XVI. eta XVII. mendeetako gizartea

Egileak: Iker Arriolabengoa eta Iker Agirre

Gaitegia

1- Mundu ezaguna hedatzen.

2- Kolonen aurreko kulturak eta aurkikuntzen ondorioak.

3- XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan.

4- Gizartea absolutismoaren garaian.

1- Mundu ezaguna hedatzen

1-Mundu ezaguna hedatzen

Aurkikuntza handiak egiteko arrazoi eta protagonistak izan ziren.Arrazoien barruan hauexek batzuk: nabigazio tresnen hobekuntza, liburuen zabalpena eta konstatinoplaren konkista.

1- Mundu ezaguna hedatzen

Aurkikuntza handien arrazoiak

XV. Mendearen amaieran mundua bi zatitan zegoen banatuta :mundu ezaguna eta mundu hedatua, mundu hedatua Amerika zen arrazoi batzuk egon ziren hau konkistatzeko. Nabigazio tresnen hobekuntza, liburuen zabalpena eta Konstatinoplaneren konkista. Nabigazio tresnen barruan hobekuntza hauek izan ziren: iparorratza, astrolabioa, karabela etab. Liburuen zabalapenen barruan:”imago mundiren” argitarapena 1410, bazeuden liburu eta teoriak, lehen lur globoa eta honen bidez bidaiak egiten ziren. Bidai hoietan aberastasun, abentura eta ospe bila joaten ziren eta azkenik Konstantinopla turkiarrek konkistatu zuten, espezieen ibilbidea itxi eta españiarrak bi aukera zituztenibilbide berri bat aurkitu edo ozeano atlantikotik gora joan.

1- mundu ezaguna hedatzen

Aurkikuntza handien protagonistak - Espainiarrak Amerika konkistatu zuten

mendebaldeko ibilbidea erabiliz Kristobal Kolonek.

- Portugaldarrek Endrike nabigatzaile printzeak

Afrikako kostaldea deskubritu zuen XV. Mendean.

Bartolome Diasek afrikako kostaldetik indiara eginiko bidaia xv. Mendean.

- Portugaldarrek konkistatutako herrietatik Afrikatik esaterako urrea ekartzen zuten eta indiatik berriz espezieak.

1.2- mundu ezaguna hedatzen

Aurkikuntza handiak

protagonistak

Espaniarrak Portugaldarrak

Mendebaldeko ibilbidea

Kolon

Palos

(Huelva)

Santo

Domingo

(1492)

Afrikako kostaldea

Indiara afrikako kostaldetik

xv.m

xv.Mendearen amaieranEndrike

nabigazio printzea Bartolome

diasek

Merkataritza Barneko herrialdetan

Afrikatik urrea

Indiatik berriz

espezieak

1- mundu ezaguna hedatzen

Aurkikuntza handiak

XV. m amaierako

mundua hedatua ezaguna

Amerika arrazoiak Europa Asia Afrika

nabigatzeko tresnak

Itsaso zabalean

Iparrorratza

Nabig.kartak

Astrolabioa

KarabelaKarabel altua

bela handiak

Liburuen zablapena

Mundu biribila

“imago mundi(1410)

Lehen lur-globoa

Bidaiak ospea

abentura

aberastasuna

Konstantinopla konkistatu

turkiarrek 1453

espezieen ibilbidea itxi Españatik ekiealde urrunera

Ibilbide berriak

2- kolonen aurreko kulturak eta aurkikuntzaren ondorioak

2- kolonen aurreko kulturak eta aurkikuntzaren ondorioak

Europarrak Ameriketara iritsi zirenean XVI. Mendean, tribu sakabanatuetan bizi ziren: Aztekak, Maiak eta Inkak. Amerikaren konkista ondorioak ekarri zituen bai Europan bai Ameriketan.

2- Kolonen aurreko kulturak

Amerika deskubritu zutenean XVI.mendean, tribu

sakabanatuetan antolatuta bizi ziren: Aztekak, politeistakziren,sakrifizioak egiten zituzten;gizartean,gerrariak,eskulangileak,nekazariak eta esklabuak zeuden ,enperadoreak agintzen zueneta jarduera ekonomiko garrantzitsuenak nekazaritza eta merkataritza ziren.

Maiak,hiri-estatuetan antolatuta zeuden,errege-apaiz bat zen nagusia,noble eta erregeen gainetik; bizi ziren hirietan, erlijio guneak ziren; haien kultura homogeneoa zen:idazkera hieroglifikoa.

