Larrua Azala

7/25/2019 Larrua Azala

1/18

Giza Anatomia eta FisiologiaLarruazala

6. UNITAT.: LARRUAZALA ETA ORGANO ERANTSIAK

Sarrerako ariketak

1. Zein ehun mota da larruazala?

2. Zeri zor zaio larruazalaren kolorea eta zergatik aldatzen da?

3. Zergatik jausten zaie ilea gehiago gizonei emakumeei baino?

4. Zein egitura desberdinek osatzen dute larruazala?

5- Aipa itzazu larruazalari dagokien zenbait gaixotasun.

Euste- eta mugimendu-sistemak 1


2/18


1. LARRUAZALAREN MORFOLOGIA, FUNTZIOAK ETA EGITURA.

1.1. Zer da larruazala?

Larruazala organismoaren eta kanpo-ingurunearen arteko muga da, baina ez da gure gorputza biltzen duen

bilgarri hutsa. Beraz, ez da geruza estatiko bilgarria, ongi antolatutako eta etengabe berritzen den sistema zine-

tikoa baizik.

Banakoa ingurunera egokitzea eta ingurune horrekin harremanetan jartzea da larruazalaren funtzio nagusia.

Horrenbestez, larruazalari esker kanpo-ingurune horren egoerari buruzko informazioa jasotzen dugu, eta eraso

fisikoetatik eta kimikoetatik nahiz biologikoetatik babesten gaitu.

Gure larruazal-estaldura komunikazio-eredua ere bada; izan ere, harremanetarako organo moduan erabiltzen

dugu. Horretaz gain, gure bizi-jardueraren isla da.

Larruazala ez da banakoa kanpo-ingurunetik bereizten duen elementua soilik, kanpo-ingurune horrekin

komunikatzen duen elementua ere bada.

Larruazala giza gorputzeko organo astunena da: larruazalak banakoaren guztizko pisuaren % -! har dezake,

lodieraren arabera. " kg izatera irits daiteke; hau da, garunaren pisuaren bikoitza izan dezake.

#zalera handieneko organoa ere bada: neurri ertaineko pertsona heldu batean, $, eta m arteko azalera izan

dezake. Larruazalaren azalera banakoaren altuera eta pisuarekin kalkula daiteke, eta sendagaien dosia kalkulatzeko

ohikoa da hori erabiltzea.

Larruazala asko aldatzen da eremu batetik bestera, bai anatomiari dagokionez, bai fisiologiari dagokionez.

Lodiera aldatu egiten da: eremu batzuk lodiagoak dira, esaterako, oinazpiak eta esku-ahurrak &' mm-ko lodiera

gehienez(; eta beste eremu batzuk, finagoak, esaterako, gorputz-adarren toleste- eta hedatze-eremuak eta

betazalak &$ mm baino gut)iago(.

Larruazalaren kolorea aldatu egiten da arrazen eta giza talde etnikoen arabera,eta banakoaren arraza- eta

genetika-faktoreekin &sortzetiko kolorea(. *olore hori aldatu egin daiteke, gainera, izpi ultramoreen eta beste estimulu

batzuen ekintzaren ondorioz &eragindako kolorea(.

+e)uen artean ere aldeak daude: eskuarki, gizonen larruazala lodiagoa eta koipetsuagoa da emakumeena

baino.

learen arabera, larruazal mota hauek bereiz daitezke: larruazal iletsua &gorputzaren ia azalera guztia hartzen du:

adatsa, besapeko, pubiseko, bizarreko eta beste hainbat eremutako ile lodiak eta gogorrak, ile hautemanezina

gorputzaren azalera guztian(, eta larruazal glabroa edo ilerik gabea &esku-ahurrak, oinazpiak, hatzetako azken

falangea eta erdimukosak baino ez(.



3/18


4. Larruazalare! "u!#z$%a&

Larruazalak organismoaren 'e(ur#a'u!a eta )%*e%'#a'$a mantentzea bermatzen duten funtzio ugari

betetzen ditu.

ngurumen-erasoen aurkako lehen de"e!#'ada, baina ez da oztopo zeharkaezina:

o Larruazala )e'$ ($'a: epidermiseko zelulek babes-hesia osatzen dute kanpo-agenteen, ur-galeren,

substantzien sarreren eta abarren aurrean. Larruazal-flora osatzen duten mikroorganismo ugarik

kolonizatzen dute larruazalaren azalera osoa

o Langerhans-en zelulak; immunologia-funtzioa dute.

o E(uz&$&% $z+$ ul#ra*%ree! aurrean babesten gaitu.

o Horretaz gain, kolpeak indargetu eta isolamendu termikoan parte hartzen du

Larruazala erre'era-%r(a!%a da:

o Larruazal azpiko gantz-ehunak, edo hipodermisak, e!er($a-erre'eramoduan jokatzen du.

o D bitaminaren sintesia; eguzkiarenargi ultramoreak mekanismo konple)u baten bitartez,

bitamina bizkortu egiten du.

o Od%l (%rda$lua, plasma-jatorriko substantziak: ura, ioiak, azukreak, etab. ermisa uraren egiazko

gordailua/ da, eta gai da organismoaren beharren arabera ura biltzeko eta trukatzeko

Fu!#z$% )%*e%'#a#$&%garrantzitsuetan parte hartzen du:

o Gure organismoko #e!+era#urar$ eu'#e!laguntzen du.

o Baita ar$a#ze-"u!#z$%a! ere; larruazalaren jariaketetan aldaketak izaten dira eguneko hainbat

fasetan, urtaroen edo klimaren arabera. zerdia &izerdi-guruinak dira horren erantzule( eta seboa &sebo-

guruinen produktua( aztertuko dira.

o bitamina kaltzioaren eta fosforoaren metabolismoarentzat beharrezkoa da, hezurra eratzeko

nahitaezkoa.

