kasuetan. Hala, arrainek eta zenbait intsektuk ez dute gizarte-herentziarik; txoriek, aldiz, badute, ze-ren beste espezie batzuek baino bizitza luzeagoa baitute eta luzaroago bizi izaten baitira gurasoekin. Wallas-en sarrera-kapituluan modu in-teresgarrian adierazten da gizarte-herentzia horrek zer esanahi duen biziraupen-fak to re gisa.35 Gizarte-tradizioaren multzo handi hori oso in-dartsua da ohituren sorreran, eta gizakiagan dituen efektuek ez dute ha-ziaren bitartez transmitituriko ezaugarrien aldaezintasuna. Gizarte-tra-dizio hori herentzia bat da, hala ere, gizakia haren barruan jaioa denez gero, eta, herentzia horrez gainera, aintzat hartu behar dira heziketak, erlijioak, gobernuak eta gizarte-harremanek norbanakoaren bizitzan di-tuzten ingurune-eragin guztiak, gizarteko kide baita eta han libreki mu-gitzen baita. Ikuspegi hori ez da eugenista batzuek sinetsarazi nahi di-guten bezain goibela, batez ere eskatzen dutenean gizarte-lan gin tzako jarduerak ezabatzeko eta hala aurreratutako dirua eugenesiari buruzko ikerketa gehiagotan erabiltzeko.

Aldi berean, ez da baztertu behar eugenisten funtsezko mezua. Gi-zarte-langileek aurpegi eman behar diote gizakien arteko desberdintasun ezabaezinen egitateari. Demokraziak aurpegi eman behar dio, eta hezike-tak inoiz ez du bistaz galdu behar. Egia hutsa da pertsonak desberdinak direla; izan ere, herentzian hartutako desberdintasun aldaezinak aintzat hartzeaz gainera, desberdintasun horiei gizarte-esperientzia aldakorretik eta esperientzia berari emandako erantzun aldakorretatik datozen desber-dintasun guztiak gehitu behar dira. Hala ere, bistako egia gutxi dira hain baztertuak agintarien, administratzaile publikoen, kaleko herritarren eta —sentitzen dut esatea— are gizarte-langile arrunten aldetik. Horren pa-reko egia bat da gizakiaren izate komuna azpimarratzen dela bakarrik, eta zuzen eta bidezko da, noski, lortu nahi den emaitza masa-ekintzak eta masa-tratamenduak baizik lor ezin dezaketenean.

Estatu autokratikoaren kontra izan genituen lehen erreakzio indar-tsuek eraman gintuzten, gizakien arteko berdintasuna ez ezik, haien ar-

35 WALLAS, Graham: Our Social Heritage, 14.-23. or., New Haven, Yale University Press, 1921.© UP

V/EH

U

94

teko antzak eta are haien uniformetasuna ere azpimarratzera. Berdintasu-nari, Felix Adler-ek esan bezala,

esanahi okerra eman ohi zaio, antzeko izatea gauza bera izatea ba-litz bezala; ez funtsezko antzekotasun horren zentzuan, haren atzean desberdintasun desiratuek baitiraute... Diferentziak azpimarratu egin behar dira; haiek dira gizadiaren bizitza espiritualaren bizigarriak. Gi-zaki bakoitza kideen berdina izateak esan nahi du bakoitzaren esku-bide berbera duela besteak ez bezalakoa izateko, bere berezko nor-tasuna izateko, bere izpi berezia eransteko bizitza espiritualaren argi zuriari.36

Izan ere, autokrazia-arrasto bat baino zertxobait gehiago du gure ohiko jokabide publiko honek: «Gauza bera denentzat». 1915eko Gizarte Lan gin tzaren Konferentzia Nazionalean, joera autokratiko horri arreta jartzeko eskatu nuen.37 Hiru urte geroago, Gertrude Vaile-k ideia bera atera zuen entzuleria beraren aurrean38, «The Contribution of Social Case Work to Democracy» izeneko ponentzia batean, esanez aukera-berdinta-sunerako eskubidea zela gure arbasoek esan nahi zutena «Gizaki guztiak sortzez berdinak dira» adierazi zutenean. Horren frogagarri, Platonen ha-rako esaldi emankor hura aipatu zuen: berdintasunaren funtsa gauza des-berdinak desberdin tratatzean datzala.39 Denok onartzen badugu estatua bere kideen hobe beharrez ari dela, onartu beharra daukagu, halaber, de-mokraziak ororen gainetik ikasgai hau gogoan hartu behar duela, zuhur gobernatuko badu: Desberdina dena desberdin tratatu.

Batzuetan, ohitura ezagun bat dela-eta —desberdintasunak aldi be-rean onartzea eta baztertzea—, zera jarri dut adibidetzat: nola jokatu ohi duen gure buruak gizatalde ezezagun baten arazoen aurrean; txina-tar talde baten aurrean, esate baterako. Gure joera hauxe izan ohi da: gurekiko giza antzekotasun orokor guztiak falta zaizkiela jotzea, apar-teko klase bat osatuko balute bezala tratatzea, eta erabat baztertzea tal-dekideen artean izan daitezkeen aldaerak. Gure begi ohitu gabeentzat,

36 ADLER, Felix: An Ethical Philosophy of Life, 42. or. eta hur., New York, D. Appleton and Co., 1918.

37 Ongintzaren Konferentzia Nazionala zeritzon orduan. Ikus 1915eko aktak, «The So-cial Case Worker in a Changing World», 43. or.

38 1918ko aktak, 263. or.39 Vaile andereñoak Henry Van Dyke doktoreak Platonen hitzez egiten duen parafrasi

harrigarria erabili zuen, eta halaxe nik ere. Pasartea Legeetako VI. liburutik jasota dago.© UP

V/EH

U

95

ekialdetarrek antzekoak dirudite, eta ezjakintasunagatik huts egiten dugu haiek guztiak antzekotzat hartuta. Errealitatea haiekin zintzo partekatuko bagenu, laster agertuko litzaizkiguke haien arteko desberdintasunak, ze-ren eta, haien bizitzen xehetasunak aztertu ahala, gizarte-estratifikazioak kenduko eta zenbat berezko dohain eta ezaugarri desberdin dituzten age-rian geratuko bailitzateke. Halako murgilaldi bat behin eta berriz egin ondoren baino ez gara iritsiko egia are sakonago batera; orduan baino ez gara zentzu osoz erreparatzen hasiko gizakion funtsezko antzekotasunei: oinarrizko harreman eta esperientzietan; borroka eta hutsegiteetan; gida-ritza-premian; aukerak izateko, hobeto garatzeko, desberdinak izateko eskubidean.

Emakumeek herrialde osoan bozkatzeko eskubidea izan zuten lehen urtean, benetako ahalegina egin zen gizarte-lan gin tzak emakumeen in-dustria-enpleguaren inguruan ezarritako legezko babesak pixkanaka de-segiteko. Uniformetasuna baino ez zekarren berdintasun baten izenean, asmo oneko emakume askok babes-legeriaren abolizioa eskatu zuten. Platonen formularen egokitasuna inoiz baino nabarmenagoa zen, ordea. Inoiz baino garrantzitsuagoa zen, hala arrazarentzat nola norbanakoaren-tzat, gauza desberdinak desberdin tratatzea.

Poztekoa da Graham Wallas bezalako erradikal eskarmentudun bat aurkitzea norbanakoen artean diren desberdintasunak demokrazian oso-rik onartu behar direla aldarrikatzen. Hezkuntzaren eremuan, bere bu-ruari galdezka irudikatzen du irakaslea, ea ikasle guztiak berdin tratatu behar lituzkeen ala tratamendua diferentzietan oinarritu behar ote lukeen, eta honela dio horri buruz:

Ez dago galdera horri erantzun sinplerik ematerik, psikologia-pro-bak egiteko ditugun ahalak handitzen ez diren artean, eta gizarte-ber-dintasuna aski aurreratzen ez den artean, hain zuzen, haurren arteko diferentziak batez ere bakoitzaren «izate»ari zor zaizkion arte, eta ez hainbeste aberats eta pobreen edo eskolatu eta eskolagabeen arteko bereizkuntzari. Baina, eskuarki hitz eginez, sinetsita nago gizarte-au-rrerapena dagoeneko diferentzia aintzat hartzearen ildotik doala.40

Horra hor programa zinez demokratiko baten bi aldeak: aukerak ber-dintzen ditu, masa-ekintza zentzudunen bidez; eta aintzat hartzen du des-berdintasuna, pertsona desberdinentzat eta pertsona desberdinekin admi-nistrazio publikoan desberdin jarduteko formak ezarriz.

40 Our Social Heritage, 98. or.© UP

V/EH

U

96

Kasu-lan gin tzako metodoa, pixkanaka izan duen bilakaeran, orpoz orpo jarraiki zaie deskribatu berri ditugun faseei. Iraganean, berehala eman zuen ontzat gizatalde batek ez zuela ezaugarri unibertsalik eta talde zurruna zela, uniformea. Gauza desberdinak berdin tratatu zituen. Aski da familia-sailkapen batzuk aipatzea —langabeak, familia abandonatu zutenak, etorkin iritsi berriak, eta abar—, ohitura horrek oraindik ere hor dirauela ohartzeko, eta dituen arriskuez jabetzeko. Abiapuntu gisa beha-rrezkoa izanik ere, sailkapena ez da xede bihurtu behar. Amerikartzea-ren izenean azkenaldian egin diren astakeria batzuek hortxe dute jatorria, hots, etorkin guztiak funtsean antzekoak direla eta halaxe tratatu behar direla pentsatzeko ohituran.

Era berean, langabeen arazoei dagokienez —ekonomia- eta gizarte-baldintzak aldatzeak dakartzan arazoak ez bezalakoak baitira—, arazook zuhurtziaz jorratzeko abiapuntua hauxe izango da: onartzea langabe guztientzat programa uniforme bat ezartzeak ezin duela arrakastarik izan, multzo horretako kideen artean funtsezko aldeak izango direlako, are ezaugarri bakar bati begiratuta ere: industriarekin duten erlazioari. Batzuk langile trebatuak izan daitezke, lana etenik gabe izatera ohituak; beste batzuk, berriz, trebatu gabeak baina ia beti lanean jardundakoak; beste batzuk, aldikako langileak; eta beste batzuk, gutxiengo txiki bat, beharbada ez dira lanean aritzeko gai izango.

Familia abandonatzen duten guztiak antzekoak direla jotzeko hutse-gitea ederki asko gezurtatzen da sail honetako beste liburu batean41.

Gaur egungo kasuzko gizarte-langileak gauzen azal azpian gero eta ausartago murgiltzeari esker, haietako aurrerazaleenak, gutxienez, sine-tsita daude edozein gizatalderen barruan aniztasun harrigarri bat dagoela. Aniztasun hori gure izate komunaren funtsaren kontra doa; izate komun horri gero eta begirune handiagoa diote gizarte-langileek, eta, trebetasun ez gutxi eskatzen duen xehetasun askoko programa batean, huraxe da osagai bateratzailea. Gizarte-egoera baterako konponbide orokor baten aurrean jarririk, haien gogamenak berehala hasten dira kasuan kasuko taldearen baitan diren desberdintasunen bila eta, desberdintasunon ara-bera, proposatutako gizarte-tratamenduan egin beharreko aldaketen bila. Hasieretan gizarte-lan gin tzako txostenetan ageri ziren ohar monotono zahar haiek —«Emakumeak betikoa kontatu du» eta gisa horretakoak— desagertuz doaz, eta pertsona eta egoera ondo bereizien argazki argi eta sinesgarriek ordezten dituzte gizarte-agentzia askotako —ez denetako—

41 COLCORD, Joanna C.: Broken Homes. New York, Russell Sage Foundation, 1919.© UP

V/EH

U

97

txostenetan. Nire ikasle ohi batek hauxe idatzi du: «Nire ustez, hazten ari den zer bizi bat da kasuzko gizarte-lan gin tza, demokrazia bera bezala, eta iraultzarako gaitasuna du bere baitan. Hain zuzen, hura gabe ez dago benetako demokraziarik».

Behiala, duela berrogei urte baino gehiago —ongintza-mugimendua Amerikan errotzen hasi zenean— argitaraturiko hainbat panfleto azter-tzeko parada izan nuen. Mugimenduaren lehen liderretako batek hauxe idatzi zuen orduan: «Ongintzaren administrazioa sistema judizial batean behar bezala finkatzen dugunean, ikusiko da ia kasu guztiak klase na-gusi gutxi batzuetan sailkatzen direla berez, eta begi-bistakoa eta erraza izango dela kasu bakoitzari lege justu bat ezartzea».

Gaur egungo kasuzko gizarte-langilea talde ugariago batekin aritzen da: dagoeneko, haren zerbitzua ez da mugatzen ongintza jasotzen dute-nen multzo txiki samarrera, baina, are talde mugatu horren baitan ere, frogatuta geratu da, berrogei urteko saio eta erroreen ondoren, «bakoi-tzari lege justu bat ezartzea» inola ere ez dela begi-bistakoa eta erraza. Kontua da antzeko inguruabarretan diren pertsonak ez direla diruditen bezain antzekoak. Hala ere, duela zenbait urteko orokortze oker hori beste askotan errepikatuko da, beste era batzuetan bada ere, etorkizun hurbilean. Horregatik, azpimarratu beharra dago gai hori.

Orain, ordea, arazoa da, gizarte-tratamendu bereiziaren beharra fro-gatzea baino gehiago, horrek eskatzen duen gizarte-prestakuntza bere-zia garatzea, eta tratamendu hori gauzatzeko behar diren buru eta esku trebatuak ugaritzea. Bada arrisku bat: sail publikoetan eta beste leku as-kotan kasuzko gizarte-lan gin tzaren premia etorriko dela prestakuntza baino bizkorrago; horrela balitz, eskari gehiago etorriko lirateke, askoz gehiago, eta horietatik gutxi beteko lirateke.

Kasuzko gizarte-lan gin tza izeneko ahalegin jakin horretan arrakasta izateak sentiberatasun handia eskatzen du pertsona bakoitzaren nolakota-sun bakar horren aldera. Kasu-langileak jaiotzetiko dohain bat izan behar du, nortasunaren alderako begirune berezko bat, batez ere aurrean duen nortasun hori berea bezalakoa ez bada. Haren helburua ez da bikainta-sun-eredu bat ezartzea eta eredu horrekiko adostasuna eskatzea. Baina badu pribilegio bat: norbanako bakoitzarengan bikaintasun bakar bat aur-kitzea eta askatzea; sakonki arduratzea gizakien eredu-aniztasun handiaz; eta, margolari bat saiatzen den bezala, eredu horren kolore-tonuen sakon-tasun eta aberastasunak garatzen saiatzea.

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

99

VII

Ekintza asmodunaren oinarria

Edozein motatako gizarte-lan gin tzari jartzen zaion muga garrantzi-tsuena, beharbada, hau da: ezin ditugula tratatu pertsonak, banaka edo taldeka, animalia mendeko eta otzanak balira bezala, elbarritu nahi ez baditugu. Gobernuak eta legegileek kontrako eran jarduten dute: ezi-nezkoa da inolako babesik ematea talde edo pertsona jakin batzuei, haiek ankerki elbarritu gabe. Hori ez dagokie soilik gizarte-langileen eta bezeroen arteko harremanei, edo estatuburuaren eta haren boto-emaileen arteko harremanei, era guztietako gizarte-harremanei baizik.42 Harreman horien ahal hezitzailea azpimarratu dut, baina ahal hori bide kontrajarrietatik erabil daiteke: garatu edo hondatu egin dezake norta-suna.

Azter ditzagun gurasoen eta haurren arteko harremanak, edo irakas-learen eta ikaslearen artekoak, edo sendagilearen eta pazientearen arte-koak, edo lagunen artekoak. Guraso izatearen ikasgai lehena eta zailena hauxe da: behar bezalako begirunea izatea garatzen ari den haurraren nortasunaren aldera. Nortasun hori oso maiz suntsitzen da, gurasoen maitasunak ezin badio eutsi hura menderatzeko eta babesteko irrikari, baita hazten ari den gogamen horrek berak, bakarka, zailtasunak gainditu behar lituzkeenean ere. Alderantzizkoa ere egia da. Nork ez ditu ikusi ga-raia baino lehen zahartutako guraso horiek, beren seme-alaben maitasun estu eta petralaren babesaren ondorioz? Irakaskuntzan, noski, ikaslearen

42 Gizarte-segurantza pertsona guztiei dagokien aldetik, eta ez talde jakin bati (pobre-zia gorrian egoteak ezaugarritzen duen talde bati, adibidez), nire argudioak ez du balio. Jende guztiarentzat batez besteko minimo batzuk pixkanaka ezartzea da diferentziak baz-tertu gabe aukerak berdintzeko modu bat.© UP

V/EH

U

100

banakotasuna askatzeko trebetasuna hezkuntza modernoaren gauzarik onenekin batera doa. Benetako irakasleak dizipuluak ez baizik behatzai-leak trebatzea du xede. Gauza bera sendagilearen kasuan ere; hura ere, bere onenean, gaixoei beren buruak sendatzen laguntzen dien irakasle bat da. Egia berak balio du lagunen artean ere. Hori guztia aski bistakoa da, baina, oso dohakabe den norbaiten zerbitzuan, beti gogorarazi behar izaten diogu geure buruari halaxe dela. Gizakiari maiz sufriarazten dio-ten eragozpenak jasanezin izateak eta kasu-lan gin tzako zenbait harrema-nek ekarri ohi duten jasanezintasun horretaz ohartzeak ziria sar diezaio-kete gizarte-langileari, eta eragozpen bat erantsaraz beste guztiei: erruki ahulgarriaren eragozpena.

Itsuen egoera hobetzeko eta itsutasunari aurrea hartzeko gehien egin dutenek dioskutenez, familiak, lagunek eta, oro har, jendeak be-rez izaten duten erruki-erreakzioa da itsuek buru egin beharreko eragoz-pen handiena. Horren testigantza eman dute bi lagunek, biak ere itsuak: F.J. Campbell doktorea eta Sir Arthur Pearson.

Ikusmena galdu nuenean, lau-bost urte izango nituen. Aitak esan zien familiako beste kideei: «Ahal duzuen guztia egin behar duzue haren alde». Amak, berriz, eskutik heldu, beste gela batera eraman, eta hauxe esan zidan: «Joseph, beste haurrek bezain ondo ikas deza-kezu lanean, eta neuk irakatsiko dizut» … Maite dut eta gurtzen dut ama haren oroitzapena, seme itsua adoretu baitzuen zegokion lan guz-tia egin eta zegokion josteta guztia izan zezan. Tennessee-ko etxalde batean hamabi urtez lortutako adore eta independentziari zor diot ba-tik bat harrezkero bizitzan egin dudan guztia.43

Iruditzen zitzaidan itsuak iraganean erabat oker tratatu izan zi-tuztela gehienetan. Jende goxo onberak zein zorigaitzeko ziren esaten zien, eta zein zailtasun ikaragarriz inguratuta zeuden. Norbaiti behin eta berriz esaten bazaio zorigaitzekoa dela, zorigaitzeko bihurtuko da azkenean, eta hitz etsigarri horri dagozkion buru- eta gorputz-jarrerak hartuko ditu.

... Ikusmena galdu nuela ohartu nintzenean, garrantzi gehiago edo gutxiagoko zenbait erabaki hartu nituen, eta garrantzi gutxiagoko ho-rietako bat izan zen hobe nuela urte askoan zaindu nindutenen lagun-tzarik gabe moldatzea, bestela oztopo larriak izango bainituen itsu gaitua izateko bidean. Norbera ahal duen guztia egiten tematzea da itsu izaten ikasteko sekreturik handiena.44

43 CAMPBELL, Dr. F.J.: Outlook for the Blind, I. lib., 99. or.44 PEARSON, Sir Arthur: Victory over Blindness, 15. eta 71. or., New York, Doran, 1919.© UP

V/EH

U

101

Psikologoek, animalien eta gizakien portaeraz egindako azterketei esker, argi berria ekarri dute gizarte-tratamenduaren funtsezko printzipio horri buruz. «Instintuak izatea da animalien garapena mugatzen duen be-reizgarria —dio Stout-ek—, instintuek egiten baitute animalientzat giza-kiak beretzat egin behar duena».45

Ez dago ezinbesteko arrazoirik animalia baten babesle izateari uko egiteko (baldin eta animalia horren gaitasun ezaz benetan arduratzen ba-gara, betiere, eta ez badugu, harekin onbera jokatzeaz nekatzen garenean, bide-bazterren batean uzten); arrazoi asko daude, ordea, gizaki bat modu horretan trata ez dezagun. Izan ere, gizarte-langileek —hurkoa zerbitzatu nahi duen edonork bezalaxe, prestakuntza izan edo ez— oso umilak izan behar lukete beren eginkizunean, benetan ere askoz eragin handiagoa baitu, ongizate iraunkorra lortzeko, gizaki batek bere kabuz egin deza-keenak beste batzuek haren alde egiten dutenak baino.

Horren zergatikoa gizakien gogamena nola dabilen aztertuta aurki-tuko dugu. Badirudi haurtxoa katakumeak, txakurkumeak edo beste edo-zein animaliaren kumeak baino askoz desegokiago hornituta dagoela bere premiak asetzeko, eta askoz geldoagoa dela haren gogamenaren garapena. Animaliak kanpoko estimuluei ematen dizkien erantzun automatiko sa-marrak bide jakinetatik joan ohi dira, eta instintuzko erantzunak direla esan ohi da. Horrek esan nahi du ezen, animaliaren kasuan, gogamenaren garapena zirkulu baten barruan gertatzen dela beti, halako moldez non ez baita gai beste nahi garaiago batzuk lortzeko. Gizakiaren kasuan, berriz, ez da halako zirkulurik, espiral bat baizik. Gizakiaren erantzuna askoz geldoagoa da, zeren, oso goiz, beharrak nahitaez bultzatzen baitu kon-tzeptu bat beste batekin konparatzera eta hirugarren kontzeptu bat dedu-zitzera; alegia, arrazoitzera. Arrazoitzeko eta ohiturak eratzeko prozesuek instintuzko erantzunen zirkulu estutik harago eramaten dute gizakia, gero eta zabalagoa den konbinazio berrien espiral batean, zeinak ingurumariak handitzen baitizkio eta ikusten duenarekin nahiz ikusten ez duenarekin bat egiteko gai bihurtzen baitu. Zirkuluaren eta espiralaren arteko aldea erru-tinaren eta ekintza asmodunaren artean den aldea da, abere etxekotuaren eta abenturazalearen artean dena.46

45 Bernard BOSANQUET-ek aipatua, in The Standard of Life, 118. or. (Macmillan and Company); zorretan nago liburu horrekin ondoren datozen zenbait dedukzio direla-eta.