Inkak,andeetako goi-lautadetan bizi ziren. Herri bakoitza erkidego bat zen eta jauntxo batek agintzen zuen. Inperioan aldiz, enperadoreak, nekazaritza eta abeltzaintzan produktu berriak eta laborantza-sistema aurreratuak. Erainkuntza garrantzitsuak egin zituzten:gotorlekuak(machu picchu) zilarra eta urrea landu egin zituzten. Haien erlijioa ere politeista.

2.1- aurkikuntzaren ondorioak

1494 an Portugalek eta Gaztelak

Tordesillaskodeituriko akordioa egin zuten eta ondorioz Portugal Brasilen ezarri zen eta Gaztela aldiz , Peru,Argentina…

Ondorio osasuntsuak: Europarrek gaixotasunak eraman zituzten eta Amerikarrek horretarako defentsarik ez zutenez asko hil egin ziren gainera, horregatik, esklabo beltzak eraman zituzten Europarrek.

Ondorio ekonomikoak: Amerika deskubritu zutenean gauza berri asko aurkitu zituzten hala nola, zilarra eta urrea.honek merkataritzan aurrerakuntzak ekarri zituen eta bide asko zabaldu. Landare eta produktu berriak ere zeuden adb: patata, artoa, tomatea… honek eragina izan zuen Europarren nekazaritzan,elikaduran eta ohituretan.

Kulturan berriz: Europako frantsizkotarrek eta domingotarrek katolizismoa eraman zieten eta unibertsitateak eraiki zituzten Españiarrek ,Liman eta Mexikon

1-kolonen aurreko kulturak1- Kolonen aurreko kulturak

Aztekak

Hiriak

UrbanizatuGizartea

Hizkuntza

gerraria

eskulangilea

nekazaria

esklabua

Emperadorea

nagusi

Herri

Federazioa osatzen

zuten

Erlijoa

Politeistak

Jainkoa

eguzkia

Giza sakrifizioak

Jarduera ekonomikoak

Nekazaritza

merkataritza

zeramika

kobrea

ehuna

Maiak

Hiri-estatuetan antolatuta

Nagusia

Errege apaizak

Noble eta erregeen gainetik

klanetan

1492an

gainbehera

Hirietan

Erlijio guneak

Mexikoko estatuan

Tabasko, hondurasInkak

Ekonomia

Abeltzaintzanekazaritza

lurrak

Familien

Artean

banatu

Laborantza sistema

aurreratu

Erlijoa

PoliteistakImperioa

emperadorea

Herriak

erkidegoanJauntxoak

Erainkuntzagarrantzitsuak

GotorlekuaMacchu picchu

Zilarra

urrea

Ameriketan XVI Tribu sakabanatuetan antolatuta

1.2- Aurkikuntzaren ondorioak

Europan eta Amerikan

Tordesillazko ituna 1494

Akordioa

Portugal

ondorioz

brasil

Gaztela

ondozioz

Peru, Argentina..

Osasuna

Europarrak

Gaixotasunak

Amerikarrei

Gerrak laborantzamehategietan

Lan gogorrak

Defentsarik ez

Jende asko hil

ondorioz

Haien ordez,esklabo beltzak.

Ekonomia Europan

Urrea , zilarra

aurrerapenak

merkataritzan

Bide gehiago zabaldu

LandareEta

produktu berriak

eragina

Nekazaritzan

Elikaduran

Ohituretan

Kultura Ameriketan

katolizismoa

frantziskotarra

domingotarra

unibertsitatea

Liman Mexikon

3- XV. eta XVI. mendeetako bizimodua europan

XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan

XV. Eta XVI. Meendetako bizimodua aldatuz joan zen. Hirietan aldaketak izan ziren.

Biztanleek ohitaura berriak hartu zituzten, dibertitzeko antzerkira joaten ziren.

Jateko produktu gehiago lortu ziren.

Janzkera ere aldatu egin zen.

XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan

Hiriak aldatu egin ziren: Kale zabalak, plaza handiak eta karratuak eraki zituzten baita noble eta burgesentzat, jauregiak. Ospitalak ta ikastetxeak eraiki zituzten baita ere.

Garai hartako ohitura antzerkira joatea izan zen. Komediak: maitasuna, zelok eta ondra adierazten zituztenak, gustoko zituzten gehien. Komediak, komedia-barletan antzezten ziren.

Janari aldetik, produktu berriak ekarri zituzten Ameriketatik, adibidez: txokolatea, patata, tabakoa...herri xeheak diruaren ezkasiagatik ogia eta baraskiak besterik ez zuten jaten. Nobleek berriz, denetik jaten zuten, gehienbat aragia.

XV. eta XVI. mendeetako bizimodua Europan

Janzkeran aldaketak izan ziren: nobleek arropa garestiak eta deigarriak zeramatzaten, dekorazio gehien erablitzen zituztenak ziren.

