hhiikk hhaassii - hikhasi.eus monoa.pdf · asko eta horien ondorioak saihets daitezke, eta egokitu...

hhiikk hhaassii5 e

uro

Estresairakaskuntzan

irakasleak eta ikasleak

monografikoa

2005

eko

UD

AB

ER

RIA

16.

Estresairakaskuntzan: irakasleak eta ikasleak

Jesus COSIDOTerapeuta humanista eta

Couselling-en espezializatutakoaholkulari pertsonala

Gurutze ZIPITRIAIrakaslea eta psikoterapeuta

Marisabel KEREJETAPsikologoa eta terapeuta

2004ko uztaila EEssttrreessaa iirraakkaasskkuunnttzzaann • 3

Argitaratzailea:

XANGORINErrekalde hiribidea 59,Aguila eraikina 1. solairua20018 DONOSTIAGIPUZKOATel: 943/ 371 408Fax: 943/ 372 [email protected]

Lege Gordailua: SS-1001/95ISSN: 1135-4690

hik hasi Udako TopaketaPedagogikoenkoordinatzailea:Ixiar Eizagirre

Erredakzio burua:Ainhoa Azpiroz

Maketazioa, fotomekanika:hik hasi

Inprimategia:ANtzA S.A.L.

Azaleko argazkia:hik hasi

HHeezzkkuunnttzzaa,, UUnniibbeerrttssiittaattee eettaaIIkkeerrkkeettaa SSaaiillaakk oonneettssiiaa..2005-V-13

Kopurua: 4.000 ale

Estresa irakaskuntzan:irakasleak eta ikasleak7 Zer da estresa? Zer dakar?

14 Estresa eta egungo gizartea:hausnarketak

15 Gizarte osoak miretsi behar du irakasleen lanaJesus Cosido

17 Irakasleok gaurko gizartearen krisianGurutze Zipitria

20 Barneko espazioaMarisabel Kerejeta

22 Galderak eta hausnarketak irakasle garenontzatGurutze Zipitria

24 Esperientziak: hasi baino ez25 Ikasleak: Zumaiako herri ikastetxea28 Irakasleak: Irungo Toki-Alai ikastetxea31 Irakasleak: hik hasi Udako Topaketa

Pedagogikoak

33 Estresari aurre egiteko teknikak34 Irakasleen estresa sortzen duten

faktoreak eta aurre egiteko zenbait teknika38 Asertibitatea: autoestimu

osasuntsuaren eragile

42 Erlaxatzeko proposamen zehatzak43 Helduentzako teknikak51 Haurrentzako jolasak66 Nerabeentzako teknikak

67 Bibliografia

70 Eranskinak71 Lan baldintzak eta estresa

Teresa Olivera74 Irakaskuntza, estresak jota

Ruben Belandia

Babesleak:Eusko JaurlaritzaGipuzkoako Foru AldundiaDonostiako Udala


Estresa irakaskuntzanU d a 2 0 0 4

ik hasi Udako TopaketaPedagogikoak uztailaren 1ean eta 2anospatu genituen 2004. urtean, horrekinbosgarren urtez udako oporren aurrekozitari eutsiz.

Urtetik urtera eskaintza ugaritzen etazabaltzen doa, interesak, kezkak eta beha-

rrak bezalaxe. 31 ikastaro, 34 emaile, 670 hartzaile, etahamaika ilusio, ahalegin eta emaitza. Eta gainera, ez da horbukatzen. Esku artean duzuen monografiko hau da horrenlekuko.

“Estresa irakaskuntzan: irakasleak eta ikasleak” izan zen ikas-taroetako bat, eta haren ondotik dator esku artean duzunliburuxka hau. Egungo gizartean estresa gero eta gehiagohedatzen ari den honetan, hezkuntza mundua ez da salbues-pen. Irakasle, ikasle eta guraso dezente daude estresak jota.Monografiko honetan estresaren hainbat alderdi landu dira,bereziki irakaskuntzan zentratuta. Batetik, estresa eta horrenarrazoiak: zergatik sortzen da, egungo gizartearen ezaugarriaketa eragina... Dauden datuekin batera, gai horren inguruanlanean diharduten hainbat adituren hausnarketak jaso dira.Eta bestetik, horri aurre egiteko teknikak edo proposamenakegiten dira, haur, gazte nahiz helduentzat egokiak eta balia-garriak direnak.

Lan hau egiteko ezinbestekoa izan da egileen ahalegina, etatxoko hau baliatu nahi dugu beraiei eskerrak emateko.

h

h i t za u r r e a


ZZeerr ddaa eessttrreessaa??ZZeerr ddaakkaarr??

8 • hhik hhasi Udako Topaketa Pedagogikoak

Zer da estresa?Estresa elementu estresagarrien

aurreko “erreakzio arkaikoen” eske-ma bat da. Eskema horrek gizakiaborrokatzeko edo ihes egiteko pres-tatzen du, hau da, jarduera fisikobaterako. “Motorraren biraketa-abiadura handitzea” edo “azelera-gailua zapaltzea” da. Estresa eran-tzun egokia zen historiaurrekogizakiak otso talde bati aurre eginbehar zionean, baina ez da egokiaegungo langileak ordutegi aldake-tei, eginkizun monotonoei eta zati-katuei edo bezero zorrotzei aurreegin behar dienean.

Lanarekin erlazionatutako estre-sa honela defini daiteke: erreakzioemozionalen, kognitiboen, fisiolo-gikoen eta portaeren multzoa lane-ko edukien, antolaketaren edoinguruaren alderdi txarren aurrean.Antsietate eta estuasun handia iza-ten da, egoera menperatu ezin densentsazioarekin batera.

Txarra al da estresa?Bai eta ez.Estresak gaixotu dezake eskaera

profesionalak oso altuak direneaneta langileak bere lan egoeran dueneragina txikia denean, zuzendaritzataldearen edo lankideen laguntzasoziala nahikoa ez denean eta jaso-tzen duen ordainsaria —soldata,egoeraren estimua eta kontrola—ez datorrenean bat egindako lanare-kin. Egoera horiek guztiak behineta berriz errepikatzen direnean eretxarra da estresa. Horrelako egoe-ren ondoren gaixotasun ugari sordaitezke, bai gorputzekoak, baiburukoak eta baita heriotza beraere.

Erantzuna ezezkoa da, hau da,estresa ez da txarra langileari —arra-zoizko mugen barruan— bere lan

baldintzak kontrolatzen uzten bal-din bazaio edo horretara bultzatzenbada, laguntza sozial egokia ema-ten baldin bazaio eta egindako aha-leginaren araberako ordainsariaematen baldin bazaio.

Egoera kontrolatzen baldin bada,estresa “bizigarri” bihurtzen da;dema bat da, eta ez mehatxu bat.Kontrol hori galtzen baldin bada,estresak krisi bat sor dezake, etahori txarra da bai norberarentzat,bai norberaren osasunarentzat etabai enpresarentzat. Egunerokolanean hori jasaten baldin bada,gorputzak pot egiten du. “Azele-ragailua zenbat eta gehiago saka-tu”, gure gorputzeko makinak zen-bat eta gehiago “biratu”, orduaneta lehenago gastatuko da gorpu-tza: “heriotzaren musua” da.

Laneko estresak eragin aldezake osasunean?

Osasunean eta ongizatean eragi-na du lanak, bai positiboki eta bainegatiboki. Lana helburu izan dai-teke, eta bizitzari zentzua emandiezaioke. Egunari, asteari, urteariedo bizitza osoari egitura eta edu-kia eman diezaioke. Nortasuna,autoestimua, laguntza soziala etaordainsari materiala eman ditzake.Hori guztia, noski, laneko eskaki-zunak optimoak direnean (ez maxi-moak), langileek arrazoizko auto-nomia dutenean eta laneko giroaatsegina eta lagunartekoa denean.Hala bada, lana ona izan daitekeosasunarentzat.

Aitzitik, laneko baldintzak kon-trakoak baldin badira, gaixotasu-nak sor ditzake —epe luzera,behintzat—, edo bere sintomakareagotu edo gaixotasuna beraazkartu dezake.

Elementu estresagarrien aurrean

gaudenez, edonork senti dezakeantsietatea, depresioa, ondoeza edonekea. Erreakzio emozionalak diradenak.

Laneko estresak portaera ere aldadezake: batzuk gehiago erretzenhasten dira, beste batzuk gehiegijaten, batzuk neurriz kanpo edatenedo alferrikako arriskuak pasatzenlanean edo gidatzerakoan. Portaerahoriek guztiek gaixotasunak sorditzakete, edota heriotza. Bereburuaz beste egitea da adibidetakobat.

Gorputzaren barruan ere erreak-zio fisiologikoak sortzen ditu.Nagusiak edo goiko arduradunakarrazoirik gabe kritikatuz gero,baliteke tentsio arteriala igotzea;bihotz frekuentzia handitu edoirregular bihur daiteke; giharreta-ko tentsioa suma daiteke, garondo-ko gogortasunarekin, burukominarekin edo sorbaldetako mina-rekin batera; ahoa eta eztarria lehordaitezke; edo bihotzerrea sentitu.

Lanarekin erlazionatutako edo-zein gaixotasunetan edo osasunalderditan eragin dezake estresak.Esandako guztia interpretazioemozional edo kognitibo okerbaten ondorio ere izan daiteke:ustez egoera mehatxagarria denean,baina errealitatean ez denean hala.

Nor dago arriskuan?Izatez, edonor. Pertsona guztiok

gure “puskatzeko muga” daukagu.Gainera, laneko baldintzak osoazkar aldatzen dira. Batzuek arris-ku gehiago dute, batez ere faktorehauek dituztenek:

- Aurkako jarrera.- Egoera batzuei aurre egiteko

gaitasun eza.- Egoera ekonomiko ona ez iza-

tea.


- Laguntza sozialik eza.- Adina: langile gazteak eta adi-

nekoak.- Emakumea izatea eta lan gehie-

gi edukitzea (guraso bakarrenkasuan, adibidez).

- Ezintasunen bat edukitzea.

Idealismoa, inplikazioa, buru-belarri aritzea eta beste pertsonekinjardutea eskatzen duten lanetanaskoz ere errazagoa da estresa sor-tzea. Eta ezaugarri horiek dituzteirakaskuntzan, osasunean eta gizar-te zerbitzuetan lan egiten dutenek.Etengabe beste pertsonekin harre-manetan daude; sarritan publikoakeskatzen duenak itota eta zuzenda-ritzaren begiradapean. Horrez gain,estres egoera areagotzen dutenhainbat faktore ere sortzen dira: lansegurtasunik eza, etxetik lanerakolekualdatze deserosoak, lana galtze-ko beldurra, kezka ekonomikoa etaabar.

Lanarekin erlazionatutakoestresari aurre hartu al genie-zaioke?

Lanarekin erlazionatutako eragi-le estresagarriak, estresaren erreak-zioak eta estresarekin erlazionatu-tako gaixotasunak identifikatzenhasi behar da lehendabizi. Hainbatarrazoi daude horretarako: estresaarazo bat da langilearentzat, bereenpresarentzat eta gizartearentzat.Laneko estres arazoak hazten aridira. Osasunaren eta segurtasuna-ren izenean, horren aurka borroka-tu behar da. Elementu estresagarriasko eta horien ondorioak saihetsdaitezke, eta egokitu daitezke lanmerkatuan inplikatuta daudenguztiek neurriak hartzen baldinbadituzte.

Hau da, lanarekin erlazionatuta-

ko estresari aurre har dakioke lan-postuak beste modu batera diseina-tuz (adibidez, langileei formazioaemanez gaitasun pertsonalak gara-tzeko, horrela, lan zama handia edolanik eza saihesteko), gizarte lagun-tza hobetuz eta egindako ahalegi-naren araberako ordainsariak ema-nez. Eta horrekin batera, lanekobaldintza fisikoak langileen gaita-sunetara, beharretara eta espektati-betara egokituz.

Lanarekin lotutako estresa, berejatorria eta ondorioak identifika-tzeko hainbat elementu kontrolatubehar dira: laneko edukia eta bal-dintzak, kontratua, enpresakoharreman sozialak, osasuna, ongiza-tea eta produktibitatea.

Langileen artean oro-korrean

Laneko estresa laneko bajagehien sortzen duen gaixotasuneta-ko bat da, Laneko Segurtasuna etaHigienearen Institutu Nazionalak1999an egindako Lan baldintzenIV. Inkesta Nazionalaren arabera.Gaixotasun profesional horrek lan-gileen % 4,6rengan eragiten du.

LANEk (Lanaren NazioartekoErakundeak) egindako ikerketabaten arabera, AEBetako eta Euro-par Batasuneko hainbat herrialde-tan gero eta jende gehiagok dauzkaburu osasun arazoak.

- Europar Batasuneko hasierako15 herrialdeetako 40 milioi langilekbaino gehiagok estresa sufritzen du.

- EBko biztanleria helduaren% 20k depresioa, antsietatea,estresa edo “burn out” sindro-mea jasaten du.

- Europar Batasuneko 147 milioilangiletatik erdiak baino gehiagokabiadura bizian eta mugatutako

epeetan lan egiten duela aitortzendu. Herenak baino gehiagok ezindu bere zereginaren antolaketaneragin, eta laurdenak baino gehia-gok ezin du bere lan erritmoa era-baki.

- Alemanian elbarritasunagatikbehar baino lehenagoko erretiroahartzen dutenen % 7k depresio ara-zoengatik hartzen du.

- Finlandiako langileen % 50ekestres sintomak ditu (antsietatea,depresioa, beldurra, bazterketasoziala edo lo egin ezina). % 7k“burn out” sintoma larriak ditu(nekea, gaitasun profesionalagutxituta, buru osasun arazoak).

- Britainia Handian urterohamar langiletik hiruk buru osasunarazoak izaten ditu. Hainbat iker-ketak erakusten duenez, ohikoakdira lanak sortutako estresa etahorren ondorioz sortzen diren gai-xotasunak. Depresioa, esate batera-ko, oso zabalduta dagoen gaixota-suna da. 20 britainiarretatik batekdepresio garrantzitsua jasaten dulana egiteko adinean dagoenean.

- Europar Batasunean buru ara-zoen kostua BPGren % 3-4 da.Alemanian buru osasuneko arazo-engatik eratorritako laneko hutse-giteak 2,5 bilioi euroko galera sor-tzen du urtero.

- Gutxi gorabeherako kalkulubaten arabera, lanarekin erlaziona-tutako estresak Europar Batasu-nean sortzen duen gastu fiskalaurteko 20.000 milioi eurokoa da.Askoz ere harrigarriagoa da Euro-pan milioika langileri sortzen diensufrimendua.

- Estatu espainiarrean langileen% 54,8k medikuarengana jo duteosasun arazoengatik, eta horietatik% 23,7k lanetik eratorritako arazo-ak zituztela adierazi dute.

Irakaskuntzako langi-leen artean

Estresa sufritzen duen gero etairakasle gehiago dago. Eta ez daarazo psikologiko pertsonala, sozia-la baizik. Gizartea aldatu egin da,baina irakasleek jasotzen dutenprestakuntza ez. Gainera, familiakgero eta erantzukizun gehiagouzten ditu eskolaren gain. Bestal-de, irakasleek uste dute azken urte-etan euren lanaren prestigioagutxitu egin dela. Hezkuntzan adi-tuak diren batzuek irakasleen ezi-negona irudi hori txartzearekinerlazionatzen dute, eta egungo ira-kaskuntzaren arazo nagusiak hauekdirela diote: bitarteko ekonomiko-en falta, ikasleen motibaziorik eza,irakasleen ilusio falta, gurasoenutzikeria, gelako ikasle kopurualtua eta administrazioen arretafalta.

Irakasleen artean gihar eta hezu-rretako gaixotasunen ondoren, bajagehien eragiten dituen gaixotasunada. Batez ere Bigarren Hezkuntzakoirakasleengan eragiten du eta arazosozial bihurtzen ari da.

Laneko Segurtasuna eta Higie-nearen Institutu Nazionalak 1999anegindako Lan baldintzen IV. InkestaNazionalaren arabera, irakasleenartean estresa eta beste patologiapsikiko batzuk dira laneko bajenarrazoi nagusia; baja guztien % 10.

CCOO sindikatuaren ikerketabaten arabera, hamar irakasletikbatek hiru egun baino gehiagokobaja hartzen du ikasturte batean,eta hamarretik zortzik “burnt out”sindromea jasateko arriskua du.Laneko estresa gehitu egiten dahirugarren hiruhilabetean, eta gri-peak eragindako bajak hirukoiztu

egiten dira. Katalunian lanekoestresak sortutako bajek eraginda-ko kostua 6 milioi eurokoa da, gu-txi gorabehera.

UGT sindikatuak ikerketa bategin zuen 2003an: “Ikastetxe publi-koetako Haur Hezkuntzako 2. zikloko,Lehen Hezkuntzako eta DBHko ira-kasleen gaixotasunen azterketa”.

Azterketa kualitatibo bat eginzuen, eta lagin gisa hartutako ira-kasle gehienak 36 urtez gorakoemakumeak ziren, ezkonduak etabi seme-alaba edo gehiagoren ardu-ra zutenak. Ikasketei zegokienez,erdi mailako unibertsitate ikaske-tak zituzten, plazadun funtziona-rioak ziren, gela barruan lan egitenzuten, irakaskuntza lanaz gainbeste erantzukizun batzuk ere bazi-tuzten eta 15 urte baino gehiagokolan esperientzia zuten.

Ikastetxeei zegokienez, estatuosoan zehar kokatutako zentroakziren, maila ertainekoak, 50.000biztanle baino gehiagoko hirigune-takoak. Haur eta Lehen Hezkun-tzako ikastetxeek 10 eta 25 gelabitartean zituzten, 500 ikasle bainogutxiago eta gelako 21 ikaslekoratioa edo txikiagoa zuten. DBHkozentroen kasuan, 25 gela bainogehiago zituzten, 500 ikasle bainogehiago eta gelako 24-26 ikaslekoratioa.

Lan Arriskuen Prebentzioaridagokionez, irakasleen iritziz nahi-ko prekarioa da. Legea ez dute eza-gutzen, eta beraz, hor aipatzendiren eskubideak eta betebeharrakere ez. Era berean, ez dute ez infor-maziorik ez formaziorik jaso.Mediku azterketak hirutik batekegiten ditu, eta horietatik gutxidira espezifikoak.

Ikastetxearen ikuspegitik, iagehienek ez dute Arriskuen Eba-

luaziorik egiten eta ez daukate ino-lako Prebentzio Planik. Horren-bestez, hezitzaileen arriskuei aurrehartzeko neurririk ez da jarri.

Azkenik, administrazioari dago-kionez, irakasleen iritziz ez du pre-bentzioaren kulturarik bultzatzen,ez irakasleei zuzenduta ez eta ikas-leei bideratuta ere, etorkizunekolangile gisa.

Irakasleen bajen datuakPatologia psikiatrikoak (estresa,

depresioa, antsietatea eta abar)zuzenean laneko bajen % 12,2 ka-sutan agertzen dira. Baina horrezgain, zenbait kasutan zeharka ager-tzen dira (ultzerak, kontrakturaketa abar), eta horiek ere kontuanhartuz, ehuneko hori % 23,4ra igo-tzen da.

Patologia psikiatrikoak batez erebigarren eta hirugarren hiruhileko-an agertzen dira, beste gaixotasu-nak ez bezala. Horrek harremanzuzena du ikasturtea aurrera doanneurrian irakasleek jasaten dutenegoera psikikoarekin.

Profil profesionalaren eragi-na laneko bajen mailetan etasorburuetan

Patologia psikiatrikoen eraginahandiagoa da ikasleen adina igoahala. Gehiena DBHn, % 16,5kasutan.

Eskolak emateaz gain, beste zen-bait erantzukizun ere hartzen dira(tutoretzak, zuzendaritzak, irakasleespezialistak…) eta negatiboki era-giten dute laneko bajen mailetaneta sorburuetan. Aipatutako eran-tzukizunak hartzean irakasleenbajak % 61,8ra igotzen dira etapatologia psikiatrikoekin erlazio-natutako motibazioak nabarmenigotzen dira.


Lekuak ere badu eragina, baibajen kasuan eta baita haien jato-rrian ere. Jolaslekuan edo gimna-sioan lan egiten duten hezitzaileekgelan lan egiten dutenek bainogehiagotan hartzen dute baja.Horrez gain, giharretako eta hezu-rretako lesioen ondorioz sortutakobajak ere gehiago izaten dira haienkasuan. Txanponaren beste aldetikbegiratuta, ordea, gela barruan lanegiten duten irakasleen kasuanpatologia psikiatriko gehiago sor-tzen dira.

Ikastetxearen ezaugarrieneragina laneko bajen mailetaneta sorburuetan

Ikasgelako ikasle kopuruak(ratioak) eragin zuzena du ahotsarazoetan eta patologia psikiatriko-etan. 20 ikasle baino gehiagokogelatan kopuru esanguratsuan

gehitzen dira arrazoi horiengatiksortzen diren bajak.

Bajaren arrazoiaren etalaneko jardueraren artekoerlazioa

Bajan egon diren irakasleen arte-an, % 47,2k uste dute laneko jar-dueragatik hartu dutela baja, hots,horrekin erlazionatuta dagoela. Ba-tez ere lau egoeratan ikusten daerlazio hori: ahots aldaketetan(% 94tan erlazionatuta), patologiapsikiatrikoetan (% 69tan erlaziona-tuta), gihar eta eskeleto lesioetan(% 51tan erlazionatuta) eta gaixo-tasunen kutsaduran (% 49tan erla-zionatuta).

Ikerketaren ondorio orokorrazera da: zenbait gaixotasunek era-gin nabarmena dute irakasleengan.Gaixotasunen jatorria oso lotutadago aldaera soziodemografikoekin

(sexua, adina, familia…) eta jar-duera profesionalekin (hezkuntzamaila, lekua, ikasle kopurua etaabar). Azkenik, bada azpimarraga-rria den beste ondorio bat: bai ira-kasleen ikuspegi pertsonaletikbegiratuta, bai ikuspegi kolektibo-tik begiratuta, zenbait gaixotasu-nek harreman zuzena dute irakasle-en lan motarekin: ahots aldaketak,patologia psikiatrikoak, gihar etaeskeleto lesioak eta gaixotasunenkutsadurak.

Bartzelonan egindako ikerketabaten arabera (ARTAZCOZ, L.;RABADÁ, I.; Identificación de losfactores de riesgo laboral en docentes: unestudio delphi. Prevención de RiesgosLaborales 2002; 5: 53-61) irakasle-engan estresa eragiten duten fakto-re nagusiak honako hauek dira:

Ezintasunak edo ikasketa erritmo askotarikoak dituzten ikasleen aniztasu-nari erantzuteko konplexutasuna (arazo horiei aurre egiteko bitartekoen falta)Familiari edo gizarteko beste sektore batzuei dagozkien arazoak eta gatazkak eskolaren esku uztea Eskola ordu gehiegi eta ikasleei, familiei, administrazioko eginkizunei eta abarri erantzuteko denbora falta

Diziplina arazoak

Errekonozimendu sozialik eza

Ahotsa behartzea gehiegi erabiltzeagatik

Lankideen arteko komunikazio eta elkarlan falta

Eskaera burokratiko gehiegi edukitzeaLaneko gorputz jarrera desegokiak edo behartuak (batez ere bizkarreko minarekin erlazionatutakoak)

Irakasleen lanarekiko zalantzak eta konfiantzarik eza


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

52

50

46

32

23

21

16

16

14

12

PuntuakOrdena Faktorea

Lehen Hezkuntzako irakasleengan lan arriskua eragiten duten faktoreak

Lehen Hezkuntzako irakas-leengan lan arriskua eragitenduten faktoreak

Lehen Hezkuntzako irakasleenkasuan, lan arriskua sortzen dutenlehen lau faktoreetan gehiegizkoeskaera aipatzen da: batzuetaneskaera psikologikoak, eta bestebatzuetan irakaskuntza lanari zuze-nago lotutakoak. Ikasleen aniztasu-nari erantzun beharrak arreta/eran-tzun maila handia eskatzen die ira-kasleei irakaskuntza/ikaskuntzaprozesuan, bai kolektiboki eta baiindibidualki. Ahalegin hori area-gotu egiten da gelako aniztasunahanditzen den heinean (ezintasu-nak dituzten eta ikasketa erritmoaskotarikoak dituzten ikasleak bal-din badaude gelan). Zentzu horre-tan, irakasle batzuek hala diote:

- “Ikasle guztiengana ezin dugu-la iritsi konturatzeak akitu egitengaitu. Aniztasuna lantzeak pentsa-tzeko eta materiala prestatzekodenbora eskatzen du”.

- “Ezintasunak dituzten hau-rrengana behar nukeen moduan eznaizela iristen iruditzen zait”.

- “Ikasle ezinduei erantzutekoaditurik ez baldin badago, gurelana antzua dela dirudi, eta ahale-gin berezia egin behar dugu”.

Arazo horiek areagotu egitendira diziplina arazoak sortzen badi-ra. Hala diote horri buruz zenbaitirakaslek:

- “Diziplina arazoek laneko kon-tuekin ahaztea zaildu egiten duteeta sarritan depresioak eta estresasortzen dituzte”.

- “… energiak gutxitu eta gelakoerrendimendu orokorra lermatuegiten da”.

Familiek arazoak irakasleen eskuuzten dituzte, eta ondorioz irakas-leek irakaskuntzaz haratago doazen

erantzukizunak hartu behar dituz-te. Hurrengo esaldiek egoera horiislatzen dute:

- “… irakaslea, laguntzaile sozia-la, psikologoa eta familiako ahol-kularia izan behar dut”.

- “Seme-alaben heziketa guztiaeskolaren ardurapean uzten dutengero eta familia gehiago daude.Irakasleentzat lana zama, arazo etaerantzukizun handiegia da”.

Bigarren Hezkuntzako ira-kasleengan lan arriskua eragi-ten duten faktoreak

Bigarren Hezkuntzako irakasle-en kasuan aipagarria da “ikasleenmotibaziorik eza”ri emandakopuntuaketa altua. Horrek agerianuzten du eskolaz haratago doanarazo bat dagoela hor, arazo kultu-ral eta sozial zabalagoa dela, alegia.Irakasle batzuen iritziz, “telebistak,prentsak eta irratiak, ikus-entzu-nezko eskaintzek, modak eta topi-koek ez dute ondo tratatzen eskola,

eta haren irudia txartzen dute.Ondorioz, irakasleak ere desmoti-batu egiten dira”.

Motibaziorik eza diziplinarekinere lotzen da: “Motibaziorik ezarenondorioz diziplina arazoak sortzendira, eta batzuetan ikastetxeakaurre egin ezinik ibiltzen dira ira-kasle gutxi daudelako”. “Ikasleendiziplina arazoek eta horiek kon-pontzeko bitarteko gutxi edukitze-

ak depresioa sortzen duela” ereazpimarratzen dute.

Puntuaketan bigarren lekuandagoen arrazoiak ere harrigarriadirudi: “Lankidetzarik eza”. Denadela, lehenengo faktorearen etahonen artean aldea handia da.Faktore honen arrazoiak hauekdirela diote irakasleek: harremanpertsonaletarako zailtasuna, taldelanetatik sortzen den tentsioa etaaurrez hartutako akordioak ez bete-tzea. “Profesionaltasun gutxirekinihes egitea eta justifikazio gutxire-


Ordena FaktoreaIkasleen motibazio faltaLankidetzarik ezaDiziplina arazoakIrakasleen lanaren emaitzen inguruko zalan-tzak. Irakasleen lanaren etekina balioesteko zailtasunaEzintasunak edo ikasketa erritmo oso desber-dinak dituzten ikasleen aniztasunari erantzu-teko konplexutasunaFamiliari edo gizarteari dagozkion arazoak eta gatazkak konpontzeko eskaeraEgonkortasunik eza gelak desagertzeagatik

edo zentroz aldatzeagatikIkasle gehiegi gelanProfesionalki promozionatzeko zailtasunakFamilien laguntzarik eza heziketa lanean

Puntuak123

4

5

6

7

98

10

512929

25

21

19

18

1399

Bigarren Hezkuntzako irakasleengan lan arriskuaeragiten duten faktoreak

kin uko egitea” aipatzen dutebatzuek. Beste batzuek “eskoletakoeta institutuetako giza baliabideakgaizki kudeatzeari” botatzen dioteerrua, edo are gehiago, “zuzendari-tza talde batzuen kudeaketa ezdemokratikoari”. Beste modu bate-ra esanda, “pertsonen arteko harre-manak tentsioz beteta daude.Norberak besteak edo taldea bereasmoen, ideien edo izateko modua-ren aurkako mehatxu gisa ikusditzake. Ondorioz, lanerako bitar-teko eraginkorra eta pertsonalkiatsegina izan beharko lukeenagatazka iturri bihurtzen da”. Bestehau ere azpimarratzen dute: “ira-kasleen praktikan irizpide komu-nik eta lankidetzarik ez baldinbadago, ezin da eraginkortasunikegon”; “harreman onak heziketalana erraztu egiten du. Lankideekinarazoak baldin badituzu, gelan zau-denean arreta galtzen duzu, etadepresioa ere sor dakizuke. Osolarriak diren kasuak ezagutzenditut”.

Euskal Herriari dagokionez,1997/98 ikasturtean estresa izanzen unibertsitatez kanpoko irakas-kuntza publikoan irakasleen artekogaixotasunik nabarmenena; bajen% 19,62 arrazoi horregatik izanzen. Bizkaian 34,187 lan egungaldu ziren horregatik, Nafarroan12.857 eta Araban 4.777(% 18,62).



EEssttrreessaa eettaa eegguunnggooggiizzaarrtteeaa:: hhaauussnnaarrkkeettaakk

Gauza jakina da hezitzeak eragi-na duela irakaslearen edo hezitzai-learen osasunean, edozein delarikharen irakaskuntza maila. Eraginadu segurtasunean, inguruaren gar-bitasunean, gorputzean (lanerakotresna gisa), aldagai psikosozialetaneta lanetik kanpoko aldagaietan.