46 «Instintuak versus ohiturak» auziari dagokionez, ikus, adibidez, WATSON-en Psy-chology from the Standpoint of a Behaviorist liburutik (Lippincott Company, 1919, 254. or.) hartutako pasarte hau:© UP

V/EH

U

102

Egia da gizaki bat hainbesteraino abail dezaketela kontrako baldin-tzek —osasun txarrak, tratu desegokiak, aukera faltak—, non ezinez-koa gertatuko baitzaio gero eta gehiago nahi izatea. Hortaz, okerrekoa izan daiteke jaiotzetiko ahalmenak edo etorkizuneko aukerak kalkula-tzea, kontrako baldintza horiek kontuan hartzen ez badira. Beti ilunpean edukitako landare baten gartxutasunaz egindako irizpena bezain okerra. Aurrerapenaren parte oso garrantzitsu bat da bidetik trabak kentzea, bal-dintza hertsagarriak aldatzea, baina hori bezain garrantzitsua da nahiak akuilatzea: bezeroak bere ahaleginaren bidez ase ditzakeen nahiak.

Kasu-langilearen abegi onak errukia baino zerbait hoberik sortu behar du bezeroengan beren buruaren alde. Hona hemen gerra-zerbi-tzuan ari zen boluntario batek egindako ohar bat: «Gogoko ditut halako eta halako; agintzen diedan guztia egiten dute!». Ez da hori gizarte-lan-gileak harreman onuragarriez izan dezakeen ideiarik garaiena. Egia da maiz errepikatu behar dituela gauzak, pazientziaz eta amore eman gabe, Winifred Jones-ena bezalako egoeretan, non oraindik ez baitzen ezagu-tzen bezeroaren parte-hartze posiblearen aukera, eta tarte bat utzi behar izan baitzitzaion. Hori, ordea, oso desberdina da norberaren bezeroa-rentzako babes berezi bihurtzetik. Kasu-lan gin tzako jarrera jatorrak

Gizakiaren instintuen ezein zientzia-behatzaile buru-argik ez luke baiezta-tuko homo generoak animaliaren instintu-zerrenda bitxia bezalakorik daukanik [ ] Instintua eta ohiturak eratzeko gaitasuna, biak ere elkarrekin zerikusia duten funtzioak izan arren, alderantzizko proportzioan ageri dira animalietan. Gizakia ezin gaituago dago ohiturak eratzeko. Hain bizkor eratzen ditu ohiturak instin-tuzko edozein jardueratan oinarrituta, non gizakiari ere animaliena bezain ins-tintu-zerrenda luzea esleitzen baitzaio.

Edo har dezagun beste pasarte hau Arthur George Heath-en The Moral and Social Significance of the Conception of Personality liburutik (Oxford, Clarendon Press, 1921, 11. or.):

Ni bat ez ezik, niaren kontzientzia ere garatua izatea; geure kanpoko mun-duaren existentziaz konturatzea, zeinaren kontra ekiten eta erreakzionatzen baitu niak; plan deliberatuak eratzea, oroimena eta arrazoimenaren kritika gi-dari ditugularik, borondatea kontrolatzeko: horrelako ahalmenek nortasunetik bereizezinak dirudite, eta hala ere oso zalantzan jartzekoa da interesa eta asmoa inguruko mundutik hain bananduta egotera iristen ote diren animalien bizitzan, gizakiarenean izan ezik.

Hala ere, hemen esandakotik ez da ulertu behar gizakiaren gogamenaren eta beste ani-malien gogamenen artean jauzi handi bat gertatu zenik. Desberdintasunak ez dira jauzien bidez gertatu, baizik eta urrats txikien segida oso luze baten bidez.© UP

V/EH

U

103

oso kontuan hartzen du gizakiaren balio handiena, gizakia beste anima-lia guztietatik bereizten duen balioa: gizakiak gero eta nahi handiagoak izan ditzake, eta animaliek, berriz, ez. Pertsonak, kasu-langilea ohartzen denez, automatikoa barik asmoduna den ekintzaren bidez baino ezin ditu lortu nahiok. Gizaki baten eta ekintza asmodunerako akuiluaren tartean jartzea gizaki hori «pobretze»ko arriskuaz hitz egiten genuenean esan nahi genuena baino zerbait askoz okerragoa egitea da. Hitz hark kutsu materialista zuen beti. Limosna arduragabeki emateagatik gizaki hura behea jota edukitzea ez zen arrisku bakarra. Bazen beste arrisku bat: gizarte-garapen handiagorako aukerak kentzea. Arrisku hori inoiz ez da mugatu laguntza materiala ematera; behartsuak bezala, gauza ma-terialik inoiz falta izan ez zaien lagun asko ere jarri izan dira beste zer-bitzu molde batzuen arrisku sotilagoen eraginpean; alegia, hartzailearen beraren ahalak eta latente dituen ahalbideak errespetatzen ez dituzten molde horien aurrean. Hala eta guztiz, bi akatsok estu lotuta daude elka-rrekin; esate baterako, laguntza-emate desegokia eta zerbitzu desegokia nekez bereizten dira ondorengo adibidean:

Ezagutzen ez nuen irakasle ohi bat, laguntza-elkarte handi bateko bi-sitari izatera iritsitakoa, aholku eske etorri zitzaidan duela urte batzuk, bere lan berria zela eta. Itxuraz, benetako zerbitzu-gogoz ekina zion la-nari, baina durduzarazi eta adoregabetu egin zuen ikusteak zer-nolako efektuak zituen laguntzak bisitatu zituen familietan. Egia al zen laguntza gaitz bat zela beti? Beti al zekarren, nahitaez, berak sumatua zuen jarrera koldar apaldua? Ezin zuen imajinatu etorkizunik bere sentitzen zuen la-narentzat, edo emaitza onik sumatu orduan zituen jardueretan, behin-behineko onura material hutsa izan ezik.

Galdezka ari zitzaidanari hizpide zuen kalte haren adibide zehatz bat emateko eskatu nionean, hamaika urteko haur bat zuten aita-ama ba-tzuen kasua aipatu zidan. Aita hain zegoen ezindua, non amak etxean egon beharra baitzeukan hura zaintzeko. Hasieran, emakumeak oso per-tsona alaia eta baikorra ematen zuen, baina, gauzek oker jarraitzen bai-tzuten, gero eta kexatiago bihurtu zen, gero eta zekenago eta maltzurrago —itxuraz, hain beharrezko zuten aldiroko laguntzaren eraginez—.

Geroagoko beste behaketa batzuek erakutsi zutenez, bisitari harritu hura, nahiz eta ohi baino emanagoa izan hausnarketara, inoiz ez zen saiatu babestu nahi zuen ama harekin batera inolako plan errealik taxu-tzen beraren familiarentzat. «Nolakoak ziren amaren eta haurraren arteko harremanak?», galdetu nion. Amultsu eta normalak. Eta mutikoaren es-kola-txostenaz, zer? Kontu hura ez omen zuen arakatu. Zer asmo zituen amak mutikoarentzat? Bisitariak ez zekien.© UP

V/EH

U

104

Errepara bekio hor inhibizio profesional baten indarrari. Irakasle hark nik baino askoz hobeto ezagutu behar zuen zer urratsen bidez lagundu dakiokeen ama bati hark semeari lagundu diezaion gerora familiako buru eta herritar on izaten; baina etiketa okerra jarri zioten irakasle bisitaria-ren zeregin berriari: «laguntza besterik ez». Beraz, hark arreta oso-osoa jarri zion familiaren berehalako beharretarako egoki zen laguntza eskain-tzeari. Bezeroaren izaeraz zuen iritzia zuzena bazen, emakumea, nahiz eta zorigaitzek aldi batez desorekatu, sozialki ez zegoen inola ere erreka jota. Aitzitik, seme bat zuen, hazten ari zena eta etorkizuna aurrean zuena; gai zen hari maitasuna emateko eta jasotzeko. Hark, azkenaldiko esperientziek emandako astinduaren eta adoregabetzearen ondoren, lan-kidetza-plan bat behar zuen —hobeto adierazia legoke hori parte-har-tzezko programa bat esanda—, zeinean berak eta bisitariak, biek batera, eman beharreko pausoen erantzukizuna partekatuko baitzuten, familiak etorkizunean arrakasta izan zezan. Bestela esanda, bezeroak leiho ireki bat behar zuen, perspektiba bat. Iruditzen zitzaidan horixe behar zuela la-guntza-elkarteko agente hark ere. Bezero haren gaitasunari egokitutako parte-hartze maila aurkitu eta, maila haren arabera, programa bat taxutu beharra zegoen.47

Amaren adoregaltzeak erakusten duenez: gizakiak gaizki hornituta daude pasibotasunerako; bizitzako edozein egoeratan, hondatu egiten dira pasibotasunean. Edozein gizarte-tratamenduren arrakastaren test bat da ikustea tratamendu horretan parte hartu duten pertsona guztiak zenbateraino izan diren gai, beren gaitasunaren arabera, helburuaren bila aktiboki jarduteko. Arrisku errazegia da kasu-langileentzat rol be-rekoi, autokratiko samarra hartzea, plazaren erdian jartzea itxuraz es-kuzabaltasunez ari direlarik, besteak dena onartzera behartuz. Ama hari familiaren patua hobetzeko duen egiteko garrantzitsuaz ikuspegi be-rria ematen nola edo hala asmatzeak, parte hartzeko motibo egoki bat eskaintzeak (egokia amarentzat, alegia), dagokion lekuan jartzen du laguntza; bere lekuan, ez bakarrik gauzez guk dugun eskeman, baita amak duen eskeman ere. Guretzat guztiontzat, bezeroaren nortasuna

47 Zalantza egin dut motibazio hitza erabili edo ez erabili, zeren eta, adibide honetan eta liburuan aurrez emandako gizarte-lan gin tzaren beste adibideetan, psikologoak ez bai-tatoz bat hitz horren esanahi zehatzean. Baina, kasu honetan, behinik behin, ikus dezakegu motibo bat aurkitzeak eta onartzeak bezeroaren benetako parte-hartze ororen aurretik joan behar duela gizarte-tratamenduan. Motibo hitza honela zehazten dute Baldwin eta Stout-ek: «edozer gauza izan daiteke, baldin eta izaki sentikor baten nahimenari eraginez izaki hori ekitera edo ez ekitera behartzeko bitartekotzat balio duela jotzen bada». (Ikus Dictionary of Philosophy and Psychology, James Mark Baldwin [ed.]).© UP

V/EH

U

105

garatzeko tresna hutsa da —inola ere ez garrantzitsuena— ikuspegi be-rri hori ematea.48

On litzateke orain zerbait esatea laguntza materialari buruz, iritzi pu-blikoa erakarmenaren eta higuinaren artean baitabil gaur egun gai ho-rri buruz. Opari gisako laguntza ez da batere demokratikoa: lotsagarri da emailearentzat eta hartzailearentzat; biak iraintzen ditu. Baina, iritzi pu-blikoan uste hori sendotzen ari den bitartean, gero eta gehiago ari da he-datzen laguntza-banaketa —gauza bera denentzat—, justiziaren ordezko eskas gisa. Joera berri hori, uste osoa laguntzaren onuran baizik jartzen ez duen heinean, lehenago limosna zena bezain kamutsa izango da emai-tzaren aldetik; laguntzak, berez, ez du nolakotasun moralik, eta are gu-txiago da gai demokratikotasuna lortzeko. Bigarren maila bat dagokio, ez besterik. Norbaiten desegokitze-kasu jakin batean martxan jartzen den ekintza-plana egokia bada eta benetako egoera kontuan hartzen badu —egiazko ezagutzan oinarritua bada eta, gainera, pertsona arduratzea eta hark parte hartzea nolabait lortu bada—, orduan posible da laguntzaren kontrako eta aldeko sineskeriak aintzat ez hartzea. Bezero bat ulertzeko eta, harekin hitz eginez, parte-hartzezko programa bat garatzeko proze-sua, funtsean, prozesu demokratiko bat da. Babesle gisa jokatzeak ez du lekurik han, eta «gauza bera denentzat» ideiak ere ezin du lekurik izan.

Aspaldidanik susmatu izan dut gizarte-lan gin tzan ez dela laguntza-emate izeneko espezialitaterik. Eman, eskuzabaltasunez eta beldurrik gabe eman daiteke laguntza, baldin eta emaileek gizarte-lan gin tzaren az-pian diren printzipioak argi ulertzen eta eguneroko lanean erabiltzen ba-dituzte: 1) Eguneroko lan hori indarra zabaltzen ari bada bezeroen norta-suna garatuko duten bideetan. 2) Bezero horiek nahi handiagoak lortzen hasita badaude, berek gero eta gehiago gidatzen duten ekintza asmodun baten bidez. 3) Ez badaude eredu arrotz bakar baten arabera jardutera

48 Felix Adler doktoreak, An Ethical Philosophy of Life liburuan, filantropia egozentri-koaren ezaugarriak deskribatzen ditu, altruismoarenak, eta, azkenik, bere filosofia etikoare-nak, zeina laburki hauxe baita: «besteen nortasun bakarra azaleratzeko moduan jardutea», eta, ondorioz, norberarena. «Ukaezina da, besteak aldatzeko saioan, geure burua aldatzera behartzen dugula. Guraso batek bere haurra hezten saiatzean jasaten duen eraldaketa da ho-rren adibide garbia». Altruismoaren akats tipikoaren adibide gisa, emazte edo ama mota bat aipatzen du: «senarraren edo seme-alaben esklabo dena, bere burua ezabatzen duena, inoiz eskatzen ez duena berari ere zor zaizkion zerbitzuak eta zerbitzuok berekin daramaten be-girunea, bere burua beheratzen duena, eta, hala, zaintzen dituenen izaera morala kaltetzen duena». Autosakrifizio egozentrikoa deskribatzen du pasarte bikain batean (212. or. eta hur.), luzeegia hona osorik aldatzeko, baina gizarte-langileek hura behin baino gehiagotan irakurtzea merezi du.© UP

V/EH

U

106

behartuak, eta, aldiz, aniztasuna lortzen ari badira, norberak gidatutako jardueretan gertatu ohi den bezala. 4) Ororen gainetik, gero eta harreman estuagoak badituzte bakoitzari erkidegoan berez dagokion taldearekin. Orduan, ez dugu kezkatu beharrik gizarte-lan gin tzari dagokion la gun tza-emateaz edo bestelako alderdiez.

© UP

V/EH

U

107

VIII

Etxea

Itzulirik erdialdeko kapituluotako azalpen abstraktuetatik —gizakien arteko mendekotasunetik eta nork bere burua adierazteko eta aniztasu-nari eusteko borrokatik—, garaia da honezkero gizakien eta haien gizar-te-ingurunearen arteko doikuntzak beste ikuspuntu oso desberdin batetik aztertzeko. Iruditu zait merezi zuela kasu-lan gin tzaren ahalik eta ikuspe-girik zabalena hartzea, etorkizunean izango diren gizarte-garapenei da-gokienez, baina gaur egungo eta gure garaiotako gizarte-harreman sendo eta doituek are arreta handiagoa merezi dute. Gure mundua, dagoen-da-goenean; gure mundua, hobetu dezakegun heinean: horra etorkizun hobe baterako dugun ate bakarra. Geratzen zaidan leku urrian, beraz, begirada bizkor bat eman nahi nieke egungo kasuzko gizarte-lan gin tzaren zenbait molderi, eta bakoitza aztertu gizarte-instituzio nabarmen eta iraunkor batzuekin duten erlazioa kontuan izanik; honako hauekin, hain zuzen: etxea, eskola, lantegia, erietxea eta auzitegia —gehiago ere luza dai-teke zerrenda—. Azkenik, lehenago iradoki dudanez, kasu-lan gin tzaren edozein deskribapenek, laburrenak ere, nahitaez esan behar du zerbait gizarte-lan gin tzaren molde guztien arteko harremanaz. Horrek nire azken laburpenaren aurretik joan behar du.

Kasuzko gizarte-lan gin tzaren definizioa ematerakoan, kasu zail, luze eta zaintza intentsibokoetara murriztu behar izan dut IV. kapituluan ter-minoaren erabilera. Zabaldu dezadan orain erabilera hori, eta sar ditza-dan norbanakoekin eta norbanakoentzat egiten diren eta sozialki balia-garri diren doikuntza guztiak, horiek zuzenki nortasunaren garapenera eraman ala ez. Orain arte hizpide izan dudan kasu-lan gin tza intentsiboak —pertsonaren nortasunari eta haren gizarte-harremanei zuzenean dago-kien motakoak— bere izen berezia izango du, beharbada, noizbait (hitz © UP

V/EH

U

108

bakarreko izena, espero dezagun), baina, oraingoz, termino bakarra era-biltzen da banan-banan tratatzen diren norbanakoentzako benetako gizar-te-zerbitzu guztiak izendatzeko.

Lehenik, etxea. Zer lotura du kasu-lan gin tzak gaur egungo familia-bizitzarekin?

Aipatu dut lehenago zer-nolako zailtasuna izan ohi duen kasu-langi-leak bere lanean aurkitzen dituen harremanak eguneroko bizitzaren funts eta oinarri direlako. Hala da, bereziki, familiaren inguruko kasu-lan gin- tzari eta haurren ongizatearen inguruko lan gin tzari dagokienez. Bizitza-ren alderdi guztiak arazo pertsonal dira herritar guztientzat. Norbaitek gaur egun idazten diren liburuak eta egunkari zein aldizkariak aztertzen baditu, ezkontza eta dibortzioei ez ezik, gurasoen erantzukizunari eta fa-milia-bizitzako beste fase batzuei buruzko eztabaiden bila, eztabaidon ukitu pertsonalak harrituko du. Benetako familia-giroan jaio eta bene-tako familia-giroa sortzeko zortea izan duten pertsonek, onik eta seguru beren babeslekuan, pentsa lezakete familia-bizitzaren gaia sakratuegia dela eztabaidagai bihurtzeko. Gaur egungo familiaren osaeraren kontra idatzitako gauza askok, berriz, norbanako kritikoen esperientzia zoriga-bekoa ageri dute. Hor sartzen diren arazoak handiegiak dira, ziur asko; oso atzera iristen diren erroak dituzte, eta, beraz, ez dira inoren aurreiri-tzi pertsonalen bidez finkatzeko modukoak.

Gizarte-langileek ere badituzte beren joerak, noski, berak hazitako etxe-giroan oinarrituak oso, baina beren gaiaz eta zereginaz gehien ardu-ratzen direnek ikasten dute, bai, joerok alde batera uzten, edo, gutxienez, haiek kontuan hartzen judizio bat osatzen dutenean. Ia ez dut ezagutzen kasu-langilerik, lanean izandako harremanek familiaz zuen ikuspegia —izan kontserbadorea, izan erradikala— nabarmen aldatu ez diotenik. Gogoan dut, adibidez, kasu-lan gin tzan New York-eko mendebaldean ari zen emakume batek esan zidana, hark emakumeen ikastetxe batean so-ziologiako graduondoko lana hartu eta laster. «Unibertsitatean nengoe-nean —azaldu zidan— Cicely Hamilton-en ikuspegia onartzen zuten muturreko feministen taldekoa nintzen, eta ez nuen aintzat hartzen fami-lia-bizitza; hemen, ordea, New York-eko mendebaldeko auzo honetan, ohartu naiz nire teoriak ez direla egokiak aurrean izan ohi ditudan fami-lia-egoeretarako. Hasia naiz ikusten, mundua berregiten denean, inte-lektual taldetxo baten esperientziak baino zerbait gehiago hartu beharko dela kontuan».

Bada jarrera bat familia-bizitzaz eta etxekoaz, oso esklusiboa dena eta ez dituena aintzat hartzen gizarte-kontzientziaren beste molde zaba-lago guztiak. Aski dugu gogoratzea zein neurritan gainditu duen fami-© UP

V/EH

U

109

liaren botereak estatuaren boterea, historiako zenbait alditan, ulertzeko gizarte-langileek familiaren instituzioarekin duten interesa ez datorrela instituziotik beretik, norbanakoekiko eta gizartearekiko interesetik bai-zik. Gizarte-langileek ikasi behar dute indar-iturri potentzial batzuk eta, beharbada, ahulezia-iturri potentzial batzuk sumatzen beren zerbi-tzuen beharrean den edozein familiatan. Zenbateraino ez da familia hori gizarte-bal din tza txarren ondorio? Horiek masa-ekintzen bidez konpondu behar lirateke. Edo zenbateraino ez da nabarmenki antisoziala eta kutsa-garria? Ahaideak estu lotuta daude familiako indartsuenaren mende ala bultzatzen dira kideak nork bere ekimena izatera? Errazagoa da galdera horiek egitea erantzunak ematea baino; erantzuna ez zen erraza George Foster-en gurasoen kasuan, beharbada, edo Clara Vanscaren familia ado-regabetuan, edo Winifred Jones-enean.49 Zailtasun bat zera da: gizar-te-langileen bezeroak familietan bizi direnean, bisitariak oso erraz iris-ten direla ahaideengana. Jende asko ibili ohi da gizarte-zerbitzu batean edo bestean, eta bakoitzak bere eragina du familia osoaren bizitzan, sarri askotan hori guztiz oharkabean egiten badute ere. Zailtasun hori argiki ageri da gizarte-langile batek idatzitako elkarrizketa fikziozko batean, zeinean «Jane»k, kasu-lan gin tzan hasi berri den batek, haren lagun «Fi-lantropo»ari erantzuten baitio.

Ulertzen dut. Esan nahi duzu urte gutxi barru elkarte espezializa-tuek erabat deszentralizatuko dutela familia: eskola-pipergileen be-giralea mutilaz arduratuko dela; ongintza-elkartea, neskaz; haurren medikua, haurraz, eta umetxoen ongizate-erakundea, umetxoaz; eri-zainek beren bisita-egunak izango dituztela, eta laneko zerbitzuko medikoa, azkenik, gizonaren atzetik ibiliko dela. Psikiatrak izango dira helduentzat eta zaharrentzat, eta aurrekontu-espezialista bat diru-laguntzarako. Denek izango dute beren plana familiarentzat…».

«Ene Jainkoa, zenbat espezialista», esan zuen Filantropoak. Isi-lune bat izan zen. «Zertan ari zara pentsatzen orain?», galdetu zuen.

«Zera, familian ari nintzen pentsatzen», esan zuen Janek.

Ziur asko, Jane izango zen espezialitate horiek guztiak desagertzea nahi lukeen azken pertsona, baina espezialistek, familiekin edo ahai-deekin ari diren heinean, asko jakin behar lukete familia-bizitzako kon-tuez, eta gogoan izan behar lukete dakiten hori beren lanean. Dogmati-zatzeko asmorik batere gabe, kontu horietako batzuk zein diren arakatu nahi nuke.

49 Ikus II. eta III. kapituluak.© UP

V/EH

U

110

Jabetzen naiz, noski, askori gizarte-instituzio higatu bat irudi-tzen zaiela familia, ez dela gai gizartearen gaur egungo premietara hobeto egokitzeko. Etxepe onean bizi direnak nekez ohartzen dira zenbat pertsona «etxegabe» diren munduan gaur egun; etxegabe, «etxeko suaren babesa» galdu edo inoiz izan ez duten aldetik, ale-gia. Baina ez dirudi babes horren ordezko gisa proposatzen direne-tariko bakar bat ere, orain artean probatu direnen artetik, oso ondo dabilenik. Legezko zigorrak alde batera utzita, irudi luke haurren eskubidea dela bi guraso izatea eta horiek modu iraunkorrean izatea. Guraso horiek bikote gisa jarduteko gai ez badira, haien haurrek ga-lera anker bat jasango dute. Oro har hitz eginez, haurrek ez dute au-rrera egiten, baldin eta haiek maite dituzten eta elkar maite duten ai-ta-amak ez badituzte. Hori egia bada, badugu xede jakin eta zehatz bat hemendik aurrera lan egiteko, berdin dio ez kon tza-instituzioa atzean geratzen bada ere.

