• ostirala • 2000ko apirilaren 14a

Arbizu «Udalak bultzatuta eta asmozbetea sortu berri da Zizkerte kultur taldea

Los Jafans • «60ko kantek zuten xarma ez da oraindik galdu»

i "• ^ i ^ « j ^ l fiTi; ' • r l L ^ T

v/M 1 3 3 v t ( 3 Jc

lragan astean, Frantzia, ltalia (Lombardia eta Sardinia), Finlandia eta Fortugalgo emakumeen elkarteetako arduradunak eta herrialde horietako zenbait emakume enpresari lruñean bildu ziren,^elkarrekin aztertzeko inguru horietan emakumeek dituzten arazo garrantzitsuenak eta horiek konpontzeko erabiltzen dituzten

formulak. Bisita hori Reeife europar programaren barruan egin dute.

Vafarkaria

Arbizu Zizkerte? Kultur arloko mugimeridu eskasia sustatu asmoz sortu da taldea

Herriari kultur

eskaintza finko bat

ematea da Zizkerte

taldearen helburua

eta, jadanik, lanean

gogotsu ari dira

hainbat arbizuar.

" Y F I Z K E R T E . HALA DA, B E R -

tako dermioko mapan begiratzea besterik ez dago. Eta horregatik, izen berezia delako, baita beren gustukoa zelako ere, Arbizuko kul tur ta ldear i izena e m a n e n dio a u r r e a n t z e a n . Izena izana definitu eta gero etorri zen. Taldearen nondik norakoak l o t u t a z i t u z t e n e a n , ge lan zegoen herriko dermioaren mapa esku artean hartu eta b i ldu takoe ta t ik gogokoena t o p a t u t a k o a n b u k a t u zen izen dantza.

Izena badugu, baina zerga-tik bildu ziren? Nonbait Arbi-zuko Uda lak kezka aza ldu zuen kultur arloan herrian ze-goen mugimendu eskasaga-tik. Honela bada, kultur kon-tuak bulkatu nahian, herriko hainbat jenderekin harrema-netan jarr i zen Arbizuko He-rriko Etxea. Bilerek, esan be-zala, emaitza eman dute eta taldea estatutu eta guzti osa-tu da, J u a Carlos Reparaz le-hendakari kargurako izenda-tu dutelarik.

Zizkerte kul tur taldea pre-mia ba tek b u l t z a t u t a sor tu da, orain arte Arbizun kultur kontuan ezer gutxi egin izan baita. Azken urteetan, behin

Herrian zegoen kultur mugimendu eskasak kezkatuta, Arbizuko Udalak Zizkerte kultur taldearen sorrerabultzatu du. • C R I S T I N A BERIAIN

edo beste, maila handiko eki-taldiak antolatu izan dira he-r r i an (Atxagaren hi tza ld ia , Ama begira zazu antzezlana, R u p e r O r d o r i k a e t a b e s t e hainbat musikariren kantal-diak), baina sekula ez dute se-gidarik izan. Eta hain bakan egin dira, ezen Udala bera ere arduratzen hasia baitzen. Ziz-kerte taldearen helburua ho-rri guztiari au r r e egitea da, dauden inda r rak bilduz eta bideratuz.

Pas'atu dira hilabete batzuk lehen bilkuratik. Gaur egun bilerak egiten jarraitzen dute, aurtengo egutegia prestatzen

k u l t u r j a r d u e r e k j a r r a i p e n bat izan dezaten. Dagoeneko, gauzak zehazten hasiak dira. Asmoen a r tean , l ehenetako bat Arbizuko ludoteka sortzea da (aurki da mar txan jartze-koa). S a n J o a n f e s t e t a r ako edo, aldizkari ba t karr ikara-tzeko ideia b u r u a n buel taka dabilkie Zizkertekoei. Ez hori bakarrik, behar den tokian di-ru laguntzak eskatuak dituz-te, hala, uda partean, herrian zenbai t tai ler an to la tu aha l izateko. Aurrera begira, ber-tako historia eta euskara ere ez dira Zizkerte kultur taldea-ren jomugatik ur run egonen.

Guztia au r re ra eramateko zazpi ba t lagun biltzen dira. Hala ere, haien esanetan, ez daude beraiek nahi lituzketen guztiak. Hori dela eta, gonbita egin diete Arbizuko elkarte, talde eta pertsona guztiei kul-tur taldearen bileretan parte hartzeko, guztien ar tean lan egiteko azken finean. Oso gar-bi du te gauza asko egin dai-tezkeela herr ian , ba ina , he-rr ia inpl ikatuz gero, erraza-goa izanen da. Agi danez, lan egiteko gogo bizia dute Arbi-zun.

. — ^ A l f r e d o A l v a r o l g o a

Bera •

Liburu Eguna erotismoaren

haritik

U R T E R O BEZALA. N A Z I O

teko Liburu Eguna de eta, Lamixine BAT taldea ospakizun berezia pre tu du gaurko . Aitzine u r t e e t a n idazleek pa ha r tu izan dute, eta tzeak bertze, Arrate ña , H a r k a i t z Cano Apalategi, Alfonso Sa eta Jabier Muguruza izan dira ekitaldi hone

Aurten li teratura e koa hau ta tu dute gai duan, eta idazle bakar ten gaineko testuekin egiten ez duten lehenda ziko aldia izanen da. bidatu ugari izanen da lan antologikoa ez ezi okasiorako p res ta tu ta t e s t u a k ere izanen c H o r r e t a r a k o , Lami BAT taldeko kideek bat testu aukeratu dit bertze idazle batzuek ic tzitakoak, eta horiek kurri eta antzeztu eg dituzte. Testuak, gel bat euskaraz izanen ra ere, gaztelaniaz, ita raz eta portugesez er kurriko dituzte. Lam BAT taldeko kideez bertzelako gonbidatu ta bat ere izanen da ikus nean. Jean Louis Har saxo jolea ariko da, tik, eta Pantxika Te dantzaria bertzetik. E ekarpen literarioa eg dute, bertzalde, Ferm Arkotxa, Ur Apalate Maripi Solbes idazlee Rut Agirre ak to rea parte har tuko du ikus zunean . Emanald ia OOetan h a s i k o da Euskalduna ostatuan

bi hormetara

J O S E T X O A Z K O N A T ^ I ormalean ez zituen senarrari zuzenduta-

I \ | ko gutunak irakurtzen. Kontua da, egun

' ™ hartan emaztea etxean bakarrik zegoe-

la; senarra, ordu hartantxe, herririk herri ibiliko

zen, ogibidez makinaria saltzailea baitzen. Txirri-

na jo zuten orduan.

«Beno, zure senarra etxean ezbadago, berdin

dio. Zuk zerorrek izenpetu, eta eragin guztietara-

ko berak jaso izan balu bezala geratuko da erre-

gistro-liburuan».

