5.GAIAARGIA ETA

SOINUA

ARGI ITURRIAK

Gorputz batzuk argia igorteko propitateak daukie, horregaitik argi iturri esaten jake, eta naturalak nahiz artifisialak izan daitezke.

Eguzkia: argi iturri naturala da, eta eguzki energiaren zati bat argi moduan igorten da, lurra zein bezain beste planetak argitzen dauz.

Sua: maila bitan sailkatu daiteke: batzuetan gizakiak sortutakoa; eta

beste batzuetan berez sortzen da adibidez (sumendia).

Bombilea: argi iturri artifisiala da, gizakiek parte-hartzea behar dabe argia igorteko.

ARGIAREN EDAPENA

Argia norabide guztietan edatzen da: horregaitik ilumpetan ilumpetan dagoan gela baten lámpara bat isiotzen dogunean, gela guztia argitzen da.Argia zuzen hedatzen da: horreaitik ilumpetan dagoan gela baten besaulki bat esku-argi batez argituta ere bezaulkiaren atzean dagoana ilumpetan egongo da oraindik. Horregaitik sortzen dira gerizpeak.

Argiaren hedape abiadura: argiak zeharkatzen dauan inguruuko araberakoa da.

GORPUTZ EZ- ARGIDUNAK

Gorputz gardenak: adibidez(erakusleiho bateko beirak edo aire garbiak argi izpiei pasatzen izten deutse). Horregaitik atzean dagoan objetua ikusten da.

Gorputz zeharrargiek: adibidez( hainbat beirak eta plastikok, argi izpiei batzuei bakarrik pasatzen izten deutse). Horregaitik ez da ondo ikusten.

Gorputz opakuek: adibidez( egurrak edo arrokek) ez deutse argi ispiei

pasatzen izten. Horregaitik ez dugu ikusten atzen dagoana.

ARGIAREN ISLAPENA

Egitureari jagokonez: ganazal leunek adibidez (baldosek) argi izpiak norabide bakar baten islatzen dabez.

Koloreari jagokonez: gorputz argiek adibidez (edurrak) jasotzen daben

argiaren partetik handiena islatzen dabe. Gorputz ilunek adibidez (ikatzak) argi gitxiago islatzen dabe.

ARGIA XURGATZEA

Argia gorputz bategaz talka egiten dauanean izpi batzuk gorputzak xurgatzen dauz. Xurgatutako argi energia bero energia bihurtzen da.

Gorputz gardenak oso argi gitxi xurgatzen dabe. Gorputz opakuek,

ostera jasotzen dabezan argi izpi gehienak xurgatzen dabez, batez ere kolore ilunak direnean. Horregaitik gorputz ilunak argiak baino gehiago berotzen dira.

ARGIAREN ERREFRAKZINOA

Argia Ingurune garden batetik bestera igarotean adibidez (airetik uretara) abiadurea eta norabidea zeozertzo adatzen dira. Argia ingurune batetim bestera aldatzean gertatzen dan fonomenoari erreaksinoa deitzen jako.

Lenteak: argi izpiak errefraktatzen dabezan gorputz gardenak dira eta horren bidez ikusten doguzan objetuen neurria aldatzen dabe.

Lente konberjenteak: erdialdean zabalagoak dira, eta argi izpiak kontzentratzen dabez. Lente horren bidez objetuak handiagoak ikusten dira.

Lente diberjenteak zabalagoak dira, ertzetan erdigunean baino, eta argi izpiak sakabanatzen dabez.

SOINUAREN HEDAPENA

Soinua norabide guztietan eta zuzen hedatzen da.

Hedapen abiadura: uhinek zeharkatzen daben ingurunearen araberakoa da. Ingurunea zembat eta dentsoagoa izan orduan eta bizkorrago hedatzen da soinua.

SOINUAREN EZAUGARRIAK

Intetsitatearen edo bolumenaren bidez; soinu ozenak adibidez (klaxona) eta ahula (katua).

Tonuaren bidez: soinu altuak eta soinu baxuak bereiztu daitekez.

Adibidez (biolinaren soinua tamborrarena baino altuagoa da.

Tinbrea: soinua igorten dauan gorputzaren araberako ezaugarria da. Tronpeta batek eta flauta batek tonu eta intentsitate bereko soinua

igorten badabe, ezaugarri honi esker bereiztuko dogu, ze musika tresnak sortu duen.

OIHARTZUNA

Oihartzuna: soinu uhinek gorputz bategaz zut talka egiten dauanean zortzen da. Soinu uhinak islatu eta jatorrira itzultzen dira.

SOINUA ETA ZARATEA

Emon daigun sure logelan zagozala, etxeko beharrak egiten eta bitartean albokoa musika oso ozen entzuten ari da. Albokoarentzat beretzat soinu atsegina gogoratzen dabil; zuretzat ostera zarata gogaikarria da.

Sarritan zaratak soinuaren intentsitateagaz zerikusia dauka,

baina badira gogaikarriak izan daitekezan intentsitate apaleko soinuak ere, adibidez (eltxo baten burrunbea lo artzen ahalegintzen garanean).

EGILEA: JUNE ERAUZKIN GARAI