Lankide batek dioenez, familia barruan demokrazia gehiago lortzeko gertatzen ari den nahasmenari zor zaizkio gaur egungo familia-bizitzan diren asaldu asko. Tufts irakaslearen aipu bat erabiltzen du: «Demokra-zia orekatuz doa, zahartu ahala, nazioaren bizitzan. Halaxe joango da fa-milia-bizitzan ere». Guztiz bat nator, baina gogoratu beharra dago beti demokrazia ezinezkoa dela familian senarra edo emaztea anormalak ba-dira. Ezgaien arteko ezkontzak betikotu egingo du familia barruan anar-kia edo autokrazia, harik eta halako ezkontzarik ez izateko moduren bat aurkitu arte.

Administrazio publikoaren arloan, inon ez ditu tratatu estatuak gauza desberdinak berdintasun itsuagoz gure egungo ezkontza-legeak indarrean jartzean baino; askotariko legeak dira, egia da, baina ez, arra-zoizkoak. Pertsona adimentsuak ados daude: ezkontzeak erraza behar luke izan benetako familiak sortzeko gai diren guztientzat, baina babes egokia behar litzateke, ezkontzeko gazteegi direnak ezkon ez daitezen, ezkontzera behartuak direnak eta ezkontzaren bidez nahitaez edo ziur asko gaixotasun fisiko nahiz mental bat transmitituko luketenak ezkon ez daitezen.50 Estatu Batuetako kasuzko gizarte-langileek, gure egungo ezkontza-legeak eta legeon hutsuneak ezagutzeaz gainera, konturatu behar lukete zein garrantzitsua den lege horiek administratzeko modua. Legearen xedea norbanakoen inguruabarretara modu praktikoan egoki-

50 Laburregi adierazitako printzipio horri nahitaez egin beharreko aldaketei buruz, ikus Adolf Meyer doktorea: «The Right to Marry», in The Survey, 1916ko ekainaren 3a.© UP

V/EH

U

111

tzeak, ziur asko, kasu-lan gin tzaren zenbait ezaugarri garatuko ditu den-borarekin.51

Askotarikoak dira ezkontza-zorigaitzen eragileak: zaletasunen eta nahien arteko hausturak, kanpoko aldaketa bat-bateko bati emandako erantzun desberdinak, eta gehiegizko doikuntza bat baztertzeko ukoa. Malgutasunik eza, besterik gabe, arazo-iturri emankorra da, eta beti da-karkit gogora George Meredith-ek bikote ezkondu batez egiten zuen deskribapen bat:

Maitaleak maiatzeko zeru kantariaren azpianHara-hona zebiltzan behin; argi, loreen ihintza bezala;Baina ez ziren elikatu aurrera zihoazen orduetarako:Haien bihotzek heriotza-egunerako irrika zuten.

Aldaketari uko egitea eta aldaketara egokitzen ez asmatzea giza harremanen ezaugarri onena galtzea litzateke. Ezinezkoa da beti ber-din irautea, ezin zurrunago. Aldaketa bidez haztearen lege hori gaizki erabil daiteke, noski, familiari buruzko eztabaidetan. Felix Adler dok-toreak bipilki darabil legea familiaren atalasearekin —ezkontzarekin berarekin, alegia—, zera dioelarik: geure bideari inoiz baino sendoago eusteko erabakimenez ezkondu ordez, inoiz izango dugun aukerarik handiena balitz bezala hartu behar genuke ezkontza; geure burua era-gin eraldatzaileen mende ezartzeko aukerarik handiena, alegia.52 Ez-kontzeko heztea dateke gure garaiko gizarte-programa osoaren parte-rik ahaztuena. Ross irakasleak dioenez, ikasi behar dugu «gizarte-giroa hozten ezkontzaren ideal ero eta friboloen aurrean», eta ezkontzaren eta familiaren ideal egokiak finkatu behar ditugu «gizarte-tradizioan, gazteek haiekin nonahi topo egin dezaten aldiro»53. Familiaren ingu-ruko kasu-lan gin tzaren esperientziak eman beharko du ikasgai horren parte bat.

Estatu Batuetako familia kanpotar gehienetan, batez ere kasu-lan-gileek ondoen ezagutzen dituztenetan, autokrazia da tradizioa. Aukera

51 Gizarte-lan gin tzaren eta gizarte-erreformaren artean den lotura estuaren adibide gisa, aipatu behar da, bidenabar, ezen Russell Sage Foundation-ek egindako azterketak, lehenik Amerikako Ezkontza Legearena eta orain ezkontza-legearen administrazioarena (zeina bidean baita oraindik), gizarte-lan gin tzarekin izan dudan erlaziotik sortu direla zu-zenean.

52 ADLER, Felix: Marriage and Divorce, 35. or. eta hur., New York, McClure, 1905.53 ROSS, E.A.: Principles of Sociology, 590. or., New York, Century Co., 1920.© UP

V/EH

U

112

bat dugu hor zubi bat eraikitzeko, gurasoak eta haurrak demokraziara pasa daitezen familia-elkartasuna galdu gabe; hala nola lehenago des-kribatu dugun Allegri familiaren kasuan. Nekez kontura gaitezke zer-no-lako desmoralizazioa jasan dezakeen familiak Estatu Batuetan, zergatik eta guraso kanpotarrek ingurune berrira bat-batean aldatzeak eragindako shock handiagatik eta gai ez izateagatik beren seme-alaben prestakuntza Mundu Berriko instituzioetara egokitzeko.

Kasu-langile batek kolpe ederra hartu zuen bere xalotasunean, bateratu behar izan zituenean italiar aita baten gizarte-konbentzioak eta alaba oso gaixo bat sendatzeko amerikarren erak. Ebakuntza egin beharra zegoen, eta aurkitua zuten hartarako erietxe bat. Baina alfe-rrik izan ziren aitari egindako erregu guztiak, erabakia baitzuen alaba ez zela etxetik irtengo. Azkenean, kasu-langile hura ohartu zen ezen, aita haren ikuspegian, emakume ezkongabe batek betiko lotsaizuna jasoko zuela gau bat gurasoen etxeko babesetik kanpo igarotzen ba-zuen. Konponbide honen bidez egin zuten doikuntza: aita alabarekin erietxera joan eta han egongo zen neska oneratu bitartean, eta hala ez zen neskaren izen ona zikinduko.

Familiaren baitan sortzen diren desberdintasunen zerrenda osatu-gabe honetan, belaunaldien arteko gatazka hartu behar dugu kontuan, zeina gazteek kanpoko munduarekin harreman jakin batzuk izatean gertatzen baita: familiarekin lotuta ez dauden harremanak. Batzuetan, etxeko habia hain izan da babeslea, non kumeek ez baitute hegan ikasi. Egoera hori asko aipatzen dute gaur egun higienista mentalek. Haurrak ez dira hazten emozionalki; ez dute garatzen asmo jakin bat buruan har-tuta ekiteko ahala, eta, zenbait alderditan, ez dira aurreko kapituluan aipatu ditugun animalia etxekotuak baino hobeak. Bestela esanda, fa-miliak huts egin du kide gazteekiko harremanetan bi printzipiook ba-teratzen: norbanakoen arteko mendekotasuna eta ekintza asmodun be-regaina. Gerora, nekez bihurtuko dira bi printzipiook elkarren osagarri, bizitzaren lehen zatian bateratu ez badira. Baina argazkiaren beste al-deari ezin zaio ez ikusi egin. Desitxuratzea beste era askotan gerta dai-teke; esate baterako, erantzun sentiberarik ez izanez gizarte-eginbeha-rretarako, zeinetarik bat gurasoenganako eginbeharra baita. Fikziozko literaturan, pertsonaia gutxi dira erakargarriagoak Turgenev-en Aita-se-meak maisulaneko Arkadi eta Bazarov-en guraso zaharrak baino. Ar-kadi, gogora dezagun, aitaren poeta gogokoena —Puxkin— mespretxa-tuz itzultzen da unibertsitatetik; behin eta berriz agertzen du mespretxu hori, eta Bazarov-en amak isil-gordeka eman behar dio bedeinkapena, hain dago emantzipatuta mutila.© UP

V/EH

U

113

Kontuan hartu behar dugu, noski, familia izena duen edozer ez dela familia bat. Bada «familia aizuna» den zerbait, eta kasu-langileak aizuna eta benetakoa bereizten ikasi behar du, oso desatsegina badirudi ere, bere zereginari adorez aurre egingo badio. Harreman batzuk legezkotzen di-tuen zeremonia huts bat baino zerbait gehiago izan behar du familia-loturak, eta, familia aizun batean, «zerbait gehiago» hori falta izateaz gainera, ez da giza indarrik hura berritu edo sor dezakeenik. Tartean hau-rrak direnean, proba hauxe izaten da: bikote horren haurrak dauden leku horretan uzten badira, behar bezalako familiaburuak izango al dira ge-rora? Horren itxurarik ez badu edo halakorik pentsaezina bada, infek-zioa eta gizarte-haustura sortzen duen leku hori deuseztatu beharko da, halakorik legez egiterik badago. Haustura familia-bizitzaren mesedetan izango da, inola ere ez haren eskakizunak kontuan hartu gabe. Behar-bada, gurasoen eskubideak absolutuak direla dioten pertsona bakarrak dira, hain zuzen, teoria horren aplikazioak zer-nolako miseria eta bidega-bea eragin dezakeen inoiz ikusi ez dutenak. Ez dute inoiz ikasi gure au-zitegiekiko esperientziatik (nahiz auzitegiok zerbait hobetu diren) ezen —eskubideak eskubide, justiziak justizia— hobe dela gurasoak auzipe-tzea, eta ez haurrak.

Familiaren aurkako salaketa dirudi, ia, familia-bizitzan gainditu beharreko zailtasunen zerrenda horrek, eta garbi uzten du gizakiak ho-beto har ditzakeela beste nonbait norbanakotasunaren eta gizarteratzea-ren lehen ikasgaiak. Oraingoz, ordea, ez da aurkitu «beste nonbait» hori. Erakunde handiek edo ikasgela mukuru beteek haurren nortasunean zein ondorio kaltegarria duten ikusi duen pertsona laster hasten da hobeki-xeago ulertzen lotura naturalek, maitasunak eta arreta osoa eskaintzeak gizakiaren garapen normalarekin dutela zerikusia, nahiz eta arreta hori oso landua ez izan.

Nire irakurle guztiek ezagutuko balituzte lan honetako kontakizunen txosten originalak, askoz hobeto jabetuko lirateke egia horretaz. Hala, George Foster saminki kexatu zen, azken etxe librera joan aurretik bi-zileku izan zituen bi etxe libreetatik alde egin behar izateagatik. Non-baitekoa izateko gogo bizia zuen, haurrengan normala denez; jatorri bat izatekoa, alegia. Winifred Jones-en familiaren kanpo-baldintzek edonori pentsaraziko zioten ea hura etxe egokia zen haur txikientzat. Kasu-lan-gilea, ordea, ondo jabetua zen aukera posible guztiez. Horrek, ziur asko, familia ahalik eta denbora gehienean batuta edukitzera eraman zuen, eta beste arrazoi bat eman zion amari ahal zuen guztia egiteko familia hobe-tze aldera. Badira zenbait gauza ezin direnak handizka lortu, eta horie-tako bat da gizarterako onuragarritzat har daitekeen gizon edo emakume bat. Egia da eskola, kluba, lantegia, sindikatua edo lanbide-elkartea eta © UP

V/EH

U

114

jarduera politiko antolatuak bata bestearen atzetik datozela trebatzera familiak eman ezin ditzakeen izaera-alderdi horiek, harremanak izateko eta norberaren parekoekin lehian aritzeko premia horiek; baina babes- eta onginahi-senak norberaren etxean du sorburua, eta, bizitzan zehar, leialtasunaren eta zerbitzuaren sorgune den horrek neurri fidagarria ematen du gizakiaren beste jardueretarako.

Nire ustez, gizon eta emakume nabarmenez argitaratzen diren bio-grafiak aztertzeak osatuko eta aberasten lagunduko luke gizarte-langileek familia-bizitzaz orain arte izan duten esperientzia; izan ere, langileotako askok baldintza ez-normaletan ikusten dute, ziur asko, bizitza hori. Eman ditzadan esan nahi dudanaren bi adibide. William James-en gutunetatik hartua da lehena. Modu erakargarrian azaltzen du belaunaldien arteko nahasketa, zeina gehiago gertatzen baita familian beste edozein gizarte-instituziotan baino. William James-ek Ingalaterran zegoelarik aitari ida-tzitako azken gutunetik hartua da aipua (aita oso gaixo zegoen Estatu Batuetan):

Iraganaren sakon misteriotsu horretan, zeinean aurki orainak atzera eta atzera egingo baitu, zurea da irudi nagusia. Nire bizitza in-telektual guztia zuregandik dator; eta, sarritan elkarren kontra geun-dela ematen bazuen ere, ziur naiz badela harmonia bat nonbait, eta gure ahaleginek bat egingo dutela. Ez naiz gai zurekin dudan zorra zenbaterainokoa den neurtzeko, hain goiztiarra, hain sakona eta eten-gabea izan baita eragina...

Niri dagokidanez, badakit zer buruhauste eman nizkizun zenbait aldiz, nire bitxitasunak zirela eta; eta nire semeak handitzen diren hei-nean, gero eta hobeto jabetuko naiz zer-nolako proba gainditu behar izan zenuen zu ez bezalakoa zen izaki baten garapena begiratzeko, haren ardura zenuela sentituta. Hau esaten badut, zera erakusteko da: zuregana dudan begikotasuna asko bizituko dela, lausotu eta desa-gertu ordez, atsekabeak gorabehera.54

Biografia batetik ateratako nire bigarren adibidea Pasteur-en bizitza-tik hartua da. Nire irudiko, ez ditu argitzen belaunaldien arteko lokarriak bakarrik, alegia, familia-bizitzaren jarraitutasuna, aurreko adibideak be-zala; horrez gainera, erakusten du nola euts dakiekeen, maitasunaren lo-karrien bidez, kultura-lorpen askori, elkarri lagunduz etxetxo batean. Etxe hura Jura-ko larru-apaindegi bat zen, Suitzako mugatik hurbil ze-

54 The Letters of William James (semeak argitaratua), I. lib., 219. or. eta hur., Boston, The Atlan tic Monthly Press, 1920. Letra etzana nik jarria da.© UP

V/EH

U

115

goena, eta bi gurasoek, seme batek eta bi alabak osatzen zuten. Aita ne-kazari jatorrikoa zen, baina Napoleon Bonaparteren soldaduetako bat izana zen. Neke handiak izan zituzten mutil bakarra eskolara bidaltzeko, eta haren gaixotasun handia zela medio, lehen saioak huts egin zuen. Az-kenean, Pasteur gaztearen ikasketak ondo bideratu zirenean, aita aurre-rarazten saiatu zen; handik aurrera, kontu handia izan zuen, familiako beste kideek ikaslearen abentura intelektualak parteka zitzaten. Kristalen eraketen marrazki xeheak egin zituen —handiak, aitak bere ikusmen es-kasaz ikusi ahal izan zitzan—, haiexek izan baitziren haren lehen aurki-kuntza garrantzitsua. «Emadazu zure ikasketen berri —idazten zion Pas-teur zaharrak—, Barbet-en egiten duzunaren berri. Oraindik joaten al zara Pouillet jaunaren eskoletara, ala iruditzen zaizu zientzia batek traba egiten diola besteari? Esango nuke ezetz; aitzitik, bat bestearen lagunga-rri dela». Koordinazioaren printzipioak ez du balio zientziarentzat soilik, mendialdeko larru-ongile zuhur hark, maitasunak gogoa muturreraino itsutzen ziola, beharbada sumatu zuen bezala. Familiarentzat ere balio du; aniztasunean baturik egotea lagungarri gertatzen da.

Guraso haiek zendu eta zenbait urtera, eskualde hartako herritarrek omenaldi bat antolatu zuten, eta brontzezko plaka bat ipini Pasteur-en jaiotetxean. Han zen bera ere, kimikan egindako lanaren bitartez Euro-pako pentsaera zientifikoa irauli zuen gizona, eta oso hunkituta zegoen. Ezin dut adibide hoberik eman aita, ama eta haurren «lehen silogismo praktiko»aren eta nazioaren bizitzaren edo pentsamendu eta sentimen-duen mundu are handiagoaren arteko harremanez, Pasteur-ek berak aba-gune hartan aspaldiko herrikideei esandako hitzak hona aldatuz baino. Hauxe esan zuen, besteak beste:

Ene aita eta ama maiteok, joan zineten betiko, zuek, etxetxo ho-netan hain apal bizi izandakook; zuei zor dizuet guztia. Zeuk txer-tatu zenidan, ene ama bihoztun horrek, zeure gogo beroa. Beti lotu badut Zientziaren handitasuna Frantziaren handitasunarekin, zeuk inspiratu zenizkidan sentimenduek blaitu nindutelako lotu dut. Eta zuk, aita maitea, bizitza zeure lanbidea bezain gogorra izan zenuen horrek, irakatsi zenidan zer lor dezaketen pazientziak eta ahalegin luzeak. Zuri zor dizut eguneroko lanean ekinean jardun izana. Bizi-tza baliagarri izan dadin behar diren tasunak ez ezik, bazenuen gi-zaki eta gauza handien alderako mirespena ere. Aurrera begiratzen, ahalik eta gehien ikasten, beti eta gorago iristen saiatzen irakatsi ze-nidan. Ikusten zaitut, lanegun gogor baten ondoren, arratsean irakur-tzen zuk zeuk ezagututako garai aintzatsuetako guduen historiaren bat. Irakurtzen irakasten zenidan bitartean, Frantziaren handitasuna ikas nezan arduratzen zinen.© UP

V/EH

U

116

Bedeinkatuak zuek, guraso maiteok, izan zaretena izan zarete-lako, eta izan bedi zuentzat gaur zuen etxetxoari egiten zaion ome-naldi hau!55

55 VALLERY-RADOT, René: The Life of Pasteur, II. lib., 155. or. eta hur., Londres, Cons-table and Co., 1911.© UP

V/EH

U

117

IX

Eskola, lantegia, erietxea, auzitegia

Nire hirian, hezkuntza-sistemaren finantzaketa, egoitzak eta adminis-trazio orokorra izan dira zenbait udal-kanpainaren puntu nagusietako bat. Hiriko eskolak 900.000 haurren baino gehiagoren hezkuntzaz arduratzen dira. Hezkuntza-gaiei kontu gehien egin ohi dien New York-eko egunkari batek hauxe dio editorial batean: «Gure hezkuntza-sistema 1898an plani-fikatu zutenean, auzia akademikoegi aztertu zuten agintariek. Matthew Arnold-ek Frantziako eskolez esan bezala, gauza ziurra zen han ikas-maila bereko haur guztiek ikasliburu bera orrialde beretik irekitzea egu-neko ordu jakin batean, eta gauza berberak ikastea».56 Imajina ditzakegu gure demokraziaren zaindari zorrotzak larderiaz mintzatzen Estatu Ba-tuetan denek gauza bera modu berean egiteak duen garrantziaz, inolako alderdikeriarik edo beldurrik gabe. Pixkanaka, noski, metodo-aldaketa batzuk izan dira gaixo fisikoentzat, atzeratuentzat, eskuak trebatzeko eta abarrerako, eta, ondorioz, askoz haur gehiago pasatzen dira gaur egun oi-narrizko hezkuntzatik bigarren hezkuntzara. Dena dela, oraindik zail zaio erkidegoari, Abbott andereñoak Chicagoko kontuen berri emanez dioen bezala57, ohartzea eskolako arazoak ez direla hezkuntza-arazoak oso-osorik; partez, sozialak ere badirela.

Neurketa estandarren, curriculum estandarren eta osoko kopuru in-posatuen atzean, kontserbatismo profesionala ondo errotu da gure hez-kuntza-sistema askotan, eta 1906ra arte ez zen egin hezkuntzan kasuzko

56 New York Evening Post, 1921eko urriaren 13koa.57 ABBOTT, Edith, eta BREEKENRIDGE, S.P.: Truancy and Non-Attendance in the Chi-

cago Schools, 227. or., University of Chicago Press, 1917.© UP

V/EH

U

118

gizarte-lan gin tzaren ideiak baliatzeko lehen saioa. Ideia eta metodo ho-riek familia- eta eskola-bisitariek edo irakasle bisitariek sartu zituzten, lehenik elkarte pribatuek finantzaturik eta sustaturik, baina orain, partez bederen, eskola-administrazioek beren gain hartu dituzte. Abentura berri hori, hezitzaile batek adierazten duenez, «haurra haurren artetik eta ira-kasleak eskolatik salbatzeko» ahalegin bat izan zen. Herrialde honetako oinarrizko hezkuntza publikoak izan du, benetan ere, arazo eskerga bat xehatu eta osagai bakoitza analizatu beharra, hogeigarren mendearen ha-sieran.

Oraingoz, irakasle bisitarien mugimendua hasi baino ez da egin, etorki-zunerako itxaropenik bada ere. Lotura estua du, noski, eskoletako osasun-ikus ka ri tza re kin eta azterketa mentalekin, lanbide-heziketarekin eta esko-la-lanaren beste zenbait alderdi pertsonalizaturekin, baina, ororen gainetik, familiaren eta eskolaren arteko eremu estrategikoari dagokio, arlo horretan oraindik bide argirik ez dagoen arren. Haur baten egunak bost eskola-ordu eta beste hemeretzi ordu ditu; bistan denez, eskolatik kanpoko ordu horie-tako gizarte-harremanen bidez hurbildu gaitezke eraginkortasunez umea-rengana. Irakasletza bisitariari buruzko ondoko kontakizun laburrean, ia osoki, zorretan nago New York-eko Hezkuntza Publikoaren Elkarteak be-rriki argitaratu duen liburuxka batekin; han, 28 hiritako 60 irakasle bisitari-rekin izaniko gutun-trukearen emaitzak jasotzen dira.

