LEHEN MUNDU GERRA LEHEN MUNDU GERRA (1914-1919)(1914-1919)

AURKIBIDEAAURKIBIDEA AURREKARIAKAURREKARIAK BLOKEEN SORRERABLOKEEN SORRERA BALKANETAKO KRISIABALKANETAKO KRISIA BERRARMATZE POLITIKA/LEGITIMAZIO BERRARMATZE POLITIKA/LEGITIMAZIO

IDEOLOGIKOA IDEOLOGIKOA GERRAREN HASIERA GERRAREN HASIERA HIRU FASEAKHIRU FASEAK ATZEGUARDIAKO GERRAATZEGUARDIAKO GERRA GERRAREN AMAIERAGERRAREN AMAIERA GERRAREN AZTERKETAGERRAREN AZTERKETA BAKEAREN ANTOLAKUNTZABAKEAREN ANTOLAKUNTZA

GERRARAKO BIDEAK (gerraren GERRARAKO BIDEAK (gerraren aurrekariak 1890-1914)aurrekariak 1890-1914)

Alemaniaren politika. Alemaniaren politika.

-XVIII mendetik Europan Orekaren -XVIII mendetik Europan Orekaren Teoria. Baina, Alemaniak oreka Teoria. Baina, Alemaniak oreka apurtu zuen: apurtu zuen:

-Bismarcken politika realpoilt (bakea -Bismarcken politika realpoilt (bakea helburu aliantzen bidez) 1890ra arte.helburu aliantzen bidez) 1890ra arte.

-Gillermo II.aren politika weltpolit -Gillermo II.aren politika weltpolit (helburua: Alemaniaren nagusitasuna) (helburua: Alemaniaren nagusitasuna) 1890tik aurrera. 1890tik aurrera.

II. Industrializazioa. II. Industrializazioa. --Hazkunde ekonomikoaren ondorioz, merkatu eta Hazkunde ekonomikoaren ondorioz, merkatu eta

lehengaiak lortzeko beharra egon zen. Hauek, lehengaiak lortzeko beharra egon zen. Hauek, herrialde berrietan aurkitu behar zituzten eta herrialde berrietan aurkitu behar zituzten eta ondorioz, kolonialismoa. ondorioz, kolonialismoa.

Kolonialismoa: Kolonialismoa: -Lehia zegoen herrialdeak banatzerako orduan, -Lehia zegoen herrialdeak banatzerako orduan,

denek nahi baitzuten zatirik aberatsena. denek nahi baitzuten zatirik aberatsena.

Nazionalismoa: Nazionalismoa: - Ideologia nazionalista hedatu zen: Inperioen - Ideologia nazionalista hedatu zen: Inperioen

nagusitasunagatik eta Estatu gabeko nazioak nagusitasunagatik eta Estatu gabeko nazioak indepentzia aldarrikatzen zutelako.indepentzia aldarrikatzen zutelako.

BLOKEEN SORRERABLOKEEN SORRERA ALIANTZA HIROKOITZAALIANTZA HIROKOITZA-Alemania, Austria-Hungaria eta Italia. -Alemania, Austria-Hungaria eta Italia.

*Aliantza naturala zuten (kultura medio). *Aliantza naturala zuten (kultura medio). *Denek interes berberak Afrikan (Italia) eta *Denek interes berberak Afrikan (Italia) eta

Balkanetan. Balkanetan. ENTENTE HIRUKOITZA ENTENTE HIRUKOITZA -Ingalaterra, Errusia eta Frantzia. -Ingalaterra, Errusia eta Frantzia.

*Beste aliantzei aurre egiteko (Errusiak *Beste aliantzei aurre egiteko (Errusiak Balkanetan interesak, Frantziak Afrika Balkanetan interesak, Frantziak Afrika iparraldean eta Ingalaterrak nolabaiteko iparraldean eta Ingalaterrak nolabaiteko pikea zuen merkataritza eta ekonomiagatik pikea zuen merkataritza eta ekonomiagatik Alemaniarekin). Alemaniarekin).

