Emakumeatxilotuenoroimena Frankismoaren garaikoTOP-en bortizkeriajasan zutenei domina 6-7

Ordena Publikoaren Auzitegiaren errepresioa jasandako emakumeei Urrezko Domina eman die Foru Aldundiak. WILKIMEDIA COMMONS

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Felix Goiburu 3 Iritzia 4-5Justina Jauregi 8-9 JosuneAzurmendi 10 ZegamarrakArantzazun 1959an 11Guillermo Murciego 12-13

GOIBERRI

107. zenbakia. 2014ko ekainaren 13a

«Merkataritzak herriari bizia etabalorea ematen dizkio»

Felix GoiburuHarakina

Mikel Albisu SeguraHarakina da Felix Goiburu (Do-nostia, 1972), zaletasunezmendizalea eta kirolaria. Horibai, «1977. urteaz geroztik Se-guran hazia eta hezia». Herriko dendetan erosketakegiteko arrazoi bat.Hainbeste daude… baina nor-berak nahi duen tokian eros de-zake.Zer eskaintzen dio merkatari-tzak herriari?Bizia eta balorea.Pelikula bat. Gran Torino.Liburu bat.

Los pilares de la tierra.musika talde bat.Doctor Deseo.Abesti bat.Xabier Leteren Izarren hautsa,Mikel Laboak abestuta.Janari bat.Bertako ganaduaren txuletaeta aitak egindako gazta.Edari bat.Garagardoa.oporretarako leku bat.Nepal eta Pirinioak. Amets bat.Bilobak hazten ikustea eta 80urterekin Aizkorri kanaletik igo-tzea.

Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.Granpoiak lehen aldiz jantzi ziz-kidaten eguna (Aitzol TelleriakMont Blanc-en).Jaso duzun oparirik bereziena.Osaba Jose Inaziok oparitu zi-dan bere R-5 zaharra.Gorroto duzuna.Mendian mendizaleak gurutza-tzean diosala ukatzea.Goierriko txoko bat. Aizkorriko ipar pareta.Herriko alkate bazina... Lo-galdu ugari izango nuke.Agintzea beti da zaila.Seguran biziko ez bazina...Gabirian biziko nintzateke.

«Gorroto dutmendianmendizaleakgurutzatzeandiosala ukatzea»

MIKEL ALBISU

GOIBERRI 03KATE moTZEAn

GOIBERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SLZuzendaria: Eskeine LegorburuKudeatzailea: Aloña LandaKoordinatzailea: Loinaz AgirreProdukzio arduraduna: Mikel AlbisuDiseinua eta banaketa:Bidera zerbitzuak. Berria TaldeaLege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak:Beasain:Oriamendi, 32. 20200.Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.Telefonoak:Beasain: 943-16 00 56Urretxu: 943-72 34 08

Webgunea:goiberri.hitza.infoPosta elektronikoa:goiberri@hitza.infoPublizitatea: 607 530 424 – publi@goiberri.infoBezero arreta / harpidetzak:902-82 02 01 – harpidetza@hitza.info

Diruz laguntzen dutenerakundeak:Udalak: Altzaga, Arama,Beasain, Itsasondo,Lazkao, Olaberria, Urretxu,Zerain, Segura etaZumarraga

04 GOIBERRIIRITZIA

Garbiñe EtxanizElikadura Makrobiotikoan Aholkulari-Laguntzailea

Gizakioidagokigunelikadura III

izakioi dago-kigun elika-dura zein deneta zergatikaztertzeko-

tan geratu ginen azken artiku-luan eta horixe egingo dugu.Gure gorputzaren beharrakzein diren argi eta garbi ikusiahal izango dugu bere egitura,kalitate eta diseinuari errepara-tuta.Aurreko guztiak kontuan har-

tuta nola osatuko genuke pla-tera?- Zerealak jatorduko elika-

gaien %50 izan behar du pi-suan (eskukada bat gutxi gora-behera): arroza, garagarra, ar-tatxikia, oloa, garia, zekalea...

findu gabeak eta uretan ego-siak. Ah! Chocokrispis, kellog’seta horrelakoak ez dute balio,gaur egun jende gehienak ustebaitu horiek jatea dela zerealakjatea.- Barazkiak jatorduko elika-

gaien %35 izan behar du pi-

suan (bi eskukada gutxi gora-behera): tipulak, azenarioak,kalabazak, porruak, arbiak,brokoliak, azaloreak, bardana,Loto sustraiak, aza txinatarra,aza berde kizkurra edo buru-aza eta hosto berdeak...; etaitsasoko barazkiak ahaztugabe: algak! Gurean lau urtaroditugunez, ez da komeni baraz-kiak gordinik jatea, ezta denbo-ra luzean sukaldatuak ere,gehiengoak egiten duen lez.Izan ere, gordinik janez gero,hesteetako flora kaltetzen da,haizeak sortzen dira, eta ondo-rioz, elikagaiak ez dira ondo xur-gatzen; aitzitik, asko sukalda-tuz gero, nutrienterik eta bita-minarik gabe geratzen dira.- Lekaleak eta eratorriak, ja-

torduko elikagaien %10 izanbehar dupisuan(lau goilaraka-da gutxi gorabehera), eta oso-ko zerealekin batera, gure gor-putzak behar dituen proteinaosoak ematen dizkigute: azu-kiak, soja beltza, dilistak, gar-

bantzuak, mungo babarrunberdea, tofua, seitana tempeh-a, natto...Jatordu nagusietako %5a

