ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

2

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

AURKIBIDEA

1. SOINUA ETA ISILTASUNA ...............................................2 Soinua eta isiltasuna. ...............................................3 Soinuaren ezaugarriak..............................................3 O benuno..................................................................5 Entzunaldia...............................................................6 Ahotsa eta kantua.....................................................7 Gorputz perkusiozko musika tresnak........................8 Musika tresnen familiak............................................9 Txirula......................................................................10

2. ADIERAZPEN GRAFIKOA................................................12 Musikaren adierazpen grafikoa................................13 Entzunaldia..............................................................15 Giza ahotsak............................................................16 Erritmo-ariketak.......................................................17 Harizko musika-tresnak...........................................18 Txirula......................................................................20

3. GABONAK INGURUAN.....................................................22 Nota-irudiak eta isiluneak........................................23 Luzapen ikurrak.......................................................23 Errepikapen-zeinuak................................................24 Entzunaldia..............................................................25 Orkestra motak........................................................26 Erritmo-ariketak.......................................................27 Haize-metalezko musika tresnak.............................28 Txirula......................................................................29

4. IHAUTERI GIROAN 31 Inauteriak.................................................................32 Entzunaldia..............................................................33 Musika eszenikoa....................................................35 Erritmo ariketa.........................................................36 Batukada..................................................................37 Txirula......................................................................38

5. MUSIKA MOTAK 39 Musika kaligrafia......................................................40 Konpasak.................................................................41 Entzunaldia..............................................................42 Musika motak...........................................................43 Erritmo-ariketak.......................................................44 Haize-zurezko musika tresnak.................................45 Txirula......................................................................47

3

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

6. MUSIKAREN KOLOREA...................................................49 Alterazioak..........................................................50 Akordeak............................................................51 Entzunaldia.........................................................52 Orkestrak............................................................53 Ganbera orkestra...............................................54 Erritmo-ariketa....................................................55 Perkusiozko musika-tresnak..............................56 Txirula.................................................................57

7. GAUR EGUNGO MUSIKA.................................................59 Aireak.................................................................60 Ñabardurak.........................................................60 Entzunaldia.........................................................61 Jazz orkestra......................................................62 Rock orkestra.....................................................63 Erritmo ariketak..................................................64 Musika-tresna elektrofonoak..............................65 Txirula.................................................................66

8. ZINEMAKO MUSIKA.........................................................67 Folklorea.............................................................68 Doinuak eta kantak.............................................69 Entzunaldia.........................................................70 Zinemako notak..................................................71 Musika tresna tradizionalak................................72 Txirula.................................................................74

4

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

5

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

SOINUA ETA ISILTASUNA

Soinua da musikaren materia, eta soinurik eza, isiltasuna. Soinuak eta isiltasunak, biek dute iraupena, baina ba al dago erabateko isiltasunik? Saia zaitezte ikasgelan erabateko isiltasuna lortzen.

Soinua aire bibrazioek gure tinpanora iristean garunean sortzen duten sentipena da. Soinu-uhinen bidez igortzen da, elementu likido, solido eta gaseosoetan zehar. Bere bibrazioak maiztasun erregularrez neur ditzakegulako bereizten ditugu soinua eta zarata.

Zarata murriztea zure esku dago: ikasgelan ez egin garrasirik eta ez eraman aulkiak arrastaka; etxean ez erabili takoirik eta ez ipini musika ozen-ozen; kalean motorrek isilgailua duten ihes-tutuak erabili behar dituzte.

SOINUAREN EZAUGARRIAK

Soinuak oinarrizko 4 ezaugarri ditu: altuera, iraupena, intentsitatea eta tinbrea.

ALTUERA: Soinu baxuak eta altuak bereizteko ezaugarria da. Frekuentziaren edo segundoko bibrazio kopuruaren araberakoa da, hau da, zenbat eta frekuentzia handiagoa, orduan eta altuagoa izango da soinua.

6

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

IRAUPENA:Soinuak denboran duen luzapena da. Soinuak luzeak izan daitezke, gong handi batena adibidez, edo laburrak, kaxa txinatar batena esaterako.

Musika tresna gehienek iraupen ezberdineko soinuak sor ditzakete.

Iraupena neurtzen duen tresna metronomoa da, pultsazio erregularrak eman eta minutuka zenbatzen dituen gailua.

INTENTSITATEA:Soinuaren indarra edo bolumena da. Soinu uhinaren adierazpen grafikoan, ezaugarri hau anplitudeari dagokio. Zenbat eta anplitude handiagoa, orduan eta ozenagoa izango da soinua.

7

Soinu laburra

Soinua baxua (Kontrabaxua): bibrazio gutxi segunduko.

Soinu altua (Piccoloa): bibrazio asko segunduko.

Soinu ozena (danborra): anplitude handia.

Soinu ahula (triangelua): anplitude txikia.

Soinu luzea

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

TINBREA:Pertsonen ahotsak edota musika tresnak bereizteko balio duen soinuaren ezaugarria da. Izan ere, pertsona eta musika tresna bakoitzak bere soinua du, bakoitzak bere tinbrea du.

www.e-sm.net/mseso08soinu-bankoa

8

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

O BENUNO (Nigeriako herri kanta)

Kultura bakoitzak bere abestiak ditu. Hemen Mendebaldeko musika-hizkuntzan transkribatu dugu Afrikako herri kanta bat. Bertan, oihartzuna edo errepikapena deritzon musika moldea ageri da. Bakarlariak berak bakarrik intonatzen ditu konpas batzuk (soloa), gero taldekideek (denak) errepikatuko dituztenak.

OIHARTZUNA: Soinuak oztopo bat aurkitu eta oztopoak soinua jatorrizko lekura itzultzen duenean sortzen den gertakaria.

A CAPELLA: Musika-tresnarik gabe abestea.

9

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

ENTZUNALDIA (CARMINA BURANA)

Izenburua: Oh Fortuna!Obra: Carmina Burana.Konpositorea: Carl Orff (1895-1982).Noiz konposatua: 1937.

CARL ORFF1895an jaio zen Alemanian eta bertan 1982an hil zen. XX. mendeko konposatzaile originala bezala kontsideratzen da.

Soinuen aberastasuna eta orkestrako erritmoak dira nagusi bere obretan. Baita ere, oso nabariak dira soinuen parametroak: intentsitatea, altuera, tinbrea eta iraupena.

CARMINA BURANAKoroak, bakarkako ahotsak, orkestra eta perkusioa nabarmenak dira obra honetan. Erdi Aroko 25 poemetan inspiratua dago. Goliardoak (monjeak) herriz herri abesten zuten. Garai hartan, abesti hauek “Carmina” deitzen ziren. Latinez “canticos” esan nahi du.

Obra honen ezaugarri musikalak, honako hauek dira: Melodia oso espresiboak eta Erdi Aroan

inspiratuak. Intentsitate aldaketa izugarriak. Instrumentu eta ahotsen tinbre originalak. Perkusiozko instrumentuen garrantzia.

10

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

11

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

AHOTSA ETA KANTUA

Kantatzeko gaitasuna gizakiak eta animaliak bereizten dituen ezaugarrietako bat da.