Postariak luzatutako liburuan idatzi zituen bere

izen-deiturak eta NAN-en zenbakia, eta atea itxi

orduko, konturatu zen trafiko-isuna zela postariak

eskura emandako jakinarazpena.

Ustekabea aldiz, gutunazala urratu ahala

heldu zitzaion; alegia, argazkian ezin argiago

Argazkia agertzen zen-eta senarraren aurpegia eta bera-

ren autoa, Los Abetos hoteleko aparkatokira sar-

tzen. Isun-boletinak zioenez, 25.000 pezetako

zigorra ezartzen zitzaion maniobra egiterakoan

baimenduriko gehienezko abiadura urratzeagatik.

Argazkian, esan bezala, senarra agertzen zen

gidariaren tokian. Alboan eserita, nor eta, enpre-

sako nagusiaren emaztea, adats gorrixkako pon-

poxa hori. Isunaren eguna: martxoaren 24a,

senar-emazteen seme txikiaren urtebetetze

eguna. Ordua: arratsaldeko bostak eta hamar.

Eta arras ongi oroitu zuen egun hartan gertatu-

takoa. Izan ere, zera esan zion senarrak, aitzakia

gisa, semearen aldeko festatxoan ez agertzeko;

pena ematen ziola, baina bazuela bilera bat Tute-

rako bezero batekin arratsaldean, eta zinez saia-

tuko zela etxeratzen, baina seguruenik, ez zuela

garaiz etortzerik izanen, eta abar.

Egun batzuk igaro dira postariaren gutuna

jaso, eta isilean gorde zuenetik. Alabaina, sena-

rra etxeko korridorean orpoz orpo topatzen zuen

bakoitzean, zalantzatan ikusten zuen bere burua,

ez baitzekien zehazki zer egin: urdaiazpikoa

mozteko zerabilen sukaldeko labana heldu, eta

jata!, bertantxe garbitu edo txindurriendako hau-

tsak hartu, eta goizeko kafesnean pitinka zerbi-

tzatu.

Zer eginen ote zuen emazte honek?

Emazteak telefono-agenda hartu zuen esku

artean, eta zenbaki bat markatuz: «Kaixo, Paul;

aspalditik. Gogoratzen al haiz, behin esan hidan,

zer gerta ere, nirekin gustura...».

Egunkaria ostirala, 2000ko apir i laren 14a

Lizaso • TMaturarekin bat, ikusmeriik gabe l tsuek bisitaldi gidatuak egiri ahal izarieri di tuzte Orgi Hariztiari zehar

Lizasoko Kontzejuak eta Ingurugiro Sailak kudeatzen duten Orgi

hariztiko parkeak ONCE erakundearekin hitzarmena sinatuko

du. Parke horrek Ultzamaldeko

bidexkak lehengoratzeko

proiektua ere egin du.

BZ DA BEHARREZKOA IKUS-mena edukitzea naturak

eskaintzen duenaz gozatzeko, lore eta landare desberdinen usaina, ukimena, txorien kan-tuak eta abarrak begiak itxita ere sentitzen dira. Horixe pen-tsatu zuten Orgi hariztia par-ke naturaleko langileek. Parke horre tako monitore Edurne Gerendiainek erran duenez, «ur tean zeha r e lbar r i a sko etortzen direla ikusi dugu, eta zubietatik edo hainbat bideta-tik pasatzeko orduan arazoak izaten dituzte». Hori dela eta, i t suendako proiektu berezi bat prestatzea erabaki zuten. Monitore batek Estatu Batue-tan ikusi zuen parke egokitu batet ik h a r t u zituzten ideia nagusiak.

Proiektua osatu ondoren, ONCE erakundeari aurkeztu zioten eta arrunt interesgarria iruditu zitzaion honi. Bertan, ibilbide bat itsuendako egoki-tzeko p lana ere sa r tzen da. Edurne Gerendiainen arabe-ra, «aldaketak batez ere zorua berdintzeko eginen diren, go-rabehera asko baititu. «Arra-pala batzuk paratuko dira eta heltzeko soka bat bide osoan zehar. Gainera , zati ba t zuk urez gainezka daude eta mol-datu egin behar dira». Braillez idatzitako interpretazio pane-lak ere paratzeko asmoa dute.

Eta bertako langileek pres-t a k u n t z a berez ia b e h a r k o

dute horrelako bisitaldiak jaso ahal izateko. Izan ere, monito-reak a ipatu duenez, «badira gauza batzuk ikasi behar ditu-gunak; adibidez, guk beti era-biltzen ditugu 'begira', 'ikusi' e ta an t zekoak , e ta o h i t u r a hori a lda tu beha rko dugu». ONCE-Nafarroa a rdu ra tuko da p r e s t a k u n t z a ema teaz ; ONCE Fundazioak bi milioi eta erdiko aurrekontuaren bi heren finantzatuko ditu. Gai-nerakoa Lizasoko Kontzejuak paratuko du.

Bertzelako proiektuak ere prestatu dituzte parke horre-tako langileek. Alde batetik, Ultzamako oihanetan dauden

bidexka batzuk lehengoratze-ko plana hango Udalari aur-keztu zioten, baita onartu ere. Beraz, hemendik gutxira gar-biketa lanak hasiko dituzte. Bertze aldetik, ornitologia, mi-kologia, botanika eta paisaia-ren interpretazio ikastaroak egiteko plana Nafarroako Ku-txari aurkeztu zioten, eta eran-tzunaren zain daude. Onartuz gero, botanika ikastaroa uda-berri honetan bertan has dai-teke.

Orgi harizt ia 1996an ireki zen. 1999an, 42.000 lagunin-guru izan ziren bertan.

T x a r i E l e t a

Orgiko parkeak

ONCErekin sinatuko

duen hitzarmenari esker, itsuek

parkearen xarmaz

jabetzeko aukera

izanen dute. •

C K I S ' ! I N A B E R J A I N

herri aldizkariak Edume Elizondo

Ginekologia eta irrati kontuak Berako Uxua Emakume Taldeak gine-kologia kontsulta herrian izateko egin eskaera jaso du Ttipi-ttapa aldizkariko azken zenbakiak, Asier Gogortzak si-natu artikuluaren bidez: «Martxoaren 23ko Udalbatzan, bertzeak bertze, gai hau izan zuten solasgai hautetsi eta han bildutako herritarrek. Uxua Ema-kume Taldeko bi kidek egindako pro-posamenarekin ados agertu zen Udal-batza osoa, arrazoiak ere naski nabar-menak baitira».

«Emakumeek azaldu zutenez, gine-kologoarengana joan nahi duten auni-tzek ez dute kotxerik Elizondoraino jo-

ateko, etabertzalde, Bortzirietan ba omen dago kontsulta bat jartzeko adi-na emakume. Hautetsiek aho batez onartu zuten emakumeen eskaera, eta beharrezko pausuak emateko konpro-mezua hartu zuten. Hasteko, Nafarro-ako Gobernuko Osasunbideari eskae-ra egitea agindu zuten, eta herrian bertan, gai honetaz sakonago solaste-ko bilkura bat egiteko deia egin zu-ten».