osatuko lukete zopek, haziek,fruitu lehorrek, olioak, shoyuak,misoak, ongailuak eta pickleak.Frutak eta postreak jator-

duetatik kanpo jan beharko ge-nituzke; gainera, garrantzitsuada gure klimako frutak kontsu-mitzea, eta gatz pixka batekinsukaldatuz gero hobeto. Izanere, horrela sukaldatuta, frutaalkalinizatzen laguntzen du,eta horrenbestez, hesteetakoflorari eta digestioari ez dio gor-dinik jandakoan adina eragiten. Eta ez ahaztu! elikagaiak di-

rela, baita ere, inguratzen gai-

tuen guztia: ingurunea, familia,lagunak, hezkuntza, arnastendugun airea, entzuten duguna,esaten duguna…. Horrek eraginhandia du guregan, eta, horre-gatik, asko zaindu behar ditu-gun alderdiak dira, batez erebaxu antzean gabiltzanean...

G«Ez ahaztuelikagaiakdirela,baita ere,inguratzengaituenguztia:ingurunea,familia,lagunak...»

GOIBERRI 05IRITZIA

Zer diok, Cviti! Bueno, ze nahi dek esatea ba?Buruari bueltakematen nenbilen okasio hontarako gaia aukeratu nahian. Beno,hori eta monartemabilakatu zaiguna ebitatu asmoz. Baina, lagun,azkenean hori gelaren izkinan dagoen elefantea ignoratzea beze-lakoa litzateke. Begira, ni neu ere topikorik errezenean erori naiz, 39urtez Espainiako buru guztien artean koroa eraman duen bakarraeta pakidermoa elkarrekin esaldi berean jarriz.Azken garaietan Juankar Lehenengoaren lepotik, beti hain kan-

petxano eta gertukoa iruditu zaigun horren lepotik barre egin nahiizan dugunean, elefantearen aitzakia edo txistea erabili du plebe-ak. Garaiotako bufoi garen bakarrizketalariok ere bolo- bolo erabilidugu gure ahotan JC eta Dunboren familiakideen konparatiba. Etaez da izango Espainiako koroak beste motiborik eman ez digulako. Abdikazioa (denon hiztegietan bat-batean sartu den aditz be-

rria),izan zen egunean beste behin ere whatsappeko argazki mon-taje hoiek izan genituen protagonista. Barre egiteko material asko

Arrastion Fabio Felicio ahaztua;O’rei-rena gustatu zait, JC baloibatekin imajinatuta, baina nahiago dut King Kong titulua eman,sabanaren erdian pakidermoarekin borrokan ari dela. King-ton ereizan daiteke, gure adineko frikien txistean. Baina egia da, JC-renlana aipagarria izan dela espainiarrek zapaldutakoon umorea ga-ratzeko bidean: esan daiteke, euskaldunon aldapagora arintzenzuen bufoia genuela King Afrika, eta bestela galdetu diezaiotelazure gelako izkinan ezkutatzen den elefante arrosari, ea zenbat ba-rre egin duen el Rey Leon pelikulako protagonistarekin.Eta txiste asko egin ditzakegu (tartean Ana Botella «te kin is ab-

dikeision txudei» esaten), baina bitartean, erregearen bizioak or-daintzen jarraitzen dugu, bizioak eta serbizioak. Frankismoko kon-takizunak datozkit gogora; nola bizilagun guztiek egin behar zutenekarpenen bat, faxistek hiriburuak hartzen zituzteneko ospakizu-netarako. Eta ordainetan, gosea, tortura, heriotza. Frankok jarrizuen O’Rei, eta txiste eta tontokeri artean, frankismoa XXI. men-

dera egokitu digute. Eta ordainetan, gosea, tortura, heriotza. Jubi-lazio bat beranduago, bizilagun guztiak gara, erregearen agurra or-dainduko dugunak. Toma de Teruel bezala ospatuko dugu Tomade Pelo hau. PD1: Ez ahaztu: Franko-O’Rei-Felipe. Bidea motza da.Atzo izan zen. PD2: «Elefante ha dejado el grupo».

bateta

bat

Asteko irudia

Jon Plazaola

Alex Areizaga

Josu Maroto

Agiñaga25urte dira Agiñaga auzoaZumarragakoa izatera pasazela, eta igandean ospatukozuten. Ez zait ez frontoiaahaztu, baina nik nahiagonuen horrela!

eman digu urteetan Juan Carlosek, eta agian horregatik merezi dubeste titulo bat; Rey del Mambo, Rey del pollo frito edo O’Rei izandiren bezela. De Niro pelikula hartan bezela Komediaren Errege.Hori da, Komediaren Errege.Eta barre lasai egitera gonbidatu nahi zaitut. Bentaja ederra ate-

ra digu berak 39 urtetan.

06 GOIBERRIASTEKO GAIA

Frankismoaren garaiko Ordena Publikoaren Auzitegiaren bortizkeria etaerrepresioa jasan zituzten emakumeei eman zieten atzo arratsaldeanGipuzkoako Foru Aldundiaren aurtengo Urrezko Dominetako bat.