Bestalde, eskolaren osasunaz erehitz egiten da. Horren barruanikaslearen osasunerako heziketaaipatu ohi da normalean. Ez zaiguburutik pasa ere egiten ikastetxee-tako lan baldintzek irakasleen osa-sunean eduki dezaketen inpaktua.

Gai hau diziplinarteko sinposio-etan, udako ikastaroetan eta abarlantzen ari da. Espezializatutakoaldizkarietan eta egunkarietan erezabaltzen ari da. Ondorioz, jendeak

edo gizarteak badaki eskoletan, ins-titutuetan edo unibertsitatean ira-kastea ez dela lan erraza, eta zenbaitsektoretan lana estres iturri bihur-tzen dela, “burn out” sindromea ereeragin dezakeena.

Lan honen asmoetako bat irakas-leei sostengua eskaintzea da, irakas-leak benetan miresten baititut.Bigarren asmoa autoestimua babes-teko, eta ahal bada igotzeko, ideiakematea da.

Has gaitezen, bada, “irakasle”kontzeptuari zentzua emanez. Edo-zein irakaskuntza mailatarako balioduen kontzeptua da. Zeren “irakas-le” izatea ezagutza edukitzea baita,hori ikasleei ilusioz igortzeko boka-zioa edukitzea eta kapaz izatea.Irakastea baino haratago doangarrantzi handiko ekintza da, batezere jakituriaren su hori zabaltzera-koan hitzekin batera esperientziapertsonala inplikatzen duelako.

Badirudi gizarteari ahaztu eginzaiola irakasleak edukiak baino zer-bait gehiago irakasten duela, etagogorarazi egin behar zaio.Irakasleak balioak erakusten ditupertsona modura inplikatzen dela-ko modu arrazionalean, emoziona-lean, sozialean, espiritualean etagorputzarekin. Gizarteak horrenjakitun izan behar du, eta ikasleengurasoek ere bai. Irakaskuntzanmurgilduta gauden guztiok urrez-ko hitzekin idatzi behar dugu hori.Eta batez ere zuek, irakasleok, sine-

tsi behar duzue. Zeren, frustraziologiko bat edukiz gero, kasubatzuetan txikituta senti zaitezkete.

Gizarteak bere buruarekin segu-ru dauden profesionalak beharditu, beren lanarekin harro daude-nak, arriskuei aurre egiteko autoba-lorazio nahikoa dutenak eta langileklasearen kontzientzia osoa edukizaldaketak exijitzen dituztenak.Izan ere, beste sektoreetan bezala,injustizia eta arrisku egoerak egonbadaude.

Ezin dugu onartu gizarteak ira-kasleen lana ahanztea. Irakasleakdira jakituria igortzen dutenak etahitzaren, balioen eta jarreren bidezikasleak hezitzen dituztenak. Ikaslehoriek dira etorkizunean herrialde-an erantzukizunak hartuko dituz-tenak. Duintasunez tratatu behardira, errespetuz, mimatu eginbehar dira hasieratik bukaeraraino.

Gizarte “zibilizatuek” soilikdituzte kontzientziak argitzendituzten “irakasleak”. “Primitibo-tzat” hartzen diren gizarte askotan,gure gizarteak harrotasunez erakus-ten duen teknologiarik ez dutenez,agureak edo zaharrak oso errespeta-tuak dira. Beraiek dira esperien-tziadunak eta urteen poderioz pila-tu duten jakituriaren jabeak.

Benetan gizarte handia da jaki-turiak gidatzen duen etika trans-mititzen duten pertsonak eta hiri-tarren jarrerak mimatzen eta kon-tuan hartzen dituena.


Gizarte osoak miretsibehar du irakasleen lana

Jesus COSIDOTerapeuta humanista eta

Couselling-en espezializatutakoaholkulari pertsonala


Zoritxarrez, gure gizarteak bote-rea miresten du, eta zehatzagoesanda, eskuratzeko ahalmena.Zenbat eta gehiago kontsumitu,orduan eta eskuratzeko ahalmengehiago; eta hori lortzen duenakkobratzen du gehien, gainera. Horilortzen duena miresten da! Zerenhori baita interesatzen dena; gehienkontsumitzen duena idealizatzea,“markako” arropak eta oinetakoakjanzten dituena, autorik berrienaeta garestiena duena, oporretanitsas zeharkaldirik garestieneanherrialderik urrunenera joatendena. Bai, zoritxarrez gure gizarteagaixotu egin da. Horregatik, onada garatzen ari diren herrialdeetakogiza taldeei begiratzea eta geureondorioak ateratzea. Zeren, umilakbaldin bagara, beraiengandik ikas-teko moduan izango gara.

Zer egin daiteke horrelako egoe-ra batetik irteteko? Hobe da prebe-nitzea sendatzea baino. Baina nolaprebenitu?

Hitz egin dezagun bizitzarenzentzuaz edota gure izateari hain-bat mementotan ematen dizkiogunzentzuez. “Bizitzaren zentzua” dio-danean, nahitaez aipatu beharradauzkat Viktor E. Frankl eta Man´sSearch For Meaning (Gizona berezentzuaren bila) haren liburu ospe-tsua. Askok irakurri dute eta sarri-tan aholkatzen dut terapiako,counselling-eko eta coaching-ekoikastaroetan eta saioetan.

Frankl-ek nazien kontzentrazioeremuetan eta sarraskietan izanda-ko bere esperientzia kontatzen dulan horretan. Judua izanik, sufrituegin zuen eta psikiatra gisa egoeraaztertu zuen, bai berea eta baibarrakoiko bere lagunena. Bizitze-ko motiboren bat aurkitzen zute-nek aurrera egiten zutela dio;batzuek bizitzari zentzua ematen

zion motibazio bat aurkitzenzuten; esate baterako, esperientziagogor hura norbaiti kontatzea edoinfernu haren bukaeran norbaitzain edukiko zuten ustea. Garran-tzitsuena giza duintasunik ez gal-tzea zen. Alderantziz, hori ez zute-nak gaixotu egiten ziren eta bereburuaz beste egiten edo hiltzenutziz bukatzen zuten.

Ez dut muturreko egoera huraegungo irakasleen egoerarekinkonparatu eta dramatizatu nahi. Ezdut uste hainbesteko sufrikarioadenik eta ahaleginaren ondorengomemento onak ere baditu. Bainaemaitza onak eman zituen jarrerabat agerian jarri nahi dut. Giza psi-kean aditua zen profesional batekkontatzen du esperientzia hura,bere larruan bizi izan zuen barrukogatazka; hots, gainditzen utzi gabeeta egoerak kontrakora bultzatzenzuenean, bizitzaren aldeko hautuaegin zuen.

Ahalik eta gehien ezagutu behardugu geure burua eta bere global-tasunean onartu: alderdi distira-tsuetan eta ilunetan, argitan etaitzalean, jakiturian eta baldarke-rian. Aldaketa txikiak egiten saiatubehar dugu, ahalegina eta arrakastaonartuz. Horrek pertsonalki hazte-ko bidean ilusioa mantentzenlaguntzen digu. Hazkunde pertso-nal hori ez da inoiz amaitzen, bizi-tzak irauten duen bitartean irautendu. Gainera, gogora dezagun bidea,noiz iritsiko den ez dakigun hel-muga baino garrantzitsuagoa dela.

Gatazka berezkoa du gizakiak,baina aldi berean, gure giza poten-tzialitatea aldatzeko eta onartzekoaukera bat da, baldin eta aurre egi-teko, kudeatzeko eta gainditzekoprest bagaude.

Ez da erraza esandako guztiaaurrera eramatea. Are gehiago dau-

kagun inguruneak oztopoak jarribaino ez duenean egiten. Normalada gure eguneroko zereginetan ara-zoak sortzea eta horrek gure autoes-timuan eragitea. Eta horrez gain,gure zalantzak eta segurtasun ezakizan ohi ditugu, noski.

Edonola ere, Viktor Frankl-eneta haren liburuaren adibidera itzu-liz, gakoa helburua jartzea da, etairakaskuntzan ahalik eta onenaematen saiatzen garenean geureduintasuna ez galtzea. Nik etenga-beko formazioan egiten dut lan ira-kasleekin, osasuneko profesionale-kin, gizarte laneko adituekin,geriatriako laguntzaileekin etaabar. Taldean aipatzen diren arazo-ekin bat egiten dut, oso identifika-tuta sentitzen naiz, eta ongi senti-tzen naiz lagun diezaiekedala ohar-tzean. Zenbait kasutan, nire espe-rientzia propioak baliagarri zaizkitparte-hartzaileak kontura daitezengizartearentzat beharrezkoak etabaliagarriak direla.

Beraz, argi dago giza talde edogizarte batean jakituria igortzenduten pertsonak funtsezkoak direlaeta ezin da pentsatu: “ez du merezihobekuntzak lortzeko borroka-tzea”. Guztiz kontrakoa. Egitekoasko dago, aldarrikatzeko askodago eta gizarteari azaldu eginbehar zaizkio egungo irakaskuntzamunduan dauden zailtasunak, kez-kak, beharrak eta jomugak.

Hausnarketa batekin amaitukodut: lanbidez alda daiteke. Halere,badago irakasle izan den edo denbatengan sekula aldatuko ez dengauza bat: inguratzen duen mun-duari ikasi duena eskaintzeko gai-tasuna eta jarrera. Bokazio bat da,gizakiaren alderdi transzendentea-rekiko lotura da. Eta ona da handi-tasun hori beti umiltasunari lotutaegotea.


Uste dut irakasle izatea benetanpolita dela irakastea eta besteekinerlazionatzea gustuko duenaren-tzat. Orain urte batzuk oso lanbideerrespetatua zela esango nukegizarte osoan, zeren norberarizegozkion edukiak irakasteaz gain,balioak ere irakatsi behar baitziren.(familiaren garrantzia eta beharzuenari laguntzea, etxean zegoenaguztiekin banatzea, norberarenahaleginaren beharra gauzak lortze-ko, lanaren garrantzia, pertsonen-ganako, eta batez ere adineko per-tsonenganako errespetua, haiekesaten zutena entzun eta betetzeaeta abar). Baina, noski, balio horiekez zituzten irakasleek bakarrik ira-kasten. Izan ere, eskolek eta irakas-leek, lehendabizi etxean gurasoek,aiton-amonek, osaba-izebek eta

anai-arrebek bizitzen eta irakastenzituzten balio berberak irakastenbaitzituzten. Eta gizarteko zenbaitsektorek ere gauza bera egitenzuten. Gogoan dut 7-8 urte geni-tuela ikasturte hasieran herrikoalkatea etortzen zitzaigula ikastur-te ona opatzera, eta ikasturte buka-eran zenbait oparitxo banatzera(ezabagomak, arkatzak, pilotak…).Ikasturtean zehar apaiza ere etor-tzen zitzaigun, ez dotrina irakaste-ra soilik, tartean zenbait kanta etakontu polit ere irakasten zizkigun.

Horrekin esan nahi dudana zerada: adostasun bat zegoela gizarteosoan, eta guztiak, gutxi gorabehe-ra, jakinaren gainean zeudela zerirakatsi behar zitzaien orduko haureta gazteei. Ez dut esan nahiorduan gauzak guztiz ondo egitenzirenik eta gaur gaizki, ezta gutxia-gorik ere. Baina uste dut gaur egungizartea osatzen dugun alderdiguztiok norabidea nahiko galdutadugula: gurasoek, irakasleek, poli-tikoek, administrazioek, gober-nuek, elizak, komunikabideek etaabar (nire irudipena da, noski, etaez duzue zertan ados egonik).Askotan ez dakigu zer dagoen ondoeta zer gaizki, zer esan eta eskatubehar diegun gure haur eta gazteei.

Eta hori zergatik? Bada, sarritan,lehen aipatutako balioak galduegin ditugulako eta haien ordezjarri ditugunek ez digutelako agin-dutako zoriona eta arrakasta ekarri.

Egunetik egunera zorionik gabekoeta tristuraz beteriko haur, gazteeta gizon-emakumeak sorraraztendizkigute egungo balioek: lehia-kortasunak, materialismoak, indi-bidualtasunak, gorputz perfektua-rengako eta agortzen ez den gazte-tasunarenganako kultuak…

Bene-benetan, uste dut gizarteaosatzen dugun sektore guztiak(arestian aipatutakoak) ahaleginhandia egiteko prest egon beharkogenukeela, batez ere azken urteotanbizitzen ari garen egoera horri aurreegiteko. Uste dut guztiok lehenda-bizi norbanako gisa zenbait galde-rei erantzun beharko geniekela,hala nola: Zer da zoriona niretzat?Zer da zoriontsua izatea, norbereburua beste guztien gainetik azal-tzea nahiz eta horretarako besteakzapaldu behar izan? Zoriontsu iza-tea al da inork ez bezalako etxeaedukitzea, autorik hoberena, opo-rrik sofistikatuenak edota diruzbetetako kontu korrontea, nahizeta nork bere burua begiratzeko(barrualdea aztertuz, esan nahi dut:beharrak, emozioak, sentimen-duak, desioak, ilusioak…), norkbere bikoteari eta bere seme-alabei,familiari eta lagunei eskaintzekodenborarik izan ez? Zoriontsu iza-ten irakasten al diegu gure haur etagazteei inongo mugarik eta eskaki-zunik egiten ez diegunean? Zorion-tsu izaten irakasten al diegu bereneskaera guztiak betetzen dizkiegu-

Irakasleok gaurko gizartearen krisian



nean, hala egiten ez badugu frus-tratuak geldituko direlako eta gauregun zenbaitek frustrazioak txarrakdirela dioelako? Ez al litzatekekomeniko gure haur eta gazteeieskubideak badirela irakastea,baina denontzat direla (baita gura-soentzat, irakasleentzat, ikaskide-entzat eta norberarekin erlaziona-tzen diren pertsona guztientzat),eta eskubideak beti betebeharrekinlotzen direla? Ez al litzateke kome-nigarria izango indibidualtasunabeharrezkoa eta gauza ona dela ira-kastea (besteengandik bereiztenjakiteko eta norberaren balioa aur-kitzeko), eta era berean, indartuakateratzen garela besteekin elkarla-nean aritzen garenean? Izan ere,gure indibidualtasunak eskaintzendizkigun berezitasunak besteenberezitasunekin lotzen dituguneanaskoz handiagoa den zerbait sor-tzen dugu. Orduan, ez al litzatekekomenigarria izango lehia suntsi-tzailearen ordez norberaren gaita-sunen balioa suspertzea (norberakahalegin guztia egin dezan dakienguztia ateratzeko bere eta besteenhobe beharrez) elkarlanean aritzekoasmoz? Ez al litzateke komenikoelkartasuna, lankidetza, bakea,entzutea, enpatia, tolerantzia, elka-rrizketa, umorea, positibotasuna…bezalako balioak irakastea etatransmititzea helduok horien guz-tien eredu izanik? (Noski, kontuaneduki behar dugu eredu ona ekin-tzetan erakutsi behar dela, eta ezhitzetan). Ez al litzateke komenikozenbait gaitasun sozial irakastea?Esate baterako, entzute aktiboa,asertibitatea, kritika positiboakhartu eta ematea, laudorio positi-boak hartu eta ematea, gatazkenebazpena, erlaxazioa… Zerenhorrekin guztiaren benetan lantzen

ari garena norberaren autoestimuada. Ez al litzateke komenigarriaizango gauza horietaz guztietazkontzientzia hartu behar dugulatransmititzea eta kontzientzia horihartzeko norberak bere buruarenjabe eta erantzule bakarra izanbehar duela irakastea? Eta uneorohartzen diren erabakiak askatasunosoz, baina aldi berean, sortzendituen ondorio guztiei aurre egite-ko gaitasunez hartzen direla irakas-tea? Izan ere, nire ustez, benetakoaskatasuna erantzukizunarekin etakontzientzia hartzearekin lotutadago, ala ez?

Haatik, nola erakutsi hori guztiagure haur eta gazteei aurretik hel-duok (guraso, irakasle, politiko…)ez badugu geure buruarekin lan-tzen? Noiz hartu behar dugu bene-tako erabakia geure burua ezagu-tzen hasteko? Ez al litzateke kome-nigarria izango Haur Hezkuntzanhasi eta unibertsitate ikasketak arte(hor ere irakasten baita, batez ereGizarte Hezkuntzarekin zerikusiaduten ikasketetan) hezkuntza pro-grama guztietan eta adinaren ara-bera egokituta, esandako guztiairakastea bai tutoretza orduetan etabai hainbat irakasgaitan ongi koor-dinatuta? Gurasoak aspaldi hasiziren guraso eskolak sortzen.Erokeria handia al litzateke irakas-le eskolak sortzea guraso eskolenantzeko funtzionamenduarekin?Hau da, irakasleoi dagozkigun ara-zoak aztertu eta landuko lirateke,eta bakoitzak bere esperientziatikikasitakoak besteei balioko lieke.Agian, zenbait irakaslek, lehen langutxi ez, eta orain gehiago proposa-tzen ari naizela pentsatuko du.Baina irakasle eskolak sortzea ideiabat besterik ez da, batez ere eskole-tan ordurik edo denborarik hartzen

ez bada irakasleok gure arazoez,pentsamenduez, sentimenduez…hitz egiteko. Kasu horretan, bereikastetxean horretarako aukerarikez duenak, beste toki bat izangoluke horretaz guztiaz mintzatzeko.Irakasle naizen heinean, uste duthorrelako zerbaiten beharra badu-gula. Era berean, kontziente naizgure barruak hustutzeak lan handiaematen digula guztioi. Baina bene-tan lehendabizi geure buruak etagero geure ikasleenak hobetu nahibaditugu, arestian esan dudanbezala, uste dut guztion ahaleginakelkartu behar ditugula (guraso,politiko, administrazio, komunika-bide…). Bestela, ez nuke ezezkorjarri nahi, baina kontuan izanik adi-tuek mende hau depresioaren men-dea izendatu dutela, egunetik egu-nera gorantz egin dezakete estresak,burn out-ak eta horien eraginez sor-tzen den depresioak eta lanuzteak.Eta ez irakasleonak soilik, baitaikasleenak ere. Zeren nire esperien-tzian oinarrituta, urtero-urterodepresioak jotako ikasleak eta la-guntza eske etortzen zaizkidanakezagutzen ditudala baiezta dezaket.

Nire helburua ez da inor kezka-tzea, baina bai irakasleok bizidugun errealitatea azaltzea. Zerenirakasale izatea hain lanbide ederraeta aberatsa izanik ere, inork ezindu ukatu motibazio eta inplikaziohandia eskatzen dituela, eta egune-roko eginkizunetan eta harremane-tan hartzeko eta emateko prestegon behar dela. Horrek guztiakeskatzen digun erantzukizuna ain-tzat hartzen bada, uste dut geukbakarrik ezin dugula arduratugeure haur eta gaztetxoen hezike-taz. Horregatik, gizarte osoarenlaguntza, adostasuna, konpromisoaeta erantzukizuna behar ditugu


gure lanean ahalik eta gogo eta ilu-sio handienarekin jarrai dezagun.Ez baitugu ahaztu behar oraingohaur eta gazteak geroko gizon-emakumeak izango direla eta ira-katsitakoaren eta ikasitakoaren ara-bera eraikiko dutela beraiena etaguztiona izango den etorkizuna etagizartea.


III. milurtearen hastapenetangaude, gizarte teknologiko eta guz-tiz espezializatuaren muinean, etaaurretik inoiz ezagutu gabekobitarteko materialak dituena. Ho-rren aurrean, zera galdetu behar da:gizakia zoriontsuago egin al duhorrek guztiak?

Baiezko erantzunak ez dira haingarbiak. Gure artean nahiko ohiko-ak dira atsekabea eta zentzugabeke-ria. Gure gizarte lehiakorreanmateriala gizakiari gailendu zaio;edukitzea izateari. Sarritan gizakigogorrena eta eskrupulurik gabeagizaki sentiberenaren gainean pau-satzen da, eta gidaritza eta erabakipostuetan kokatzen da. Horrek,noski, ezinegona sortzen du etagizatalde osoari eragiten dio.

Nahiz eta bitartekorik ez edukieta pobrezian bizi, askotan herrial-de “atzeratuenetakoek” gizarte“aurreratuetakoek” baino ongizate

psikologiko handiagoa mantentzendutela esan ohi da.

Itxuraz kontraesana dirudienhorren arrazoietako bat zera da,nire ustez: herrialde haietan giza-kiak ez duela bere buruarekikokontaktua hainbeste galdu. Herri-alde horietan naturarekiko harre-mana estuagoa da: bere zikloak,harmonia… Badakite zer den isil-tasuna, eta ez diote bizitzari etaheriotzari hain bortizki alde egiten.

Mendebaldeko gizarte ahalguzti-dunean itxurari garrantzi gehiagoematen diogu: itxura fisikoa gur-tzen da, lanpostu onak eta ongiordainduak ankerkeriaz lortu nahiizaten dira, eta nahiago izaten diraaskatasun eta asetze intimo handia-goa ematen dutenak baino. Alda-menekoa zapaldu behar bada, za-paldu egiten da. Eta gure barneakeskatzen diguna isilarazi beharbada, baita ere.

Horrek gerora ondoeza eta dese-rrotzea dakartza. Tituluen, hizkun-tzen eta teknologia berrien atzetikabiatzen gara zoro moduan, astoakbezala gure gizarteak jartzen dizki-gun azenarioen atzetik. Ordainetangure lagunei, seme-alabei, bikotea-ri, ikasleei eta ikastearen plazerarieskainitako denbora utzi egitendugu. Azken batean, geure buruarieta sentitzeari eskainitako denbora.

Azkenean, ardatzik eta oinarririkgabe, askoz errazagoa da kanpokoitxuran oinarritutako mundu bihoz-gabeak gu astintzea eta botatzea.

Non gelditu da gure barnekoespazio isil eta baketsuarekingenuen kontaktua?

Segur aski denok ezagutukogenituen une atseginak, kointzi-dentzia zoriontsu baten eraginezgure kezkak, helburuak eta nahiga-bean murgiltzen gaituzten emozio-ak ahanztarazi dizkiguten uneak…Eta memento horietan edertasunezjositako paisaia bat ikusiko genuen,edo arima ukitu digun musikaentzungo genuen, edo txori batenatzetik hegan abiatuko ginen…Normalean soinean izaten dugunpisurik gabe sentituko ginen unehorietan. Eta hor sentitu dugu bizi-tzaren keinua, justu ia oharkabeanbiluztu garenean.

Egoera horietan, normalean,energia osasuntsuz betetzen gara,gure isiltasuna sentitzen dugu,haurren moduan liluratzeko gaita-suna gogoratzen dugu, eta espaziohori ezaguna dela oroitarazten diguoihartzun batek.

Hala ere, sarritan horrelako espe-rientziak arbuiatu egiten dira eta ezdira aintzat hartzen nekatzen gai-tuzten “betebehar garrantzitsuen”aurrean. Badirudi ezin ditugulasentitu “hainbeste zeregin” edukita.

Nora goaz bide horretatik? Ez algara ariko mesprezatzen onuraga-rriena, sendagarriena, gure erreali-tatearekin gehien lotzen gaituenaeta esanahia ematen diona? Hordago gure irrikarik sakonena, etahortik sortzen da gure izateak nahiduen benetako mugimendua. Horsentitzen ditugu ongizate askearentaupadak gure bizitzarekin kontak-tuan jartzen garenean. Nola ez dugu,bada, nahiko ongizate hori transmi-titzea, preziorik gabe, gure txikienei,

Barneko espazioa

Marisabel KEREJETA

Psikologoa eta terapeuta


etorkizuneko belaunaldiei?Bere barrualdearekin harremane-

tan dagoenak askoz ere errazagokudeatzen du estresa, eta dudarikgabe, bitarteko gehiago ditu ikasle-en, gurasoen, irakasleen eta planetahonetako beste biztanleen estresa-ren aurrean.

Zoritxarrez, gure eskura dagoenongia ia ahaztu egin da egungogizartean. Edukitzeak, gero etageruza gehiago jartzea eskatzen du;aldiz, gizakia edo izatea sentitzekobiluztu egin behar da.

Horregatik, errekuperatu edoindartu egin behar dugu, norberakbere nortasunari hobekien egoki-tzen zaion moduan.

Batzuentzat naturarekin harre-manetan jartzea edo “betebeharrikgabe” egoteko denbora hartzeaizango da bidea. Beste batzuentzatlagunekin eta harreman atsegine-kin gozatzea, edo benetako goza-mena sortzen duten ekintzak egi-tea… edo baita saihestezina denerrealitatea onartzea ere.

Norabide honetan gomendagarria

izan ohi da barruko errealitateahobeto ezagutzen laguntzen dutenpraktikak egitea: erlaxaziotik edogogoetatik hasi eta footing arte, nor-beraren arabera. Eta hala uste badu-gu, laguntza ere eska dezakegu nor-beraren eta besteen barruko espazio-an konfiantza izateko bide honetan.

Kanpoko aldeari nahikoa begira-tu diogu. Agian, barrura begira jar-tzen bagara, faltan bota ditugun etaaspalditik pazientzia handiarekinzain dauzkagun altxorrak aurkitu-ko ditugu.


Urtero-urtero irakasle guztiokikasturte berri bat hasi baino lehe-nago zenbait gauza edo tresna pres-tatu behar izaten ditugu, bakarkanahiz taldeka, hala nola: emanbehar ditugun moduluen progra-mazioak, moduluen gaiak, apunte-ak edo fitxak, fotokopiak, eskoleta-ko arautegia, arautegi orokorra,ebaluaketak, urteko bilerak, urtekoegutegia eta abar.

Gauza horiek guztiak egin beha-rrekoak dira eta horretan denokados egongo garela uste dut. Baina,zer egiten dugu geure tresnarikpreziatuenarekin? Hau da, zer egi-ten dugu geronekin? Nola ikustendugu geure burua egin behardugun lana egiteko? Behar adina

baloratzen eta errespetatzen aldugu geure burua pertsona gisa?Eta irakasle modura? Nola presta-tzen dugu geure burua hasi behardugun ikasturterako? Zer egitendugu udan gure lanetik deskonek-tatzeko eta horrek dakarren estresguztia alde batera uzteko? Kontuanhartzen al ditugu gure behar fisiko-ak eta emozionalak gustuko bidaia-ren bat eginez, gustuko beste ekin-tzaren bat eginez (musika entzun,kantatu, dantzatu, ariketa fisikoaegin, erlaxazioa, yoga edo antzekodiziplinaren bat praktikatu…)edota gustuko lagunekin denboraaldarte onean pasaz? Zein motiba-zio dugu ikasturte berriari ekiteko?Zein dira gure helburuak edukieidagokienez? Eta harremanei dago-kienez? Zein dira gure espektati-bak urtean zehar eman behar ditu-gun edukien gainean? Eta manten-du behar ditugun harremaneidagokienez: geure burua dela, ikas-leak direla, lankideak direla, gura-soak direla…? Zer da garrantzi-tsuagoa, edukiak transmititzea alagizakiak bere osotasunean gara-tzea? Konturatzen al gara gure txi-kiak eta gazteak hezitzeak dakarki-gun erantzukizunaz? Eta haiengurasoen eskaerei erantzun beha-rrak dakarkigunaz? Prest al gaudeurtean zehar sortuko zaizkigungatazkei aurre egiteko?

Ikasturtea aurrera doan heinean,nola zaintzen dugu geure burua?Nori kontatzen dizkiogu sortzenari zaizkigun zailtasunak, hanka-sartzeak, gatazkak, zalantzak, bel-durrak…? Ausartzen al gara gurelankideei gure egoera azaltzen?Edota inor ez gogaitzeagatik, ahalden moduan eta bakarrik segitzendugu gehiago ezin dugun arte? Ezal dugu laguntza eskatzeko eskubi-derik (lankideei, eskolako zuzenda-ritzari…)? Ez al da denon beharrabatak besteari entzutea eta lagun-tzea? Ez al litzateke komenigarriaizango ikasturtean zehar zenbaitbilera (edo bileren denbora zati bat)jartzea esandako galdera guztieierantzuna emateko?

Eta azkenik, ikasturtea bukatueta gero ez al litzateke komenikohaur edota gazte guztien ebaluazio-ak egin eta nota guztiak jarri ondo-ren geure buruaz hitz egitea?Horrela, urte hasierako helburuaketa espektatibak bete diren ala ezjakingo genuke, eta ez edukieidagokienez soilik, baita mantenduditugun harremanen inguruan ere(geure buruarekin, ikasleekin, lan-kideekin, gurasoekin, zuzendari-tzarekin…). Hanka non sartudugun eta nola konpondu dugunere jakingo genuke, non eta zeinmotatako laguntzak aurkitu etaizan ditugun, eta lankidetzan lan

Galderak eta hausnarketak irakaslegarenontzat



egiteak zertarako eta zenbaterainobalio izan digun sortu zaizkigungatazkei, zailtasunei, hanka-sartze-ei, zalantzei eta abarri aurre egiteko.

Hori guztia izugarrizko ikasketaizango litzateke (segur aski guztionartean analisi eta ebaluzio sakon bategin ondoren), geure buruak hobe-to ezagutuko ditugulako eta pres-tatuago gaudela antzemango dugu-lako. Ezagutza eta prestakuntzahorri esker, motibazio berriak sor-tuko zaizkigu hurrengo ikasturtea-ri hasiera ona eman ahal izateko.Eta ikasturtean zehar zer egin deza-kegun jakinda, lasaiago abia gaitez-keela sentiko dugu. Ez litzatekegutxi izango, ezta?


