Ekologian, ekosistema ingurune jakin bateko osa-gai fisiko eta biologikoek osatzen duten sistema da.

Basamortua: Basamortua erliebe mota bat da, non prezipitazio urriak dauden. Uraren eskasia eta baldintza klimatikoak direla eta, oso populazio-dentsitate txikia duen lur eremu nahiko zabalak dira.Basamortuko klima basamortuetan izaten den klimaMota da.Udako tenperaturak oso handiak dira,40ºtikgorakoak eta neguak epelak dira,25ºingurukoak.

EKOSISTEMA

BASAMORTUKO ELIKA-KATEA

ARRANOA

ERLEAARMIARMA

SUGANDILA

KASKABLEKO SUGEA

2.1 ANIMALIEN SAILKAPENA

2.2 LANDAREEN SAILKAPENA

Biziduna den organismorik txikiena zelula da. Zelula asko batzean, ehuna sortzen da. Ehunak ere beren artean elkartzen dira, eta organoak osatzen dituzte; organoak ere elkartu egiten dira, eta aparatuak osatzen dituzte.Aparatu bateko organo guztiak elkar lanean aritzen dira bizitzarako nahitaezkoa den funtzioaren bat betetzen; digestio-funtzioa betetzen, adibidez.Azkenik bizitzarako beharrezko diren funtzioak elkarlanean betetzeko gai diren elementu guztien multzoa dago: organismoa.

ZELULATIK ORGANISMORA

Animaliek eta landareek zelula eukariotoak dituzte, bainaez dira guztiz berdin-berdinak, ezberdintasun batzuk daude haien artean:Landare-zelulek zelula-pareta izeneko pareta gogor bat dute. Parte honek mintz plasmatikoa biltzen du eta zelularen formari eutsi eta gogortasuna ematen dio.Landare-zelulek forma poliedrikoa dute eta animaliena berriz, era askotako formak dituzte (izar, forma, esfera forma, kubo forma...)Landare-zelulek kloroplasto izeneko organulu batzuk dituzte eta haien bidez fotosintesia egiten dute.Landare-zelulek nukleoa albo batean izaten dute, zelularen bolumenaren zati handi bat bakuolo batek hartzen baitu. Animalia-zelulek ere badituzte bakuoloak, baina landare-zelulenak baino txikiagoak izaten dira

LANDARE ZELULAK ETA ANIMALI ZELULAK

4.JARDUERA

GIZA UGALKETA:

KARAKTERE SEXUALAK

Gizakiak sexu desberdindua izaten du jada jaio aurretik; organo sexual femenino edo maskulinoen presentziarengatik, sexua markaturik dago, jaio baino lehendik ere. Organuek, karaktere sexual primarioak osatzen dute

ZELULA SEXUALAK

Gizonek eta emakumeek zelula sexual desberdinak dituzte.Emakumearen zelula sexuala obulua da. Gizonarena, berriz, espermatozoidea.

Obulua

Obulua emakumezko, animalia eme eta landare loredunen ugalketa-zelula haploide edo gametoa da. Obulutegi edo obarioetan sortzen dira obogenesi izeneko prozesuaren bidez. Ernalketaren prozesuan espermatozoideak beste gameto hauekin elkartzen da eta enbrioia sortzen da.

NESKEN PUBERTAROA•Gorputza handitu egiten da tamainan, eta biribildu egiten da.

• Batzuetan pikorrak agertzen dira aurpegian.

• Titiburuak garatu egiten dira.

• Besoak luzatu egiten dira.

• Aldakak handitu eta biribildu egiten dira.

• Pubisean ilea agertzen da.

• Ipurmamiak zabaldu egiten dira.

• Izterrak handitu egiten dira.

• Lehen obulazioa eta hilekoa agertzen dira.

MUTILEN PUBERTAROA

• Gorputza handitu egiten da, tamainan eta muskulazioan.

• Aurpegian ilea agertzen da. Zenbaitetan, pikorrak ere bai.

• Ahotsa grabeago bihurtzen da.

• Sorbaldak zabaldu egiten dira.

• Besapean, besoetan, bularrean eta bizkarrean ilea agertzen da.

• Zakilaren eta barrabil-zorroaren inguruan ilea agertzen da.

• Barrabilak eta zakila handitu egiten dira.

• Hankak gihartsuago bihurtzen dira. Izerdia ugaritu egiten da.

• Lehen erekzioak eta gaueko poluzioak agertzen dira.

ERNALKETA

Ernalketa zelula sexual ar eta emeak, ugaztunengan espermatozoidea eta obulua urrenez urren, zelula bakarra osatzeko elkartzen diren prozesua da; zelula hau, gero, zatikatu egiten da eta prozesu horretan beste indibiduo bat sortzen da. Izaki honek, sortzaile bakoitzetik erdibana hartzen ditu kromosomak eta hauetatik heredatzen ditu gero agertuko zaizkion ezaugarri biologikoak.

Mutilen kasuan ahotsa aldatzen zaie eta ilea hasten zaie gorputzeko parte batzuetan, gorputza

handitu egiten da, tamainan eta muskuluan...

Eta neskei berriz,titiburuak garatu egiten zaizkie, besoak luzatu egiten dira, aldakak handitu eta

biribildu egiten zaie...