GIPUZKOAKO HITZA - berria.eus · ta bat antolatzea. Ilusioz bizi dute, ordea, momentua: hitza...

GIPUZKOAKOHITZA

JUAN CARLOS RUIZ / FOKU

Herri galdeketa egingo dute igandean Donostian eta Irunen b212.000 gipuzkoarrek izango dutebotoa emateko eskubidea bGipuzkoan lau herri soilik dira kontsulta egin gabe daudenak b 2-3

Donostia

eta Irunen

txanda da

Integrazioa Herriko kulturakelkartuta, Kolore Truk merkatu

soziala egingo dute bihar, Ordizian

13Elkarrizketa Emmanuel-FlorentPerronnet, Oñatin bizi den

Kaledonia Berriko irakaslea

4Ostirala

2018ko azaroaren 16aIX. urtea375. zenbakia

[email protected]

2 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16aAstekoa

DONOSTIA

Nahi al duzu euskal herritarrok

gure etorkizun politikoa geure

kabuz eta aske erabakitzea?b Bai.b Ez.

Errolda: 160.457.

IRUN

Irundar gisa, nolako etorkizun

politikoa nahi duzu gure herria-

rentzat?b Euskal estatu burujabe eta inde-

pendentea.b Estatus politiko berri bat, estatu

espainiarraren barruan.b Gaur egungo Euskal Autonomia

Erkidegoa.

Errolda: 51.618.

Eider Goenaga Lizaso Irun

Igandean, 09:00etan ire-kiko dituzte hautesle-kuak Donostian eta Iru-nen. Bi hirietan urtebeteinguru eman dute herrigaldeketa prestatzen,

eta azken astea «eromena» iza-ten ari dela adierazi dute XabierMartinez Irungo Hartu Hitza tal-deko bozeramaileak eta DonostiaGaldeketa taldeko Nora Garciak,ez baita erraza horrelako galdeke-ta bat antolatzea. Ilusioz bizi dute,ordea, momentua: hitza emangodiete 212.075 gipuzkoarri. Ez dutehitz egin nahi emaitza posibleariburuz, ez diote erronkarik jarrieuren buruei, eta ez dute nahipresio gehigarririk. «Lorpenhandia baita galdeketa egin ahalizatea bera», azaldu du Garciak.Donostiak eta Irunek pausoa

emanda, Gipuzkoan lau herri bai-no ez dira geldituko galdeketaegiteko: Aia, Hondarribia, Men-daro eta Urnieta. Orain arte, 16urtetik gorako 375.239 gipuzkoa-rrek izan dute botoa emateko au-kera, eta igandean ia 600.000rairitsiko dira boto eskubidea izandutenak.2013an Irunen bertan aurkeztu

zen Gure Esku Dago (GED) mugi-mendua. Durango eta Iruñea lotuzituen giza katea egin zuten urte-bete geroago, 2014ko ekainaren8an. Lehen herri galdeketak eginzituzten urte berean: Etxarri-Aranatzen (Nafarroa) eta Arran-kudiagan (Bizkaia). 2016koa izanzen, ordea, GEDren eskutik egin-dako lehen galdeketa olatua.2016ko ekainaren 5ean Goierrin,Debagoienean eta Azpeitian eginzituzten galdeketak, eta baitaAramaion (Araba) eta Ispasterren(Bizkaia) ere. 124.000 gipuzkoaringuruk izan zuten bozkatzeko

aukera, eta ia 36.000k parte hartuzuten erabakitzeko eskubidearenaldeko ariketa hartan.

Bi handienakPausoz pauso, galdeketa gehiagoantolatuz joan dira ordutik, Gi-puzkoako bi udalerri handieneta-ra iritsi arte. 96.365 gipuzkoarrekbozkatu dute orain arteko herrigaldeketetan; errolda osatzen zu-tenen %25,68k, alegia.Aurreko herri galdeketetako

metodologia bera erabili dute Do-nostian eta Irunen ere: galdeketasustatuko duen taldea sortu, gal-deketa antolatzeko behar den si-nadura kopurua zehaztu eta horilortzeko kanpaina egin, galderaahalik eta modu adostuenean era-baki, eta, azkenik, galdeketa an-tolatu. Azken fase horretan daudeDonostia eta Irun, eta prozesuosoa aberasgarria izan dela nabar-mendu dute.«Honaino heltzeko egin dugun

bidea da garrantzitsuena, zalan-tzarik gabe: zenbat jende bilduden, zenbat jendek lan egin duen,herrian nolako lanketa egin den,nola lortu den galdera adostea,jende oso anitza elkartzea... Osogarrantzitsua izan da hori, eta ni-retzat galdeketa egitea bera dalorpenrik handiena», esan duIrungo ordezkariak. «Gainera,gero eta jende gehiago joan zaigubatzen, eta oso garrantzitsua dahori», gehitu du Donostiakoak.Izan ere, azken asteotan jende

asko ari da lanean igandean denabehar bezala irten dadin, eta arejende gehiago mobilizatuko daetzi. Garciak azaldu duenez, 37bozkaleku ipiniko dituzte Donos-tian eta mila boluntario inguruariko dira lanean: «Hori eguneanbertan, baina gauza asko lotu be-har dira aurretik: auzo bakoitze-an mahaia non jarri, argindarra

nola lortu, mahaiak, aulkiak etaordenagailuak nondik atera,boto-paperak inprimatu eta ba-natu... Eta lorpena dela esatendugu, herritarren borondateariesker lortu delako hori guztia.Jende asko aritu da lanean, etazerbait eman edo utzi du laneanaritu ez den jende askok».Irunen txikiagoa izango da az-

piegitura, baina hamasei bozka-leku ipiniko dira han ere eta hiru-rehun boluntario ariko dira lane-an. «Badakigu galdeketa ez delaloteslea, baina, hasiera-hasiera-tik, gure asmoa izan da kontsultahauteskundeak izango balira be-zala antolatzea, seriotasun osoz,eta berme osoarekin. Hala, ahale-gin berezia egin dugu mahaiakhauteskunde ofizialetako bozka-lekuetatik ahalik eta hurbilen jar-tzeko, eta hala egin dugu ahal izandugun kasuetan».GEDren eskutik antolatu dituz-

ten beste galdeketetan bezala, ez

Donostian eta ez Irunen, antola-tzaileek ez dute zehaztu lortu be-harreko kopururik. «Guk ez du-gu zehaztu erronka bat, ez dugukopururik jarri, baina niretzat,modu pertsonalean, emaitza onalitzateke %10eko parte hartzea»,dio Irungo ordezkariak. «Donos-tian ere ez dugu zehaztu kopuru-rik, baina niri halako urduritasunbat sortzen dit horrek. Egia da gal-deketa egitea bera jada lorpenadela, baina ilusioa sortzen du mu-gak hausteak eta emaitza on bateskuratzeak».

%5etik gorako babesarekinKopuruak kopuru, Donostiakozein Irungo erroldaren %5etik go-rako babesarekin egingo dira gal-deketak, sinadura bilketan kopu-ru hori gainditu behar izan zute-lako bi hirietan. «Berez, sinadurabilketa antolatzeko %2ko langajartzen du Gure Esku Dago-k,baina %5 aipatzen da DonostiakoUdaleko araudian; beraz, %5ekoerronka jarri genion geure burua-ri, eta lortu genuen. 8.000 sina-

dura lortu behar genituen, eta9.500 inguru eskuratu geni-tuen». Negu gogorra izan zela etasinadura bilketak kalean egin zi-rela kontuan hartuta, hainbesteherritarrek sinatzea ere lorpengisa ikusten du Garciak. Jendea-ren «erantzun ona» aipatzen duMartinezek ere sinadura bilketazari denean: %5era iristeko 3.000sinadura behar zituzten Irunen,eta ia 4.000 lortu zituzten. Sinadura bilketaren ondoren,

galdera adostea izan zen hurren-go pausoa bi hirietan. Irunen, si-natzera joandako jendeak egin-dako proposamenetatik atera zengaldera; eta, bozketa bidez eginbeharrean, adostasunez aukeratuzuten. «Argi geneukan galderanbertan argi gelditu behar zelaIrungo aniztasuna», azaldu duMartinezek. Etorkizun politikoariburuzko galdera bakarrari eran-tzun beharko diote irundarrekigandean, baina hiru erantzunposible izango dituzte: euskal es-tatu burujabe eta independentea;estatus politiko berri bat, Espai-

Gipuzkoako bi udalerri jendetsuenetan egingo duteherri galdeta igandean: Donostian eta Irunen. Guztira,212.000 herritar daude botoa ematera deituta, eta, horiekin,ia Gipuzkoa osoan jada egina egongo da galdeketa. Denaprest egon dadin, antolatzaileak buru-belarri aritu diralanean. Parte hartzera animatu dituzte herritar guztiak.