Ane ArrietaGipuzkoako Foru AldundiakUrrezko Dominak eta Plakakbanatu zituen atzo Donostian.Urrezko dominak elkarte edotaldeei ematen dizkiete etaplakak, berriz, norbanakoei.Aurtengo plaka Benito Ler-txundiri eman diote, eta domi-nak bi talderi: Beroa Gipuzkoa-ko Harrera Familien Elkartearieta 1963 eta 1977 urteen arteanfrankismoaren garaiko TOPOrdena Publikoaren Auzitegia-ren bortizkeria eta errepresioajasan zuten emakumeei.Errepublikarrak, sindikalis-

tak, alderdi politikoetako kide-ak.. denak izan ziren auzitegiharen biktima. Horiek guztiekatxiloketa arbitrarioak, arrazoi-rik gabeko atxiloaldiak eta tor-turak jasan zituzten. Bainaemakumeek injustizia bikoitzajasan zuten, erregimenarekinbat ez egiteagatik, haren kontraborrokatzeagatik, eta emaku-me izateagatik.Teodora Nazabal, Gurutze-

Sukia eta Arantxa Jauregi zaldi-biarrak ziren tartean, ustez«beste munduko ezer egingabe»: «Tortura bidez atera-tzen zituzten izenak, eta edo-norenak esaten ziren; esan be-harra zegoen», baieztatzendute hirurek: «Euskararekin,euskal kulturarekin... Euskal-duntasunarekin lotutako edo-zer zen delitu».Hirurek ere, ez zituzten egun

asko pasa atxilotuta, baina, ja-sandakoak ez dituzte nahi be-zain azkar ahaztuko.Hiruretan, Arantxa Jauregi

atxilotu zuten lehenengo. Segi-ka zutenaren jakitun zen hasie-ratik. Ordiziako kuartelera era-maten zituztenei beregatik gal-detzen zietela zekien, etamaiatzaren 1ean salbuespenegoera deitu zutenean, bereetxea mihatu zuten 00:30eanhasita. Aita eta bere ahizpagaztea (14 urterekin) deklara-tzera eraman zituzten, neskati-la hari estutu eta zaplaztekoaemanez. Arantxagatik eta bereahizpa zaharrenagatik ere gal-detu zieten galdeketetan.Arantxa Lazkaon zen, festetan. Segika zebiltzala jakinda,

bera aurkeztu zen Tolosako ko-mandantzian, baina, egunabertan pasa eta libre geratuzen. Argazki batean agertzea-gatik zen susmagarri.Baina, maiatzaren 29an, To-

losako bere etxean, atxilotu zu-ten Jauregi, 17 urte zituela. «Ba-karrik nengoen etxean eta pisu-kideak txantxetan arizitzaizkidalakoan ireki nuenatea. Sozialak ziren. Segituanpistolak buruan jarri zizkidaten,galdera mordo bat egin zizkida-ten denek batera... Sekulakopresioa jasan nuen. Gezurretanharrapatu ninduten eta sekula-ko zaplaztekoa eman zidaten».Gobernu Zibilera eraman zu-

ten eta inkomunikatuta edukizuten hiru egunez. «Odolez be-tetako manta bat ematen zida-ten gauetan, eta horrela jakitennuen egunez edo gauez zen.Gainerakoan, egun osoa zenberdina. Itukinak entzuten ni-tuen nonbait eta mirilatik begi-ra nituela nabaritzen nuen: es

una mujer, parece una muñeca,entzuten nituen gau eta eguneta zer egingo zidaten beldurhandia ematen zidan. Hor ezdakizu sekula zer egingo dizu-ten. Edozer espero dezakezu».Ondo-ondo itxitako ate za-

ratatsu haren atzean hau ereentzuten zuela gogoratzen du:«Se va a morir el viejo (Franco-gatik ari ziren) y vamos a tenerque dejar a estos cabrones li-bres».

Galdeketak eta presioaGaldeketak egiteko soilik ate-ratzen zuten Jauregi gela ilune-tik. «Galdera mordo bat egitenzidaten, denek batera: ni ero-tzea zen euren asmoa, ahuldu

egin nahi ninduten, informa-zioa errazago ateratzeko. De-nek batera hitz egiten zuten,oso azkar eta oihuka». Ama bisitan joaten zitzaion,

fruta, esnea... jateko zerbaiteramanez, baina, gutxi iristenzitzaion inkomunikatuta zego-en zulora. Amak adin txikikoazela esaten zien, «ahal zuenmoduan, erderaz halamoduzmoldatzen zen eta». Hiru egun barruan pasa eta

aske utzi zutenean, kalera ateraeta orientazioa erabat galdutazuen. «Ez nekien lurra edo zerzapaltzen nuen. Bueltaka ibilinintzen. Aske nengoela bane-kien, baina, nun nenbilenarenarrastorik gabe. Horrelako pre-sioa sartzen dizute... Oso ten-tsio fuertea da». Eta ahal zuenmoduan iritsi zen etxera.«Bata-bestearen atzetik

atxilotzen gintuzten. Mordo bat

Oroimenari domina

«Es una mujer,parece una muñecaentzuten nuen etabeldur handiaematen zidaten»Arantxa Jauregi

«Beldur handiagoapasa nuen bigarrenatxiloaldian,bakarriknengoelako»Gurutze Sukia

«Galdetuzizkidatenakgezurra zirela,asmatutakoakzirela esan zidaten»Teodora Nazabal

eraman gintuzten atxilotutabolada hartan». Oraindik lekuitxiei beldur die Jauregik, zuloilun hartan pasatako iluntasu-na, hotza eta beldurra gogoraekartzen dizkielako.