EEssppeerriieennttzziiaakk::hhaassii bbaaiinnoo eezz


Estresaz gero eta gehiago hitzegiten bada ere, horri aurre egitekosaiakerak ez dira oso ugariak esko-letan. Askotan arazoa gainera etorriarte ez diogu heltzen, nahiz etajakin hobe dela prebenitzea gerosendatzea baino.

Edonola ere, zenbait ikastetxetanurratsak eman dituzte. Zumaiakoherri ikastetxean, esate baterako,2000-01 ikasturtean ikasleentzakoerlaxazio ikastaro bat antolatuzuten. Bereziki ikasle talde onakzituzten DBHn, akademikokimaila onekoak. Batxilergora pasazirenean, ordea, oso urduri jartzenhasi ziren azterketen aurrean.Ahalmen handiko eta erantzukizunhandiko ikasleak ziren, baina oso“estuak”, hau da, beren buruariasko eskatzen zietenak. Eta ondo-rioz, gaixotu egiten ziren: botakaegiten zuten, lo egin ezinik ibiltzenziren… Eta ez zen ikasle bakarra,taldetxo bat baizik. Egoera horrenaurrean, eskolak erantzun bat emanbehar zuela ikusi zuen, eta guraso-ekin hitz egin ondoren, erlaxazioikastaro bat eskaini zitzaien ikaslehaiei.

Marisabel Kerejetarekin harre-manetan jarri ziren eta hark aur-keztutako proiektua onartu zuenzuzendaritzak. Horrela, ikasturteanzehar orduz kanpo, astean bitan,saio batzuk egin zituzten. Boron-

datezkoak ziren, nahi ez zuenak ezzuen zertan joanik, eta talde politaosatu zen. Hasieran 26 lagunekeman zuten izena, baina ordutegiarazoak zirela-eta, 16 gelditu zireneta bi talde osatu ziren. Helburualasaitzeko teknika batzuk ikasteazen.

Ikasleek interes handia erakutsizuten eta parte hartzeko gogoz joa-ten ziren. Landu ziren atalak hauekizan ziren: arnasketa, erlaxazioa,irudikatze sortzailea, gorputzarendesblokeoa, masajea eta katsu-gen.

Saioek emaitza onak eman zituz-ten. Ikasleek lasaitzen ikasi zuteneta ikasturte amaieran beste jarrerabat zuten azterketen aurrean; jadaez ziren gaixotzen.

Guztientzat gauza berria izanzen, ez zituzten teknika haiek eza-gutzen, bakarren batek salbu.Ikastaroa interesgarritzat jo zutengehienek eta ikasitako teknikakbaliagarritzat. Ikasitakoa erabilizuten azterketetan, probetan edoegoera pertsonaletan. Edonola ere,gauza berria izanik, zenbait teknikagogorrak izan zirela aitortu zuten.

Gazteei horrelako gauzak eskain-tzea eta irakastea garrantzitsutzathartzen zuten, beti ere borondatez-koa izan behar duela azpimarratuz.

Hona hemen ikasleen iritziakbiltzen dituzten zenbait esaldi:

- “Egia esan behar badut, erlaxa-

zio ariketa hauekin lasaiago senti-tzea lortu dudala uste dut, azterke-ta garaian behintzat askoz erelasaiago sentitu naiz”.

- “Ikastaro honekin, azterketenaurrean jarrera lasaiagoa izan duteta neure buruarengan konfiantzahandiagoa ere baietz esango nuke”.

- “Pertsonalki ikastaro baliaga-rria eta erabilgarria suertatu zait.Ikasitako teknikek azterketetaralasaiago joateko eta ahal nuen guz-tia emateko balio izan didate, bainaez horretarako soilik, bizitzakogauza orokorragoetarako ere bai”.

- “Ikastaro honetan zeure gorpu-tza eta bertatik sortzen diren sen-tsazioak ezagutzen ikasten duzu.Ikasleek, beren borondatez partehartzen badute, gauza positiboakaterako dituzte. Baina behartutajoaten badira, uste dut ez dielaezertarako balioko”.

- “Ikastaroak askorako balio izandit; orain askoz ere lasaiago senti-tzen da leku guztietan, eta horrekpoza ematen dit. Jendeari komen-tatu diot egin duguna, eta interes-garria iruditu zaie. Beraiek ereegingo lukete”.

- “Ikastaro interesgarria izan delauste dut, baina denboraren urrita-suna dela eta, sakondu gabe geldi-tu gara. Gehiago praktikatu behar-ko genuke teknikak sakonago eza-gutzeko”.

Ikasleak: Zumaiakoherri ikastetxea


Iritzi horiek irakurrita, argi gel-ditzen da ikastaroak bere helburualortu zuela.

Geroztik ez da berriro horrelakoikastarorik egin Zumaiako herriikastetxean. Izan ere, horrelako ara-zoak zituen talderik ez da egokitu,ikasle lasaiagoak suertatu dira.

Edonola ere, Arantxa Irulegizentroko orientatzaileak uste duoso ondo etorriko litzatekeela ikas-le guztiek horrelako saioak egiteaikasleek beren burua lasaitzen ikas-teko. Izan ere, ikasle haiek somati-zatu egiten zuten euren egoera,hots, gaixotu egiten ziren. Bainaagian, beste batzuek ez dute soma-tizatuko, ez zaie nabarituko, bainaberdin-berdin ariko dira gaizkipasatzen. Teknika horiek ikasteakomenigarria da ondo sentitzenlaguntzen dutelako, eta hori fun-tsezkoa da bai bizitzarako bai ikas-ketak ondo burutzeko.

Ikastetxean horrelako gaiak lan-tzea kosta egiten dela dio orienta-tzaileak. Beste gai batzuei ematenzaielako lehentasuna; normaleanirakasle bakoitzak bere espezialita-tearekin zerikusia duten gaiakindartzen ditu eta gai hauek “espe-zialistentzat” uzten direla dio.

Marisabel Kerejeta ikastaroemailearen iritzia

Jakina da erlaxazioa eta ongiza-tea sortzen laguntzen duten meto-doak egokiak direla helduentzat.Baina, zer gertatzen da gazteekin?

Badirudi gazteak ez direla hauta-gairik egokienak horrelako arike-tak egiteko, asko mugitzen direla-ko eta emozio handiko esperien-tziak bizitzen dituztelako emaitzaazkarrekin eta materialekin. Horiegia al da ala egungo gizarteko joe-rak dira hori bultzatzen dutenak?

Orain dela urte asko hasi nintzenhaurrekin eta gazteekin erlaxazioeta irudikatze sortzaileko teknikakerabiltzen beste ariketen osagarrimodura. Horrek erakutsi zidanmetodo horiek, egoki erabilita,harrera ona jaso dezaketela gazteenaldetik. Haurrek eta gazteek goza-tu egiten zuten, mundu misterio-tsu, ezezagun eta on bat begienaurrean irekiko balitzaie bezala.

Geroztik burututako esperien-tzia indibidualek eta kolektiboekuste hura baieztatu didate. Horie-tako bat Zumaiako institutuanegindako izan zen. Oso adierazga-rria iruditzen zait. Erlaxazio etakontzientzia ikastaro bat planteatuzen Batxilergoko ikasleentzat, ur-duri eta estu jartzen baitziren azter-ketetan. Ikastaroak hiru hilabeteiraun zuen, eta amaitu ostean, ira-kasleek eta arduradunek hobekun-tza nabaritu zutela adierazi zuten.Haatik, ikasleen iritziak haratagozihoazen. Egin zitzaien galdeketa-ren emaitzak ikusita, erantzunhauek atera ziren:

- Ikasleen % 100ek esperientziaberritzailetzat jo zuen.

- Ikasleen % 92k interesgarritzatedo oso interesgarritzat.

- Ikasleen % 100ek landutakoteknikak erabilgarritzat jo zituenoreka eta ongizate orokorra lortzebidean. % 85entzat erabilgarriakziren azterketak, ahozko aurkezpe-nak eta abar hobeto egiteko.

- Ikasleen % 85ek ikasitakohainbat bitarteko erabili zituen bereegoera konkretuetan: azterketak,egoera pertsonala…

- Ikasleen % 100ek orokorreanesperientzia atsegina izan zelazioen.

- Ikasleen % 100ek horrelakoteknikak gazteei erakustea eskain-

tza interesgarritzat jo zuen. Betierederrigortu gabe, batzuek azpima-rratzen zutenez.

Datu horiek ikusita, zera ondo-riozta daiteke: parte-hartzaileekbaliagarritzat jotzen zituztela eza-gutza horiek zailtasun akademikoeiaurre egiteko; baina ez hori soilik,orokorrean bizitzan zehar ere osolagungarri izan zitezkeela ustezuten. Hala egiaztatzen dute galde-tegiko hainbat aipamenek: “Askobalio izan dit ikastaro honek, orainaskoz lasaiago egoten bainaiz lekuguztietan, eta gustatzen zait”;“Teknika hauek ikasturte hasieranirakatsi behar zizkiguten, hala ikas-turte osoan zehar lasaiago ibili ahalizateko”; “Nik uste dut edozeinpertsonarentzat dela interesgarriahorrelako teknikak ezagutzea, bereburua kontrolatzea komeni delako.Eta, noski, gazteentzat ere bai”;“Ikastaroaren helburua erlaxatzeaeta norbera gustura sentitzea zen.Ni neu naizen bezala maitatzenikasi dut, neure gabezia eta guzti”;“Ez nuen uste arnasketa haingarrantzitsua zenik. Egoera horre-tan, zu zeu sentitzen zara”.

Gero eta gehiago entzuten dirahorrelako iritziak, eta oraindikgutxi izan arren, hainbat arlotakoesperientziak fruituak ematen hasidira: haurrentzako yoga, irudikatzemotzak eta atseginak haur txikien-tzat, asertibitatean eta autoesti-muan oinarritutako gaitasun sozia-lak, autokontzientzia lanak adindesberdinetan… Ezagutza motaguztiek, epe ertainera edo luzera,ongizatea eta norberarekiko loturasortzen dute praktikatzen dutenen-gan.

Azkenaldian gero eta estresgehiago antzematen da gure ikasle-en artean. Gazteen artean balioak


galtzen ari direla ere esaten da.Orduan, zergatik ez dizkiegu eskai-niko oreka, norbera eta besteakonartzea eta komunikazio ona bul-tzatzen duten tresna autoerregula-tzaileak?

Oraindik orain horrelako bitarte-koak ez dira oso ezagunak irakasle-en, ikasleen eta gurasoen artean.Bai gure herrialdean eta bai antze-ko hezkuntza ezaugarriak dituztenbeste herrialdeetan horrelako espe-

rientziak aitzindariak dira. Beraieneragin onuragarriak eta integratzai-leak ezagutu ahala, hezkuntzakomunitateko sektore zabal batekinteres handiz hartuko dituela ustedut.


Ikastetxe honetako Lehen Hez-kuntzako irakasleek urtero presta-kuntzarako ordu batzuk izatendituzte, eta interesatzen zaizkienikastaroak egiten dituzte denborahorretan. Aurten, besteak beste,estresa landu nahi zuten. Ikastekoeta ikasleekin lantzeko gaiez gain,pertsonalki beraientzat baliagarriizango zen ikastaroa egin nahizuten, eta egokia iruditu zitzaienestresa lantzea.

Batez ere ikasturte amaieransomatzen dute estres gehien, gauzaeta lan asko pilatzen direlako.Irakasle lanaren erritmoak berakere ez du asko laguntzen horisaihesten, eta gizarteko ereduak ereez. Eta horren eragina ikasleenganaere iristen da. Asko urduri jartzendira, ezin dute arreta mantendu,asko mugitzen dira…

Bi saio egin zituzten GurutzeZipitriarekin, hasteko adina bainoez. 43 irakaslek hartu zuten parteeta horrelako teknikak lantzekotalde handiegia, aukeran. Lehenen-go aldia izanik eta bakoitzarenjarrera eta espektatibak desberdi-nak izanik, zaila da balorazio oro-kor bat egitea. Orokorrean gusturagelditu dira, baina talde txikiagoaizateak asko lagunduko zukeeladiote. Beste batzuk nahiago duteariketak egitea baino teoria lantzea.Kosta egiten da barrura begira jarrieta hori mugitzea. Beharra etanahia badaude. Baina agian zezena-ri adarretatik heltzea falta da.

Gurutze Zipitria ikastaroemailearen iritzia

Lehenengo eta behin, esperien-tzia nahiko laburra izan zela esanbehar dut: bi egun, eta egun bakoi-tzeko bi ordu besterik ez. Horrezgain, taldea nahiko handia zen (43lagun) eta lekua (musika gela)nahiko txikia.

Denbora gutxi genuenez, ahaliketa ondoen aprobetxatu nahi izannuen, ahalik eta ideia gehien azal-duz eta hainbat ariketa eginez. Gaihauek landu nahi nituen: komuni-kazio falta (irakasleen artean, ira-kasleen eta zuzendaritzaren artean,irakasleen eta ikasleen artean etaabar), edukiak eta erlazioak, arazopertsonalak eta profesionalak, le-hiakortasuna eta konpetentzia, in-dibidualtasuna eta lankidetza, ira-kasleen sentimenduak, motibazioa,espektatibak, helburuak, positibo-tasuna, umorea, mugen beharra,autoestimua, aserbititatea eta abar.

Beraiek nik hitz egingo nuelauste zuten, eta haiei nik esandakoajasotzea zegokiela; hitzaldi batentzutera etorri zirela, alegia. Aldehorretatik, beraien espektatibak etanireak ez ziren bat etorri. Lehe-nengo egunean teoria landuko ge-nuela esan nien (baina denok hitzeginez, ez nik bakarrik), eta biga-rrenean ariketa praktikoak egingogenituela.

Lanean hasteko, hiru orri banatunizkien hainbat galderekin. Lehen-dabizikoan irakasleok ikasturte

hasieran geure buruari egiten diz-kiogun zenbait galdera eta haus-narketa planteatzen ziren, etahorrekin batera urtean zehar sor-tzen diren hainbat egoera eta horieiaurre egiteko moduak. Bigarrenorrian hainbat hitz agertzen ziren,horiek burura zekarzkien gauzakaipatzeko: autoestimua, gurasoak,mugak, ikasleak, lankidetza etaabar. Orri horiek girotzeko erabiliondoren, hirugarren orrian bi gal-dera planteatzen ziren: 1) zein ego-erek sortzen didate estresa nire lan-bidean?; eta 2) zein sintomen bidezdakit estresatuta nagoen ala ez?

Galderak erantzun ondoren taldetxikitan banatzea pentsatzen nuen,baina leku gutxi zegoenez, zuzene-an talde handian hasi ginen lanean.

Horrek zailtasun handia ekarrizuen, gero ebaluazio orrietan adie-razi zuten bezala. Nahiko blokea-tuta eta gogorik gabe gelditu ziren,ez baita erraza aurretik giroa batereprestatu gabe horrelako gaiak lan-tzea. Bigarren egunean hobeto sen-titu ziren ariketa gehienak binakaegin zituztelako.

Kontu interesgarriak atera ziren:- Estresak gugan sortzen dituen

zenbait sintoma: buruko mina,liseriketa arazoak, bizkarreko minaeta nekea, neke fisikoa, depresioa,urduritasuna...

- Estresa sortzen diguten zenbaitegoera aipatu ziren: gurasoen senti-kortasuna Hondarribian gertatuta-ko gertaera larrien aurrean, taldean

Irakasleak: Irungo Toki-Alai ikastetxea


lan egiteko zailtasunak (bakarrenbatek bakarrik lan egitea nahiagozuela adierazi zuen, eta beste batekamorrua sentitzen duela taldean lanegitean, lankideak motibaziogutxirekin ikusten dituenean, isi-lik egoten direnean eta parte har-tzea izugarri kostatzen zaienean,horrek guztiak frustrazioa eta jeniotxarra sortzen dizkiolarik), gurasoeialbiste txarren bat eman behar zaie-nean (esate baterako semeak edoalabak ikasturtea errepikatu beharduela), gurasoekin bilerak eginbeharra, ikasleen portaera txarrakbehin eta berriz errepikatzen dire-nean, zuzendaritzak aintzat hartzenez dituenean...

- Bizitzan gu geu garela hartzenditugun erabakien erantzule, horiere aipatu zen. Gure lehentasunakzein diren jakin behar dugu etaaskatasunez eta erantzukizunezjokatu. Arrazoi horrengatik, ezindiogu inori errurik bota guk hartu-tako erabakiengatik, gu baikaraerantzule bakarrak.

Puntu hau aurrekoarekin lotugenuen, hots, taldean lan egiteare-kin. Nahiz eta zaila izan, eginbeharrekoa dela ondorioztatugenuen, denok baitugu elkarrenbeharra ahalik eta ondoen eta osa-suntsuen lan egiteko. Gainera,ikasleen eredu izan behar dugu,erakutsi egin behar diegu besteeniritziak errespetatzen, desberdinta-sunak errespetatzen, balioak bere-ganatzen, mugak onartzen...

- Sentimenduak adieraztea beha-rrezkoa zela aipatu genuen, nahizeta besteen aurrean agertzea nahikozaila izan.

- Laguntza eskatzeko eskubideazaritu ginen eta lankidetzaren etakomunikazioaren premiaz ere bai.Lankideei nola sentitzen garen esanbehar diegu eta behar dugunean,

laguntza eskatu. Halere, guztiokados geunden benetan zaila delaesatean, lehenbabizi geure buruare-kin hasi behar baitugu gero besteeilagundu ahal izateko.

- Arazo pertsonalen eta profesio-nalen arteko bereizketa ongi egite-aren premiaz ere jardun ginen.Nahiz eta zenbait unetan zaila izan,ahaleginak egin behar dira batakbestearengan ahalik eta eragin txi-kiena izan dezan.

- Irakasleek beren lanbideandituzten espektatibei buruz erehitz egin genuen, norbaitek ilusio-rik eta motibaziorik gabe zegoelaadierazi zuelarik.

- Ikasleentzat eredu garenez, aha-lik eta osasuntsuen agertzen saiatubehar dugu, horretarako zenbaitteknika ikas daitezkeelarik.

- Umorea eta erlaxazioa beha-rrezkoak dira. Hasteko, geureburuarentzat onak direlako, etabaita ikasleekin lantzeko ere.

- Ikasturtean aurrera egin ahala,estresa eta horren ondorioak nabar-menagoak ei dira.

- Irakasleok lan eta erantzukizungehiegi ditugu: nahiz eta kanpokojendeak esan opor asko eta langutxi egiten dugula, ez da hala;askotan bakoitzari dagozkion ira-kasgaietatik aparte, lan dezenteegin behar izan baita: tutoretzak,gurasoekin bilerak...

- Denbora falta nabaritzen daerantzukizun guztiei aurre egiteko(hori dezente azpimarratu zen).

- Zenbait ikasgai behar den serio-tasunez emateko zailtasunak izatendira: musika, soinketa, hizkuntza...

- Irakasle eskoletan estresariaurre egiteko prestakuntza falta da.

- Balioen irakaskuntza eta mugakjartzea beharrezkoa da ikasleen zen-bait portaera txarrei aurre egiteko.

- Irakaskuntza oso lanbide ederra

da, balio positiboa du, baina kon-promiso eta inplikazio handia eska-tzen die irakasleei. Horrek askotan“desgaste” handia dakar.

- Egoki ikusten da klaustrokozenbait ordu irakasleek berenburuak zaintzeko erabiltzea, topa-tzen dituzten zailtasunak beste lan-kideekin partekatuz. Horrekinbatera, agian irakasle eskolak sortubeharko lirateke, guraso eskolenmodura. Horrek elkarri entzutekoeta laguntzeko bidea irekiko luke.

- Irakasleen eta ikasleen autoesti-mua lantzeko beharra ikusten daasertibitate teknikak ezagutuz etaerabiliz.

- Erlaxazioa ikasleekin praktika-tu beharko litzateke, bai tutoretzaneta bai gainerako ikasgaietan ere,horrela zama guztia irakasle baka-rraren gaineran gelditu gabe.Haurrak oso urduri edo estresatutabaldin badaude, edozein irakaslekegin ditzake erlaxazio saioak eskolabukaeran. Soinketako irakasleakere noizean behin landu dezake.Natur Zientzietako irakasleak erehausnarketa txiki bat bultzatudezake zuhaitzekiko eta landareki-ko hartu emana sortuz eta basoraibilbide bat eginez.

Bigarren egunean honako ariketahauek egin genituen:

- Entzute aktiboa- Erlaxatzeko ariketa txikia- Sorbalden masajea- Sentimenduen dinamika

Haien ebaluazioa eta iritziakBigarren eguna bukatu ondoren,

askoz hobeto sentitu zirela adierazizuten. Ebaluazio orri bat banatuzitzaien iritzia jakiteko.

Hasteko, ea beraien espektatibakbete ote ziren galdetu zitzaien, etagehienek ezetz erantzun zuten,arestian esan bezala ikastaro teori-


koa izango zela uste baitzuten;hots, nik hitz egitea eta beraiekentzutea espero zuten, eta ez arike-tak egitea. Hala ere, beste batzuekespektatibak beste zitzaizkielaadierazi zuten, eta estresari buruz-ko ideiak ikasi zituztela.

Nola sentitu ziren ere galdetuzitzaien eta ea metodologia eta lanegiteko modua gustatu zitzaien.Gehienak nahiko blokeatuta senti-tu ziren lehenengo egunean, ez bai-tzen erraza 43 lankideen aurreankonfiantzazko gauzak esatea.Bigarren egunean, ostera, hobetosentitu ziren. Hala ere, nik esanda-ko gauzak gustura entzun zituztelaziote. Zenbaitek kosta egin zitzaio-la aitortu zuen, eta nahiko gogorraegin zitzaiola ariketa egitea, batezere ohitura faltagatik. Bakarrenbatek euren arteko iritziak eta azal-penak entzutea atsegina izan zelairitzi zuen.

Horrelako ikastaro bat egiteko,garrantzitsutzat jo zuten taldea txi-kia izatea, bestela oso zaila delakolasai mintzatzea. Batzuen iritziz,horrelako ikastaro bat lankideekinegitea ez da egokiena. Aurretikgiroa prestatzeak ere lagundu egin-go luke. Horrelako gaiak gehiagoeta denbora gehiarekin landubeharko lirateke. Emandako liburuzerrenda interesgarria irudituzitzaien.

Nire balorazioaIkastaroaren hartzaileen gisa, nik

ere, emaile modura, hainbat ondo-rio atera nituen:

1.- Nire helburuak ondo betezirela esan beharrean nago, nahizeta zenbait zailtasunekin topo egin(espektatiba desberdinak, taldehandiegia lasaitasunez eta erosota-sunez lan egiteko, denbora laburraeta gela txikia). Teoria mailan oso

gai interesgarriak atera zirela ustedut (gero niri zenbait material osa-tzeko eta lantzeko baliagarri izanzaizkit), nahiz eta denbora faltaga-tik asko sakondu gabe gelditu.Niretzat garrantzitsuena zera zen:gaiak zertzelada moduan agerianuztea, gero beraiek ideia horiekguztiak abiapuntutzat hartuta ikas-turtean zehar biribiltzen eta sakon-tzen joan zitezen beren beharreiaurre egiteko. Alde praktikoan nikpentsatuta neukan guztia egin ezbagenuen ere, uste dut egin genuenpixkarekin gustura gelditu zirela,eta behintzat, argi gelditu zela ezzirela oso gauza arraroak eta zailakegin behar nola gauden ohartzekoeta gugan zenbait aldaketa sortze-ko. Hori bai, behin eta berriz eginbeharrekoak dira aldaketa somatunahi baldin badugu.

2.- Batez ere, zera utzi nahi nuenagerian: bakarrik aritzeak kostuhandia duela eta askotan hortxedagoela estresaren jatorria, geureburuak babesik gabe sentitzean.Hori gainditzeko beharrezkoa daelkarrekin aritzea batak bestearientzunez, errespetatuz, mugakjarriz, laguntza eskatuz, balioaklandu, zenbait teknika ezagutuz etapraktikatuz.

Uste dut hori ulertu zutela,baina zaila ikusten zutela praktika-ra eramateko, talde handian behin-tzat. Hortxe zegoen gakoa. Ziklo-kako taldetan lan egiten ohitutadaude, eta ikastaroko taldea han-diegi suertatu zitzaien. Guztiz nor-mala eta ulergarria da, denoi kosta-tzen baitzaigu gure barruko egoe-raz mintzatzea, eta are gehiagojende askoren aurrean. Lana ziklo-ko taldetan egin izan balitz, ziurnago gusturago sentituko zirela etaparte-hartzea handiago eta sakona-goa izango zela.

3.- Ikastaroaren helburua ez daegorea pertsonalak edo pertsonali-zatuak ateratzea (nahiz eta horrela-koak ere gertatu). Xedea da ezagu-tzea estresak gugan zein ondoriosor ditzakeen eta jakitea eskolanzein egoerek sortzen diguten estresgehien. Hori nik neronek aipatudezaket, baina interesgarriagoa etaaberatsagoa iruditzen zait ikastaro-an bertan denon artean hitz egiteahorretaz eta hortik ateratzea.

4.- Egin genituen ariketa guz-tiek balio dute ikasleekin egiteko.Horretarako, garrantzitsua da au-rretik guk geuk lantzea. Gurekinfuntzionatzen duela ikusten badu-gu, konfiantza gehiagorekin ekin-go diogu ikasleekin lan egiteari.

5.- Horrelako gauza pertsonalaklantzeko, lankideekin ez luketelaegingo adierazten dute, eta ez natorbat horrekin. Estresa irakaskuntzanlandu nahi zen, eta kasu horretan,irakasle gisa sortzen zaizkigun ara-zoak gure lankideei azaldu beharkodizkiegula uste dut, bestela osozaila izango zaigulako inongo kon-ponbiderik aurkitzea. Izan ere, ara-zoak sortzen diren testuinguruanaurkitu behar dira soluzioak, nahizeta sarritan zaila suertatu barrukogauzak besteei agertzea.

6.- Horri loturik, eta nahiz etazailtasunak egon, uste dut garran-tzitsua dela denen artean eskolakoegoeraz eta arazoez hitz egitea, osa-sungarria delako bai norberaren-tzat, bai ikasleentzat eta bai eskola-rentzat. Gauzak konpontzeko guz-tion ahalegina beharrezkoa da,nahiz eta zaila izan besteei entzu-tea, errespetatzea eta bidean zen-bait gauza uztea. Hala ere, ziurnago hori dela bidea eta ez dagoela-rik besterik. Hortxe dago gakoa.


2004ko uztaileko Hik HasiUdako Topaketa Pedagogikoetakoestresari buruzko ikastaroa gogora-tzen dudanean, partaiden profilanahiko komuna zela oroitzen naiz:irakasle aktiboak, ez autoritarioak,arduratsuak, heziketa praktika onbatek edo beraien ikasleen zoriakaxolagabe uzten ez dituenak, etaasko estresarekin edo beste gaixota-sun larriago batekin kexatutakoak.

Egoeren inguruan egindakoazterketa eta lortutako adostasunaoso altua izan zen. Batzuek agertuzituzten bizipenak beste askok erebizi izan zituzten, eta soluzio eska-

erak antzekoak ziren. Gehien aipa-tu zirenak hauek izan ziren:

- Gero eta gehiago dira galdutaedo barrua hustuta noraezean dau-den ikasleak eta gelako kide ahula-goengan nagusitasuna adierazteneta beren gutiziak betetzen saiatzendira, eta baita irakaslearengan ereberen desioei aurre egiten badie.

- Diziplinarik gabeko giroakbultzatzen dituzten ikasle taldeak.Kasu horietan, irakaslearenganakoerrespetu falta edo eraso psikikoaohikoak izaten dira.

- Ikasleek irakasleei egiten diz-kien txantaiak edo mehatxuakemaitza akademiko txarrak atera-tzen dituztelako edo beste motibobatzuengatik.

- Irakasleak gelan egonkortasunaberrezartzen saiatzen direnean (zei-nak ez duen tiraniarik ekarribehar), zigorren bat jartzen dutene-an, edo emaitzak ez direnean gus-tukoak, guraso batzuek seme-ala-bei arrazoi gehiago ematen dieteirakasleari edo eskolari baino.Irakasleen esanetan, horixe dasegurtasun eza sortzen duen arrazoinagusietako bat, euren lanari balioakendu eta oztopatu egiten baitute.

Egungo irakasleak gero eta babesgutxiagorekin aurkitzen al diraeuren lanlekuan? Ikasleak-familiataldearen eraginak irakaslearen

erreferentzia irudia balantzan jar-tzera iritsi behar al du? Ikasleen etairakasleen eskubideak kontrajarriakal dira ala elkarren lagungarri izanlitezke eta elkar elika daitezke?

Azken proposamen horri lotukonintzaioke bihotz-bihotzez, ikasle-en eskubideak ezeztatu gabe, noski,irakasleek beraiek asko borrokatubaitute horien alde.

Sakon dezagun gai horretan.Haurra, jaiotzen denetik eta izatez,eskubide guztien subjektu da, edohobeto esanda, sanoki garatzekobere beharrek erantzun egokia izanbeharko lukete. Horietako bat fun-tsezkoa da: entzuna izateko beha-rra. Gai honetan guztian klabenagusietakoa entzutea dela irudi-tzen zait.

Haurra maitatua eta ulertua sen-titzen da entzuna baldin bada.Kasu batzuetan gure maitasun osoaadierazi beharko diogu, eta bestebatzuetan, maitasunez baita ere,mugak jarri eta besteak ere existi-tzen direla ulertarazi beharkodiogu. Horrela, trebea eta sozialkikolaboratzailea izango da. Haatik,hori eskolan landu behar bda, osogarrantzitsua da aurretik familianere lantzea, haurraren lehen errefe-rentzia gunea familia baita.