Bestalde, Leitzako berrien txokoan, Karrate Irratiko programazio aldake-taz ari da Joseba Azpiroz Ttipi-ttapako azkenekoan: «Kalitatea bermatu eta

entzulegoaren arreta hobetzearren eguneroko programazioan berrikun-tzak sartzea erabaki dute esatariek. Horrela, kale inkestak eginen dituzte, Udaleko ordezkariekin irratsaio finko-ak zehaztuko dituzte, Kontu kontari saioak mahai-inguruaren funtzioa be-teko du eta beste bi lagun gehiagore-kin batera, Leitzako eta kanpoko ger-takari garrantzitsuen inguruko iritzi ezberdinakjasoko dituzte. Bestalde, osasuna eta elikaduraz informazioa jaso eta eskainiko dute. asteartero, eta hamabostero pertsonaia ezagun bat elkarrizketatuko dute».

Xabier Larraburu

Plan batdaukat Miguel Sanzen etxera gauez iri-siko garenak hiru izango gara. <Euskararen Aldeko Solidario-

en» hiru kide hautatuak (hauta-uen arteko hautatuenak). Hiru-

rak eskaladan trebatuak eta tal-dean gure

kirolzaletasunarengatik ezagu-tuak izango gara. Gutako bat, gainera, zirujanoa izango da. Beste bat igeltseroa. Komando-aren izena Kalaberagaineko Mugarri Beltza izatea erabakiko dugu buzo beltzak banatzeko aurretik egindako bilera ezinez-kutuagoan. Bilera horretan halaber Biblia euskaldunaren kopia baten gainean zin egingo dugu, eta zin egiten dugun mementuan konpaktuan jarriko dugun musika Kontrapas izan-go da, edo Izarren Hautsa (hau erabakitzeke uzten dugu). Gero erlojuak sinkronizatu, hesia igo, bideo kamerak saihestu, laser izpiak saltatu, baratzeko txakurrak drogatu, bizkartzai-nak narkotizatu, kotxean duen Navarra p'alante pegatina ken-du eta zaratarik egin gabe Miguel Sanzen etxera hurbildu-ko gara. Instant horretan opera-zioa hasi zenetik bi minutu beteko dira. Gau horretan, zei-nak hurrengo eguneko titula-rretan «historikoa» izenlaguna hartuko duen, ilargi berriko iluntasunean etxearen paretatik gutako bi eskalatzen igoko gara. Zirujanoa sokekin lotuta igoko dugu bere esku prezia-tuek minik har ez dezaten. Berarekin ekarriko duen kaxa zuria ere sokekin igoko dugu. Bigarren pisuan paretari plata-forma bat itsasi eta gure artean igeltseroa izango denak pare-tan butron bat egingo du; hau da: zulo bat. Zulo profesional bat, ia-ia zaratarik egin gabe. Baratzeko zuhaitz beltz batetik mozolo baten hots monotonoa baliatuko du horretarako: uh! (zartal) uh! (zarta!). Behin etxe barruan gaudela, operazioa hasi zenetik bi minutu t'erdi beteko dira. Orduan kaxa zuria irekiko dugu eta izotzen artean babesturik dagoen burmuina aterako. Burmuina Ikastola bateko laborategian sortua eta hazitakoa izango da, euskara-ren hamabigarren urratsa iga-rotzeko adinakoa, euskararen unibertsoarenganako miresme-nean hezitakoa. Logelan Biga-rren butron bat egingo dugu. Eta gero beste bat. Azken hau giza harresi batean. Burmuin aldaketa minutu batean burutu-ko dugu. Eta listo. Lehendaka-riak hurrengo egunean egingo duen pentsaurreko bitxiaren zain geldituko gara. Gora Kala-beragaineko Mugarri Beltza! •

ostirala, 2000ko apir i laren 21 a Egunkaria

Europako enpresarien M i f l w

Firilaridia, ltalia, Fraritzia eta Portugalgo emakumeeri

elkarteetako arduradunak lruñean bildu ziren

Urrian abiatu zen Recife programa, Europako emakumeen egoera

aztertzeko eta hobetzeko asmoz. Sei bazkide dira proiektuaren

arduradunak, pertsona bana herrialde bakoitzeko: Finlandia,

Frantzia, Lonbardia, Sardinia, Portugal eta Nafarroa. Iragan

astean Iruñean egindako topaketetan ekimen bateratuak

bultzatzea zuten helburu, baita lurralde ezberdinetako

enpresariak harremanetan jartzea ere.

OPAGUNEAK HIRU EGUN IRAUN ZUEN.

Eta herrialdeetako ordezkariek ezagu-tu ahal izan zuten zein den emakumearen egoera Nafa r roan , ba tez ere lan merka -tuan, eta euren herrietakoarekin konpara-tu ahal izan zuten. Europako kideek ikusi ahal izan zituzten, halaber, zenbait emaku-me na fa r rek bere kargu d i tuz ten zenbait enpresa, bere arazoak eta horiei aurre egi-teko erabiltzen dituzten formulak, baliabi-deak eta lan egiteko modua. Baita alderan-tziz ere, Nafarroako emakume enpresariek ezagutu ahal izan zituzten beste herrialde-etan erabiltzen diren metodoak.

I ruñean egindako topaketak bi helburu nagusi zituen: bazkideen formazioa, bate-tik, eta emakume enpresariak harremane-tan jartzea, bestetik. Azken horri dagokio-nez , a s m o a zen e t o r k i z u n e a n p r o i e k t u batera tuak bultzatzeko aukerak aztertzea.

Frantzian izan ezik, beste herrialde guzie-tan egin dira jadanik topaketak urte hone-tan. Nafarroako topaketa CEINek antolatu zuen, Nafarroako Enpresa eta Berrikuntzen Zentro Europarrak. Malu Ziordia CEINeko teknikariak dioenez, "egoera oso ezberdina da leku ba tzue tan eta bes tee tan; arazoak berdintsuak dira, baina arazo horiek kon-pontzeko metodoak, programak edo formu-lak nahiko ezberdinak dira, horiekiko sen-tsibilitatea oso ezberdina delako».

Ziordiaren hitzetan, emakume enpresa-r iek «beti d i t uz t e a r azo b e r b e r a k , d i r u -laguntzak lortzeko edo zerbitzuak saltzeko s inesgarr i tasun falta, esate baterako. Zer-b i t zu h o r i e k b e t i d a n i k e m a k u m e z k o a k eman dituztenak baldin badira ez dago pro-blemarik, baina beste mota batekoa bada, o r a i n d i k m e s f i d a n t z a e t a z a i l t a s u n a k daude».

unluz-puntu

Recife programa: Zer da? Emakumearen egoera hobetzeko Europan antolatutako programa bat da. 1999ko udazkenean jarri zen martxan, eta bi urte oso iraungu

Nori zuzenduta dago? • Programako ekintza giiziak Europako emakumeei

zuzenduta daude, eta batez ere enpresariei.

