INPERIALISMO GARAIAETA I MUNDU GERRA

Nazioarteko egoera

Demokraziaren hedapena

-Kapitalismo garapena-Opaprotasun ekonomikoa-Enpresen konzentrazioa-Finantza sistema garatu

Zientzia eta kulturaren garapena

NAZIOARTEKO EGOERA

-Ingalaterrak nagusitasun industriala galdu zuen -Alemania Europako lehenengo potentzia-Europatik kanpo: EEBBak eta Japonia-Lehia potentzien artean: gatazkak.

NAZIOARTEKO EGOERA-Bismarck en sistemak (1871-1890) Realpolitik : Diplomazia eta hitzamenen bitartez

- Gilermo II.aren politika, Weltpolitik: politika oldakorra, armamentu lasterketa.

- Aliantzak- Entente Hirukoitza-Aliantza Hirukoiza

SISTEMA POLITIKOAK

-Mendebaldeko Europan-Erdialdeko Europan

-Inperio austro-hungnariarra-Turkiar inperioa-Errusiako Inperioa

Darwinismo soziala

Zer dio Darwinismo sozialak?Interpretatu goiko komikia.

Inperialismoaren sustatzaileak

Nazio garatuen kutizia dela eta hedatuz joan ziren idei batzuek Ideologia gorputz bat eratu zuten: eskubidea eta betebeharra zegoela esaten zuten laburbilduz

• Kipling: “Gizon zuriaren zama”• Jules Ferry: Arraza nagusiek menpeko arrazak zibilizatzeko

betebeharra zutela.• Lord Salisbury: Nazio bizirik eta hilzorian daudenak

(Darwinismo sozialaren teoria maneiatzen zuten konkistak eta ustiapenak justifikatzeko)

Inperialisten hitzakInperialisten hitzak

“Kolonizazioa herri baten hedapen-indarra da, ugaltzeko duen gaitasuna”

LEROY-BEAULIEU, P.: Denbora modemoetako kolonizazioa. 1874.

Hitz hauekin zer esan nahi du LEROY-BEAULIEU-K ? Zer dago hitz horien azpian?

“Gehien kolonizatzen duen herria lehenengo herria da”

Hau, bakarri Leroy-Beaulieu-k pentsatzen zuen? Zergatik europarrek esan zitezkeen halako gauzak? Zer eraman zituen jarrera hori edukitzera? Zein ondorio ekarriko zituen jarrera horiek?

““Gizon zuriaren zama” KiplingGizon zuriaren zama” Kipling

“Llevad la carga del Hombre Blanco—Enviad adelante a los mejores de entre

vosotros—Vamos, atad a vuestros hijos al exilioPara servir a las necesidades de

vuestros cautivos;Para servir, con equipo de combate,A naciones tumultuosas y salvajes—Vuestros recién conquistados y

descontentos pueblos,Mitad demonios y mitad niños.”(…..)

Testu honetan ideia interesgarrienak azpimamrratu .

Zertaz hitz egiten ari da testu honetan?

Zein ideia mota zuen Kipling-ek fenomeno horretaz?

Zein zen gizon zuriaren betebeharra? Nortzuentzat?Zergatiak?

Inperialismoaren Zergatiak

• Ekonomikoak:– Industria eta kapitalismoaren garapena– Merkatu berrien beharra– Lehengai merkeen beharra

• Politikoak– Estatuen arteko lehia (estatu nazionalismoa)– Prestigioa– Eragin eremua handitzea

Afrikaren banaketaJoseph Conrad-ek Kongoan kolonizazioak egituen zituen bazakerietan oinarritutako liburu iluna idatzi zuen.

Belgikarrek kolonizazio krudela egin zuten.

Berlingo Konferentzia- Nork antolatu zuen?

- Zein helburu zuen?

- Zer hitzartu zen hemen?

- Zergatik da garrantzitsua?

-Eskumako mapa komentnatzean, zein gauza

azaldu beharko ziren?