Kutxak botozbetetzeko deia

Nora Garcia eta Xabier Martinez,

Donostiako eta Irungo

galdeketen antolatzaileak,

hurrenez hurren. JON URBE / FOKU

3GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16a Astekoa ORAIN ARTEKO GALDEKETEN EMAITZAK

HERRIA Errolda Parte hartzea Bai Ez

Abaltzisketa 270 %64,07 166 3

Aduna 365 %50,68 178 2

Aizarnazabal 601 %49,92 285 13

Albiztur 251 %44,22 106 4

Alegia 1.443 %31,32 437 8

Alkiza 272 %54,04 140 2

Altzaga 154 %49,35 75 0

Altzo 332 %56,33 178 2

Amezketa 773 %56,40 408 17

Andoain 12.306 %16,53 1.871 127

Anoeta 1.712 %34,70 561 20

Antzuola 1.754 %40,42 681 19

Arama 164 %53,66 82 6

Aretxabaleta 5.781 %29,41 1.618 69

Arrasate 19.119 %23,56 4.267 209

Asteasu 1.200 %34,00 402 2

Astigarraga 4.768 %19,99 916 26

Ataun 1.365 %59,41 776 25

Azkoitia 9.447 %31,57 2.899 49

Azpeitia 12.142 %39,37 4.524 188

Baliarrain 100 %77,00 70 6

Beasain 11.478 %21,13 2.329 80

Beizama 133 %44,36 53 2

Belauntza 212 %53,30 108 4

Berastegi 889 %29,13 250 4

Bergara 12.684 %29,46 3.549 154

Berrobi 482 %43,15 203 2

Bidania-Goiatz 413 %51,82 197 7

Deba * 3.968 %25,20 942 32

Eibar 24.923 %11,39 2.791 41

Elduain 184 %48,37 86 1

Elgeta 936 %36,86 338 7

Elgoibar * 9.552 %22,12 2.032 57

Errenteria * 33.435 %15,51 4.888 180

Errezil 477 %56,60 262 3

Eskoriatza 3.661 %24,42 803 86

Ezkio 350 %53,71 185 2

Gabiria 404 %48,76 193 4

Gaintza 106 %72,64 67 4

Gaztelu 134 %52,99 71 0

Getaria 2.376 %49,79 1.132 37

Hernani 17.168 %24,77 4.113 81

Hernialde 270 %28,89 74 2

Ibarra 3.515 %27,08 918 23

Idiazabal 1.856 %46,93 825 33

Ikaztegieta 401 %46,38 172 6

Irura 1.385 %28,74 381 10

Itsaso 140 %59,29 72 7

Itsasondo 527 %36,62 183 6

Itziar 857 %44,46 358 5

Larraul 192 %43,23 81 0

Lasarte-Oria * 15.548 %14,81 2.270 8

Lazkao 4.552 %32,14 1.415 28

Leaburu-Txarama 324 %37,04 120 0

Legazpi 7.290 %20,96 1.476 41

Legorreta 1.201 %38,97 440 18

Leintz-Gatzaga 204 %52,45 100 5

Lezo 5.129 %25,58 1.267 25

Lizartza 512 %57,42 285 6

Mutiloa 200 %71,50 132 10

Mutriku 4.463 %36,21 1.541 56

Oiartzun 8.523 %40,20 3.307 45

Olaberria 818 %21,15 171 2

Oñati 9.448 %35,68 3.232 100

Ordizia 8.252 %22,95 1.786 84

Orendain 161 %75,78 118 1

Orexa 95 %82,11 77 0

Orio 4.753 %31,60 1.435 43

Ormaiztegi 1.171 %41,42 466 12

Pasaia 14.027 %17,42 2.326 38

Segura 1.212 %56,60 644 33

Soraluze 3.327 %27,29 843 43

Tolosa 16.343 %26,01 4.091 99

Urretxu 5.675 %20,74 1.127 42

Usurbil 4.847 %38,13 1.729 53

Villabona-Amasa 4.925 %29,48 1.401 29

Zaldibia 1.187 %66,22 764 14

Zarautz 19.523 %24,92 4.705 115

Zegama 1.267 %49,01 594 ) 27

Zerain 210 %72,86 149 2

Zestoa 3.064 %42,59 1.255 22

Zizurkil 2.484 %25,48 616 13

Zubieta 450 %54,22 239 2

Zumaia 8.140 %34,29 2.687 68

Zumarraga 8.487 %13,47 1.108 30

GUZTIRA 375.239 %25,68 92.212 2.791

* Bi galdera egin zituzten; lehen galderari dagozkion datuak daude taulan.

niako Estatuaren barruan; edo

gaur egungo Euskal Autonomia

Erkidegoa.

Aurrez egindako galdeketetako

galdera guztiak aztertu zituen

lantalde bat eratu zuten Donos-

tian, eta talde horrek lau galdera

posible jarri zituen aukeran. «Do-

nostia bezalako hiri batean oso

zail ikusten genuen adostasuna

lortzea, eta bozkatzeko eskatu ge-

nien herritarrei». Udan hainbat

aukera jarri zituzten herritarrek

botoa emateko, eta hortik atera-

tako emaitzarekin, uda ostean

ezagutarazi zuten galdera: «Nahi

al duzu euskal herritarrok gure

etorkizun politikoa geure kabuz

eta aske erabakitzea?».

Bai edo ez erantzun be-

harko dute donostiarrek.

Garciaren arabera,

galdeketaren data gertu-

ratu ahala ilusio handia-

goa antzematen da kale-

an. «Nik hasieran oso

hotz ikusten nuen giroa,

gazteen artean batez ere;

baina hori aldatzen ari da

pixkanaka. Asko kostatu

zaigu jende gaztea era-

kartzea, adineko jendea

mugitu baita batez ere,

baina pixkanaka ematen

du ari garela gazteak ere

erakartzen». Irunen ere gazteak

erakartzea gehiago kostatu zaiela

esan du Martinezek.

Dena den, Irunen ahalegin

handiena askotariko jendea ba-

tzen eta sentsibilitate ezberdinak

erakartzen egin dutela azaldu du

Martinezek. «Gure artean hain-

batetan hitz egin dugu horri bu-

ruz, eta hori ere lortu dugu. Duela

hainbat urte pentsaezina izango

zen prozesu honetan mahai bere-

an eseri den jendea elkarrekin

esertzea, eta, gainera, adostasu-

nera iristea». Ildo horretan, Mar-

tinezek azaldu du PSE-EEk ere in-

teresa agertu duela prozesuareki-

ko. «Argi esan ziguten ez zutela

parte hartuko, eta are gutxiago

babestuko, baina interes bat egon

da, eta prozesuaren gorabehera

guztiak azaldu dizkiegu guk. Al-

kateari berari ere azaldu diogu

galdeketaren protokoloa...».

Erabakitzeko eskubidearen

kontra dagoen jendea erakartzea

ezinezko jotzen dute Garciak eta

Martinezek; zail ikusten dute, ha-

laber, estatus politiko berri bat

nahi ez duen jendea bozkatzera

joatea, baina etzi egingo dutena

demokrazia ariketa bat izango de-

la nabarmendu dute, eta donos-

tiar eta irundar guztiei dei egin

diete kutxak botoz betetzeko.

Honaino heltzeko bideaizan da garrantzitsuena.Niretzat galdeketa egitea berada lorpenik handiena»Xabier MartinezIrungo Hartu Hitza taldea

«Nik hasieran oso hotz ikustennuen giroa, gazteen artean,batez ere; baina horialdatzen ari da pixkanaka»Nora GarciaDonostia Galdeketa taldea

‘‘

4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16aElkarrizketa

Beñat Alberdi Oñati

Umetatik izarrak izan ditu pasioEmmanuel-Florent Perronnetek(Noumea, Kaledonia Berria,1979), eta, kontuak zer diren,gaurkotasunak Perronnet berabihurtu du izar. Australia ondo-an, 280.000 biztanle inguru dituKaledonia Berriak, eta gaur egunOñatin bizi da azaroaren 4an ber-tako erreferendumean bozkatze-ko aukera izan zuen herritar bat.Fisika ikasketak egin zituen Kale-donia Berrian bertan eta Fran-tzian, eta astrofisika alorrekomasterra Bordelen (Okzitania).Matematika irakaslea da egun,Bilbon.Ikasketak Kaledonia Berrian

hasi bai, baina Frantzian amaitu

zenituen. Ohikoa al da ikaske-

tak amaitzeko hain urrunetik

metropolira lekualdatzea?