Irakasle bisitaria gizarte-langile bat da, gehienetan eskolan irakasten eskarmentua duena. Eskolatze urria, osasun txarra, jokaera okerra, atze-rapena, askotan huts egitea, edo itxurazko familia-giro txarrak direla-eta ikastetxeek hainbat ikasleri buruz egindako txostenetan oinarrituz, bere gain hartzen du zailtasunaren kausak aurkitzea, eta, ondoren, ikasleok ho-beto egokitzen saiatzen da. Ez da harritzekoa honako hauek izatea gehie-netan erabiltzen dituen neurriak: eragin pertsonala lortzea; gurasoen lanki-detza lortzea; aditu mediko eta psikiatrikoen laguntza eta aholkua bilatzea; gizarte-agentzien laguntza bilatzea; aisiarako instalazioak erabiltzea, eta haurraren ingurunea aldatzea. Behin eta berriz ikusi dugu horiexek direla kasuzko gizarte-langile guztiek gehien erabiltzen dituzten neurriak. Ingu-runea aldatzeak zera adieraz lezake: eskolatik kanpora, eskola barruan edo beste eskola batera aldatzea. Eskola barruan aldatu aurretik —hala nola, mailaz igo edo jaitsi, edo hezkuntza bereziko gelara eraman aurretik—, haur bakoitza bere auzoan eta familia-ingurunean aztertzen da, eta irakas-leek jasotako informazioan oinarritzen da erabakia. Galdeketei emandako erantzunen azterketak honako hau erakusten du:

Are haurrak buru-gaitasunaren arabera sailkatuta dauden esko-letan ere, zenbait haurren berri ematen dute irakasle bisitariek, esa-© UP

V/EH

U

119

nez ohartu zirela haien eskola-emaitzak eta adimen-kozientea ez ze-tozela bat, eta, haien porrotak interpretatzeko, kontuan hartu behar zirela «egoera fisikoa», «eskolatik kanpoko eragina», «familiaren historia», «izaera-ezintasunak» eta abar. Etxeko baldintza txarrak zu-zentzearen ondorioz, horiek edozein zirelarik ere, irakaskuntzan beren adimenaren arabera ustez egon behar zuten mailara iristen ziren haur haiek. Ondorengo kontakizunean ageri da horrelako haur bat. Bedera-tzi urteko mutil bat, 120ko adimen-kozientea zuena, oso eskas ari zen laugarren mailan. Irakasle bisitariak jakin zuen gaueko hamaikak arte jarduten zuela irakurtzen, «liburutegian aurkitzen zituen liburu guz-tiak». Oso gutxitan irteten zen etxetik —«Auzo honetan ez!»—. Ira-kasle bisitariak irakasgaiekin lotu zituen haren irakurgaiak; aire za-baleko kiroletarako interesa piztu zion; eta, amarekin batera, eguneko programa eraginkor bat prestatu zuen mutilarentzat, gauean oso ne-katuta eta burua aseta uzten zuena, goiz oheratzeko prest egon zedin. Piztutako interesak eta begiraletzak bere gaitasunaren neurriko mai-lara jaso zuten haurra, eta, horrez gainera, mutiko amesbera eta alfer hura ikasle kementsu bihurtu zuten.58

Kasuzko gizarte-lan gin tzaren joera berri horrek badu alderdi etsiga-rri bat. Zeregin horretan ari direnak —babes publikopean batzuk, eta beste batzuk babes pribatupean— lan gehiegiz zamatuta egoten dira sarri, lan ona ezin egiteko moduan. Urtean berrehun haur baino gehiagorekin jardun behar duen irakasle bisitari bat ez da ari kasuzko gizarte-lan gin tzan edo sozialki emankorra den beste ezertan. Eskola askotan, irakasle baten ur-teko lan-karga 300 haurretik 500 haurrera bitartekoa da, eta batzuek aipatu izan dute 1.000 kasuko karga ere. Berrehun haur ere gehiegi dira; lanak beharrezko dugun informazioa emango badigu eta eskola-politika erabe-rritzen lagunduko badu, kopuru hori erdira jaitsi behar litzateke gutxienez. Oraingo egoeran, Hezkuntza Publikoaren Elkarteak argitaratutako txoste-nean jasotako kopuruek erakusten dute irakasletza bisitaria kontzeptuan ez dela zerbitzurik ageri galdetegiei erantzun dieten 28 hirietako batzuetan.

Ez da gizarte-bizitzako forma antolatu bakar bat ere, beste forma guztiekiko erlazioan aztertu behar ez denik. Begira diezaiogun, adibi-dez, familiaren eta lantegiaren arteko harreman-sareari. Duela hamahiru urte baino gehiago, gizarte-langileen bilera batean, iritzi bat azaltzen au-sartu nintzen, orduan kontrako jarrera asko sorrarazi zituena; alegia, in-

58 The Visiting Teacher in the United States, 33. or. eta hur., in A Survey by the Na-tional Association of Visiting Teachers and Home and School Visitors, New York, Public Education Association, 1921.© UP

V/EH

U

120

dustrian, finantzetan, nazioarteko harremanetan, gobernuan bertan egiten ziren doikuntza handi guztiak, epe luzean, familia-bizitzan zuten efek-tuaren arabera probatu zitezkeela; familiaren premietara egokitu beharra zutela azken buruan, edo bestela baztertu edo berrantolatu egin behar zi-rela.59 Nire entzule batzuen ustez, beste gizarte-instituzio horiek izango ziren irabazle, ez familia, lehia desorekatua iruditzen baitzitzaien. Baina beharbada huts egin nuen neure pentsaera azaltzean; ez dut ikusten arra-zoirik, behinik behin, gai horri buruz iritziz aldatzeko. Esate baterako, treneko langileak ezin baditu maiz ikusi seme-alabak, berak haiek eza-gutzeko eta haiek bera ezagutu dezaten. Egia bada familia-bizitza osa-suntsuarentzat kaltegarri direla ordu askoko lanegunak, edo soldata urria, edo langile kopuru handiak bat-batean leku urrun batera aldatzea, or-duan, ezinbestean, halako gizarte-itsutasun baten kontrako erreakzioak industria bera trabatuko du, eta, beraz, industria berrantolatu beharra dago, nahitaez, zibilizazioak bizirik iraungo badu.

Adibide horri buelta eman dakioke, noski, eta frogatu familia-bizitza-ren egoera batzuen oinarriak haien ekonomia- eta lan-baldintzetan dau-dela. Hala, Vinogradoff-ek, tribuen legeaz egin duen azterketa laburrean, erakusten du nola, maiz, ingurunearen baldintza fisiko eta industrialek taxutzen zituzten tribu-antolamendua eta ezkontza-usadioak60. Bi ikuspe-giak ez dira bateraezinak: bata lehen garaiei dagokie; bestea, berriz, etor-kizuneko bilakaera posibleari.

Enpresen munduaren eta kasuzko gizarte-lan gin tzaren artean oso berriki ezarritako erlazioek azalaraz litzakete gaur egungo enpresen zen-bait joera. Haur-lanari buruzko kanpainen bitartez izan zuen lehen kon-taktuetako bat kasu-lan gin tzak enpresen munduarekin, baina beste ka-pitulu baterako utziko dut harreman horien eta beste batzuen kontaketa; egoki izango dira erakusteko nola jokatzen duten elkarrekin gizarte-lan-gin tza mota guztiek gizarte-erreforma garrantzitsu batzuk egiten dire-nean.

Gizarte-lan gin tza enpresen administrazioak sartzea bera oso gauza berria da. Franklin K. Lane-k, azken lanetan, aipatu zituen joera berri hori erakusten duten produkzio-metodoen aldaketak, Barne Sailean egin-dako zerbitzualdiaren azken zatiaz ari zelarik: «Bizkor ari gara pasa-

59 Ongintzari buruzko Biltzar Nazionala (gaur egun, Gizarte Lan gin tzari buruzko Bil-tzar Nazionala) delakoaren 1908ko aktak, 77. or.

60 VINOGRADOFF, Sir Paul: Outlines of Historical Jurisprudence, I. lib., 163-212. or., Oxford University Press, 1920.© UP

V/EH

U

121

tzen gure herrialdean behin-behineko aldi batetik (zeinean handizka jar-dun baitugu gizaki nahiz gauzekin) garapen intentsiboagoko aldi batera (zeinean banakoaren tasun bereziak aurkitzera jo beharko baitugu), izan banako hori basamortu bat, olio-upel bat, arroila bat, ibai baten emaria nahiz gizakirik apalenaren gaitasuna».

Hemen ez daukagu «lan pertsonal»aren —halaxe deitzen zaio— xehetasunik ematerik, baina argi egon behar luke honek: orain lantegi eta fabriketan egiten den bezalako zerbitzu horrek ez ezik, haren al-derdi espezializatu batek ere (langileen buru-higienearekin zerikusia duenak) erabili beharko ditu kasuzko gizarte-langileari dagozkion tasu-nak eta teknika.

Langileen kalte-ordainetan du kasu-lan gin tzak beste aplikazio inte-resgarri bat enpresa-munduan. New York Estatuko Industria Batzordeak bi kasu-langile esperientziadun enplegatu ditu, batzorde horri baliaga-rri izango zaizkion gizarte-xehetasunak biltzeko eta, hartara, langileen kalte-ordainei buruzko kasuen gainean erabakiak hartzeko. Haien zer-bitzuak dira, halaber, ikuskatzaile egokiak hautatzea (kalte-ordainaren onuradunak haurrak direnean); zerbitzu espezializaturen batek kalte-or-dainari segimendua egitea, eraginkorragoa izan dadin (trebakuntza, el-barrientzako lana, osasun-zerbitzua eta abar bermatuz); eta erkidegoaren gizarte-baliabideekin harremanetan jartzea, batzordeak aurre egin ezingo dien arazoak agertzen direnean. Frances Perkins andereñoak, zerbitzu honen sortzaileak, honako adibide hau ematen du, besteak beste, zerbi-tzuaren balioa erakusteko:

Hogan familiako aita erreta hil zen 1916an. Ama hila zen or-durako. Garai hartan, batzordeak haurren osaba bati, Craig jaunari, harrarazi zizkion haien tutoretza eta mantenurako dirua. Noizbait, 1920an, ohartu ziren Craig jaunak jadanik ez zituela sinatzen di-ruaren hartze-agiriak. Gutun batek ekarri zuen Craig andrearen erantzuna: senarra ez zela etxean, eta berak jasotzen zuela dirua haren ordez. Arreta Zerbitzuari eskatu zitzaion gero kasua azter-tzeko, batik bat batzordeburuak gogoan zituelako Hogan haurren ezohiko edertasuna eta xarma, eta jakin nahi zuelako zer moduz zebiltzan.

Familia bazter-auzo zorigaitzeko batean bizi zela ikusi zuten. Craig jauna kartzelan zegoen, bost urteko zigorra betetzen, lapurre-tagatik. Craig andreak lan egiten zuen egunez, eta Mary Hogan ez zen eskolara joaten, haur txikiak zaintzeko. Tom Hogan, hemezortzi urteko mutila, elbarrituta aurkitu zuten kalean izandako istripu ba-ten ondorioz, eta osasun-laguntzaren behar larrian. Erraza gertatu zen © UP

V/EH

U

122

alargun-pentsioetarako funtsetatik diru-laguntza bat jasotzea, eta, hari, Hogan haurren kalte-ordainei eta aurkitu zituzten ahaide batzuen la-guntzari esker, Craig andrea etxean geratu ahal izan zen haurrak zain-tzen. Mary Hogan eskolan hasi zen; Tom ortopedia-klinika on baten zaintzapean jarri zuten, eta zango okertua ia osorik zuzenduko dion ebakuntza batetik oneratzen ari da orain. Kasu honetan, aholku hau eman genion batzordeari: jarraitzeko Craigtarren etxeko haurrei dirua ordaintzen. Dena dela, gomendioa gauzatzeko batzordeak ezarri zi-tuen baldintzak betetzea neketsua izan zen.61

Beharbada, badira beste puntu asko, dirudunen eta pobreen arteko harremanei dagozkienak, zeinetan lege bat —nahiz eta ondo diseinatua izan— edo administrazioaren ohiko errutina bat —nahiz eta ondo anto-latuta egon— motz geratzen baitira oinarrizko justizia lortzeari dagokio-nez, baldin eta administrazioak ez baditu kasuan-kasuko doikuntza ho-riek bere gain hartzen. Baina izenburu orokorraren barruko beste auzi batera pasatuko naiz, hura aipatzeko besterik ez bada ere: lana aurkitzea. Aspaldi honetan, denen ahotan dabiltza lanbiderako orientabide eta lan-bide-heziketa esamoldeak, baina norbanako bakoitzaren ongizatea xede duen teknika edo prozedura egoki bat taxutzea, hori oso poliki etorri da. Atzerapen horri zor zaizkio gerraondoko lanbide-programaren porrot la-rrienetako batzuk.

Gerrateko enplegu-bulego publikoek, beharrezkoak izanik ere, era-gozpen horietako batzuk zituzten. Teorian, eginkizun bakarra zuten: lan bila zebilen pertsona eta langile bila zebilena elkartzea. Baina benetan bi parteok ez ziren beti berdintasunez elkartzen. Hemen ere, denborarekin, etorriko dira dagoeneko estatuaren enplegu-bulegoetako gazte-sail ba-tzuetan egiten diren gizarte-doikuntzak; horietan, funtzionario baten hi-tzez esateko, gazte bati lanpostua aurkitzerakoan, honako hauek kontuan hartzen saiatzen dira: eskatzailearen gaitasunak, trebakuntza, egoera fisi-koa, familia-ingurunea eta nortasuna. Gazte horri lanpostua aurkitu on-doren, gero horrek zer ondorio izan duen jakiteaz arduratzen dira. Enple-gu-bulegoek ezin dute erabaki langilearen edo enplegu-emailearen ordez, baina oinarri sendoagoa eman diezaiokete haien erabakiari, bien esku ja-rriz egoera jakin horren irudi argiago bat.

Hau ez da industria-krisiaren garaietako kasuzko gizarte-lan gin tzaren berri xeheki ematen hasteko lekua, baina esan dezagun garai hartan kasu-

61 PERKINS, Frances: «An Experiment in the Application of Case Work Methods to a New Problem», in The Family, 1921eko apirila.© UP

V/EH

U

123

lan gin tzak lan handia egin zuela langabeez eta haien familiez aldi batez arduratzen, eta langabezia beste desegokitze askoren iturri izan dela eta horiek krisia amaitu eta urteetara ere gizarte-tratamendua behar izan du-tela. Gizarte-lan gin tzako elkarteek, ordea, deus gutxi egin dezakete, lan-gile falta handiko garaiak eta lan falta handiko garaiak hain modu zaka-rrean txandakatu ez daitezen. Elkarteok ohartzen dira horretaz, eta, hain zuzen, garai gogorretako ondorio negargarriak arintzeko gehien egin du-ten elkarteek berek eskatu dizkiete etengabe prebentzio-neurriak gober-nuari eta industriari. «Pertsonak gaixo daudenean —1907-1908ko izual-diaren ondoren idatzi nuen txosten batetik aldatzen dut aipua—, senda ditzakegu; oker dabiltzanean, zuzendu ditzakegu; baina lanik ez dute-nean, konponbide eraginkor bakar bat dago haien arazoentzat: benetako lana benetako soldaten truke».

Egoeraren zenbait alderdik, ordea, kasuzko gizarte-langilearen tekni-karen beharrean jarraituko dute. Aurreko kapitulu batean, iraizean, zen-bait langabe mota aipatu dira, eta nabarmendu da haiek bereiztea komeni dela tratamendua ematean.62 Zenbat eta askotarikoagoak eta malguagoak izan enplegu-emaileek eta jendeak hartzen dituzten neurriak, hainbat au-kera gehiago dago merkataritza-zikloen gaitz txarrenak desagertzeko. Bi-tartean, gizarte-agentziak ez daude inola ere egonean gizon-emakume langabeen tragediaren aurrean. Har ditzaketen zuzenketa-neurriak har-tzen dituzte, eta, ahal den heinean, bere hartan eusten diote era askotako zerbitzua emateko politikari. Berriz ere 1908ko txosteneko hitzak aipa-tuz, elkarteok «bati diru-mailegua egiten diote; beste bat egurra moztera eta ahal duen guztian lan egitera bidaltzen dute; hirugarrenari atzeratzen diote etxeko jabeak etxea uzteko emandako agindua; lan-aukera bat aur-kitzen diote kanpoan laugarrenari; bosgarrenari, lekua aurkitzen diote erietxean; seigarrena landara bidaltzen dute familia osoarekin; zazpiga-rrena, erosle zuhurra baita, diruz hornitzen dute; zortzigarrenari, aldiz, xahutzailea izaki, hornigaiak ematen dizkiote, eta lan-proba bat eginaraz-ten diote; eta, bederatzigarrena, azkenik, ongintzara bideratzen dute har-taz arduratu dadin, lana bi aldiz ez egiteko».

Baina, hondamendi handi baten ondoren kalte guztiak lurrikara bati, edo uholdeei, edo sute bati egozteko arriskua izaten den bezala, halaxe industria-krisialdian ere, gizarte-agentziek pentsa dezakete bezeroek en-plegua baizik ez dutela behar, haien desegokitze larrienak oso bestela-koak izan badaitezke ere. Itsutasun horrek hondatuko zuen, beharbada,

62 Ikus VI. kapitulua, 96. or.© UP

V/EH

U

124

Rupert Young-en eta haren familiaren tratamendua, ondorengo kapitu-luan azalduko dugun bezala.63

Orain arte, enpresaren antolakuntzan izaten den hutsegite bat aztertu dut, aldiro kasuzko gizarte-lan gin tzari masa-arazo batez arduratu beharra ekartzen diona, hartarako ahalmenik izan ez arren. Enpresa munduaren akats horrekin kontraste bizian, medikuntzak eta erietxeek gure garaian lortutako antolamendu handia dugu. Medikuntzaren, kirurgiaren eta osa-sun publikoaren aurrerapenak direla medio, familientzako elkarteek eta haurrekiko gizarte-lan gin tzaz arduratzen direnek hainbat baliabide berri eskuratzeaz gainera, erietxeetako gizarte-lan gin tza pazienteen beharre-tara egokitu da hango artategi eta sailetan.

Erietxeko gizarte-zerbitzuaren jatorrian zera egon zen: mediku au-rrerazaleek emaitza hobeak eta iraunkorragoak lortzeko zuten gogoa. Ohartu ziren gizarte-lan gin tzaren datuek diagnostikoa indartzen zutela, eta gizarte-doikuntzek, berriz, terapia. Hemen, medikuntzan, ohartu beharra dago beste kontu batzuei buruz aritzean behin baino gehiagotan azpimarratu izan dudan garabideaz: aurrerabide luze eta geldo horretan, lehenik neurririk gabe ematen ziren sendagaiak; gero, sendagai bera de-nentzat, dogmatikoki; ondoren, gaixotasunen sailkapen gutxi-asko zien-tifikoa eta bakoitzaren tratamendu estandarizatua etorri ziren. Orain, al-diz, gizarte-gaiekin uztartutako medikuntza hasia da gaixotasuna ez ezik pazientea bere ingurune indibidualean ere tratatzen —medikuntza eta gizarte-lan gin tza eskuz esku balebiltza bezala—. Medikuntza preben-tiboaren bizitasuna eta aurrerapen etengabea ez da soilik laborategiko esperimentazioaren eta aurkikuntza berrien ondorio; aitzitik, horretan badute eragina aurkikuntza horien aplikazioak, sendagile klinikoek aur-keztutako egokitzapen eta arazo berriek, eta gizarte-langileek gaixoaren inguruneko oztopoez eta azken emaitzez egindako txostenek.

Gaur egun, Estatu Batuetako hirurehun eta berrogeita hamar erietxek dute gizarte-zerbitzuko saila. Batzuetan, garapen hori bizkorregia izan da, eta ez da egon gaitutako nahikoa osasun-arloko gizarte-langilerik. Zenbait erietxetan, kasuzko gizarte-langilea eginkizun administratiboz zamatzeko joerak ere geldiagotu du aurrerapena, nahiz eta eginkizunok beste batzuek egiteko modukoak izan. Baina kasuzko gizarte-lan gin-tza mota guztiek asko zor diete gizarte-langileek artategi eta erietxeetan egindako metodo-aldaketei, baldintza berrietan egin baitute beren lana, harreman estuetan jardunez beste lanbide bateko profesional oso trebee-

63 Ikus 137. or. eta hur.© UP

V/EH

U

125

kin. Kasu-langile trebatua erkidegoaren interprete da erietxearen aurrean, eta erietxearen interprete erkidegoaren artean. Erietxeko sarrera eta irtee-rei dagokienez, gizarte-langileak hainbat doikuntza egin ditzake, denbora irabazteko eta bizia salbatzeko balio dutenak. Aldi berean, hala ere, kon-tuan hartu behar da Ida Cannon-en honako ohar hau:

Gaur egun, gizarte-langileak erietxean duen eginkizun administra-tiboak kasuzko gizarte-lan gin tza alde batera uztera behartzen du hura. Lanpetuegi dago familiengana joateko, egunean eta adeitsu egoteko inguruan duen gizarte-egoeraren aurrean. Hala, pertsona instituziona-lizatzen da, eta baztertu egiten du erietxeari egin behar dion ekarpen handiena: inoiz ez pentsatzea ohikeriaz, beti gogoan izatea erkidegoa-ren eta pazientearen ikuspuntuak.64

Kasuzko gizarte-lan gin tza psikiatriko deritzo gerraz geroztik oso biz-kor garatu den kasu-lan gin tzaren adar bati. Gizarte-lan gin tza hori psi-kiatra oso gaitu batekin elkarlanean egiten denean hartuko dugu aintzat hemen. Lankidetzaren balioak nabaria izan behar du, zeren eta, alderdi mentalean alderdi fisikoan baino gehiago, diagnosiak, ondo egina iza-teko, gizarte-ebidentzien mende egon behar baitu, partez, eta ingurunera hobeto egokitzea baita batik bat ondorengo tratamenduaren xedea.65

Beharbada, denok etorriko gara bat honetan: tradizioak eta aurre-kariek gehiago zamatzen eta trabatzen dituzte auzitegietako eguneroko prozedurak, erietxeetakoak baino. Baina biak —auzitegia eta erietxea— daude ibilbide luzea egin duten lanbideen kontrolpean, eta, lanbideok oso antolatuta dauden eta beren klaseaz oso kontziente diren aldetik, gizarte-langilea desabantailan egon ohi da maiz auzitegian edo erietxean. Ga-rrantzitsua da, ondorioz, erietxean edo auzitegian lanean hasten den ka-suzko gizarte-langileak aurrez gizarte-lan gin tzaren printzipio eta teknika sendoak izatea. «Irakurtzen dugu, bai —dio George Eliot-ek—, Jerikoko harresiak adar-hotsen ondorioz erori zirela, baina inon ez dugu entzuten adar haiek erlats eta ahulak zirenik».

Auzitegia da hemen jorratu nahi ditudan gizarte-instituzioetan az-kena, eta, auzitegia esaten dudalarik, uler bedi justiziaren makineria osoa, interpretazioa eta egikaritzea barne. Aspaldi batean, zigortzeko eta mendeku hartzeko dugun gogo itsuak gaiztotu zituen funtzio horiek.

64 CANNON, Ida M.: American Hospital Association-en egindako hitzaldia, 1920ko urria. Ikus, halaber, Cannon-en liburua: Social Work in Hospitals.