Franco hil ondorengoakGurutze Sukia 1975eko azaroa-ren 21ean atxilotu zuten: Fran-co hil ondorengo egunean.Asko ziren ordurako atxilotuaketa, badaezpada ere, Lazkaokolehengusuen etxera joana zen.Han harrapatu zuten. «Ikastolako irakaslea nin-

tzen, papeletaren batzuk ateranituen, Ez Dok Hamairurenkontzerturen bat antolatu...beste munduko ezer ez», dio.Hamar egun pasa zituen Tolo-sako kuartelean, eta oroitzenduenez, «25.00 pezeta paga-tuta» atera zen kanpora.Bigarren aldiz ere eraman zu-

ten, 1976ko apirilaren bukae-ran: «Antiguora (Donostia)eraman ninduten, Muñecas ze-goen han orduan. Poli bueno,poli malo paperak zituzten»,gogoratzen du. Bigarren atxiloaldi hura «go-

gorragoa» izan zen Sukiaren-tzat: «Lehen atxiloaldian bañe-ra egin zidaten, gogor kolpatu...fisikoki okerragoa izan zen. Bai-na, gela hartatik irtetzen gine-nean, jende mordo bat gela be-rean sartzen gintuzten, etahaien babesa nuen. 16 zaldibiarbehintzat bageunden». Bigarren aldia psikologikoki

gogorragoa izan zen: «Flexioak,mehatxuak nirekiko eta nire in-gurukoekiko... bakarrik nengo-en eta mendira eraman etabertan akabatuko nindutelamehatxu egiten zidaten... Bel-dur handiagoa pasa nuen biga-rren atxiloaldian, bakarrik nen-goelako».Urtebetetze eguna ere ber-

tan igaro zuela gogoratzen du:«Bi atxiloaldietan ez ziguten lo-

Goitik behera: Arantxa Jauregi,Gurutze Sukia eta TeodoraNazabal. GOIBERRI

GOIBERRI 07ASTEKO GAIA

rik egiten uzten. Nire urtebete-tzea zela jakin zuten nonbait,eta 04:00etan zerrategi bate-tara eraman ninduten. Zorion-du egiten ninduten; katxonde-oanzebiltzan. Piñazko zuku batedan arazi zidatela gogoratzendut, eta beldur nintzen hark zerizango zuen».

«Nik ez nekien ezer»Seat 850 batean joan ziren,1975eko azaroaren 26an, kalezjantzita, Teodora Nazabalenbila, bere etxera. Tolosakokuartelera eraman zuten beraere, eta hiru egun pasa zituen.«Ikastolako kuotak ordaintzennituen, eta ordaintzeko jendeabilatzen nuen. Baina, ez nuenbeste ezer egiten. Galdetzenzizkidaten gauzak ez nituenulertzen eta ez nekizkien». Ho-nek ere probatu zituen «ilez etagonbitoz» beteta zeuden ba-ñerako ur zikinak, «buzo urdinajantzita». Bere pistola non zegoen gal-

detzen zioten atxilotu zutenunetik, behin eta berriro. Berak,ordea, ez zuela pistolarik eta ezzuela pistolarik. «Ezer ez nekie-la sinetsi zidatenean, galdetuzizkidatenak gezurra zirela, as-

matutakoak zirela esan zida-ten: Nik zer kontatuko zebil-tzan, probatzen».Kuarteleko hirugarren solai-

ruan egon zen Nazabal, bañeragelaren ondoan. «Egunez kar-tetan eta ibiltzen zen gurekinBuen Trabajo deitzen ziotenbat. Gauez etortzen ziren gaiz-toak» eta bañera-festa hastenzen. «Ondoko gelan geundeneta ezin izaten genuen lorik eginentzuten genuenarekin: geuizan gintezten hurrengoak». In-dultuarekin askatu zuten beraere, «10.000 pezeta ordaindu-ta. Gero itzuli ziguten diru hori,baina Ikastolako kuoten diruaez zidaten sekula itzuli».Gogoratuak izatea eskertzen

dute urte haietan atxilotutakoemakumeek: «Guk ere majosufritu genuela gogoratzea in-portantea dela uste dut», dioJauregik.

08 GOIBERRIELKARRIZKETA

«Zumarragara joatekoberezko joera genuen,gertuago zegoelako»

Justina JauregiAgiñaga auzoko bizilaguna

Miriam Luki ZumarragaJustina Jauregi 1932an jaio zenEtxetxiki baserrian, Agiñagan.Auzoaren Zumarragako ere-muan dago Etxetxiki, izan ereAgiñagako zati bat Zumarraga-ren lurretan eta beste bat Az-koitiakoetan zegoen garai har-tan. Zatiketak logika guztiak

apurtzen zituen ordea, Aizpu-rutxotik gertuen zegoen zatiaZumarragari zegokiolako etaZumarragara lotuena zegoenaAzkoitiari. Aurreko asteburuanauzo osoa Zumarragaren ba-rruan dagoela 25 urte bete dire-la ospatu zuten. Jauregik, hale-re, banaketa horri ez dio inoiz

«kasu gehiegirik egin». JustinaJauregi Agiñagako emakumeedadetuena da gaur gaurkoz.Orduan, zeu Zumarragan jaio-takoa zara.Bai, neu eta baita neure zazpiseme-alabak ere. Gizona Aiz-purutxokoa nuen, Azkoitiakoaberaz. Gure jaiotetxea Zuma-

rragako lurretan egon da beti;Urrusti, Zumakorta eta Txerrenbaserriak ere bai. Gero Urdan-bietara etorri ginen, Azkoitiakozatian.Zuen joera Zumarragara ala Az-koitira egitea zen?Medikutara, adibidez, Zuma-rragara joaten ginen beti. Egin

