Azken hilabeteetan, haur lapurtuen kasuakugaritzen joan diren heinean, jendartearen kezkahandituz joan da, oihartzun mediatiko zabalaeraginez. Are gehiago, kasu hauetako biktimena,asko eta asko orain kontuan erori baitira duelaurte asko bizitako esperientzia arraroa, sareantolatu baten ondorioz gertatu zela.

Frankismo garaian martxan jarritako bideekhaurrekin lotutako irregulartasunak burutzekomodu ezberdinak zituen:

1.Gerra ondoren erbestetik itzulitako haurrak,Espetxe frankistetan zuzenean amei kendutakoumeak eta Umezurtz-etxeetan Destamenduizenekoen zaintzapeko haurrak zein GizarteSorospenak Haurren Egoitzetan eta AmenEtxeetan zituzten haurrak.

2.Diputazioen umezurtz etxeetan sartutakohaurrak, arazo ekonomiko larriak zituztengurasoen seme alabak eta ama ezkongabeenseme-alabak.

3.Bilboko Maria Madre bezalako erakundepribatuetako ama ezkongabeen seme alabak.

4.Ospitale eta klinika pribatuetan hiltzatemandako haurrak; hala ez bazen ere, etaadopziozko gurasoei salduak (batzuk jakineaneta beste batzuk ez), guraso biologikoen baimeneta baiezkorik gabe.

Luze eta zabal ari gaitezke, gaiak askotarakoematen baitu, baina kasuetan zentratzera etagaia laburtze aldera, Foru aldundiek zuzendutakoume zurtz-etxeetan edo Bilboko Haurabandonatuen Etxeekin lotura duten kasuetanjarriko dugu arreta.

Garai haietan beraz, gela haietat ikabandonatutako milaka haur pasatu ziren etaDiputazioak haiek legez adoptatzeko aukeraeman zuen. 1947tik aurrera, frankismoak legeakegin zituen amaetxeen izaeraren inguruan;horietan eta baita ospitaeetan ere mojak sartzea

ahalbidetu zuen. Kongregazio hori dagoirregulartasun guztien jomugan.

Espainiako Adopzio Legea 1947an kaleratu zuteneta 1958an eta 1970ean birmoldatu zuten.Urteek aurrera egin ahala, adopzio eskaerakabandonatutako haurrak baino askoz gehiagoziren, eta horrek legez kanpoko negozioa sortzeaeragin zuen. 60.hamarkadan, lapurtutako haurbategatik 20.000 pezetatik gora, 300.000 pezeta(garai hartako etxebizitza edo pisu baten balioa)ere ordain ziztekeen.

Halabaina, estortsio sareak funtzionatzeko biera zituen:

1.Ama ezkongabeekin lotutakoa (garai hartanmespretxu publ ikoa jasaten zuten):

Diputaziotik, zein moja eta apaizen bidez haurraadopzioan ematera bultzatzen zituzten amak:Bilbon, Mercedes Herran De Gras (Maria Madreelkartearen sortzaileetako bat), ginekologoak,mojak, apaizek…osatutako etxebizitza sareaantolatzea lortu zuten. Hainbat testigantzenarabera, Bilboko San Frantzisko Xabier eta bestekl inika batzuetan ere jardun zuten.

2.Medikuak, ginekologoak, emaginak etakaritateko mojak. Gurasoei haur jaio berria hilegin zela esaten zieten eta haurra beste familiabatzuen esku utzi zituzten, beharrezkoa agiriakfaltsutu ondoren. Bazuetan, familiek ez zutenhaurraren gorpua ikusten eta ez zieten emanere egiten. Kasu batzuetan, haurrarenespedientea ospitaletik desagertu ohi zen;heriotza ez zuten hilerrian jakinarazten, etaerregistro zibiliean ez zuten ez jaiotzaren ezheriotzaren berri ematen. Beste kasu batzuetan,erregistro zibilean agertu agertzen dira, baina,zenbaki ikur, marka eta kode ulertezin arraroekin;edo eta data ezberdinekin.

Ondoren monjek eta sarearen parte zirenek,Espainiako probintzietara, Frantziara, Mexikora...eramaten zituzten haurrak. Aipatzekoa da,1973tik aurrera, 24 ordu baino gutxiagorenbarruan guraso biologikoei haurraren“heriotzaren” berri ematen zien kasuetan

“abortu” legez erroldatzen zituztela.

Rakel Pujana zein etxekoek, gertatutakoarenondorioz bere ahizpa, jaioberria hartu eta inongoeskrupulurik gabe emateko makinariaren barruaneraman zutela argi dute, eta hala, epaitegietarajo dute gertaera hau salatuz. Mari KarmenArratek ere, komunikabideetan hedatutakozalapartaren ondorioz lortu dute gertatutakoakberreraiki eta beraien usteetan indartzea. Umeajaio berritan, ama oso gaixo zegoela kenduzieten mutiko jaioberria.

Ezberdina da Arantza Loiolaren kasua; baina ezhorregatik are bigunagoa. Biktima bizia da bera,Bizkaiko Diputazioak 1975an burututako adopzioirregular baten barnean burutu baitzen. Datuakdatu eta usteak lotuz, lapurtutako umeenadozpio sarearekin lotuta legokeena. Urteakdaramatza bere adopzioaren nondik norakoakargitu nahian. Sare ilegal horrekin lotura askoaurkitu ditu baina atea jo duen leku gehienetantrabak jartzen dizkiote, bere adpzioaren egiajakiteko..