Euskal Herrian ikasleak hiribu-ruetara joaten dira ikastera; Bil-bora, Gasteizera edo ikasi nahiduen hori ikasteko aukera dago-en tokira. Gure Gasteiz da Fran-tzia.Zure kasuan ere Kaledonia Be-

rrian baino aukera hobea zeneu-

kan Frantzian?

Ikasketak Australian egitea azter-tu nuen hasieran. Dena den, bekabat behar izaten da hara ikasterajoateko, eta nik ez nuen lortu. Ka-ledonia Berrian ekin nien Fisikaeta Matematika ikasketei. Gureherrialdean izarrak ikusten dirazerura begiratuz gero, baita EsneBidea ere, baina jendeak ez du be-giratzen zerura. Han ez zegoen

astrofisika ikasketarik, eta estra-lurtar bat bezala hartzen nindu-ten. Horregatik bukatu nuen, be-rriz ere, Frantzian.Oso anitza da Kaledonia Berriko

demografia. %40 inguru dira

melanesiar indigenak edo kana-

kak, eta %30 inguru europar ja-

torrikoak edo caldocheak. Ho-

rrez gain, badaude polinesiar ja-

torrikoak zein vietnamdarrak.

Kanaka edo caldoche jatorrikoa

da zure sendia?

Ez bata, ez bestea. Melanesiarraizan beharra dago kanaka izatekoeta ez daukat melanesiar itxurahandirik. Duela berrehun urteetorri zirenen ondorengoak dira,berriz, caldocheak. Parisko Ko-muna aldarrikatu zutenean atxi-lotu zituzten 1.800, eta kolonieta-

ra bidali zituzten gero. Bertan gel-ditu ziren batzuk eta haiek izanziren lehenengo zuriak. Han dau-de euren seme-alabak eta bilo-bak. Gutxi gorabehera, horiekdira caldocheak. Kaledonia Berriaeuren herria dela pentsatzendute, noski.

Nolako ekosistema dago Kale-

donia Berrian? Zuek bazeneu-

katen harremanik kanakekin?

Eskolan, normalean, nahasianegoten ginen etnia guztiak. Kana-kekin, indonesiarrekin, vietnam-darrekin eta frantziarrekin egonnintzen ni. Elkarrekin egoten gi-nen eskolan, baina bakoitza bereingurura itzultzen zen klaseakbukatutakoan.Norbere komunitatera?

Bai. Oso bizimodu ezberdina dutekanakek. Euren kulturan edopentsamenduan ez dira pertso-nak, komunitatearen parte dira.Kanakentzat ez dago jabetza es-kubiderik; tribuarena da guztia.Zure etxea ez da zurea, tribuarenada. Etxe bat dago zuretzat, bainaez da zurea. Tribukoa bada, edo-

zein pertsona sar daitekezure etxean.Hainbat komunitatek

osatzen duten herri gisa

ulertu behar da, beraz,

Kaledonia Berria?

Bai. Kanakek euren bizi-modua daukate; Fran-tzian bezala bizi dirafrantziarrak. Eta caldo-cheak ere badaude; lurjabeak dira, gehienbat.Baserriak dauzkate ho-riek, behiak-eta. Haiek

kudeatzen dute jabetza eta haien-tzat lan egiten dute bertakoek.Oso garestia da Kaledonia BerrianFrantzian bezala bizitzea: ardoagarestia da, gaztarik ez dago, nahiduzun haragirik ere ez, gasolinaoso garestia da... Kaledonia Be-rrian bertako bizimodua eginez

gero, berriz, oso merkea izan dai-teke: noizean behin arrantzara jo-an, ehiza pixka bat egin, kokon-doaren azpian minutu bat igaro...Bere identitatea dauka komuni-

tate bakoitzak?

Kanakek bai. Besteek ere badute,baina ez dute azaleratzen. Urteberri txinatarra ospatzen duteasiarrek, baina gero ez dute beste-rik egiten. Euren artean bizi dirafrantziarrak edo aberatsak, bainaez pentsatu hemengoaren gisa-koa denik hango bizimodua. Jen-dea ez da elkartzen plazan; han ezdago plazarik. Jendea hondartzanelkartzen da edateko zein wind-surfa egiteko.Sentimendu hedatua al da fran-

tziar sentitzea?

1998ra arte uste dut jendea ez zelafrantziar sentitzen. FutbolekoMunduko Kopa iritsi zen gero, etaChristian Karembeuk jokatuzuen Frantziarekin; KaledoniaBerrikoa da. Orduan hedatu zenfrantziar sentimendua.Nikela da Kaledonia Berriaren

diru iturri nagusia eta lurralde

gatazkaren muina. Ekonomiko-

ki ezberdintasunak sortzen al

ditu horrek hiriburuaren eta

bere inguruaren, eta iparralde-

ko irlen artean?

Bai. Adibide gisa, normalean iparhemisferioa garatuago egoten dahego hemisferioa baino. Baina al-derantzizkoa gertatzen da Kale-donia Berrian, garatuago dagohegoaldea. Hiru probintzia dau-de: irla nagusian bertan, hego etaipar probintziak, eta, horrez gain,uharteen probintzia. Meategiasko dago hegoaldean, baina bai-ta iparraldean ere. Zuri gehiagobizi da hegoaldean, eta han dagonikelaren lantegi handiena.Gehiago garatu zuten zati hori.Zertan nabaritzen da gehien ga-

rapen ekonomikoaren aldea?

Uharteko probintzian zuririk ezda bizi ia, nahiz eta badiren caldo-cheak eta frantsesak. Euren arte-an bizi dira horiek, kokoarenmerkatuarekin asko. Xaboia egi-ten dute, adibidez. Iparraldekoprobintzian, berriz, tribuak bizidira gehienbat, eta autonomia

«Ez genuen esperoerreferendumekoemaitza; aurkakoazioten inkestek»Emmanuel-Florent Perronnet b Kaledonia Berriko

herritarra eta irakaslea

Kaledonia Berrian jaio zen Emmanuel-Florent Perronnet, bainaOñatin bizi da duela hamabost urtetik. Amaren eskutik bozkatuahal izan zuen Kaledonia Berriak Frantziarekin harremanahautsi edo ez erabakitzeko erreferendumean, azaroaren 4an.

JAIZ

KI F

ON

TA

NE

DA

/ F

OK

U

Frantziak gauza berbera egitendu beti arazorik ez izateko:etnia bati ematen dio boterea,eta ez du begiratu ere egiten»

«40 hizkuntza baino gehiagodaude nire herrialdean, eta batbera ere ez dut ezagutzen. Penada. Hemen badago aukera»

‘‘

5GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2018ko azaroaren 16a Elkarrizketa

daukate gehienek. Meategiak eta

nekazaritza turismoko zerbi-

tzuak daude, azkenik.

Komunitate horiek nahi al dute

garapena?

Aspaldian ez naiz izan han eta

ipar probintzia eta uharte probin-

tzia ez ditut oso ondo ezagutzen.

Frantziak, ordea, gauza berbera

egiten du beti arazorik ez izateko:

etnia bati ematen dio boterea eta

ez du begiratu ere egiten zer ger-

tatzen den. Ondo eta gaizki zer

dagoen esatera azaltzen da ba-

tzuetan, baina Frantziak, norma-

lean, ez du gehiegi kontrolatzen.

Nikelaren estrategia deitu izan

zaio dirua banatzeko planari.

Horrek ekarri du nolabaiteko al-

daketarik?

Erabat aldatu da mentalitatea. Le-

hen, nekazaritzatik eta arrantza-

tik bizi zen jendea, bere kabuz.

Orain, berriz, Internetekin bizi

dira asko, eta, adibide gisa, ardoa

behar dute. Diru gehiago behar da

behar berriekin. Hegoaldeko pro-

bintzian igartzen da hori gehiago.

Bestalde, Kaledonia Berriak nike-

la ezin du lortu bere kabuz baka-

rrik; Txina, Australia edo Kanada

behar ditu, horretan adituak di-

ren herrialdeak. Horregatik sartu

dira multinazionalak.