Larruazalak ingurunearekin erlaz$%!a#zeaahalbidetzen digu

o Larruazala )au#e*a#e-%r(a!%#za# adierazpen-organotzat har daiteke, bere bitartez ukimenaren,

'e!#'az$%a&hautematen ditu: ukimena, presioa, mina, beroa, hotza eta abar.

o Hori dela eta bihurtu da estetika gizakiarentzat hain garrantzitsu.



4/18


4./ Larruazalare! (eruza&

#zalekoena mehea eta oso zelularra da, eta e+$der*$'esaten zaio. Bigarrenari, aurrekoaren azpikoari,

der*$'esaten zaio. ermisa lodiagoa eta haritsuagoa da, eta hodi eta nerbio ugarik zeharkatzen duten ehun

konektibo berezituak osatzen du. ermisean daude larruazalaren eranskinak: sebo-guruinak, izerdi-guruin ekrinoak

eta apokrinoak, ileak eta azazkalak. ermisaren azpian, azpiko egitura anatomikoekin lotzen den ehun konektibo

la)o bat dago: larruazalpeko gantz-ehuna edo )$+%der*$'a.

Epidermisa

Dermisa

Hipodermisa

.1. $rud$a.

Larruazalaren geruzak:

- 0pidermisa 1 ehun

epiteliala

- ermisa 1 ehun

konjuntiboa

- Hipodermisa 1

larruazalpeko ehun

zelularra &gantza(.

1. E+$der*$'a

0pidermisa larruazalaren geruza kanpokoena da, eta ingurunetik babesteko hesia ekoizten espezializatutako

zelulek osatzen dute.

Ezau(arr$a&

0pidermiseko berezko zelulak &era#$!%z$#%a& dira, eta babes-geruza korneoa osatzen dute; horretarako,

aktiboki banatuko dira, ondoren, eraldatu eta, azkenik, geruzarik kanpokoenetan hiltzeko.

0pitelio geruzatuak eta organizatuak osatzen du eta dermisarekin &azpiko geruzarekin( egiten du muga,

hertsiki lotuta dagoen mintz basalaren bidez.

2elula ugari eta zelularteko substantzia gut)i ditu &dermisean alderantzizkoa gertatzen da(. 0z du berezko

irrigaziorik, eta, horrenbestez, azpiko ehun konektibotik, hau da, dermisetik, hedapenaren bidez elikatzen da.



5/18


0nbriologiaren ikuspegitik, ektodermotik dator; epidermiseko ernetze-geruzatik, inbaginazio bidez,

larruazalaren eranskin hauek osatzen dira: sebo-guruinak, izerdi-guruinak, ileak eta azazkalak. Beraz, horiek

guztiek ere jatorri ektodermikoa dute.

2elulak

0pidermisean hainbat zelula daude &ikus beheko taula(:

2elula epitelialak edo keratinozitoak; *eratinozitoak epidermiseko berezko zelulak dira, eta horien

eginkizuna keratina izeneko proteina baten bidez babes-hesia sortzea da. *eratinak epidermiseko

azaleko zelulak betetzen ditu, geruza korneoa sortzeko.

Melanozitoak; bere funtzioa pigmentuak ekoiztea da, hau da, melanina ekoiztea eta larruazalari kolorea

eman eta eguzki-izpietatik babesten dute.

Langerhans-en zelulak; 2eregin garrantzitsua dute immunitate-sisteman &aurreratu periferikoena da:

larruazalaren zaintzailea(, eta etengabe ematen du banakoa inguratzen duten substantzia arrotzei

buruzko informazioa. 3kipeneko hipersentikortasun-erreakzioen hasieran parte hartzen dute, baita

bereizketa epidermikoaren erregulazioan ere.

Merkel-en zelulak; zentzumen-funtzioa dute, keratinozito basalen artean kokatzen dira, eta egitura

espezializatu batzuk osatzen dituzte: ukimen-diskoak edo ukimen-kupulak.

Zelulak Funtzioa Fisiologia Proportzioa

*eratinozitoak *eratinaren sistema aitzindariak. *eratogenesia eta keratinizazioa. % 45

6elanozitoak

6elanina sintetizatzen dute &eguzki-

argitik babestea(.

Larruazalaren koloreari eragiten dio.

6elanogenesia eta melanosomen

transferentzia.%

Langerhans-en

zelulak

mmunologikoa &erantzun

immunozelularrak(.

#ntigenoak hautematea eta

prozesatzea. % '-

6erkel-en zelulak2entzumenak hautematea

&mekanorrezeptorea(.

7erbio-estimuluen eta -bulkaden

arteko transferentzia.% 5-$

0pidermiseko zelulen artean lotura estua dago eta ia ez dute zelularteko espaziorik uzten; beraz, oztopo

moduan jarduten duen egitura trinkoa osatzen dute. 0gitura horri hain lotuta eusteko, beharrezkoa da zelularteko

lotura-mekanismoak egotea



6/18


2elularteko zenbait lotura daude, eta hauek dira garrantzitsuenak: de'*%'%*a&eta )e*$de'*%'%*a& .

E+$der*$'are! (eruza&

#ztertzeko, epidermisa zenbait geruzatan banatzen da. 6ikroskopio optikoak emandako irudiaren bidez ezagutu dira, eta

horren arabera izendatu. Histologikoki, bost geruza bereizten dira:

EPIDERMISEAN DAUDEN MELANOZITOEN KOKAPENA

Epidermisarengeruzarik sakneneansakabanatuta daudeme!anzitak" Me!aninasrtzen dute"

#eruza krnea

#eruza !uzida

Pikr$geruza

Arantza$geruza

#eruza germinatiba

6elanozitoek melanina sortzen dute, zeinak eguzki-erradiazioen kontrako iragazki gisa balio duen eta larruazala eguzkiak eragindako erreduretatik babesten

duen.