Kantzatzen dugunean musika-soinuak sortzen ditugu, normalean hitzari lotutakoak. Halaber, posible da hitzak erabili gabe ere kantatzea, hau da, soinuak soilik erabilita.

Gizakiaren ahotsa, beraz, tresna eder eta baliotsua dela esan daiteke.

Animalia batzuek, baina, gu bezala kantatzeko ezaugarri batzuk dituzte. Hegaztiak dira, horien artean, kantatzeko ongien prestatuta daudenak. Haien txorrotxioak musika-eredu izan dira hainbat abestietan.

AHOTS-SISTEMA

Ahots-sistema soinua sortzen duten organoek osatzen dute. Hona hemen organo horien funtzionamenduaren azalpen bat:

Birikak: Diafragmak bultza egiten die eta, hala, soinua ateratzeko beharrezkoa den airea ematen die.

Fonazio-aparatua: Aire trakeatik igotzen da eta soinu bihurtzen da ahots-korden artean bibratzen duenean. Ahots-kordak laringean dauden bi lotailu elastiko dira.

Aparatu burrunbaria: Soinua sortzen denean, eraldatu eta hedatu egiten da aparatu burrunbariari esker. Aparatu horretako zati nagusiak mingaina, ahoa eta ezpainak dira.

12

Balea zenbait minutuz kantatzeko gai da.

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

13

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

GORPUTZ PERKUSIOZKO MUSIKA TRESNAK

Gure gorputza soinua egiteko musika-tresna bezala erabili daitekeen baliabidea da. Musika-tresna hauek kantuari eta dantzari laguntzen diete. Gorputzak soinua adierazteko dituen aukerak ugariak badira ere musika-tresna garrantzitsuenak honako hauek dira: kriskitinak, txaloak, izterretako edo belaunetako ukaldiak eta oinkadak edo orpoketak.

14

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

MUSIKA TRESNEN FAMILIAK

Soinua ateratzeko formaren arabera, musika-tresnak zenbait familia handitan sailka daitezke:

Harizko musika-tresnak: Bi punturen artean tenkatutako hari batek edo batzuek bibratzean sortzen da soinua. Gitarra eta biolina dira familia honetako harizko musika-tresnarik ezagunenak.

Haizezko musika-tresnak: Musika-tresna baten barnean dagoen airez betetako zutabe batek bibratzen duenean sortzen da soinua. Gehienetan bi aldeak irekita dituen tutua izaten da: alde batetik interpretatzaileak putz egiten du eta bestetik airea ateratzen da. Gainera, tutuan bertan zulo batzuk ere badaude, eta horiek estaltzean edo desestaltzean, eskalako notak lortzen dira. Txirula, tronpeta, saxofoia eta klarinetea sar ditzakegu familia honetan.

Perkusiozko musika-tresnak: Gainean kolpekatzean edo astintzean ateratzen dute soinua. Marakak, xilofonoa, txindatak eta pandereta sar

ditzakegu familia honetan.

Perkusiozko musika-tresna asko erritmoa markatzeko erabiltzen dira.

Musika-tresna elektrofonoak: Soinua elektronikoki sortzen da eta horrelaxe hedatzen da, hau da, energia elektrikoa erabiliz. Familia hau XX. mendean sortu zen eta, beraz, musika-tresnen familiarik gazteena da. Familia honetan sar daiteke gitarra elektrikoa, herri-musikaren sinbolo dena.

15

www.funjdiaz.net/museo/Joaquin Diaz Fundazioko musika-tresnen museo birtuala

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

16

ITZIO BHI MUSIKA1. MAILA

TXIRULA

KANONA (JOHANN PACHELBEL)

Johann Pachelbel (1685-1750) organo jolea izan zen gazte gaztetatik eta musika-lan ugari –organorako, klabezinerako, koruetarako- eta, batez ere, ganbera musika idatzi zituen.

17

SOINUAREN EZAUGARRIAK

ALTUERA IRAUPENA INTENTSITATEA TINBREA

SOINU BAXUAK ETA ALTUAK

LUZEAK ETA LABURRAK OZENAK ETA AHULAK

MUSIKA TRESNAK

HARIZKOAK(Biolina eta gitarra)

HAIZEZKOAK(Tronpeta eta klarinetea)

PERKUSIOZKOAK(Xilofonoa eta marakak)

ELEKTROFONOAK(Gitarra elektrikoa)

MUSIKAREN ADIERAZPEN GRAFIKOA

Ez dakigu zehatz-mehatz noiz hasi ziren aintzinako gizakiak musika idazten baina greziarrek asmatu zuten musika hitza. Bere jatorria musetan dago; hauek, izaki mitologiko jakintsuak ziren eta gizonen pentsamenduak inspiratzen zituzten.

Guk ezagutzen ditugun noten izenak, berriz, Guido d´Arezzo (995-1050) fraide kantariari zor zaizkio. Bera konturatu zen San Joani eskainitako himno herrikoi batean, ahapaldi bakoitzeko lehen silabek nota desberdin bat zutela eta nota horiek eskala bat osatzen zutela.

PNEUMAK:

Notek pneumetan dute jatorria. Musika-idazkera hori Erdi Aroan erabiltzen zen. Puntuak, makilatxoak eta lerro makotuak jartzen dira musika-piezaren testuaren gainean.

Zeinu horiei esker, abeslariek melodia bakoitza gogora zezaketen.

PENTAGRAMA ETA NOTAK

Altuera jakin bat duen musika-soinuari nota deitzen diogu.

Musika-notazioan, pentagrama izeneko sistema batean nota-irudiak jarriz adierazten dira notak. Sistema horrek bost lerro paralelo eta lau tarte ditu.

KLABEAK:Noten izena aldatu egiten da pentagrama hasieran jartzen den zeinuaren arabera. Zeinu horri klabea deitzen zaio. Guztira zazpi klabe daude, baina arruntenak sol klabea et fa klabea dira.

Sol klabea Fa klabea

LERRO GEHIGARRIAK

Baxuegiak edota altuegiak diren muturreko notek lerro gehigarrien beharra dute.

ENTZUNALDIA

NEGUA.Lau urtaroak. Antonio ·Vivaldi“Negua” Vivaldiren musika-lan ezagunenaren pasarte bat da: biolinerako eta hari orkestarako lau kontzertuz osatuta dago.

Ez dakigu lan hau zehazki noiz idatzi zen, baina Amsterdamen argitaratu ziren 1725ean denak.

GIZONEZKOENAK

TENORPlacido Domingo

BARITONO

Tito Gobbi

BAJO

Feodor Chaliapin

GIZA AHOTSAK

Pubertaroarekin batera, aldaketak gertatzen dira fonazio-organoan, eta, batez ere, mutilei eragiten diete: kiboak ateratzen zaizkie, ahotsik gabe gelditzen direla ematen du, etab.

Ahots zuriak edo haur-ahotsak emakumezkoen ahotsen antzekoak dira.