1982an, Eloi Machoro lider inde-

pendentistak aizkora batekin

hautsi zuen hauteskundeetako

boto kutxa bat, eta ekintza ho-

rrek Frantzian ezagun bihurtu

zuen Kaledonia. Hurrengo urte-

an jendarme batek hil zuen Ma-

choro, eta tentsioa areagotu

egin zen. Gogoratzen duzu ekin-

tza hura?

Lau urte nituen nik, eta ez daukat

oroitzapen handirik. Ipar probin-

tziara oporretara joaten ginela ba-

karrik, eta, bat-batean, ezin gine-

la joan hara. Herrian gelditu be-

har izaten genuen, bizi ginen

inguruan. Ezin zen joan urrutira.

1988an, 27 jendarme bahitu zi-

tuzten Ouvea irlako kobazulo

batean, Presidentetza hautes-

kundeen aurretik. Militarrak sar-

tu eta 25 pertsona hil ziren han,

hemeretzi independentista tar-

tean.

Hauteskunde haietan berriz aur-

keztu zen François Mitterrand

presidentea eta Jacques Chirac

zegoen beste aldean. Ouvea uhar-

tean zeuden zuri bakarrak izango

ziren jendarmeak. Ekintza gauza-

tzea erabaki zuten kexatzeko. In-

dependentistek presioa egin nahi

zuten Frantzian euren egoera

azaltzeko eta estatu bat lortzeko.

Negoziazioei ekin zieten ondo-

ren. 1988an Matignongo Akor-

dioan zehazten da independen-

tziari buruzko galdeketa egingo

dela, eta 1998an iritsi zen lehe-

nengo erreferenduma. Nola bizi

izan zenuten momentu hura?

1988ko Matignongo Akordioetan

onartu zuten hamar urteko epea

emango ziotela Kaledonia Berria-

ri garatzeko. Frantzian ikas zeza-

ten urtero laurehun beka egoten

ziren kaledoniarrentzat. Haiek

kudeatu behar zuten herria.

«Orain egin nahi duzue errefe-

renduma ala hamar urte barru?»,

hori zen galdera 1998an. Eta atze-

ratzeak irabazi zuen. 2008an bes-

te erreferendum bat egin zuten

galdera berberarekin, eta gehie-

nez 30 urte geroago egingo zutela

gehitu zuten testuan. Horregatik

egin dute aurten.

Gorriz markatutako eguna izan-

go da 2018ko azaroaren 4a,

ezta?

Baietz uste dut. Orain dela bi urte

hasi nintzen noiz izango ote zen

galdezka. Akordioan zehaztuta

dago hiru aukera egongo zirela,

eta, beraz, beste bi aukera izango

dira oraindik.

Izan al duzu aukerarik bozkatze-

ko?

Bai. 1994a baino lehenago Kale-

donia Berrian jaio izana, hori zen

baldintza bakarra. Nire amak

bozkatu zuen nire partez.

Zer iruditu zaizu bozkatzeko au-

kera izatea?

Interesgarria. Gure iritzia zein

den galdetu digute gutxienez. Iri-

tzi faltsua da, agian, baina iritzia

emateko aukera izan dugu.

Giro berezia sortu al du errefe-

rendumak?

Baietz uste dut. Frantzian aspal-

ditik ez da egon horrelako errefe-

rendumik. Korsikan ezin da; eta

ezin da hitz egin Guadapalupen

eta Martinikan ere. Charles de

Gaullen garaitik, hau izan da le-

henengoa.

Espero zenuten emaitza?

Ez. Ez genuen espero erreferen-

dumeko emaitza, aurkakoa zio-

ten inkestek. %56k lortu nahi zu-

tela independentzia, hori zioten

inkestek, eta kopurua 9-10 puntu

jaitsi zen azkenean. Dena den,

hauteskundeek erakutsi dute in-

dependentzia ez duela lortu nahi

etnia jakin batek bakarrik. %39

dira kanakak, baina %43k esan

dute Frantziarekin harremana

MOTZEAN

Mendia edo hondartza?

Biak. Hobe da goizean mendi-

ra igotzea, handik hondartza

ikustea, eta arratsaldean hon-

dartzara joatea.

Ipar hemisferioa edo hego

hemisferioa?

Hego hemisferiokoa sentitzen

naiz oraindik.

Euskal Herriko klima edo

Kaledonia Berrikoa?

Kanarietakoa. Ez, nahiago dut

Kaledoniakoa. Dena den, oso

politak dira hemengo udabe-

rria eta udazkena.

Patata tortila tipularekin

edo gabe?

Tipularen aurkakoa naiz.

Tipula eta patata tortila izena

edukiko zuen kasu horretan.

Euskarazko hitz bat?

Lo kuluxka.

Toki bat?

Bidaiarien esaera bat dago

Kaledonian: «Han utzi ditut

nire txankletak». Txankleten

bila itzuli beharra daukatela

esan nahi du. Toki askotan

utzi ditut txankletak.

hautsi nahi dutela. Kanakez gain,

badaude gauza bera nahi duten

beste etnia batzuk.

Etxeko balkoian jarri zenuen Ka-

ledonia Berriko bandera. Zer de-

la eta?

Ikurrina asko ikusten ditut bal-

koietan, eta zergatik ez Kaledonia

Berriko bandera? Beti hitz egiten

da Eskoziaz eta Kataluniaz, baina

beste kontu batzuk ere badaude

munduan. Urrun dago Kaledonia

Berria, baina ondoan Frantzia.

Nolatan zaude Euskal Herrian?

Grenoblen ere egin nituen ikaske-

tak, eta udan Kaledonia Berrira

itzultzen nintzen normalean. Bai-

na Europa ezagutu nahi nuela

erabaki nuen uda batean. Greno-

blen gelditu nintzen eta han eza-

gutu nuen nire egungo emaztea.

Frantsesa ikastera joan zen hara;

nik irakatsi nion frantsesa eta

hark niri euskara.

Nolatan ikasi duzu euskara?

Irakaslea naiz. Nola da posible ni

matematikako irakaslea izatea

eta nire seme-alabek lantzen du-

ten matematika ez ulertzea? Bes-

talde, berrogei hizkuntza baino

gehiago daude nire herrialdean

eta bat bera ere ez dut ezagutzen.

Pena da. Hemen badago aukera

ikasteko.

Euskal komunitatea ezagutzeko

aukera izan duzu euskararekin.

Zer iruditu zaizu?

Guretzat ikaragarria izan zen le-

hen aldia. Taberna batera sartu

eta ez genekien jateko zegoena zer

zen ere. Guretzat edateko lekuak

ziren tabernak! Haurrak ere sartu

ziren, eta Kaledonia Berrian ezin

da egin halakorik. Ezberdina da

dena. Hemen jendea edozein egu-

raldirekin ateratzen da kalera,

baina Kaledonia Berrian ez.

Itxiak izatearen fama dute eus-

kaldunek...

Ba, ez dituzu ezagutu Kaledonia

Berrikoak!

Erreferendumera itzulita, onar-

tutako erreferendum bat lortu

nahi dute Katalunian, baina Es-

painiak ez die uzten. Enpatia

sentitzen al duzu katalanekin?

Bai. Gainera, oso gustukoa dut

Katalunia. Pazifikoko gobernuak

errepublika bananeroakdirela

esaten da, eta errepublika plata-

neroada Espainia. Frankismoa-

ren arrastoak hor dirau oraindik

eta ez dago eginda memoria lanik.

Euskal Herrian martxan da Gure

Esku Dago dinamika, erreferen-

dum baten eskean. Erreferendu-

mez inguratuta bizi zara!

2003an iritsi nintzen Euskal He-

rrira eta mahai gainean zegoen

gaia, Ibarretxe planarekin. He-

men beldurrarekin-edo bizi da

gaia. Saiatzen dira, baina errepre-

sioa izaten da erantzuna beti.