Inperio kolonial alemanarra

Ekialdeko Afrika (gaur egungo: Tanzaria, Ruanda, Burundi) 1880-1915

Hegomendebaldeko Afrika (gaur egungo Namibia) 1884-1915

Mendebaldeko Afrika (gaur egungo Kamerun) 1885-1919

Ozeanian: Ginea berria alemandarra, Samoa eta beste irla batzuk

Berlingo Konferentzia• Bismarck –ek eta Belgikako Leopolodoak antolatu zuten

1885.ean• Partaideak: 12 potentzia europarrak + Otomandar Inp.• Helburua zen Afraikarko konkistaren inguruan zeuden

arazoak diplomaziaren bidez konpontzea.• Akordioak:

– Kongoa estatu libretzat Belgikako Leopoldoren menpean– Niger eta Kongo ibaietatik nabigazio librea.– Kostan ezarpena zuen herri batek eskualde hori bere menpean

geratzen zen eta eskubidea zuen barrurantz joatea.– Merkataritzarako askatasuna Afrikaren barrualdean– Alemaniak inperio koloniala lortu zuen: Togo, Namibia, Kamerun eta

Tanzania.

INPERIALISMOAREN ONDORIOAK

• Inpaktua gizarte indigenetan– Arlo politikoan:

• Tokian tokiko gobernuak deuseztatu• Gatazkak tribalak sortu

– Arlo demografikoan: jaiotza tasa murriztea– Arlo ekonomikoan

• Indigeneei lurrak kendu• Lan sistema tradizionalak deuseztatu• Kolonizatzaileen esportaziorako ekonomia ezarri

– Gizarte arloan: kontraste gogorrak.• Gizarte sistema indigena deuseztatu

– Kultura arloan: hizkuntza, sinesmenak eta kultura indigenak suntsitu edota kaltetu.

• Metropolientzako ondorioak– Nagusitasun eta aginte politikoa– Aberastasunak– Industrializaziorako estimulua– Zibilizazio batzuk ezagutzea.

– Nazioarteko gatazkak areagotu ziren – Armamentu lasterketa– Lehen Mundu Gerra piztearen arrazoietako bat.

BAKE ARMATUAREN GARAIAALIANTZA HANDIAK (1870-1914)

ALIANTZA HIRUKOITZA

ALEMANIAAUSTRIA-

HUNGARIAITALIA(1882)

ENTENTE HIRUKOITZA

BRITANIA HANDIAFRANTZIAERRUSIA(1907)

KRISI POLITIKOAK GERRA BAINO LEHEN

-Lurralde gatazka batzuk-Berlingo Konferentzia-Fachodako gatazka-1905-1906 Maroko-1908-1909 Bosnia- Hertzegobina-1912-1913 I eta II Gerra balkanikoak-Sarajevoko erahilketa (I Mundu Gerraren zergati zuzena)

Europa 1900.ean

Europak zituen gatazkak 1914.eanEuropak zituen gatazkak 1914.ean

Balkanetako bolbotegia

-Lurralde gatazkak -Altsazia eta Lorrena (Franntzia eta Alemaniaren artean) -Istria (Italia eta Austria-Hungaria)-Balkanetan : Balkanneetako gerrak (1908-1913) Albania, Errumania, Montenegro eta Bulgaria sortzen dira; Itsasertzeen kontrola

Gatazka nazionalistak

Inperio Austriar.hungariarrean - Nazionalitate ezberdinak

Kolonietan: Marokon Fr. eta Alem; Etiopian Fr, BH eta Italiaren artean

EUROPA 1913.ean

I MUNDU GERRARA ERAMAN ZUTEN I MUNDU GERRARA ERAMAN ZUTEN ARRAZOIAKARRAZOIAK

• Alemaniaren politika (Gilermo IIa.rekin 1890.etik) Weltpolitik

• Estatuen arteko lehia: Estatu-nazionalismoa• Lehia ekonomikoa• Kolonialismo lasterketa• Lurralde gatazkak• Gatazka nazionalistak• Armamentuen lasterketa• Gerrarako giro sikologikoa

LEHENENGO MUNDU GERRAREN ZERGATIAKLEHENENGO MUNDU GERRAREN ZERGATIAK

• Zein erlazio dago kolonialismo eta I Mundu Gerraren artean? Dokumentu honetan datu asko agertzen dira.

• Zeintzuk izan ziren gerrara eraman ziren arrazoiak?

• Azken zergatia?