Geruza a'ala

0rnetze-geruza ere esaten zaio. 0pidermisaren geruza sakonena da, eta gaitasun handiko keratinozitoek osatzen

dute. *eratinozito basalak u(al#ze&% (a$#a'u!aduten bakarrak dira; elkarri eta ondorengo geruzako zelulei lotuta

daude, desmosomen bidez, eta, behealdetik, berriz, dermisaren eta epidermisaren arteko lotura osatzen duen

azken mintzari lotuta daude, hemidesmosomen bidez.

Geruza horretan daude, halaber, melanozitoak, keratinozitoen artean; hamar keratinozitoko melanozito bat

dago, gut)i gorabehera.

*eratinozito basalei esker, ugaldu ondoren zelula ume bat mintz basaletik banandu eta igo egiten da,

hurrengo geruzan kokatzeko. 8rozesu horren ondorioz, ugaltzeko gaitasuna galtzen du eskuarki, eta bereizteko

prozesuari ekiten zaio; zelula horiek ez dira berdinak morfologikoki eta geruza arantzatsuekin identifikatzen dira.

*anpoko manipulazioen bidez &esaterako, peelinga( geruza korneoko zelula hilak kentzen direnean, geruza

basaleko zelulen mitosia estimulatzen da zeharka, epidermisa zelula-galera hori orekatzen saiatzen baita.

Horrek zinetika epidermikoari bide ematen dio &epidermisaren fisiologiari buruzko atalean aztertuko da(.

Ara!#za-(eruza ed% Mal+$()$-re! (eruza



7/18


Ez&a#a#'uaere esaten zaio, eta geruza basalaren gainean dago. 2elulak poligonalak dira, eta -$5 geruzako

lodierako mosaikoa osatzen dute ; eta azalera hurbildu ahala, lautu egiten dira. Basalen moduan, desmosomen

bidez daude elkarri lotuta; mikroskopio optikoaren bidez begiratuz gero, arantza-it)ura dute. #ntolaketa horrek

kohesio handia ematen dio 6alpighi-ren muki-gorputzari.

Geruza +$&%r#'ua

#rantza-geruzaren gainean jarritako bizpahiru zelula-lerro lauk osatzen dute. *eratinizazio-prozesuan parte

hartzen duten &era#%)$al$!az&% zelular#e&% +$&%rra& dituzte. #ldaketa handiak izaten dituzte eta, korneozito

bihurtzeko prozesuan, beren bizi-egiturak &nukleoa, erretikulu endoplasmatikoa, mitokondrioak, etab.( suntsitzen

dituzte. Beraz, tonozunt)ezkaz beteta egongo dira, eta mintz plasmatiko lodia izango dute.

Geruza luz$d%a2enbait histologokgeruza luzidoageruza pikortsuaren azpizatitzat hartzen dute. Geruza hori esku-ahurretako

eta oinazpietako larruazal lodian soilik da nabarmena eta, zenbaiten ustez, finkapen histologikoaren elementua izan

daiteke.

Geruza &%r!e%a

Geruza azalekoena da eta, kasu honetan, ezin da geruzez hitz egin, nukleorik gabeko, organulu zitoplasmatikorik

gabeko eta &era#$!azbetetako egituraz baizik.

Hauek dira ezaugarri garrantzitsuenak:

Geruza horretako zelulak etengabe mugitzen dira, azalean askatu arte &ezkatatze iraunkor ikusezina(.

6intz zitoplasmatikoa lodituta dago, eta kanpotik glukolipidoen bidez estalita, gut)ienik geruza

sakonenetan.

7ukleoa edo organulu zitoplasmatikoak desagertu egiten dira eta barrua keratinazko zuntzez beteta

dago.

esmosomak korneodesmosomen bidez ordezkatzen dira, eta desagertu egiten dira geruza

azalekoenetan.

Geruza korneoan bi eremu bereiz daitezke: sakonekoa, zelulak oraindik ere kohesionatuta dauden eremua,

estrato compactumderitzo; eta azalekoa, zelulak askatzeko prest dauden eremua, estrato disjuntumderitzo.

Geruza korneoaren lodiera aldatu egiten da: besaurrearen barruko zatian hogei geruza inguru ditu pilatuta, eta

mila baino gehiago oinazpian; igurtzien ondorioa jasan ahala, loditu egiten da. Geruza korneoa da larruazal

lodia eta mehea bereizten dituen ezaugarri nagusia.



8/18


2elula bizien eta desagertzear daudenen arteko trantsizio-eremuan 9ein-en hesia &edo hesia soilik( dago; ura

galtzea galarazten du, baita substantzia arrotzak sartzea ere.

. 0er*$'a

ermisa epidermisaren beheko larruazal-zatia da, eta dermisaren eta epidermisaren arteko loturak bereizten

ditu elkarrengandik. ermisak, et)e baten zimenduek bezala, larruazalari eutsi eta forma ematen dio/ &ordero(.

ermisa zuntz elastikoz eta kolagenoz osatutako sare aroltzat har daiteke; funtsezko substantzia batek

bustitzen du, eta berezko zelula-elementu gut)i ditu &adipozitoak, fibroblastoak, eta makrofagoak(. kuspegi

histologikotik, dermisa jatorri mesodermikoko ehun konjuntiboak osatzen du eta bere funtzioa larruazalari sendotasuna

eta elastikotasuna ematea da. Hor daude larruazalaren eranskinak, eta hortik igarotzen dira odol- eta linfa-hodiak;

hor daude, halaber, larruazalaren zentzumen-errezeptoreak.

kuspegi morfologikotik eta funtzionaletik erreparatuta, bi ataletan bana daiteke dermisa:

0er*$' +a+$larra 0pidermisarekin batzean gandorrak osatzen dituelako deitzen zaie papila dermikoak.

ermisaren eta epidermisaren arteko loturan parte hartzen duten sare-formako zuntzen proportzio

handiena horietan dago. Horien funtzioa epidermisari mantenugaiak ematea da; horretarako, odol- eta linfa-

kapilar ugari ditu. 2entzumenak jasotzea ere bere funtzioa denez, nerbio-bukaera ugari ditu. 0remu horretan,

ugaria da funtsezko substantzia, eta zuntzak baino zelula gehiago ditu.