65 Ikus 70. orrialdeko oharra.© UP

V/EH

U

126

Gero, zigorra krimenari egokitzeko saioa etorri zen. Orain, doi ohartzen hasiak gara zigorra (hobeto esanda, tratamendua) gaizkilearen arabera egokitu behar dugula. Hara zer dioskun Dean Roscoe Pound-ek:

Norbanakoa aintzat hartzearen eta administrazio-zuhurtziaren —alegia, norbanakoa aintzat hartzeko metodo nagusiaren— kontra zegoen XIX. mendea, eta mekanikoki ezarritako arau abstraktu, bi-dezko, formal, zurrunetara mugatu nahi zuen justiziaren administra-zioa. Hori horrela zen mundu osoan. Baina bereziki, neurri guztien gainetik, Estatu Batuetan... Hala, tratamendu penalaren prozedura zu-rrun eta zehatza eta eskema gogor eta bizkorrak ditugu, fiskalak edo auzitegiko zein kartzelako agintariek ez dezaten ezer beren kabuz egin, kasu jakin bateko premiak direla eta.66

Gaur egungo auzitegiek aditu talde jakin batzuetara jo ohi dute, baina ez, fiskalak eta defentsak lekuko aditu gisa deituta, frogatu dezaten bel-tza ez dela hain beltz, eta zuria hain zuri, baizik eta auzitegiaren beraren aholkulari inpartzial gisa, eztabaidako edo auziko ezein alderentzat jar-dun gabe, gizartearen interesak eta kasuan kasuko norbanakoarenak zein puntutan bat egiten duten bilatzeko. Baldintzapeko askatasuna, baldin-tzapeko epaia eta epai zehaztugabea pixkanaka garatu ahala, orain sen-dagileak, psikologoak, psikiatrak eta gizarte-langileak aukera dute gizaki bat epaitzean kontuan hartu beharreko zenbait gauza iradokitzeko, bai eta gizaki horren bizitza aldi baterako estatuaren gidaritzapean eta kon-trolpean jartzean egin daitezkeen beste zenbait gauza ere —gauza des-berdinak pertsona desberdinentzat—.

Gazte eta helduentzako baldintzapeko askatasunaren plana dateke gizarte-lan gin tza epaitegietara sartzeko bide garrantzitsuena. Gazteen baldintzapeko askatasuna haurrei laguntzeko elkarte pribatu batekin sortu zen, 1860ko urteetan, baina oraindik asko falta da auzitegiek hura modu eraginkorrean erabil dezaten. Tradizio finkoen eta epaiketa forma-len eremu honetan, gauzak poliki aldatzen dira. Hala, baldintzapeko as-katasuna gehiengoaren nahiaren kontrako erabakien eta erabaki zailen ordezko gisa erabiltzen da auzitegi batzuetan. Oraindik erabiltzen da bal-dintzapeko askatasuna, baita segurutik eraginkortasunik izango ez duen kasuetan ere.67 Metodo on bat gaizki erabiltzetik ondorio hau atera dai-

66 POUND eta FRANKFURTER: Criminal Justice in Cleveland, Cleveland Foundation, 1922.

67 Ikus, adibidez, Filadelfiako Seybert Institution-en 2. buletina, hiri horretako Gaz-teentzako Epaitegiak eta Familia Harremanetarako Auzitegiak tratatutako kasuez.© UP

V/EH

U

127

teke: eraginkortasunez kudea ditzaketenak baino kasu gehiagoz zama-tzen dituzte baldintzapeko askatasunaren agente arduratsuak, eta, berriz ere, bolumen handiegiekin jardutera behartuta ageri zaigu kasu-lan gin tza mota hori. Hori ez da beti horrela, inola ere, baldintzapeko askatasunaren arloan, kasu-lan gin tza bikainik ere egiten baita, baina behar baino gu-txiagotan. Maria Bielowski-ren kontakizunean jasota dago baldintzapeko askatasunaren agente baten lan ona: irakurlea gogoratuko da nola epaia eman aurretik bildu zituen kasu hartako gizarte-ebidentziak.

Legelari eta epaile onenak zain daude aldaketa asko noiz gertatuko auzitegietako prozeduran. Gizarte-diagnostikoari buruzko liburu baten zirriborroa prestatzen ari nintzelarik, kapitulu batzuk irakurri eta kri-tikatzeko eskatu nion lege-ebidentzietan aditu den ezagun bati. Hori egiteko borondatea izan zuen, eta kritika zorrotz asko egin zizkidan. Baina erantsi zuen ordura arte ohartu gabe zegoela zein eremu abera-tsa egon litekeen ebidentzientzat epaitegietatik kanpora. «Onena zera da —jarraitzen zuen—, hurrengo belaunaldiko auzitegian, gizarte-lan-gile taldea izango delarik, material eta metodo horiek izango direla nagusi, eta gure egungo arau teknikoen parte handi bat baztertuta ge-ratuko dela».

Bide luzea dugu oraindik gizarte-ebidentzien elementuak horren ondo ezagutzen ditugula esan ahal izateko, horren trebe garela gizakien eta beren gizarte-ingurunearen artean doikuntza hobeak egiteko, iragar-pen hori bete dela esaten hasi baino lehen, baina helburuak merezi du ahalegintzea, zeren, bitartean, bidaiaren urrats bakoitza oso interesgarria eta irakaspenez betea baita.

Hortik ez da ondorioztatu behar familia, eskola, lantegia, erietxea eta auzitegia direla kasuzko gizarte-lan gin tzak zerbitzu ona ematen duela frogatu den leku bakarrak edo horietan oinarriturik baizik ez di-rela zehaztu beharko, neurri handi batean, etorkizuneko politikak. Baita bost gizarte-instituzio horietan ere, kasu-lan gin tzaren garapenetatik gu-txi batzuk baizik ez ditugu aipatu hemen. Hala, ez dugu ezer esan etxe-kudeaketa hobetzeko etxeko jakintza eta kasu-lan gin tza konbinatzeari buruz, ezta hondamendien ondotik familiak birgaitzeko teknikari buruz ere, gaur egun ondo garatuta dagoen teknika den arren. Haurrak ankerke-riatik eta utzikeriatik babestea da haurren ongizaterako zerbitzuaren adar bat; haur zailekiko kasu-lan gin tza berezia eta zaintza-etxeetako haurre-kiko lana dira haurrei laguntzeko ondo bereizitako beste bi espezialitate. Familiaren eta haurren ongizatearen printzipioak babes-funtsen adminis-trazioari aplikatzea izan daiteke oraindik garatu gabeko beste eremu bat; eremu horretan, urte-sari txikiak haurrentzat eta heldu egokitugabeentzat © UP

V/EH

U

128

administratzeaz arduratzen diren finantza-erakundeak, bide batez, beren bezeroen ongizate sozial eta materialaz arduratu daitezke.

Ez dugu ezer esan eskolei buruz, beren barrutietan izan daitezkeen gizarte-garapen posibleak direla eta, nahiz eta haurrak eskolara joateaz arduratzen den teknikariaren zeregina, bere adiera egokian, gizarte-zere-gina izan. Eskola-haurrei lanerako paperak ematen dizkietenek eta lanbi-derako orientabidea ematen dutenek jakin behar lukete zerbait kasu-lan- gin tzaren teknikaz.

Prozesu horietako asko sartzen dira lanaren antolamendu zientifikoan eta langileak enplegatzeko, sailkatzeko eta mailaz igotzeko erantzukizu-nean. Itsuentzako batzordeentzat, elbarriak zaintzeko elkarteentzat eta ezinduak berrezteko agentzientzat osagarri garrantzitsua da kasuzko gizarte-lan gin tza. Ipar Amerikako kartzela eta erreformatorioetan, orain-dik ez dago ondo ezarrita presoekin jarduteko modu pertsonalizatu hori, salbuespenezko instituzioan izan ezik, baina baldintzapeko askatasuneko funtzionarioek eta arreta-agenteek kasu-langile izan behar lukete. Lege-laguntzarako elkarteak abokatuek eratu zituzten, baina gaur egun gero eta babesle gehiago dabiltza familia-ongizateko elkarteekin harreman estuagoak izan nahian, zerbitzu horretan gizarte-ikuspuntua eta lege-ikuspuntua uztartzeko. Kasuzko gizarte-lan gin tzaren eginkizun berri bat da premian diren ibiltariez arduratzea eta haiei laguntzea. Pentsatzekoa da Amerikako portu batera iritsi berri den immigrante batek beste inork baino behar handiagoa izango duela adituen orientabide pertsonala ja-sotzeko. Eta, izan, hala da. Baina erantzukizun jakin hori trebatu gabeko eskuetan utzi izan da sarriegi, edo ez da inoren eskuetan utzi, eta, gaur egun, gure herrialdeko mugetan ez da kasuzko gizarte-lan gin tza egoki-rik; hala ere, administrazioaren arreta eskatu da gabezia larri hori dela eta, eta espero izatekoa da laster eskainiko dela zerbitzu hori.

Hilero-edo, kasuzko gizarte-lan gin tzaren erabilera berriren bat agertu ohi zait —maiz, gutxien uste dudan aldetik—, eta beti onuragarria da giza ongizaterako. Batzuetan, erabilera berri hori oso urrun egon ohi da kasu-lan gin tzaren hasierako zerbitzu motetatik. Horietariko erabilera bat, adibidez, sendagile eta psikiatren jardunbide pribatuan agertu da: ka-su-lan gin tzak kliniketan zer egin dezakeen ikusi ondoren, gizarte-langi-leen zerbitzuak bilatzen dituzte paziente aberatsentzat. Ez dago esaterik kasuzko gizarte-lan gin tza zein bizkor bihurtuko den jarduera pribatua, baina, liburu honetan emandako adibideen arabera, bistan da hemen des-kribatutako trebetasuna pobreen etxeetan bezain ondo erabil daitekeela aberatsenetan; batzuetan zein besteetan, nortasuna trabatu eta atzeratu egin daiteke, eta, gisa berean, garatu eta aberastu ere egin daiteke.© UP

V/EH

U

129

X

Gizarte-lan gin tzaren moldeak eta haien arteko loturak

SAINTE-BEUVEk kontatzen du nola Luis XIV.aren garaiko kirur-gialari batek esan zion behin Daguesseau kantzilerrari horma igaroezin bat ikusi nahi zuela kirurgiaren eta medikuntzaren artean, biak bereizten. Kantzilerrak honela erantzun omen zion: «Baina, jauna, hormaren zein aldetan jarriko duzu pazientea?». Kantzilerraren galderak oraindik ere balio du lanbide gehienetan. Nonahi, eremu mugatuko pentsaera batera ohitzeko arriskua du espezialistak, eta, batzuetan, gizarte-lan gin tzaren mugen barruan ere gertatzen da fenomeno hori. Ikusi dugunez, kasuzko gizarte-langileak nolabaiteko gaitasun espezializatu bat eraman du gure familia, auzitegi, eskola, osasun-instituzio eta industrietara. Baina, ins-tituzio horietan, trebetasun hori bezain garrantzitsua eta beharrezkoa da kasu-langilea jabetzea gizarte-lan gin tzaren osotasunaz eta parte bakoi-tzak osotasunarekin duen erlazioaz.

Kasu-lan gin tzaren beste moldeak, kasu-lan gin tzarekin batera ager-tzen direnak denak ere, hiru dira: talde-lan gin tza, gizarte-erreforma eta gizarte-ikerkuntza. Kasu-lan gin tzak gizarte-harremanak hobetzea du xede, norbanakoekin banan-banan edo familia barruan jardunez. Baina beste bide horietatik ere helburu orokor berak lortzen ditu gizarte-lan-gin tzak. Arlo askotako talde-jarduerak sartzen dira lan gin tza horretan: biziguneetakoa, aisialdikoa, klubekoa, auzoko eta tokiko komunitatee-takoa; horietan guztietan, nahiz eta norbanakoarekin aurrez aurre jar-dun, multzo bateko kide bihurtzen da pertsona. Kasu- edo talde-lan- gin tzan erabilitakoaz bestelako metodo baten bidez, baina helburu bera izanik, gizarte-erreformak gizataldeen egoera hobetzea du xede, batez ere gizarte-propagandaren eta gizarte-legegintzaren bitartez. Xedea al-© UP

V/EH

U

130

dakorra izan daitekeen arren (etxebizitza, osasuna zein lan-baldintzak hobetzea; aisialdia hobeto erabiltzea, edo besteren bat), gizakiei gara-tzen laguntzea da gizarte-erreforma horien jomuga nagusia, gizarte-ha-rremanak hobetzea bitarteko dela. Azkenik, gizarte-ikerkuntzak, kasu-lan gin tzak bere eremu guztietan aurkikuntza originalak eginez ekarpen baliotsua egiteaz gainera, badu bigarren mailako zeregin bat ere: datu ezagunak bildu eta berrinterpretatzea, gero gizartea eraberritzeko edo talde-lan gin tzan eta kasu-lan gin tzan erabiltzeko.

Esan dut lehenago kasu-lan gin tza parte bat besterik ez litzatekeela, baldin eta kasuzko gizarte-lan gin tza orokorrak hartzen duen eremu askoz handiagotik bereiziko bagenu. Hori esatea ez da aski, ordea; argitu beha-rra dago gizarte-lan gin tzaren parte guztien arteko mendekotasuna, edo nola dagoen kasu-lan gin tza beste parte horien mende, eta beste parte ho-riek kasu-lan gin tzaren mende.

Norbanakoekiko gizarte-lan gin tzaren eta taldeekiko gizarte-lan gin-tza ren arteko erlazioari dagokionez, orrialdeotan Sullivan andereñoak Keller andereñoarekin egindako lanaren kontakizuna eta haren ondo-rengo sei adibideak irakurri dituztenentzat bistakoa behar luke izan ko-munitateko baliabideak, aisia-, hezkuntza- eta lankidetza-elkarteak modu adimentsuan erabiltzea dela kasu-langileak nortasuna garatzeko duen zeharkako bitartekorik onena. Norbanako edo familia bakartua inoiz ez da norbanako edo familia normala. Gogoratu, adibidez, zenbat komuni-tate-baliabide erabili ziren Winifred Jones-i eta haren seme-alabei lagun-tzeko, familia hark familiakideentzat itxura erakargarriagoa izan zezan. Bada eremu bat kasu-lan gin tzaren eta talde-lan gin tzaren artean, zeinak, V. kapituluaren amaieran iradoki dudan bezala, hobeto lantzen denean, datu berriak eskainiko baitizkio gizarte-psikologiari.

Nik uste ez dagoela hau baino aholku hoberik ematerik familiaren inguruko kasu-langileei: azter eta gara dezatela beren lana gizarte-iker-kuntzaren, talde-jardueren, gizarte-erreformaren edo gizatalde-hobekun-tzaren mugan dauden alderdietan. Horrek ez du esan nahi lana utzi edo arindu behar dutenik azterketa espezifikoak egiteko edo legegintza-kan-painetan parte hartzeko; baizik eta orain baino zientifikoki emankorra-goak behar luketela izan, gizarte-aurkikuntzak egin behar lituzketela be-ren kasu-lan gin tza arrakastatsuaren ondorioz (Sheffield andrearen hitzez esateko), eta gizarte-berrikuntzen premiaren lekukotza fidagarria eman behar luketela eguneroko lanak behar horiek agerian jarriko lituzkeen ba-koitzean. Hezkuntza publikoaren aurretiko aldian beharrezko diren xehe-tasunak eman behar lituzkete, eta gero lege-neurri berriak praktikan jar-tzen lagundu, beren lanean erabiliz.© UP

V/EH

U

131

Duela bi urte, soziologiako hainbat laburpen aztertu nituen, uniber-tsitateko ikasleentzako ikasliburu gisa erabiltzekoak. Haietako bakoitzak gutxienez kapitulu bat eskaintzen zion familiari, baina denek jorratzen zuten gaia ardura adeitsu batez eta lehen eskuko behaketarik gabe, eta hori tristagarria zen. Soziologiako gaiaren hasierako zati horretan ageri den oinarri falta hori familia-bizitzari buruzko kasu-azterketarik ezaren ondorio zen, eta ez hainbeste agintarien herabetasunarena. Hortxe, giza instituziorik zaharrena den horretan, dautza oraindik ere herentzia eta in-gurune fisiko eta sozialen arazo konpondu gabeak. Gizarte-lan gin tzak ezin ditu konpondu arazook, jakina, baina, denborarekin, haiek azter-tzeko hurbilpen-metodo emankor bat gara dezake, eta haiek konpontzen laguntzeko gizarte-datuen corpus bat.

Gizarte-ikerkuntza zorretan dago dagoeneko familiaren inguruko gizarte-lan gin tzarekin, zenbait etxebizitza-berrikuntza eta lehen tuberku-losi-kanpainak direla eta. Bere partea izan du, halaber, geroago azalduko dugunez, haur-lanaren erreforman. Baina familiaren beraren barne-anto-lamenduari dagokionez, gizarte-ikerkuntzaren lanik onena egiteko dago oraindik, nahiz eta une honetan bidean izan zenbait azterketa, lagungarri gertatu behar luketenak (hala nola, lehenago aipatu ditugun ezkontza-le-geena eta ezkontza-legearen erabilerarena) edo etxebizitzen kudeaketaz eta sasiko haurrez egindako ikerketak. Horiei gehitu behar zaizkie da-goeneko argitaratuta dauden familia uzteari eta familiari laguntzarik ez emateari buruzko azterlanak. Ez dago zalantzarik familiaren inguruko kasu-langileak ezin hobeto kokatuta daudela lehen eskuko behaketa ba-liotsuak egiteko familia-bizitzari buruz, kasu-karga handiegirik ez dute-nean —hala egon behar bailukete—, eta gizarte-zientzietan trebakuntza teorikoa eta gizarte-lan gin tzan trebakuntza praktikoa dutenean —horiek ematen baitiete beharrezko duten oinarria—. Park irakasleak dioenez, «familia-bizitzaren muga barnekoenen barruan, nortasunen erakarmen, tentsio eta egokitzeen artean den jokoak ez du izan, orain artean, deskri-bapen zehatzik edo azterketa egokirik soziologiaren ikerkuntzan»68. Adi-bidez, demokrazia familian esamoldeak berak ez du definiziorik gaur egun, eta ez du izango, harik eta kasuen metodoak behaketa konkretu eta xehe gehiago ematen ez dituen artean eta, horien ondorioz, esanahia ga-ratzen ez den artean.

Baina zer erlazio izan dezakete irakasle bisitariaren lan oso pertso-nalizatuak eta gizarte-lan orokorrak? Lehenik eta behin, irakasle bisi-

68 PARK eta BURGESS: Introduction to the Science of Sociology, 216. or., Chicago, Uni-versity of Chicago Press, 1921.© UP

V/EH

U

132

tariak lege multzo oso baten asmoaren interprete dira; hor sartzen dira, bereziki, adingabeak babesteko legeak (hala nola eskolatzeari eta haur-lanari buruzko legeak). Gizarte-erreformari egindako zerbitzua, fami-liaren inguruko kasu-langilearen zerbitzua bezala, elkarrekikoa da; izan ere, haien lana ez litzateke oso urrun iritsiko gizarte-legeriaren laguntza-rik gabe. Gainera, New York-eko Hezkuntza Publikorako Elkarteak argi-taraturiko txostenetik beste aipu bat aldatuz hona: «Erantzunek erakus-ten dute irakasle bisitariak ez direla mugatu beren lanera, haurrak banaka doitzera, baizik eta ondorioak atera dituztela kasu-lan gin tzatik, azpian dautzan kausa orokorrei eta zenbait desegokitasuni aurrea hartuko lioke-ten oinarrizko aldaketei buruz»69.

Diogun berriro: haurra animalia soziala da, eta, hala, modurik onena auzoko egoeraz ohartzeko eta hartan jarduteko zera da: lehe-nik ikustea zer efektu —on nahiz txar— dituen egoera horri indar osoz kontra egiten dion pertsonatxo batengan. David H. Holbrook-ek konta-tzen du The Family aldizkarian nola irakasle bisitari baten lanak bizi-berritu egin zituen barruti bateko auzo-jarduera batzuk, gunetzat eskola bera zutenak. Ikasleen amak, batez ere atzerritarrak, eskolako festetara joaten zirenean ezagutzen zituen gizarte-langile hark, eta etxean be-zala sentiarazten zituen eskolan. Holbrook jaunak galdetzen du zerga-tik mugatu behar den auzo pobreetara familiaren eta eskolaren arteko lotura hori. «Eskola “hobe”etako irakasle eta arduradunak ohartzen di-renean nolako onurak ateratzen dituzten beste eskola batzuetako neska-mutilek irakasle bisitarien bitartez, orduan bai izango dela lasterketa zoroa, harako hartan bezala —alegia, esku-trebakuntza atzeratuentzako eskoletan soilik izatetik eskola-curriculun guztietako osagai izatera pa-satu zenean—»70.

Erietxeko gizarte-langilea leku bereziki egokian dago, mediku eta erizainekin elkarlanean, gizarte-erreforman eta gizarte-ikerkuntzan la-guntzeko. Bi langileek —sozialak eta medikoak— beren eginkizuna dute gaixotasunei aurrea hartzen eta osasun-heziketa eskaintzen. Hemen ere, beste hainbat lekutan bezala, prebentzioa ez da aparteko zerbait, ezta or-dezko zerbait ere, nahiz patentedun sendagai bat balitz bezala aipatzen den idatzi batzuetan; aitzitik, prozesu osoko produktu ezin baliotsuago bat da. Lege berriak daude, adibidez, gaixotasun kutsagarriak eta laneko gaixotasunak araupetzeko. Sendagileak eta gizarte-langileak gabeziak

69 Opus cit., 61. or.70 The Family, 1921eko otsaila.© UP

V/EH

U

133

aurkituko dituzte lege berri horietan, legeoi etekin guztia ateratzen saia-tzen direnean. Pixkanaka, zuzenketak sartu ahal izango dira legeotan, eta, osasun-langileen presio jarraituaren bidez, komunitatearen eredu na-gusiaren parte bihurtuko dira.

Auzitegi bateko lehendakariaren betekizun judizialaren eta auzite-giko kasu-langilearen betekizun sozialaren arteko loturak direla eta, be-reziki garrantzitsua da auzitegiko langileak gizarte-lan gin tzaren historia ezagutzea eta argi ulertzea; eta, horretaz gainera, kasu-lan gin tzaren tek-nika espezifikoa ezagutu behar luke, bai eta zer erlazio duen gizarte-lan-gin tza ren beste molde guztiekin ere. Langile hori bere zeregina arduraz egiteko ez dira aski, ez espezializazio estua, ez administraziora sartzeko azterketak prestatzea. Hain zuzen ere, gizarte-lan gin tzarako trebakuntza orokor egokirik jaso gabe zaila litzateke profesional batek egoki jardutea kasu-lan gin tzaren eremu bakar batean ere.