Helburu nagusia • Oro har, emakumeen egoera hobetzea eta batez

ere haiek sortutako edota zuzendutako enpresak

bultzatzea, hala nola haien arteko ha r remana eta

proiektu komunak erraztea, elkarguneak sortuz.

Bal iabideak •Teknologia berrien bitartez, informazio sare ba t sortu

nahi da, enpresen arteko informazio t rukaketak

errazteko eta proiektu komunak aurrera ateratzeko.

Eragi leak, Nafarroan • CEIN (Malu Ziordia, 948-426018); GalfArantza

Arregi, 948 451654); TEDER (CristinaR948-

552711); EDER (Ruben Aguado, 948-846); Alaiz

elkartea (Begoña Arrieta, 948-252485):K)NA (Laura

Alba, 948-426032); eta Erdialdeko Gar|<3ako

Partzuergoa (Cristina Baiona, 948- 740*;

Egunkariaj ostirala, 2000ko apir i laren 14a

• Recife pamaren xedeak

• Ema |ea ren c g o c r a hobRtzJBppan 1999ko U d a z k f t S a b i a t u t a k o progranit. Biurte i r a u n g o d u .

! | • Euroo e m a k u r a e c i mzcmluSi bat i npresak

P s o r t u eijzen<kt d i t u z t e n e n p r e s a f l t

• Enpresleko h a r r e m a n a k e t a pr lu b a t e r a t u a k errazteal I

• Teknojberrien b i t a r t e z enpresejeko i n f o r m a z i o t r u k e a p t e k o s a r e b a t s o r t z e a . i f t

Bestalde, ekimen enpresarialari dagokio-nez ere, herrialde batetik bestera alde han-dia dago emakumeen eta gizonen a r tean . «Nafarroan b e h a r ekonomikorik ez dago. eta behar hori ez dagoenean emakumeak ez dira mugitzen, ez enpresak sortzeko ezta enplegua bilatzeko ere», adierazi du Zior-diak. «Orain gaz teak has i d i ra e n p r e s a k sortzen, baina, normalean, jendea ez dator hona, guk joan behar dugu haiengana».

Recife Nafarroan Foru Erkidegoan CEIN da Recife programa a u r r e r a a t e r a t z e n d u e n e r a k u n d e a , e t a enpresa m u n d u a n sa r tu diren emakumeei laguntza eta informazioa emateaz a rdura -tzen da.

Ziordiak dioenez, «Gu Nafarroan saiatzen ari gara emakume guziei zerbitzuak eskain-t z e n , l e k u b a t e a n n a h i z b e s t e a n egon; horretarako osatu dugu kolaboratzaile sare ba t eskualdeetako elkarte eta e rakundee-kin».

Sare horren bitartez, enpresa eta merka-tuei buruzko informazio estrategiko oroko-rra edo zehatza helarazten zaie nahi du ten enpresariei , kolaboratzaileen edo Interne-ten bidez. Informazio Estrategikoko Zerbi-tzuaz gain, CEINek eta programako kolabo-r a t z a i l e e k a h o l k u z e r b i t z u a e s k a i n t z e n dute.

Egun, Nafarroan, emakumeek zuzendu-tako 29 enpresa parte hartzen ari dira Reci-fe programan. Jadan ik antolatu dira proiek-tua azaltzeko bost bilera baino gehiago eta beste zenbait jardunaldi hainbat herritan.

— ^ Eva A r a n g u r e n

P O R T U G A L

Christine Ferreiro • Zein da emakumearen egoera Portugalen? Emakumeen langabezi t asa oso altua da, batez ere hiritik kanpo. Eskualde ba-tzuetan langabezi tasa % 12tik % 18ra bitartekoa da, eta beste batzuetan altua-goa. Beraz, e m a k u m e a k j a s a n beha r izaten di tuen behar rak oso garrantzi-t s u a k dira. E m a k u m e a k dira b e h a r t s u gehienak. Bestalde, e m a k u m e a r e n a u r k a k o indarker ia arazo larr ia da, e ta abor toa ez da legala. Beraz, egoera nahiko konplikatua da.

• Zein da zure elkartearen eginkizuna? Herrietan izaten den egoera latzak behartzen du jendea, eta batez ere emakumeak, hirietara joatera. Gu saiatzen gara hori galarazten enplegua sortzeko ekimenak bultzatuz eta lagunduz. • Zer ezberdintasun nabari dituzu Portugalen eta Nafarroaren artean? Aukerak hemen askoz ere hobeak eta ugariagoak dira. Emakumeak aktiboagoak dira lana bi-latzçko, enpresa bat sortzeko. Ezberdintasun horiek zein diren jakiteko oso baliagarriak iru-ditzen zaizkit Recife programa eta topaketa hauek.

L 0 M B A R D 1 A

Chiara Savatteri • Zein da egoera Lombardian? Lombardiak egoera berezia du. Hirialde garrantzitsu eta handia du. Milan, biz-tanle askorekin. Emakumeak hirietan oso baldintzatuta daude lana, familia eta etxeko betebeharrengatik; haien lan erritmoa oso azkarra da, distantziak oso handiak direlako. Italia da, bestalde, Europako Parlamentuko ordezkari-tzan emakume gutxien duen herrialdea. Eta langabeziari dagokionez?

Alde hand ia dago Lombardiako leku batzueta t ik besteetara, bai ta gizonezkoen eta emaku-mezkoen ar tean ere. Italiako beste inguruekin konparatuz gero. ona da. Italiako hegoaldean emakumezkoen langabezi t a sa%35ekoa da, eta Lombardian %10etik %12ra bitartekoa. Bai-na hori guretzat arazo bat da, gizonen arteko langabezia %3koa delako. Zein da egoera enpresen sorkuntzari dagokionez? Emakume italiarrak ez dira arriskatzen enpresa ba t sortzen. Dena den, orain badira ekimen enpresariala bultzatzen du ten legeak. Orain arte. emakumeek zuzendutako enpresak betiko sektoreetakoak ziren, ile-apaindegiak, loradendak. . . Baina ez zegoen zerbitzu enpresarik. Egoera, baina, aldatuko da hurrengo urteetan.

S A R D I N I A

Daniela Boi • Zeintzuk dira emakumearen arazoak Sardinian? Sardinian modernizazioa oso azkar gertatu zen. 70eko ur teak arte, emakume-en enplegu tasa oso baxua zen. Orain asko igo da, baina, hala ere, langabezia oso altua da. Tasa orokorra %20koa da, gutxi gorabehera; baina emakumeena, %36koa, gizonezkoen bikoitza. Baina orain indartzen ari da enpresen sorkun-tza. Ekimen publiko eta pribatu ugari daude hori bultzatzeko.