RIRITZIALeire Narbaiza

Kirolez blai

Pasa den igande goize-an, irratia piztu eta Be-hobia-Donostia laster-ketako kide batzuen

elkarrizketa entzun nuen. Hara—pentsatu nuen neure kautan—,amaitu denez, ez dut gehiago en-tzun behar izango. Baina okernenbilen, elkarrizketak amaituostean, saioa agurtu, eta futbolpartida bat emateari ekin zioten.Informatiboa ere aurreratu zutenzertxobait, inork minuturik gal-du ez zezan, badaezpada ere!Kirola jaun eta jabe. Futbola,

batez ere. Eta, batik bat, jaun, gi-zonena eskaintzen delako, orohar. Neguan. Udan, estropadak

beste ezeren gainetik. Hori bai,gizon eta emakumeenak. Eske-rrak. Neguan, astean zehar, or-dea, gizonezkoen futboleko Le-hen Mailako euskal talderen ba-tek partida jokatzen badu (eta lautalde dira!), jokatzen duten or-duan jokatzen dutela, betiko pro-gramazio osoa, kanpora. Ondo-txo dakite hori Nekane Peñagari-kanok eta Arantxa Iturbek, Arra-tseansaioko gidariek, EuskadiIrratia + izeneko web zerbitzuradesplazatzen baitituzte. Futbolaizan zitekeen mugitutakoa, ezta?Hori Euskadi Irratian. Pentsa-

tzen dut Radio Euskadin antzeraizango dela. Baina zer gertatzen

da ETBn? Portaera desberdinadute Euskal Telebistako katebiek. Kirol emanaldi guztiakETB1en egiten dituzte, ez dagobakarra ere ETB2n. Beraz, kirolzama guztia euskarazko kateankargatzen dute. Gainera, ezin daahaztu, asteburuetako ia emisioguztia kirolek betetzen dutela.Ostiral gauetatik, igande gaueta-ra. Saio gutxi daude kirolari es-kaini bakoak: meza, Oholtzanetainformatiboak. Horiek salbuetsi-ta daude, ordutegi horretan ezdagoelako probarik. Nahiko nu-ke ikusi, bestela, kateko ardura-dunek noren alde egingo luketen:meza ala kirola.

Beraz, asteburuetan kirol tele-bistabihurtzen da ETB1. Berdinda zer eman. Ez du axola pilotapartida zahar bat den, edo futbo-lean kadeteek jokatzen duten.Kontua da kirola ematea. Eta diotnik, hain ezinbestekoa bada fut-bola jartzea larunbat arratsaldee-tan, zergatik ez dute ematen Le-hen Mailako emakumeen parti-darik? Behintzat, berdintasuna-ren alde egingo luke telebista pu-blikoak. Era berean,emanaldietako batzuk ETB2n es-kaini beharko lirateke, baina eus-karaz, jakina. Horrela ere, euska-rara erakarriko lukete inoiz ETB1isiotu ez duen jendea, eta euskal-dunoi espazioa eskainiko liguke-te bestelako programazio bat iza-teko, premia gorria daukagu-eta.Askotan, egia da saiook betega-

rri lanak egiten dituztela. Bestebatzuetan, ostera, kirolzaleen go-zamenerako ere izango dira, ez

diot ezetzik. Baina ez du susta-tzen eta bultzatzen benetako ki-rola. Espektakulua baino ez duindartzen emanaldi uholde ho-rrek. Produktua, merkatua etanegozioa, besterik ez. Izan ere,bultzatzekotan, norgehiagokaeta lehia bultzatzen ditu, eta eus-kaldunon arteko ezinikusia etaprobintziakeria. Hori guztia ba-tzuen mesedetarako.Nire ustez, kirola egitea sustatu

beharko litzateke. Eta askotarikokirola, pilotarekin eta futbolare-kin orekatze aldera, ehunka mo-du daudelako gorputzari eragite-ko. Era berean, sedentarioak ga-renok ipurdia mugitzera anima-tuko gaituen zerbait ere eman be-har luketelakoan nago. Ez dutesango aerobika, gure nerabeza-roan Eva Nasarrek TVEn egitenzuen bezala, baina bai zeozer aul-kitik altxatu gaitezen. Horrela erezerbitzu publikoa egiten da eta.

6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16aIritzia

«Pertsonak helburu» ala aitona-amonak negozio?

Iñaki Mariskurrena,

Itziar Barruetabeña

Uralde eta Eire Blanco

Sarriugarte

Gipuzkoako Foru

Aldundiko LAB.

Egogaineko langileak

EAJk agintzenduen Gipuzkoa-ko Foru Aldun-diak kanpora be-gira eman nahiduen irudia ho-

nako hau da: modernoa, garai be-rrietara egokitua, lurralde aurre-ratua, berdintasunarekin inpli-katua, kontziliazioaren aldekoa,pertsona helburu... Bide horretanbadu zer eginik ordea! Errealita-tea deskribatzetik oso urrun dau-den hitzak baitira. GFAk kudea-tzen duen Egogaineko nagusienegoitza da honen adibide.Eibarren dagoen egoitza da

Egogain, eta pertsona nagusiak,mendekotasun handia, adimenurritasuna eta buruko gaixotasu-nak dituzten pertsonak artatzenditugu bertan; zaindu eta maitatuegiten ditugu, gehienek hemenegingo baitituzte bizitzako azkenurteak. Behar duten bizi duina

eta merezi duten kalitatezkoarreta izan dezaten lanean dihar-dugu.Aldundiaren azken urteetako

jarrerarekin (Elena Basagoitikegindako adierazpenak horrenadibide), aldundiak pribatizazio-ranzko eta prekarietateranzkonorabidea hartu du, bertako lan-gileon lan baldintzak kaltetuz, etainstituzionalizaturik dauden per-tsona zaurgarrienek merezi du-ten arretaren kalitatea erasanez.Honen adibide dira: langileen

etengabeko aldaketak, ratio de-segokiak, lanpostuen desagerpe-nak, amortizazioak, CLECE azpi-kontratetako gaueko lankideeiegiten zaien jazarpena (etengabezigorrak ezarriz...) eta baldintzaprekarioak edo instalazio zahar-kituak (Gureak enpresako langi-leek ikustegian jasan dituztentenperatura altuengatik berrikisalatu dugun egoera), besteakbeste.Testuinguru honetan, berriki

irekiko den unitate psikogeriatri-koan (8. solairuan) gauden langi-le kopuru berdinarekin irekitze-ko asmoa agertu dute, langileoiinongo informaziorik eman gabeeta beldurrezko mezuak zabal-duz.Berdintasunari dagokionez,

Egogaineko langileriaren kolek-

tiboa osatzen dugun gehiengoaemakumezkoa izanik, aldundiakarlo honetan zabalduriko me-zuak propaganda hutsa direlairuditzen zaigu: batetik, aldun-diak berdintasunaren aldekoapustua egiten ari dela saltzen diogizarteari; komunikabideetatik,alegia. Baina, bestetik, egoera ho-nen jomugan jartzen gaitu aldun-diko langile garen eta Egogainenlan egiten dugun emakumeok.Berdintasunaren mesedetan he-dabideetan zabaldutako hitz ho-riek guztiak gezur hutsa besterikez direla deritzogu. Kalean uso,etxean otso!Honen adibide garbia da hau-

rren zaintzagatik lanaldi murriz-keta metatuak ukatu izana. Eta,era berean, gure kategoria profe-sionala «erizain laguntzaile» iza-tetik «zaintzaile» izendapenaizatera aldatzea.Hau da, gure lana gutxietsi eta

desprofesionalizatu egin du al-dundiak, erizain laguntzailearenfuntzioak bete eta «zaintzaile»izendapena jarriz. GipuzkoakoForu Aldundiak ez bezala, Bizkai-ko eta Arabako aldundiek, «eri-zain laguntzaile» kategoria aitor-tzen diete langileei guk egiten du-gun lan berdina egiteagatik. Al-dundia egoera honen jakitun daaspalditik, baina muzin egiten

dio eskaera historikoa den honi.Egindako lanaren aitortza etaetorkizunerako garapen profe-sionalaren bermatzea ekarriko li-guke dagokigun izendapenaonartzeak. Kalitatezko zerbitzua-ren mesederako.Kabiari ematen ari zaion ere-

duak eta gure etorkizun profesio-nalarekiko ezjakintasunak ga-rrantzi handia du, oso langileprofesionalak izan diren lankide-ak joatea eragin duelako eta Ego-gain azpikontraten negozio etaparadisu bilakatzea ahalbidetzenduelako.EAJk gizarteari eslogan eta iru-

di politekin saltzen dion eredua-ren atzean «pertsona helburu»duen horretan, prekarietaterantzgaramatza zaurgarritasun egoe-ran egon gaitezkeen edonor. LA-Ben iritziz aurreko gai hauei ir-tenbidea eman behar zaie, zerbi-tzu publikoak garatuz, langileonbaldintzak hobetuz eta pertsonazaurgarrienen kalitatezko arretaintegrala bermatuz. Guztiok izangaitezke-eta zerbitzu hauen era-biltzaile. Horregatik, LABetikhastear dauden ekimenetan in-plikatzeko eskatzen diegu gizarteeragile, langile eta erabiltzaile di-ren senideei.«Orain pertsonak», orain Ego-

gain!