Normala da, nik uste, haur-lanari buru egiteko saioen bidez hasi izana estutzen gizarte-lan gin tzaren eta industria-erreformaren arteko harremanak. Estatu Batuetako haur-lanaren erreformarako lehen kan-painetan ikusi nuen argi lehen aldiz, kasualitatez, nolako eginkizuna izan behar duen gizarte-lan gin tza molde orok gizarte-aurrerapen zi-nezko eta etengabean, zeren haurren lanaren eremuan egin den aurre-rapena berebizikoa izan baita, nahiz eta gure estatu batzuk atzeratuta ibili eta etxaldeetako haurren lana oraindik arautu gabe egon. Haurren lanaren erreformarako jatorrizko programa nazionala, geroago oro har onartua, emakume bati bururatu zitzaion: gizarte- eta legeria-errefor-marako taldeko gizarte-langile bati, hain zuzen. Abegi onez lagundu zioten berehala auzoetako eta biziguneetako gizarte-langileek, bai eta herrialdeko kasuzko gizarte-langileek ere. Batzuetan bi taldeotako ba-tek, beste batzuetan besteak, parte hartu zuten jendea suspertzeko behar ziren datu xeheak udalerriz udalerri batzen, datuok beharrezko baitziren. Prozesuaren fase hartan gizarte-ikerkuntzaren teknikaz es-kura zuten edozein ezagutza oinarrizko erabiliz, kasu-langileek eta au-zoetakoek jarri zuten materiala panfletoetarako, liburuxketarako eta egunkarietako artikuluetarako. Banakako eta auzoetako zerbitzuaren material haiek ezer gutxirako balioko zuten, ordea, gizarte-erreforman espezializaturiko gizarte-langileen prestakuntza gabe, jendea hezteko trebakuntza eskaini baitzuten etapa hartan: nola diseinatu lege bidera-garriak edo nola eraman legeen aldeko kanpainak. Propagandaren eta-pan, gizarte-lan gin tzako talde guztiek lagundu zuten, batzuetan zenbait interes boteretsuren presioaren kontra. Haatik, gizarte-erreformarako taldearena izan zen gidaritza, bai eta harrezkero beharrezko izan den begi ernea ere.© UP

V/EH

U

134

Parte garrantzitsu bat kasu-langileek hartu zuten berriz ere beren gain, haur-lanari buruzko neurri berriak lege bihurtu eta berehala. Neure eskar-mentuz dakit zein erraz izango zen alferrekoa haurren lanaren lege berria, enpresetan haurren esku-lanaren eskaera beste estatu guztietakoa baino handiagoa zuen estatu jakin batean, baldin eta kasu-lan gin tzako elkarteen zerbitzu saiatuagatik izan ez balitz. Aldi batez, enplegu-emaile eta gu-raso asko legea indarrean jartzearen kontra agertu ziren aktiboki, eta le-gearen zaintzaileak, berriz, axolagabe. Lankide izan nituen kasu-langileek ez lehenago ez ondoren ezagutu ez dudan tratu txarra jasan behar izan zuten, kausa on baten alde aritzeagatik. Baina beren gain hartu zutenean ordezko plan arrazoizko bat lantzea, aurkeztutako kasu zail guztiei eran-tzuteko —alegia, hamalau urtez azpiko haur baten irabaziak beharrezko zituztela esaten zuten gurasoei erantzuteko—, gai izan ziren, hango hez-kuntza-elkartearekin batera, inor legea betearaztera behartzeko premiarik izan ez zedin. Haurren lanari buruzko lege bat onartua zuten estatu guztie-tan, gizarte-langilerik bazen haurren elkarteetan eta familietan, «jendearen etxeak ezagutzen zituztenak, familia haietako heziketa-prozesu xeheetara ohituak zeudenak eta doikuntzak egiteko pazientzia zutenak», halako lan-gilerik bazen, «arazorik gabe onartzen zen eredu berria»71. Halako lan xeherik poliki eta egunez egun egiten ez den lekuan, berriz, maiz gerta-tzen da estatutuetako lege bat, berez gizarte-balio potentzial bat duena, txeke baliogabe baten pareko zerbait izatea.

Esperientzia haren ondoren, kasu-lan gin tzaren eta edozein gizarte-erreformaren arteko loturak bilatzen ikasi nuen. Behin eta berriz gertatu da, beti ez bada ere, kasu-lan gin tza masa-mugimenduen aurretik eta gi-dari joatea, mugimenduari argibide egokiak eta datuak emanez. Gero, masa-mugimenduen ondoren ere lanean jarraitu du kasu-lan gin tzak, ba-nakako kasuetan aplikatuz eredu berria, halakorik ezartzea artean zaila zen garai batean. Bada geroagoko etapa bat ere —esate baterako, haur-lanaren legea betearaztean—, zeinean gaiaren alderdi bereziak aztertzeko eskatu behar baitzaio gizarte-ikerkuntzari —kale-azokak, adibidez, edo haurrek erremolatxa-sailetan egiten duten lana—. Azterketa hori agentzia batek hartu behar izaten du maiz bere gain, lehen aurreiritzi eta inertziak gainditu eta gero ere luzaroan jarraitzeko lanean. Lan horretan jarraitzen dute oraindik ere nazioko eta estatuetako Haur Lanaren Batzordeek, eta ez da ontzat jo behar kasu-lan gin tzako elkarteren bat gizarte-erreforma-rako organismo horien ordezko bilakatzea.

71 Ikus nire idazlan hau: «The Social Case Worker in a Changing World», Ongintzari buruzko Biltzar Nazionalaren 1915eko aktetan (gaur egun Gizarte Lan gin tzari buruzko Biltzar Nazional), 48. or.© UP

V/EH

U

135

Batzuetan, argudiatzen da kasu-langileak ez direla arduratu hel-duen lan-baldintzak hobetzeaz, haurren enplegua galarazteaz arduratu diren bezainbeste. Egia da oso gauza berria dela haien gaitasun espezi-fikoa helduen lanari zuzenean aplikatzea, baina urte askoan saiatu dira lan-justiziaren printzipio orokorrak eguneroko zereginetan aplikatzen. «Soldaten osagarri gisako diru-laguntz»en aurrean izan duten jarrera da adibide bat, Shelby M. Harrison-ek «Kasu-langileak eta lan-baldintza hobeak» gaiari buruz emandako hitzaldi bateko pasarte honetan ikus daitekeenez:

Berriki, New York-eko ongintza-erakunde batera laguntza eske jo zuen igeltsero baten kasua kontatu didate. Atzerritarra zen, eta ga-rai hartan ez zen lanean ari bere ofizioan, baizik eta atezain gisa, hi-riaren erdialdeko eraikin handietako batean. Familia handia zuen, eta, asteko ordainsaria 12 dolarrekoa baino ez zuenez, haurrek ez zu-ten nahikoa jatekorik. Auzi horren aurrean zer egin pentsatu behar zuen batzordeak. Lau aukera agertu ziren eztabaidan: a) elkarteak osagarri bat erants ziezaiokeen gizonaren soldatari, astero familiari diru-laguntza bat emanez, eta hark lan hartan jarrai zezan utziz; b) el-kartea saia zitekeen enplegu-emaileak gizonari soldata hobea ordain ziezaion, eta zegoen lekuan jarrai zezan utz zezakeen; c) elkartea saia zitekeen gizona bere igeltsero-lanera itzularazten, soldata handiagoa irabaz zezan, eta, hura berriro lanean hasi bitartean, elkartea bera ar-duratu zitekeen familiaren beharrizanez; d) elkartea saia zitekeen gi-zonari haren ofizioaz bestelako lan bat aurkitzen, hobeto ordaindu-tako bat.

Bistan da lehen aukera baino hobeak zirela beste hirurak... Gi-zonaren soldata osatzeko bide sinple eta erraza hartu ordez —huraxe izan zen batzordeko zenbait kideri bururatu zitzaien bide bakarra—, familiarentzat askoz lagungarriagoa gertatu zen neurri bat hartu zu-ten, batzordekide haiengan printzipio garrantzitsu bat ezarri zuena: lan-baldintzak eta norberaren gaitasunak ez dira, inola ere, gutariko gehienok uste dugun bezain zurrunak.

Kasu hori kontuz aztertuta, beste ikaskizun batzuk ere atera genituen. Agerian utzi zuen kasu-langileek lanaren mugikortasun orokorraz arduratu beharra dutela; beharginak beren onena eman dezaketen lanpostuetan jartzeaz, soldatak erlatiboki altuagoak edo bizitza-kostua apalagoa dituzten lekuetan. Estatu osoa edo he-rrialde osoa kontuan hartuz pentsatu behar du kasu-langileak bere kasuetan, eta, ondorioz, arduratu beharra dauka lan-truke eragin-korrerako sortutako agentzia ugariez. Izango dira beste ikaskizun batzuk ere, baina kasu horrek argi uzten ditu eskala handiko trata-menduaren aldeko arrazoi batzuk, zeren kasu guztiak hala tratatuz © UP

V/EH

U

136

enpresa-eremurako oinarrizko printzipio nagusiak agertuko bai-tira72.

Harrison jaunak bere idazlanean proposatzen dituen bideetatik, kasu-langileek enpresa-auziei buruzko herritarren heziketa gararaz dezakete. Eta hala egin dezakete tratatzen ari diren kasuetan industria-bizitzako gaiak gogoan izanez, ikasgelan lan-munduko printzipio garrantzitsuen argibide gisa kasu jakin batzuk erabiliz, gaia nabarmenduz kasu-batzor-deetan, prentsan eta politikan. Gizarte-lan gin tzako txosten kuantitatiboek ere nondik jo jakiteko giltzak eskain diezazkiokete industria-ikerkun-tzari, eta orobat balio dezakete kasu-lan gin tzako agentziek berek egin-dako industria-azterlanen oinarri gisa.

Lege bat betearazteko ardura duen funtzionario publikoak, komunita-tean ez bada legea indarrean jartzeaz interesa duen talde politikorik, ba-bes hoberena aurkituko du sarri kasu-lan gin tzako agentzia batean, izan lege hori zaharra edo izan berria. Hona zer idatzi duen Edith Abbott-ek:

[Chicago United Charities-eko] West Side zaharreko bi batzor-de-bileratan, jarraian, arazo zail bat izan genuen: «lan arinak» egiten zituzten bi gizon tuberkulosoren familiei laguntzea. Bat, gogoan dut, trenbidezaina zen. Norbaiti bururatu zitzaion gizon haien lan-txoste-nak eskatzea, enplegatu ohiren baten laguntza aurkitzeko esperantzan. Bi gizonek etenez betetako lan xumeen historia bat zuten beren gain-behera fisikoaz geroztik, baina, batzordearen geroagoko bilera batean txosten bat egin zutenean, agertu zen bi gizonok West Sideko altzairu-tegi berean lanean jardun zuten garaian hartu zutela tuberkulosia, zen-bait urtez jardunak baitziren biak han. Datu interesgarri hura laster ja-kinarazi zitzaion Lantegi Ikuskaritza Saileko arduradun berri bati, eta hark laster ikertu zuen leku hura, bai eta aurkitu ere arau-hauste ugari Osasun, Segurantza eta Egokitasunaren Legeari dagokionez73.

Kasu-lan gin tzako agentzia batek funtzionario publiko gaitu baina oso lanpetuekiko lankidetzan eman dezake zerbitzurik onena. Abbott ande-reñoak beste adibide batzuk ematen ditu bere idazlan baliotsuan, hain zu-zen, erakusteko nolako gauza baliagarriak egin ditzakeen kasu-langileak funtzionario publikoak alfertuta daudenean edo iheska ari direnean.

72 HARRISON, Shelby M., in Proceedings of the National Conference of Social Work for 1918, 305. or.

73 ABBOTT, Edith: «The Social Case Worker and the Enforcement of Industrial Legisla-tion», in Proceedings of National Conference of Social Work for 1918, 315. or.© UP

V/EH

U

137

Nire kontakizunean ez dut adierazi, baina Rupert Young-ek 1914-1915eko negu beldurgarrian egin zion lehen eskaria familia-ongiza-teko elkarte bati74; lanik gabe zegoela eta, laguntza materiala eskatu zion. Aurrez izandako enplegu-emaile batzuekin kontsulta egin eta gero, laguntzaren bat eman zitzaion. Handik laster, Rupert-ek ardu-raldi partzialeko lan bat lortu zuen, eta, gizarte-agentzien hitzetan esa-teko, «itxi egin zen kasua». Ez ziren argitara agertu Young familiaren benetako egoera eta garai hartako doikuntza ezaren arrazoiak, gauza segurua bazen ere aurrerago arazoak izango zirela. Hutsegitea ze-hatz-mehatz azalduta dago. Elkartearen zereginak izualdian hainbeste ugaldu zirenez, hondamendi-la gun tza ra ko lanetan jardun zuen ia oso-rik; lan mota hura beharrezkoa bezain desatsegina zen kasu-langile be-netakoarentzat.

Negu hura pasatu eta gero, industriaren egoerak, gerrak sortutako es-kari artifiziala zela eta, hobera egin zuen, izualdi baten ondoren ohi den baino askoz azkarrago. 1915eko ekainean, Rupert senar-emazteen egoera larriaren berri izan zuen erakundeak, eta orduan hasi zen «benetako» gi-zarte-tratamendua. Bitartean, merkataritza suspertu egin zen, eta erakun-dearen zaintzapean zeuden familien kopurua asko jaitsi zen —ehuneko berrogeita hamar inguru, hurrengo bi urteetan—. Guztizko kopuruak iku-sirik, baten batek pentsa lezake erakundeak handik aurrera egin zuen la-naren premia erdira murriztu zela, baina kasu-lan gin tza ezagutzen duen edonork badaki zerbitzu onenak eta eraikitzaileenak hobealdiari esker egin ahal izan zirela. Lehenago esan bezala, inork ez du kasu-langileek baino irrika handiagorik enplegua erregularizaturik ikusteko. Kasu-lan-gileek ondotxo dakite langabe batentzako laguntza-zerbitzurik onena or-dezko eskasa dela benetako lana lortu eta benetako soldata jasotzearen aldean; kasu-lan gin tzaren zerbitzu baliotsuenak, ordea, hala nola Young familiari eskaini zitzaizkionak, alde batera utzi behar izaten dira, den-bora faltaz, langabezia-aldietan.

Armistizioaren aurretxoan, kazetari famatu batek, zenbait gizarte-erreformarekin oso identifikaturik zegoenak, honako gutun hau idatzi zuen (J.C. Colcord-ek aipatzen du 1919ko Gizarte Lan gin tzari buruzko Biltzar Nazionaleko aktetan):

Lau urtean, ez dugu immigraziorik izan, eta bi urtean ez dugu lan-gabeziarik izan, sasoikakoa izan ezik. Espero dut azterketa bat presta-tzen arituko zaretela, honako hauek argitzeko:

74 Ikus III. kapitulua.© UP

V/EH

U

138

1. Zenbat murriztu den, horren ondorioz, ongintza-erakundeen lana [familien inguruko gizarte-lan gin tza].

2. Zenbat gehiago murriztea espero behar dugun aurki izango den likore-trafikoaren abolizioaren ondoren.

3. Zenbateko murrizpena ekarriko duten, aurrekoaz gainera, orain prestatzen ari diren beste gizarte- eta lan-erreforma ba-tzuek.

4. Zein izango den ongintza-erakundeen gutxien-gutxieneko lana (etorkizun hurbilean)75.

Erantzun egokia zatekeen Rupert Young-en kasuaren eta III. kapitu-luko kasu guztien laburpena aurkeztea. Argudia liteke, Rupert edalea ze-nez, debekuzko zuzenketa bat besterik ez zela behar haren arazoak kon-pontzeko. Baina, ikusirik nola betearazten den legea Rupert-en hirian bertan, gauza ziurra da legezko zuzenketak soilik ez zuela alkoholetik urrun edukiko hura, eta legea zorrotz betetzeak ez ziola erantzungo ha-ren beharrari, nahiz eta lagungarri gertatu. Gainera, okerra da zenbakizko testa erabiltzea —alegia, kasu-lan gin tzari buruz «zenbat» galdetzea—, oraindik ez baitakigu kasu-lan gin tza zer den eta zergatik den, eta ez bai-kara ondo jabetzen kasu-lan gin tzaren mugez eta ahalbideez. Kazetariak aipatzen dituen «orain prestatzen ari diren beste gizarte- eta lan-errefor-mak» direla eta, hauxe besterik ezin dezaket esan, Colcord-ekin batera: «Zenbat eta gehiago, hobe». Kasu-lan gin tza ez da ezein berrikuntzaren ez arerio, ez ordezko.

Xeheago landu behar litzateke gizarte-lan gin tza moldeen interak-zioaren gaia, argiago erakusteko molde horiek guztiak elkarrekin ondo lotuta daudela gizarte-aurrerapena sustatzeko eginkizun handian. Nire lankide bat, lanpostu batzuetarako hautagai talde bat aztertzen ari zela-rik, kexu zen haietako askok eslogan gehiegi zituztelako buruan, eta egin beharreko lanaren xehetasun tekniko gutxiegi. Izan ere, ezin da aurre-rapen sendorik izan, baldin eta xehetasunei adi arreta jartzen ez bazaie edo taxuz egindako lanari begirunerik ez bazaio. Zoritxarrez, teknika-ren aurkako mespretxu antzeko bat ezkutatu ohi da maiz hitz topikoak eta esaldi durunditsuak hain erraz erabiltzearen atzean. Bestalde, edozein eremutan, gauza konkretuekin benetan jarduteko aski irudimen duen lan-gile profesional bat, gauzok aztertzeko eta «abstrakziorik gabe erlazio-natzeko» gai dena, pentsatzekoa da gai izango dela, halaber, haien artean erlazio handiagoak ikusteko. Teknikari handiak, hala nola Osler medi-

75 Ikus aktak, 317. or.© UP

V/EH

U

139

kuntzan eta Pasteur kimikan, oso sentibera izan dira parteek osotasunare-kin dituzten erlazioekin.

Lanbide berrienetako bat den aldetik, espezializazioaren eta orokorta-sunaren arteko orekari eusten saiatu behar luke gizarte-lan gin tzak. Pres-takuntza-eskoletan, teknika egokia garatu behar litzateke, beren espezia-litateen jarduera praktikoa bertatik bertara ezagutzen duten irakasleen esanetara. Ikuspegi nazionala duen lanbide-antolamendu sendo batek gai izan behar luke gizarte-lan gin tzaren molde guztiak batera edukitzeko eta denen arlo komun ondo landua pixkanaka zabaltzeko.

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

141

XI

Kasu-lan gin tza eta demokrazia

George Eliot-en Middlemarch eleberrian, Lydgate doktoreak hauxe adierazten du bere lanaz: «Ez nintzen inoiz zoriontsu izango ezein lan-bidetan, baldin eta ahalegin intelektual garaiena eskatu ez balit eta, aldi berean, nire auzokideekin harreman estu onak eskaini ez balizkit. Kasu-langileek sentipen horixe dute beren zereginaz. Lanbide gogorra dute, ahalegin intelektual garaiena eskatzen diona profesional bakoitzari, baina, aldi berean, harreman amultsu, jarraitu eta esker onekoak eratzen ditu bizitzaren giza alderdiarekin.

Duela urte batzuk, familia-ongizateko eta haur-laguntzako elkar-teetan, gizarte-langileek aitzindarien ausardiaz eta arduraz ekin zio-ten beren zereginari, familia behartsuekin eta mendeko haurrekin jarduteko metodo bat garatzeko: norbanakoaren eta gizartearen ahal-bideak ordura arte baino askoz gehiago aintzat hartzen zituen metodo bat. Ez zuten beste helbururik, ordea, A, B edo C bezeroen alde aha-lik eta gehien egitea baino; gizarte-ezintasunak zituzten haiei bidezko tratua ematea zuten xede bakarra. Helburu zilegi eta beharrezko hori zintzo betetzean, ordea, beren aletxoa jartzen zuten, konturatu gabe, funtsezko justiziaren oinarri batzuk eraikiz etorkizuneko demokrazia-rentzat.

Hasierako kasu-lan gin tza, metatua dugun esperientziaren argitan, gordina iruditzen zaigu maiz, baina gaur egungo kasu-langileek kontu-ratu behar lukete beren lana ere, gaur egun aurkikuntza berriak egiten la-gundu arren, halakoxea irudituko zaiela ondorengoei. Gizarte-xede osoa oinarrian izanik, ikuspegi argiagoz ekin ahal izango diote, beharbada, zailtasun berri bakoitzari, behialako grina motelduta ere. Gizarte-lan gin-© UP

V/EH

U

142

tzaren osotasun-zentzu hori, behin baino gehiagotan aipatu dudana, beti aurrean dugun errealitate bat izan liteke orain.

Osotasun horren parte garrantzitsu bat zera da: gizarte-lan gin tzak ad-ministrazio publikoaren eremuan eman dezakeena. Seigarren kapituluan norbanakoen arteko desberdintasunez esandakoetatik eta hamargarren kapituluko laburpen xumetik —non gizarte-lan gin tzaren sailak deskri-batu baititut—, argi geratu behar du nire ustez administrazio publikoaren sendotzea dela gizarte-ahalegin orok jomugan izan behar dituen helburu handienetako bat. Baina askorik pentsatu gabe eta presaka ibilita, gizarte-lan gin tzak administrazioari egin diezazkiokeen ekarpen bereziak hutsean gera daitezke helmugara iristean. Kasu-lan gin tzaren lehen azterketa hau amaierara iristen ari denez, hitz batzuk erantsi nahi nituzke gizarte-lan-gin tzak eta, bereziki, kasu-lan gin tzak demokraziarekin duten zerikusiaz.

Tarteka, zenbait urtez behin, baten batek aldarrikatu du estatuak gizarte-lan gin tzako jarduera guztiak beretu behar lituzkeela, adminis-trazio publikoak gaur egun dituen ahuleziez oharturik eta demokra-ziari buruzko ikuspegi estuak hartaraturik. Beste batzuk, berriz, ez gaitu hainbeste berotzen funtzio multzo hain zabal eta askotarikoak estatua-ren mende jartzeak, uste baitugu estatua gizarte libre bateko elkartze era onargarrietako bat besterik ez dela eta norberak nahi duen bezala elkar-tzeko eskubidea autokraziaren kontrako berme bat dela. Hala ere, onar-tzen dugu gizarte-lan gin tzaren edozein erak —kasu-lan gin tzak, adibi-dez— duen babesak aldatu egin beharko duela aldian-aldian. Aldaketa horien bidez —beharbada, hala behar du— kasu-lan gin tzaren zenbait zeregin, arlo pribatuan hasiak eta oraindik kudeaketa pribatua dutenak, funtzio publikora igaroko diren ala ez gorabehera, denak egongo dira ados honetan: kontua dela gizarte-lan gin tza administrazioaren kontrol-pera pasatu orduko prest egotea. Batzuetan, dagoeneko orrialdeotan ikusi dugunez, sail eta erakunde publikoek izenez baino ez dituzte beretu ka-su-lan gin tzako politikak, une horretan ez zegoelako politika horiek be-tearazteko behar zen gaitasunik, edo ez zegoelako zereginaren tamaina kontrolatzerik. Kontrol horren faltan, zenbakien presioa dela eta, zerbi-tzu-maila apala zen, eta emaitzak gorabeheratsuak ziren. Emaitza ez da beti halakoa izan, baina kasu-lan gin tzaren hedapenean, kontrol publikoa-ren nahiz boluntarioaren babesean, konfiantza handiena dutenek dute go-gorik handiena baldintza egokietan egiteko aurrerapen bakoitza.