Edonola ere, benetan entzuteakdenbora, ardura eta ahalegina eska-

Irakasleak: Hik HasiUdako TopaketaPedagogikoak

Marisabel KEREJETA

Psikologoa eta terapeuta


tzen ditu beste pertsonaren azaleaneta sentimenduetan jartzeko.Zoritxarrez, kontsumoa eta estresanagusi diren gure gizarte honetanarreta eta harrera denbora horiopari materialekin eta permitibita-te hauskor eta arduragabearekinordezkatzen da.

Haurrekin ez da hitz egiten, etaare gutxiago kontra egin. Gauzakerosten zaizkie helduei beren zeregi-netan enbarazurik egin ez diezaien.Horrela nola ikasiko dute entzuteneta sozialki besteekin trukatzen?

Eman dezagun beste urrats bataurrera eta ikus dezagun helduenegoera. Elkarri entzuten al die?Zenbat entzuten da irakasleen etagurasoen artean? Eta irakasleenberaien artean?

Gizarte osoari dagokio lezio horiikastea. Gatazka baten alde batekozein besteko arrazoiak eta gabeziakegoten dira. Irakasleek beren ko-lektiboari entzun behar diote eta

egoerak argitu, baina bidegabea,miopea eta zentzugabea izangolitzateke beste aldean dauden gura-soen larritasuna eta sentimenduengalera aintzat ez hartzea.

Kontua ez da lehengo garaietaraitzultzea, non irakaslearen botereaeztabaidaezina zen eta ikasleekindespotikoki jokatzen zuen. Denoneskubideak bateratu eta errespetatubehar dira, eta irakaslea dagokionbetekizunaren araberako duintasu-nez tratatu behar da, haurrak etagurasoak euren zereginean bezala-xe. Horrekin batera, ikastetxeak ezdira etorkizunean sozialki arrakastaemango duten tituluak lortzekoedo erosteko merkataritza zentrohutsak.

Haurraren eta irakasleen eskubi-deak enbor berean daude, txanponberaren bi aldeak dira eta elkarrenbeharra dute. Hala uste dut nik, etaez dut pentsatzen inozoa naizenikuste hori izateagatik.

Ikastetxeetako eta institutuetakoirakasleek argi gorria pizten duteeta beraien egoneza adieraztendute. Euren estresaren iturburueta-ko bat lehen aipatu dugun defentsagabezia da, eta ez da egokia irakas-le bakoitzak bere bakardadean jasa-tea hori, bere gabeziei edo hauskor-tasunari leporatuz dena. Horrelakoprozesuetan elementu komun ugaridaude; irakasleen estresa pertsonalaizateaz gain, soziala ere bada. Etagaur egungo eskolaren islarik dese-rosoetako bat da, gainera.

Horregatik, nahiz eta bakoitzakbere egoera pertsonala bere indarpropioz gainditzeko eskubidea etanahia eduki (egoera pertsonala bir-planteatuz, terapiak eginez etaabar), errealitate hau argitara atera-tzeko garaia da. Entzuteko, argitze-ko eta elkarri laguntzeko sareakbultzatu behar dira dagoeneko “ira-kasleen estres tipikoa” bihurtu denhorri irtenbidea emateko.


EEssttrreessaarrii aauurrrreeeeggiitteekkoo tteekknniikkaakk


Irakasle naizenezeta beste irakaslebatzuekin hitz egin

eta gero, irakasleoiestresa sortzen etamantentzen digutenzenbait faktoreriburuz hitz egingodut. Hemen azaltzensaiatuko naizeneta-tik aparte, bestebatzuk ere egon dai-tezkeela esan nahidut.

Estresa sortzen dutenfaktoreak

Estresa sortzen diguten faktoreenartean hauexek aipatu nahi nituzke:

1.- Lan eta erantzukizungehiegi izatea: nahiz eta kanpo-an opor asko eta lan gutxi egitendugula entzuten den zenbaitetan,esan beharra dago bakoitzaridagozkion irakasgaietatik aparte,lan dezente egin behar izaten dela:tutoretzak prestatu eta aurrera era-man, gurasoekin bilerak egin etaaurretik prestatu, festak antolatueta behar diren materialak prestatu,azterketak prestatu eta zuzendu,txostenak prestatu (gauza askoeskola-orduetatik kanpo egiteaegokitzen zaigu), eta hori guztiaegin beharrekoa dela onartzenbadugu ere, askotan ez da harritze-koa izaten geure burua nahiko gai-nezka sentitzea. Bestalde, zenbaite-tan gurasoen ordez haurrak gukgeuk (eskolak) hezi behar ditugulaentzuten dugu, edota batzuetanprestatuta ez gauden zenbait fun-tzio betetzea eskatzen zaigu, adibi-dez, haurrei edota gaztetxoen beha-rrei erantzun behar diegunean, ia-iapsikologoak edota pedagogoak ba-gina bezala.

2.- Denbora falta: arestianaipatutakoarekin zerikusia du, eginbeharreko guztiari zenbait gauzagehitzen badizkiogu: euskaldun-tzea, kalitatearen ezaugarria lor-tzea, plan berriei erantzuna emaneta aurre egitea, etengabe prestatubehar izatea eta abar. Lehen esanbezala, ez da harritzekoa geureburua gainezka sumatzea zenbaitunetan.

3.- Azken urteotako aldake-ta handiak zenbait kontzeptuzkoedukitan eta jarreratan:

a) Edukietan.b) Edukiak transmititzeko mo-

duan: informazio-tresnen aldaketaizugarriak epe laburrean.

c) Balioetan.d) Jarreretan.f) Diziplinan.g) Ikasleei mugak eta euspen

emozionala jarri behar izatean.Aldaketa horiek guztiek presta-

kuntza eskasarekin eta nahiko uste-kabean harrapatu gaituzte zenbai-tetan. Horrek guztiak nahikonahastea sortu digu, eta bakoitzaahal duen moduan saiatu da.

4.- Zenbait ikasgai (derrigo-rrez ikasle guztiek gainditu behar-ko lituzketenak, zabalduta dagoen

Irakasleen estresa sortzenduten faktoreak eta aurre egiteko zenbait teknika



ustearen arabera), eman beharizatea: musika, hizkuntza, soinke-ta, erlijioa. Hau da, betidanik biga-rren mailakotzat hartu izan direnaketa horregatik askotan serio hartzenez direnak; ikasturte bukaeran gain-ditu gabe gelditzen badira ez zaiegarrantzirik ematen, baina ikastur-tea gainditzeko irakasgairen batgainditzea beharrezkoa bada, haue-takoren bat gainditzea exijitzen da.

5.- Irakasleen arteko lehia:ziklo arteko irakasleen lehiabatzuek besteen parekoak edotahobeak izan nahian zenbait ekintzaprestatzerakoan: inauteriak etamozorroak prestatu behar direla,danborrada, Gabonak... Baita de-partamentu artekoen lehia ere,edota azkenik, ziklo eta departa-mentu bereko lankideen artekolehia.

6.- Komunikazioaren eta lan-kidetzaren eskasia:

a) Irakasleen artean.b) Irakasleen eta zuzendaritzaren

artean.c) Irakasleen eta ikasleen artean.d) Irakasleen eta gurasoen artean.e) Irakasleen eta administrazi-

oaren artean.Uste dut heziketan inplikatuta

gauden sektore guztiok elkarrekinlan egitera behartuta gaudela, etahorretarako lehen pausoa eta ezin-bestekoa elkarri entzutea da, joko-an duguna gure haur eta gazteenheziketa baita, eta horrekin bateraguztion etorkizuna eta gizartea.

Uste dut, gainera, irakasleokeskubidea dugula gure ezinegonaeta batzuetan gure larritasuna ereadierazteko, bai gure lankideei etabaita heziketan inplikatuta daudensektore guztiei ere, horrela, guztion

artean irtenbideak lortuko baititu-gu eta kontuan hartzen gaituztelasentituko baitugu.

7.- Prestakuntza falta ira-kasle-eskoletan:

a) Estresa prebenitzen jakitekoeta aurre egiteko, bai irakasleenartean, bai ikasleen artean.

b) Ikasleei autoestimua irakastenjakiteko tresnen gabezia.

c) Gatazkei aurre egiteko tresnengabezia. Bitartekotasuna egitekotresnen gabezia.

8.- Ikasleen zenbait portae-ra txar behin eta berriz errepi-katzen direnean: irakasleek gai-nezka eta indargabe sentitzen dira.

9.- Gurasoekin egin beharre-ko bilerak: batez ere beren seme-alabei buruz berri txar bat emanbehar zaienean, adibidez, portaeratxarra duela edota ikasturtea erre-pikatu behar duela.

Estresa mantentzenduten faktoreak

Estresa mantentzen duten fakto-reen artean hauexek azpimarratukoditut:

1.- Malgutasun eskasa alda-ketak onartzeko: edukietan,balioetan eta abarretan. Uste dutlanbidean nahiko malguak izatenikasi behar dugula, guri baitagoki-gu gizartean eta munduan gerta-tzen ari diren aldaketa guztientransmisore izatea. Eta horretarakobeharrezkoa iruditzen zait aldaketahoriei egokituz joatea, gurebarruan integratuz.

2.- Etengabeko prestakun-tza egiteko prest ez egotea:uste dut gaur egun informazioa

berritzen den martxan, nahitaezgure edukiak gaurkotzen saiatubehar dugula, askotan neketsuagerta dakigukeen arren, ez baduguatzean geratu nahi eta irakatsitakoabaliorik gabe utzi nahi.

Hala ere, hori guztia bakoitzakbere erritmoan egin beharrekoadela uste dut, bakoitzak bere buruaeta bere unea errespetatuz, zereneta dena azkarregi eta estuasunezeginez gero ez baitut uste gauzakhobeto aterako liratekeenik. Izanere, gauzak ez baditugu zentzuzegiten, gaitza baino erremedioaokerragoa gerta bailiteke, esaerakdioen legez.

3.- Etengabeko ebaluazioaegiteko eta behar diren irten-bideak aurkitzeko prest ezegotea: eman behar dugun zerbi-tzuaren arabera eta kalitatea haingarrantzitsua dela ikusirik, ustedut ados egongo garela honetan:egiten dugun guztiaren etengabe-ko ebaluazioa nahitaez egin behardugu (bai eduki kontuetan, baiizandako erlazioetan); horrela, ikas-turtean zehar inongo akatsik antze-maten badugu, akats horiek bero-riek irakatsiko digute modu zuze-nean jokatzen, behar diren irtenbi-deak guztion artean aurkituz.

4.- Norberak bere burua lan-dua ez izatea edota landu nahiez izatea: benetan uste dut per-tsonekin edozein arlotan lan egitendugunok nolabait gure burua eza-gutzeko teknikaren bat erabilibeharko genukeela. Ezagutzehorrek soilik lagunduko ligukeela-ko jakiten nor garen, nola eta nongauden eta nora iritsi nahi genuke-en. Hori guztia jakinda, errazagoaizango litzaiguke gure lanbidean


tratatu behar ditugun pertsonakenpatiaz eta asertibitatez tratatzea,esaten ari zaiguna benetan entzu-tea, zein autoestimu maila duenantzematea...

5.- Arazo pertsonalak etaprofesionalak bereizten ezjakitea: badakit zaila izan litekee-la, baina uste dut premiazkoa delabi hauek ondo bereizten ikastea,bestela zaila izango baitzaigu gurelana ondo egitea, eta horrek ekarditzakeen ondorioak nahiko txa-rrak izan daitezke, lehendabizi geu-retzat, baina baita gure laneangurekin harremana dutenentzatere.

6.- Laguntza behar dela ezonartzea eta ez eskatzea:laguntza behar dugula onartzeagehienetan oso zaila zaigula jakinarren, uste dut funtsezkoa dela horiegiten ikastea, gure lanbidean sor-tzen zaizkigun tentsio uneei lasaia-go aurre egiteko eta kontrola galdudugun sentipena horren modu la-tzean ez sentitzeko. Onartze horre-kin batera oso komenigarria litza-teke gure inguruan ditugun lanki-deei laguntza eskatzea, ez obligaziobezala, eskubide bezala baizik.Oinarrizko eskubidea baita lagun-tza eskatzea, are gehiago kontuanizaten badugu besteak erabakikoduela laguntza hori eman edo ezeman, bere askatasun eta erantzu-kizunaren arabera.

Estresari aurre egite-ko teknikak

Irakasleoi estresa sortzen diguteneta mantentzen diguten faktoreezhitz egin eta gero, estresari aurreegiteko erabil ditzakegun zenbait

teknikaz hitz egingo dut. Propo-satutako teknika gehienak denokezagutzen ditugu. Nahiko errazaketa sinpleak dira, baina, hala ere,guztiok dakigu gauza sinpleenakaskotan nahi baino gehiago zailtzenzaizkigula. Teknika horiek aurreraeramateko, uste dut, lehendabizigure estresari buruz kontzienteizan behar dugula, estresak norainomugatzen gaituen jakin behardugula. Hori jakinda, bigarrenpausoa hemen aurkeztutako tekni-karen bat edota zenbait teknikaerabiltzea eta praktikatzea izangolitzateke. Eta hau, benetan gurebizitzan zenbait aldaketa egitekoprest gaudenean egingo dugu.Zeren, denok dakigu aldaketakegiterakoan zenbait gauza eregaldu egiten ditugula bidean.Horregatik, askotan gaizki pasa-tzen ari garela konturatzen garenarren, nahiago izaten dugu gauzakdauden bezala utzi eta betikomoduan egiten segitu. Ez baitagaurkoa esaera hau: “Ezagutu gabekoona baino, ezagututako txarra hobe”.Horregatik, bakoitzak erabakibeharko du aldaketak egin behardituen, eta noiz eta nola egin behardituen. Pertsona bakoitza desberdi-na delako eta bizitzaren prozesudesberdinean dagoelako. Hala ere,ahalegin txikiren bat egiteko prestegongo bagina eta guztion ahalegintxiki horiek guztiak batzeko prestegongo bagina, ziur nago guguzion eta gure ikasleon onerakoizango litzatekeela.

Aipatutako teknikak hauexekdira:

1.- Barrea eta umorea maiz era-biltzea gure bizitzan eta gure lane-an.

2.- Kantatzea, musika entzutea,garrasi egitea, aharrausi eta haspe-

ren egitea, nagiak ateratzea.3.- Arnasketa, erlaxapena, irudi-

katze sortzailea, meditazioa.4.- Yoga, Tai Chi, Chi Kung,

Bioenergetika, Antigimnasia edohorrelako diziplinaren bat ezagutueta praktikatzea.

5.- Ariketa fisikoa, dantza egitea.6.- Norberaren burua zaintzea:

masajea, bainu lasaigarria hartzea,janaria zaintzea.

7.- Autoestimua eta aserbitatealantzeko ariketak egitea (entzuteaktiboa, komunikazioa, oinarrizkoeskubideak: ezetz esatea, gatazkenebazpena...)

8.- Lankidetza hobestea indibi-dualtasunaren ordez.

9.- Lan denbora eta aisialdiaondo mugatuta izatea.

10.- Helburuak eta lehentasunakondo finkatzea.

11.- Eginbeharrak modu errea-listaz antolatzea.

12.- Aldaketak onartzeko mal-gutasuna lortzea.

13.- Etengabeko prestakuntzaegiteko prest egotea nahiz edukikontuetan nahiz norberaren presta-kuntzan.

14.- Etengabeko ebaluazioa egi-teko prest egotea zuzendu behardiren gauzak lehenbailehen zuzen-tzeko.

15.-Arazo pertsonalak eta lanbi-dean sortutakoak bereizten jakitea.

16.- Ikasturtean zehar zenbaitordu gure egoera pertsonalariburuz hitz egiteko izatea.

17.- Laguntza behar dela kontu-ratzea eta onartzea eta lankideeieskatzeko gai izaten ikastea.

18.- Lankideek elkarri entzuteabalio positibotzat eta estresari aurreegiteko modutzat hartzea.

19.- Lankideek elkar zaintzea etaelkarrekin maitekiro jokatzea balio


positibotzat eta estresaren kontra-kotzat hartzea.

20.- Behar izanez gero laguntzaprofesionala eskatzea eta bilatzea:terapia.

21.- Eszedentzia hartzeko esku-bidea erabiltzea nahi edo behar iza-nez gero.

22.- Estresa bera gure aliatubihurtzea, estresari aurre egiterako-an gure barruko baliabideen jabeegin gaitezen eta berau gure hazie-ra pertsonalerako aukera bat delaonar dezagun.


Jokabide asertiboa norberareninteresak, sinesmenak, iritziak etanahiak zintzoki, lasai, kulpa-senti-mendurik gabe eta beste pertsonennahiei, interesei edo eskubideeikaltetu gabe adieraztean datza.

Jokabide asertiboak esaten denaeta nola esaten den hartzen du kon-tuan, hau da, ahozko formak nahizahozkoak ez direnak: begirada, kei-nuak, ahotsaren tonuak, jarreraketa abar. Norberaren integritateare-kiko errespetua eta bestearen inte-gritatearekiko errespetua inplika-tzen du eta, ildo horretatik, komu-nikazioarekin lotutako gizarte-abi-lezia da.

Jokabide asertiboak pertsonakegiten duenaren eta esaten duena-ren erantzukizuna bere gain har-tzen duela inplikatzen du eta,beraz, egindakoen eta esandakoenondorio positiboak eta negatiboakbere gain hartzen dituela.

Asertibitateak ez ditu berez zail-tasunak edo gatazkak konpontzen,baina inplikatutako bi aldeentzatonuragarriagoak izateko moduanplanteatzen ditu. Asertibitateapraktikatzen duen pertsonarentzatnahiz horren solaskideentzat onura-garria da. Asertibitatearen bitartezbakoitzak beretzat onena dena edobidezkoena iruditzen zaiona lor

dezake, beti izaten baititu kontuanbesteen eskubideak.

Asertibitatea, jaiotzen garenetikheldutasunera iritsi arte, elementusozializatzaile ugariei esker ikasita-ko jokabidea da.

Asertibitatea praktikatzen duenpertsonak ez du bere burua mani-pulatzen uzten, baina berak ere ezditu besteak manipulatzen. Hau-tatzeko askatasunean oinarritzen dabaita ere. Egoera jakin baten aurre-an oso zaila izan daiteke modu aser-tiboan jokatzea, baina, horrelakoegoeretan ere, pertsonek jokabideasertiboa izan behar duten ala ezerabakitzen dute. Eta horren ondo-rioz, pertsonek beren ongizatea lor-tzeko jokabide egokienak adierazteaerabakitzen dutela suposatzen da.

Jokabide asertiboa ikasteko me-todoa jokabidea aldatzeko printzi-pio teorikoan oinarritzen da, gerojarrerak eta sinesmenak aldatu ahalizateko. Entrenamendu asertiboajokabidearen aldaketan oinarritzenda eta, horretarako, jokabide alter-natiboak praktikatzen eta egoki-tzen dira. Entrenamendu asertibo-rako metodo egituratuak hiru faseditu:

1.- Jokabide asertiboak ezagu-tzen ikasi eta asertiboak ez direne-tatik bereizi.

2.- Jokabide asertiboa pertsonenarteko harreman onerako egokienadela jabetu.

3.- Jokabide asertiboak prakti-kan jartzeko teknikak praktikatu.

Metodologia zenbait teknika edoariketa egitean datza. Entrena-menduak jarraipena eta etengabekopraktika beharrezkoak ditu. Joka-bide asertibo egokia zein den uler-tzean datza prozesua, eta teknikabakoitzaren jarraibide bereziakkontuan hartzean. Ariketak tes-tuinguru errazekin eta gure inguruafektibokoak ez diren pertsonekinhasiko ditugu, eta gero zirkuluazabalduz joango gara, hurbilagoditugun pertsonekin egin arte.Garrantzitsua da ariketak pertsonadesberdinekin egitea, ez beti per-tsona berarekin. Tekniketan propo-satutako ariketak egiten hasi bainolehen, nor hasiko den eta zein rolhartuko duen erabakitzea komenida. Gero, paperak aldatuko ditugu.Hainbat teknika aurkeztuko ditu-gu:

“Ez” esateko teknika:Gure kulturan ondo barneratuta-

ko jokabidea da beti baietz esatea,atsegin ez duguna onartzeko prestagertzea beti. Jokabide asertiboakedozein egoeraren aurrean bai edo

Asertibitatea: autoestimu osasuntsuareneragile


ez esan behar den bereizten du beti.Teknika hau lasai eta errespetuzgure nahi edo gogo negatiboakbehin eta berriro esatean datza.

Teknika praktikatzeko, ondokoirizpide hauek izan behar ditugukontuan:

- Lasai eta ahotsa goratu gabeerantzun.

- Gure solaskideari begiratu.- Gorputzaren jarrera erlaxatua

izan.- Ezezkoari eutsi, burugogor jarri

behar badugu ere.- Zein mezu transmititu nahi

den erabaki eta erabakiari eutsi.- Komenigarria iruditzen ez

bazaigu, ez dugu gure ezezkoa azal-du behar.

Ariketak:a) Zure solaskidea proba bat

atzeratzeko eskatzen dizun ikaslebat da. Ezetz esan behar diozu.Ikasleak emozioekin lotutako arra-zoiak ematen dizkizu: gurasoekzigortu egingo dutela, arazo pertso-nalak dituela eta abar.

b) Pentsatu zure lanean atseginez dituzun hiru egoera; “ez” esateanahiko zenukeen arren, ez duzuhalakorik egiten eta onartu egitendituzu. Imajinatu zure burua “ez”esaten. Esan ozenki hitz zehatzak.

Egoera erreala iristen denean,erabili teknika honetan entseatuta-ko hitzak. (Adibidez: lankide batekgosaltzera laguntzeko eskatzendizu beti, baina zuk ez duzu tokihori atsegin; zure ikasketa-buruakedo zuzendariak arazo informatiko-ak konpontzeko eskatzen dizu beti,eta denbora asko galtzen duzuhorretan, zure ardura ez den arren.)

Kritikak egiteko eta onar-tzeko teknika:

Kritikak gure jokabide batiegindako irizpen negatiboak dira,eta horien aurrean dugun jokabideada pertsona asertiboen oinarrizkoalderdietako bat. Norbaitek pertso-na baten alderdi pertsonal edo pro-fesional bat kritikatzen badu, hiruerantzun eman daitezke:

1. Beste kritika batekin eran-tzun.

2. Arrazoiak edo aitzakiak bilatunahiz kritika ez onartu, egia delajakin arren.

3. Arrazoia badu, kritika onartu,horregatik gaizki sentitu gabe.

Pertsona asertiboa kritikak onar-tzeko gai da, pertsonok akatsakegiteko eskubidea baitugu, horre-gatik errudun sentitu gabe; erru-dun ez, baina bai arduradun.Kritika egiazkoa ez bada, jokabideasertiboa kritikaren egiazkotasunamodu argian ukatzean datza.Kritikak onartzerakoan honakoirizpide hauek izan behar dira kon-tuan:

- Onartu kritika modu argian(egiazkoa bada).

- Kritika argi eta sendotasunezukatu (egiazkoa ez bada), kritikaegin duen pertsona errespetatuzbetiere.

- Egiten den kritika zehatzaonartu, baina antzeko beste kritikabatzuetara ez orokortu.

- Ez erantzun beste kritika bate-kin.

- Ahots-tonu egokia erabili,oihukatu gabe, baina ahotseanahultasuna adierazi gabe.

- Gorputz-jarrera erlaxatua era-kutsi.

- Solaskideari begiratu.

Ariketak:a) Solaskide bat lortu. Eskatu

kritika pertsonal edo profesional

bat egiteko. Ados zaude egindakokritikarekin eta onartu egitenduzu, justifikatu gabe edo bestekritika batekin erantzun gabe.

(Adibidea. Kritika: “Gaur jantziduzun alkandora hori gaizki doakieprakei”. Erantzuna: “Arrazoi duzu.Egia da. Alkandora hau gaizki doa-kie prakei”.)

b) Aurreko ariketako egoera ber-bera errepikatzen da, baina orain-goan zure ustez kritika ez da ego-kia. Adierazi argi eta garbi kritika-rekin ados ez zaudela.

c) Aurreko egoeraren aldaera bat.Zure solaskideak egindako kritikaez duzu onartu. Baina bi aldiz pen-tsatu eta arrazoi duela irudituzaizu. Orduan, onartu egiten duzueta barkamena eskatu diozu.

Mesedeak eskatzeko teknika:Mesedeak eskatzea edo laguntza

eskatzea pertsonen eskubidea daikuspegi asertibotik begiratuta.Pertsona asertibo batek mesede bateskatzen duenean, horretarakoduen eskubidea onartzen du, etabaita beste pertsonak ezetz esatekoduen eskubidea ere.

Mesedeak eskatzeko ondoko iriz-pide hauek izan behar dira kon-tuan:

- Mesedea eskatzerakoan zehatzaizan.

- Esaldia lehen pertsonan esan,honelako adierazpenak erabiliz: “...nahiko nuke”, “... gustatuko litzai-dake” eta abar.

- Mesedea eskatzeagatik barka-menik ez eskatu.

- Egoki iruditzen bazaigu soilikjustifikatu eskaera.

- Beste pertsonak ezetz esatekoeskubidea duela onartu.

- Beste pertsonak zalantza badu,bi aldiz eskatu mesedea.


- Ez planteatu mesedea geroitzuli beharreko ekintza batenmoduan.

Ariketak:a) Pentsatu egoera erreal batean:

mesede bat eskatzea zaila gertatuzaizun egoera bat, edo mesede bateskatu behar duzula jakin arren,oraindik horretarako ausardiarikizan ez duzun egoera bat, ezetz esa-teko beldur zarelako. Bilatu solas-kide bat. Mesede bat eskatu behardiozu. Bere izenez deitzen diozu etamesedea eskatzen diozu, aurrekoirizpideak kontuan hartuta. Zuresolaskideak ezin duela egin edo ezduela egin nahi erantzuten dizu.Jokabide asertiboa erabiliz, berriroeskatzen diozu, eta zure solaskidea-ri mesedea egiteko ahalegina eginbehar duela adierazten diozu.Bigarren egoera horretan zuresolaskideak baietz esaten dizu.

b) Orain egoera erreal bateanpraktikatu dezakezu mesedeareneskaera. Egin ariketa hau zenbaitegoera errealetan.

Itunak egitek teknika:Eskubide asertiboak onartzeko

eta jokabide asertiboaren definizioaegiteko, besteekiko harremanetanelkarrizketa eta arrazoiketa erabilibehar dira. Abilezia horien bitartezgatazkak konpontzeko metodoaituna da.

Itunak ondorengo baldintzahauek bete behar ditu:

- Gure eskubideak errespetatubehar ditu.

- Ez du gure autoestimua erasobehar.

- Bi alderdientzat onuragarriaizan behar du.

- Bi alderdiek eman behar duteamore.

- Ikuspegi emozionalari dago-kionez, ez du eragin negatiborikizan behar.

Edozein negoziaziok prozesu bateskatzen du, eta prozesu horretanproposamenak egiten dira eta eba-luatu egiten dira, azken erabakiahartu arte. Prozesuari denbora etainteresa eskaini behar dizkio per-tsona asertiboak, eta jarrera erlaxa-tua, ahots-tonu lasaia eta beste per-tsonarekin adostasuna lortzekonahia izan behar ditu.

Ariketak:a) Egin ondoko egoera hauetan

gara daitekeen itun asertibo bat:1. Ikasle talde batek eskolako

ordutegia aldatzeko eskatzen dizu,baina zuri ordutegi hori ez datorki-zu oso ondo.

2. Lankideen bilera batean era-kunde batean eman behar direnprestakuntza-ikastaroen gaiakbanatu behar dituzue. Zuk nahiagodituzu hazkunde pertsonalekogaiak, zirkuituen antolamenduare-kin eta protokoloekin lotutakogaiak baino. Zure antzeko intere-sak dituzten beste bi lankiderekinnegoziatu behar duzu banaketa.

3. Ikasle talde batek zure ikas-gaiaren azterketa-eguna aldatzekoeskatzen dizu, lan-kontuak direla-eta hainbat ikaslek ezin baituteazterketa aurreikusitako egunhorretan egin.

b) Aztertu bizitza pertsonaleannahiz profesionalean egin duzunazken ituna. Itun asertiboa izan alda? Zein alderdi aldatu beharkozenituzke asertiboa izateko? Zeinalderditan ez da asertiboa izan?

Konplimenduak egiteko tek-nika:

Konplimenduak edo laudorioak

egitea emozioak eta sentimenduakadierazteko jokabide asertiboarenbaitan txertatzen da, sentimenduhoriek positiboak edo negatiboakdiren kontuan izan gabe.Konplimenduek pertsonen artekoharremanak sendotzen dituzte,autoestimua areagotzen dute etagure jokabide eredua indartzendute. Noizbait goraipatu ditugunpertsonekin beste egoera batzuetankritiko agertzea edo pertsona horieigure sentimendu negatiboak adie-raztea errazagoa izaten da. Binoranzko ditu egoera honek, izanere, besteei konplimenduak egitenbaldin badizkiegu, errazagoa baitabeste une batean guri ere egitea.

Hezkuntzaren esparruko profe-sionalen lanean, ikasleenganakoadierazpen positiboak lagungarriakizaten dira irakaslearen eta ikasleenarteko harremanak hobetzeko.Laudorioak eta konplimenduakdosifikatu egin behar dira, balioagal ez dezaten, izan ere, etengabeeta edozein gauzarengatik zorion-tzen hasiz gero, teknika honekbalioa galtzen baitu. Konplimen-duak egiten ditugunean ondokoalderdi hauek hartu behar dira kon-tuan:

- Konplimendua egiten diogunpertsonaren izena esan.

- Pertsona horren jokabide edoalderdi zehatzak goratu.

- Laudorioak esaldi pertsonaliza-tuen bidez, gure sentimenduakagerraraziko dituzten esaldienbidez, adierazi; adibidez: “Atsegindut nola...” edo “Asko gustatu zaitnola egin duzun…”.

- Ez da komeni konplimenduakegitea mesede bat eskatu behardugunean.