GOIBERRI 09ELKARRIZKETA

beharreko gehienak ere Urre-txun eta Zumarragan egitengenituen. Azkoitiara kontribu-zioa pagatzera eta Elizarekin

zerikusia zuten izapideak egite-ra joaten ginen soilik. Zumarra-gara sei bat kilometro daudeeta Azkoitiara hamasei bat; al-dea handia da. Azkoitiara doanerrepidea 1960an inauguratuzuten eta aurretik oinez joatenginen edo trenez, Izukitzan –Agiñaga azpian dagoen au-zoa– apeaderoa zegoen. Bes-tela, errepidea ez zegoeneanoinez joaten ginen Azkoitiaranahiz Zumarragara.Ez zen, bada, bide erraza izan-go, ezta?Tripa galantarekin eta astoare-kin joanda nago ni, emaginare-na errebisioa egitera. Gogoandaukat elurra mara-mara arizuela. Atzera begiratuta nolakristo bizi gara oraindik horren-beste pasa eta gero? galdetzendiot neure buruari, ez baitzenbakarrik joatea, atzera etxerabueltatu ere egin behar ginen.

ekartzen genuen, beste toki ba-tzuetan itxaron egin behar zeneta bi egunen bueltan itzuli eginbehar ginen irinaren bila. Irinhorrekin labesua –ogia– egitennuen. Zure senarrak fabrikan lan eginzuen? Bai. 23 urterekin ezkondu nin-tzen, ume zahar bat nintzen or-durako, baina ezkondu nintzenbehintzat. Ezkondu eta bereha-la umea izan behar zenuen,bestela bekatua zen. Gizonakharrobian egin zuen lan lehe-nengo eta ondoren Orbegozonaritu zen lan istripu bategatikhanka moztu zioten arte. On-doren gorriak eta bi ikusita gau-de. Bi anaia ere etxean nituen;guztira, hamaika lagun ginenhandia ez zen etxe batean.Zazpi seme-alaba izan zeni-tuen. Baserrian bertan erdituzinen?Azkena bere aitaren istripuarenondoren jaio zen. Bai, denaketxean jaio ziren. Emagina etor-tzen zen, baina hari deitzera oi-nez jaisten ziren eta oinez igo-tzen ziren gero. Nolakoa zen egun bat zuretzat?Goiz esnatu eta behiak jaiztennituen, ganadua asko gustatu

izan zait beti. Umeak eskolara-ko prestatzen nituen eta baz-karia egiten nuen. Garai hartanez genuen labadorarik eta ha-maika lagunekin zenbat arropagarbitzeko! Labadora bezalakoasmakizunik ez da egon! Zen-

Garai hartan ez zegoen egundagoen errepidea, herribideazegoen, eta guk lasterbide baterabiltzen genuen. Ezkondu eta Urdanbieta base-rrira etorri zinen. Baserri hauAzkoitiako lurretan zegoen?Ezkondu eta beranduago, orain39 urte, etorri nintzen baserrihonetara. Geu etorri eta 14 urte-ra Zumarragara bildu zen Agi-ñaga guztia. Nik ez dut inoizalde handirik nabaritu, ez diethorrelako gauzei kasu gehiegi-rik egiten. Ordura arte gure bizi-tza Zumarragan egiten genuen,gertuago zegoelako, eta alda-ketak joera hori ofizial bihurtuzuen. Hala ere, Azkoitirako joera ereizan duzue Agiñagako bizilagu-nek.San Andres egunean, esate ba-terako, beti joan izan gara Az-koitiako feriara. Azkoitia betiizan da euskaldunagoa, eta gu-retzat errazagoa izan da hiz-kuntza aldetik.Zergatik zegoen Agiñaga bitanzatituta?Gure etxean legenda bat kon-tatzen zen, zeinetan harri ba-tzuk bota zituzten eta harriaknon geratu hantxe ezarri zuten

Agiñagako muga; zati bat Zu-marragan eta bestea Azkoitian.Ogia egin duzue beti etxe hone-tan eta garia Azkoitian ehotzenzenuten.Oleta mendiaren beste aldeandagoen Azkoitiako auzo batekoMontes baserrira eramaten ge-nituen garia eta artoa. Zakuakhartu eta gauez askotan joan-dakoak dira gure etxeko gizo-nak, eta ni neu ere bai. Gauez jo-aten ziren ilbetea aprobetxa-tuz, goardia zibilak atzetikizaten zituztelako. Zergatik?Ogi beltza baino ezin genuenjan. Razionamenduaren garaiazen eta gurean garia ereiten ge-nuenez ogi zuria jateko aukeragenuen, baina era klandestino-an. Ezkutuan joaten ginenMontesera, eta lau ordu behargenituen joan etorria egiteko.Handik behintzat irina eginda