Kasu-lan gin tzak bide batetik zein bestetik aurrera egin, funtsezkoa izango da nortasunarenganako begirunea. Begirune horrek ikuspuntu de-mokratikoa eskatzen du. Kasuzko gizarte-lan gin tzak ezin du aurrera egin espiritu autokratikoa dutenen eskutik. Baina desagertuko al da espiritu © UP

V/EH

U

143

hori gure gizarte-agentzia guztiak egun batetik bestera administrazioa-ren bulego bihurturik soilik? Biak ala biak, babes publikoa eta pribatua, izango dira beharrezko aurrerakoan ere; eta bada hirugarren aukera bat: kasuzko gizarte-langile batzuek beren kabuz jardutea, modu pribatu eta independentean. Agentzia publikoak gai izan behar du politikaren jarrai-tutasun-maila bat bermatzeko, alderdien kontrol politikotik askea, ka-su-langileak beren borondatez eta trumilka han sartu aurretik. Baldintza hori bete ondoren, kasu-lan gin tzaren molde batzuek aurrerapen handiak egingo dituzte, eta, jakina, bezero gehiagori zerbitzu emango diete ku-deaketa publikoaren bidez kudeaketa pribatuaren bidez baino. Bestetik, babes pribatuko agentziak —orain arte modu egokian politikaren jarrai-tutasuna bermatu duenak— erakargarriago izan beharko du gizarte-lan-gile prestatuentzat, langileei ordezkaritza handiagoa emanez administra-zio-batzordeetan.

Demokrazia, ordea, ez da antolamendu bat, eguneroko biziera bat baizik. Ez da aski gizarte-langileek demokraziaren hizkuntza baliatzea; bihotzez sinetsi behar dute gure gizatasun komunaren balio mugagabea, gizarte-lan gin tzaren edozein moldetan jarduteko prest egon aurretik. Bi-zitzari ez diote esanahia eta balioa ematen gutxi batzuen sineste esoteri-koek, baizik eta gizadiaren esperientzia komun handiek: jaiotzak eta he-riotzak; maitasuna asetzeak eta asegabe izateak; gizaki guztiei eguneroko bizitzan agertzen zaizkien aukera eta ustekabe guztiek. Gizaki guztienak diren egitate horiek biziki erakartzen ez bagaituzte, edo batere erakartzen ez bagaituzte, ez gara prest egongo kasuzko gizarte-lan gin tza gure inte-res nagusitzat hartzeko.

Azken hamaika urteotan, udaberrian, lankide-bilera informal bat gi-datzeko aukera izan dut, nazioko familia-ongizateko elkarte batzuetako kasu-langile profesionalen artean hautaturiko lankideez osatua. Denbora horretan guztian taldeok berdin aukeratu direnez, familientzako elkartee-tan kasu-lan gin tzari gertatzen ari zaionaren erakusgarri egokia izan dira hamaika urteotan partaideen artean izan diren aldaketak. 1921eko bile-rako kiderik onena ez zen 1910eko bilerako kiderik onena baino hobea; baina orain ez dago alde handirik gaitasun handienekoaren eta txikiene-koaren artean. Azken urteotan, talde osoaren gogoa eta trebetasuna bikai-nak izan dira, eta taldearen gidari den honek esan dezake ez dela demo-kraziarik falta haien artean.

Beste gertaera interesgarri bat da, gizarte-lan gin tza profesionalaren eremuan, kasu-langile ondo trebatuen eskaria gero eta handiagoa dela, haurren, familiaren zein osasunaren arloetan. Gizarte-lan gin tzaren zen-bait adarretan, gorabeherak izan dira eskarian, garaiak onak ala txarrak © UP

V/EH

U

144

izan, edo gerra ala bakea izan. Baina beren lana ondo egin dezaketen ka-suzko gizarte-langileei dagokienez, eskaria eskaintza baino askoz han-diagoa izan da beti.

Auzirik garrantzitsuena, gaur egun, ez da kasu-lan gin tzako jarduerak eremu handiagoetara hedatzea —hori berez xede bat izan arren, noski—, ez eta lan horrek babes pribatua ala publikoa izan behar duen, baizik eta ea hazkunde-askatasuna ziurta daitekeen: lan ona egiteko askatasuna eta zerbitzu intentsiboaren bitartez aurkikuntza berriak egiteko askatasuna. Iraupen luzeko kasu-lan gin tzak —liburu honetan eman ditut horren adi-bide gutxi batzuk— etorkizuneko garapenaren haziak ditu bere baitan: hain ausarki tratatzen duen giza materiala hobeto ezagutzeko haziak, eta gizakiak gizartearekin duen benetako lotura hobeto ezagutzeko haziak. Kasu-lan gin tza bizitzan aplikatzeko aukera zabalena profesional onenen aurkikuntzen atzetik baino ezin daiteke joan, ez aurretik, eta aurkikuntza horiek, dagoeneko baliotsuak badira ere, etorkizuneko uzta itxuraz uga-riaren lehen fruituak besterik ez dira.

Horren ondorio bat honako hau da: eremu honetan trebetasun berezi baten dohaina izatea dela gizadiari eta gizarte-aurrerapen handiagoari laguntzeko aukera ezohiko bat. Ez nuke eskatuko dirutza iraunkorrik, baina bai diru-kopuru handi bat, geure denboran gastatzeko, kasu-langile eskarmentu handiko eta dohain bikaineko batzuk libratzeko lan-zama-ren presiopetik, eta, hartara, haiei are zerbitzu hobea egin dezaten bidea emateko. Ikasle taldetxo batek (ez lau baino gehiago batera) lider auke-ratu horietako baten esanetara jardungo luke, eta liderrak arretaz jasoko lituzke oharretan metodo baten eta bestearen emaitzak, eta bakoitza zer baldintzatan erabili den.

Bigarren eta hirugarren kapituluetan azalduriko lana egin zuten sei emakumeak hiri banatan bizi dira. Gehienek ez dute ezagutzen elkar, ezta entzutez ere. Orain ez dute nahikoa asti pentsatzeko, ikasteko edo beste batzuk beste leku batzuetan zertan ari diren jakiteko. Eguneroko lan zaileko gertakariez jabetzen ematen dute denbora guztia. Horiek be-zain pertsona fin eta saiatuei beren zeregina arintzeak, orain duten lan-karga erdira ekarriz etekina bikoizteak, bidea emango lieke lanbide osoa-rentzat trebetasun eta ezagutza xehearen oinarri sendo bat eraikitzeko. Horrek puntu estrategiko bateraino aberastuko lituzke munduaren gizar-te-baliabideak.

Nabarmenak eta adoregarriak dira kasu-lan gin tzan dagoeneko lortu-takoak. Baldintza gogorretan lortu dira, eta hor jarritako fedeak eta au-sardiak merezi dute, bai, aitortza mota hori, zeinak medikuntzan dagoe-neko oso etekin onak eman baititu. Guztiz onartuta dago, honezkero, © UP

V/EH

U

145

zientzia-ikerkuntzan eta hezkuntzan dohain berezia izatea izan dela on-gizate publikoan aurrera egiteko bide bat, denei mesede egin diena. Gi-zatalde baztertuenentzat ez ezik, gizadi osoarentzat ere gertatuko litza-teke lagungarri halako dohainak izatea gizarte-harremanak aztertzeko eta praktikan egokitzeko.

Esan izan zaigu legeak ez dituela pertsonak aintzat hartzen. Nolanahi ere, poliki-poliki ari gara konturatzen legearen administratzaileek norta-sunarenganako begirunea aintzat hartuta ikasi behar dutela asmo hori in-terpretatzen —auzitegietan ez ezik, legearen asmoa gauzatzen den beste ehunka lekutan ere—. Administratzaile horiek nortasunaren lagungarri eta oztopo diren gauzak aintzat hartzen ez badituzte, norbanakoen arteko desberdintasunak aztertzen eta onartzen ez badituzte —desberdin dena berdin tratatuz, alegia—, legearen asmoa eta legea praktikan betetzeko modua ez datoz bat, eta gauean elkarren ondotik pasatzen diren itsason-tzien antza izaten dute askotan. Gizarte-aurrerapena bultzatzeko modurik onena zera da: aurkikuntzen eta trebakuntza-prozesuen bitartez herrial-deari administratzaile-belaunaldi berri bat ematea —hain zuzen, asmo publikoa norbanakoaren inguruabarretara egokitzeko prestatutako belau-naldi bat—.

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

147

XII

Azken ondorioa

Laburtu dezadan orain, paragrafo batzuetan, aurreko orrialdeetako sarrera gisako deskribapenean jorratutako arloa.

Kasuzko gizarte-lan gin tzaren adibideek erakusten dute bezero horien gizarte-harremanak hobetu daitezkeela eta haien nortasuna gara daite-keela, zuzeneko eta zeharkako informazioak baliatuz eta bezeroen goga-menari zuzen eta zeharka eraginez.

Horrek eskatzen du norbanakoaren berezko izaera eta inguruneak ha-rengan duen eragina ezagutzea. Kasu-langileak bezeroaren gizarte-tes-tuingurua eta testuinguru pertsonala ezagutzea lortzen ez badu, gehie-netan ezin izaten da doikuntza iraunkorrik egin. Kontuan izan beharra dago, haatik, diagnostikoa egiteko prozesuak tratamenduaren prozesue-kin konbinatzen direla eta ez dagoela lerro zehatz bat marrazterik ba-tzuen eta besteen artean.

Gizarte-lan gin tzaren jardunak oso eremu zabala du: hasi zerbitzu apalenetatik —maitekortasuna, pazientzia eta abegikortasun pertsonala gidari direla— eta buka neurri gogorretan —hala nola ingurunea alda-tzea, baliabideak antolatzea (aurrez halakorik izan ez arren), eta aspaldi hautsitako lokarriak berriro lotzea—. Ofizialkeria saihestu behar da. Ka-su-lan gin tzako jokabide arrakastatsuenak adore ematea eta estimulatzea dira, bezeroak plan guztietan ahalik eta gehien parte hartzea behar beste aldiz. Ohartaraztea eta diziplina ezartzea beharrezkoa da batzuetan; be-koz beko zuzenean jardutea, beti da beharrezko. Hurbilpen alderdi-a-nitza da kasu-lan gin tzaren metodo bereizgarrienetako bat; prozesuak biltzea, lotzea eta egokitzea. Baina kasuzko gizarte-langilea ez da bi-tartekari onbera bat. Egia da beste espezialista eta beste elkarte batzuen © UP

V/EH

U

148

artean diharduela, bezeroaren beraren gizataldekoen artean, baina, jen-dea elkartzen duelarik, inola ere ez ditu eskuak garbitzen harreman ho-rien ondorioak direla eta; aitzitik, ardura handia du beste guztiekin ba-tera jardunbide bateratu bat aurkitzeko, lortu nahi duen gizarte-emaitza lortze aldera. Aipaturiko zerbitzu horiek guztiak edo gehienak konbina-tzean datza maila profesionaleko kasuzko gizarte-lan gin tza, ez bat edo bi konbinatzean.

Ezein kasu-langile ez dago behartuta beste inoren filosofia onartzera, baina nolabaiteko filosofiaren bat izan behar du. Filosofia horren oina-rriak iradoki ditugu liburu honetan. Hala ere, oso ondo jabetzen gara las-ter beste batzuk agertuko direla, beharbada funtsezkoagoak. Iradokitako oinarriok, modu informalean berriro adierazteko, honako hauek dira:

1. Gizakiak elkarren mendeko dira. Ideia horri buruz, bada batasun espiritual bat, munta handikoa ideiaren esanahi osoaz hausnartu duten eta horren arabera bizitzen saiatzen direnentzat. MacIver irakasleak dioskunez, «gizartea ondoen antolatuta dago gizarte-kideen nortasuna ondoen sustatzen duenean». Alderantzizkoa ere egia da. Gizartearekiko harreman zuzenen bitartez eta ez bestela osatzen dugu geure nortasuna. Kasuzko gizarte-lan gin tzaren artea ahalik eta gizarte-harremanik onenak aurkitzeko eta bermatzeko artea da.

2. Gizakiak desberdinak dira. Gizarte-programa benetan demokra-tiko batek aukera-berdintasuna sortzen du masa-ekintza zuhurra-ren bitartez, eta, aldi berean, pertsona desberdinentzat gauza des-berdinak egiten dituen administrazio-politika bat eskaintzen du.

3. Gizakiak ez dira animalia mendeko eta etxekotuak. Gizakia beste animaliak ez bezalakoa izate horrek berak eskatzen du hark bere ongizaterako planak egiten eta aurrera eramaten parte hartzea. Norbanakoek beren nahi eta asmoak dituzte, eta ez daude eginak munduan rol pasiboa jokatzeko; hala jokatuta, hondatu egiten dira.

Beharbada, gizartearentzat baliabide bihurtu behar duten gizon eta emakumeek horrexegatik izan behar dute prestakuntza arduratsua bizitza deitzen diogun harreman-sare horretarako. Ezin dira trumilka egin. Per-tsona sozial bat egiteak denbora eta arreta pertsonalizatua eskatzen due-nez, familia da zeregin horretan hasteko ardura duen gizarte-instituzioa, eta familian saiatu ziren gizarte-lan gin tzako lehen doikuntzak. Lantegia da beste leku apropos bat, kasu-lan gin tzaren metodoak aldaketa onuraga-rriak ekar ditzan, nahiz eta lan gin tza hori, han berriki hasi denez, orain-dik ez egon guztiz garatuta. Kasu-lan gin tza beste lanbide zaharrago baten © UP

V/EH

U

149

lagungarri bihurtzen denean —hala nola hiru gizarte-instituzio hauetan: eskolan, erietxean eta auzitegian—, beste inon baino garrantzitsuagoa da profesionalak osorik errotuta egotea beren espezialitatean, beste espezia-lista batzuen lana osatzen saiatu aurretik.

Gizarte-lan gin tza, bere osoan, osatzen duten parteak baino handiagoa da. Parte guztiak daude nortasunaren zerbitzuan, baina modu desberdine-tan. Kasu-lan gin tzak norbanakoen eta gizarte-ingurunearen arteko doi-kuntza hobeak eginez lan egiten du; talde-lan gin tzak, berriz, pertsonekin aurrez aurre baina banan-banan jardun gabe lan egiten du; gizarte-erre-formak, masak hobetuz, propagandaren eta gizarte-legegintzaren bitar-tez; eta gizarte-ikerkuntzak, azkenik, aurkikuntza originalak eginez eta ezagunak diren egitateak berrinterpretatuz eta gizarte-lan gin tzaren beste molde horiek erabil ditzaten jarduten du nortasunaren zerbitzuan. Kasu-langileak molde guztiez jakin behar luke zerbait —zenbat eta gehiago ja-kin guztiez, hainbat hobe—, eta bere zeregin berezira eraman behar luke jakintza hori, aipatu berri ditugun gizarte-lan gin tzaren molde guztiak au-rrera bultzatzeko moduan.

Azkenik, nortasunaren garapena da kasuzko gizarte-lan gin tzaren pro-barik handiena. Aldatu al da bezeroen nortasuna, eta norabide egokian aldatu al da? Nahi jasoago eta hobeen eta gizarte-harreman osasungarria-goen norabidean bideratu dira energia eta ekimena? Galdera horri baietz erantzuteko, ezinbesteko dira nortasunari begirune izatea eta pertsonen-gana, pertsona diren aldetik, giza interes beroarekin hurbiltzea. Baina baiezko erantzunak kasu-langilearen beraren nortasuna ere garatzea da-kar. Zerbitzua elkarrekikoa da, bien nortasuna baita garatzen dena.

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

151

Aurkibidea

Abbott, Edith, 117, 136Adibideak: Sullivan andereñoa eta

Helen Keller, 29-36; hautatzeko prozesua, 36-39; Maria Bielwski, neska zail bat, 39-44; George Fos-ter, zainpeko haur bat, beste etxe ba-tean kokatu zutena, 41-46; Rupert Young eta emaztea, konpontzen ez diren senar-emazteak, 47-51; Clara Vansca eta haren haur zaindu gabeak, 51-55; Winifred Jones, etxea eta haurrak behar bezala gobernatzen ez dituen emakume alargun bat, 55-60; Lucia Alle-gri, ahaideek ulertzen ez dituz-ten zailtasunak dituen emakume bat, 60-62; pelagra-kasuak, 85; familia-uzte kasua, 85-86; taldeen kasu-lan gin tza, 87-89; zerbitzu desegokia, 103-105; irakasle bisi-tarienak, 118-119; kalte-ordainen kasu-lan gin tza, 121-122; solda-ten osagarri gisako diru-laguntza, 135-136; sail publikoei bidalitako txostenak, 136

Adibideak aukeratzeko prozesua, 37-39Adituen aholkua, 34, 36Adler, Felix, 94, 105, 111Administratzaile-belaunaldi berria,

145Administrazio publikoa eta kasu-lan-

gin tza, 136-137Ahaideak, 30; kasu-lan gin tzan parte

hartzea, 32; Rupert Young-enak, 48-51; Clara Vanscarenak, 52, 54, 74; Winifred Jones-enak, 55-58; Lucia Allegrirenak, 61-62; botoi-gile baten familiarenak, 87-88

Aholku ematea, 57Aisia, 42, 54-55, 57, 74-75, 129Alarguna, zenbait seme-alaba zituena,

55-60Allegri, Lucia: historia, 60-62; kasua

(aipamenak), 71, 72, 73, 75, 76, 77, 87

Amerikako Ezkontza Legeak, (oin-oha-rra), 111

Amerikartzea, 76, 96 Arbitrariotasuna alde batera uztea, 43Arduragabekeria, 50©

UPV/

EHU

152

Arnold, Matthew, 117Atonement and Personality, R.C. Mo-

berly, D.D., (oin-oharra), 66Aurrerapen espirituala, 34-35, 55Autokrazia: «gauza bera denentzat»

jokabidean, 91; kasuzko gizarte-lan gin tzak ezin du aurrera egin au-tokrazian, 142-143

Auzitegia: gizarte-ebidentzietan oina-rrituriko erabakia, 44; baldintza-peko askatasunaren agentea eta, 78; haurren eskubideak bertan, 113; baldintzapeko askatasuna ber-tan, 126-127; bertako prozedurak, 126-127; etorkizuneko gizarte-ebi-dentziak bertan, 127

Auzoa: auzo berri bateko aukerak, 54; auzolana, 129; baldintzak, 132

Azken ondorioa, 147-149Azterketa mentala, 45; haren balioa

(oin-oharra), 70; eta gizarte-ebi-dentziak, 56, 70-71

Babes-etxeak,89, 129, 133Babes-funtsen administrazioa, ka-

suzko gizarte-lan gin tzaren ere-mu, 127

Babes pribatuko agentziak: langi-leek haietan duten ordezkaritza, 142-143; politikaren jarraitutasuna haietan, 143

Baldintzapeko askatasuna: Maria Bie-lowski-rentzat, 39-41, 44; hartan behar diren datuak, 78-79; zenba-kien presioa horretan, 126-127; gi-zarte-prestakuntza ona behar har-tan lan egiteko, 133

Baldintzapeko askatasuneko funtzio-narioak, 128

Baldwin, James Mark, 82-83, 104

Basset, a Village Chronicle. S.G. Ta-llentyre, 28

Berdintasuna: ez antzekotasuna, 94; berdintasunaren funtsa, 94

Berezko izaera: eta aurreikuspenak, 103 (oin-oharra); ez da erraza be-reizten, 91

Bezero hitzaren erabilera kasu-lan gin- tzan, 37

Bezeroak bere ongizaterako planak egiten eta aurrera eramaten parte hartzea, 42

Bielowski, Maria: historia, 39-44; ka-sua (aipamenak), 67, 71,72, 73, 74, 75, 76, 77, 78 84, 127

Biografia eta familia-bizitzaren azter-keta, 114-116

Bojer, Johan, 81Bosanquet, Bernard, 101Breckenridge, Sophonisba P., 117Bridgman, Laura, 28, 29, 32Buru-azterketa, 56, 74Laura Bridgman, Dr. Howe’s Famous

Pupil. Maud Howe eta Florence Howe Hall, 28

Broken Homes. Joanna C. Colcord, 96Bronner doktorea, Augusta, 71 (oin-

oharra)Brooks, Phillips, 34Buru-atzeratuak, 49, 73Buru-higienea: industria-langileena,

121

Campbell doktorea, F.J., 100Cannon, Ida M., 125Colcord, Joanna C., 96 137, 138Conklin, Edwin Grant, 92Criminal Justice in Cleveland, Pound

eta Frankfurter, 126Debekua, 138©

UPV/

EHU

153

Definizio-saio bat, kasuko gizarte-lan gin tzarena, 68; definizioaren oinarria, 63-64

Demokrazia: eta norbanakoen arteko aldeak, 93-96; familian, 110,131; kasu-lan gin tza eta, 141-145; egu-neroko biziera bat, 145

Dewey, John, 89 (oin-oharra)Diru-laguntza, asteroko, 57Diziplina, 30-31, 35, 53, 72Doikuntza: norbanakoaren eta gizar-

te-ingurunearen artean beharrezko izango da beti, 68; beharrean, 85

Dutcher, Elizabeth, 73

Edalea (emakumea), 51-55Edalea (gizona), 47-51Egoera fisikoa, 40, 45, 46, 49, 50 53,

57, 59, 74, 88Ekintza Asmoduna: oinarria, 99-106;

errutina eta, 101Ekintza eta jokabideen azterketa, sei

kasutan, 69-77Ekintza zuzena, gogamenetik goga-

menerako, 69, 72-73; zehar-ekin-tza, gizarte-ingurunearen bidezko, 69, 73-77

Elbarriekiko lana, 128Elements of Social Science, The. R.M.

MacIver, 66 (oin-oharra)Eliot, George, 125, 141Elizara joatea, 74Enplegu-bulego publikoak, 122Enplegu-emaileak, 77Enuresia, 41Eragin pertsonala, 72Erietxeko gizarte-lan gin tza, 124-125Erlijio-ikasketak, 34-35 36, 74, 91Errepikatzea, 58, 72, 102Erruki ahulgarriaren eragozpena, 100

Erruki-etxe bateko langilea (aipame-nak), 81

Eskatzaile, kasu-lan gin tzan erabiltzen ez den hitza, 37 (oin-oharra)

Eskean, 51Eskola, lantegia, erietxea, auzitegia,

117-128Eskola-txostenak, 45, 46, 54, 57, 74, 103Eskolak: «Gauza bera denentzat» jo-

kabide publikoa, 117-118; kasu-lan gin tzan, 117-119

Ethical Philosophy of Life, An. Felix Adler, 94

Etxe batean kokatzeko lana, 41, 45-46Etxe libreak hautatzea, 45Etxea, 112-116; etxearen maitasuna,

50; berriro bertan bizitzen jartzea, 53; familia-sena, 53; familia bana-tzea, 56; familiaren bilgune, 59; eta haurrak, 76-77; ez instituzioa bera, 109; era askotako gizarte-langileen bisitak, 109; ordezko gisa proposa-tzen direnak, 110; eta eskola, 118; eta lantegia, 119-120; familiak bir-gaitzea, hondamendien ondotik, 127; bizitzarako prestakuntza gisa, 148. Ikus, halaber, Familia

Etxebizitzen egoera, 77Eugenesia, 93Evolution and Ethics. Thomas Hux-

ley, 82Ezgaiak, 81-82, 110Ezkontza: gaur egungo eztabaidak hari

buruz, 108; haurren eskubideak eta, 110; hari buruzko legeak, 110; haren administrazioa, legeak, 110; hartarako heztea, 111-112

Face of the World, The. Johan Bojer, 126©

UPV/

EHU

154

Familia: familia-bilera, 61-62; norbe-raren aldaera familiari buruzko ez-tabaidetan, 108; espezialistek fami-lia-bizitzako kontuak jakin behar lituzkete, 109; haurren proba, 110; huts egiten duena, 113; industria-an-tolakuntzaren probaleku, 119-120; gaur egungo soziologia-laburpene-tan, 131. Ikus, halaber, Etxea.