Sare-"%r*a&% der*$'a*onpartimentu handiena da, eta korion ere esaten zaio. Horren funtzioa larruazalari

erresistentzia ematea da; horretaz gain, hodien, nerbioen eta eranskinen euskarri moduan jarduten du. Horrela

esaten zaio zuntzezko zerrenda lodiek osatzen dutelako; zuntzak trinko estututa daude, azalarekiko

horizontalean, eta fibrozito gut)i dituzte. ermisean zenbat eta gehiago sakondu, orduan eta trinkoagoak dira

sortak.

/. $+%der*$'a

Hipodermisa sare-formako dermisaren azpian dagoen larruazalpeko gantzezko ehun-geruza da. 0hun

konektibo la)o moldatua da, e)u! ad$+%'%a, hain zuzen; zuntz-bilbe batean sartutako adipozitoek osatzen dute eta

sortak larruazalaren azalerarekiko paralelo daude. 0hun adiposoak organo guztiak inguratzen ditu, baina bereziki

hipodermisean metatzen denean, gantz-panikuluaesaten zaio.

2enbaitek larruazalaren hirugarren geruzatzat hartzen dute hipodermisa. Larruazalpeko gantz-ehunaren

ugaritasuna aldatu egiten da gorputz-eremu batetik bestera, se)uaren arabera &emakumeek gizonezkoek baino

gehiago( eta nutrizio-egoeraren arabera. Horrenbestez, bi talderi buruz hitz egin daiteke:

A!dr%$dea. Gizonen berezkoa da.0hun adiposoa gorputzaren goialdean nagusitzen da, bereziki sabelean,

zilborretik gora.

G$!e&%$dea. Emakumeen berezkoa da.Gorputzaren behealdean izaten da nagusiki, zilborretik behera

&pelbis-eremuan, ipurmasailetan eta izterretan(.



9/18


Banaketa bereizi horren eta beste faktore batzuen arabera &hormonalak, esaterako(, gizonek zelulitisa izateko

joera t)ikiagoa dute emakumeek baino.

. LARRUAZALAREN FISIOLOGIA.

.1. Z$!e#$&a e+$der*$&%a

0pidermiseko zelulak etengabe ezkatatzen dira. Galera hori orekatzeko, geruza basaleko zelulak banatu eta

geruza guztiak berritzen dituzte. 6itosia geruza basalean edo er!e#ze-(eruza! izaten da, eskuarki, baina

egoera patologikoetan &adibidez, psoriasian( gaineko zeluletan ikus daiteke mitosia, baita gorago ere.

0pidermisa hiru atal zelularretan bana daiteke:

U(al#ze&% a#ala: zelulak $' egun inguruko zikloan banatzen dira.

2ere$z#e&% a#ala: zelulak heldu eta aldatu egiten dira, batez beste, $ egunetan &igarotze-epea(.

Adar&$z&% a#ala: geruza korneoan, $" egunekoa da, gut)i gorabehera, igarotze-epea.

Horrenbestez, epidermis arrunta berritzeko '4 egun behar dira. 0guneko erritmo-aldaketa gertatzen da

epidermisaren mitosi-jardueraren erritmoan &erritmo zirkadianoa(, gehienez ere bat ordukoa. 2elula-

berrikuntzaren erritmoari eragiten dioten tratamendu estetikoak ematen direnean, azkartu egin ohi da, baina

medikuntzari dagozkion zenbait kasutan, erritmoa moteltzea komeni da esaterako, psoriasian &berrikuntza

epidermikoaren denbora "-$5 egunekoa izan daiteke(.

.. Kera#%(e!e'$a e#a &era#$!$zaz$%-+r%ze'ua&

0pidermisaren &era#$!$zaz$%a zelulak banatzeko prozesua da, eta &%r!e%z$#%a& eratzean amaitzen da.

nguruarekin harremanetan dauden epidermiseko zelula azalekoenak inguruaren erasoak gerarazteko erabiltzen

dira eta kanpo-ingurunean uzten dira. 0zkatatze-fenomeno hori ikusezina izan ohi da, zelulak banaka edo bi,

hiru edo lau zelulako pakete t)ikitan ezkatatzen baitira. Baina ongi ikusten da askatzen den geruza korneoa

loditua eta eguzkiak beltzarandua bada.

0tengabeko galera hori orekatzeko, etengabe berritu behar da epidermisa. 0ta, ikusi dugun moduan, azaletik

zelula korneo bat askatzen den bakoitzean, berehala ordezkatzen da, banaketa izaten baita ernetze-geruzan.

0pidermiseko zelulek, geruza basaletik geruza korneorako bidean, hainbat aldaketa izaten dituzte:

6orfologikoak &forma eta orientazioa(

0giturazkoak &keratinizatu egiten dira(

Beraz, aldaketak izaten dituzte bai ikuspegi anatomikotik, bai biokimikotik &keratina sintetizatzen

dutelako(. 0pidermisaren keratinizazizoan bi fenomeno gertatzen dira aldi berean: ernetze-geruzan mitosiaren



10/18


bidez ekoitzitako zelulen migrazio bertikala eta zelula-bereizketa goranzko bide horretan &korneozito bihurtzen

dira(.

./. Mela!%(e!e'$a e#a *ela!%z$#%a&

6elanogenesia epidermisean *ela!$!aekoizteko eta banatzeko prozesua da. Gizakiaren larruazalak, ileek eta

adatsak kolore naturala dute. 6elanina larruazala babesteko eta kolorea emateko funtsezko pigmentu endogenoa

da, eta zelula espezializatuetan sintetizatzen da: *ela!%z$#%e#a!.