AHOTS MOTAK

XIX. mendeaz geroztik, giza ahotsak oinarrizko sei ahotsetan sailkatzen dira: hiru gizonezkoenak eta hiru emakumenzkoenak.

EMAKUMEZKOAK

SOPRANOA

Maria Callas

MEZZOSOPRANOA

Cecilia Bartoli

KONTRALTOA

Marian Anderson

ERRITMO-ARIKETAK

Erritmo deitzen diogu nota-irudiak eta isiluneak batzearen emaitzari.Erritmo ariketetan etengabe markatuko dugu pultsua.Pultsua deitzen diogu taupada edo joaldi erregular bati, erlojuaren tik-takaren parekoari.

Hona hemen erritmo-ariketak egiteko zenbait jarraibide:

1.- markatu pultsu bat. Ez dadila oso azkarra izan, ezta oso geldoa ere, eta jo belauna edo nahaia eskuarekin. Kontuan izan zure lagunenak batera joan behar dutela.

I I I I I I I I etab.

2.- Jarri praktikan ikasitakoa oinarrizko ariketa hauekin. Errepikatu bakoitza zenbait aldiz .

HARIZKO MUSIKA-TRESNAKHotsak hari teinkatuen bitartez sortzen dituzte(geroz eta teinkatuago, orduan eta altuagoa). Hari horien dardarak erresonantzia kaxa batek jasotzen ditu eta haien intentsitatea handitzen du.

Harizko musika tresnak izan daitezke:

1. Hari igurtzia : Hariak arku batekin igurtzirik jotzen dira. XVII. Mendearen amaieran sortu ziren eta instrumentugilerik ospetsuena Antoni Stradivarius izan zen. Biolina, biola, biolontxeloa eta kontrabaxua dira. Azken hau jazz orkestetan oso erabilia da.

Biolontxelo jotzaile famatuak

Mistislav Rostropovitch Pau Casals

Biolin jotzaile famatuak

Yehudi Menuhin Pablo Sarasate

2. Hari pultsatua eta ziria : Hatzekin edo ziri batekin (gitarra, arpa...) jotzen dira.

Gitarra: Erdi Aroko bihuelatik eta Greziako eta Erromako Zitaratik dator. XVIII. Mende amaieraz geroztik, gaur ezagutzen dugun sei hariko gitarra erabiltzen da.

Blues, rock eta flamenkoan asko erabiltzen da. Gitarra klasikoa Euskal Herrian oso hedatua dagoen musika-tresna da eta abestiei eta

dantzei egiten die akonpainamendua, fandangoei bereziki.

Arpa: Musika-tresna zaharrenetako bat da.. 1200 k.a ezagutzen zen. Erdi Aroan asko erabiltzen zen. 32 eta 40 soka gutxi gora behera eta 7 pedal izaten ditu

Arpa jotzaile famatua

Nicanor Zabaleta

3. Kolpekatuak : Pianoaren kasua da. Teklatua jotzerakoan, forratuta dauden mailu txiki batzuei eragiten zaie. Atal nagusiak ondokoak dira:

Erresonantzia-kaxa. Taula harmonikoa. Perkusio-mekanismoa. Pedalak. Hariak.

1695ean, Bartolomeo Cristofori italiarrak pianoforte musika-tresna asmatu zuen.

LuthierrakAntzina, musikariek beraiek egiten zituzten beren musika-tresnak. Gutxinaka, artisau espezializatuak agertzen joan ziren eta horiek gero eta soinu perfektuagoak ateratzen zituzten musika-tresnak egiten zituzten. Musika-tresnak egiten dituztenei luthier deitzen zaie.

Ezagunena Antonio Stradivari izan zen. Italiako Cremona hirian jaio zen 1644an eta 92 urte zituela hil zen. Urte horietan guztietan ia mila biolin egin zituen, zein baino zein perfektuagoa, baita hainbat biola eta biolontxelo ere.

TXIRULAPABANAPabana, dantza egiteko sortutako musika, XVI. mendeko gorteko dantza da. Batzuek Espainian sortutakoa dela uste dute, beste batzuek Italiako Padua hiritik eratorritako izena dela. Baliteke, ordea, izen hau dantza motel eta dotore honetako dantzariek izan ohi duten indiolarrek bezelako itxura arranditsuaren ondorio izatea ere.

Herkulesen indarra, XVI. Mendeko anonimoa

HARIZKOAK

HARI IGURTZIA HARI PULTSATUA KOLPEKATUA

BIOLINA KONTRABAJUA

BIOLA BIOLONTXELOA

GITARRA ARPA PIANOA

MUSIKA-TRESNAK

NOTA-IRUDIAK ETA ISILUNEAK

Soinuen iraupena eta etenak zeinu multzo batekin adierazten dira. Zeinu horiek nota-irudiak eta isiluneak dira.

Taula honetan nota-irudi eta isilune arruntenak, horien izenak eta balio erlatiboak agertzen dira. Beltza izango da erreferentzia eta tempo bateko balioa emango diogu.

LUZAPEN IKURRAKLIGATURA

Soinu bereko eta iraupen bereko edo ezberdineko bi nota batzen dituen lerro makotua da. Lortzen den soinuaren iraupena eta bi noten balioen batura berbera izango da.

PUNTUA

Nota-irudi edo isilune baten eskuinaldean jartzen den puntu bat da eta haren iraupena balio erdia luzatzen du.

ERREPIKAPEN-ZEINUAK

Errepikapen-zeinuak partiturako pasarte bat errepikatu egin behar dela adierazteko erabiltzen dira. Hona hemen gehien erabiltzen direnak. Adibideetan, konpas bakoitza zenbakituta ageri da interpretatzaileak jarraitu beharreko bidea hobeto uler dezan.

ERREPIKAPEN-MARRA BIKOITZA

Ikurrak partituraren hasieratik errepikatu behar dugula adierazten du. Aurretiaz aurrekoa bezalako zeinu bat aurkitzen badugu, baina alderantzikatua, puntu horretatik bertatik errepikatu behar da, eta ez hasieratik.

Ibilbidea: 1,2, 3, 4, 5, 6,1, 2, 3, 4, 5, 6

Ibilbidea: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 3, 4, 5, 6

D.C. (DA CAPO) ETA FINERA

D.C. eta Finera adierazlea agertzen denean, partituraren hasieratik hasi behar dugu errepikatzen Fine hitzera arte.

Ibilbidea: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 1, 2, 3, 4

1. ETA 2. ALDIKO LAUKIAK

Lehenengo aldiz, 1 barnean dauden konpasak joko ditugu. Errepikatzean, aldiz, ez ditugu joko eta 2 barneko konpasak joko ditugu.

Ibilbidea: 1, ,2, ,3, ,4, 1, 2, 5, 6

ENTZUNALDIA

ERAKUSKETA BATEKO MARGOLANAK, MODEST MUSSORSGKY

Mussorsgkyk (1839-1881) pianorako egin zuen musika-lan hau hasiera batean, baina Ravel frantziarrak geroago hainbat musika-tresnarako egokitu zuen. Pintura erakusketa batean ikusitako hainbat margolanean oinarritzen da.