BALKANETAKO KRISIABALKANETAKO KRISIA

Otomandar Inperioaren menpe zeuden. Otomandar Inperioaren menpe zeuden. Baina, hau desegiten zegoenez, Baina, hau desegiten zegoenez, herrialde batzuetan Balkanekiko herrialde batzuetan Balkanekiko interesak piztu ziren: Errusiak interes interesak piztu ziren: Errusiak interes estrategikoak zituen, Serbiak estrategikoak zituen, Serbiak nazionalistak eta Austria-Hungariak nazionalistak eta Austria-Hungariak politikoak eta ekonomikoak. politikoak eta ekonomikoak.

Austria-Hungariak Bosnia-Herzegobina Austria-Hungariak Bosnia-Herzegobina eskuratu zuen eta ondorioz, Errusia eta eskuratu zuen eta ondorioz, Errusia eta Serbia aliatu egin ziren Austria-Serbia aliatu egin ziren Austria-Hungariaren kontra. Hungariaren kontra.

BERRARMATZE POLITIKABERRARMATZE POLITIKA Gerra momentu batetik bestera lehertuko zela Gerra momentu batetik bestera lehertuko zela

eta berrarmatu egin ziren.eta berrarmatu egin ziren. Armadak ikaragarri hasi ziren eta soldadutza Armadak ikaragarri hasi ziren eta soldadutza

ezarri zen.ezarri zen. Armada horiek teknologia aldetik ekipamendu Armada horiek teknologia aldetik ekipamendu

askoz hobea zuten eta honek beste era bateko askoz hobea zuten eta honek beste era bateko gerra ahalbidetu zuen.(kañoiak, trintxerak, gerra ahalbidetu zuen.(kañoiak, trintxerak, hegazkinak…)hegazkinak…)

LEGITIMAZIO IDEOLOGIKOALEGITIMAZIO IDEOLOGIKOA Abertzaletasun sutsua indartu zen. Nazioa Abertzaletasun sutsua indartu zen. Nazioa

defendatzea ondo ikusita zegoen ikuspuntu defendatzea ondo ikusita zegoen ikuspuntu moraletik.moraletik.

GERRAREN HASIERA 1914GERRAREN HASIERA 1914 1914ko ekainaren 28an, Austria-Hungariako 1914ko ekainaren 28an, Austria-Hungariako

artxidukea hil zuen Serbiar batek.artxidukea hil zuen Serbiar batek. Ondorioz uztailean Austriak ultimatuma jarri Ondorioz uztailean Austriak ultimatuma jarri

zion Serbiari. Serbiak ia ezarritako eskaera zion Serbiari. Serbiak ia ezarritako eskaera guztiak bete zituen arren Austriak gerra guztiak bete zituen arren Austriak gerra deklaratu zion (Alemania lagun zuela)deklaratu zion (Alemania lagun zuela)

Errusiak mobilizazio orokorra deitu zuen Errusiak mobilizazio orokorra deitu zuen Serbiaren alde (uztailaren 30ean).Serbiaren alde (uztailaren 30ean).

Aliantzak kateatuz, gerra Europa osora Aliantzak kateatuz, gerra Europa osora zabaldu zen abuztuaren 4rako.zabaldu zen abuztuaren 4rako.

GATAZKAREN FASEAKGATAZKAREN FASEAK

LEHEN FASEA: MUGIMENDU GERRALEHEN FASEA: MUGIMENDU GERRA- Alemanek Schlieffen planari jarraituz Alemanek Schlieffen planari jarraituz

gerra bizkorra antolatu zuten bi gerra bizkorra antolatu zuten bi fronterekin. Ekialdean (Errusia) eta fronterekin. Ekialdean (Errusia) eta mendebaldean (Frantzia)mendebaldean (Frantzia)

- Helburua: Mendebaldea garaitu Helburua: Mendebaldea garaitu ondoren indar guztia ekialdean jarri.ondoren indar guztia ekialdean jarri.

- Alemaniak porrot egin zuen.Alemaniak porrot egin zuen.