6elanozitoak egiazko guruin zelulabakartzat har daitezke: Golgi-ren konple)uaz, mitokondrioez, erretikulu

endoplasmatiko bikortsuez eta abarrez gain, egitura esferiko edo obalatu batzuk daude zito plasman:

*ela!%'%*a&.

0pidermiseko zelulen % dira, gut)i gorabehera; larruazalean, epidermiseko geruza basalean eta ile-

folikuluaren matrizean banatzen dira. Gizakiongan, gorputzeko melanozitoen kopurua berdina da beti, gut)igorabehera, se)u eta arraza guztietan. Gorputz-eremuen arabera aldatzen dira, baita bizitzako zikloetan ere.

Horrela, bada, melanozitoen proportzioa t)ikia da umekian; pi)kanaka igotzen da pubertarora iritsi arte, eta jaitsi

egiten da urteen poderioz, %$5 inguru hamarkada bakoitzeko.

0pidermiseko melanozitoak nahiko aktiboak dira. 0stimulu egoki baten bidez, melanina sintetizatu eta

inguruko keratinozitoetara igortzen dute &melanizazio-unitate epidermikoa esaten zaie(, eta haiek arduratuko dira

garraiatu eta suntsitzeaz. 6elanozitoa aktibo dagoenean, dendrita-formako pseudopodoak sortzen dituzte, eta, haietatik,

bakuolo-formako egitura espezializatu batzuk ibiliko dira: melanosomak.

uela urte batzuk jakin ahal izan zen *ela!$!aerradiazio ultramorea )urgatzeko gai dela, eta infragorria

oso gut)i 55 eta ."55 nm arteko tartean )urga dezakeela eta, hala, larruazaleko beste egitura batzuei kalte

egitea eragozten du. 0rradiazioaren energia elektromagnetikoa bero bidez )ahutuko den bibrazio-energia bihurtzeko

gai da, batez ere uhin-luzera laburragoetara.

6elanina #$r%'$!aaminoazidotik &edo haren aitzindari fenilalaninatik( ekoizten da, eta sintesia melanosometan

izaten da. *olorazio epidermikoa melaninaren mende dago nagusiki, baina beste molekula batzuen efektu

kromatikoak ere erantsi behar zaizkio. Horrela, bada, hauen ondorio dira larruazaleko kolorazioak:

6elanina: kolorazio arrea ematen duena &pigmentazio osagarria, genetikoki zehaztua(

*anpoko karotenoideak: kolore hori)ka ematen dute

Hemoglobina o)idatua &gorri)ka( eta erreduzitua &urdin)ka(

*eratina: kolore hori)ka larruazal oso keratinizatuetan

kusi dugun moduan, banakoen eta arrazen melanozito kopurua berdina da, gut)i gorabehera.

Larruazaleko pigmentu-aldeak, beraz, hiru faktoreren mende egongo dira:

6elanozitoen neurria eta entzima-jarduera: zenbat eta melanozitoa handiagoa eta aktiboagoa izan,orduan eta ilunagoa izango da larruazala. #rraza beltzeko pertsonen melanozitoak handiagoak dira, eta,

Euste- eta mugimendu-sistemak1


11/18


gainera, zurienen melanozitoek baino dendrita gehiago eta handiagoak dituzte. Horretaz gain, entzima-

jarduera handia dute, larruazal argiko pertsonek ez bezala.

6elanosomen forma eta neurria: arraza beltzeko pertsonen melanosomak &5,-5,< mikra( arraza

zurikoenak &5,'-5, mikra( baino handiagoak dira

6elaninaren degradazio aldakorra keratinozitoaren barruan. #rraza zuriko pertsonen kasuan,

melanina ia geruza basalean soilik dago, eta pikorrak barreiatuago daude; arraza beltzeko

pertsonen kasuan, berriz, geruza korneoraino irits daitezke eta konple)uak osatzen dituzte.

/. LARRUAZALAREN ORGANOAK

/.1. Ileare! *%r"%l%($a e#a "u!#z$%ahttp:==>>>.edukiak.info=units==?ien?ias=biologia'eso=@atlas=pelo=eu@sugeren?ias.html

Ilea: larruazaleko deribatu bat da, keratinaz osatuta dago eta ile-folikulua izeneko larruazaleko sakonune

batean sortzen da. lea zati sakonenetik hazten da eta bere hazte-erritmoa, gut)i gorabehera, hilean $, ?m-koa da.

learen haziera ez da jarraitua, eta bost hilean behin, gut)i gorabehera, atseden-fasean sartzen da. Gure ilearen %

$5 aldi berean egon daiteke fase horretan. learen kolorea, berriz, melanina pigmentuari dagokio. Buruzuritasuna

adinarekin sortzen den prozesu fisiologikoa da. ena dela ere, herentziak buruzuritasun goiztiarrean zeregin

garrantzitsua du. learen kolorea herentziazko baldintza da.

Gizakiok, animaliekin alderatuz gero, ile-kopuru t)ikia

daukagu. Ailo-ipurdiaC esamolde ospetsu hori ondo datorkie

animaliei, hainbeste ile dutenez. le hori guztia tente jartzen

dutenean bero gut)iago igortzen dute kanporantz.

Honela osatuta dago:

Zurtina ageri dagoen zatia da. Ia luzera

osoan ilea keratinizatutako zelula-hondakinekin

osatua dago. Kanpoen dagoen zatia kutiku!a

da.