Musika-lanaren hasieran tronpetak bakarrik jotzen dute doinu nagusia. Gainerako musika-tresnek akonpainamendua egiten dute eta doinua errepikatzen dute.

ORKESTRA MOTAK

Musika-tresna mota eta kopuruaren arabera, halakoa edo bestelakoa da orkestra. Jotzen duten musika eragatik ere bereizten dira orkestrak. Orkestra taldearen arabera, musika leku desberdinetan interpretatzen da.

Orkestra sinfonikoa eta ganbera orkestra kontzertu aretoetan eta auditorium itxietan entzuten dire eskuarki, egoera akustiko onean. Noizean behin, kanpoan atari zabalean ere jo izan dute.

Jazz orkestrak bereziki mota honetako musikarako erabiltzen diren aretoetan jo ohi dute.

Rock orkestrek , sarritan, areto itxietan jotzen dute eta makrokontzertuak zezen plazetan edo futbol zelaietan egiten dira. Honelakoetan,anplifikagailuen ozentasunari esker hedatzen da soinua.

Bandak egokiak dira prozesioetarako, desfile militarretarako eta atari zabaleko herri jaietarako

Errondailek dantza eta kanta herrikoiak laguntzen dituzte.

ERRITMO-ARIKETAK

ERRITMO OIHARTZUNA

Antzeratu txalo joz irakasleak jotako motiboak, haren oihartzuna izango bazina bezala.

IRAKASLEA IKASLEAK

Oihartzuna soinuak oztopo bat aurkitu eta oztopoak soinua jatorrizko lekura itzultzen duenean sortzen den gertakaria da.

HAIZE-METALEZKO MUSIKA TRESNAK

Familia honetako musika-tresna nagusiak hauek dira, altuenetik baxuenera sailkatuta: tronpeta, tronpa, tronboia eta tuba.

Tronpeta: musika-tresna zaharrenetarikoa da eta greziarrek, erromatarrek, egiptoarrek eta arabiarrek ezagutzen zuten. Haize-metalezko musika-tresna altuena daMusikagile askok erabili dute tronpeta batez ere jazzean eta, oro har, XX. mendeko musikan.

Tronpa ere oso musika-tresna zaharra da. Greziarrek animalien adarrez egiten zituzten.Baita zurez, bustinez edo kristalez ere egiten ziren. Bere forma biribila da. Bere soinua, famili hontakoen artean, leunena eta goxoena da.

Tronboia: zaharrena erromatarren garaikoa da. Gaur egun ezagutzen duguna Frantzian, XVI. mendean sortu zen. Barra irristagailu bat da, atzera eta aurrera mugitzen dena. Barra honek zazpi kokagune desberdin har ditzake: kokagune bakoitzari nota multzo bat dagokio.

Tuba: haize-metalezko musika-tresna baxuena da eta baita orkestrako baxuenetakoa ere. Oso gutxitan erabiltzen da musika-tresna bakarlari bezala. Saxofoiaren asmatzaileak, Adolphe Saxek, egin zuen 1835 urte inguruan.

Tronpeta jole famatuak:

Louis Amstrong Miles Davis

TXIRULAXVIII. mendeaz geroztik, bilantzikoa Eguberriari lotuta dago.Bilantziko izeneko musika moldea musika-konposizio poetikoa da

Austriako gabon kanta hau ezagunetarikoa da mundu osoan.

HAIZE-METALEZKO MUSIKA-TRESNAK

TRONPETA TRONPA TUBA TRONBOIA

INAUTERIAK

Inauteriak mozorroei loturiko festak dira eta kristau kultura oso sustraiturik daude. Greziarren eta erromatarren antzinako ospakizunetan dute jatorria. Garizumaren aurretik ospatzen dira.

Inauterietako abestiak, dantzak eta musika-tresnak bizitzako zikloaren parte dira eta herrialde bakoitzak bereak ditu. Dantza, esaterako, Euskal Herriko inauteri askotako elementu nagusia da.

Baita musikagile garrantzitsuen musikalan handien inspirazio izan dira, eta zenbait zarzuela eta opera egilek urte sasoi honetan kokatu izan dituzte euren lanak.

Murga delakoa,XX. mendearen hasieran oso hedatua egon zen bat-bateko musika taldea zen.

PANTOMINALAS GOLONDRINAS, JOSE MARIA USANDIZAGA

Zarzuela antzerki genero bokala da. Elkarrizketa eta kantua tartekatzen ditu; musika, berriz, dantza eta abesti herrikoietan oinarritzen da.

Musikagile garrantzitsu askok inauterietako jai giroan oinarritu dituzte musika-lanak eta urtaro honetarako egin dituzte

ENTZUNALDIA

MOLDAVA- Bedrich SmetanaMusika-lan hau Nire aberria izenburuko poema sinfonikoa da. Poema sinfonikoa musika deskribatzailea da.

Diaporama ikus-entzunezko teknika bat da. Teknika honetan soinu grabatua edo zuzenezko soinua irudi finko bati laguntzeko erabiltzen da.

MUSIKA ESZENIKOA

Antzerkia, balleta, opera,... arte eszenikoen zenbait adibide dira.

Adierazpen artistiko horietan, musika osagai garrantzitsuetako bat da. Musikarik gabe, ez genuke balletik, operarik eta bestelako ikuskizunik izango.

Edozein arte eszeniko motari laguntzen dion musikari musika eszenikoa deitzen zaio

ARTE NAHASKETA BAT Hainbat ikuskizunetan antzerkia, musika eta dantza uztartzen dira. Hauek dira genera ezagunenak:

Balleta: argumentua duen ikuskizuna da eta musika eta dantza uztartzen ditu. XVI. Mendeko Frantziako gorteetan sortu zen. Hasiera batean, balleteko emanaldiak oturuntzetan egiten ziren. Gaur egun, aldiz, antzoki handietan egiten dira. Ballet ezagunenetako bat Txaikovski musikagile errusiarraren Bektxargen aintzira da.

Opera: Italian sortu zen eta musika landuko genero ospetsuena da. Funtsean, elkarrizketa mintzaturik ez duen antzerki obra bat da, pertsonaiek kantatu egiten baituta. Opera-antzezpen handiek ehunka artista mugiarazten dituzte: musikariak, abeslariak, koreografoak, etab. Giuseppe Verdi italiarra, La Traviata eta beste hainbat operaren egilea, opera-konpositorerik ezagunenetakoa da.

ERRITMO ARIKETABATUKADA BAT INTERPRETATZEN

Batukada Brasilgo inprobisazio tipikoa da. Perkusiozko musika-tresnak erabiltzen dira.Praktikatu batukada hau jarraibide hauek kontuan hartuz.

1. irakasleak esaten dizun musika-tresna erabili

Panderoa klabeak kaxa bongoak zintzarria guiroaTxinatarra

2. irakasleak edo batukadako zuzendariak kontrakoa esan arte, oinarria jo.

3. irakasleak esaten duenean, hasi interpretatzen, doinu bakarrean, dagokizun erritmoa. Errepikatu irakasleak zerbait esan arte. Erritmo bakoitzaren ostean, oinarrira bueltatu berriz ere.