bat jai ez nituen emango maki-na bat arropa garbitzen!Zeintzuk ziren zuen elikadura-ren oinarriak?Gosaltzeko esnea eta taloak.bazkaltzeko babak, porru pata-tak eta urdai pusketa bat baldinbazegoen; gero sagar erreak.Noizean behin sardinak, antxo-ak edo bakailaoa. Gaztetan igandetan festarakotarterik izan al zenuen?Bai, jaian hiru bat ordu edo iza-ten genituen eta ibiltzen ginen,baina gero etxera, bestela erro-sario galanta entzun behar ge-nuen eta. Guk ez dugu liberta-derik eduki, lanean segitu be-har genuen, tarra-tarra. Aukeran, Trinitate jaia ala Agi-ñagako San Martin?San Martin jaia beti ospatu dahemen, baina gonbidautzakegiteko eguna da. Niri Trinitatejaia bereziki gustatu izan zaitbeti; ez dakit zer duen Oletamendi horrek, baina hemengodenak haize egiten dira. Garaibatean han ezin zen lotuta dan-tzan egin Azkoitian debekatutazegoelako, eta Oleta Azkoitia-koa zen; dantza egitera Zuma-rragara joaten ginen.Agiñagan auzotarren arteanondo konpontzen zaretela esa-ten da. Beti lagundu gara auzoan. El-kartea sortzeak ere lagunduzuen; eskerrak sortu zutelabestela ez zelako hemen ezeregongo. Nik poza daukat Agi-ñagan zazpi haur dagoelako,horrek bizipoza ematen dizu.Nola ikusten duzu egungo mun-dua?Ni inoiz baino hobeto bizi naizorain, erosoago, nonbait. Goizesnatzen naiz eta lanak egin,asko daukat oraindik egiteko.Azkeneko 40 urteotan dena al-datu da eta gu bizi izan garenbezala bizi izana ezin da sinistuere egin; argirik gabe, urikgabe... Hala ere, zetorrenari hel-du eta aurrera egiten genuen.Orain pilulen mende bizi gara.Baserriko bizimodua, bestalde,ezinak eraman du; egun ezdago baserritik bizitzerik.

«Errepidea ezzegoenean oinezjoaten ginenAzkoitiara nahizZumarragara»

«Azken urteotandena aldatu da etagu bizi izan garenbezala bizi izanaezin da sinistu»

MIRIAM LUKI

10 GOIBERRIGAZTEAK

«Gozatu egiten dutantzezten, zaletasun hutsabaino askoz gehiago da»

Irati Badiola ZegamaGoenkale telesaileko platoeta-ra joan nahi izan zuen JosuneAzumendik (1994) sei urtere-kin estra lana egitera. Hura izanzen aktore munduarekin izanzuen lehen hartu-emana. Ha-rrezkeroztik, antzerkiak eragi-ten dion zirrara indartuz joanda, eta egun, irakasle ikasketakegiten ari bada ere, oso argi dubere pasioa antzeztea dela.Zein taldetan ekin zenion akto-re ibilbideari?Ordiziako tailer batean emannuen izena lehenik, hamalaubat urterekin. Han gorpuptz es-presioa eta beste zenbait arike-ta landu nituen; baina nik an-tzeztu egin nahi nuen, beraz,hurrengo urtean, Urrup taldeansartu nintzen, eta han hasiera-tik izan nuen antzezteko auke-ra.Zenbat antzezlan egiten ditu-zue urtean?Normalean antzezlan bakarraprestatzen dugu urtean, eta, ur-ten zehar, obra hori hainbat to-kitan antzezten dugu.

Zer da antzeztetik gehien era-kartzen zaituena?Justu antzeztera atera aurreko ,sentsazio hori. Arratsaldekoentseguan lasai-lasai egotennaiz, baina juxtu eskenatokiraateratzear nagoenean tentsiopuntu bat senitzen dut, etagogo handia ere bai; oso sen-tsazio ona da. Gainera, eskena-tokian beldur guztiak ahaztenditut, eta erabat sartzen naizantzezten dudan pertsonaian.Zein genero duzu gustukoen?Orain arte komediak baino ezditut egin, drama ukitua izan dubaten batek, baina, ez dut lanerabat dramatikorik egin. Osogustura aritu naiz, jendeari on-do pasarazten baitiogu; denaden, gogo handia dut lan dra-matiko batean parte hartzeko. Aktore profesional izan nahiduzu edo zaletsun moduanplanteatu duzu?Etorkizunean antzerkiarekinzerikusia duen goi mailako gra-du bat egin nahi dut. Nire ame-tsa aktore izatea da, bizitzaguztia pasako nuke honetan.Aurten, adibidez, unibertsitate-ko zenbait lagunek film laburbat egin nahi zuten, eta zuzen-dari aritu naiz lan horretan. Fil-ma Krauxk da, aurreritziakhaustearen ingurukoa. Gozatuegiten dut honetan, zaletasunhutsa baino askoz gehiago da.

Ordiziako Urrup antzerki taldean dabilJosune Azurmendi, eta, aurten,‘Krauxk’ film laburra zuzendu du.

«Eskenatokianbeldur guztiakahazten ditut, etaerabat sartzen naizpertsonaian»

IRATI BADIOLA

Babeslea

GOIBERRI 11GARAI BATEAN

Ane Arrieta ZegamaArantzazura erromes joatekoohitura 1469an hasi zen Zega-man eta inguruko herrietan,Arantzazuko Ama Birjina ager-tu zenean. Orduz geroztik ohitura bihurtu da erromesal-dia.

Urte batzuetan debekatutaere egon zen erromesaldia. Iza-an ere, 1590ean Konstituzio Si-nodalek modu honetako erro-mesaldi luzeak debekatu zi-tuen, baina, 1602an Fray MateoBurgos Iruñako frantziskotargotzainak zegamarrei baimenaeman zien Arantzazura erro-mes joan ahal izateko.