• Zeintzuk dira eragozpen eta zailtasun nagusiak? Sardinian historikoki matr ia rka tua izan da. Beraz, emakumearen egoera, kulturalki, ona da, errespetatzen delako. Baina zerbitzu sozialak gehiago garatu behdr dira. Lan egiten du ten emaktmteek arazoak di tuz te lana eta familiabateratzeko. Baina goi postuetara ailegatzeko ez dute arazorik. Momentu honetan Sardinian emakume asko daude oso postu onetan.

F I N L A N D I A Mirja Erlund

• Zein da emakumearen egoera Finlandian? Oro har, ona. Lege eta neurri asko daude gizonen eta emakumeen arteko ber-d in tasuna ziurtatzeko. Baina arazo bat ere badago: batzuetan, emakumeen el-karteetako ekimenak gizonen aurka egiten direla us te dute haiek. Horregatik, kontu hand ia izan behar dugu antolatzen ditugun ekintzak ondo uler daitezen. Ez dugu nahi gure sexua kontuan hartzea, egiten duguna baizik.

• Lanean agintea lortzeko ez al duzue arazorik? Ez. Gertatzen dena da emakumeek, gehienetan, nahiago dutela ondo bizi, denbora librea edu-ki, eta hori goi pos tuetan Oso zaila da. Baina lortzeko, normalean, ez dugu problemarik. Ezta etxeko lanak banatzeko orduan ere?

Normalean, ez. Izan ere. emakumea erditu ondoren, normalean h a u r r a zaintzeko gizonak eskatzen du baimena lanean. Etxeko lanei dagokienez, oro hafTez dago arazorik.

ostirala, 2000ko apir i laren 14a Egunkaria

K l a s i k o b i t x i • a r r o n t k l a s i k o

Joxemie l B idador

lrigarai eta Astitzen arteko tirabiraz

Badira 33 urte Principe de Viana erakundeak euskaraz karrikaratzen zuen paperaren orriotan Aingeru Irigarairen

eta Andres Astitzen artean jazoriko eztabaida baten arrazoiak pausatu zirenetik.

Apat Etxebarne ezizen ezagunaren atzean bere

burua jada ezkutatzen ez zuen Aingeru Irigaraik Kontzilioa eta kristau irakaspenak izenburu-ko kolaborazioa agertarazi

~ zuen 1967ko azaro-abenduko zenbakian. Bertan astero-aste-ro Frantzisko Astitz Arregik ateratzen zuen Ikasi-mikasi sailaren funtsa eta asmoa go-gor kritikatu zuen Berako me-dikuak. Bere ustez, fraile pa-siotarraren idazkiak euskara jatorrean eginak bazeuden ere, herrietako euskaldun zaharre-kiko mespretxuzko jarrera gar-bia bazerien. eta egilearen az-keneko asmoak zehazki bete beharrean, fedea galtzera ero-aten zituen irakurleak tama-lez. Hona hemen Irigarairen hitz gogor haiek: «Ikasi-mikasi izenburu daraman ataleko ar-tikulutxoak irakurtzen ditugu maiz. Euskara pollita eta he-rrikoia derabillala Astiz-Arre-gui jaunak, gogotik aitortzen dugu. Bainan gure Fedea ahu-lago sentitzen dugula batzu-tan, horiek irakur eta, adiarazi beharko dugu ere. damurik. Iduri luke gure inguruko eus-kaldun arrontak, kaiku batzu direla, Konzilioaren edo Joa-nes XXIII Aita Sanduaren esa-nen berririk ez dituztenak. Baina ezta batere hola: umi-llak eta ixilak izateak ezdu esan nai, adimendu laburreko direla gure herritarrak».

Frantzisko Astitz Arregi. eliz izenez San Frantzisko Xabier-koaren Andres aita pasiotarra, Goldaratzen sortu zitzaigun, 1908ko azaroaren 22an. Bere aita Andres Astitz Oderitz Gol-darazko bertsolari sonatua zen; bost seme-alabarekin alargundu ostean Arruizko Jo-sefa Arregirekin bigaitenez ez-kondu eta beste hamalau se-me-alaba izan zituen, haietari-ko bat gure Frantzisko izan zelarik. Gazte-gazte zela. eta etxean guztiendako tokia ez zelako edo, gauza nabarmena dena ordea, gure Frantzisko Gabiriako pasiotarren komen-

turajoanzen 1919an, eta Arabako Angostako, Co-ruñako Mellideko zein Bil-boko komentuetatik igaro eta gero, Tafallako etxera arribatu zen idazteuna eta zuzenbide kanoniko irakasle; AstitzArregi Tafallan bertan zendu zen, 1986an. Idazle mo duan bai erderaz zein euskaraz izkiriatu eta argitaratu zuen; er-deraz Redencidn eta La Cruz aldizkarie-tan atera zituen ko-laborazioez gainera Los grandes interro-gantes izenburuko li-burua atera zuen Za-llan 1952an. Euska-raz, eta Principe de Vianako Ikasi-mikasi sai-laz aparte, bere aitaren bertsoak eta ipuinak biltzen dituen liburua apailatu zuen, Goldarazko bertsolariaren kon-tu eta bertsoak, Principe de Viana erakundeak berak 1960an argitara eman zuena. Principe de Vianako Ikasi-mi-kasi saila funtsean gai erlijio-soak lantzeko erabili zuen, baina ez zuen aukera galdu euskararen inguruan pentsa-tzen zituenak ere plazaratzeko, eta ohikoan zarabilen euska-rari erreparatuz, bateko zein besteko berrikuntza zaleegia ez zela aisa usna daiteke.

Frantzisko Astitzek ez zuen utzi Irigarairen kolaborazioa erantzun gabe, eta A. Apat Etxebarne'i ku-ku! izenburupe-an, 1968kolehenbizikozenba-kian bereak eta asto zaharra-renak ere esan zizkion Irigarai medikuari: «Zu, Etxebarne jauna, infernuko erlaztiñen zaztakoa eman deezu! Ez duzu beñee aithu Jesukristoen mandatu au: zure anaiak zer-bait egin bado zure kontra, edo pekatun baten erori bada, zoaz berarengana eta esaiozu, biek bakarrik zaudetela? Zu ta biek, Principe de Vianan langi-lle bai gea, etziñakin non ne-on? Zergatik ez deezu itz bat'e

esan, olako zalaparta atea baño len? Gauzeat, baka rrik. ekusten da zure ida/.-kai ozpiñezko ortan: ni

ezaizela zure santo debo-toa. Beste arrazoik e dezula». | j Irigarai ez zitzaion mintzo, ordea, horren I zakar eta zantarki. Gauza jakina da belau-naldi hartako ida/lc

laikoek ere senl mendu kristau

sutsua zutela, barne- j barnean iltzaturik, eta f

Irigarai ez zen hartaz sal- I bu. Sentimendu kristaua

baina modernoa aldi bere- j an, eta lehenagoko lotura hertsi haiekiko aldea har-tuz, elizaren berritzean sinesten zuten guztiz