• Zergatik, printzipioz ,bi herrialdeen arteko gatazka izan zena hainbeste herrialdeetara zabaldu zen?

XIX. Mendeko gerraK

• Zertan desberdintzen ziren bi gerra mota hauek? XIX eta XX. Mendekoak?

GERRA HONEN EZAUGARRI BERRIAK Gerra industrial eta teknologikoa.

Zeintzuk ziren gerra honen ezugarriak?

I Mundu Gerraren aldiak

• Zergatik izan zen garrantzitsua Marne bataila? (kokatu mapan)

. Posizio gerren garaian: gertakari garrantzitsuenak. (mapa batean kokatu)

. Gerra 1917 eta 1918 bitartean.

. Noiz sartzen dira EEBBak gerran? Zergatik? Zergatik ez ziren sartu lehenago?

Lusitania (1815ean hondoratuta)

Koka itzazu mapan:

-Maginot Lerroa - Verdungo bataila-Marne Bataila - Sommeko bataila

SOMME Ibaia

Errusiako Iraultza: baldintzarik gabeko bakea sinatzen du B rest-Litovsken

Gerraren amaieraGerraren amaiera• Woodrow Wilson Estatu Batuetako presidenteak egindako

14 puntu aldarrikatu zituen bakea lortzeko. 1- Diplomazia sekretuaren amaiera.

2- Nabigatzeko eta merkataritza librerako askatasunaegiteko eskubidea.3- Barrera ekonomikoen desagerpena.4- Nazio bakoitzeko armamentu militarra ahail eta gehien murriztea.

5- Erreklamazio kolonialak inpartzialki aztertzea menpeko herrialdeen interesak kontuan hartzen. 6- Rusiaren ebakuazioa.7- Belgikako subirotasunaren itzulpena.8- Alsacia eta Lorena Frantziarenak izatea berriz ere.9- Italiako mugak berrantolatzea.

10- Austria-Hungariako I herrialdeein garapen autonomorako aukera eman. 11- Rumania, Serbia eta Montenegroren ebakuazioa.12- Otomano Inperioko herrien autonomia.13- Polonia herri subiranoa aldarrikatzea eta itsasoari irteera eduki dezan. 14- Estatu guztien, txikiak nahiz handiak, lurralde osotasuna bermatzeko eta gatazkak hitzarmen bitartez konpontzeko Nazioen Elkarte iraunkorra sortzea.

Pariseko Bake konferentziaPariseko Bake konferentzia

• Nortzuek sinatu zuten?

• Zeintzuk izan ziren emaitz garrantzitsuenak?

• Versailleseko ItunaVersailleseko Ituna

• Norekin sinatu zen?• Zeintzuk izan ziren inposatutako puntuak?• Zein ondorio izango zuen itunhonek?

Europako mapa berriaEuropako mapa berria• Nortzuen kontura sortu zen berriro Polonia herrialdea?

• Austria-Hungariako inperiotik zein estatu sortu ziren?

• Hurrengo inperioek zein lurralde utzio behar izan zituzten?– Alemania Nori?– Austria-Hungaria Nori?– Turkiako Inperioa Nori?

• Zer gertatu zen Mesopotamia eta Palestinako lurraldeekin?

Europako mapa berria Europako mapa berria

Nazioen ElkarteaNazioen Elkartea

• Non zuen egoitza elkarte honek?• Zeintzuk ziren bere helburuak?• Zeintzuk izan ziren bere sorreran izan zituen

eragozpen larriak?

Gerraren ondorioakGerraren ondorioak• Mundu Gerraren ondorioak (Egin koadro bat

sailkatzen ondorio mota ezberdinak: giza eta material galerak, ondorio politikoak, ekonomikoak,...)

ONDORIOAK

Arlo Politikoan

Nazioartean

Arlo ekonomikoan

Demografian

Gizarte-arloan

Ideologian

Gizarte ondorioakGizarte ondorioak

• Zeintzuk izan ziren gizarte-ondorio garrantzitsuenak?

• Feminismoak , edo beste moduan esanda, emakumearen paper berriak gizartean eta Lehen Mundu Gerrak loturaren bat eduki dezakete? Zein eta nola? Azaldu.