Familia abandonatu dutenak, 85, 95-96Familia aizunak, 113Familia haustea, 56Familia-ongizateko elkarteak: hobeto

osatutako txostenak, 39; kasu-lan- gin tzaren adibideak, 48-84 85-86, 87-89, 112; eta etxebizitza, 131; eta tuberkulosi-kanpainak, 131; eta familia uzteari eta familiari lagun-tzarik ez emateari buruzko azter-lanak, 131; eta gizarte-ikerkuntza, 131-132; haur-lanari buruzko kan-painetan, 133; hasierako kasu-lan- gin tza, 141; bertan gertatzen ari denaren erakusgarria, 143

Familien inguruko gizarte-lan gin tzari buruzko bilera, 143

Fathers and Children. Ivan Turge-nev, 112

Follett, M.P., 91-92Foster, George: historia, 44-46; ka-

sua (aipamenak), 67, 73, 74, 75, 109, 113

Garapenaren faseak: kasuzko gizarte-lan gin tzan, 96; medikuntzan, 124; justiziaren administrazioan, 126

Gartxutasunezko ikasgaiak, 53, 54, 74-75

Gizakien arteko mendekotasuna, 81-89 148

Gizarte-agentzien arteko talde-lana, 74-75, 88

Gizarte-diagnosian trebatuta egonik denbora aurreratzen da, 70

Gizarte-erreforma, 129, 131, 132, 133Gizarte-gaixotasunen artatze noraga-

beak, 63Gizarte-harreman bakar batek ez du

guztietarako balio, 73-74; bezeroa-ren bizitzaren gako bat, 84; haren bidezko hurbilpena, 85

Gizarte-ikerkuntza, 130, 131, 132-133, 144-145

Gizarte-ingurunea: 68; gizarte-inguru-nearen baliabide, arrisku eta eragi-nei buruzko datuak, haren bitartezko ikuspegia, kasu-lan gin tzaren ezau-garri, 69 70-72; haren bitartezko zehar-ekin tza ren adibidea, 73-74

Gizarte-lan gin tza eta kasuzko gizarte-lan gin tza, 75

Gizar te- lan g in tzaren moldeak, 129-139

Gizarte-lan gin tzaren moldeen arteko loturak, 129-139

Gizarte-ondarea, 92-93Gizarte-psikologia eta kasuzko gi zar-

te-lan gin tza, 92Gizartea, nortasunaren iturri eta sor-

buru, 82-84Gurasoa: eta haurra, 99, 111; haienga-

nako eginbeharrak, 112

Haldane, J.S., 66 (oin-oharra)Hall, Florence Howe, 28Hamilton, Cicely, 108Harrison, Shelby M., 135Haur-lana: 58, kanpainak, 120, 133-134;

batzordeak, 134Haur zaindu gabeak, 51-55©

UPV/

EHU

155

Haurrak: haienganako maitasunean oi-narritzea, 51, 52, 54; haien eskubi-deak, 110, 112, 113

Haurrak eskolara joateaz arduratzen diren teknikariak, 128

Haurrei ostatu emateko elkarteak: George Foster-ekin egindako lana, 44-46; hasierako kasu-lan gin tza, 141

Haurren ongizatearen inguruko lan- gin tza: hobeto osatutako txostenak, 39; adibideak, 37-46; eta egune-roko bizitza, 108; haur zaindugabe eta zailentzat, 127; haur-lanari bu-ruzko kanpainetan, 134

Hazkunde-askatasuna, auzi garrantzi-tsua kasu-lan gin tzan, 144

Healy doktorea, Wm., 70-71 (oin-oharra)Heath, Arthur George, 102Heredity and Environment. Edwin

Grant Conklin, 92Herentzia versus ingurunea, 92-93Hocking, Wm. Ernest, 84Holbrook, David H., 132Hondamendiak eta birgaitzea, 127Howe, Maud, 28Howe doktorea, Samuel Gridley, 28-29Human Nature and Its Remaking.

Wm. Ernest Hocking, 84Human Psychology. Howard C. Wa-

rren, 66 (oin-oharra)Hutsezintasunik aldarrikatu ez, 43Huxley, Thos., 82

Ikuspegi nazionala duen lanbide-anto-lamendua, 139

Immigrante-familia, 60-62, 111-112Immigrazioa: 76; azkenaldikoa, 98;

eta kasu-lan gin tza, 128Industrian: emakumeen enplegua eta

berdintasuna, 95; baldintzak, 136

Ingurunea: 35, 36, gizartekoa eta fisi-koa, bereizirik, 68; herentzia ver-sus, 93. Ikus, halaber, Ingurunea aldatzea eta Gizarte-ingurunea

Ingurunea aldatzea, 31, 36 44 48, 54, 75-76, 118

Instintuzko erantzunak versus arrazoi-tzeko eta ohitura sortzeko proze-suak, 101

Instituzioen arta, 41, 51, 113Interesa zerbait seriotan jartzeak erra-

diazio-indarra du, 86Introduction to the Science of Socio-

logy. Park eta Burgess, 131Iraganeko historia, 40, 55, 58, 59, 61,

71, 86Irakaskuntza eta kasuzko gizarte-lan-

gin tza, 67, 84, 91Irakasle bisitariak, 118-119, 131-132Irakaslea eta ikaslea, 99Isileko izaera: kasuen txostenena, 38;

gizarte-langilearen eta bezeroaren arteko harremanak, 38

Itsuen eragozpen handiena, 100-101Itsuentzako Perkins Instituzioa, 28,

29, 34Izaera, 65 (oin-oharra)

James, William, 114Jatorriaren aldetiko desberdintasunak

senar-emazteen artean, 50Jatorriaren zentzua, 77, 113Jendetasun irudimentsua, 36Jendetasuna, bi mota, 36; irudimen-

tsua, 42Jones, Winifred: historia, 55-60; kasua

(aipamenak), 72, 74, 76, 77, 102, 109, 113, 130

Jorratutako arloaren laburpena, 147-149©

UPV/

EHU

156

Kasu-lan gin tza intentsiboa, 64, 89, 107, 144

Kasua: egoera adierazteko erabiltzen den hitza, ez pertsona adierazteko, 39

Kasuak eztabaidatzeko bilerak, 86Kasuen txostenak: Howe doktorea-

renak, 28, 29, 38; Sullivan ande-reñoaren gutunak, 29; hautatzea, 37-39; erabiltzea, 38; isilekoak izatea, 38

Kasu-lan gin tza eta demokrazia, 42-45. Ikus Kasuzko gizarte-lan gin tza

Kasu-lan gin tza, pertsonaren aldeko lana, 81-82, 141

Kasu-lan gin tzako prozesuen kritika, tratamendu jarraitu eta intentsi-boan oinarrituta, 64

Kasuzko gizarte-langileen eskari gero eta handiagoa, 143-144

Kasuzko gizarte-lan gin tza: aribidean, 37-62; definizioa, 63-79; inkon-tzientea, 27-28, 30; auzokideei laguntzeko joera gisa, 28; beste zerbitzu profesionalen baten la-gungarri denean, 37,63-64 125, 148-149; ikuspegi gero eta zaba-lagoa, 39, 144; lanbidea, ondo ze-darritu gabe, 63 (oin-oharra); aldi laburrekoak, 63-64, 107; jarraitu eta intentsiboak, 64, 89, 107, 144; irakaskuntza mota bat, 66 67; ha-ren ikuspegi berezia, 67; masa-tra-tamendutik bereizten da, 68; pres-takuntza espezializatu bat?, 69; eguneroko bizitzaren parte diren materialekin dihardu, 70, 108; per-tsonaren aldeko lana, 81-82, 141; filosofia bat izan behar du, 82, 148; eta psikiatria, 84, 91, 125, 128; bat, bi eta hiru dimentsiokoa, 87-89; eta gizarte-psikologia, 89;

haren eremua ez da nortasunarekin ari diren beste lanbide batzuena, 91; eta nortasunaren alderako be-girunea, 97; gaur egun, 107; inten-tsiboak beste izen bat izan dezake gerora, 107-108; aldi labur bate-rakoa, 107; eskoletan, 117-119; lantegietan, 121; erietxeetan, 124-125; auzitegietan, 126; haren jar-dunbide pribatua, 128; eta talde-lana, 130; eta gizarte-erreformak, 130, 134; eta gi zar te-iker kun tza, 131-132; haur-lanari buruzko kan-painetan, 133-134; eta lan-baldin-tzak, 135-136: eta funtzionario pu-blikoak, 136; babes publiko eta pribatukoa, 143

Kasuzko gizarte-lan gin tzaren filoso-fia, 82, 148

Kasuzko lan gin tza lagungarria, beste lanbide baten osagarri dena, 37, 63-64, 125, 148-149

Kausen bila, 59Keller, Helen, 29-36Klubeko lan gin tza, 129Komunitate-baliabideak: 32, 33, 34;

kasu-langileen eginbeharra, hala-korik ez bada, 75; kasu-langileek halakoak erabiltzea, 130

Komunitate-lana, 129Konfiantza izatea, 36, 72Kontrako baldintzak, 102Kropotkin printzea, 82

Laguntza materiala: 103-106; justi-ziaren ordezko gisa, 105; soldaten osagarri gisakoa, 135-136

Lan-etxeak, 41, 45Lana aurkitzea, 122-124Lanbiderako orientabidea, 122, 128©

UPV/

EHU

157

Lane, Franklin K., 120Laneko gaixotasunen legeria, 132-133Laneratze-baliabideak, 77Langabeak, 96, 123-124, 137-138Langileen kalte-ordainen administra-

zioa eta kasu-lan gin tza, 121-122Lankideen laguntza, 88Lantegia: eta etxea, 119-120; kasu-

lan gin tza han, 121, 128Lege-laguntzarako elkarteak, 128Legearen zaintzaileak, 145Letters of William James, The. Se-

meak argitaratuak, 114Life of Pasteur, The. René Vallery-Ra-

dot, 116Lippmann, Walter, 89 (oin-oharra)

MacIver, R.M., 66 (oin-oharra),Macy andrea, ikus SullivanMaila profesionaleko kasu-lan gin tzan

zerrendatutako datu eta ekintza as-koren konbinazioa, 69-70, 79

Mark, Thistleton, 66 (oin-oharra)Marriage and Divorce. Felix Adler,

111Mead, George M., 83Mechanism, Life and Personality.

J.S. Haldane, 66 (oin-oharra)Medikuntza prebentiboa, 124Mendelen legeak eta giza herentzia, 92Meredith, George, 111Meyer doktorea, Adolf, 110Moberly, R.C., D.D., 66 (oin-oharra)Moral and Social Significance of the

Conception of Personality. Arthur George Heath, 102

Motiboa, 104Mutual Aid, a Factor in Evolution.

Kropotkin printzea, 82Myerson doktorea, Abraham, 92

Nahiak akuilatzea, 102; gero eta nahi handiagoak, 103

Neska zail bat, 39-44; Teresa Alle-gri, 61

New State, The. M.P. Follett, 91New York-eko Hezkuntza Publikoaren

Elkartea, 118, 132Norbanakoei aldi labur batez eskaini-

tako zerbitzuak, 63, 107Norbanakoen arteko aldeak, 91-97Norbanakoentzako epe luzeko zerbi-

tzuak, 64, 89, 107, 144Norbanakotasunari eta ezaugarri per-

tsonalei buruzko datuak, 69, 70-71Norbera zabalagoaren teoria, 83Norberaren aldaera familiari buruzko

eztabaidetan, 108Norberaren buruarentzako errespetua

kitzikatzea, 42Nortasuna: Helen Keller-ena, 35; ha-

ren zerbitzua, 36; haren garapena, kasu-lan gin tzaren helburu, 64; gi-zarte-estatusa edo osasuna galtzeak hartan duen eragina, 64-65; haren izaera, 65; eta norbanakoen arteko aldeak, 65; hazi edo atrofiatu egi-ten da, 65; hura neurtzeko gailu-rik ez, 78; ez da zurruna, 83-84; gizartea, haren iturri eta sorburu, haren alderako begirunea, 82-84; kasuzko gizarte-lan gin tzako molde guztiak, haren zerbitzuan, 149

Obedientzia irakastea, 30-31, 35Ofizialismorik eza, 72Ohiturak onbideratzea, 57, 72Oinarrizko printzipioak, berriro adie-

razita, 148Ongintza-erakundeak. Ikus Familia-

ongizateko elkarteak© UP

V/EH

U

158

Ongizate iraunkorra kasu-lan gin tzaren proba gisa, 64, 89

Osasun-arloko gizarte-lan gin tza, 123-125; zenbakien presioa horre-tan, 124-125

Osasuna, ikus Physical ConditionOsler, Sir William, 138Osotasun-zentzua gizarte-lan gin tzan,

129, 141Ostatu-etxeak, 44Our Social Heritage. Graham Wallas,

93, 95Outlines of Historical Jurisprudence.

Sir Paul Vinogradoff, 120

Park. Robert K., 131Parte-hartze maila, 104Pasteur, Louis, 114-115Pazientzia, 72Pearson, Sir Arthur, 100Pedagogia eta nortasuna, 66, 100

(oin-oharra)Pelagra, 85Perkins, Frances, 121Perry, Bliss, 66 (oin-oharra)Platon berdintasunari buruz, 94Pobretzea, 103Politikaren jarraitutasuna, 143Pound, Roscoe, 126Prebentzioa, 132Premian diren ibiltariak, 128Prestakuntza-eskolak, gizarte-lan gin-

tzarako 139Prestaturiko gizarte-langileen beharra,

97, 143Principles of Sociology. E.A. Ross,

111Psikiatria eta kasuzko gizarte-lana, 84,

91, 125, 128Psikiatriako adituak, 71

Psychiatric Family Studies. Abraham Myerson doktorea, 92

Psychology from the Standpoint of a Behaviorist. J.B. Watson 66 (oin-oharra), 101-102

Reid, Thomas, 65Ross, E.A., 111Royce, Josiah, 83

Sainte-Beuve, Charles-Augustin, 129Sarrera, 27-36Senar-emazteek elkarrekin konpondu

ezin,47-51, 111Senar-emazteen arteko zailtasunak,

48-51Sendagileak: eta kasuzko gizarte-lan-

gin tza, 85,91; eta pazienteak, 99; haien jardunbide pribatua, 128

Sifilia, 41, 43Sindikatua, interesgune larria, 86Social and Ethical Interpretations in

Mental Development. James Mark Baldwin, 83

Social Work in Hospitals. Ida M. Can-non, 125 (oin-oharra)

Standard of Life, The. Bernard Bosan-quet, 101

Story of My life, The, Helen Keller, 30Stout, G.F., 101, 104Studies of Good and Evil. Josiah

Royce, 83Study of Poetry. A. Bliss Perry, 66

(oin-oharra)Sullivan, Anne Mansfield (Macy an-

drea), 29-36, 43, 67, 72, 76, 130Suspertzea: suspertzeko eta adore-

tzeko programa, 57, 59, 60, 72: nahiak akuilatzea, 102©

UPV/

EHU

159

Talde-langintza, 129, 130, 149Taldean pentsatzea, 61-62Tallentyre, S.G., 28Teknika: eta irudimen eraikitzailea,

72; versus esloganak, 128; eta oso-tasun-zentzua, 128

Tolesgabetasuna, 35, 43Trebetasun berezi baten dohaina ka-

suzko gizarte-lan gin tzaren ere-muan, 144-145

Truancy and Non-Attendance in the Chicago Schools. Abbott eta Brec-kenridge, 117

Tuberkulosia, 88Turgenev, Ivan, 112

Unfolding of Personality, the, as the Chief Aim of Education. Thistleton Mark, 66 (oin-oharra)

Urte beldurgarri bateko zenbakiak, 47

Vaile, Gertrude, 94Vallery-Radot, René, 116Van Dyke doktorea, Henry, 94Vansca, Clara: historia, 51-55; kasua

(aipamena), 72, 74, 76 77, 109Victory Over Blindness. Sir Arthur

Pearson, 100Vinogradoff, Sir Paul, 120Visiting Teacher in the United States,

The. In A survey by the National Association of Visiting Teachers and Home and School Visitors, 119

Wallas, Graham, 93, 95Warren, Howard C., 66 (oin-oharra)Watson, J.B., 66 (oin-oharra), 103

Young senar-emazteak, historia 47-51; kasua (aipamena), 72, 73, 74, 76, 77, 124 137, 138

Zaintza-etxeak hautatzea, 44-45Zenbait kasu-tratamenduren talde-

izaera, 60, 73-74, 87-89Zenbakien presioa: irakasletza bisi-

tarian, 119; erietxeko gizarte-lan g in tzan , 126-127; fami-lien inguruko gizarte-lan gin tzan, 123,124,131,136-138; baldintza-peko askatasunaren inguruko la-nean, 127; zerbitzu publikoan, 142; kasuzko gizarte-lan gin tzako molde guztietan, 144

Zer gertatzen den jakitea, 43Zerbitzu desegokia, 103-105Zerbitzurik apalenak tratamendurako

bide, 35-36, 50-51, 53, 72Zurruntasunean beti berdin irautea ezi-

nezko, 111

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

HIZTEGIA

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

163

English-Euskara

adjustment doikuntzaassistant case worker gizarte-langile laguntzaile

case committee kasu-batzordecase work kasu-lan gin tzacase work agency kasu-lan gin tzako agentziacase worker kasu-langilecase worker engaged in court service auzitegiko kasu-langilecharge ardurapekocharity organization movement ongintza-mugimenduchild labor haur-lanclient bezero

development garabidedisaster relief hondamendi-laguntzadiscovery aurkikuntzadispensary artategi

employment bureau enplegu-bulegoencouragement adoretzeevidence ebidentzia

family agency, family society familientzako elkartefamily case worker familiaren inguruko kasu-langilefamily welfare society familia-ongizateko elkarteform of social case work kasuzko gizarte-lan gin tzaren moldefree home etxe libre© UP

V/EH

U

164

go-between, middleman bitartekarigroup work talde-lan gin tzaguardian, overseer ikuskatzaile

individuality norbanakotasunintensive social case work kasuzko gizarte-lan gin tza intentsiboinvalided ezindu

judgment irizpen

legislation legegintzalocal overseer of the poor tokiko pobrezia-ikuskatzailelong continued case work iraupen luzeko kasu-lan gin tza

maladjustment desegokitzemind gogamen

pioneer aitzindari possibility ahalbidepower ahalmenprivately supported agency babes pribatuko elkarteprobation officer baldintzapeko askatasunaren agenteprogram of participation parte-hartzezko programaprogram of social advance gizarte-garapenerako programapublic non-support bureau laguntzarik gabekoentzako bulego pu-

blikopurposeful action ekintza asmodun

quality tasun

recipient, receiver hartzailerelief society laguntza-elkarterelief-giving laguntza-emate

school visitor eskola-bisitarisham family familia aizunsocial agency gizarte-agentziasocial case gizarte-kasusocial case work kasuzko gizarte-lan gin tzasocial case worker kasuzko gizarte-langilesocial endeavor gizarte-ahaleginsocial environment gizarte-ingurunesocial handicap gizarte-ezintasunsocial intercourse ingurune-eragin© UP

V/EH

U

165

social psychologist gizarte-psikologosocial reform gizarte-erreformasocial relation gizarte-harremansocial research gizarte-ikerkuntzasocial service gizarte-zerbitzusocial settlement babes-etxesettlement bizigune social treatment gizarte-tratamendusocial work gizarte-lan gin tzasocial worker gizarte-langilesociality gizartekoitasunsociety to protect children (from cruelty) haurrak (ankerkeriatik) babesteko elkarte

teacher irakasle

unnerving pity erruki ahulgarri

visiting teacher irakasle bisitarivisitor bisitarivocational training lanbide-heziketa

© UP

V/EH

U

© UP

V/EH

U

167

Euskara-English

adoretze encouragementahalbide possibilityahalmen poweraitzindari pioneerardurapeko chargeartategi dispensaryaurkikuntza discoveryauzitegiko kasu-langile case worker engaged in court service

babes pribatuko elkarte privately supported agencybabes-etxe social settlementbaldintzapeko askatasunaren agente probation officerbezero clientbisitari visitorbitartekari go-between, middlemanbizigune settlementdesegokitze maladjustmentdoikuntza adjustment

ebidentzia evidenceekintza asmodun purposeful actionenplegu-bulego employment bureauerruki ahulgarri unnerving pityeskola-bisitari school visitoretxe libre free homeezindu invalided

familia aizun sham family© UP

V/EH

U

168

familia-ongizateko elkarte family welfare societyfamiliaren inguruko kasu-langile family case workerfamilientzako elkarte family agency, family society

garabide developmentgizarte-agentzia social agencygizarte-ahalegin social endeavorgizarte-erreforma social reformgizarte-ezintasun social handicapgizarte-garapenerako programa program of social advancegizarte-harreman social relationgizarte-ikerkuntza social researchgizarte-ingurune social environmentgizarte-kasu social casegizartekoitasun socialitygizarte-langile social workergizarte-langile laguntzaile assistant case workergizarte-lan gin tza social workgizarte-psikologo social psychologistgizarte-tratamendu social treatmentgizarte-zerbitzu social servicegogamen mind

hartzaile recipient, receiverhaur-lan child laborhaurrak (ankerkeriatik) babesteko el-

kartesociety to protect children (from cruelty)

hondamendi-laguntza disaster relief

ikuskatzaile guardian, overseeringurune-eragin social intercourseirakasle teacherirakasle bisitari visiting teacheriraupen luzeko kasu-lan gin tza long continued case workirizpen judgment

kasu-batzorde case committeekasu-langile case workerkasu-lan gin tza case workkasu-lan gin tzako agentzia case work agencykasuzko gizarte-langile social case workerkasuzko gizarte-lan gin tza social case workkasuzko gizarte-lan gin tza intentsibo intensive social case workkasuzko gizarte-lan gin tzaren molde form of social case work© UP

V/EH

U

169

laguntza-elkarte relief societylaguntza-emate relief-givinglaguntzarik gabekoentzako bulego pu-

blikopublic non-support bureau

lanbide-heziketa vocational traininglegegintza legislation

norbanakotasun individuality

ongintza-mugimendu charity organization movement

parte-hartzezko programa program of participation

talde-lan gin tza group worktasun qualitytokiko pobrezia-ikuskatzaile local overseer of the poor

© UP

V/EH

U

Mary Ellen Richmond-ek gizarte-langintzaren oinarri zienti�koak ezarri zituen, bai lanbidearenak bai jakintza-arloarenak. Izan ere, gizarte-langintzaren eremuan, jardun profesionalerako eta prestakuntza akademikorako lehen proposamen teoriko-metodologikoak egin zituen.

Mary Richmonden obra aztertu duten egileak bat datoz beraren ekarpenak gaurkotasun handikoak direla baieztatzean. Ideiok XX. mendearen hasieran ezagutarazi bazituen ere, oraindik ere orientabide baliotsuak dira gaur egungo gizarte-langintzaren errealitateari aurre egiteko eta mahai gainean ditugun auziak ebazteko.

© UP

V/EH

U