gehien. Kexu azaldu zitzaion Irigarai, beraz, Ikasi-mikasi-n Astitzek botatakoak garai berrietarako egokiak ez baitziren: «Uste dugu gaur eztirela azaltzea komeni orai 25 urteko misiotan bataio sariaz kontatzen aal ziren irringarriak», eta arrenkiro eskatzen zion haize berriak indartsuago hartzeko: «Eskualdun kristauak, berezi-ki gazteak eta epelak, ez direla gaur bildurrezko eleketakin biltzen, badakizu. Aldizkari huntan berean Elizaren itza deitu atalean artikulistak Konzilioko irakaspen zeatzak ematen oi ditu (...) Irakaspen ok jakitea komeni dela iduri zaigu, goregi badira ere». Halaz guztiz. Astitzek ez zion gomen-dioa Irigarairi onartu, izan ere, «guregana urbillerazi nai ditio-gunai eo guregandik eskadaka bezala dabiltzenai leunkeriz eta amodioz itz ein bear zaiela, konforme!, baño Naparroako gizon eta mutillei ebanjelioak diaguna izkutatu bear diegu-la? Enao konforme! Bestela, bota ditzagun sura Libura Santu Guzik, eta akao!». Bis-tan da sor-mutuen solasa izan zela Irigaraik eta Astitzek elka-rrekin eraman zutena.

P a t z i k u P e r u r e n a

Zakar erretzeko zotzak

GEREZIAK: Ha- siak ditugu loratzen. Horra gereziondo goiz loratua, nexka maitemindua idu-

ri, soineko xuri puntiladunez, nonahi lahar tartean tabratua! Horra, Mendekoste gereziak Jean, lore xuritan, bihar odol tanto (sic) gorri izanen direla ahaztuak. Izan ere, moder-niak, lurrean ez beste guzian erakusten baitigu udaberria. Lakoizketako ero xarmagarri hari ikasia dizut:«Luculok eka-rri zuela gerezia Asia Txipiko Zerasonte herritik, eta hainjux-tu, herrizen harixe zor diola ize-na ere». Hala, orotariko hiztegi gureak dio ceresia latinoan duela sorburu gure gereziak, eta agian ceñcier frantsesak ere bai. Dena dela, ezagutuko ote da gehiago gerezi denbora zelako harenik gurean? Hola-ko zenbat denbora ari ote gara galtzen? Eta ezpazioak hortxe dirau.

GORROTOAZ: Gorrotoa ahularen gaitza da; indarrak gaitzetsi egiten du. Eta erru-kiak, nonbaitean, gaitzespe-nak baino indar finagoa eska-tzen du. Indarretik sortutako errukiaz ari naiz, entenitzera-koan loratu eta gaitzesterako-an umotu denaz. Gorrotoaren beste itxura engainagarria, beldurrak edo koldarkeriak karetx bihurtu duena duzu. Karetx horrixe hazka bizi da, besteak beste, gure espanolis-ta edo iraultzaile usteko lautik hiraa. Gereziondo bana aldatu behar genuke euskaldunok, li-zar orde, maiatzean lore xuriak espainolistei ematen eta uztai-lean ginga gorriak gerok jaten ikasteko. Txipiak haundia, bu-ruz eta xalo ez bada, nola azpi-ra?

GURE KULTURAZ: «euskal herritarorok euskaraz ikasteko eskubidea duen neurrian, eus-kal herriko historia, izaera, eta mami hori guztia barneratzea eskubide eta betebehar ere izan beharko luke, bestela eus-kara dakien espainol edojran-tses kulturadun herritarrak sortzen baitira». Abertzale izan

edo ez, euskaldun sano batek, esan lezakeen gauzarik sinple-ena duzu. Baina, zorigaitzez, ez daukat gogoan ETAren ko-munikatu batean baizik leitu-rik. Hortik atera non gabiltzan oraindik? Neronek badut, la-nen bat edo beste, ustez esaldi horren faboretan buru tua , baina, badakit ongisko neure herrialdeko politiko abertzale-ek, endemas EA edo HB ingu-ruko kultur eragileek, nolako jarrera erakutsi didaten.

HERRI ORDEZKARIAK: De-mokrazia, oi demokrazia! He-rritar jatorren inperioa! Ez? Hi-tzak hala omen dio. Baina, hi-tzak engainamundu ergel batzuk izaten dira maizexko. Itsua ez denak bai baitaki, bere part iduan (sektan?"setan?) bertan, ordezkaririk txarren eta zurienen artean aukeratu behar izaten duela besterik ezean. Hala, ordezkorik bozka-tuenek ere, ez dute herritarren gradua txartu baizik egiten, izanez ere, herria ordezkatuko duten okerrenen artean auke-ratu behar izaten baita demo-kraziarik hoberena. Batek nahi duena ordezkatzeko au-kera izanen balu ere, zer or-dea? Niri nahi baino gehiago-tan tokatzen zait neure buraa ordezkatzea instantzia ofizial horietan? Eta lautik hirutan gaizki atera izan naiz, pentsa?

ZINTZOTASUNAZ: Askotan damutzen gara, hark edo ho-nek kararik kara botatakoari, behar den gisan edo garaian erantzun ezagatik. «Kauen: ho-la kontestu banio! Orduantxe peatu banio! tonto zarra, ni!». Bai ote? Ez damurik izan, za-ren baino zozoago portatu za-relako ustean. Holaxekoa zara, ez zozoago ez erneago. Gerta-tzen da, listo usteko akonple-jatuetatik kasik inori ez zaiola gustatzen berez darion zintzo-tasunaz ohartzea; eta berezko zintzotasuna pittin bat disi-mulatu ez duela ohartzean, be-rez den baino zozoagotzat jo-tzen du bere buraa. Hortik da-torkio damu gisako hura: den

. bezal bezalaxe portatu izatea-gatik.

M o t x o r r o s o l o *

Probesten jakin

BALIOA EZ DA IRIZPIDE. ONGI KOKATUAK DIRA, ETA EDOZEIN

egokieratan. hondarrak partitzeko tenorea helduta ere, zatirik preziatuena atxikiko dute. Parioa zer den badakiten arren, ez dute inoiz baliatu, egiazko izerdia, bigarren maila-ko horien afera baita.

Egunkaria ostirala, 2000ko api r i laren 21 a ostirala, 2000ko apirilaren 21 a Egunkariaj

L m >hm m Iruñeko musika taldea

^ ThSS v x •• WL Jf 1 H

Jesus Los Arcos, Pedro Gonzalez, Eduardo

Garnika eta Patxi Ancil dira Los Jafans.

1968an sortu zuten taldea, eta, orain, 30

urteren buruan, lehen diskoa plazaratu dute.

Granten Baby, come back, Lennon eta

McCartneyren / feel fine eta Los Brincosen

Sola dira lan horretan bildutako

kantetako batzuk.

