1. 1. DIGESTINO PROZESUA Digestino :aparatuak elikagaiak deskonposatu egiten dauz. Honeek dira zati garrantzitsuenak: Ahoa,Faringea,Hestegorriak,Urdaila eta hesteak parte hartzen dabe prozesu horretan. Ahoan elikagaiak mastekatu egiten dogu hortz haginen bidez Mihinak txu gurinek sortzen daben txuagaz nahasten dogu eta elikadura boloa sortzen da. Faringean eta hestegorrian elikadura boloa urdailera heltzen da. Urdailean elikadura boloa urin gastriko0akaz nahasten da eta kimoa sortzen da Heste meharrean komoa pankreako urinakaz behazunagaz eta heste urinakaz nahasten da,eta kiloa sortzen daelikagaien mantenugaiak osotutako subtantzi likidoa eta odolak gure zelula guztietara eroaten dauz. Heste lodiak gure gorputzak aprobexatu ez dauzan substantziak batu eta gorozki bihurtzen dauz.Gorozkiak uzkiaren bidez egozten dira. DIGESTINO APARATUAREN GAIXOTASUNAK Txantxarrak, aerofagia eta beherakoa digestino aparatuei eragiten deutsie gaixotasun ohikoenetakoak dira. Hortz- haginetako txantarrak hortz haginei kalte egiten deutse ahokobakterioren eraginez.Gozoki asko ez jan, haginak garbitu eta dentistarengana joan behar da.
2. 2. Aerofagia digestino hodian gasak sartzendiranean sortzen da,eta mina eta ondoezaeragiten dauz.Neurriz jan eta edari gasdun gitxiago kontsumitu behar doguz Beherakoa heste meharra ura eta mantenugaiak ondo xurgatzekogai ez danean gertatzen da, eta horregaitik, gorozkiak sarri eta likidoak izaten dira.Medikuarengana joan behar dogu, asko eta arinak hartu behar doguz; arroza eta saldak. Ohitura osasungarrien eta elikadura orekatuaren bidez sahiestu daitekez. ARNAS APARATUAREN OSAGAIAK Oxigenoa hartzen dau eta gure gorputzak sortzen dauan karbono dioxidoa kanpora botaten dau. Arnasbideak Sudur hobiak airea gure gorputzean sartzeko eta aterateko hobiak dira airea birikietara heldu aurretik garbitzea,berotzea eta hezotzea da. Faringean airea ere eroaten dau sudur hobietatik birikietara.Horregaitik gara gai ahotik ere arnasea hartzeko. Laringean faringeaeta trakea lotzen dauzan hodia da.Barruan ahots kordak daukaz,airea igarotean bibratu eta ahotsa sortzen dauan muskulu bi. Trakea bronkio izeneko hodi bitan banandutako hodia da. Brokioakbirikietan brokiolo izeneko hodi txikiagotan adarkatzen dira.
3. 3. Birikiak biriki bakotxaren barruan,brokioloen muturrean biriki albeolo izeneko zakutxo moduko batzuk dagoz. ARNAS APARATUAREN GAIXOTASUNAK . Gripea: birus batek sortutako gaixotasun oso ohikoa da. Birus hori errez kutsatzen da pertsona batetik bestera, eta sukarra, muskuluetako mina eta ondoeza eragiten dauz. .Asmea bronkioloak estutu eta aireari pasatzen izten ez deutsienean sortzen da. Bronkodilatore izeneko botiken bidez kontrolatu daiteke. ZIRKULAZINO APARATUREN OSAGAIAK Zirkulazino aparatuan hiru zati garrantsitsu dagoz:Bihotza,odola eta odol basoak. Bihotza toraxaren ezkerraldean kokatuta dago,odola gorputz guztira bultzatzen dau.Bihotzaren hormak muskulu ehunez osotuta dagoz,barrualde hutsa dauka,lau barrunbez osotuta:Aurikula, Bentrikulua,Trikuspideak eta Mitralak. Balbula trikuspideak eskumako aurikulea eta eskumako bentrikulea bereizten dauz.Balbula mitrelak ezkerrako aurikulea eta ezkerreko bentrikulua Odol basoak era asktako lodiera daukien hodiak dira. Lodieren arabera Arteriak,benak eta kapilarrak bereizten dira.