BIGARREN FASEA: LUBAKIETAKO GERRABIGARREN FASEA: LUBAKIETAKO GERRA-Gerraren azken hilabeteetararte luzatu -Gerraren azken hilabeteetararte luzatu

zen.zen.- Bi ezaugarri izan zituen:Bi ezaugarri izan zituen:• Fronteak egonkortuFronteak egonkortu• Lubakietan oinarritutako defentsa Lubakietan oinarritutako defentsa

taktikak.taktikak.-Honekin bi aldeen indarrak parez geratu -Honekin bi aldeen indarrak parez geratu

ziren gerra azkarraren porrotaren ziren gerra azkarraren porrotaren ondoren.ondoren.

- Bataila garrantzitsuak: Sommeko gudua, - Bataila garrantzitsuak: Sommeko gudua, Dardaneloetakoa…Dardaneloetakoa…

HIRUGARREN FASEA: 1917.urteaHIRUGARREN FASEA: 1917.urtea

-Berdintasun egoera nagusi.-Berdintasun egoera nagusi.

-Gertakariak:-Gertakariak:• Fronte Errusiarraren gainbehera. Fronte Errusiarraren gainbehera.

Bake hitzarmena Alemaniarekin eta Bake hitzarmena Alemaniarekin eta Brest –Litovskeko bakea.Brest –Litovskeko bakea.

• Estatu Batuak gerran sartu ziren Estatu Batuak gerran sartu ziren blokeak desorekatuz.blokeak desorekatuz.

ATZEGUARDIAKO GERRAATZEGUARDIAKO GERRA GERRA EKONOMIA:GERRA EKONOMIA:-Gerrak gastu asko ekarri zituen eta lehengaiak -Gerrak gastu asko ekarri zituen eta lehengaiak

urritzen ari ziren. Ondorioz, ekonomia urritzen ari ziren. Ondorioz, ekonomia eraldatu egin zen: emakumeak lanera, eraldatu egin zen: emakumeak lanera, errazionamendu liburuxkak, prezioak gora errazionamendu liburuxkak, prezioak gora eta maileguen eskaerak agertu ziren.eta maileguen eskaerak agertu ziren.

ARAZO EKONOMIKOAri aurre egiteko: ARAZO EKONOMIKOAri aurre egiteko: Estatuak zuzenean parte hartu behar izan Estatuak zuzenean parte hartu behar izan zuen kapitalismoa baztertuz.zuen kapitalismoa baztertuz.

HERRIALDE NEUTRALAK ETA ESTATU BATUAK HERRIALDE NEUTRALAK ETA ESTATU BATUAK benefiziatu egin ziren hornitze lanekin.benefiziatu egin ziren hornitze lanekin.

GERRAREN AMAIERA 1918GERRAREN AMAIERA 1918

1918ko azaroaren 11an Rethondes 1918ko azaroaren 11an Rethondes hirian potentzia aliatu nagusiek eta hirian potentzia aliatu nagusiek eta Alemaniak sinatu zuten.Alemaniak sinatu zuten.

Arrazoiak:Arrazoiak:- Alemaniako herriak gobernua Alemaniako herriak gobernua

presionatu zuen gerrari amaiera presionatu zuen gerrari amaiera emateko ( gastuen luzapena, hildako emateko ( gastuen luzapena, hildako kopuru handia…)kopuru handia…)

- Estatu Batuen parte hartzea (oreka Estatu Batuen parte hartzea (oreka apurtu zuen aliantzetan).apurtu zuen aliantzetan).

GERRAREN AZTERKETAGERRAREN AZTERKETA Galera demografiko eta materiala: Heriotza asko Galera demografiko eta materiala: Heriotza asko

egon ziren. Gainera zenbait meategi, lur eta egon ziren. Gainera zenbait meategi, lur eta etxalde galdu ziren. etxalde galdu ziren.

Estatu berrien sorrera: Aldaketa instituzionalak Estatu berrien sorrera: Aldaketa instituzionalak egon ziren. Inperio galtzaileak zatituta gelditu ziren egon ziren. Inperio galtzaileak zatituta gelditu ziren eta estatu berriak sortu ziren. Inperio handietan eta estatu berriak sortu ziren. Inperio handietan nazionalitate desberdinak zeuden eta nazionalitate desberdinak zeuden eta independentzia aldarrikatzen zuten. Orduan gerrari independentzia aldarrikatzen zuten. Orduan gerrari esker independentzia lortu zuten.esker independentzia lortu zuten.