DUELA 3 0 URTEKO GAZTE-

ek ederki ezagutzen di-tuzte Los Jafans taldeko kide-ek garai hartako abesti ospe-t s u e n a k o inar r i t za t h a r t u z egindako ber t s ioak . Taldea 1 9 7 1 a n deseg in o n d o r e n , duela bi urte elkartu ziren be-rr iro, e ta g a u r e u r e n lehen diskoa aurkeztuko dute Iru-ñeko Blues aretoan.

• Taldea sortu eta 30 urte iga-ro ondoren plazaratu duzue lehen diskoa. Zergatik es-petu duzue hainbeste? Duela 30 urte oso zaila zela-

ko disko ba t grabatzea. Ezi-nezkoa zen. Gainera, hori ez zen inoiz gure a s m o a izan. Mus ika ren m u n d u a k bes te e r a b a t e r a f u n t z i o n a t z e n zuen, eta disketxe baten deia-ren zain egon behar zenuen disko bat grabatu ahal izate-ko. Bestela, ezzenuen estudio batera ailegatzeko aukerarik. Orain aukera eskuan izan du-gu eta aprobetxatu besterik ez dugu egin.

• Zer-nolako diskoa egin du-zue? 60ko h a m a r k a d a n egiten

zen mus ika ren b i lduma bat da, o r d u k o a b e s t i e k zu ten xarma ez baita oraindik gal-du. Diskoan sartu nahi geni-t u e n abes t i a sko geni tuen , baina, azkenean, gure ustez hamarkada horretako hamar talde esaguratsuenen hamar abesti esangura tsuenak au-keratu ditugu. Garai hartako kanta ezagunenetako batzuk dira; orduan egiten zen musi-ka is latzen du ten abest iak , alegia. Soul , pop eta rocka lantzen ziren, batez ere.

• Los J a f a n s t a l d e a r e n abestirik ez dago disko-an? Ez. Gure abestiak baditu-

gu, baina oraingo lan hone-tan ez sartzea erabaki dugu. Agian hurrengoan, hori izan daiteke egin behar reko hu-rrengo urratsa.

• Lehenengo urratsa, be-rriz, 1968. urtean egin ze-nuten, urte hartan sortu baitzenuten taldea, ezta? Bai, guztiok elkar ezagu-

tzen genuen, baina beste mu-sika talde ba tzue tan ari gi-nen. Azkenean, elkarrekinjo-tzeko gogoak b u l t z a t u t a elkartzea erabaki, eta horrela hasi zen taldearen ibilbidea.

• Non jotzen zenuten? Garai hartan leku asko ze-

goen Iruñean. Ostatu eta are-t o e t a n j o t z e n g e n u e n , e t a besteak beste Donibane edo Amaia elkarteek ere dantzal-d iak a n t o l a t z e n z i t u z t e n . J a i a l d i a k ere b a z i r e n , e t a haietako ba t Gaiarre antzo-kian egiten zen. Baina behin tirabirak izan ziren, antzoki-ko eserlekuak apurtu zituzte-lako. Garai har tan, gu beza-lako txima lyzedunoi egozten ziguten gauza guztien errua. Gipuzkoan ere asko jotzen genuen, han talde gutxi bai-tzegoen garai hartan. Ahale-gin handirik egin gabe, hilero hogei bat kontzertu ematen genituen.

• Taldea 1971. urtean ba-natu zen, zer dela eta? Soldadutzara joan beha r

izan genuela izan zen arrazoi nagusia. Soldadutzatik buel-t an jotzen j a r r a i tu genuen,

Iruñeko Arion estudioa da Los Jafans taideko kideen bilgune, hango arduradunetako

bat baita Jesus Los Arcos baxu jolea. Duela bi urte hasi ziren berriro Arionen biltzen

lau musikari iruindarrak, eta diskoa grabatzeko aukerari ez diote ihes egiten utzi.

# Gaurko aurkezpenean 60ko doinuak eta giroa ekarriko dituzte gogora Los Jafanseko

kideek. «Nahiko arraroak ginen orduko gazteak, gure txima luze, galtza zabal eta

botinekin», erran dute taldekideek, baina pozik gogoratu dituzte orduko bizipenak.

# Los Jafanseko musikarientzat 60ko hamarkadan nazioartean egiten ari zen musika

ezagutzera emateko egindako lana izan da garrantzitsuena, «orduan ez baitzegoen,

orain bezala, musika etxean entzuteko aukerarik».

baina egoera ezberdina zen. Orkestrek gero eta arrakasta gehiago zuten, eta, pixkana-k a - p i x k a n a k a , t a l d e a u tz i egin genuen. • Eta 3 0 urteren buruan,

bat egin duzue berriro. Bai, errua emazteak Patxiri

oparitutako bateriak izan du. Elkarri deika hasi ginen, el-kartzeko aukeraz hitz egiten, eta, azkenean, egin genuen. Ez da batere zaila izan, denok

«Garai hartan leku asko zegoen Iruñean jotzeko. Ostatu

eta aretoetan jotzen genuen', eta, besteak beste, Donibane

edo Amaia elkarteek ere dantzaldiak antolatzen zituzten.

Jaialdiak ere baziren, eta haietako bat Gaiarre

antzokian egiten zen»

pozez ha r tu bai tugu berriro e lkar rek in jotzeko a u k e r a . Hori zen nah i genuena , e ta Patxiren bater iak behar ge-nuen aitzakia eman digu. • Denbora gehiegi igaro ote

den beldur ez zarete? Jen-deak zuen lana ongi har-tuko duela uste duzue? Hala gertatzen ari da. Dis-

koa ora in p l a z a r a t u dugu , b a i n a 1 9 9 8 a n h a s i g inen be r r i ro e l k a r r e k i n j o t zen .

H a i n b a t k o n t z e r t u em an di tugu eta guz-t i e t a n j e n d e a pozik g e r a t u da . H a s i e r a n n a h i k o gaizki egi ten genuela onar tu behar dugu, baina entseguek espero genuen emaitza em an du te . Duela 30 u r t e k o o r o i t z a p e n a k a s t i n d u dizkio g u r e musikak jende askori, eta garai hartako emo-z ioak s e n t i t z e n h a s i d i r a b e r r i r o . 60ko h a m a r k a d a i r a u l t z a garaia izan zen eta gu

errebeldeak ginen. Diktadura garaia zen, errepresio garaia, batezfere, gu bezala, orduko e r e d u a k apu r t zen sa ia tzen zirenentzat.

• Diskoa gaur bertan aur-keztuko duzue; urduri? Ez, lagun ar teko kontzer-

t u a izanen dela u s t e dugu . Orduko e ta oraingo j e n d e a b i lduko da, f inean , o rduko abesti berak entzuten baitira g a u r egun ere. Guk egi ten genuen musika da orain irrati ka te guztietan jar tzen dute-na, eta orduko abestien ber-tsioak etengabe agertzen ari dira. Musikaren e s p a r r u a n aldaketak gertatu dira, batez ere teknikari dagokionez, bai-na ordukoa maite du oraindik

~jendeak.