GIPUZKOAKO HITZAk irakurle-

en eskutitzak argitaratzen ditu.

Ez dituzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak bar-

ne, eta GIPUZKOAKO HITZAk

mozteko eskubidea du.

Helbide honetara bidali behar

dira, izen-abizenak eta herria

adierazita: Gipuzkoako Hitza,

Martin Ugalde kultur parkea z/g,

20140 Andoain. Eskutitzak

Internet bidez bidaltzeko:

[email protected].

%

Amaitu daTolosaldea Busekolangileen greba

TOLOSA bBederatzi hilabete luzeizan dira, baina, zuzendaritzare-kin akordioa lortuta, amaitu daTolosaldea Bus enpresako langi-leen greba. Besteren artean, hu-rrengo lau urteetarako %15ekosoldata igoera hitzartu dute bi al-deek. Tolosaldeko herriei zerbi-tzua eskaintzeko GipuzkoakoForu Aldundiak azpikontratatu-tako enpresa da Tolosaldea Bus.

IDK, GBC, Bera Beraeta Txuri Urdin,indarrak batuta

DONOSTIA bElkarrekin gehiago

garaekimena jarri dute martxanIDK Gipuzkoa eta Gipuzkoa Bas-ket saskibaloi taldeek, SuperAmara Bera Bera eskubaloi talde-ak eta Txuri Urdin izotz hockeytaldeak. Egitasmo horri esker,talde horietako bakoitzeko baz-kideek beste bi partida ikusi ahalizango dituzte doan. Klub bakoi-tzaren webgunean egin beharkoda eskaera.

Aitziber Arzallus

Irunen, Errenterian, Do-

nostian, Ibarran, Ordizian,

Azpeitian, Arrasaten, Ei-

barren, Legazpin eta orain,

Zarautzen ere badute Ga-

ragunea, adimen urritasuna du-

ten pertsonei zuzendutako egu-

neko zentroa. Uztailean zabaldu

zuten, baina joan den astean egin

zuten inaugurazio jaia. Han izan

ziren zentroko erabiltzaileak,

haiei arreta eskaintzeaz ardura-

tzen diren langileak, erabiltzaile-

en gurasoak, Goyeneche Funda-

zioko ordezkariak, Gureak talde-

koak, Zarauzko Udalekoak,

Gipuzkoako Foru Aldundikoak...

Guztiak «pozik» daude gune be-

rria irekita.

«Hitzak berak esaten duen be-

zala, garatzeko gune bat da Gara-

gunea», Maite Juaristi arduradu-

naren esanetan. Bost ardatz ditu

proiektuak: bertaratzen diren

pertsonen independentzia; inte-

grazio sozial eta komunitarioa;

autonomia; osasuna eta segurta-

suna; eta harremanak. Herriaren

erdigunean dago Zarauzko gunea,

Zuberoa kaleko 6. zenbakian, eta

elkargune gisa funtzionatzen

duela adierazi du Juaristik. «He-

men elkartzen gara goizetan, eta

hainbat ekintza egiten ditugu;

ekintza horiek gizarteratzea da

gure helburua. Zarautzen parte

izan nahi dugu, hor egon nahi

dugu une garrantzitsuetan, eta

bide horretan goaz; Zarautz inklu-

siboago bat lortzeko bidea ari gara

egiten, elkarteekin, udalarekin eta

herritar guztiekin elkarlanean».

11 urte igaro dira Azpeitiko Ga-

ragunea martxan jarri zutenetik,

eta hango hamabi erabiltzaileak

aspalditik dira herriko egunero-

koaren parte. Jose Santa Ines zu-

zendariaren hitzetan, bi zati ditu

erabiltzen duten metodologiak:

erabiltzaileen garapen pertsonala

bultzatzea da ekintza batzuen hel-

burua; beste batzuena, berriz, ko-

munitatearen parte aktibo izatea.

Goizean elkartu, eta eguneroko

lanak eta jarduerak egiten dituzte

lehenik. «Egunero aritzen dira

sukaldean; beraz, egunero irteten

dira erosketak egitera, batzuetan

azokara eta besteetan dendetara.

Batzuk, begiraleen laguntzarekin;

besteak, euren kabuz, autonomo-

agoak direlako». Gogoko dituzten

ekintzak egiten dituzte gero.

«Igerilekura joaten dira, liburute-

gira ere bai, eta herriko farmazia

batzuetara joaten dira astean hiru

aldiz, han sortu duten zaborra bir-

ziklatzera».

Baina Santa Inesek nabarmen-

du du herriko beste eragileekin el-

karlanean aritzea gustatzen zaiela

gehien Garaguneko erabiltzaileei.

«Duela bost urtetik, adibidez, Ga-

bonetako apaingarriak egiten di-

tuzte Bertan herriko merkatarien

elkartea osatzen duten 111 salto-

kietan jartzeko. Urte osoko lana

eskatzen die horrek. Materiala be-

rrerabiliz egiten dituzte apaingarri

horiek; beraz, materialak ingura-

tzeaz arduratzen dira batzuk,

apaingarriak diseinatzeaz beste-

ak...». Garaguneko kideek harre-

man estua dute San Martin zaha-

rren egoitzako erabiltzaileekin

ere. «Urtean zortzi edo bederatzi

aldiz elkartzen dira mahai jokue-

tan ibiltzeko eta beste hainbat

ekintza egiteko». Eta herriko

ikastetxeekin ere aritzen dira.

«Iraurgira joaten hasi ziren hasie-

ran; iaz, Karmelo Etxegaraira; eta

laster Ikasberrira ere joatea espero

dute. Lehen Hezkuntzako haurre-

kin eskulanak egiten aritzen dira

edo haiei ipuinak kontatzen diz-

kiete». Horrez gain, herriko jaien

antolakuntzan ere parte hartzen

dutela azaldu du Santa Inesek.

«Saninazioetako umeen egune-

rako izen-ematean laguntzen ari-

tu ziren eta Xanjuandegiko jaieta-

ko kartelak pegatzen ere bai».

Zarauzko Garaguneko erabil-

tzaile baten ama da Ana Mari. Ha-

ren hitzetan, «pribilegiatuak»

dira Gipuzkoan. «Ahulguneekin

eta indarguneekin, baina bidea

oso irekita eduki izan

dugu duela 50 urtetik:

patronatuaren eskolak,

Atzegi, Gureak taldearen

tailerrak, Txolarte, pi-

suak...». Gabeziak ere

bazirela azaldu du: «Ga-

ragune bezalako zentro-

en beharra zegoen. Izan

ere, zahartu egin gara gu-

rasoak, eta baita garai ba-

teko haurrak ere. Horre-

gatik, arnasguneak dira

horrelako zentroak». Za-

rautzen Garagune bat

irekiko zutela jakin zute-

nean «poz handia» har-

tu zuen Ana Marik: «Zoriontsu

etortzen da gure alaba».

Ana Marik uste du sekulako

ekarpena dela egunerokoan ohi-

koak diren jarduerak gurasoekin

egin beharrean Garaguneko kide-

ekin egitea. «Nagusiak gara gu,

helduak, eta gure alabarentzat ez

da gauza bera gurekin kalera irte-

tea eta paseatzea edo ekintza hori

bera Garaguneko kideekin egitea.

Helduekin irteten bada, integra-

tuta egon daiteke nolabait, baina

bere berezko mundua ez da gure-

kin ibiltzea; askoz irekiagoa da

bere benetako mundua. Herrita-

rrek ezagutu egiten dute alaba, eta

berak ere ezagutu egiten ditu he-

rritarrak».

280 metro koadro BergaranAurten Zarautzen eta datorren ur-

tean Bergaran. Hilabete gutxiren

buruan, hamar erabiltzailerentzat

lekua izango duen Garagunea za-

balduko dute Mintegi kaleko 5.

zenbakian. Iragan uztailean hasi

zituzten gunea atontzeko lanak

eta, ondo bidean, urtearen hasie-

ran jarriko dute martxan. 280 me-

tro koadro izango ditu zentroak

eta hiru lagunek lan egingo dute.

Gainontzeko Garaguneen modu

berean, astelehenetik ostiralera

egongo da zabalik Bergarakoa ere.