Aldaketak nazioarteko harremanetan: Europa Aldaketak nazioarteko harremanetan: Europa ahuldu egin zen. Garai baten izandako nagusitasun ahuldu egin zen. Garai baten izandako nagusitasun ekonomikoa ere Estatu Batuen menpe gelditu zen ekonomikoa ere Estatu Batuen menpe gelditu zen eta erakunde berri bat sortu zen. ONUren antzekoa.eta erakunde berri bat sortu zen. ONUren antzekoa.

BAKEAREN ANTOLAKUNTZABAKEAREN ANTOLAKUNTZA Bakearen printzipio nagusiak: Alemaniarentzat Bakearen printzipio nagusiak: Alemaniarentzat

baldintza gogorrak, Europako mapa berria eratu eta baldintza gogorrak, Europako mapa berria eratu eta inperio kolonialak berriro banatu ziren.inperio kolonialak berriro banatu ziren.

Bake itunak:Bake itunak:- Parisen bildutakoak: Lau protagonista nabarmen; Parisen bildutakoak: Lau protagonista nabarmen;

Clemenceau (Frantzia), Wilson (Estatu Batuak), Lloyd Clemenceau (Frantzia), Wilson (Estatu Batuak), Lloyd George (Inglaterra) eta Orlando (Italia).George (Inglaterra) eta Orlando (Italia).

• Estatu Batuak 14 puntu aurkeztu zituen, 2 aipagarriak: Estatu Batuak 14 puntu aurkeztu zituen, 2 aipagarriak: nazionaltasuna ezartzea eta nazioen elkartea sortzeanazionaltasuna ezartzea eta nazioen elkartea sortzea

• Frantzia: Austria-Hungaria deuseztatu eta Alemania Frantzia: Austria-Hungaria deuseztatu eta Alemania ahulduahuldu

• Inglaterra: Otomandar inperioaren etorkizuna eta Inglaterra: Otomandar inperioaren etorkizuna eta Britainiarren presentzia Ekialde hurbileanBritainiarren presentzia Ekialde hurbilean

• Italia: Kosta adriatikoko lurrak anexionatu nahi izan Italia: Kosta adriatikoko lurrak anexionatu nahi izan zituenzituen

NAZIO ELKARTEAREN NAZIO ELKARTEAREN SORRERASORRERA

1919an Parisko biltzarrean Nazioen 1919an Parisko biltzarrean Nazioen Elkartea sortu zen. Negoziazioaren bidetik, Elkartea sortu zen. Negoziazioaren bidetik, bakea ziurtatzeko eta gatazkak bakea ziurtatzeko eta gatazkak konpontzeko egin beharra zuen konpontzeko egin beharra zuen nazioarteko erakundea.nazioarteko erakundea.

VERSAILLESKO ITUNAVERSAILLESKO ITUNA

1919ko ekainaren 28an idatzi zuten, 1919ko ekainaren 28an idatzi zuten, herrialde irabazleek eta Alemaniak. herrialde irabazleek eta Alemaniak. Bertan erabaki ziren Alemaniari Bertan erabaki ziren Alemaniari ezarri behar zitzaizkion baldintzak: ezarri behar zitzaizkion baldintzak: Lurren galera, desmilitarizazioa Rihn Lurren galera, desmilitarizazioa Rihn ibaiaren bi aldeetan… ibaiaren bi aldeetan…

EUROPAKO MAPA BERRIAEUROPAKO MAPA BERRIA

Mapa guztiz aldatu zen. Herrialde Mapa guztiz aldatu zen. Herrialde irabazleek beraien interesen arabera irabazleek beraien interesen arabera banatu zituzten lurrak.banatu zituzten lurrak.

Mapa berri honekin herrialde batzuk Mapa berri honekin herrialde batzuk ez ziren gustura gelditu eta hau izan ez ziren gustura gelditu eta hau izan zen II. Mundu Gerra martxan jartzeko zen II. Mundu Gerra martxan jartzeko arrazoietako bat.arrazoietako bat.