Sustraiaberriz, ile-folikuluan sartuta dago eta

ile-papila izeneko zabaltze bat du. Folikulu bakoitzak sebo-guruin bat du eta horrek sebo

izeneko substantzia sortzen du. Guruin horren azpian eta ile-folikuluaren barnean, ilearen

muskulu-zutitzailea dago dermisean bukatzeraino gorantz doana. Hotza dugunean edo


Epidermisa

ebo--guruina

Ilearen muskuluzutitzailea

Ile-papila

Ilearen

zurtoina
http://www.edukiak.info/units/5/ciencias/biologia3eso/_atlas/pelo/eu_sugerencias.htmlhttp://www.edukiak.info/units/5/ciencias/biologia3eso/_atlas/pelo/eu_sugerencias.html


12/18


hunkitzen garenean, muskulu hori uzkurtu egiten da eta, ondorioz, ileari tira egiten dio !oilo

ipurdia" eraginez.

G$za&$are! $lea

Hiru ile-mota daude:

le la!u(%aedo fetuaren gorputza estaltzen duen ilea, zeta-antzekoa eta fin-fina da,

haurdunaldiaren azken hiruhilekoan agertzen da.

A!(%ra ile-mota, etengabe hazten da eta gizon helduaren garezurra eta aurpegia

estaltzen ditu.

2e)$! e#$&% $lea: luzera jakin bateraino luzatzen da eta ondoren hazteari uzten dio.

0saterako, bekainetako ileak, besapeko ileak, pubiseko ileak eta betileetako ileak.

Aplikazio ariketak

5. learen inguruko egitura hauek identi!ikatu"



13/18


/.. Guru$!a&

zerdia, seboa edo belarri-ezkoa jariatzen duten talde zelularrak

dira. Guruin-mota ezberdinak daude:

Se%-(uru$!a&. #hoan, glandean eta beheko ezpainetan izan

ezik, gainerakoan ile-folikuluari laguntzen dioten guruin bakunak

dira. +ebo izeneko substantzia sortzen dute. +ubstantzia hori

lipidoz eta zenbait proteinaz osatuta dago eta guruinaren hodi

iraizleetatik ateratzen da. +eboa kanporantz ilearen zulotik

ateratzen da. . +eboak ilea labaindu eta inguratzen duen

larruazala babestu eta iragazgaiztu egiten du; ileari

malgutasuna ematen dio eta larruazala mantentzeko balio du,

ura eta kaloria galtzea galaraziz.

Izerd$-(uru$!a&. Guruin horiek izerdia sortzen dute. zerdiaren osagaiak ura, gatza, urea, azido urikoa, gantz-

-azidoa eta beste konposatu batzuen arrastoak dira, nahiz eta oinarrizko osagaia gatza izan &7al(. zerdia aldi

oro botatzen dugu eta batzuetan izerdi-jariaketa hori handitu egiten da. enok dakigu emozioekin izerdia handitu

egiten dela, baina gorputzaren gainazala hozteko ere izerditzen dugu. Horrela gure gorputzaren tenperatura

erregulatu egiten dugu.

Bi motakoak izan daitezke: ekrinoak eta apokrinoak.

E&r$!%a&: Larruazal osoan zehar banatuta daude, beheko ezpainetan, glandean eta prepuzioan izan ezik.

*opetan, bizkarrean, esku-ahurretan eta oin-zoletan asko daude. ermisaren zati sakonenean daude eta

beraien hodi iraizleek dermis osoa zeharkatzen dute eta epidermisean AporoC izeneko zuloetan amaitzen dira.

Dariatzen duten produktua izerdia da. #skotan beroa dugunean, edo ariketa fisikoa egiten dugunean edo

hunkitzen garenean, eskuak izerditan hasten zaizkigu.

A+%&r$!%a&:le-folikuluarekin zerikusia dute eta besapeetan, eskrotoan, bular-muturraren inguruan, pubisaren

inguruan eta uzkian daude. Guruin hauek ere zati bat sakonean dute eta beraien hodi iraizleak, normalean, ile-

-folikuluan izaten du amaiera. Dariatzen duten substantzia likidoa da eta horren eginkizunak se)u-

-erakarpenarekin eduki lezake zerikusia. Guruin apokrinoak pubertarora arte ez dute funtzionatzen.

Guru$! zeru*$!%'%a&. Guruin horiek zerumen edo belarri-ezkoa jariatzen dute, kolore hori)ka duen

substantzia, hain zuzen ere. Babesteko balio duen hori-koloreko substantzia da. ntsektuak u)atu egiten ditu

eta tinpanoaren malgutasuna mantendu egiten du.


ebo-guruina


14/18


/./. Azaz&ala&.

#zazkalak egitura epidermiko

gogorrak, gardenak eta malguak

dira, eta eskuko hatzen azken

falangearen atzealdeko eremua

hartzen dute. #zazkalak ikusten

den zati bat eta ikusten ez den

beste zati bat ditu.

kusten den zatiari azaz&al-la*$!a ed% -3a"la esaten zaio. 0lementu hauek bereizten dira zati horretan:

gorputza, alboko ertzak, ertz pro)imala eta ertz distala.

Azaz&alare! (%r+u#zaalboko bi ertzek, ertz pro)imal batek eta ertz distal batek mugatzen dute. #zazkal-

ohea osatzen duten azpiko ehunei itsatsita dago.

Al%&% er#ze&alboko larruazal-izurretatik mugatzen dute azazkalaren gorputza.

Er#z +r%3$*alatolestura epidermikoak estaltzen du eta kutikula edo eponikio esaten zaio. #zazkal-)aflaren

eremu honetan esne-koloreko eta ilargi-erdiaren formako orban bat egon ohi da: lunula. 0z da azazkal

guztietan izaten; batzuetan, erpuruan soilik izaten da. nguru horretan dauden keratohialinazko pikorrek

ematen die kolore zuri)ka hori lunulari.

Er#z d$'#ala ikusten dugun azazkal zatia da. Luzera desberdina izaten da, azazkala mozteko

maiztasunaren arabera.

kusten ez den eremuak azaz&al-%)ea osatzen du. #zazkal-)afla eusten duen ehun multzo batek osatzen du.