Bertako argudioa ondoren-goa izan zen: «Zegamarrak gai-nerantzekoek baino deboziobiziagoa diotela ArantzazukoAmari».

Erromesaldia PentekostePazkoatan egiten da, eta aur-ten ere halaxe egin dute askok,

aurreko igande goizean abiatu-

ta. Han harrera egin eta bertanlo eginda, astelehen arratsal-dean itzuli ziren, atzera oinez(edo autobusez), Zegamara.

Arratsaldean, Zegamara iri-tsitakoan, San Bartolome ba-seliza inguruan gozokiak botazituzten eta Ama Birjinarekinprozesioa egiten zuten elizara,eta han meza izaten dute.

Azken urteetan, iluntzean,Kasino elkarteak antolatzenduen idazlan lehiaketako saribanaketa egiten dute. Egunhandia izaten da zegamarren-tzat, eta eskolako haurrek erejai izaten dituzte astelehenaeta asteartea.

Irudiko argazkia 1959ko erro-mesaldiko irudia da, eta Aran-tzazuko santutegiko eskailere-tan dago aterata.

Oraindik ere, leku beretsuanateratzen dute zegamarrek ar-gazkia.

Zegamarrak 1959 urtean, Arantzazura egin zuten erromesaldiko irudi batean, Arantzazuko santutegiko eskaileretan. GOIBERRI

ZegamarrakArantzazun1959an

12 GOIBERRIMOTZEAN

Asier Zaldua UrretxuGillermo Murciegok (Urretxu,1970) Gorka Salmeron legaz-piarraren eskutik eman zituenlehen pausoak argazkigintzamunduan. Argazkia elkartekokidea da, eta ikastaroak ema-ten ditu.Nolatan halako zaletasuna?Erlaxatzeko, jendearekin ego-teko eta eguneroko buruhaus-teak albo batera uzteko modubikaina da.Zeintzuk izan ziren zure lehenpausoak?Argazkigintza beti iruditu zaitinteresgarria, baina duela 15bat urte hasi nintzen buru-be-larri. Reflex kamera bat erosinuen eta handik urtebetera-

edo ez niola zukurik ateratzenkonturatu nintzen. Garai hartanGorka Salmeronek ikastaroakematen zituen Urretxuko kulturetxean, eta izena ematea era-baki nuen. Bi ikastaro egin ni-tuen berarekin. Bera izan danire maisua. Ordutik, nire kabuzibili naiz. Duela gutxi, gaueanargazkiak ateratzeko ikastaroaegin dut Nojan (Espainia).Urretxuko Argazkia elkartekokidea ere bazara.Elkarteak bolada txarra bizizuen eta Salmeronen ikastaro-etara joan ginenoi bertan lanegitea proposatu ziguten.Baiezkoa eman genuen. Aste-an behin elkartzen gara argaz-kigintzaz eta gure argazkiez hitzegiteko. Gainera, urtero bi rallyantolatzen ditugu eta ikastaro-ak ematen ditugu.Lehiaketetan parte hartzen alduzu?

Guk antolatzen ditugun rallye-tan parte hartzen saiatzen naiz:santalutzitan eta santaisabe-letan. Legazpiko Artzain Egu-nekoan ere ia urtero parte har-tzen dut. Rallyak gustuko ditut.Antolatzaileek proposatutakoerronkari erantzuna emateapolita da.Sari asko irabazi al dituzu?Ez asko. Santalutzitan herritaronenari saria irabazi nuen etasantaisabeletan lehen saria.Legazpin bigarren saria lortunuen eta Urretxuko eta Zuma-rragako udalek antolatu zutenazken argazki lehiaketan kolo-redun argazkien kategorian le-hen saria lortu nuen, eta txuri-beltzekoen mailan hirugarrena.

Poz handia hartu nuen, osomaila oneko jendeak parte har-tu baitzuen. Gainera, lehiakete-tan argazkien edizioak garran-tzia handia du eta ni ez naiz osotrebea horretan.Zein argazki mota atseginduzu?

Gillermo MurciegoArgazkilaria

«Inoiz baino kameragehiago dago, bainajendeak ez daki zukuaateratzen»

Reflex kamera baterosi eta urtebeterakonturatu nintzenez niola zukurikateratzen

Paisai onakateratzeko eguneko ordu jakinbatzuetan joanbehar da

GOIBERRI 13MOTZEAN

Argazkilariok etapa ezberdinak

igarotzen ditugu. Gai bateznazkatzen garenean, beste bathartzen dugu. Azkenaldian,makro argazkiak, gauekoak...ateratzen ditut. Gaueko argaz-kigintza oso erakargarria da.Gainera, bi seme-alaba dituteta ez dit beraiekin egoteko be-har ditudan orduak kentzen.Asko aldatu al da argazkigintzazu hasi zinenetik?Argazkigintza analogikoarengaraian hasi nintzen ni. Egun,edizioak askoz ere garrantziahandiagoa du eta, gainera, ar-gazkiak berehala ikusten ditu-gu. Atera duguna ez bazaigugustatzen, berehala hobea ate-ratzen saia gaitezke.Zer diozu kultur etxean ematenari zaren ikastaroaz?Hamar lagunek eman dute ize-na. Gehienez hamabost lagunhartzen ditugu eta beti gehia-gok ematen dute izena, baina

oraingoan ez da hala izan.