Pertsona asertiboak konplimen-duak adierazten ditu eta onartu ere


egiten ditu. Konplimenduak onar-tzeak laudorioa modu argian esker-tzea inplikatzen du, garrantzirikkendu gabe. Eskola oso ondo ema-teagatik zoriontzen bazaituzte, ezdituzu horrelako erantzunak emanbehar: “Nire lana da...” edo, “edo-nork egin dezake...”. Konplimen-dua onartu dugula argi adieraztenez badugu, aurrerantzean beharba-da ez digute gehiago egingo.

Ariketak:a) Bilatu solaskide bat. Bi kon-

plimendu pertsonal eta beste biprofesional egin behar dizkiozu.

Aldatu paperak: orain solaskide-ak egingo dizkizu konplimenduaketa zuk eskertu egin behar dizkio-zu.

b) Hurrengo bi asteetan inguru-ko pertsonei konplimenduak egin-go dizkiezu, eta programatu egin-go dituzu: etxekoei, bikoteari, lan-kideei, ikasleei nahiz noizean behinikusten dituzun pertsonei (taberna-ria, dendaria…). Egunero konpli-mendu bat egin behar duzu.

Ikasleei eta lankideei egindakokonplimenduetan arreta bereziajarri.

Norberaren irizpideak etasentimenduak adieraztekoteknika:

Pertsona batek gurekin duenjarrera edo egoera jakin bat egokiairuditzen ez zaigunean gure senti-menduak adierazteko eskubideadugu, baina sentimendu horiekerrespetuz adierazi behar ditugu.

Gogo-aldarteak adierazi behardirenean honako alderdi hauekhartu behar dira kontuan:

- Desegokia iruditu zaigun jarre-rari buruz hitz egin eta beste per-tsona ez kritikatu.

- Adierazi beharrekoa argi adie-razi, azalpen luzeak eta errepikape-nak saihestuz.

- Lehenengo pertsonan hitz eginbeti, orokortu gabe edo adierazpenhertsiak egin gabe.

- Hala dagokionean, jarrera alda-tzeko eska diezaiokegu, beti ereeskatutakoa ondo zehaztuz.

Zenbait egilek hainbat urratseta-ko protokolo bat zehaztu dutejokabide mota hau garatzeko.Gambrill-ek eta Richey-k bosturratsetako proposamena eginzuten:

1. Noiz. Atsegin ez dugun joka-bide zehatza adierazi.

2. Sentitzen dudana. Nire senti-menduak adierazi.

3. Zergatik. Jokabideak nola era-giten gaituen azaldu.

4. Nahiko nukeena. Nahi dugu-na adierazi.

5. Zergatik. Nola sentitukoginatekeen deskribatu.

Ariketa:a) Ohiko solaskidearekin, imaji-

natu elkarri bestearen jokabideare-kin lotutako sentimenduak eta iriz-pideak adierazi behar dizkiozuela.Esate baterako, jendaurrean hitzegiteko moduari buruz, taldean lanegiteko moduari buruz, zuen bienarteko harremanari buruz etaantzekoei buruz. Gambrill-en etaRichey-ren sekuentzian oinarritu-ta, solaskideari zure irizpidea edosentimendua adieraziko diozu: “...duzunean, ... sentitzen naiz ...–lako ... nahiko nuke... zeren...”

Aurreko ohar guztiek sentimen-du eta iritzi atseginak adieraztekoere balio dute. Jokabide asertiboakpentsatzen duguna esateko eta iri-tzi pertsonala adierazteko eskubi-

dea dugula dio, besteek ere horreta-rako aukera badutela kontuan har-tuta. Pertsona asertiboak bere iri-tzia adierazten duenean, moduargian egiten du, iritzia adierazinahi duen ala ez erabaki ondoren.Eskubide asertiboa da baita ere gaibati buruz edo egoera bati buruziritzia ez ematea erabakitzea, beste-ek gure iritzia eskatu arren.

Teknika horiekin guztiekin,gure helburua asertibitatea autoes-timurako bidea izatea da, besteekinmaila berean erlazionatzeko gaita-sunerako bidea, besteen gainetikedo azpitik egon gabe. Autoestimuhandia duenak, bere burua estima-tzen eta balioesten duenak du bes-teekin maila berean erlazionatzekogaitasuna; gauza batzuetan hobeakdirela onartzen du, baina ez dahorregatik haien azpitik edo gaine-tik sentitzen.

Aurreko tekniken ondoan besteteknika batzuk ere txerta ditzake-gu, gatazken konponbidea adibi-dez. Gatazkak modu egokian kon-pontzen jakitea oso garrantzitsuada, gure buruarekin gaizki ez senti-tzeko eta ezinegona edo antsietateaez sentitzeko eta arazo handiagoaksaihesteko.

* Oharra: aurreko testuak liburu hone-tatik hartuak daude: GÜELL, Manel:¿Por qué he dicho blanco si quería decirnegro? Técnicas asertivas para el profesora-do y formadores, Grao argitaletxea.


EErrllaaxxaattzzeekkoopprrooppoossaammeennzzeehhaattzzaakk

Ondorengoorrialdeetanhelduentzako,

haurrentzako etanerabeentzako erla-xatzeko teknikaeta jolas batzukproposatzen dira.Nahiz eta adinarenaraberako sailkape-na egin, teknikaguztiak baliagarriizan daitezke adinguztietarako,dagozkien egokitza-penak eginda.


Hasi aurretik, argibideakShultz-en teknika erlaxazio pro-

gresiboan eta irudikatzeko tekni-kan oinarritzen da.

Erlaxazio hau egiteko, egokienajarraian dagoen testua grabatzea da,eta entzun ahala esandakoa egitea.Dena dela, aurretik argibide batzukemango ditugu.

Erlaxatzeko, leku lasai bateanjarri beharko duzu, inork molesta-tuko ez zaituen leku batean. Gau-ean ere entzun dezakezu zinta, ohe-ratu aurretik.

Hogei minutu inguru zintaentzuten egon ondoren, zure gor-putza erlaxatuta dagoenean, pan-taila zuri bat irudikatzeko eskatukozaizu, eta han paisaia lasai bat.Irudikatu ondoren, eskuin eskukohatz erakuslea eta lodia elkartzekoeskatuko zaizu, bake une hori ain-guratzeko.

Ondoren, nahi duzun adina den-bora gera zaitezke horrela, baita loegin ere. Altxa eta beste gauzabatzuk egin nahi badituzu, hartuarnasa sakon, ireki begiak, mgitubesoak, hankak, eta altxa poliki-poliki.

Paisaiaren irudikatzeari dagokio-nez, garrantzitsua da zintan entzu-ten hasi aurretik zuretzat lasaiga-rria den paisaia bat aukeratzea:hondartza lasai bat, zelai bat, laku

bat… Ikusitakoan bakea eta lasai-tasuna igortzen dizun leku bat.Orain pentsa dezakezu.

Irudikatu zure leku lasaigarrihori: zein toki da, eguneko zeinmemento da, zein urtaro, zer ten-peratura egiten du, nola dagozerua, eguzkitsu, lainotua…

Irudikatu ondo, xehetasun etadetaile guztiekin, gero pantailanhobeto eta errazago irudikatzeko.

Zure leku lasaigarri hori…detaile guztiekin… ongi zehaztutadaukazunean… zinta entzuten has-teko moduan egongo zara. Kon-tuan izan erlaxazioa hasi aurretik,erlaxazioak ikasketa prozesu bateskatzen duela, ez dela nahikoazinta memento batean entzutea etakito; gutxienez hamabost egunetanentzun behar da, eta egoera horre-tara nola iritsi ongi ikasitakoan,zinta gabe eta buruz egin ahal izan-go duzu erlaxazioa.

Ainguraketa garrantzitsua da.Erlaxatuta zaudenean hatzak elkar-tzea garrantzitsua da, gero, besteune batzuetan hatzak elkartzeaklasaitasuna emango dizulako. Zintaentzunez lortutako lasaitasun beralortu ahal izango duzu.

Horretarako, hartu arnasa sakoneta elkartu hatzak. Ahal baldinbaduzu, itxi begiak eta irudikatu

leku lasai hori eta elkartu hatz era-kuslea eta lodia.

Zintaren beste aldea entzunda-koan gorputzeko sentsazioak naba-ritzen ere ikasiko duzu. Normaleanzerbaitegatik larritzen gareneanedo tentsioan gaudenean, urdaileanmina sentitzen hasten gara, edosorbaldetan eta garondoan kon-trakturak. Sarritan oharkabeanpasatzen zaizkigu eta tentsio han-diago baten edota estuasun batenhasiera izan daitezke.

Beraz, garrantzitsua da erlaxa-zioa egiterakoan, bai zintarekin baiburuz, zure gorputza nola dagoenjakitea (zure muskuluak tenkatutaedo lasai dauden) eta muskuluaklasaituz nola lortu dezakezun zuregorputza pisutsu sentitzea. Horrekerlaxatzeko gaitasuna areagotukodizu, eta baita gutxieneko tentsio-ak antzemateko ere. Izan ere, estua-sun, urduritasun edo antsietatehandiko egoeran gaudenean erlaxa-zio saio bat hastean, ez da ongi ate-ratzen sarritan.

Garrantzitsuena tentsioa hasibezain azkar hautematea da, etaorduantxe erlaxatzea. Horrela, ezdugu antsietaterik eta estuasunikizango.

Orain datorren testua da zintangabratu eta entzutekoa.

Helduentzako teknikak

Erlaxazio saio bat Schultz-en metodoarekin


Schultz-en erlazioaLehendabizi, irudika ezazu pai-

saia bat, sentipen atsegina sorraraz-ten dizun leku bat, han egotea gus-tatuko litzaizukeen toki bat.Ondoren, eroso jarri eta erlaxatzenjoango zara. Erlaxatuta zaudenean,gustuko duzun leku hori irudika-tuko duzu. Behin irudikatuta dau-kazunean, hatz erakuslea eta lodiaelkartuko dituzu, paisaia horreksorrarazten dizkizun sentipen atse-ginak eta sentitzen ari zaren lasaita-suna eta erlaxazioa batzeko. Senti-pen horiek keinu horrekin adierazi-ta geldituko dira. Etorkizunean,urduri sentitzen zarenean, hatz era-kuslea eta lodia elkartuko dituzueta lasaitasun sentipen horiek guz-tiak sentituko dituzu.

Orain, erlaxazioarekin hasikogara.

Aukeratu leku lasai bat, jenderikgabe, eta jarri eroso, hobe etzanda…Etzan ondoren… Jarri arreta zurearnasketan… Zure arnasketak man-tsoa eta sakona izan behar du…,hartu indarrez arnasa…, eta botaleunki…, sakon…, hartu arnasa…,sakon…, mantso-mantso.

Arnasa hartu ahala, airea botaahala, tentsio guztiak desagertuzjoango dira… Muskuluetako ten-tsioak desagertu egingo dira…, etakezka eta urduritasun guztiak erekanporatzen joango zara… Hartuarnasa astiro-astiro…, sakon…,Arnasa mantso-mantso eta sakonhartu ahala…, eskuineko eskuanjarriko duzu arreta guztia…Eskuineko eskuak gorputzaren aldebatean egon behar du…, eta geroeta astunago bihurtzen joangoda… Astuntasun sentipena eduki-ko duzu eskuineko eskuan… Geroeta astunago…, pisutsuago…,

bihurtzen ari zaizu eskua, astuna,oso astuna… Jarri zure arreta guz-tia…, eskuineko eskuaren pisuta-sun sentsazio horretan… Astun-tasun hori pixkanaka zabalduzjoango da eskuineko besoanbarna… Zure eskuineko besoa geroeta astunago bihurtuko da…, astu-na…, oso astuna… Orain astunta-sun hori sorbaldetara hedatukoda…, eta beso osoa gero eta astuna-go bilakatuko da… Eskuinekobesoa eta sorbaldak gero eta pisu-tsuago bihurtuko dira… Bitartean,ezkerreko eskuan jarriko duzu arre-ta guztia… Ezkerreko eskua geroeta astunago bihurtuko zaizu…,astuna…, oso astuna… Orain,pisutasun hori guztia ezkerrekobesora zabalduko zaizu…, gero sor-baldetara…, zure besoak erlaxatzenari dira…, lasaitzen…, eta astunakbihurtzen ari dira…, oso astu-nak… Zure arnasketak lasaia etasakona izaten jarraitzen du…,lasaia eta sakona…

Orain zure arreta guztia sorbal-detan eta lepoan jarriko duzu…,zure muskuluak gero eta gehiagolasaitu eta erlaxatuko dira…, astu-nak bihurtzen ari dira…, eta ten-tsio guztiak askatzen ari dira…Arreta lepoko, garondoko, sorbal-dako giharretan jarri ahala, erlaxa-tzen joango dira, gero eta gehiago,gero eta gehiago…, pisutsuakbihurtzen ari dira…, eta gero etagehiago ari dira erlaxatzen… Zuregorputzeko tentsio guztiak desa-gertzen ari dira…, eta garondokoeta sorbaldetako muskuluak lasaia-tzen ari dira… Arnasa hartu ahala,airea botatzen duzun bakoitzean,zure tentsio eta kezka guztiak desa-gertu egiten dira…, eta astuntasunsentipen horretan jartzen duzuarreta guztia…, zure sorbaldetan,

garondoa, lepoan…Orain aurpegiko muskuluak

joango dira lasaitzen, astunakbihurtzen joango dira…, lasaitueta erlaxatu egingo dira… Tentsioguztiak desagertu egiten zaizkizuaurpegitik…, muskuluak lasaitueta erlaxatu egiten zaizkizu…Aurpegiko muskulu guztiak lasai-tu eta erlaxatu ahala, hanketanjarriko duzu zure arreta guztia…Hankak astuntzen joango dira,gero eta astunago…, gero eta astu-nago… Atsegina da astuntasunhori…, eta hanka guztietan barnazabalduko da… Zure arnasketaklasaia eta sakona izaten jarraitzendu… Gorputz osoa bihurtukozaizu gero eta astunagoa…, etagero eta gehiago ari da lasaitzen…Airea bota ahala, gorputzeko ten-tsio guztiak desagertuz doaz…Kezka guztiak desagertuz doazzure burutik…

Orain pelbisa eta gainontzekogorputz atalak astun bilakatukozaizkizu… Bizkarrezurra lurreanitsatsita geldituko da…, lasaitzeneta erlaxatze zoaz…, gero etagehiago… Gorputz osoa astuntzenari zaizu… Pisutasun atseginada…, gero eta nabariagoa da…,arnastu mantso eta sakon…, man-tso eta sakon…

Orain zure arreta sabelera era-mango duzu…, eta bero atseginbat sentituko duzu… Sentipengoxo eta epel bat zabalduko zaizusabelalde osoan…, lasaitasun etabero atseginaren sentsazioa… Jarriarreta sabeleko bero atsegin horre-tan… Hasieran ez da erraza berohori sentitzea, baina poliki-polikisentitzen ari zara sentsazio berohori…, zure sabelean… Bero atse-gin hori zure sabelean zabalduzdoan heinean…, poliki eta sakon


hartuko duzu arnasa…, eta zurearreta bekokira eramango duzu…Freskura atsegin bat sentitukoduzu, haize gozo batek bekokianigurtziko balizu bezala…, eta eza-batu kezka guztiak… Freskuraatsegin bat zure bekokian, haizegozo eta atsegin batek haize egingobalizu bezala…

Orain, erlaxazio egoera honetan,bake eta lasaitasun egoera honetan,pantaila zuri bat irudikatuko duzu,pantaila zuri bat…, eta poliki-poli-ki…, leku zoragarri hori ikustenhasiko zara…, lasaitasuna sortzendizun toki hori… Gero eta argiagoikusiko duzu…, han egotea gusta-tuko litzaizukeen leku hori… Jadaoso garbi ikusten duzu, lasai senti-tzen zara, erlaxatuta, gorputz osoa

eta burua bakez eta ongizatez bete-ta. Orain, jada paisaia zoragarrihori garbi ikusten duzularik, zurebi hatz elkartuko dituzu, hatz era-kuslea eta hatz lodia. Horrela, pai-saia horrek sortzen dizkizun senti-pen atseginak eta sentitzen duzunerlaxazioa eta lasaitasuna elkartuegingo dituzu. Sentipen horiekkeinu horrekin lotuta gelditukodira. Etorkizunean, urduri senti-tzen zarenean, hatz erakuslea etalodia elkartuko dituzu, eta sentsa-zio atsegin horiek guztiak etorrikozaizkizu.

Orain zure gorputza lasai da-go…, erlaxatuta dago…, bakez etaongizatez beteta…, bakez eta ongi-zatez beteta… Egoera horretanminutu batzuk gehiago egon nahi

baduzu, egon zaitez lasai. Aldiz,beste gauza batzuk egin nahi badi-tuzu…, hartu arnasa sakon…,lehen baino indar handiagoz, hartueta bota arnasa bi aldiz. Horrela,energia guztia zure gorputzeraitzuliko da, muskuluak tonu nor-malera itzuliko dira, ongizate sen-tsazioa eta energia gorputz osorazabalduko zaizkizu. Mugitu pixka-naka sorbaldak, besoak, hankak,poliki-poliki, pixkanaka musku-luak bere tonuan jartzen joangodira, eta lasai eta bakean sentitukozara, baina tonu muskularrarekineta energiarekin. Hartu arnasasakon, hartu eta bota. Jaiki poliki-poliki, eseri lehendabizi, egon ese-rita pixka batean, eta gero, nahiduzuna egin dezakezu.


Haurrek adibidearen bitartezikasten dute. Erlaxatzeko jolasakerakusteko modurik onena norberaerlaxatuta egotea da. Hori lortzeko,erlaxatzeko teknikarik ezagunene-tako bat proposatzen dugu.Jacobson metodoa. Uzkurdurareneta distentsioaren bidezko erlaxa-zioan oinarritzen da. Ondoren da-torrena metodo horren egokitzapenpertsonala da.

Jacobson metodoaren bitartezegindako erlaxazio-saioa uzkurtzeeta distentsio serieak egitean datza.Aurrerago deskribatzen denakhogei minutu inguru irauten du.

Erlaxatzen ikasteko beharrezkoada ariketei denbora eskaintzea etairmotasunez jokatzea. Epe luzerasaio hauen etekinaz gozatu ahal iza-teko etengabe entrenatzea komenida, astean bost bat aldiz eta egundesberdinetan. Gogoan izan, halaere, erlaxazio-saio bakoitzak ondo-rio positiboak sortzen dituela bere-hala.

Bi edo hiru asteren ondoren,eguneroko zereginetan ondorioaknabarmentzen hasiko zara. Orduansaio laburragoa egiten has zaitezke,eta muskuluak multzoka lantzenhasi.

Behin aldaketa hori barneratuondoren, saio are laburragoa eginahal izango duzu, bost minutukosaioa gutxi gorabehera; astean bostedo zazpi aldiz egin behar duzu biedo hiru astetan.

Azkenean, arnasketa gutxi ba-tzuen ondoren erlaxatzeko gai izan-

go zara, besterik gabe...Zeure buruari eskainitako saio

bakoitzean, eroso jartzeko beharbeste denbora hartu. Erlaxazio-ari-ketak egiten dituzun bitarteaninork molestatuko ez zaituen tokibat aukeratu. Beharrezkoa bada,deskonektatu telefonoa eta esanetxekoei zu egongo zaren gelan ezsartzeko.

Jarrera egokiena hauxe da: lurre-an etzanda eta gorantz begira. Ezetzan ohean edo sofan, bigunegiakbaitira. Hala ere, manta bat edokoltxoneta bat erabil dezakezuhotzetik babesteko. Nahi baduzu,gainean ere zerbait bota dezakezu.Jarri oinak burko baten gainean,lurretik 10-15 zentimetro altxatuz,eta flexionatu apur bat belaunak.Hankak altxatzean bizkarraren be-heko aldea erlaxatu egiten da.Luzatu besoak gorputzaren ondoan.Azkenik, askatu gerrikoa eta bo-toiak, ahal duzun erosoen egoteko.

Azken ohar bat hasi aurretik:agian lagungarri izango zaizuondoko testu hau grabatzea etaentzuten zoazen heinean esandako-ak egitea.

Hauxe da metodoa:Bota arnasa..., hartu sakon arna-

sa..., utzi aireari biriketan sartzeneta..., bota arnasa..., utzi aireariirteten..., utzi aireari ihes egiten.Arnasa hartzen duzunean, ahotikbota..., eta sudurretik hartu...,hartu arnasa, lasai, erregulartasu-nez.

Erlaxatzeko teknika hau prakti-katzean, jarri arreta arnasan. Botaarnasa ahotik..., airea gorputzetikirteten da, sabela sartu egiten da.Hartu arnasa sudurretik..., aireagorputzean sartzen da, sabela puztuegiten da. Bota arnasa..., eta gerohartu..., normaltasunez.

Orain, jarri arreta ezkerrekoeskuan. Itxi eskua..., eta estutupoliki-poliki..., gero eta indar han-diagoz..., gogorrago oraindik...,ohar zaitez ezkerreko eskumuturre-ko muskuluetan sortzen ari dententsioaz..., oso zurrun daude.Gero, poliki-poliki, joan eskuaaskatzen, luzatu apurka hatzak...,sentitu ezkerreko eskuko musku-luak nola erlaxatzen diren.Konparatu ezkerreko eskua eskui-nekoarekin. Aztertu zenbat pisa-tzen duen, bero dagoen..., beharba-da inurrituta izango duzu. Aztertusentsazio guztiak.

Jarri orain arreta eskuinekoeskuan. Itxi eskua..., eta estutupoliki-poliki..., gero eta indar han-diagoz..., gogorrago oraindik...,ohar zaitez eskuineko eskuan sor-tzen ari den tentsioaz..., eutsigogor..., sentitu baita ere besokotentsioa; poliki-poliki, joan eskuaaskatzen..., ireki hatzak banan-banan..., sentitu muskuluak nolaerlaxatzen diren..., sentitu hotza,beroa, pisua edo arintasuna...Sentitu bi eskuetako erlaxazioasegundo batzuez.

Ondoren, kontzentratu ezkerre-ko oinean. Soilik ezkerreko oine-

Erlaxazio saio bat Jacobson metodoarekin


an... Luzatu oinaren punta zoru-rantz..., apur bat gehiago orain-dik..., egin ahal duzun indar guztiahankarekin..., izterrarekin..., senti-tu indarra oinean..., hankan..., sen-titu indarra izterrean..., eutsi inda-rrari, gogor-gogor dagoela sentitu,oso gogor; gero, poliki-poliki,lasaitu apur bat..., utzi oina lurre-an, erlaxatu izterreko muskuluak...erlaxatu hankako muskuluak...,sentitu oinaren erlaxazioa, utzilurrean, bigun-bigun...; sentituzure hanka oso bigun..., izterraguztiz erlaxatuta dago... Konpa-ratu ezkerreko eta eskuineko han-kak..., sentitu bien arteko aldea...,ezkerreko hanka guztiz erlaxatutadago..., konparatu tenperatura,pisua.

Jarri orain arreta eskuineko han-kan. Luzatu oinaren punta zoru-rantz..., apur bat gehiago orain-dik..., eskuineko hankako indarragero eta handiagoa da..., egin ahalduzun indar guztia hankarekin...,luzatu gehiago hanka, egin indarraeskuineko izterrarekin..., izterragogor-gogorra dago, oso gogorra...;gero, lasaitu apur bat..., utzi oinazoruaren gainean..., lasaitu musku-luak..., lasaitu izterra..., sentituoineko muskuluak, sentitu oinalibre, guztiz libre; aztertu eskuine-ko hankaren distentsioa..., gero,konparatu eskuineko hankakomuskuluak ezkerreko hankakoe-kin..., sentitu distentsioa..., sentituerlaxatutakoan sortzen den berota-suna, pisua...

Bota arnasa..., utzi aireari irte-ten..., hartu arnasa..., utzi airearigorputzean sartzen..., gero hartuarnasa lasai, betiko moduan...

Goazen orain ipurmasailetara...,elkartu ipurmasailak, estutugogor..., aldakak lurretik altxatuko

dira apur bat, normala da..., segiipurmasailak estutzen ahal duzungogorren..., sentitu inguru horreta-ko tentsioa..., zurruna dago, gogo-rra eta zurruna, zurruna...; gero,askatu..., bota arnasa..., ipurmasai-letako muskuluak erlaxatu egitendira..., sentitu baita ere bizkarreko-ak...

Orain, jarri arreta sorbaldatan...,altxatu sorbaldak belarrietaraino...,tenkatu sorbaldetako musku-luak..., tenkatuta eutsi..., altxatuapur bat gehiago eta saiatu batabestearengana eramaten..., sentitusorbaldetako muskuluetako ten-tsioa..., egin indarra..., sentitu biz-karreko goiko aldeko muskulueta-ko tentsioa..., gogorrak daude, osogogorrak; gero, askatu apur bat,utzi sorbaldak behean..., sentitumuskuluak nola erlaxatzen diren...,sentitu sorbalden tenperatura...,beroa edo hotza..., utzi sorbaldaklurraren gainean..., sentitu musku-luak nola erlaxatzen diren.

Hartu arnasa lasai-lasai.Orain abdominalak estutuko

ditugu; sartu sabela barrurantz...,estutu sabelaldeko muskuluak...,guztiak zilborrean egongo balirabezala..., estutu gogor..., sartusabela..., eta lasaitu..., sentitu sabe-laldeko muskuluak nola erlaxatudiren..., bizkarreko beheko aldekomuskuluak ere erlaxatu dira...

Sentitu zure gorputza bigun, osobigun..., besoetako muskuluakerlaxatuta daude..., sorbaldetakomuskuluak erlaxatuta daude...,abdominalak erlaxatuta daude...,hanketako muskuluak erlaxatutadaude..., lasai...

Goazen orain burura..., estutuapur bat lurraren kontra..., tenkatulepoko eta sorbaldetako musku-luak…, dena zurrun dago…,

lepoa, burua, masailezurra, estutuapur bat gehiago oraindik; gero,askatu, utzi muskuluak lasai-lasai..., sentitu lepoa eta burua erla-xatuta, dena erlaxatuta dago.

Jarraitu lasai-lasai arnasa har-tzen, normaltasun osoz. Hiru mus-kulu talde gelditzen zaizkigu erla-xatzeko. Kopetakoak, begietakoaketa aurpegiko beheko aldekoak:masailak eta beheko masailezurra.

Has gaitezen kopetarekin. Itxibegiak..., eta altxatu bekainak ahalbeste…, sentitu kopetako musku-luen tentsioa…, altxatu bekainakapur bat gehiago…, eta lasaitu…,sentitu kopetako muskuluak nolaerlaxatzen diren…, kopetakozimur guztiak desagertu egindira…, kopeta erlaxatuta dago.

Joan gaitezen orain begietara…,itxi begiak eta estutu gogor…,apur bat gehiago; ondoren, lasai-tu…, eta sentitu begien inguruanola erlaxatu den…, sentitu nolahartzen duten atseden...

Ondoren, aurpegiko behekoaldeko muskuluetan jarri arreta;egin barrearen keinua…, zabalduondo ahoa, ezpainen ertzekin bela-rriak ukitu nahiko bazenitu beza-la…, sentitu masailetako ten-tsioa…, sentitu tentsioa behekomasailezurrean…, egin barre eta,gero, lasaitu aurpegia, utzi masaile-zurra erortzen…, askatu masaileta-ko muskuluak…, aurpegia guztizerlaxatuta dago…

Orain erlaxazio maila sakonagoalortzen saiatuko gara. Gorputzekoatal bakoitzeko muskuluak gehia-go erlaxatuko ditugu. Horretarako,nahikoa da atal horien izenak esateaeta erlaxazioa sentitzea...

Jarri arreta belarrietan..., sentitubelarrien erlaxazioa..., jarraitu erla-xatzen..., sentitu oinetako erlaxa-


zioa..., hanketakoa..., izterrak ereerlaxatuta daude..., ipurmasailakere bai..., dena lasai dago; sentitusabelaldeko distentsioa..., sorbal-dak erlaxatuta daude, bizkarra erebai; orain, sentitu besoen erlaxa-zioa..., hatzak ere erlaxatutadaude..., jabetu lepoaren erlaxazio-az..., begiek ere atseden hartudute..., sentitu nola askatu direnkopetako muskuluak, erlaxatutadaude guztiz...

Zure gorputza guztiz erlaxatutadago..., sentitu une batez erlaxaziohori..., hartu arnasa..., sentitu gor-putzeko beroa eta hotza..., atalenbat inurrituta izango duzu agian...,

zoruak zure gorputzaren pisu osoahartzen du..., utzi zure burua aske...

Irudiak edo ideiak etortzenbazaizkizu burura, utzi pasatzen,besterik gabe..., eta jar ezazu arretaarnasan...

Orain, poliki-poliki, gorputzabizkortzen hasiko gara; hasteko,uki itzazu ezkerreko eskuko erpu-ruarekin gainerako hatzak..., mugi-tu apur bat hatz guztiak eta ezke-rreko eskua; orain, jarri arretaeskuineko eskuan eta egin gauzabera: uki itzazu erpuruarekin gai-nerako hatzak..., mugitu poliki-poliki ezkerreko besoa..., geroeskuinekoa; orain, jarri arreta han-

ketan..., mugitu apur bat ezkerrekooineko behatzak..., eta gero eskui-nekoak; mugitu poliki-poliki ezke-rreko hanka eta izterra.., mugitupoliki-poliki eskuineko hanka etaizterra..., mugitu sorbaldak, lepoa,poliki-poliki, mugitu gorputzosoa... Luzatu gorputza..., altxatubesoak buruaren gainetik eta luza-tu hanka-puntak; ireki begiak poli-ki-poliki..., eta, azkenik, jaikitze-ko, biratu gorputza alde batera,eskuekin eta belaunekin lagundu,baina burua makurtuta utzi; azke-nik, altxatu burua, egin aharrausigogoa baldin baduzu..., askatu gor-putza.