BATUKADABatukadak perkusiozko musika-tresnak ditu eta hauek ostinato erritmikoak egiten dituzte dantzari laguntzeko. Hemen dituzu batzuk:

Reko-rekoa edo guiroa: musika-tresna hau egiteko gai desberdinak erabil daitezke: poteak, kalabazak, kanaberak.... gainalde artekaduna izaten du beti, makila batez igurtziz soinua ateratzen duena

Agogoa; metalezko txilin bikoitza, metalezko tutu batez loturiko garaiera ezberdineko bi zintzarriz osatua. Makilatxo batez kolpekatzen da kanpotik.

Kabasa: hasiera batean koko-oskol bat izaten zen, zeinak gainean perla sorta bat zuen; gaur egun barrutik hustutako kalabaza bat izaten da, hazi lehorren sare batez bildua. Musika tresna esku-aurrean kolpekatzen edo mugitzean sortzen da soinua.

Kuika: igurzten den danborra da eta muturretako batean larru tenkatua duen metalezko ontzi zilindriko batez dago egina.

Kongak: Afrikako oin-danborraren antzera, behealdea irekia duten bi kaxa zilindriko dira. Baten soinua baxua da, bestearena altuagoa. Hatzez jotzean ateratzen dute soinua.

Txokaloa: metalezko edo banbuzko tutu bat da, bi muturretatik itxia eta harritxoez edo metalezko beste gauza batzuez betea

TXIRULA

DORTOKAK

Animalien inauteria, Camille Saint-SaënsMusika-lan hau 1886ko astearte inautean estreinatu zen eta bertan, orkestrak hainbat animalia imitatzen ditu era dibertigarrian: lehoia, txoriak, kukua, arrainak, kanguruak, etab. Orain entzungo duzun pasartean, Offenbach musikagilearen musika-lan ezagunaz trufatzen da, “Kankan”az; bertan, neska dantzariek arintasun handiz altxatzen dituzte zangoak. Saint-Saënsek, hemen, dortokak jartzen ditu doinu berberarekin dantzan.

MUSIKA KALIGRAFIA

NOTA IRUDI BATEN ZATIAK

Nota-irudiek hiru zati ditu: burua, plika eta kortxetea. Dakigun bezala, beltzak eta txuriak ez dute kortxeterik. Biribilak, baina, burua soilik dauka.

PLIKAK: GORA EDO BEHERA BEGIRA

Si notak gora edo behera begira izan dezake plika pentagramaren erdian dagoelako. Nota baxuenak gora begira izan behar dute plika, eta altuenek, berriz, behera begira.

BURUA ETA KORTXETEA JARTZEKO MODUA

Plika gora begira dagoenean, buruaren eskuinaldean jartzen da. Behera begira dagoenean, berriz, ezkerraldean. Kortxetea plikaren eskuinaldean jartzen da beti.

PLIKAREN LUZERA ETA NOTEN BANAKETA

Plikaren luzerak pentagramaren altuera baino zertxobait txikiagoa izan behar du, ez luzeagoa, ez laburragoa. Era berean, konpaseko noten banaketa horizontalak proportzionatua izan behar du.

plika

burua

kortxetea

KONPASAK

Konpas deitzen diogu denboraren banaketari. Zati berdinetan banatzen da denbora.

Konpasak pentagrama zeharkatzen duen lerro bertikal baten bidez banatzen dira. Lerro horiei konpas-marra deitzen zaie.

KONPASEN ADIERAZPENAKonpasak zatiki baten bidez adierazten dira. Zenbakitzaileak pultsuak edota zatiak adierazten ditu eta izendatzaileak, berriz, taula honen arabera zati bakoitza hartzen duen nota-irudia:

1= 2= 4=

8= 16=

KONPAS ARRUNTENAKHauek dira gehien erabiltzen diren konpasak: 2/4 (bi lauko), ¾ (hiru lauko) eta 4/4 (lau lauko)

KONPASA ADIERAZTEKO BESTE ERA BATZUK Izendatzailea ordezkatzen duen nota-irudiaz ordezkatuz ere adieraz ditzakegu konpasak. Gainera, 4/4 konpasa beste era batera ere adieraz daiteke:

ENTZUNALDIABOLEROA

Obra: BoleroaKonpositorea: Maurice Ravel

Ziburun, 1875eko martxoaren 7an jaio zen eta - Parisen, 1937ko abenduaren 28an hil zen . Musikagile eta piano jolea zen.Konpositore oparoa izan zen, "Boléro" izanda bere lanik ezagunena mundu osoan.Gaztea zela, 1893an, Erik Satie ezagutu zuen, baita haren musikaren eragina ere.

Boleroa

Ida Rubinstein dantzariak 1927an ballet bat egitea enkargatu zion. Hortarako , Andaluziako aintzinako dantza bat hartu zuen: boleroa

1928ko azaroaren 22an estreinatu zen. Arrakasta izugarria izan zuen hasiera hasieratik

1928ko urrian, Oxfordeko Unibertsitateko eta musikako “honoris causa” eman zioten

MUSIKA MOTAK

HERRIKOIA EDO FOLKLORIKOA: Ahoz helarazten da belauniz belaunaldi eta herrian du bere jatorria. XX. mendean zehar, folklorezale ugari partituretan idazten aritu da musika-lan hauek gordetzeko. Musika mota hau grabazioetan eta herri jaietan entzun dezakegu.

LANDUA:Herrikoia baino musika ondu eta korapilatsuagoa da. Hizkuntza musikalari esker mendeetan zehar gorde ahal izan da. Mende batzuk lehenago etxeetako eta jauregietako aretoetan entzuten zen, eta gaur egun kontzertu aretoetan; egungo musikagileek euren musika-lanak ere bertan estreinatzen dituzte.

POPULAR MODERNOA:XX. mendearen bigarren erdialdeko pop eta rock estilo desberdinak dira .

ERLIJIOSOA: Kultura eta mota guztietako musikagileek Jainkoaren gorespenerako eta gurtzarako idatzitakoa.

ERRITMO-ARIKETAK

Asmatu 2/4 konpasean idatzitako 16 konpaseko erritmo-segida bat eta idatzi koadernoan. Nahi duzun bezala elkar ditzakezu zortzi modulu hauek.

Begiratu adi adibide honetan aurkezten dizugun segidari. Konpas gainean agertzen diren zenbakiek aukeratutako moduluei egiten diete erreferentzia.

Azkenik, interpretatu zeure lagunekin batera asmatu berri duzun pieza. Txaloka edo ikasgelan dituzuen musika-tresnekin egin dezakezu.

Xilofonoakaxa txinatarra panderoa

HAIZEZKO MUSIKA TRESNAK Tutu batean putz egiterakoan haizeak eragindako dardarengatik sortzen da hotsa. Zuloak itxiz edo irekiz sortzen dira soinu desberdinak.

Bi eratakoak daude: zurezkoak eta metalezkoak.

ZUREZKOAKSoinu gozoa ateratzen dute eta, hasiera batean, zurarekin egiten zituzten.