— E d u r n e E l i z o n d o

ostirala, 2000ko apir i laren 21 a Egunkaria

Egunkaria

• ostirala • 2000ko apir i laren 14a

D a n i e l Urrut ia

1-3

/ | ntza denez, azken part ida galdu egin dugu euskaldu-

nok: Oinarriak-ek 48.246 - UPNk 152.000. Aise irabazi digute erregio-nalistek. «Oinarriak-en ekimena guziz errespetagarria da, baina kan-titateari dagokionez ez da esangura-tsua esatea 48.000 sinadura dituz-tela, horri erantzun ahal diogulako guk 152.000 boto ditugula, zeinak esaten diguten Euskararen legea aldatzeko hain zuzen Oinarriak-ek eskatzen duenaren kontrako nora-bidean». To!

Euskararen afera alde batera utziz. dirudienez Lege Naturalaren Alderdia eta Espainia-2000 Plata-forma falangistarekin batera, Oina-rriak izeneko alderdiak ere hartu zuen parte Espainiako azken hau-t e skundee tan . Publ izi ta tean ez zuten askorik gastatuko!

Hauteskunde eta sinadura biltzea kontzep tuak ezberdintzea zail samar egiten zaio Mitxelenaren ira-kurle porrokatuari . Baina ez da bakarra . Anitz politikorendako. demokrazia deitzen duten horretan herritarren csku-hartze politikoa hauteskundeetara mugatu behar da. Demokrazia zuzena ezinezkoa dela diote. Eta horrekin jokatzen dute. Hauteskundeetan inork ira-kurtzen ez duen programa bat aur-keztu eta ordenaren aldekoen bo-toa jaso. 152.000 txeke zuri. Bai ote? UPNren boto-emaile guziak ote dira euskararen etsaiak. Itoizko urtegiaren aldekoak, abortuaren kontrakoak, Osasunako zaleak, katoliko praktikanteak, kapitalis-ta amorratuak. ardo gorri edale-ak...? Bai ote? Hori guzia galdetzea ahaztu zitzaien. Baina txekea sina-tu zutenek ere badute zer errateko-rik. Erran nahi dute?, errateko modurik dute?, eta lekurik? Eus-kaldunok, partida galdu bai, baina galdera mordoa irabazi genuen. Ez da guti!

KONTZERTUAK

> Iruñea: Estatu Batuetako The Silos taldeak Donegal taber-nan joko du. gaur, 22:00etan.

I Auza: Bihar gaupasa izanen da, gaueko hamabie ta t ik aurrera, Laiotz taldearekin, eskualdeko AEKren alde.

> Iruñea: Igandean, Haur Kanta-ri Txapelketaren finala izanen da Gaiarre antzokian , 1 l:00etatik aurrera.

HITZALDIAK

I Burlata: Gaur, 20:00etan, Axu-lar elkartean, Euskal Herritik Euskal Hirira hitzaldia eskai-niko du Eguzkiko kide Alber-to Friasek.

Hruñea: Gaur, 20:00etan, Erral-doien Txokoan, Hizkuntza eta talde-nortasuna izanen du mintzagai Joxe Azurmendi idazle eta irakasleak.

BERTSOLARIAK

» Kazparne: Gaur. Patxi Iriart, Mizel Mateo, Maider Garate eta Gillen Hiribarren bertso-lariak izanen dira, ikastolan, 15:30ean.

> Senpere: Bihar, Oxtikenean, 18:0Qetan, Eneritz Za'ualeta, Xumai Murua, Miren Artetxe, Xabier Paya, Iñaki Bazterre-txea, Ju len Zelaieta, Alaitz Rekondo eta Jon Martin ariko dira.

I Bera: Bihar, kul tur etxean, 20:00etan, Txileko payadore eta Euskal Herriko bertsola-rien emanaldi berezia izanen da, Xabier Silveira, Sustrai Kolina, Chago Morales eta Viviana Chavesekin.

I Goizueta: Igandean, Lubine pilotalekuan, 16:30ean, Nafa-rroako txapelketako finalean lehiatuko dira Xabier Silveira, Sustrai Kolina, Xabier Lega-rreta, Estitxu Arozena, Amets Arzallus, Bittor Elizagoien, Manolo Arozena eta Iñigo Ola-etxea.

ANTZERKIA

I Barañain: Madrilgo E1 Retablo konpainiak Aventuras de Don Çuijote lana taularatuko du gaur, 20:00etan, kultur etxe-an.

ERAKUSKETAK

) Beppiozap: Euskara eta kultura e rakuske ta ku l tu r etxean izanen da igandea ar te , 18:00etatik 20:00etara.

lEtxarri-Aranatz: Asteartea arte, Euskal Herriko Zinearen His-

toria (1896-1998) izenburu-ko erakusketa ikus daiteke, ku l tu r e txean, bulego eta zinema orduetan.

> Ipuñea: Asteazkena arte, Javier Reyren Najarroako errome-saldiak argazki erakusketa ikusgai dago Txant reako Auzotegin, l anegune tan , 18:00etatik 21:30era.

> Ipuñea: Pello Alberdiren mar-golanak Molmar galer ian (Curia, 18) ikus daitezke, asteazkena arte.

»Bapañain: On Kixote Mantxakoa marrazki erakusketa kultur

etxean izanen da, hilaren 24 arte; lanegunetan, 18:30etik 20:30era.

BESTELAKOAK

> Tutera: Orreaga bi lguneak mus txapelketa antolatu du Nafarroako kultur elkarteen artean. Horretan parte hartu nahi duten elkarteek 948-222246 te lefonora deitu beharko dute gaurko eguna bukatu baino lehen. Finala Tuteran izanen da, maiatza-ren 28an.

Aterki. iz. BOT. Osagarrien familiako landare kapritxoseoa. Loreak mendian eta perretxikoak basoan izaten

diren gisara, aterkiak hirietan ugaldu ohi dira. Aterki landareak, Guardasol vulgaris, zurtoin luze

samarra du, gogorra; bere sustrai bakarrak behera eta gora egiten du; eta bere hosto bakarrak

euri tantak jasotzeko itxura ezin hobea du. Normalean euritako ontzietan izaten dira aterkiak,

esperoan, harik eta eguzkia ezkutatu eta euria egiten hasten den arte. Orduan, Homo sapiens

sapiens animaliak aterkia hartu eta alde batetik bestera eramaten ditu euria har dezaten. Ater-

kiak irensteak ezinegona, sukarra eta espasmoak eragin ditzake. Nafarroako Gobernuaren

Ingurugiro Departamentuak egin azken estudioaren arabera (1998), aterki kopuruak behera egin

du nabarmen euriarendako propio erabilitako txano kutsakorrengatik (Ñoñostiar vulgaris).