0remu pro)imalean azazkalaren sustraia dago, azazkalaren gaineko izurraren azpian dago. 0rnetze-zelulak

daude hor, eta azazkalaren edo azazkal-matrizearen zati sortzailea osatzen dute. #zazkal-matrizea garatzean eta

mugitzean sortzen da azazkal-)afla.

#zazkal-matrizeko ernetze-geruzako zelulak keratinizatzean hazten dira azazkalak. 0gunean 5,$ milimetro

hazten dira. #zazkalaren garapenari kanpo-faktoreek &tenperatura, hezetasuna, traumatismoa, azazkalak jateko

ohitura, etab.( eta barne-faktoreek &zirkulazio-asaldurak, nutrizioa, hormonak, sendagaiak, sukarra, etab.( eragiten

diote. Hala ere, ez du inolako loturarik ilearen hazkunde-erritmoarekin, burusoiltasunarekin, azazkaletako

kaltzio kantitatearekin eta funtsik gabeko beste hainbat sineskeriarekin.

Gizakiari oratzen laguntzen dio azazkalak, hatzak babesten ditu eta objektuak hartzeko balio dute eta baita gu

geu babesteko ere. #zazkalak zeharrargiak dira eta azpian arrosa-kolorea ikusten zaie; hori garrantzitsua da, horrenbitartez zianosia hauteman baitaiteke.


#unula

Eponikioa edokutikula

$zazkalarenertz librea

$zazkalaren gorputza%lamina ungeala&


15/18


4. LARRUAZALAREN 2ASKULARIZAZIOA ETA INER2AZIOA .

4.1. 2a'&ular$zaz$%a: larruazale&% z$r&ulaz$%a

Larruazala giza gorputzeko organo irrigatuenetako bat da, eta, horrenbestez, baldintza arruntetan, odolaren

guztizkoaren % $5-5 igarotzen da larruazalaren hodietatik. dol-irrigazio bizi hori gehiegizkoa da irrigatzen dituzten

ehunen nutrizio-beharrekin eta behar metabolikoekin alderatuz gero, baina beste funtzio nagusi bat ere betetzen

duelako gertatzen da hori: gorputz-tenperatura erregulatzen duelako.

Larruazaleko zirkulazioa dermisean bakarrik dago, epidermisak ez du odol-hodirik. dol-hodiak azaleko eta

sakoneko +le3ubana osatzen dute. Linfa-basoekin ere gauza bera gertatzen da.

0z da hodirik sartzen epidermisean, bere behar metabolikoak bermatuta baitaude dermis papilarreko

banaketaren bidez.

Larruazalaren zirkulazioari esker:

Larruazalaren egiturak oxigenatzea eta elikatzea. #ldi berean, bere metabolismoak ekoitzitako

hondakinak drainatzeko balio du.

Tenperatura erregulatzea: hodi-zabalkuntzaren eta -uzkurduraren bidez.

Arteria-presioa erregulatzea.

efentsa-mekanismoanparte hartzea,hantura-erantzunari bide emanez.

4.. Larruazalare! $!eraz$%a

Larruazalak ukimena, mina, beroa eta hotza sentitzeko, !er$%-)ar#za$lea&ditu. Hartzaile horiei esker sentsazio

ezberdinak senti ditzakegu. 3kimenarentzako nerbio-hartzaileek 6eissener-korpuskuluak dira. 8resioaren nerbio--hartzaileak, berriz, 8a?ini-korpuskuluak. Hotzaren sentsazioarentzat, *rause-korpuskuluak daude. 9uffiniren

korpuskuluak ukimenarentzat diren edo ez &eta ez beroarentzat orain artean uste izan den bezala(, eztabaidatzen ari

dira.

Hartzaile horien ezaugarri garrantzitsuenetako bat hau da: zona batzuetan beste batzuetan baino ugariagoak

izatea. Hori dela eta, sentikortasun handiagoa daukagu hatz-mamian eta ezpainetan, beste zenbait lekutan baino.

Ner$% e"ere!#ea& &nerbio-sistema autonomokoak(; $zerd$-(uru$!a& eta *u'&ulu $le-zu#$#za$lea inerbatzen

dituzte; horretaz gain, odol-flu)ua erregulatzen dute, %d%l-)%d$e!neurria asaldatzen baitute. nerbazio horrek

barneko homeostasia bermatzen du.

+ebo-guruinak nerbio-estimuluekiko independenteak dira.



16/18


. 5ATOLOGIA. IGIENEA ETA 5RE2ENTZIO NEURRIAK

ngurumen-erasoek &eguzki-erradiazioak, beroa, hotza, hezetasuna, etab.( eta eraso kimikoek &)aboiak,

detergenteak, etab.( hainbat arazo sortzen dituzte: epidermisa deshidratatzen dute eta emultsio epiku taneoaren

deslipidazioa eta pigmentazio-asaldura aktinikoak eragiten dituzte. 0kintza horiek guztiak batzen direnean,

larruazala lehortu eta babesik gabe geratzen da. *asu horietan, larruazala lehor eta gorri egoten da, latza izaten da

ukitzean, eta erraz sortzen dira erroitz eta fisura t)ikiak.

0skuko larruazala da denborak gehien kaltetzen duen eremuetako bat. 2ahartzean, larruazalak zenbait

asaldura izaten ditu epidermisean eta dermisean, eta larruazalpeko gantz-ehunak murriztu egiten dira, zimurrak eta

orban pigmentarioak agertzen dira, etab.

rban pigmentarioak asaldura ohikoenetako bat dira, eta asaldura horren tratamenduak emaitza onak ematen

ditu. 0skuarki onberak diren arren, arriskurik ez izateko, edozein tratamendu estetiko hasi aurretik sendagilearen

diagnostikoa eta idatzizko baimena behar dira.