4. 4. Arteriak odola bihotzetik gorputzeko organo guztietarazabaltzen dabe. Benek odola gorputzeko atal guztietik bihotzera daroa. Kapilarrak arteriak eta zainak lotzen dabez. Odola mantenugaiak eta oxigenoa garraitzen dauz,eta hondakinak batzen dauz zelulez osatuta dago. Plasmea likido horixka bat da,digestinoari esker sortutako mantenugaiak garriatzen dauz. Odol zelulak,globulo gorriak ,globulo zuriak eta plaketak dira. ODOL ZIRKULAZIOAOdol zirkulazinoa zirkuitu bereiztu biren bidez egiten da. Zirkulazino eta edo birikitakoa bihotzetik birikietara doa eta bihotzera itzultzen da.Eskumako bentrikulutik karbono dioxidoz betetako odola biriki arteriaren bidez atera. ZIRKULAZINO APARATUAREN GAIXOTASUNAKTronbosia odolean tronbo izeneko pikor bat eratu eta arteria bat edo bena bat ixten dauanean gertatzen da. Obesitateak eta erreteko ohiturak gaixotasun hau izateko arriskua ugaritzen dabe. . Miokardio infartua oxigenorik ezak eragin da bihotzaren zati bateko zelulak hiltean oinarritzen dan gaixotasun bat da . Bihotzekoa dieta orekatu baten eta jarduera fisikoaren bidez ekidin daiteke. Arteroesklerosia:arterien barruan gantzak metatzen diralako arteriak gogortzean sortzen da. Ariketa fisikoa egitea, neurriz jatea koipe gitxi hartzea eta ez erretzea dira .
5. 5. neurri egokienakGERNU SISTEMA Zelulek ezabatu beharreko hondakin subtantziak sirtzen dabez.Iraitz aparatua gernu sistemeaz eta izerdi guruinez osotuta dago.Gorputzak, karbono dioxidoa botaten dau eta, gernu sistemeak gure zelulek sortutako hondakin ezgaseosoak egozten dauz. Kuntzurrunek,ureterrek, gernu maskuriak eta uretreak osotzen dabe gernu sistemea. . Kuntzurrunak baba formako organo bi dira, eta kaxa torazikoaren azpian dagoz, bizkarrazurraren alde banatan.Kuntzurrunetatik ikaroten dan odola iragaztea da horreen eginkizuna, organismoarentzat toxikoak diran hondakinak eruzteko. . Ureterrak gernua kuntzurrunetatik hartu eta gernu maskurira eroaten daben hodi bi dira. . Gernu maskuria zaku formako organo gihartsu bat da, eta zakuan gordeta egoten da gernua, uretratik kanporatu arte. . Uretra hodiaren bidez,gernu maskurian gordetako gernua kanporatu egiten da. IZERDI GURUINAK . Izerdi guruinen bidez,horreetatik hur dagozan kapilarretako substantzia toxikoak ezabatzen dira.Horretarako izerdia sortzen dabe, poroen bidez egozten da.
6. 6. . Izerdi guruinei esker gorputzaren tenperaturea kontrolatzen da. IRAITZ APARATUAREN GAIXOTASUNAK . Zitistia gernu maskuriaren infekzinoa da, pixa egiterakoan mina eragiten dau. . Kuntzurrunetako harriak organo horreetangernuan disolbatutako substantziak sortzen diran masa solidoak dira. . Kuntzurrunetako gitxigitasuna odola iragazteko gaitasuna galtzen dabenean sortzen da.
7. 7. . Izerdi guruinei esker gorputzaren tenperaturea kontrolatzen da. IRAITZ APARATUAREN GAIXOTASUNAK . Zitistia gernu maskuriaren infekzinoa da, pixa egiterakoan mina eragiten dau. . Kuntzurrunetako harriak organo horreetangernuan disolbatutako substantziak sortzen diran masa solidoak dira. . Kuntzurrunetako gitxigitasuna odola iragazteko gaitasuna galtzen dabenean sortzen da.