1. DIGESTINO PROZESUA Digestino :aparatuak elikagaiak
deskonposatu egiten dauz. Honeek dira zati garrantzitsuenak:
Ahoa,Faringea,Hestegorriak,Urdaila eta hesteak parte hartzen dabe
prozesu horretan. Ahoan elikagaiak mastekatu egiten dogu hortz
haginen bidez Mihinak txu gurinek sortzen daben txuagaz nahasten
dogu eta elikadura boloa sortzen da. Faringean eta hestegorrian
elikadura boloa urdailera heltzen da. Urdailean elikadura boloa
urin gastriko0akaz nahasten da eta kimoa sortzen da Heste meharrean
komoa pankreako urinakaz behazunagaz eta heste urinakaz nahasten
da,eta kiloa sortzen daelikagaien mantenugaiak osotutako subtantzi
likidoa eta odolak gure zelula guztietara eroaten dauz. Heste
lodiak gure gorputzak aprobexatu ez dauzan substantziak batu eta
gorozki bihurtzen dauz.Gorozkiak uzkiaren bidez egozten dira.
DIGESTINO APARATUAREN GAIXOTASUNAK Txantxarrak, aerofagia eta
beherakoa digestino aparatuei eragiten deutsie gaixotasun
ohikoenetakoak dira. Hortz- haginetako txantarrak hortz haginei
kalte egiten deutse ahokobakterioren eraginez.Gozoki asko ez jan,
haginak garbitu eta dentistarengana joan behar da.
2. Aerofagia digestino hodian gasak sartzendiranean sortzen
da,eta mina eta ondoezaeragiten dauz.Neurriz jan eta edari gasdun
gitxiago kontsumitu behar doguz Beherakoa heste meharra ura eta
mantenugaiak ondo xurgatzekogai ez danean gertatzen da, eta
horregaitik, gorozkiak sarri eta likidoak izaten
dira.Medikuarengana joan behar dogu, asko eta arinak hartu behar
doguz; arroza eta saldak. Ohitura osasungarrien eta elikadura
orekatuaren bidez sahiestu daitekez. ARNAS APARATUAREN OSAGAIAK
Oxigenoa hartzen dau eta gure gorputzak sortzen dauan karbono
dioxidoa kanpora botaten dau. Arnasbideak Sudur hobiak airea gure
gorputzean sartzeko eta aterateko hobiak dira airea birikietara
heldu aurretik garbitzea,berotzea eta hezotzea da. Faringean airea
ere eroaten dau sudur hobietatik birikietara.Horregaitik gara gai
ahotik ere arnasea hartzeko. Laringean faringeaeta trakea lotzen
dauzan hodia da.Barruan ahots kordak daukaz,airea igarotean bibratu
eta ahotsa sortzen dauan muskulu bi. Trakea bronkio izeneko hodi
bitan banandutako hodia da. Brokioakbirikietan brokiolo izeneko
hodi txikiagotan adarkatzen dira.
3. Birikiak biriki bakotxaren barruan,brokioloen muturrean
biriki albeolo izeneko zakutxo moduko batzuk dagoz. ARNAS
APARATUAREN GAIXOTASUNAK . Gripea: birus batek sortutako gaixotasun
oso ohikoa da. Birus hori errez kutsatzen da pertsona batetik
bestera, eta sukarra, muskuluetako mina eta ondoeza eragiten dauz.
.Asmea bronkioloak estutu eta aireari pasatzen izten ez deutsienean
sortzen da. Bronkodilatore izeneko botiken bidez kontrolatu
daiteke. ZIRKULAZINO APARATUREN OSAGAIAK Zirkulazino aparatuan hiru
zati garrantsitsu dagoz:Bihotza,odola eta odol basoak. Bihotza
toraxaren ezkerraldean kokatuta dago,odola gorputz guztira
bultzatzen dau.Bihotzaren hormak muskulu ehunez osotuta
dagoz,barrualde hutsa dauka,lau barrunbez osotuta:Aurikula,
Bentrikulua,Trikuspideak eta Mitralak. Balbula trikuspideak
eskumako aurikulea eta eskumako bentrikulea bereizten dauz.Balbula
mitrelak ezkerrako aurikulea eta ezkerreko bentrikulua Odol basoak
era asktako lodiera daukien hodiak dira. Lodieren arabera
Arteriak,benak eta kapilarrak bereizten dira.