Zure buruaren gainean izarhandi, handi bat ikus dezazun nahidut, argi zuriz betea. Distira egitenduen argitasun zoragarria zabaltzendu. Argi hori erortzen ikus dezazunnahi dut, beherantz, zure buruarengainean jarri arte. Eta orain, haingarbia den argi hori zure buruasartu eta gorputz osoan zeharbarreiatzen da, dena argi zurihorrekin bete arte.

Orain, zure besoetatik eskuetaranola jaisten den senti dezazun nahidut, eta hortik banan-banan hatzguztietara.

Senti ezazu argia nola jaisten dengorputz enborretik behera oineta-raino iritsi arte. Zuzendu oinetara,eta handik hankeko behatz guztie-tara banaka-banaka.

Orain, argi zoragarri horrekinbeteta zaudelarik, itsasargi argitsubat zara, eta sugar bizi bateanbihurtu zara.

Eraman zure arreta bularrera.Behatu bihotza eta bete ezazu giza-

ki txiki eta handi guztienganakomaitasunez. Konturatzen al zarazure bihotza gero eta handiagoaegiten ari dela? Zabaldu egiten dapertsona guztienganako, anima-lienganako eta, ohikoa den bezala,zureganako maitasunez betetzendelako.

Orain zure barruko lorategirajoango zara, baina aurretik kanpo-an dagoen zuhaitz handi bati begi-ratzea nahi dut. “Arazoen zuhaitza”du izena. Kezkatzen zaituen edozergauza bertan zintzilika dezazunnahi dut. Agian arazoak izangodituzu lantokian edota zure bizitzapertsonalean. Zuhaitz horrek edo-zein arazo onartzen du, ez du axolatxikia edo handia izan. Hor utziedo zintzilikatu nahi duzun edozergauza onartzen du.

Zure aurrean pazientzia handizitxaroten egon zaizun pertsonajakintsu bat ere badago. Beti mai-teko eta zainduko zaitu. Senti aldezakezu pertsona berezi horrek

zuregana igortzen duen maitasuna?Maite zaituen eta zainduko zaituennorbait edukiko duzula jakitea etagogoratzea garrantzitsua da.

Har ezazu pertsona horrek luza-tzen dizun eskua, ireki aurreandaukazun burdinsarea, sartu lorate-gian eta itxi burdinsarea. Lora-tegian sartutakoan koloreak bizi-tzaz betetzen dira, eta inoiz ikusigabeko intentsitatea hartzen dute.Arnastu loreen edertasuna, haienkoloreak, egitura eta hedatzenduten lurrina. Belarrak koloreberde bizia du eta zeruak urdinzoragarria, tartean hodei zurizzipriztindua.

Zure lorategia oso lasaia da, mai-tasunez eta harmoniaz beteadago…

* Mauren Garth-en irudikatze ari-keta bat da hau. Iturria: “Preludio dela Estrella” in Meditaciones para todaslas edades, el espacio interior.

Irudikatze sortzailea


Meditazio ariketa (vipassiarra)

Eser zaitez, jarri bizkarra zuzen,itxi begiak eta jarraitu sabelaldea-ren mugimendua arnasa hartubitartean. Sentitu arnasketa.Arnasa hartu eta bota bitartean,galdeiozu zeure buruari: “Nolakoada nire arnasketa?”. Jarri arretaarnasketan soilik. Ez duzu arnaske-ta aldatu behar, soilik sentitu.Sakona baldin bada, utziozu halaizaten. Motza baldin bada, utziozuhala izaten. Atsegina baldin bada,utziozu hala izaten. Soilik sentitu.

Burua noraezean hasten denean,kontura zaitez horretaz, eta esaiozuzeure buruari: “pentsatu egitendut”, eta ondoren, itzul zaitezberriro sabelaldearen mugimendu-ra. Beste sentsazio batzuk sentitzenbaldin badituzu gorputzean, esatebaterako mina hanka batean,zuzendu pentsamendua min horre-tara eta jar iezaiozu izena: “mina”.Mina gutxitzen edo desagertzendenean, itzul zaitez zure arnasketa-ra. Nekea nabaritzen baldin badu-zu, izendatu: “nekea”.

Zarata entzuten baldin baduzu,esan zeure buruari: “entzuten dut,entzuten dut”, eta senti ezazuberriro arnasketa. Oroitzapenaketortzen bazaizkizu, kontura zaitezhaietaz. Irudipenak edo argiakikusten badituzu, ez jarri izenik(“ikusi” edo “argiak”). Ez da beha-rrezkoa gordetzea edo geldi daite-zen saiatzea. Soilik behatu.

Meditazio honetan sabelaldearenmugimendua eta burutik eta gor-putzetik sortzen diren fenomenoakbehatzen dituzu. Burua sentimen-duen (atseginak nahiz mingarriak)

eta pentsamenduen artean dabil.Izena eman diegunak gero desager-tu egiten dira, eta beste fenomenobatzuk agertzen dira. Horregatik,meditazio hau behaketa metodobat da.

Sei zentzumenak agertuko dira(baldin eta burua seigarren zentzu-mentzat hartzen badugu). Soilikbehatu nola agertzen eta pasatzendiren, eta senti ezazu berriro arnas-keta. Ikusten duzun edozer gauza,zeure buruan sortzen den edozergauza, ikusi nola sortzen den, eta

behatu, beste ezer egin gabe.Meditazio honen xedea da une

bakoitza arretaz behatzea etahorren bitartez buruan dauzkagunnahaste eta oztopoetatik eta horienloturetatik askatzea.

Iturria: SCHMIDT, Amy: Vida yenseñanza de Dipa Ma. Una vía haciael amor compasivo”. Itzulpena: EscodaAna, La Llave, D. H., Vitoria-Gasteiz, 2005.


Jende guztiak erantzun positiboaizaten du zuhaitz baten aurrean, etahaurrek maitatu egiten dituzte.Zuhaitzera igotzen dira, eta jolase-an dabiltzanean jolasen zati bihur-tzen dituzte, eta etxeak edo bidela-purren babestokiak bertan koka-tzen. Helduek zuhaitzen itzala etaudazkenean hartzen dituzten kolo-reak atsegin ditugu.

Baina, gure gorputza zuhaitzarenkontra jartzen dugunean edo besar-katzen dugunean zuhaitzak trans-mititzen digun sentipena ezagu-tzen al dugu? Zuhaitzak sendota-sun eta segurtasun sentipenak adie-razten dizkigu, babestuta sentitzengara. Eta bakarrik gaudenean, adis-kide baten abegikortasunik ezdugunean, zuhaitzak kontsolatuegin gaitzake eta gure adiskideaizan daiteke, edo gure “senide”, SanFrantziskok esango lukeena gogo-ratuz.

Haurrei esperientzia hau opari-tzeko eta gai hau ezagutarazteko“Zuhaitza, gure senidea” ipuinakontatuko dizuet.

Oinarrizko prestaketaHaurrek arreta galtzeko arriskua

baldin badago, barruan egingodugu; bestela, kanpoan egingodugu.

Barruan: erdian hostoak edo ada-rrak jarriko ditugu.

Kanpoan: zuhaitz baten itzalpe-an edo basoaren mugan mantakzabalduko ditugu.

Taldearen neurriaSei eta hamar haur bitartean.

JarraibideakHaurrak manten gainean eseriko

dira eta hostoak ukitu ahal izangodituzte.

- Haurrak mugitu egingo dira,zuhaitzetako hostoak ukitzeko.Esandakoan mantetara itzulikodira berriro, eta bakoitzak hostobat ekarriko du.

- Talde osoa isilik bilduko da eta,begiak itxita, hostoak irudikatzensaiatuko gara.

Ohar pedagogikoak

** Arauak ulertzen eta betetzenikasi behar dute.

** Ikusmenaren eta ukimenarenbitartez pertzepzioa hezi.

Haurrentzako jolasakZuhaitza, gure senidea

Aspaldi izan zen..., baina, hala ere,

gogoan dut oraindik.Zeinen berezia zen nire zuhaitza!

Forma asko hartzen zituen:gaztelurik ederrena,

luxuzko ohea, piraten itsasontzia eta zabua.Arratsaldeetan,

koloreen ikuskizuna,eta gordelekurik onena,

baina batez ere adiskidea,nire haurtzaroko zuhaitz handia!

Oharra: hurrengo jolasetako ohar pedagogikoetan erabiliko diren ikurren esanahia honakoa da: * aholku praktikoak; ** helburu pedagogikoak.


Zuhaitza, gure senideaMunduan zuhaitz asko daude, handiak nahiz txikiak, lodiak nahiz meheak, hostoak nahiz orratzak dituzte,

eta bakoitzak kolore berde berezia du. Zuhaitz horietako askok loreak eta fruituak ematen dituzte, eta batzukGabonetako zuhaitz bihurtzen dira. Beste batzuk urte asko eta asko bizitzen dira. Hainbeste urte daramatzatelur honetan bizitzen, ezen lurrari eta gizakioi buruz den-dena baitakite. Zuhaitzen artean Arbaso Zaharrak dirahoriek eta zirkuluetan biltzen dira. Eta gizaki bat zirkulu horietako batean sartzen denean berehala jabetzenda toki berezi batean dagoela. Arbaso Zaharrek solas egitea atsegin dute, eta tertulietan beren jakinduria han-dia erakusten dute. Hala, bada, gero eta jakintsuagoak dira eta, gainera, ez dute inoiz ezer ahazten.

Zirkulu horietako batetik hurbil zuhaitz gazte bat bizi zen, eta interes handiz entzuten zituen beti ArbasoZaharren elkarrizketak; hala ere, ez zekien esaten zuten guztia entzuteko baimenik ote zuen, horren gaztea iza-nik ezin baitzion ezer eskaini Arbaso Zaharren jakinduriari. Egun batean gizakiei buruz eta horien arteko sen-timenduei buruz hitz egiten entzun zien. Besteak beste, maitasunaz eta maitaleek besarkatzeko duten ohiturabitxiaz hitz egiten entzun zien. Gauza arraro bat sentitu zuen barrenean, beste zuhaitzak besarkatzeko besorikez zuela ohartu baitzen zuhaitz gaztea, ez eta besteengana hurbiltzeko oinik ere. "Barkatu, Arbaso Zaharhoriek", esan zien ahopeka, ez baitzien enbarazurik egin nahi; gainera, beldur zen Arbasoak ez ote ziren hase-rretuko euren elkarrizketa entzuten aritu zelako. “Galdera bat egin nahi nizueke”. “Adeitasun handiz eskatuduzunez –erantzun zion Arbaso zaharrenak–, zer jakin nahi duzu?”. Zuhaitz gazteak eztul egin zuen, oso izu-tuta baitzegoen. Ordu arte ez zen inoiz ausartu Arbasoen elkarrizketan sartzen. “Nola jakin dezakegu inorkmaite gaituen?”. Arbasoak isilik gelditu ziren, eta isiltasunak basoa bete zuen. Zuhaitz gaztea uzkurtu eginzen, tontakeriaren bat edo esan behar ez zuen zerbait esan zuelakoan, eta Arbasoak haserretu egin zirela pen-tsatu zuen. “Arren, barka iezadazue, –esan zien–. Ez zaituztet haserrarazi nahi” “Beno, beno... –esan zuen berri-ro Arbaso zaharrenak–. Ez gara haserretu. Baina gutako inork ez daki zure galderaren erantzuna, eta galderabati erantzuten ez dakigun lehenengo aldia da”. Gau hartan zuhaitz guztiak isilik egon ziren, eta hurrengo egu-netan ere besteetan baino gutxiago hitz egin zuten.

Zuhaitz gaztea oso arduratuta zegoen. Arbaso Zaharrek erantzunik ez izatea pentsaezina zen. Baina maita-tua sentitzea zer zen jakin nahi zuen. Eta askotan ezin zuen jasan ezjakintasun hori.

Egun asko igaro ziren eta zuhaitz guztiak umore txarrez zeuden, hotzaren eta hezetasunaren erruz agian, edogaldera hura oraindik bihotzean zebilkielako izango ote zen?

Azkenean, egun distiratsu bat argitu zuen eta eguzkiak izpi beroak bidali zizkien Arbaso Zaharrei eta zuhaitzgazteari; zuhaitzek hostoak zabal-zabal egin zituzten, argi hura xurgatzeko.

Zuhaitz gaztea inguruetara begira zegoen eta haur bat ikusi zuen hurbiltzen; oso alai eta pozik zegoen.Zuhaitz gazteak gero eta urduriago begiratzen zion, eta hauxe esaten zion bere buruari: “Orain gizakiek elkarmaitatzeko zer egiten duten egiaztatuko dut”. Haurra zuhaitzaren ondoan zegoen eta zuhaitz handien adabu-ruei begiratzen zien. “Bai handiak eta ederrak zaretela –esan zuen, harrituta–. Oso zaharrak izango zarete.Munduko zuhaitzik zaharrenak”. Eta isilik gelditu zen, zuhaitzei adi-adi begira. Bien bitartean, zuhaitz gaz-teak, etsita, zerbait esan nahian zebilen, baina badakigu gizakiek ez dutela zuhaitzen hizkuntza ulertzen, etapentsamendu bat bidaltzen saiatu zen. Haurrak maitasunari buruz hitz egitea nahi zuen. Gizakia zen eta jakinbehar zuen. Bat-batean, haurrak zuhaitz handiei begiratzeari utzi zion eta zuhaitz gazteari begiratu zion. Jauzibat egin eta zuhaitzaren ondora joan zen, oso pozik. “Begira! Zuhaitz hau umea da, ni bezalaxe! Zeinen ederrazaren! Zure berde leunak poztu egiten nau. Inguruan hainbeste zuhaitz handi izanda batzuetan bakarrik sen-tituko zara. Niri ere gauza bera gertatzen zait pertsona helduen artean nagoenean”. “Bai, bai!”, oihukatu zuenzuhaitz gazteak indar handiz, haurrak zuhaitzen hizkuntza ulertzea nahiko balu bezala. “Baietz uste dut”, esanzuen haurrak zuhaitz gaztearen enborra besarkatzen zuen bitartean.

Orduan zuhaitz gazteak zirrara zoragarria sentitu zuen, ordu arte inoiz sentitu gabeko berotasuna eta samur-tasuna. “Atsegin zaitut eta zure adiskidea izan nahi dut”, esan zion haurrak. “Bai, mesedez. Nire adiskidea iza-tea nahi dut”, erantzun zion zuhaitzak hunkituta, eta haurrak maite zuela senti zezan bere indar osoz maitasu-


na bidaltzen saiatu zen. “Zoragarria da zu besarkatzea, horren indartsua zara eta horren gustura nago zure ondo-an –esan zion haurrak–. Ez dakit nire gurasoei esango diedan zuhaitz bat lagun egin dudala, eta besarkatzeazoragarria dela. Agian nire burutazioak baino ez direla esango dute berriro eta ez didate sinetsiko”.

“Saia zaitez! –erantzun zion, guztiz hunkituta, zuhaitz gazteak–. Datozela guztiak hona! Arbaso Zaharrekere ez baitakite zeinen zoragarria den norbaitek besarkatzea. Gainera, Arbaso Zaharrak oso jakintsuak dira etazure gurasoei gauza asko irakats diezazkiekete”.

“Saiatu egingo naiz –pentsatu zuen haurrak–. Bai, saiatu egingo naiz, hala, nire gurasoek zuhaitzen indarrasentitzea zeinen ederra den jakin dezaten”. Agur esan aurretik zuhaitzaren hostoak ferekatu zituen eta oso pozikalde egin zuen. Arbaso Zaharrek harridura eta arreta handiz ikusi zuten guztia, baina ez ziren ausartu maita-suna sentitzea zer zen galdetzera. Hala ere, zuhaitz gazteak berehala azaldu zien. “Arbaso maiteak, orain bada-kit nire galderaren erantzuna. Baina, zoritxarrez, ezin dut azaldu, ez baitut sentitutakoa azaltzeko hitzik. Nireadiskidea gurasoekin itzuliko dela espero dut eta zuek ere besarkatzean sentitu dudana sentitzea”.

Egunak joan egunak etorri, haurra ez zen itzultzen. Zuhaitz gaztea arduratzen hasita zegoen, adiskidea gal-tzearen beldur baitzen. Eta etsitzen hasita zegoenean, adiskidea ikusi zuen zelaian gora, atzean gurasoak zitue-la. Gora iritsi zirenean zuhaitzak esan zion: “Ene adiskidea! Pozten naiz zu ikusteaz!”. “Kaixo, zuhaitz txiki–esan zion haurrak–. Ikus dezakezunez, gurasoak ekarri ditut. Hasieran ez zuten etorri nahi, baina zuhaitzakatsegin dituztenez, azkenean lagundu egin didate”. “Arren, esan gurasoei Arbasoak besarkatzeko, haiek eremaitasuna zer den jakin dezaten”. Eta haurrak zuhaitzak eskatutakoa sentitu zuen eta gurasoei zuhaitzak besar-katzeko eskatu zien. Gurasoek haurrak eskatutakoa egin zuten eta arbasoetako bat besarkatu zuten. Hasieransentipen bitxia izan zuten bai zuhaitzak eta baita gurasoek ere, baina berehala sentitu zuten zuhaitzaren inda-rra. Eta horren atsegina zenez, gurasoek eta haurrak zuhaitz guztiak besarkatu zituzten, banan-banan.

Joan baino lehen, beharrezkoa zenean zuhaitzak babestuko eta defendatuko zituztela agindu zieten, sorrara-zitako sentipena eskertzeko.

Askotan itzuliko zirela agindu zieten, eta halaxe egin zuten. Igande askotan basora igotzen ziren adiskidee-kin eta itzaletan askaltzen zuten. Jakina, beti besarkatzen zituzten beren adiskideak, zuhaitzak. Baina egunikederrena lehenengoa izan zen. Ilunabarrean, zuhaitz zaharrenak esan zion zuhaitz gazteari: “Orain zu zara jakin-tsuen artean gazteena, gure senidea zara, zuri esker jakin baitugu maitasuna zer den, eta horixe falta zitzaigunbenetako jakintsuak izateko. Eskerrak eman nahi dizkizugu, gazte”. Zuhaitz gaztea oso pozik zegoen, eta osohandi eta indartsu sentitzen zen. Eta zuhaitz guztiek adiskide handiak izaten jarraitu zuten.

Jarraibideak- Ipuina ikasgelan kontatu baldin badugu, orain

kanpora irtengo gara.- “Ziur hemengo zuhaitzak ez dituela oraindik inork

besarkatu!”- Haur bakoitza zuhaitz batera hurbil dadila, enbo-

rra besarkatzeko.

- Gure esperientzia zuhaitzei adieraziko diegu. Zersentitu dugu?

Ohar pedagogikoak* Haurren erantzuna zein den arte itxarongo dugu.

* Haurrek zuhaitza besarkatzeko asmorik erakustenez badute, horretara bultzatuko ditugu.

** Zuhaitzarekin harreman emozionala ezarrikodugu.

* Aurrez zehaztutako seinalea egitean, haur guztiakitzuliko dira.

** Komunikatzen ikastea.


Garatzeko aukerak- Udaberrian, fonendoskopio

baten laguntzarekin, zuhaitzenizerdiaren zirkulazioa entzun deza-kegu. Profesional bati kontsultatu-ko diogu eta fonendoskopio batuzteko eskatuko diogu.

- Hostoak bilduko ditugu eta bilandare-paper itsasgarriren arteangordeko ditugu. Gero zehaztasunhandiz moztuko ditugu (horrelagordetzen dira). Sailkapenezkojolasak egiteko (zuhaitz berekohostoak biltzeko) edo ukipenezkoe-tarako (begiak estalita ezagutzea)

erabiliko ditugu. Jakina, hostoakzuzenean erabil daitezke, jaso etaberehala.

- Basoan egur pusketak, azalak,pinaburuak eta pinu-orratzak jasoditzakegu aire-gozagarri bat pres-tatzeko. Erretilu polit batean jarri-ko dugu guztia eta gelaren erdiankokatuko dugu.

Sormenarekin lotutako gaiak- Haurrekin batera sustraiak eta

adarrak bilduko ditugu eta lurreansartuko ditugu, paisaia artifizialbat sortzeko. Gero bizilagunak ere

txertatuko ditugu (ipotxak, silfoakedo animaliak).

- Maiatzeko makila bat egingodugu. Neurri egokiko adar bat bila-tuko dugu. Haurrei azala kentzen,marrazkiekin apaintzen edo margo-tzen nahiz zintekin apaintzen utzi-ko diegu. Gero toki apropos bateanezarriko dugu (esate baterako, igel-tsuz betetako ontzi batean sartuta).Urtebetetzeko opariak eta Gabone-takoak zintzilikatzeko erabil deza-kegu, edo sorpresa txikiak ezartze-ko, eta kontakizunetan eta jolasetanere erabil dezakegu.

Dantza basatia

Zenbat aldiz entzun ote dugutxikitan: “Ez ibili horrela, zalapar-taka! Ez egin oihurik! Ume basa-tiak dirudizue!”

Zalantzarik gabe, ez da komeniedonon eta edonoiz oihuka eta zala-partaka ibiltzea. Baina umeekbarruan daramaten gehiegizkoenergia hori kanporatzeko aukeraizan behar dute. Gaur egun hau-rrek etengabe estimuluen eraginajasaten dute eta asaldatuta ibiltzendira, eta horregatik, une batezmodu “basatian” jokatuz lasaimugitzeko aukera izatea ezinbeste-koa da beraientzat, segurtasun-bal-bula modura. Eta ez hori bakarrik:beren barruko indarren jatorrirajotzeko beharra sentitzen dute guz-tiek, horrela, beren baliabideetankonfiantza izateko eta berezko poz-tasuna, bizi-poza, sentitzeko, hori-xe baita gure izaeraren sostenguden oinarri sendoa eta, gerora, hori-xe izango baita une zailei aurre egi-ten lagunduko diena.

Noski, jolasa basatia izan arren,

arau batzuk kontuan hartu behardira nahitaez. Baldintza horiekhaurren segurtasuna ziurtatzendute. Beraz, ez zaie utziko ondoko-ari min ematen, eta deiadarka etaaztoratuta ibiltzeko baimena unezehatz batean eta toki jakin bateanemango zaie. Arauek are garrantzihandiagoa dute jolas horretan haurhiperaktiboek parte hartuko duteladakigunean. Jolasten hasi aurretikarau horiez hitz egingo dugu etagure esatekoak seriotasun osozesango ditugu. Arauak urratzendituztenei ez zaie barkatuko (nor-malean).

“Dantza basatia” jolasak aztora-tuta ibiltzeko aukera paregabeaematen du. Oihu egin dezakete, etaindarrak kanpora ditzakete. Bainaaurrez ezartzen ditugun baldintzekegoera horrek gainezka egiteasaihestuko dute. Lasaitu ederra har-tuko dute, aztoratuta eta oihukaibil arren betiko errietarik ez dute-la entzuten ikusten dutenean; aitzi-tik, horrela jokatzeko gonbita egi-

ten zaie eta, agian, gorespen hitzenbat ere entzun dezakete.

Oinarrizko prestaketaAreto handiren bat edo zelairen

bat. Erdi-erdian, kolore horiko, la-ranjako eta gorriko piezak, su sinbo-liko bat osatzeko; ahal bada, bene-tako zur puskak eramango dituzte.

MaterialaAhal bada, makillajea (ispilu

baten laguntzaz beren burua mar-gotuz “gerra-pintura” gisa erabil-tzeko). Afrikako edo Australiakoaborigenen irudiak.

Taldearen neurriaLehenengo uneetan, hamar ume

arte. Gerora, ariketa hau landuahala haur gehiagoko taldeak kon-trolatzeko modua izango dugu.

MusikaBrent Lewis, Earth Tribe

Rhythms (“Doom Tac A Doom”)edo Guem Et Zaka, Best ofPercussion (“L’abeille”).


Jarraibideak“Begira, haurrok, ikusi zer daukagun gelaren erdian.

Kanpalekuetan egiten den horietako su bat ematendu”.

- “Ikusi al du inork inoiz horrelako surik, edo lagun-du al du inoiz horrelako suren bat pizten?”

- “Pertsona batzuek horrelako suak piztu ohi dituz-te normalean, baina ez dira gurekin bizi. Ba al dakiinork ezer beroriei buruz? Horietako batzukAmeriketako indiarrak, Australiako aborigenak etaAfrikako leinuak dira. Leku horietan bizi dira aspaldi-tik, oso aspalditik”.

“Horrelako lagun batzuen argazkiak ekarri ditut(utzi haurrei irudiak hartzen, eta eman nahiko denbo-ra argazkiak ikusteko). Oso antzinatik toki horietanbizi diren pertsona horiek ehiztari handiak ziren, etabaita dantzari bikainak ere. Askotan guztiek elkarre-kin dantza egiten dute, su baten inguruan. Gaurkojolas honetan oihaneko biztanle horiei bisita egingodiegu”.

- Nahi duzuenok margotu zuen aurpegiak irudieta-ko lagun horiek bezala; basoan besteek ikus ez ditzatenmargotzen dira horrela, edota inguruan dabilena ezus-tean harrapatzeko eta uxatzeko.

- Guztiok prest gaudenean, begiak itxiko ditugu etaoso urruti, oihan birjina baten barrenean gaudela ima-jinatuko dugu. Goazen Afrikako leinu bati bisita egi-tera.

- Entzun urrunetik datorren danbor hotsa: oso leunada hasieran, baina hurbiltzen goazen neurrian gero etaindartsuago entzuten da.

- “Bai, ikusi etxolak, sua eta biztanleak, dantzan aridira”.

- “Ikusi egin gaituzte, eta barrez ari dira, pozik.Gerturatzeko eta festan parte hartzeko keinu egitendigute. Biribilean sartu gara, eta leinuko buruzagiadantzako mugimenduak irakasten hasi zaigu”.

- Hasteko, biribilean ibiliko gara oinez, gure oine-kin lurraren kontra gogoz joz.

- Aldi berean, oihu egingo dugu ozen: “Ja, ja!”- Sentitu oinazpiek nola jotzen duten lurraren kon-

tra.- Pausoa emateko oina aurreratzen dugun bakoitze-

an besoak astintzen ditugu, musikaren konpasean.- Orain, oin bakoitzarekin bi aldiz joko dugu lurra-

ren kontra, mugimendu horrekin batera besoak mugi-

Ohar pedagogikoak

* Utzi haurrei hitz egiten.

** Ezagutzazko arloa garatu.

* Makillaje-barrak banatu, eta haurrei beraiei utzierabakitzen beren burua nola margotuko duten etazenbateraino identifikatu diren aborigenekin.

** Fantasia sustatu.

* Perkusio-musika jarri, nahiko isil hasieran etagero eta ozenago gero.

** Irudimena sustatu.

* Erlazio emozionalak ezarri.

* Lurraren kontra dugun oinaren gainera zuzendukodugu gorputzaren pisua.

** Ahotsak tentsioa lasaitzen lagunduko digu.** Norberaren sentsibilitatea garatu.

* Dantzako fase bakoitzean bira osoa egingo da.

** Lurraren kontra gogor zapaltzeak zangoak etaoinak lasaitzen ditu, eta Ama Lurrarekin halako lotura


tuz. Eskuak izter gainean jarriko ditugu, aurrealderaeginez, eta lurraren kontra gogoz joz jarraituko dugu,burua nahiko solte mugitzen dugula.

- Zutitu, jarri besoak gerrian eta astindu, hego txikibatzuk balira bezala; aldi berean, jarraitu arrera pausotxikiak emanez. Luzatu besoak alboetara apur bat eta,pixka bat tolestuta, mugitu besoak, arranoaren hegohandiak balira bezala; pausoa ere luzatu egingo dugu.

- Besoak altxatuko ditugu, eta eskuetan lantza txikibatzuk bagenitu bezala, trebeziaz mugituko ditugu,jazarpenaren erritmora dantzatuz.

- Guztiak erdialdera begira jarriko dira, biribil for-mari eutsiz, eta lantza irudikari txiki horiek erdira isu-riko dira (hamar bider). Geurea da ehizakia!

- Oihu egingo dugu gogoz: “uuaaah!” (bost bider).- Bakoitzak nahi duen oihua egingo du. Amaitzeko,

berriro ere oihu hau egingo dugu: “uuaaah!”.

- Orain, bost pauso emango ditugu erdialdera eta,aldi berean, eskuekin elkarri dei egingo diogu. Bostpauso emango ditugu kanpoaldera, eta eskuekin baz-terketa-keinu bat egingo dugu.

- Berriro ere bost pauso emango ditugu erdialdera,aurrekoak beldurtzeko keinu itsusiak eginez, eta aire-ari muturrekoka ari bagina bezala egingo dugu.

- Berriro beste bost pauso emango ditugu erdialde-ra, irribarre eginez; azkenik, lurrean eseriko gara, kan-palekuko suaren inguruan atseden hartuz.

bat ezartzen ere laguntzen du, beronen energiak xur-gatuko baititugu.

* Aborigenek beren dantzak naturari eta animalienmugimenduei behatuz garatzen zituzten, natura bai-tzen beren ohiko ingurunea. Hemen, hegazti txikiaketa handiak imitatuko ditugu.

* Orain, ehizako irteera batean parte hartzen arigara.

* Behar-beharrezkoa da, leinura janaria eramateko.

* Egingo dugun bazkaria aurrez ospatzen hasikogara.

** Ahotsa ozen kanporatzeak tentsioa baretzenlaguntzen du.

* Arau batzuei jarraituz egingo dutenez oihu, kon-trola dezakegu, eta funtzio eraikitzailea beteko du.

** Eskuekin keinuak egin eta keinu horiek inter-pretatzen jakin.

** Komunikabide modura gure aurpegierak eta kei-nuak ezagutu eta duten balioa onartu (kasu honetanbesteak beldurtzeko duten indarra).