Burgesek aldiz arropa iluna eta jantzi simpleak zeramatzaten.

Herri xeheak ezin zezakeen arropa garestia erosi beraz kotoizko edo artillezko arropak zeramatzaten, adibidez: brusak, txalekoak, kapak...

XV. Eta XVI. Mendeetako bizimodua

Erdi aroa amaitu

Aro modernoa

Hirietan aldaketak

Hirigune berriak sortu

kale.zabalak, plaza handiak

Ikastetxe eta ospitalak eraiki

Jauregiak eraiki (noble eta burgesentzat)

Ohitura berriak

Janariak Amerikatik produktu berriak

Herri xhea:Ogia, barazkiak,

gazta...

Nobleak:Aragia, ardoa.

Denetik jaten zuten. Diru falta ez zutelako

Txokolatea

Tabakoa

Patata

Artoa

Dibertsioa

Antzerkia

Komediak

Non Nolakoak

Maitasuna zeloak ondra

Komedia-barletanJantziak

Herri xehea Artillezko eta kotoizko arropak

Nobleak

Gizonezkoak Emakumezkoak

Burgesak

Brusak

Txalekoak

Kapak

Jantzi simpleak

Ilunak nagusi

Forma korapilatsua

Gerriko handia

Ile labur, bisar osoa,

kapela buruan, lumarekin

Kolore biziak

Gerria estu

Kampai formako gonak

Ilea batuta, forma korapilatsua,

apaingarriz

4- Gizartea absolutismoaren garaian

Gizartea absolutismoaren garaian

XVI.mendeko gizartearen antolamendua, estamendutan banatuta zegoen.

XVII.mendeko bizimodua: hirietan landetan eta espanian.

Krisi orokorraren zergaitiak.

Gizartea absolutismoaren garaian

Gizartea 3 estamendutan banatzen zen. Noblezian, goi noblezia eta behe noblezia banatzen ziren, lehengoak, goi karguak zituzten eta bigarrenek egoera ekonomiko ez hain ona zuten. Bigarren estamentua kleroa zen, herritarren %10 baino gehiago ziren. Goi kleroa; kardinalak gotzainak...osatzen zuten eta behe kleroa; herriko apaizek, fraideek eta monjeek osatzen zuten. Azkenengo estamentua, herri xeheak osatzen zuen, bertan goi burgesia( merkatariak ) eta baserrtitarrak zeuden.

Hirietako bizimodua

EkonomiaBizilekua Gizartea

estamenduak

Goi noblezia Herri xehea

burgesia eskulangileak

kontsumitu

Luxuzko objetuak

XVII.meneanMerkataritza

sendotuAmerikaren aurkikuntza

Finantziak ere sendotu

Bizilekuak xumeak

Altsairu etaOhe barik

Tresneria urria

Gizartea absolutismoaren garaian Hirietako bizimodua oso deserosoa zen,

ekonomia merkataritzaren ondorioz (amerika) sendotu egin zen baita finantziak ere. Bizilekuak xumeak ziren, tresneria oso urria zen.

Hirietan ere bi estamendu, goi boblezia eta herri xehea. Herri xehean, goi burgesia zegoen, hauek, nobleziarekin batera, luxuzko objetuak kontsumitzen zituzten. Baserriko bizimodua nekazaritzan oinarrizten zen, etekinak naturaren menpe zeuden.Lurrak landu eta zergak ordaintzen zituzten.

Krisi orokorra zegoen ekonomian (herri xehearen pobrezia areagotu), demografian (higiene falta, ondorioz gaixotasunak), gizartean (giro ezkorra) azken biak, elikadurarekin lotura estua dute. Azken krisia, politikoa izan zen ( porrot militarra eta hegemoniaren gainbehera) krisi guzti hauek, nobela pikareskan adierazten ziren.

XVII.mendeko gizartearen antolamendua

Noblezia Herri xeheaKleroa

Goi kleroa Behe kleroa

%10

Lur jabetza handiak

Kardinalak

Gotzainak

Abadeak

Prioreak

Herriko apaizak

Monjeak

Fraideak

Lur jabetza handiak

Pribilegio asko

Eragin handia

Behe noleziaGoi noblezia

Kontseilariak

Diplomatikoak

Erregeren Armadaren jeneralak

EgoeraEkonomiko

txarra

Baserritarrak Goi burgesia

Lurrak landu

Zergak ordaindu

Armadak osatu

Finantziak

Merkataritza

aberatsak

LANDA

Ekonomia

Nekazariak Nekazaritza

Zeren menpe?

Etekinak

Garia Naturaren menpe

Lurrak landu

Zergak ordaindu