4. Arteriak odola bihotzetik gorputzeko organo
guztietarazabaltzen dabe. Benek odola gorputzeko atal guztietik
bihotzera daroa. Kapilarrak arteriak eta zainak lotzen dabez. Odola
mantenugaiak eta oxigenoa garraitzen dauz,eta hondakinak batzen
dauz zelulez osatuta dago. Plasmea likido horixka bat
da,digestinoari esker sortutako mantenugaiak garriatzen dauz. Odol
zelulak,globulo gorriak ,globulo zuriak eta plaketak dira. ODOL
ZIRKULAZIOAOdol zirkulazinoa zirkuitu bereiztu biren bidez egiten
da. Zirkulazino eta edo birikitakoa bihotzetik birikietara doa eta
bihotzera itzultzen da.Eskumako bentrikulutik karbono dioxidoz
betetako odola biriki arteriaren bidez atera. ZIRKULAZINO
APARATUAREN GAIXOTASUNAKTronbosia odolean tronbo izeneko pikor bat
eratu eta arteria bat edo bena bat ixten dauanean gertatzen da.
Obesitateak eta erreteko ohiturak gaixotasun hau izateko arriskua
ugaritzen dabe. . Miokardio infartua oxigenorik ezak eragin da
bihotzaren zati bateko zelulak hiltean oinarritzen dan gaixotasun
bat da . Bihotzekoa dieta orekatu baten eta jarduera fisikoaren
bidez ekidin daiteke. Arteroesklerosia:arterien barruan gantzak
metatzen diralako arteriak gogortzean sortzen da. Ariketa fisikoa
egitea, neurriz jatea koipe gitxi hartzea eta ez erretzea dira
.
5. neurri egokienakGERNU SISTEMA Zelulek ezabatu beharreko
hondakin subtantziak sirtzen dabez.Iraitz aparatua gernu sistemeaz
eta izerdi guruinez osotuta dago.Gorputzak, karbono dioxidoa
botaten dau eta, gernu sistemeak gure zelulek sortutako hondakin
ezgaseosoak egozten dauz. Kuntzurrunek,ureterrek, gernu maskuriak
eta uretreak osotzen dabe gernu sistemea. . Kuntzurrunak baba
formako organo bi dira, eta kaxa torazikoaren azpian dagoz,
bizkarrazurraren alde banatan.Kuntzurrunetatik ikaroten dan odola
iragaztea da horreen eginkizuna, organismoarentzat toxikoak diran
hondakinak eruzteko. . Ureterrak gernua kuntzurrunetatik hartu eta
gernu maskurira eroaten daben hodi bi dira. . Gernu maskuria zaku
formako organo gihartsu bat da, eta zakuan gordeta egoten da
gernua, uretratik kanporatu arte. . Uretra hodiaren bidez,gernu
maskurian gordetako gernua kanporatu egiten da. IZERDI GURUINAK .
Izerdi guruinen bidez,horreetatik hur dagozan kapilarretako
substantzia toxikoak ezabatzen dira.Horretarako izerdia sortzen
dabe, poroen bidez egozten da.
6. . Izerdi guruinei esker gorputzaren tenperaturea
kontrolatzen da. IRAITZ APARATUAREN GAIXOTASUNAK . Zitistia gernu
maskuriaren infekzinoa da, pixa egiterakoan mina eragiten dau. .
Kuntzurrunetako harriak organo horreetangernuan disolbatutako
substantziak sortzen diran masa solidoak dira. . Kuntzurrunetako
gitxigitasuna odola iragazteko gaitasuna galtzen dabenean sortzen
da.
7. . Izerdi guruinei esker gorputzaren tenperaturea
kontrolatzen da. IRAITZ APARATUAREN GAIXOTASUNAK . Zitistia gernu
maskuriaren infekzinoa da, pixa egiterakoan mina eragiten dau. .
Kuntzurrunetako harriak organo horreetangernuan disolbatutako
substantziak sortzen diran masa solidoak dira. . Kuntzurrunetako
gitxigitasuna odola iragazteko gaitasuna galtzen dabenean sortzen
da.