Txirula:Aintzinako gizonak kainaberari putz egitean asmatutako musika-tresna da. Hainbat txirula mota dago: pan txirula, txirula mokoduna, zehar txirula, ...

Pan txirula mokoduna zehar txirula

Saxofoia:Kobrez edo letoiz eginiko metalezko musika-tresna da eta mihi bakarreko tutu jotzailea du. Adolphe Sxek asmatu zuen 1846an. XIX. Mendearen amaieran orkestran sartu zen eta jazz taldeetan ohiko musika-tresna da.

Pedro Iturralde

Oboea:Hirurogei zentimetroko luzera du. Amaieran zabalgune txiki bat dituen tutu konikoan finkatutako kanaberazko mihi bikoitz batetik soinua ateratzen duen musika-tresna. Soinu altu eta bikaina egiten du.

Klarinetea: Giltzez hornitutako tutu zilindriko batez eta kanaberazko mihi bakarrez osaturiko musika-tresna. Johann Christoph Denner-rek asmatu zuen 1690ean. Soinu ezti eta altua duen musika-tresna da.

Fagota:Mihi bikoitza eta tamaina murrizteko erditik tolestutako tutu konikoa duen musika-tresna. Soinu baxu eta sakonak egiten ditu.

Kontrafagota: Fagotaren antzekoa da, baina bere soinua zortzidun bat baxuagoa

.

HAIZE-ZUREZKO MUSIKA-TRESNAK

TXIRULA SAXOFOIAOBOEA KLARINETEA FAGOTA KONTRAFAGOTA

TXIRULA

Maurice Ravelen BOLEROA

MUSIKA-MOTAK

HERRIKOIA EDO FOLKLORIKOA LANDUA

POPULAR MODERNOA ERLIJIOSOA

ALTERAZIOAK

Alterazioak nota baten garaiera aldatzen duten ikurrak dira.

Era honetan idazten dira:

Sostenitua bemola bekuadroaTonu erdi igotzen du Tonu erdi jaisten du Aurrekoen eragina ezeztatzen du

Bi motatakoak izan daitezke alterazioak:

Berezko alterazioak: konpasaren eta klabearen ondoan ipintzen dira. Musika-laneko izen bereko nota guztiei eragiten diete, aurretik bekoadroa dutenei izan ezik.

Akzidentalak: notaren aurrean idazten dira. Konpaseko izen bereko notei eragiten diete.

BITARTEAKBitarte deitzen zaio bi notaren arteko distantziari

BITARTEEN SAILKAPENABitarteak alderdi hauen arabera sailkatzen dira:

Noten norabidearen arabera

Noten soinuaren arabera

Barnean hartzen dituen nota kopuruaren arabera

TONUAK ETA TONUERDIAKBitarteak tonuak eta tonuerdiak erabiliz neurtzen dira. Gure musika-sisteman, tonuerdia bi noteren artean egon daitekeen distantziarik txikiena da.

DO – RE – MI – FA – SOL – LA – SI - DO

Tonuerdi tonuerdi

AKORDEAKAkordeak hainbat hotsen aldi bereko joaldia da.Bata bestearen gainean eraikitako bitarte hirudunak dituzten soinuak gehituz sortzen dira.

Akorde kontsonanteak bitarte kontsonantez osaturikoak dira. Akorde hauek entzuteak sentsazio atsegin eta atseden sentsazioa sortzen du

Akorde disonanteak bitarte disonantez osaturikoak dira. Akorde hauek entzuteak ez du atseden sentsazioa sortzen.

ENTZUNALDIA

GAUEKO SERENATA LABURRA

OBRA: Gaueko Serenata LaburraKONPOSITOREA: Wolfgang amadeus Mozart (1756-1791)

Jenio txikia:

Oraindik haurra zela, Wolfgang Amadeus Mozart musikariak, Europa osoko errege eta enperadoreak aho zabalik utzi zituen. Hamabi urte zituela, maisu bikaintzat hartzen zuten guztiek, kontzertuak, sinfoniak eta operak konposatzeko gai baitzen. Mozartek inork ez bezalako talentua zuen musikarako, baita ikasteko gaitasun izugarria eta lan egiteko kontzentrazio harrigarria ere.

Bere aita Leopold Mozart ere musikagilea eta biolinista handia izan zen. Hala ere, lan gehiena bere bi seme-alabak prestatzen egin zuen: Marianne (Nannerl izenarekin ezagunagoa) eta Wolfgang. Bere arreba musikagile lanetan eta pianoa jotzen nabarmendu zen, baina ezkondu bezain laster alboratu zuen musika.

Diotenez 13 urterekin erromara joan eta, Batikanoan behin bakarrik entzun ondoren, Allegriren MiserereaK ikasi zuen. Ondoren, etxera itzuli eta buruz idatzi zuen.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------Serenatak abestutako edo musika tresnaz jotako piezak dira eta gau-festetan interpretatzen ziren aire zabalean.

Gaueko serenata laburra hamar bat musikarik osatutako harizko talde batek jotzeko idatzitako sonata bat da.

Sonata deitzen zaie musika-tresna bat edo gehiagorako konposatuta dauden obrei.

ORKESTRAK

ORKESTRA SINFONIKOAOrkestra sinfoniko modernoa ehun musikari baino gehiago izan ditzakeen musika-egitura izugarria da. Guztiek batera tresna ikaragarria osatzen dute: musika egiteko makina perfektua.

Kide kopurua: orkestra sinfonikorik handienetan, 70 baino gehiago izan daitezke musikariak, lau atal nagusitan banaturik: haria, zurezko haizea, metalezko haizea eta perkusioa.

Kokapena: harizko musika-tresnak(ez dute haizezkoek eta perkusiozkoek bezain ozen jotzen) zuzendariarengandik hurbil egoten dira. Atzean zurezko haizezko musika-tresnak (txirulak, klarineteak, fagotak...) egoten dira, eta ondoren, metalezkoak (tronpak, tronpetak...). perkusiozkoak, indartsuagoak, atzean jartzen dira, zuzendariarengandik urrun.

Errepertorioa: sinfoniak eta kontzertuak izaten dira. Sinfonietan (15 eta 30 minutu artean irauten dute) musika-tresna guztiek berdin hartzen dute parte. Kontzertuetan, aldiz, musika-tresna bakarlari bat egoten da eta besteek haren mendean jotzen dute.

Zuzendaria eta kontzertinoa: zuzendaria orkesta guztia zuzentzen duen pertsona da. Haren atzetik, biolin bakarlaria edo lehen biolina da garrantzitsuena. Zuzendariaren ezkerraldean egoten da eta tonua ematen du kontzertua hasi aurretik.

GANBERA ORKESTRA

Ganbera musikak gela edo ganbera txikietan jotzen delako hartzen du izen hori.XVIII. mendean orkestra modernoa sortu aurretik, sonatak arku musika-tresnes jotzeko musika adierazten zuen, tokatak teklatuzko musika-tresnez jo beharreko musika eta kantatak giza ahotsez abestu beharreko musika

Interprete mota eta kopuruaren arabera musika forma desberdinak izan ditzakegu:

Sonata, musika-lana musika-tresna bakar baterako edo talde txiki baterako (duoa,trioa) idazten denean.