** Adiskidetasunezko aurpegiera: erabili eta bakeakegiteko bide gisa ezagutu.

* Musikaren bolumena pixka bat jaitsiko dugu.** Lurrarekin harremanetan gaudela jabetu.

Indiar nahiz afrikar,aborigen izan nahi dut.Dantzan nabil basoan,

oihu eta deiadar.

Entzun danbor hotsa,zangoak dantzan dabiltza.Aske naiz, horixe da giltza.


Garatzeko aukerak- Benetako su bat egin, aborige-

nek zerbait erretzeko edo prestatze-ko egiten zutenean bezala.

- Naturatik hartutako gauzekinaborigenak apaintzen ziren bezalaapaindu (koroak edota diademak).

- Adarrekin jaurtikitzeko lantzatxiki batzuk egin (kontuz eta egi-ten dutena gertutik zainduz).

- Gure fantasia erabiliz, hizkun-tza “aborigen” bat asmatu.

- Danborrak egin, gero jotzeko.- Afrikari buruzko film bat lor-

tzen saiatu, gero ume guztieieskaintzeko.

- Nahi dugun bakoitzean dantzaegiteko eta pixka bat aztoratutaibiltzeko perkusio-musika jarri,noski. Eta basatiak bagina bezalaibili!

- Libreki hartuko dugu arnasa, beronen intentsitate-az jabetuz. Gure gorputza nola berotu den konturatu-ko gara.

- Begiak itxiko ditugu.- Gauza ederra da dantza egitea eta lasaitzea, oihuka

ibiltzea eta horrelako mugimenduak egitea.- Oso indartsua da gure gorputza. Indartsu eta osa-

suntsu gaude.- Ederra da atseden hartzea eta isilik egotea ere,

lurraren kontra gaudela jabetuz, geure euskarria baita.

- Eskerrak emango dizkiegu aborigenei, ondo hartugaituztelako eta beraiekin dantza egiten utzi digutela-ko.

Berriro gure gelara joango gara eta beste jolas diber-tigarri batzuk egiten hasiko gara.

** Norberaren sentsibilitatea sendotu.

* Musika baxu-baxu, ia ez entzuteko moduan.** Egindakoa modu baikorrean indartu.

** Bakoitzak bere buruarengan duen konfiantzaindartu.

* Musika isiltzen da.** Guretzat mugimenduak eta atsedenak, biek,

dutela garrantzia jabetu.

** Esker ona adierazteko berezko jarrera garatu.


Zenbat hurbildu naiteke?Jolas honetan, haur bakoitzak

besteari zenbateraino utziko dionhurbiltzen erabakiko du. “Ez” esa-teko aukera ere baduela ikasi behardu, eta mugak jartze hori oso babeserabilgarria izan daiteke haurren-tzat. Nahitaezkoa da beren bizi-espazioa defendatzen ikastea. Sexugehiegikerien prebentziorako erelagungarri izan daiteke. Elkar uki-tzeari dagokionez, garai batekohezkuntzak mesfidantzaz jokatzenirakasten zuen zentzu horretan, etaguk ez dugu oker hori egin nahi,baina norberaren irizpidearenbalioa azpimarratuko da.

Bada beste arau orokor bat ere:haur bat ez da inoiz behartu behargogoz kontra masaje jarduera bate-an parte hartzera. Horretarakogogorik ez badu, ez dezala egin.Agian, onena gainerakoek elkarnola “mimatzen” duten ikustekoaukera ematea da (adibidez, jolasto-kian xede horretarako txoko batprestatuz).

Askotan gure iritziz horrelakoharremanen behar handiena duenhaurrak uko egiten dio parte har-tzeri. Behin, taldean oso adin txiki-ko mutiko bat izan nuen, demagunManuel zuela izena. Oso jokaeraagresiboa zuen. Itxura denez, muti-ko horren familian ohikoagoakziren belarrondokoak laztanakbaino. Uste dut ez zela fio guremasaje garaietako lasaitasunaz eta,guztiak okerreko bidea hartukozuen beldur zenez, nahiago zuen ezparte hartu. Gero, masajeetarakotxoko bat prestatu genuen, kuxine-kin, kremekin, pelutxeekin etaneurri askotako pilotekin. Oso gus-

tuko zuten haur gehienek.Manuelek arreta handiz begiratzenzien eta, behin, bat-batean ondokolagunari ukabilkada bat eman etahauxe esan zion: “Zer? Sartuko algara horra?”. Lagunak, ordea, ezzuen nahi izan, eta Manuel nahiga-betuta eta txoko hartan sartzekogogoz gelditu zen. Aldi berean, ezzuen ahul itxura eman nahi.Denboralditxo batean batetik bes-tera ibili zen, zalantzati, eta bat-batean korrika hasi eta txokoansartu zen, “nik ere nahi dut!” oihueginez. Neskei grazia egin zien etabere txandaren zain egon gabe hanetzaten utzi zioten. Erregearen parezaindu zuten. Noizean behin agin-duak ematen zizkien ozenManuelek, besteek “ahultzat” harez zezaten. Baina argi ikusten zengustura zegoela eta taldean arretapositiboa bereganatzen zuen lehenaldia zela. Horrek asko lagunduzion taldean sartzen, eta hezitzailelanean izan dudan unerik gogoan-garrienetarikoa izan zen niretzat.Izan dadila masajea zuentzat zuenlagunekin une ederrak bizitzekobidea.

Aurrez egingo dugun jolasak

horrelako ukitu eta harremanakgustuko dituzten haurrak zeindiren eta “irekitzeko” denboragehiago behar dutenak zein direnjakiten lagunduko digu.

Oso urrun ikusten zaitut batzuetan,zure esku beroa dut gogoan,

eta hauxe diotsut: “Zatoz, laztandu nazazu,

laguna nauzu”.Beste batzuetan hurbil zaude,

hurbilegi,eta arnasa kentzen didazu,

baina, hala ere, ez zara ezertazjabetzen.

Eta orduan hauxe esaten dizut:“Zoaz atzeraxeago,

leku gehiago behar dut eta”.

Oinarrizko prestaketaLibreki mugitzeko toki nahikoa

duen gela bat.

MaterialaLumak, oihal zati bat, edota ile

luzeko tapiz zati bat.

Taldearen neurriaHaurrak seinaka, zazpinaka edo

zortzinaka bilduko ditugu.

Bikotekako masajea: sarrerako jolasa

“Aurpegian ederki igartzenzaio”, esan ohi dugu maiz. Halaxeizaten da askotan, gure aurpegiakgure izaera gorputzeko beste edo-zein atalek baino hobeto islatzendu. Eta zati hori nahiko delikatuadenez, arreta handiagoz zaindubehar genuke. Sentipen-organoasko aurpegian daude. Eta hauenbidez osatzen dugu munduaz guta-riko bakoitzak duen irudia. Bes-talde, gure aurpegieraren kanpokoitxurarekin identifikatzen garaaskotan. Horregatik, umeek argiikusi behar dute zeinen ederra denaurpegia, aurpegi horrek orezta edoorin bakan batzuk izan edo ez.Horretaz ari garela, begiratzekoarretaz begiei esango diegu, etaikusteko zeinen eder eta distira-tsuak diren, oso erabilgarriak izate-az gain. Edota sudurra azpimarra-tuko dugu, zeinen polita den esa-nez, edota arnasa hartzeko ezinbes-

tekoa dugula azpimarratuz etaabar. Haurraren autoestimua susta-tu behar dugu, horixe izango dela-ko gerora bere burua onartzeko etabere balioaz jabetzeko oinarria.Masaje hau “Zeinen ederrak garen”ariketarekin batera (fantasiazkobidaia) presta genezake, horrela,aurrez aurpegiko sentsibilitateapizteko. Bide batez, haurrak berebikotekidearekin duen tratua ge-hiago estimatuko du, eta egiten ariden hori ardura handiagoz egingodu. Bestetik, bikoteetan masajeaemateko beste formula batzuk ereezagutu beharko lituzkete (laranja-rekin, eskuarekin eta abar). Masajeaematen ari direla haurrei begiraegoteak beti utzi izan nau harritu-ta: gorputz eta arima saiatzen dira,eta maitasun handiz egiten dute;helduok eredutzat hartu behargenituzke.

Oinarrizko prestaketaIkastetxean: apaingarri baten

gainean (ehunezkoa edo paperez-koa) ezarritako aurpegi baten iru-dia edo argazkia.

MaterialaBikote bakoitzarentzat masajea

emateko krema pixka bat. Jardueraeskolan egiten bada, aurrez guraso-ei galdetuko diegu ea alergiarikbaduten, eta horren arabera pro-duktu bat edo bestea aukeratu ahalizango da. Kremarik gabe ere emandaiteke masajea. Dosifikatzeko,kristalezko ontzien metalezko ta-pak erabili daitezke.

Taldearen neurriaGehienez ere zortzi-hamar haur.

MusikaMeditaziorako egokia den musi-

ka mota bat, adibidez: Enya,Shepherd Moons.


Ohar pedagogikoak

** Norberak erabakitzeko duen ahalmena landu.** Pertzepzio espaziala landu (hurbiltasuna/distan-

tzia) eta horren arabera erabakitzen ikasi.

** Baietz edo ezetz esaten ikasi (noiz esaten dudansendo baietz eta noiz ezetz).

* Rolak aldatu.

JarraibideakBi haur aurrez aurre elkarri begira eseriko dira, tarte

bat utzita bien artean.A haurrak luma bat dauka eskuan, eta hauxe galde-

tuko dio B haurrari: “Zenbat hurbildu naiteke?”

- B haurrak hala erantzungo dio, adibidez: «Bipauso».

- A-k berriro galdetuko dio: “Zenbat hurbildu nai-teke?”. B-ren erantzuna, adibidez, hauxe izango da:“Hiru hatz gehiago”.

B haurrak “honaino, ez hurbildu gehiago” esatenduenean edo A haurra B-rengandik oso gertu dagoe-nean eta lumarekin ukitu dezakeenean bukatuko da.

- Ondoren, hauxe galdetuk du A-k: “Lumarekinukitzen utziko al didazu?”.

B-k “bai” edo “ez” erantzungo dio. Erantzuna baiez-koa bada, lumarekin non uki dezakeen esango dio.

Aurpegiko masajea


Jarraibideak

Haur bakoitzak bere lekua aukeratu ahal izango du,eta erdiko irudi aztertuko da. Aurpegiko atalak izen-datuko dira: ilea, bekokia, begiak, sudurra, masailak,ahoa, kokotsa, lepoa, belarriak.

- Izendatu ahala, haur bakoitzak bere aurpegiko atalhori laztanduko du.

- “Azter dezagun ondo geure aurpegia… Ukituegingo dugu. Gogoan izan kontu handiz ukitu behardugula. Jabetu zeinen leuna den. Aurpegi ederrakdituzue!”.

“Gure aurpegiak ukitu ditugu, eta kontu handizegin behar dugula jabetu gara. Gainerako ikaskidee-nak ukitzen ditugunean ere halaxe egingo dugu. Gaur,lagun baten aurpegia laztanduko dugu, eta kremapixka bat eta masajea emango dizkiogu”.

- “Aukeratu jarduera hau egiteko laguna”.“Leku bat bilatuko dugu. Kuxin bat, tapaki bat eta

esertzeko beste kuxin handi bat dituzu”.- “Aurpegian masajea nola eman irakatsiko dizuet

orain”.- “Begiratu arretaz. Haurraren buru atzean eseriko

naiz, horrela eskuak aurpegiko puntu guztietara hobe-to iritsiko direlako”.

Ohar pedagogikoak

** Norberaren sentsibilitatea landu.

* Gure aurpegiak gauza ugari esaten ditu gutaz.Zentzumen-organo gehien dituen gorputz-atala da,eta gainera, muskulu ugari daude bertan, askotannahiko tentsio jasaten dutenak. Aurpegiko masajea osoerosoa da, eta onartzen gaituztela sentitzen laguntzendigu.

* Bikoteak egin.

* Aukeratu haur bat.

* Nola egin erakutsi (eredu bat abiaburutzat hartu-ta garatutako ikaskuntza).

Gorputz atalak

Zure aurpegia paisaia bilakatzen da.Ezin izan zaitut horrela ukitu gaurdaino,

leun, une honi dagokion bezala;laztandu egiten zaitut, eta eskerrik asko,

zu laztantzen utzi didazulako.

Zure eskuak,bai leunak!

Orain arte ez ninduen inork horrela ukitu.Konfiantza osoa dut eskuongan, une isil honetan,

zeurea nauzu, oso-osorik…


- “Hasteko, burua laztanduko diot, eta ilea nahastu-ko diot pixka bat. Gero, ilea kenduko diot bekokitik.Ondoren, krema pixka bat hartuta, nire hatzetanzabalduko dut. Bekokian masajea ematen hasiko naiz.Hatz-mamiekin laztanak egingo dizkiot”.

- “Baina kontuz! Ez hurbildu gehiegi begietara!Begietan krema sartuz gero, erre egiten du”.

- Sudur puntan krema tanta bat utziko da, eta hor-tik zabalduko da. Ondoren, masailen txanda da.Hatzak biribilean mugituz masaje pixka bat emangozaie. Ezpainetan ere zabaldu daiteke krema pixka bat,baina ahoan sartu gabe. Ondoren, kokotsean jardungodugu hatz lodiak txandaka pasatuz bertatik. Masajeahartzen ari den haurrak ahoa erlaxatuta utzi behar du.

- Amaitzeko, belarriei masaje pixka bat emangozaie. Hatzak belarri atzean kokatuko dira, baina hatzlodia aurrean utzita. Masaje zirkularra emango da.

Aurpegiaren gainetik pasatuko dira leun-leun bieskuak. Hori egin ondoren, isil-isilik gure lagunarenondoan eseriko gara, rolak aldatu aurretik atsedenpixka bat hartzeko.

- Haur guztiek elkarri masajea eman diotenean,biribilean eseriko gara, elkarri begiratzeko. Ederrakgara benetan!

- Orain, pixka bat esnatzeko eta bizkortzeko, aurpe-giko gimnasia pixka bat egingo dugu, keinu eta imin-tzio ugari eta era guztietakoak eginez. Horrekin bate-ra, nagiak aterako ditugu eta luzatu egingo gara.

** Jokabide soziala indartu.** Hatzen sentsibilitatea landu.

** Erantzukizunaren zentzua azpimarratu.

** Begiratu eta entzun, ikasteko eta ikasitakoa lan-tzeko.

** Belarriek puntu erreflexu asko dituzte; belarrie-kin ari garenean, gorputzeko organo eta atal askotanmodu positiboan eragiten dugu.

* Haurrei krema emango diet.* Meditaziorako egokia den musika jarri.* Masajerako bost minututik hamarrera utziko

ditugu.* Rolak aldatuko dira eta berriro ere bost minututik

hamarrera utziko dira.

* Masajea hartu ondoren, askotan umeak oso erlaxa-tuta gelditzen dira, eta errealitatera itzularazi behardira. Aurpegiko keinu eta imintzioekin berriro erelehengo tonua berreskuratuko dute eta bizitu egingodira. Ea ba, ekin!

Garatzeko aukerak- Zenbait benda zati eskaiolatan

bustita aurpegian ezarriz, mozorro-ak egin daitezke. Gure aurpegienkopiak dira!

- Itzala bat aztertuz (diapositibenproiektorearen laguntzarekin) as-matu pantaila atzean ageri dena norden.

- Makillatzeko erabiltzen direnbi pintzel lodirekin aurpegian ma-sajea eman, aldaera interesgarriada.

Nire gorputza oso-osorik zuen artean,

zuen babesean,dagokion tokian.

Neure arima zuen artean,zuen babesean,erdi-erdian.

Nire espirituaren indarra zuen artean,edonon!


PlangintzaHelburua: uzkurtze eta disten-

tsio mugimenduen bidez umeeierlaxatzen laguntzea.

Jarduera: txandaka, haur bakoi-tzak lehoi baten jarrera basatia imi-tatuko du lehenengo, eta gero, katubaten jarrera lasai eta leunagoa.

Prestaketa: nahikoa espazioutziko da haurrak lasai mugi daite-zen. Adibidez, jolasa hogeita hama-rren bat haurreko talde batekinegiteko, gutxi gorabehera boleibo-leko pista baten neurrietako tokiabeharko da (18 m x 9 m). Ahalbada, argia egokitu egingo da.

Jolasaren deskribapenaBegiraleak jolasa azalduko die

haurrei, mugimenduak imitatuz:- Has gaitezen lehoi-katu jolase-

an.- Lehenengo, jolasa azalduko

dizuet. Entzun arretaz eta begiratu.Ondoren, elkarrekin jolastukogara.

- Jolasten hasten garenean, nahiduzun modura mugi zaitezke:korrika, footing egiten, dantzan,hanka baten gainean saltoka…

- Gero, eskuarekin katuarena edolehoiarena egiten hasteko keinuaegingo dizuet.

- Besoa eskua itxita dudala altxa-tzen badut, jarri lau hankatan etaimitatu lehoi baten hotsa. Zer egi-ten dute lehoiek? (Erantzuna:orroa. Orrrroa!)

- Besoa eskua zabalduta dudalaaltxatzen badut, berriro ere lauhankatan jarrita, hasi katuarenaegiten. Zer egiten dute katuek?(Erantzuna: miau egiten dute.

Miau, miau...)- Besoa eskua beherantz irekita

dudala altxatzen badut, etzan albo-ka, eguzkitan lotan dagoen katubat bazina bezala.

- Katu guztiok eguzkitan atsede-nean goxo zaudetenean, hiru katuukituko ditut. Poliki-poliki luza-tuko dira hirurak, katuek egitenduten bezala, eta altxatu ondorenbakoitzak beste katu bat ukitukodu; ondoren, bakoitza berriro beretokian eseriko da.

- Bitartean, ukitu dituzten katuhoriek pixkana luzatu dira, etahauek beste hiru katu ukitukodituzte.

Hasi jolasten!Begiraleak haurrak pausoz pauso

gidatuko ditu:- Ea ba, hasi mugitzen guztiok!

Hasi korrika, edo hanka baten gai-nean saltoka, edo bi hanken gaine-an, footing ere egin dezakezue.Zeuok nahi duzuena. (Segundobatzuetan utzi haurrei beren kabuzmugitzen).

- Besoa altxatu dut. Begiratuondo eskuari, zer egin beharduzuen jakiteko. Eskua itxita dau-kat. Egin lehoiarena, beste lehoiakukitu gabe. (Haurrak lau hankatanibiliko dira eta lehoiaren orroa imi-tatuko dute).

- Begira, orain eskua irekita dau-kat. Egin katuarena.

- Katuak ez du mia ozen egiten,nahiko baxu egiten du.

- Nahi baduzu ibili oinez, edotagelditu zauden tokian.

(Egin lehoiarena eta katuarenazenbait aldiz).

- Begiratu ondo eskuari: behe-rantz zabalduta dago. Horrek esannahi du eguzkiaren berotan atsede-nean zauden katu bat zarela. Etzanalboka eta egin miau noizeanbehin, gero eta baxuago.

- Ipini zangoak eta besoak aurre-aldean. Nahi baduzu, bermatu zureburua zure hanken gainean.

- Utzi zangoak eta besoak bigun-bigun eta erlaxatuta.

- Jada ez duzu miaurik egiten.- Hartu atseden isilean. (Minutu

batez utzi haurrei horrelaxe lasai-tzen.)

- Atsedenean ederki dauden hirukatu ukituko ditut.

- Ukitzen ditudan katuak luzatuegingo dira pixkana. Ondoren,altxatu egingo dira, eta bakoitzakbeste katu bat ukituko du. Gero,berriro beren tokietan eseriko diraeta atsedenean jarraituko dute.

- Beste hiru katuek gauza beraegingo dute: luzatu, altxatu etabakoitzak beste katu bati ukitu.(Horrelaxe jarraituko da, katu guz-tiak ukitu arte.)

Lehoi-katu jolasaJacobsonen erlaxazioan oinarritutakoa


Eskua irekita = katua Ukabila = lehoia

Eskua irekita = katua Katuak lotan

Ukitu Ukitu

IruzkinakBehin eta berriro begiralearen eskuari arretaz begiratu behar diotela esango zaie, zer egin behar duten jakite-

ko: lehoiarena, katuarena edo eguzkitan etzanda dagoen katuarena.

Bakoitza nahi erara mugitzen Ukabila = lehoia


PlangintzaHelburua: haurrari halako atse-

den egoera bat lortzen laguntzea,bere gorputzeko atal bakoitza lasai-tuz edo erortzen utziz.

Jarduera: haur bakoitza loretxobihurtuko da, zimeltzen doan lore-txo.

Prestaketa: haur bakoitzakondokoak ukitu gabe lurreanetzanda egoteko nahikoa toki behardu. Adibidez, hogeita hamarrenbat haurreko talde batean, boleibo-leko pista baten neurriko espaziobat beharko dugu (18 m x 9 m).Ahal bada, argia egokitu egingodugu.

Jolasaren deskribapenaBegiraleak jolasa azalduko die

haurrei, dagokion unean mugi-menduak imitatuz:

- Lorearen jolasa egingo duguorain.

- Hasteko, jolasa nola den azal-duko dizuet. Zuek arretaz entzuneta begiratu. Ondoren, jolaseanhasiko gara.

- Hasteko, zutik jarriko gara.Zelai bateko loreak zarete zuek, etaeguzkia naiz ni.

- Besoekin orduak adierazikoditut.

- Besoak behean ditudanean,goizeko seiak izango dira. Orduhorretan, zu bezalako loreak freskoeta distiratsu egon ohi dira. Barreegin dezakezu, edo salto, edotadantza zauden tokian bertan. Zeukerabaki.

- Ondoren, besoak altxatukoditut pixkana: zazpiak, zortziak,bederatziak… dira. Loreak sasoiko

daude oraindik. Jarraitu jauzika,dantzan, edo barrez… Egin zeuknahi duzuna.

- Nire besoek horrela ditudaneanhamarrak izango dira, eta hamarre-tan loreak beroa sentitzen hasikodira. Une horretatik aurrera geroeta gutxiago mugituko dira.

- Hamaiketan, loreek gero etabero handiagoa dute. Pixkana-pix-kana, zimeldu egingo dira. Dan-tzan eta jauzika ibiltzeari utzi egin-go diozu, eta zure gorputza aurreramakurtzen hasiko da.

- Eguerdian, loreak lehor-lehordaude. Lurrean etzango zara, etaeguzkitan etzanda, atseden hartukoduzu.

Hasi jolasten!- Zutitu, zure inguruan toki

pixka bat utziz, ondokoak ukitugabe jauzika ibiltzeko eta dantzaegiteko.

- Zu zelai bateko lorea zara. Ni,berriz, eguzkia naiz.

- Besoekin seiak direla adieraztendut. (Bi besoak beherantz).

- Lore fresko eta distiratsua zara:

jauzika, zure tokian dantzan, ba-rrez… ari zara. Zeuk erabaki zeregin nahi duzun.

- Besoak gorantz igotzen hasinaiz: zazpiak dira, zortziak, bedera-tziak. Oraindik sasoiko eta freskozaude. Dantzan, saltoka, barrez za-biltza, eguzkitan.

- Orain, nire besoek hamarrakdirela diote. Beroa sentitzen hasizara. Jada ezin duzu ondo egin salto.

- Begiratu nire besoei. Ha-maikak dira. Zimeltzen ari zarapixkana-pixkana. Bigun-bigunzaude, eta zure besoei eta gorputza-ri aurrerantz erortzen utziko diezu.

- Eguerdia da. Lurrean etzandazaude. Erabat zimeldu zara, etaegarri zara. Etzanda gelditu zara,mugitu gabe. Hartu atseden. (Utziumeei pixka batean horrela ego-ten).

- Zure izena esaten dudanean,altxatu poliki-poliki, ez baituzuindarrik eta egarri baitzara. Zoaz urpixka bat edatera eta itzuli berriro.Nahi baduzu, etzan berriro etaatsedenean jarraitu (edota eseri isil-isilik, edo zoaz ilarara).

LoreaSchultzen erlaxazioan oinarritutakoa


Seiak dira.

Bederatziak dira. Hamaikak dira.

Eguerdia da.


Irudikatze sortzaileaZure lagunek egiten dizuten presioa

Nerabeentzako teknikakAsertibitateaz aritu garenean,

hainbat teknika proposatu dituguirakasleentzat, eta 12 urtetik aurre-rako gazteekin lantzeko dira apro-posenak. Haiez gain, beste hainbatere aipa daitezke, baina ez dituguerrepikatuko. Horren ordez hiruliburu poposatuko ditugu, nahizeta jakin gehiago ere badirela eta

hauek iradokizunak baino ez direla.- Cómo educar la autoestima.

Métodos. Estrategias. Actividades.Directrices adecuadas. Programación deplanes de actuación. Aula Práctica.Ceas argitaletxea.

- MARTÍN, HERNÁNDEZ,Estudita: ¿Cómo mejorar la autoesti-ma de los alumnos? Habilidades socia-

les simples, Cepe.- MARTÍN, HERNÁNDEZ,

Estudita: ¿Cómo mejorar la autoesti-ma de los alumnos? Habilidades socia-les complejas, Cepe.

Osagarri edo adibide gisa,Maureen Garth-en irudikatze sor-tzaile baten adibidea gehitukodugu.

Zure lorategian airea freskoa etagarbia da. Eguzkiak zeruan pausa-turiko urrezko esfera dirudi. Zureazala ukitzen duten eta ongi sentia-razten zaituzten izpi beroak igor-tzen ditu. Itsas urdin kolorekozeruan laino fin-finak daude, etamugitzen direnean marrazkiak osa-tzen dituzte.

Senti ezazu lurrak igortzen duenindarra zure oinpean, senti ezazunola sartzen den zure hankazpieta-tik eta nola betetzen den gorputzosoa. Inoiz baino distiratsuago etaindartsuago sentiarazten du zuregorputza.

Lurraren indarrak eta airearenfreskotasunak zure gorputza ingu-ratzen dute eta ongi sentiarazten

zaituzte. Ezezkotasun eta zalantzaguztiak zure barrutik atera eta desa-gertu egingo bailiran sentitzen zara,horri probetxua ateraz.

Indar hori zure sisteman sartuahala, has zaitez pentsatzen garran-tzitsuena ez dela besteek zutaz pen-tsatzen dutena, baizik eta zuk zero-rrek pentsatzen duzuna. Orain kon-fiantza geahigo duzu zeure burua-rengan.

Irudika ezazu indartsua etakementsua zarela, zu zeu aurreraegiteko gai zarela, zure eskubideenjakitun zarela.

Zure bizitzaren zati diren bestepertsona batzuek beren kezkak etabeldurrak dituzte, baina horiek ezdizute eragin beharrik. Ez atxiki

ikara horiei, besteenak dira.Kontzentra zaitez zure bertueetan.

Ingura ezazu zuhaitza zure besoe-kin eta senti ezazu igortzen duenindar zentrifugoa. Ongi sentiaraz-ten zaitu, haren bizi-indarra zurea-rekin konektatuko balitz bezala.

Hauteman ezazu unibertsoaren-gan eta zeure buruarengan sentitzenduzun maitasuna, zarenarengan etaizango zarenarengan. Zure maitasu-na indartu ahala, hobeto erlaziona-tuko zara lagunekin eta batzuetanzeuregan egiten duten presioarekin.

Ez duzu inongo presiorik sentitubeharrik. Zure bizitzan, orain etaetorkizunean, lortu nahi dituzunhelburuengatiko ilusioa eta irrikabaizik.


- ACOSTA, E.: “Malestar do-cente”, in Organización y ges-tión educativa, 2, 1998.- ALARCÓN, R.: ESCOBAR,U.: Estrés y desarrollo humano,Fondo Editorial de Risabalda,Pereira (Colombia), 1997.- ALBERONI, F.: Coratje! -Una exhortació a fer-nos amos delnostre destí-, Gedisa, Bartzelona,1999.- ALCÁNTARA, José Anto-nio: Cómo educar la autoestima.Métodos. Estrategias. Actividades.Directrices adecuadas. Programa-ción de planes de actuación, GrupoEditorial Ceac, Aula Práctica,1999.- ARTAZCOZ, L.: “Estrés yriesgos psicosociales en la ense-ñanza”, in AVILÉS, J. M.(koord): Riesgos psicosociales en laenseñanza, Valladolid: Confe-rencia de STEs-Intersindical.- ARTAZCOZ, L.; RABADÁ,I.; Identificación de los factores deriesgo laboral en docentes: un estudiodelphi. Prevención de RiesgosLaborales 2002; 5: 53-61.- AVILÉS MARTÍNEZ, JoséMaría: “Docencia y estrés”, inCuadernos de Pedagogía, 335(2004ko maiatza), 59-61.- BELANDIA, Ruben: “Ira-kaskuntza, estresak jota”, inLan osasuna aldizkaria, zenbakiberezia (2000ko azaroa), 17-18,STEE-EILAS.- BENSON, H.: La Relajación,

Editorial Grijalbo, Bartzelona,1984.- BOQUÉ, C.: Guia de mediacióescolar -Programa d'activitats-Educació primària i secundària,Associació de Mestres RosaSensat, Bartzelona, 2002.- BUCAY, Jorge: El camino de laautodependencia, Grupo Edito-rial Random House Monda-dori, Bartzelona, 2002.- BUCAY, Jorge: El camino delencuentro, Grupo Editorial Ran-dom House Mondadori, Bar-tzelona, 2003.- BUCAY, Jorge: El camino delas lágrimas, Grupo EditorialRandom House Mondadori,Bartzelona, 2003.- BUCAY, Jorge: El camino de lafelicidad, Grupo Editorial Ran-dom House Mondadori, Bar-tzelona, 2004.- CAMILLI, C.- Massage Sen-sitif, Maloine S.A. Editeur,ParIs, 1979.- CANDAPPA, R.: SabiosConsejos para provocar el estrés,EMECÉ Editores, Bartzelona,1999.- CARL G. JUNG, KENWILWER eta beste: Encuentrocon la sombra, Kairos, 1992.- CASTANYER, Olga: La aser-tividad: Expresión de una sanaautoestima, Crecimiento perso-nal, Colección Serendipity,Desclée de Brouwer, Bil-bo,1996.