Gipuzkoako Foru Aldundia eta

Goyeneche Fundazioa dira Gara-

guneen sustatzaileak. Irabazi as-

morik gabeko erakundea da Go-

yeneche Fundazioa, 1950ean sor-

tua; hainbat programaren bidez

eguneko laguntza ematen die

adimen urritasuna duten herrita-

rrei. Gaur egun, 260 gipuzkoarri

ematen die arreta, 50 profesiona-

len laguntzarekin eta Gipuzkoa-

ko Gizarte Politikako departa-

menduaren babesa dauka egitas-

moak.

Martxan da Zarauzko Garagunea, adimen urritasuna duten herritarrentzako egunekozentroa. Gipuzkoako hamahirugarrena da, eta 2019an beste bat irekiko dute Bergaran.

Egunari bizia emateko guneak

Azpeitiko Garaguneko erabiltzaileetako bi Karmelo Etxegarai ikastolako Lehen Hezkuntzako haurrei ipuinak kontatzen, iragan ikasturtean. AZPEITIKO GARAGUNEA

7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16a Gaiak

Gabonetako apaingarriakegiten dituzte, Bertan herrikomerkatarien elkartea osatzenduten 111 saltokietan jartzeko»Jose Santa InesAzpeitiko Garaguneko zuzendaria

«Gure alabarentzat ez da gauzabera kalera gurekin irtetea etapaseatzea edo ekintza horibera Garagunekoekin egitea»Ana MariZarauzko Garaguneko erabiltzaile baten ama

‘‘

Kerman Garralda Zubimendi

Zumarraga

Askorentzat familiako

kide bat gehiago da

etxeko maskota. Txa-

kurra, katua, txoria...

Edozein animalia izanda ere, be-

rebiziko ekarpena egiten du kasu

batzuetan. «Bularreko minbizia

gainditu nuenean galdetu zidaten

ea zein izan zen nire laguntzaile-

rik onena. Birritan pentsatu gabe

erantzun nien: ‘Traunire txaku-

rra’. Nire senarraren, semearen

eta gainerako senitartekoen la-

guntza handia izan nuen, noski,

baina berezia izan zen Trau-ren

konpainia», azaldu du Mabel Ar-

tziniega medikuntzan doktoreak.

Katxalin Gipuzkoan bularreko

minbizia izan duten emakumeak

biltzen dituen elkartearen esku-

tik bere bizipenak azaldu ohi ditu

gaixo dauden emakumeak mas-

koten onurez jabe daitezen.

Maskotak, txakurrak bereziki,

«intuiziozko izakiak» direla

azaldu du Artziniegak. «Zerbait

ondo ez badago, nabaritu egiten

dute txakurrek. Adibidez, gai dira

hogei minutu lehenago azukre

baxualdi bat iragartzeko. Krisi

epileptikoen kasuan, berriz, ha-

mabost minutu lehenago antze-

man dezakete, nahiz eta jabeak

aurretik krisirik ez eduki», ze-

haztu du medikuak. «Gizakioi la-

guntzeko aldez aurretiko joera

biologikoa dute txakurrek».

Kasu batzuetan, minbizia aldez

aurretik antzeman dezaketela ere

aztertu dute adituek, baina orain-

dik abian daukate ikerketa proze-

su hori. Artziniegaren kasuan,

txakurrak ekarpen handia egin

zion gaixoaldian bertan. «Mun-

dua gelditu egin zen minbizia

neukala esan zidatenean, ez bai-

nintzen lanera joaten edo lagune-

kin irteten. Senarraren eta seme-

aren egunerokoak, baina, aurrera

jarraitzen zuen. Hortaz, Trau-k

igarotzen zuen denbora gehien

nirekin».

Minbizia diagnostikatzean bu-

ruak buelta asko ematen duela

onartu du Artziniegak. «Buru-ja-

nean hasten zara. Espiral modu-

ko bat da, gainera, eta gero eta

pentsamendu ezkorragoak izaten

dira. Espiral horretatik irteten la-

guntzen du maskotak. Trau-re-

kin nengoenean, ez nengoen ba-

karrik; zaindu egin beharra neu-

kan, jaten eman, kalera atera...».

Ariketa egiteko motibazio bilaka-

tzen da zaintza lana. «Txakurrek,

gutxienez, ordu erdiko ariketa fi-

sikoa egin behar izaten dute egu-

nero. Batzuetan ez nuen izaten

kalera irteteko gogorik, baina,

Trau-k behar zuenez, irten egiten

nintzen», oroitu da Artziniega.

Medikuak azaldu du kimiote-

rapia tratamendua jasotzen ari

denarentzat zaila izaten dela kale-

ra irtetea, ahul egoteaz gain lite-

keena delako norbere itxurarekin

lotsatzea. «Ilearekin edo gabe,

betikoa izango zara maskotaren-

tzat», hasi du azalpena. «Gauzak

datozen moduan onartzen ikas-

ten da etxean maskota bat eduki-

ta; gaixotasuna, zahartzaroa eta

heriotza, kasurako. Prestatu egi-

ten gaituzte etorkizunerako».

Maskotaren eta gaixoaren arte-

an hain harreman estua sortzen

da, ezen elkar mimetizatzeko gai

diren. «Hormonak hartuz ibili

nintzen garai batean, eta goraga-

lea eragiten zidan horrek. Etenik

gabe egiten nuen botaka, eta hala

hasi zen Trau ere. Albaitariaren-

gana eraman genuen, baina ez

zion topatu gaixotasunik. Hor-

monak hartzeari utzi eta osatu

nintzenean, sendatu egin zen

Trauere».

Medikuak azaldu due-

nez, txakurrari hitz egi-

tea ona delako sortzen

da, agian, hain harreman

estua. «Ingurukoei ez

nien esaten beldurra

nuenik, heriotza buruan

nuenik. Baina Trau-ri

bai, Trau-ri hitz egiten

nion; berekin ez neukan

beldurrik. Askotan gal-

detzen nion ea dena ongi

aterako zen, eta nahiz eta

ez zidan erantzuten,

nahikoa nuen bere mai-

tasun begiradarekin».

«Izaki bizidunak dira masko-

tak, eta gure arreta behar dute; oi-

narrizkoa da hori», azpimarratu

du mediku doktoreak. Jaten

eman behar zaiela, garbitu egin

behar direla, kalera atera... «Bizi-

tza guztian» hori eta gehiago egin

behar dela gogoratu du Artzinie-

gak. Maskotek lana ematen dute-

la onartu du, baina sortzen duten

bizipozak eta onurak merezi due-

la gaineratu du.

Maskota ondo aukeratuPazientzia ezinbestekoa dela ere

azpimarratu du medikuak, mas-

kotek denbora behar izaten dute-

lako ikasteko eta konfiantza har-

tzeko. Norberak bere egoerara

ondoen egokitzen den maskota

hautatu behar duela gaineratu du.

«Eta adoptatu egin behar da beti,

ez erosi. Txakurrez aritu gara be-

reziki, baina katuek ere balio dute

gaixotasunei aurre egiteko. Eta

txorien txorrotxioak ere ikaraga-

rri alaitzen du bakarrik bizi den

adinekoaren etxea». Gaixotasu-

nik izan ez arren, adinekoei etxe-

an maskota bat izatea gomendatu

die Artziniegak. «Horixe da ba-

kardadearen aurkako erremedio-

rik onena. Errutina bat izaten la-

guntzen dute, eta burua eta gor-

putza aktibo mantentzen».

Eritasun larri bati aurre egiteko ezinbestekoa dahurkoen laguntza, horietako batzuen kasuanmaskotena ere bai. Hainbat adituren ustez,ukaezina da etxeko animalia horien onura.

Maskotak,erizain lanetan

Txakurren kasuan bezala, Artziniegaren ustez katuek ere lagundu egiten dute gaixotasunei aurre egiten. M. DEL VALLE / FOKU

8 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16aGaiak

Gizakioi laguntzeko aldezaurretiko joera biologikoadute txakurrek; nabaritu egitendute zerbait ondo ez badago»

«Txorien txorrotxioak,adibidez, ikaragarrialaitzen du bakarrik bizi denadinekoaren etxea»Mabel ArtziniegaMedikuntzan doktorea

‘‘

sofiaren Nazioarteko Eguna, etaasteartean hasi zen Literaktumjaialdia —bertan sartu dute saioa–.Egitarau horren barruan, bihar

egingo dute Filosofia zuzenean:mikro-eztabaidak saioa, Donos-tiako Tabakaleran, 19:00etan.Txapartegi bera aurkezle eta mo-deratzaile lanetan dela, gauregungo zenbait gairi buruzko ar-gudio kontrajarriak azalduko di-tuzte sei filosofok. Adierazpen as-katasuna eta gorroto delituak

aztertuko dituzte Maddi Nazaba-lek eta Agustin Arrietak; Filoso-fia, poesia eta minaAinhoa Urie-nek eta Beñat Sarasolak; eta Opti-

mismo y pesimismo tecnológico

(baikortasun eta ezkortasun tek-nologikoa) Barbara Jimenezek etaIñigo Galzakortak.