Kuartetoa, kintetoa, sestetoa, etab., lau, bost edo sei musika-tresnako ganbera talde baterako denean.

Sinfonia, orkestra bat denean. Kontzertua, orkestra bat denean, baina bakarlariarekin.

ORKESTRAKO ZUZENDARI HAUNDI BATZUK

Herbert Von Karajan Leonard Bernstein Zubin Mehta

ERRITMO-ARIKETA

Ikasi kodeak eta praktikatu erritmo-motibo hauekin, mahai gainean edo izter gainean kolpetxoak joz eta aldi berean adierazten den silaba ahoskatuz. Errepikatu behin eta berriz hauetako bakoitza.

Ariketa luzeagoa izan dadin, jarri bata bestearen atzetik nahi duzun ordenan, adibide hauetan azaltzen den bezala.

PERKUSIOZKO MUSIKA-TRESNAKHotsa sortzen da kolpatzen direnean, baketa batzuekin, zotzekin, mailuekin... Beste batzuek elkarren artean jotzerakoan sortzen dute hotsa, esaterako, txindatak, krotaloak...

Bi taldetan sailka ditzakegu: Hots zehazgabeak : afinatu gabeko hotsak sortzen dituzte, adibidez,

danborra, kriskitinak, marakak, eta abar.Akonpainamendu erritmikoak egiteko erabiltzen dira. Folk, pop eta rock taldeetan ematen dute bere mailarik gorena.

Kriskitinak triangelua klabeak kaxa krotaloakpanderoa

txinatarra

Hots zehaztudunak: afinatutako hotsak sortzen dituzte, adibidez, xilofonoa, metalofonoa, marinba, bongoak, tinbalak...

Xilofonoametalofonoa marinba bongoak tinbalak

TXIRULA

HOTS ZEHAZGABEAK

KRISKITINAK TRIANGELUA

KAXA TXINATARRA KLABEAK KROTALOAK PANDEROA

PERKUSIOZKO MUSIKA-TRESNAK

HOTS ZEHAZTUDUNAK

XILOFONOA METALOFONOA MARIMBA BONGOAK TINBALAK

AIREAK

Musika-lan bat jotzean, aireek konpasaren abiadura, edo tempoa, eta noten balio bakoitzaren iraupena adierazten dituzte. Italierazko hitzen bidez adierazi ohi dira eta metronomoan seinalatuta daude.

ÑABARDURAKSoinuaren intentsitatea ñabardura izeneko termino eta ikur batzuen bitartez adierazten da.

INTENTSITATE UNIFORMEA

Pianissimo pp Oso leunPiano p LeunMezzopiano mp Erdi leunMezzoforte mf Erdi ozenForte f Ozenfortissimo ff Oso ozen

INTENTSITATE GRADUALA

Crescendo (cresc.)

Diminuendo (dim.)

Decrescendo (decrec.)(intentsitatea txikiagotzen du)

Largo Oso motelAdagio MotelAndante ModeratuaAllegro ArinaPresto Oso arinaVivace Bizia

ENTZUNALDIA

WRITE ME ONE SWEET LETTER

INTERPRETATZAILEAK: Donna Hightower eta Pedro IturraldeEGILEAK. J. Liggins eta J. Intveld

Espainiar kutsua duen jazza

1960ko hamarkadan, Espainiako jazzeko lehenengo izarrak agertu ziren: Pedro Iturralde saxofoi-jotzaile eta Tete Montoliú pianista. Biek egindako musika erreferentzia izan da ondoko belaunaldietako musikarientzat. Pedro Iturralde nafarra flamenkoaren eta jazzaren arteko nahasketako giltzarritzat har daiteke.

Donna Hightower-ek Europan zehar bidaiatzen eman du bizitzaren zati handi bat. Espainian bizi izan zen batez ere, eta askotan aritu zen bertan Iturralde eta Montoliúrekin batera. Abesti honetan, iparramerikar abeslariak scat teknika erabiltzen du saxofoiarekin elkarrizketa alaia izateko.

Scat teknika jazza abesteko era bat da eta zentzurik gabeko soinuak erabiltzen dira abestiko testuaren ordez. Horrela, abeslariak inprobisatu egiten du musika-tresna bakarlariak antzeratuz. Ahots-estilo hori Louis Armstrongek asmatu zuela esaten da

ENTZUNALDIAREN GIDA

Hasieran, abeslariak abestia interpretatzen du. Bi aldiz errepikatzen da (A1 eta A2) testu ezberdina erabilita. Abestiak 4/4 12 konpas ditu.

Abestiaren ondoren, abeslaria inprobisatzen hasten da, scat teknika erabiliz.

JAZZ ORKESTRA

Garaiaren arabera, jazz orkestrak musika-tresna multzo desberdinak izaten ditu baina, oro har, klarinetea, saxofoia, tronpeta, tronboia, tuba, kontabaxua, bateria, pianoa eta, hala dagokionean, gizonezko edo emakumezko abeslaria izan ohi ditu.

Jazza XX. mendearen hasieran, New Orleanseko kafetegietan sortutako musika mota herrikoia da. Plantazioetan lan egiten zuten etorkin afrikarren kantuetan –spiritual songs- du bere jatorria.

Jazza bat-bateko musika da, inprobisazioan oinarritzen baita. Beraz, interpretazio bakoitza bakarra del esan daiteke, pieza bat ez baita sekula aurreko interpretazioan bezala interpretatuko. Bat-batekotasuna musika mota honen ezaugarririk garrantzitsuena da.

Take five, Paul Desmondena

ROCK ORKESTRA

Rock and rolla zurien countryak eta beltzen rhythm and bluesak izandako bilakaeratik sortu zen. Denbora laburrean unibertsal bihurtu zen. Clevelandeko dis jockey bat, Alan Freed, izan zen bere musikari rock and roll izena ematen lehena, izenburu horixe ipini baitzion New York hiriko bere lehen irratsaioari.

Rock and roll izeneko lehen kanta, aldiz, Rock around the clock izan zen. Kanta hau Bill Haleyk grabatu zuen The Comets taldearekin 1954an.

Alan Freed Bill Haley

Rock around the clock, Bill Haley

Rock sinfonikoa musika klasikoa eta pop musika elkartzen dituen musika-estiloa da.

Suzko orgak, Vangelis

ERRITMO ARIKETAK

GORPUTZ-PARTITURA BAT INTERPRETATZEA

Begiratu arretaz kodeei eta interpretatu gorputz-partitura hau. Haso oso astiro eta praktikatu zatika, , partitura osoa jo aurretik. Trebatu zarela uste duzunean, saiatu gero eta azkarrago egiten.

MUSIKA-TRESNA ELEKTROFONOAK

Haizezko edo harizko edozein musika tresnak izan dezake ordezko elektroniko bat. Bi talde daude:

Elektromekanikoak: izenak dioen bezala, elektronikaz baliatzen dira, baina hotsa barneko mekanismo batek sortzen du

Elektronikoak: tinbre berri bat sortzen dute elektronikaren bidez. Haietara gitarra bat, teklatu bat, eta abar aplika daiteke.