- CASTANYER, Oga; ORTE-GA, Estela: ¿Por qué no logro serasertivo?, Crecimiento personal,Colección Serendipity, Descléede Brouwer, Bilbo.- CAUTELA, J. R.; GRO-DEN, J.: Técnicas de Relajación,Martínez Roca, Bartzelona,1987.- CORKILLE BRIGGS, Do-rothy: El niño feliz. Su clave psi-cológica, Editorial Gedisa.- CORNELIUS, Helena;FAIRE, Shoshana: Tú ganas, Yogano: Cómo resolver conflictos crea-tivamente, Gaia Ediciones,1998.- CSIKSZENTMIHALYI, M.:Fluir, -Una psicología de la felici-dad-, Kairós, Bartzelona, 1997.- CURRAN, Ellen: Visua-lizaciones interactivas para curar alos niños, Ediciones Oniro, Bar-tzelona.- CHANG, Fun: Todo cuantonecesitas está en ti. Un cuento chi-no, Sirio, 10. edizioa, 2000.- DARDER, P.; BISQUERRA,R.: “Las emociones en la vida yen la educación- Bases para laactuación docente-”, in Temá-ticos Escuela Española, 1, 1.urtea, (2001eko martxoa) Ma-dril, Cisspraxis, Bartzelona,2001.- DEPAK, Chopra: Las siete leyesespirituales del éxito, Madril,1998.- DOWNING, G.: El libro del

Bibliografia


masaje, Urano, Bartzelona.- ECKHART, Tolle: El poder delahora, Gaia Ediciones, 2001.- ESTEVE, J. M.: El Malestardocente, Paidós, Bartzelona,1994.- FABER, Adeley Elaine Maz-lish: Cómo hablar para que sushijos le escuchen y cómo escuchar pa-ra que sus hijos hablen, Medici.- FISHER, Robert: El caballerode la armadura oxidada, Edicio-nes Obelisco, 1994.- FONTANA, D.: Lo que no seaprende en la escuela -Meditaciónpara niños-, Oniro, Bartzelona,1999.- FONTANA, D.; SLACKIngrid: Enseñar a meditar a losniños, Oniro, Bartzelona, 1999.- G. GOLDBER, Jane: El ladooscuro del amor, Obelisco, 1995.- GAIRING, Mechthilde:Cómo superar el estrés de la vidacotidiana, Círculo de Lectores,Bartzelona, 1992.- GARCIA WALKER, David:Los efectos terapéuticos del humor yde la risa, Sirio, Málaga, 2002.- GARDNER, H.: InteligenciasMúltiples –La teoría en la prácti-ca–, Paidós Ibérica, S.A., Bar-tzelona, 1998.- GARTH, Maureen: El espaciointerior, Oniro, Bartzelona,2000.- GARTH, Maureen: Luz de estre-llas, Oniro, Bartzelona, 1998.- GAWAIN, S.: Reflexiones en laluz -365 Meditaciones paraalcanzar una vida superior-,Selector, (s.d.).- GIMENO-BAYÓN, A.:Comprendiendo cómo somos: Di-mensiones de la Personalidad, Cre-cimiento Personal Colección

Serendipity, Desclée De Brou-wer, Bilbo, 1996.- GLOUBERMAN, D.:Imaginar es poder, Urano, Bar-tzelona, 1991.- GOLEMAN, D.: La Inte-ligencia Emocional, Kairós, Bar-tzelona, 1996.- GOLEMAN, D.: El puntociego, Plaza & Janés, Bartzelona,1997.- GRAD, Marcia: La princesaque creía en los cuentos de hadas,Obelisco, 1997.- Guía sobre el estrés relacionadocon el trabajo. ¿”La sal de lavida” o “el beso de la muerte”?.Seguridad y salud en el trabajo.Oficina de PublicacionesOficiales de las ComunidadesEuropeas, Luxenburgo, 2002.- GÜELL, Manel: ¿Por qué hedicho blanco si quería decir negro?Técnicas asertivas para el profeso-rado y formadores, EditorialGrao.- GÜELL, M.; MUÑOZ, J.:Desconèix-te tu mateix -Programad'alfabetització emocional-, Bar-tzelona: Edicions 62, 1998.- HARROLD, Fiona: Manualde masaje.Técnicas para el trata-miento completo del cuerpo,Martínez Roca,1993.- HARTELIUS, I.: “Fes-li mas-satge al teu fill”, in In-fàn-ci-a,azaroa (1993), 31-33 .- HIRIGOYEN, M. F.: El acosomoral -El maltrato psicológico enla vida cotidiana-, Paidós Ibé-rica, Bartzelona, 1999.- JACKSON, Adam J.: Los diezsecretos del amor abundante, Sirio.- JACKSON, Adam J.: Los diezsecretos de la abundante felicidad,Sirio.

- JACKSON, Adam J.: Los diezsecretos de la riqueza abundante,Sirio.- JOHNSON, S.: ¿Quién se hallevado mi queso? –Cómo adaptar-se a un mundo en constante cambio-Empresa XXI, Editorial Ura-no, Bartzelona, 2000.- JOHNSON, Spencer;JOHNSON, Constance: El pro-fesor al minuto. Cómo enseñar a losdemás a enseñarse a sí mismos,Grupo Editorial RandomHouse Mondadori, DEBOLSI-LLO.- INKELES, G.: El NuevoMasaje, Urano, Bartzelona,1986.- INKELES, G.: Masaje Anti-Estress, Urano, Bartzelona, 1989.- LEBOYER, F.: Shantala,Hachette, Frantzia, (s.d.).- LENDNER-FISCHER, Syl-via: Niños vitales, niños sosegados.Juegos, meditaciones y masajes paraeliminar tensiones en los niños,Oniro, Bartzelona 2002.- LINDENFIELD, Gael: Cómodesarrollar la autoestima en niñosy adolescentes, Neo Person Edi-ciones. - MANENT, Geneviéve: Elniño y la relajación, Mandala.- MARINO, L.: Más Platón ymenos Prozac, B argitaletxea,Bartzelona, 2000.- MARTÍN HERNÁNDEZ,Estudita: ¿Cómo mejorar la auto-estima de los alumnos? Habi-lidades Sociales Simples, progra-ma para el desarrollo de habili-dades sociales y emocionalespara tutorias. 1º y 2º Ciclos dela E.S.O. Editorial CEPE.- MARTÍN HERNÁNDEZ,Estudita: ¿Cómo mejorar la atoes-


tima de los alumnos? HabilidadesSociales Complejas, programapara el desarrollo de habilida-des sociales y emocionales paratutorias. 1º y 2º Ciclos de laE.S.O. Editorial CEPE.- MARTINEAUD, S.; EN-GELHART, D.: El Test de Inte-ligencia Emocional, Martínez Ro-ca, Bartzelona, 1997.- MONTAGÚ, A.: El sentido deltacto, Aguilar, Madril, 1981.- NADEU, Micheline: 24Juegos de relajación para niños de5 a 12 años, Sirio, 2. edizioa,2003ko martxoa.- NAMIKOSHI, T.: Shiatsu,Elicen, Bartzelona, 1978.- NICHOLS, M. P.: El arte per-dido de escuchar, Urano, Bar-tzelona, 1999.- OLIVERA, Teresa: “Lan bal-dintzak eta estresa”, in Lan Osa-suna 0. zenbakia, STEE-EILAS.- ORTEGA, Pedro; MÍN-GUEZ, Ramón; SAURA, Pi-lar: Conflicto en las aulas. Pro-puestas educativas, Ariel, Bartze-lona, 2003.- PEÑARRUBIA, F.: TerapiaGestalt -La vía del vacío fértil-,Alianza, Madril, 1998.- PHILLIPS, Asha: Decir no.Porque es tan importante ponerlímites a los hijos, Círculo deLectores. - PLAXATS, M. A.; REYES,R.: “Masaje y Comunicaciónentre adultos y niños”, in In-tegral 26, (1981eko iraila).- PLAXATS, M. A.:“Comunicación y Masaje”, inAlternativas a la Alienación.Integral-eko monografikoa,(1981).

- PLAXATS, M. A.: “El MasajeSensitivo”, in Vida Estética,1986.- PLAXATS, M. A.:“Acompañar en el sufrimien-to”, in Cuerpomente (1998kourtarrila).- PLAXATS, M. A.: “La tram-pa de los 'sí, pero...'”, inCuerpomente (1998ko apirila). - PLAXATS, M. A.: “El arte denegociar -Diez consejos parallegar a un acuerdo”, inCuerpomente (1996ko iraila).- PLAXATS, M. A.; POCH,C.: “Algunas propuestas paraeducar con el ejemplo”. inCuerpomente (1997ko iraila).- PLAXATS, M. A.; TEIXI-DOR, V.: “Actituds i mètodesde relaxació a l’escola. Unaexperiència escolar”, in Pers-pectiva Escolar, 185 (1994komaiatza).- R. JARES, Xesús: Educación yconflicto, Editorial Popular.- REID, D.: El libro del Chi-Kung, Urano, Bartzelona, 1999.- RODRÍGUEZ IDIGORAS,Angel: El valor terapéutico delhumor. Crecimiento pesonal, Co-lección Serendipity, Desclée deBrouwer, Bilbo, 2002.- ROVIRA CELMA, Alex;TRÍAS DE BES, Fernando: Labuena suerte. Claves de la prosperi-dad, Círculo de Lectores.- RUÍZ, Miguel: Los cuatroacuerdos, Urano, Bartzelona,1998.- SAN MARTÍN, JoséAntonio: La mediación escolar.Un camino para la gestión del con-flicto escolar, CCS, Madril, 2003.- SALOMÉ, Jacques: Cuentos

que ayudan a crecer I y II, LaMáscara, Valencia, 2002.- SATIR, Virginia: En contactoíntimo. Cómo lograr una relaciónauténtica con uno mismo y con losdemás, Neo Person Ediciones,2000.- SCHMIDT, Amy: Vida y ense-ñanza de Dipa Ma. Una víahacia el amor compasivo. Itzul-pena: Escoda, Ana, La Llaveargitaletxea, D. H. Vitoria-Gasteiz, 2005.- SCHULTZ, J. H.: El entrena-miento autógeno, Científico-Médica, 1987.- SICART, R.; PLAXATS, M.A.: Quadern de Massatge Sensitiu,Autoedició 1982.- SMITH, M. J.: Cuando digoNO, me siento culpable, Grijabo,Bartzelona, 1977. - SMITH, M. J.: Sí, puedo decirNO. Enseñarles a sus hijos a serasertivos, Grijalbo, 1988.- SIMPSON, Liz: El libro com-pleto de los chacras, GaiaEdiciones, 1999.-VACAS BELDA, C.: Rela-jación y Yoga para escolares, Nar-cea, Madril, 1981.- www.stee-eilas.org/lan_osasu-na/gaiak/estres.htm- www.educaweb.com


EErraannsskkiinnaakk

Galdara lehertzeko zorianOso zabalduta dago irakaskun-

tzako langile batek jasaten dituenarriskuak eta horren ondorioz sordakizkiokeen osasun kalteak txi-kiak direlako irudipena. Bainahorrek ez du esan nahi arrisku era-gileetatik libre gaudenik. Irakas-kuntzako kolektibo guztiok arris-ku bereziak ditugu egiten dugunlanaren arabera. Hala ere, badagoirakaskuntzako langile guztienganeragina duen arriskua: estresa.

Baina, zer da estresa? Zein dirabere eragileak eta nola aurre hartu?

LANE Laneko NazioartekoErakundeak 1993an egindako“Lana munduan” txostenean horre-la definitzen du estresa: “aldaketei,eraginei, eskaerei eta tentsioei ego-

kitzeko gizakiak erabiltzen duenmekanismo orokorra”.

Beraz, gizakiok inguruneari ego-kitzeko prozesua da, eta hori ez daberez negatiboa: edozer egitekomotibazioak estres positibo pittinbat eskatzen du beti.

Egoera berriei egokitzeko edogatazkak konpontzeko dugun gai-tasunaren arabera izan daiteke kal-tegarria estresa: eskatzen zaigunagure ahalmenen gainetik dagoene-an, estresa handiagoa da. Kaltega-rriena “burn out” edo “erreta egote-aren sindromea” da. Kasu horretanpresioa eta blokeoa jasanezinaksuertatzen dira.

Estresaren eragileak askotariko-ak dira eta faktore pertsonalekinedo lan baldintzekin zerikusiadute. Izan ere, azken urte hauetanizandako garapen teknologikoakaldaketa asko eragin ditu, batez erelanaren antolaketarekin zerikusiadutenak eta langileengan eraginhandia sortu dutenak:

Gehiegizko lan zama: eginbeharrekoa gehiegi bada, edo zaile-gia, langileak eraginkorra izatekoduen gaitasuna gaindituta gelditu-ko da. Horrek antsietate egoeraksorraraziko ditu, eta autoestimuaeta motibazioa gutxituko.

Lan zama gutxiegi: hala kuan-titatiboki (egiteko gutxi) nola kua-

litatiboki (lan monotonoa, sortzai-lea ez dena…). Lan zama gutxiegiklangileak egoera zailei aurre egite-ko duen gaitasuna gutxitzen du etahorren ondorioz estresa agertzenda, langileak zituen espektatibakbete ez direlako.

Autonomia falta: lanean denaaldez aurretik erabakita badago,lana antolatzeko eta erabili beha-rreko metodoak erabakitzeko lan-gileak duen ahalmena gutxitu egi-ten da, eta horren ondorioz motiba-zio falta, pasibotasuna edo autoesti-muaren jaitsiera eta abar nozitzendira.

Prozesuak automatizatzea:lan metodoa langileentzako onura-garria izan daiteke: langileak behineta berriz egiten zituen mugimen-duak makinak egiten baditu, orainlangileari makinaren funtziona-mendua zaintzea dagokio. Bainamakinak pertsonen ahalmenak etaezagupenak irensten baditu, lana-ren mamia eta zentzua galtzen dira,eta monotonia eta isolamenduaagertzen.

Behin eta berriz egiten direnzeregin motzak: horrelako kasue-tan zeregin horiek lan prozesuarenzati txikiak baino ez dira. Beraz,langileak ez dio zentzurik ikustenegiten duen lanari, eta horrek ara-


Lan baldintzak etaestresa

Teresa OLIVERASTEE-EILAS sindikatuko kidea


zoak dakartza: interes falta, gaita-sun profesionalak ez dira erabil-tzen, autonomia falta eta gainera-koekin erlazionatzeko zailtasunakagertzen dira.

Zehaztu gabeko zereginak:langileak bere lanetik zer esperoden ez dakienean, bete behar dueneginkizuna edo rola argi ez dagoe-nean, lankideek edota nagusiekbere portaera onartzen dutenentz ezdakienean, segurtasun eza eta atse-kabeak sortzen dira langilearengan,pertsonaren ongizatea mehatxupe-an ikusten baitu.

Pertsonen arteko harrema-nak: lanean sortzen diren harrema-nak poztasun iturri izan daitezke,eta kasu honetan estresa edo horrenondorioak gutxitzeko lagungarriakizaten dira. Ezegokiak direnean,berriz, estres iturri izan daitezke.

Garapen profesionala: laneanpromozio aukerarik ez izateakestresa sor dezake langilearengan,bere eginkizunak ondo egin arrensaririk ez dagoela ikusten baitu.Horrek frustrazioa dakar, gogoakentzen du eta harremanak gaizto-tzen ditu.

Lan ordutegi eta erritmoaldaketak: lan erritmoa aldatzeakbizitza bere ere aldatzen du, halabizitza biologikoa nola soziala.Adibidez, noizbehinka gauez lanegiten dutenek etengabe egonbehar dute loa, janariak eta bizitzaosoa egokitzen.

Lantokiko ingurugiroa: zara-ta, hotz-bero ezegokiak eta eragiletoxikoak egotea ingurugiroarenezaugarri garrantzitsuak dira, eta

behar bezala kontrolatzen eta zain-tzen ez badira, langileen egonezina,artegatasuna eta tentsioa areagotuditzakete. Halaber, arriskupeanegoteko kontzientziak, istripuakedo gaixotasun profesionalak jasa-teko aukerak antsietate handiagoasortzen du.

Laneko ezegonkortasuna:lanpostua galtzeko arriskuak sor-tzen duen segurtasun eza, langabe-ziak sortzen duen beldurra, eta sol-data urriak estresa agertzeko eragi-le handiak dira.

Estresa sortzen duten egoerahoriek behin eta berriz agertzenbadira, egonkor bihurtzen badira,aipatutako arazoez gain, honakohauek ere ager daitezke: portaeraaldaketak (tabakoa edo botikakneurriz kanpo kontsumitzea), sin-toma subjektiboak (buruko mina,giharretako tentsioa, bihotzerrea,suminkortasuna eta kontzentraziofalta), gaixotasun psikosomatikoak(hipertentsioa, urdaileko ultzera,ekzemak) edo gaixotasun psikikoak(etengabeko nekea, depresioa, neu-rosia, antsietatea).

Gainerako lan arriskuekin gerta-tzen den moduan, estresari aurreegiteko modurik onena bere jato-rria kontrolatzea da. Kontrol horre-kin hasteko, lanpostuen diseinuaaldatu behar dugula onartu beharda, baita lanaren antolaketa ere,helburu hauek dituzten neurriakhartuz:

- Gehiegizko presioa saihestea,langilea eskatzen zaiona ondo egi-teko gai sentitzen ez bada, bereburuarengan duen konfiantza galez dezan eta atsekabeturik egon ezdadin.

- Erabakiak hartzeko prozesuak

dezentralizatzea eta langileak berelanpostuaren kontrola ahalik etagehien handitzea, nahi duenmoduan egiteko aukera izan dezan.

- Prozesu burokratikoak erraztea,norberaren eginkizunak argitzeaeta ardurak banatzea.

- Lan helburu argiak eta lor dai-tezkeenak finkatzea, eta gero langi-leei helburuei eta lortutako emai-tzei buruzko informazioa ematea.

- Pertsonen arteko komunikazioaerrazten duten sistemak diseina-tzea.

- Etenaldi motz eta ugari aurrei-kustea, lanak zama mental handiaeskatzen badu.

- Zereginik gabeko lanpostuakdesagerraraztea, baita pertsonarigutxieneko ahalegin mentala eska-tzen ez diotenak ere.

“Burn out” edo erreta ego-tearen sindromea

“Burn out” edo “erreta egotearensindromea” estres mota bat da, ira-kasleen artean askotan izaten dena.Ezaugarri hauek ditu: lur jota ego-tea, nekea, ikasleekiko interes faltaeta lanaren bidez pertsona bezala ezgaratzeko sentimendua.

Gehiegizko eskakizunei eta errazaldatzen diren egoerei aurre eginbehar diete irakasleek, eta berenprestakuntza etengabe eguneratzeaeskatzen zaie. Haatik, askotanbitartekoak falta zaizkie edo bereneginkizunak nahiko luketenmoduan egiteko oztopo burokrati-koak aurkitzen dituzte. Horrekguztiak gero eta handiagoa denegonezina sortzen du, harik etainteres eta motibazio falta bihurtuarte.

Sindrome horri aurre hartzeak,arestian aipatutako neurriez gain,ahalegin berezia eskatzen du lanean


hasi baino lehen jasotzen den pres-takuntzari dagokionez: irakasleekinformazio nahikoa izan dezatenegin behar duten lanari buruz, zeindiren beren eskubideak eta betebe-harrak, zer-nolako gatazka egoere-kin topatuko diren eta nola aurreegin. Sindromea bera ere azaldubehar zaie irakaslegaiei, baita horriaurre egiteko moduak ere.

Lanean dauden irakasleen presta-kuntza programetan ere irakaslelana osasuna galdu gabe burutzekobehar diren gaitasunak garatubehar dira.

Lanaren antolaketari dagokionez,

irakasleen artean irakas zama nolabanatzen den aztertu beharkodugu, ikasgaiak egoki prestatzekoaukera izan dadin, eta egiten denlanari buruzko hausnarketarakonahiko leku eta asti egon dadin.

Hezkuntzaren antolaketa denonartean egin behar da, irakaslebakoitza “arriskuaren aurrean”bakar-bakarrik ez geratzeko. Gaibera edo maila berean irakastendutenek esperientziak, zalantzaketa arazoak elkarri azalduz gero,denak hobeto prestatuta egongodira beren lana egiteko, gatazkaegoerei aurre egiteko eta egiten

dutenarekiko eta hezi behar dituz-ten ikasleekiko interesari eusteko.

Pertsona kontuan hartzen duenenpresa politika, hau da, langileengarapen profesionalerako eta per-tsonalerako aukera ematen duena,oinarri ona litzateke estresaren etaestresak dakartzan gaixotasunenkontra borrokatzeko, estresa gaixo-tasun profesional dela onartzeare-kin batera.

* Artikulu hau STEE-EILAS sindi-katuaren Lan osasuna aldizkarian argi-taratu zen, 0. zenbakian.


Irakaskuntza arriskurik gabekoalorra izango balitz bezala agertzenda agintari eta langile askorenbegien aurrean. Izan ere, lan osasu-nak gizartean duen garrantzia geroeta handiagoa den arren, lan istri-puak dira interesgune nagusiak etaia bakarrak. Lanera joatea eta ber-tan bizia galtzea langileari gertadakiokeen gauzarik larriena da,dudarik gabe, baina hildakotanneurtzen ez diren arriskuek eregure arreta merezi dute, gure bizi-moduari kalte egiten dioten heine-an.

Aurreiritziak aparte uzten badi-tugu, berriz, irakaskuntzan lanekoosasun arazoak egon badaudelaantzemango dugu, eta horien arte-an arrisku psikosozialek eraginda-koak nabarmenak dira, pertsonekinlan egiteagatik eta lana antolatzekomoduarengatik.

Irakaskuntzako langileek gaixo-tasunagatik hartutako bajei buruz-ko datuak gero eta urriagoak dira,diagnosia ez baitzaio enpresari jaki-narazten. Ditugun datuak uniber-tsitateaz kanpoko irakaskuntzapubliko irakasleei buruzkoak dira,1997-98 ikasturtekoak. Bizkaianeta Nafarroan buru osasunarekinlotutakoak (hots, estres motariklarrienak) dira baja gehien eraginzituzten gaixotasunak. Bizkaian31.487 lanegun galdu ziren horrenondorioz, eta Nafarroan 12.857.Araban, 4.777 lanegun galduziren, eta arrazoi hori baja eragileenartean bigarrena izan zen. Hartu-tako bajen batez besteko iraupena77 egunekoa izan zen Araban, eta121 egunekoa Nafarroan.

Hori gutxi balitz, Eusko Jaur-laritzako Hezkuntza Saileko Zerbi-tzu Medikuetako adituek urtero

egiten dituzten txostenetan adie-razten dutenez, estresak eragindakobaja ugari beste diagnosi batzuenatzean ezkutatzen dira (gihar-hezu-rretako arazoak edo digestio apara-tukoak, adibidez).

Ikus daitekeenez, arazo handia da,langileei eta bere ingurukoei oinazeaeragiten dielako, irakaskuntzarenkalitaterako kaltea dakarrelako etagizarteari gastua eragiten diolako.Suitzan egin berri den ikerketarenarabera, estresaren ondorioz eginda-ko gastua bertako Barne ProduktuGordinaren % 1,2koa da

1.

Zerk sorrarazten du estresa ira-kaskuntzako langileengan? IsidreRabadák

2egindako ikerketa kuali-

tatiboaren arabera, Lehen Hez-kuntzako irakasleen arteanhauek dira arrisku eragile nagusiak:

- Arazoak edo erritmo desberdi-nak dituzten ikasleen beharreierantzuteko zailtasuna.

- Familiek eta gizarteak hainbatarazo konpontzeko ardura eskola-rengan jartzea.

- Eskola ordu gehiegi, eta ondo-rioz ikasle zein gurasoekin egotekoedo bulego lanak egiteko denbora-rik ez uztea.

Irakaskuntza,estresak jota

Ruben BELANDIASTEE-EILAS sindikatuko kidea

1

2

POZZI, Gian: La Suisse mesure les effects onéreux du stress. Meditav posta elektronikoko banaketa zerrendan zabaldutakomezua.

RABADÁ, Isidre: Identificació dels factors laborals que afecten negativament la salut i el benestar dels docents. Lan ArriskuenPrebentziorako Masterreko tesina. Bartzelona. Universitat Pompeu Fabra, 1999. ARTAZCOZ, Lucia; RABADÁ, Isidre:Estrés Laboral. Lan Arriskuen Prebentzioa Irakaskuntzan Udako Ikastaroan aurkeztutako ponentzian laburtua. STEE-EILAS, IVE, Derio, 1999.


- Diziplina arazoak.

CINBIOSEk3

egindako ikerke-tak, berriz, aldi berean egin beha-rreko zereginak ugari direla azpi-marratu du; ikasgaia azaldu beharda, portaera egokia izateko hezi,ikasleen arreta erakarri eta arretahorri eutsi, ikasgelako egoera fisi-koa zaindu eta sostengu afektiboaeman. Horregatik, 120 segundokominutuaz hitz egiten da, lanarentrinkotasuna eta dakarren tentsioaadierazteko.

Bigarren Hezkuntzako ira-kasleen kasuan, berriz, hauek diraRabadák identifikatu dituen arris-ku eragileak:

- Ikasleen interes falta.- Irakasleen arteko lankidetza urria.- Diziplina arazoak.- Egindako lanak zertarako balio

duen ez jakitea.

Administrazio eta Zerbitzue-tako langileei dagokienez, berriz,Santiago Domenechek

4egindako

ikerketaren arabera hauek dira ate-zainek jasaten dituzten arrisku era-gileak:

- Lanpostuaren zeregina zein denargi ez edukitzea.

- Antolaketa arazoak (agindukontraesankorrak, norabide edoirizpide falta).

- Promozio aukerarik ez edukitzea.- Lanarekiko autonomia falta:

Zuri ez dizute pentsatzeagatikordaintzen!

Administraziokoek zera jasa-ten dute, Domenechen arabera:

- Azkar egin beharreko eta plani-fikatu gabeko lan gehiegi.

- Promozio aukerarik ez eduki-tzea.

- Inork ez du egindako lana ain-tzakotzat hartzen.

- Beste atal edo zerbitzuekinkoordinaziorik ez egotea, eta ondo-rioz lana birritan egitea.

Hezkuntza Bereziko langile-engan arrisku eragile hauek antze-man daitezke:

- Haurrek dituzten arazoakberak, askotan portaera arazoak.Zaila da haurrek zer egingo dutenasmatzea, eta egoera horien aurreanhezitzaileei inork ez die esaten zeregin behar duten.

- Haurren integrazioarekikoduten ardura.

- Langileen irizpideak kontuanez hartzea eta egindako lana inorkez balioestea.

- Jardunaldi luzeak eta atsede-naldirik gabekoak.

Jantokietako langileei dago-kienez, azpimarratzekoak dira:

- Haurren portaera, akustika txa-rrarekin batera jangelak zoroetxebihurtzen dituena.

- Denboraren presioa: askotanhaurrek txandak egiten dituztebazkaltzeko, eta gero dena bildueta garbitu behar da, ordaintzenden denbora oso laburra delarik.

Garbiketako langileei buruz,zera jasaten dute:

- Lan kontratuen behin-behine-kotasunak dakarren presioa.

- Egin behar den lanarekikoplantila urria izaten da beti, eta lanerritmo gogorrak eta langileenga-nako presioa areagotzen dira.

- Lan ikusezina izateaz gain, per-tsona ikusezinak izaten dira, inorkkontuan hartzen ez dituenak, errie-ta egiteko ez bada.

- Askotan bakarrik lan egitea.

Zein da konponbidea?Egoera horiek guztiek langileen-

gan sortzen duten estresa ezin daezki-ura edanez konpondu. Ezin-bestekoa da lana antolatzeko mo-duak aldatzea, eta kontuan hartzeaez garela makinak, pertsonak bai-zik.

Legeak enpresa publiko zein pri-batu guztiak prebentzioa egiterabehartzen ditu. Hots, bere jardue-rak sortzen dituen arriskuak zeindiren aztertzeko eta ezabatzekobehar den plangintza martxan jar-tzera.

Beraz, irakaskuntzan jasatendiren arrisku psikosozialei aurrehartzen hasteko garaia bada, gaixo-rik dagoena ez baita langile bakoi-tza, lana antolatzeko modua da gai-xoak sortzen dituena.

* Artikulu hau STEE-EILASen Lanosasuna aldizkariko zenbaki berezian argi-taratu zen, 2000ko azaroan (17-18. or.).

3

4

MESSING, Karen; ESCALONA, Evelin; SEIFERT, Ana Mª: La minute de 120 seconds: Analyse du travail des enseignementsde lécole primaire. Cetrale de lÉnseignement du Québec, Quebec, 1996.

DOMÈNECH, Santi: Identificació dels factors estressors de léntorn laboral: un estudi delphi. Lan Arriskuen PrebentziorakoMasterreko tesina. Universitat Pompeu Fabra, Bartzelona, 1998. ARTAZCOZ, Lucia; RABADÁ, Isidre: Estrés Laboral.Lan Arriskuen Prebentzioa Irakaskuntzan Udako Ikastaroan aurkeztutako ponentzian laburtuta, STEE-EILAS, IVE, Derio,1999.

hhiikk hhaassii - hikhasi.eus monoa.pdf · asko eta horien ondorioak saihets daitezke, eta egokitu...

Documents

Transcript of hhiikk hhaassii - hikhasi.eus monoa.pdf · asko eta horien ondorioak saihets daitezke, eta egokitu...