Kera#$!$zaz$%-araz%a& &era#%'$a, &a$lua&, (ara#3%a&7

PATOLOGIA KONTZEPTUA KAUAK NEU!!IAK

A)urre&%

&era#%'$a

Geruza korneo epidermikoaren

lodiera handitu egiten da eta ahur-

markak ertz papilar etenak izaten ditu

Herentziazko faktoreak

0z da urik eta )aboirik erabili

behar

Larruazala koipeztatu

*eratolitikoak

Ka$luaHatzetako eta esku-ahurreko geruza

korneo epidermikoa loditu egiten da.

8resio jarraitua eta

errepikatua

6edikoa &kailukontrakoa(

*irurgikoa

Gara#3%a

#zal gogor eta fisuratuko hantura

hori-grisa)ka; hatzen atzealdean

agertu ohi da.

Birusa

6edikoa &garat)okontrakoa(

*irurgikoa &elektrokoagulazioa,

krioterapia, erauzketa(.

5$(*e!#az$%-araz%a& $#$l$(%a, za)ar-*ela!%'$a7


2$#$l$(%a

Larruazalaren despigmentazio

irregularra, larruazal-eremu

pigmentatuago batek mugatua.

6elaninaren sintesiaren

asaldura

6edikoa

*osmetikoak &pigmentu

estalgarriak(

Za)ar-

*ela!%'$a

ngi mugatutako gaztaina-koloreko

orban ilunak.Eotozahartzea 6ediko-kirurgikoa



17/18


Guru$!-araz%a& )$+er)$d%r'$a, d$')$dr%'$a7


0$')$dr%'$a

Baba t)ikiak hatzen arteko

espazioetan eta esku-ahurretan;

hazkura bizia ematen dute.

Eaktore anitz: to)ikoak,

alergenoak, onddoak,

etab.

0z erretzea eta alkoholik ez

edatea

*osmetikoak: emultsio

hidrolipidikoak

6edikoa

A&!ea le-folikuluen eta gantz guruinenhantura kronikoa

Guruinaren drainatze-

-hodia blokeatuz gero,

infektatu egin daiteke,

eta ondorioz agertzen

da.

+ebo-jariaketan se)u-

-hormonek eragiten

dute; bereziki,

androgenoek.

Garbitasun desegokiak seboa

pilatzea dakar eta horreklarruazalean narritadurak

eragiten ditu.

$+er)$dr%'$azerdi-ekoizpena areagotu eta

larruazala beratu egiten da.7euroendokrinoa

6edikoa

*osmetikoa: desodoranteak eta

izerdi-kontrakoak

a!#uraz&% araz% ez-&u#'a&%rra& +'%r$a'$a, e&ze*a7


5'%r$a'$a

Hanturazko der*a#%'$kronikoa;

larruazala gorritu eta zilar-koloreko

ezkata handiak sortzen dira.

Herentziazko faktoreak.

Eaktore eragileak

&urduritasuna,

traumatismoak, etab.(.

6edikoa

E&ze*a&

Hanturazko der*a#$#$'a; larruazala

gorritu eta ezkatatu egiten da,fisurak agertzen dira, larruazalaren

elastikotasuna murrizten da eta,

batzuetan, babak eta zarakarrak

agertzen dira.

7arritadura- edo alergia-

prozesuak substantzia

arrotzek eraginda.

6edikoa

Ileare! araz%a& al%+ez$a7




18/18


Al%+ez$a

Buru soiltasun progresiboa da.

7ormalean beranduago agertzen da

emakumeengan &%"5(, eta askoz

larriagoa gizonengan

Herentziazko faktoreak.

Eaktore eragileak

&urduritasuna,

traumatismoak, etab.(.

le trasplanteak

Azaz&alare! +a#%l%($a a#zu&


0giturazko

asaldura

O!$&%l$'$a

#zazkal hautsia #zazkal-)afla

azazkal-ohetik askatzen da, ertz

libretik

Fokiko faktoreak: onddoak,

ekzemak, psoriasia,

hezetasuna eta produktu

kimikoak.

Fratamendua mediko-kosmetikoa

da

#saldura

kromatiko

Leu&%!$&$a

#zazkalean puntu-formako

orban zuriak agertzen dira

*ausa ezezagunek, traumek

&golpeak( eta onddoek

eragindako infekzioek

sortzen dituzte.

Fratamendua mediko-kosmetikoa

da

#zazkal

inguruko

asaldura.

az+$zarra

#zazkalaren ondoko eremuan

goratzen den larruazal zatia da;

minbera da eta traba egiten du.

Fratamendua estetikoa da

#zazkaletako patologien d$a(!%'#$&%a e#a #ra#a*e!duamedikuntzari soilik dagokio. Hala ere, hiru arrazoi

hauengatik da garrantzitsua gaia aztertzea:

#zazkalak zaintzeko eta irudi ona emateko ohitura ezartzea.

8atologiei aurrea hartzea eta patologiak hautematea, berehala bidaltzeko sendagilearengana.

#zazkalari babesa, erosotasuna, erakarpen estetikoa eta abar ematea.

Garrantzitsua da azazkalak zaintzea, eta ez funtzio estetikoagatik so ilik: azazkalen higienea eta garbiketa

funtsezkoak dira organismo osasuntsua izateko. #zazkalen bidez, mikroorganismo patogenoak, substantzia to)ikoak

eta abar transmiti daitezke.

#zazkalen patologia askoren jatorria onddoak dira. 8rofesionalak ez du azazkalekin kontakturik izan behar, eta

eskularruak jantzi behar ditu edozein lani ekin aurretik. 6anikura egiteko erabiltzen diren tresnek onddoak transmiti

ditzakete eta osasuntsu dauden azazkalei eragin.


Larrua Azala

Documents

Transcript of Larrua Azala