Eric Clapton

TXIRULAThe Beatles Liverpool-eko pop eta rock talde bat zen. Lorpen artistiko, arrakasta komertzial erraldoi, eta pop-musikan eragin paregabea zirela eta, musika garaikideko historiako maila altuenetakoan kokatu ziren.

John Lennon, Paul McCartney, George Harrison eta Ringo Starr kideak izanda, kantak Estatu Batuetako zein Erresuma Batuko salduenetako zerrendetan behin eta berriro sartzen zituzten.

FOLKLOREA

Folklore ingelesetik datorren hitza da, antzinako “folk” eta “lore” hitzak elkartuz herri jakintza modura ulertu ohi dena.

Musika tradizionala ahoz aho hedatzen eta helburu praktiko batekin erabiltzen da ospakizun (ezteiak, jaiotzak, hiletak, etab.) edo ohitura (solstizioa, uzta bilketa, etab) jakin batzuetan

Euskal folklorea hainbat kantutegietan bildu eta aztertu dute euskal musikariek, besteak beste: Juan Ignacio Iztuetak, Jose Manterolak, Resurrecciñon María Azkuek eta Aita Donostia.

Aita Donostia Resurrección Mª Azkue Jose Manterola

Musika folklorikoa, bokala zein nahiz instrumentala, dantzatzeko izaten da hein batean

DOINUAK ETA KANTAK

Doinua garaiera desberdineko soinuen segida da, erritmoz alaitua eta irizpide estetikoen arabera antolatua. Erritmoa eta doinua bana ezinak dira. Doinu batzuk soinu edo ahots bakarrean interpretatzen dira, den-denek nota berberak intonatuz, edo hainbat ahotsetan, doinu desberdinak abestuz.

Abestiak, doinua eta erritmoa hitz batzuei lotuta dituzten musika moldeak dira

Abesti tradizionalaren genero nagusiak bizi-aroekin loturik egon ohi dira: eguberriak, inauteriak, haurtzaroko abestiak, etab.

LIEDa hitz alemaniarra, abestia esan nahi duena. Ahozkoa edo instrumentala izan daiteke. Hiru esaldi musikalez osatuta dago, horietako bat errepikatzen delarik.Era honetan antolatzen da:

edo

A´ jartzen da aldaketa txikiren bat badu.

A B A A´

ENTZUNALDIA

STAR WARS

Soinu banda film baten musika eta soinua da.

John Williams da filmetako soinu-banden musikagile ospetsuena eta baita kalitatea eta ospea bateratzen hobekien jakin duena ere. Steven Spielbergek gustukoen duen musikagilea ere bada, izan ere, Marrazoa, E.T., Indiana Jones eta Parke Jurasikoa filmen soinu-bandak sortu zituen, besteak beste. Baita ere, Superman, Kolosoa sutan eta Drakula-ren soinu-bandak konposatu zituen.

ZINEMAKO NOTAK

Filmetan musika klasikoa ere erabiltzen da eta horrek jendea musika klasikora hurreratzea ekarri du. Hala ere, gaur egun,soinu-banda zinema munduaren negozio bihurtu da eta zenbaitetan, soinu-bandaren abesti nagusia filmaren publizitate-euskarririk onena izaten da.

MUSIKA ETA EFEKTUAK MARRAZKI BIZIDUNETANSoinu-banda funtsezkoa da ikus-entzunezko baliabideetan, marrazki bizidunetan batez ere; izan ere, bertan, musika pertsonaien ekintzarekin eta eszenekin –jazarpenak, jauziak, erorialdiak, etab.- sinkronizatzen da eta horregatik, soinu-efektu eta perkusiozko musika-tresna ugari erabiltzen da. Bertan entzuten den soinu musikal eta musikala ez den soinu oro ere soinu banda da: irekitzen diren ateak, telefonoa, tiroak.....

MUSIKA TRESNA TRADIZIONALAKMusika-tresna tradizionalak antzinako beste batzuetatik datoz. Euskal Herrian musika-tresna herrikoiek gertaerak alaitzen dituzte. Hiru familia daude: perkusioa, eta hauen artean mintzezkoak eta idiofonoak; haria edo kordofonoak; eta haizea edo aerofonoak.

PERKUSIOAIdiofonoak hots berezidun perkusiozko musika-tresnak dira. Txalaparta da denetan ezagunena. Hasieran, antzina, abisuak emateko eta komunikatzeko erabilitako tresna izango zen agian. Zuzenean kolpekatzen diren bestelako idiofonoen artean daude tobera, ezpatak, zintzarriak, kanpaiak.

Ezpata dantza zintzarriak txalaparta

Mintzezkoak mintza bibraraztean soinua ateratzen duten perkusiozko musika-tresnak dira. Hauen artean, eskuz edo makilaz kolpekatutakoak daude, hala nola atabala, danborra, danbolina edo panderoa. Besteak, aldiz, zuzenean edo ziri baten bidez igurzten dira: eltzagorra adibidez.

Atabala eta danbolina panderoa eltzagorra

HAIZEAHaizezko musika-tresna edo aerofonoak aireak tutuaren barruan bibratzean soinua ateratzen duten musika-tresnak dira.Euskal Herriko aerofono ezagunen artean aipagarrienak dira txistua eta silbotea. Txistua ezkerreko eskuaz erabiltzen da eta dituen hiru zuloak, bi aurrealdean eta bat atzean, hatzez irekiz eta itxiz ateratzen du soinua. Txistulariak, aldi berean, makilatxoaz danbolina jotzen du eskuineko eskuaz.Silbotea edo txistu handia txistu arrunta baino luzeagoa da eta txistulari bandetan txistu baxua izaten da.

Badira beste aerofono batzuk mihiaren bibrazioaren ondorioz soinua ateratzen dutenak. Hauen artean aipagarriak dira: dultzaina eta alboka. Albokaren ezaugarrietako bat arnasketa zirkularra delako teknikaren erabilera da: albokariak etenik gabe putz egin behar du eta, tarteka, sudurretik arnasa hartzen du. Putz egiten duen bitartean, musikariak sudurretik hartu behar du arnasa, ahoan eratzen den gordailua galdu gabe.

Dultzaina alboka

HARIA

Harizko musika-tresnak edo kordofonoak haria edo hariak bibratzearen ondorioz soinua ateratzen duten musika-tresnak dira.

Euskal Herriko kordofono herrikoien artean, hatzez edo ziriz zimikatutako musika-tresnak daude, hala nola, lautea, bandurria, edo gitarra

Lautea bandurria gitarra

TXIRULA

MUSIKA-TRESNA TRADIZIONALAK

PERKUSIOA AEROFONOAK KORDOFONOAK

IDIOFONOAK MINTZEZKOAK

EZPATA

ZINTZARRIA

TXALAPARTA

ATABALA

DANBOLINA

PANDEROA

ELTZAGORRIA

TXISTUA

SILBOTEA

DULTZAINA

ALBOKA

LAUTEA

BANDURRIA

GITARRA