Hamar ikaslerekin erosoagolan egingo dugu. Gainera, guz-tiak, gutxi gorabehera, adin be-rekoak direnez, ez dago aldehandirik batzuen eta besteenartean.Zer irakatsi behar diezu ikasta-roan izena ematen dutenei?Inoiz baino reflex kameragehiago dago kalean. Bainajendeak ez daki euren kamereizukua ateratzen. Izan ere, gida-liburuak gutxieneko ezagupenbat dutenentzat daude presta-tuta. Euren kamerak erabiltzenikasteko, jendeak ikastaroetanematen du izena.Kamera erabiltzen jakiteazgain, zer behar da argazki onakateratzeko?Paisaia onak ateratzeko egu-neko ordu jakin batzuetan joanbehar da, fotokazetaritza egi-teko albistea dagoen tokirajoan behar da...

Murciego, Argazkia elkarteak Urretxun duen lokalean. A. Z.

14 GOIBERRIINTERNET

saretikgoierri.hitza.info

Giza katea sare bihurtu da Internetenrabakitzeko es-kubidearen alde-ko giza kateakau r re i ku spenguztiak gainditu

zituen. 150.000 lagunetik gorabildu ziren Durango eta Iruñeaartean. Baina sarean izan zuenoihartzuna ere, ez zen gutxia-gorako izan. Herri ekimenekohainbat hedabidek elkarlane-an egindako jarraipenak erebere fruituak eman ditu.Goierriko Hitzak egindako la-

nari dagokionean, webgunea-ren bisita kopurua hirukoiztuegin zen, aurreko igandekoekinalderatuz. Giza-katearen Goie-rriko ibilbidea laburbiltzenduen bideoa izan da arrakasta-rik gehien izan duena. Youtu-ben 8.000 ikustalditik goraizan ditu, eta dagoeneko, urte-

Eko hiru bideorik ikusienetakobat da. Giza katearen ingurukobeste bideo batzuek ere izandute zabalkundea: KataluniakoCastellersek Beasainen egin-dako giza-dorrearen bideoak793 ikustaldi izan ditu; Urretxu-Zumarragako irudiek 608, etaLazkaoko ekitaldikoak 431.Sare sozialetan ere, zabal-

kunde handia izan dute giza-katearen inguruko albiste, ar-

gazki eta bideoek. Goierrikoibilbidearen bideoa 225 lagu-nek elkarbanatu zuten, 57katsegin, eta denera, 18.000 la-gunengana iritsi zen. Lazkaokoekitaldiaren albistea (1.667)eta giza-dorreena (1.439) ereasko zabaldu ziren. Azkenik, Twitter-en 30 txio-

tik gora bidali genituen igande-an, eta 60 bertsio eta aipame-netik gora izan genituen.

Lazkaotarrak igandeko giza katean, Zubierreka inguruan. A.MAIZ

Datuak

21.960Zabalkundea. Giza katearen ingu-ruko albiste eta bideoek Facebo-ok-en izan duten zabalkundea. 18.328. Giza katearen Goierrikobideoa. 225 lagunek elkarbanatueta 57k atsegin dute.1.667. Lazkaoko ekitaldiaren al-bistea. 12 atsegite.1.439. Castellers-ak Beasainen.1.378. Giza katea egin ondorengolehen albistea. 28 atsegite.

9.832Ikustaldi. Giza katearen ingurukobideoek Youtuben izan duten bisi-ta kopurua.8.000. Giza katearen Goierrikobideoa.793. Castellers-ak Beasainen.608.Urretxu-Zumarragako bideoa.431. Lazkaoko ekitaldiko irudiak.

GOIBERRI 15ERREZETA

Txekor isatsezko hostopilak, patatapurearekin eta sagarrarekin

Juanjo Martinez deRituertoAldasoro taberna

utzi eta salda gehitu, dena es-tali arte. Behin irakiten duene-an, su eztian jarri eta xamurtuarte egiten utzi, isatsaren ara-bera, ordu bete edo ordu etaerdi behar izan dezake.

Isatsa atera eta epeltzen de-nean haragia eta hezurra bana-tu. Bitartean, saltsa irabiatu etatxinotik pasatu fina geratzeko.

Beste aldetik, patatak 20 mi-nutuz egosi behar dira. Ondo-ren zuritu, oliba olio pixka batgehitu eta puregailutik pasatu.

Sagarrari zuztarra kendu etaxerratan ebaki, zuztarraren zu-loa erdian utziaz, eta zartagitikpasatu, buelta eta buelta.

AurkezpenaMolde biribil bat plateraren er-dian jarri, oinarrian sagarra jarri,gainean isats geruza bat, ondo-ren patata pure geruza, besteisats geruza bat eta gainean sa-gar xerra bat jarriz amaitu.

Gainetik saltsa bota eta zer-bitzatu.

Osagaiak

Txekor isatsaIrinaTipulaPorruaAzenarioaBaratxuriaPiper berdeaArdo beltzaSaldaPatatakSagarraOliba olioaGatza

Txekorraren isatsa hezurrentarteetatik zatitu, irinetatikpasa eta oliba oliotan frijitzenda buelta eta buelta, haragia zi-gilatzeko soilik.

Bitartean tipula, porrua, aze-narioa, baratxuria eta piperberdea txikitu.

Isatsa ateratakoan barazkiguztiak oliotara gehitu eta go-rritzen utzi. Orduan, ardo beltzzorrotada bat bota eta lurrun-tzen utzi. Ondoren, isatsa gehi-tu behar da, pixka bat egiten