Rakel Pujanaren ahizpa, Ginecoyatreo erietxeanjaio zen. Bere amak besoetan izan zuen lehenorduetan baina umeak ekoizten zuen soinubaten aitzakian, inkubagailuak zeudenProcardiacos klinikara eraman zuten (egun biakitxita daude). Aitak eta erizainak eraman zutenumea taxi batean, han dena ondo zihoanez,aita amarengana bidali zuten. Ordu pare baterairitsi zen dei ahanztezina, birika batek huts eginzuela eta alaba jaioberria asfixiaz hil zela adierazizieten. Lur emateaz eta ondorengo egin beharrezehorztetxekoak arduratu ziren (gastuak etagestioa), Derioko hilerrian lurperatuko zutelaadieraziz.

Gertatutakoa argitu nahian, lehenengo pausua,Derioko hilerrira joanaz eman zuten, eta han

Bilboko erietxe ezagun batenpista lortu zuten. Ondoren, erregistro zibilakontsultatzean, Derioko hilerrian agertzen zenerietxe bera agertzen zen, non hau horrelaikusirik, egun martxan dagoen erietxe honetarajoateko pausua eman zuten. Bertan, haurrarenhistoriala aurkitu zuten nahiz eta erietxe horretanumea jaio ez. Bitxia da, izan ere, 1973an ahizpakegindako prosezu berdina egin zuen 1974anjaio zen beste nebak eta honen datuak faltadira. Lortutako paperetan baina, irregulartasunakagertzen dira: batzuetan neska bezala, besteetanmutila, data ezberdinak... Gaur egun epaitegietanda kasua.

Mari Carmen Arratek, 1973an cesarea ondorenumea izan zuen. Lo gelan umearekin bakarrikzegoela, erizainak umea eraman zion. Senarra

etorri zenean, medikuak esan zieten umea hilegin zela. Albiste hura hain gogorra egin zitzaionMari Carmeni non, birikako enbolia bat izanzuen. Asko konplikatu zen bere osasun egoeraeta etxekoentzat egoera tentso, urduri zeinemozioz betetakoa izan zen mutikoa galdu etaama ere galtzeko egoeran ikustea. Hurrengoegunean, senarrak umea eskatu zuenean,eramanda zegoela esan zioten; familiakmediku batek esandakoa ez zuen eztainondik ere zalantzan ipini eta gaineraMari Carmenek beste enbolia bat izanzuen zeinaren ondorioz umearengorpuaren arazoa alde batera utzi beharizan zuen. Haur lapurketen albisteakkaleratu zirenean, ospitaleratze txostenaeskatu zuten eta ez zioten eman,horrela zalantzak gero eta handiagoakizan dira, haur lapurtuen eta adopzioirregularren erlazio duten usteakhaundituz.

Halabaina, afektatutakoek, gertatutakoaren Egiajakin nahi dute, eta hainbat urte igaro arren,orainkik orain trabak eta arazoak dituzte behardituzten agiriak eta datuak lortzeko. Badirudiinstituzio ezberdinek, bitartekoak jarriko dituztela(udaletxeek eta Eusko Jaurlaritzak adibidez)baina benetako oztopoa, familia hauek behardituzten agiriak (egia ezagutzeko funtsezkoak)eskuratzeko lekuetan daude: ospitale eta haurrakjaiotako kliniken artxiboetan eta beste artxibozenbaitetan. Une honetan, gezurrak, aitzakiaketa abar jasotzen dituzte familiek, azkenean,biktimek argitu nahi dutena orain arte bezalatsuisilean gera dadin.

Bitxia da, salaketak jarri eta gertatutakoarentestigantza emanda ere, hainbat kasu, eta oraintsuBizkaian, artxibatu egin dira. Horregaitik ustedugu, kasu hauek eta batez ere antzeko gertaeralarriak epaitegietan sakoneko bidea egin behardutela. Ardura haundia dute epaileek eta

justiziak; frankismo garaian habian jarritakomakinaria urteetan egon baita martxan, izkutuanlan eta min handia eraginez. Sufrimendu etasentimendu astoramen hau guztia argitaraaterata, justizia eta egiaren bide garbi eta osoabaino ez zaigu geratzen; pertsonen eskubideaksuntsiezinak baitira.

Ahaztuen Oroimena,Markinaldeko Frentea1936 Elkartea, Markina-Xemeinen etaEtxebarrin ezagutzen ditugun haur lapurtueneta adopzio irregularren sarearen biktimakdirenenekin harremanetan jartzeaz gaingure babesa eta laguntasuna eskaini diegu.Izan ere 1973an gertatutakoak diraMarkinako bi kasuak eta 1975ean Etxebarringertatutakoa. Hau honela izaki, ozen esannahi dugu egi osoa, justizia eta erreparazioabete beharra dagoela argitzeko daudenaipatutako kasu hauetan.

Familiek egia argitzeko eta egia osoa jakitekoeskubidea bermatu beharra defendatzen dugu.Horretarako behar diren artxiboetan bilaketaegin eta beharreko agir iak emanez.

Justizia: epaitegietan familiek jarritako salaketakgaratzea eta ikerketa sakona egitea defendatzendugu. Haur jaioberriak ebasteko sarearenzirrikituak ikertu eta arduradunak leudekeenkasuetan epailearen aurrean jartzea ahalbidetuz.

Erreparazioa: Sare honen biktimak direnei,konpetenteak diren instituzio ezberdiek babesaeta laguntasuna eman beharra dago.

Bestalde Ikusita sare honek Frankismo garaiosoaz gain (garai horretan sortutako sarea)1990era arte martxan egon dela horrelakorikberriro gerta ez dadin beharrezko gailuak jarribehar dira. Batez ere, erditze leku, haur jaioberri zein haurren inguruko zerbitzuetaninstituzioak konpromiso gardenak eta irmoakhartuz.