Goizean, Kaxildan«Ordu erdiko hiru saio izangodira», zehaztu du aurkezleak.«Egitura arin eta erakargarria ba-liatuta, etxeko giroan, jendeapentsatzen hastea da erronka».Jan-edana lagungarri izango dutehorretarako. «Azken batean, hel-burua ez baita jendeak filosofiaikastea, baizik filosofia praktika-tzea eta eztabaidetan parte har-tzea». Bertaratutakoek filosofoenesanak entzungo dituzte lehenzatian. «Eta entzuleek eurenekarpenak egiteko aukera izangodute gero. Elkarrizketa horiekmahai gainean jarraituko duteafaltzera joatean, hurrengo egu-nean... Ia-ia iraultzailea da espa-zio publiko batean herritarrak gaifilosofiko baten inguruan haus-narrean jartzea».Saioa ez da mugatuko, gainera,

arratsaldeko egitaraura. Goizean,12:00etan, Kaxilda liburu den-dan, ¿Quién hace la cultura? In-justicias epistémicas (Nork egitendu kultura? Injustizia epistemi-koak) gaia landuko dute DaneleSarriugartek eta Fernando Bron-canok. Ele bitan izango da saioa.

Unai Zubeldia

Gizartea pentsatzearenbalioa handitzen aridela uste du Ekai Txa-partegi filosofo eta

EHUko irakasleak (Zarautz, 1976).«Gero eta gehiago jabetzen garapentsatzearen beharraz. Orainarte ezezaguna zitzaigun abiadu-ran garatzen eta aldatzen ari damundua; gero eta konplexuagoabihurtzen ari da dena». Eta, Txa-partegiren ustez, aldaketa horre-tan pentsamenduak ematen diobalio erantsia gaur egungo esku-lan kualifikatu eta ez teknikoari.«Errealitate horretan, filosofiare-kiko jakin-mina areagotzen aridela konturatu gara. Inoiz ez dio-gu uko egin pentsatzeari, bainabai, agian, filosofikoki pentsatze-ari; espiritu kritikoari». EHUrenGipuzkoako kanpo proiekziorakoerrektoreordetzak babestuta, be-har horri tiraka antolatu zuteniaz, lehen aldiz, Pentsatu! jaialdia.Txapartegik azaldu duenez, na-

zioartean dago Pentsatu! jaialdia-ren funtsa. «Azken urteotan herriaskotan garatu dituzte pentsatze-ko aukera ematen duten jaialdiak,eta, Barcelona Pensaoinarri har-tuta, Donostiaren neurrira ekar-tzea erabaki genuen guk». Ingu-rura begiratuta, atzo izan zen Filo-

Literaktum jaialdiaren barruan eta ‘Pentsatu!’mugimendua oinarri hartuta, ‘Filosofiazuzenean: mikro-eztabaidak’ saioa egingo dutebihar, Donostiako Tabakaleran; gaur egungo hiru gai aztertuko dituzte sei filosofok. Azaroaren 24an amaituko da Literaktum jaialdia.

Pentsatzea beraaukera bihurtuz


LITERAKTUM 18

Azaroaren 24ra arte ekitaldi ugari

izango da Literaktum jaialdian.

Gaur

Loiola kultur etxea (18:00). Ipuinak

dantzan. Ana Apika eta Intxixu

Valbuena.

Viktoria Eugenia antzokiko kluba

(19:00).Afoniak. Xabier Erkizia,

Arantxa Iturbe eta Luca Rullo.

Bihar

Liburutegi Nagusia (11:00-12:30).

Itsaspeko bihotzak.

Aiete kultur etxea (17:00).Txitxarra

eta inurria. Markeliñe.

Kaxilda liburu denda (12:00).

Eztabaidak II: ¿Quién hace la

cultura? Injusticias epistémicas.

Danele Sarriugarte eta Fernando

Broncano.

Tabakalera (19:00).Filosofia zuze-

nean: mikro-eztabaidak.

Igandea

Lugaritz kultur etxea (19:30).Klasi-

koak II: Amor oscuro (Sonetos).

Viridiana.

Azaroak 19

Liburutegi Nagusia (19:30).Litera-

turaren bide berriak I: Zergatik

idazleak?Estibaliz Martinez Diaz

de Zerio eta Peru Iparragirre.

Azaroak 20

Aiete kultur etxea (18:00).Galtza-

gorriak. Txotxongilo taldea.

Liburutegi Nagusia (19:30).Litera-

turaren bide berriak II: Gazteak eta

irakurketa. Maialen Berasategi,

Imanol Epelde eta Larraitz Idarreta.

Troa Zubieta liburu denda (19:30).

Minak bizi IV: El silencio y los cruji-

dos. Tríptico de la soledad. Jon

Bilbao eta Pilar Adon.

Azaroak 21

Liburutegi Nagusia (17:30-19:30).

Literaktum Wikilantegia.

Okendo kultur etxea (18:00).Aita

Manuelen ipuinak.

Tabakalera (19:30).Minak bizi V:

Asuntos de familia. Manuel Vilas

eta Juan Jose Millas.

Azaroak 22

Kaxilda (18:00).Minak bizi VI: Han

ez banengo bezala. S. Drakulic.

Tabakalera (20:00).Minak bizi

VII: La favorita de... Edurne Portela.

Das Weisse Band (Zinta txuria).

Lugaritz kultur etxea (19:30).Lite-

raktumek aurkezten du II: Fakirra-

ren ahotsa. Harkaitz Cano.

Azaroak 23

Koldo Mitxelena (19:00).Eztabai-

dak III: La escritura vigilada: litera-

tura e historia en Europa. Slavenka

Drakulic eta Luisa Etxenike.

Convent Garden (19:30 eta 21:00).

Cenar con Anna Karenina. Slawka

Grabowska. Solasaldia eta afaria.

Azaroak 24

Aiete kultur etxea (17:00).Zinea

haurrentzat: Paddington 2.

Troa Zubieta liburu denda (18:30).

Literaktumek aurkezten du III:

Como si todo hubiera pasado.

Iban Zaldua eta Ramon Saizarbi-

toria.

Loiola kultur etxea (20:00).

Martuteneko kartzelan. Bernardo

Atxaga eta Jose Kruz Gurrutxaga.

Okendo plaza (11:00). Ibilbide

literarioa: Pio Baroja Donostiara

bisitan.

Hainbat parte hartzaile, iaz,

Pentsatu! jaialdiaren barruan

antolatutako saioetako

batean. EHU-KULTURA

Imanol Saiz Irun

Nolakoa zen Euskal

Herria orain dela

bi milioi urte? No-

lako garapena

izan dute naturak

berak eta bertan bizi izan dire-

nek? Eta, nora doa egungo gizakia

eta Lurra planeta? Galdera horiei

—eta askoz gehiagori ere bai—

erantzun diote Irungo Oiasso

Erromatar Museoan, hilaren 9an

ateak zabaldu zituenAldaketa

klimatikoa historian zehar era-

kusketarekin. Euskal kostaldea-

ren historiari buruzko informazio

zehatza ematen dute bertan, eta

irudi eta arrasto ugari biltzeaz

gain, natura zaintzearen aldeko

apustua egin nahi izan dute.

Laburbilduz, historian izan di-

ren klima aldaketak landu dituzte

erakusketa osatzeko. Museoko

zientzia arduradun Elena Torre-

garaik kontatu duenez, izotz aro

ugari jasan ditu Lurrak, eta nola

ez, Euskal Herriak ere pairatu

ditu aldi geologiko horien guztien

ondorioak. «Klima aldaketak be-

tidanik egon izan direla erakutsi

nahi dugu erakusketan, eta gaur

egun ere badaudela». Hala, az-

ken hiru aldi geologikoen berri

eman nahi izan dute, Pleistozeno

hasieratik —orain dela 2,58 milioi

urtetik—, gaur egunera arte. Era-

kusketarako, Bizkaiko Arkeologi

Museoaren laguntza jaso dute

Oiassokoek.

Euskal Herri zuri-zuria. Muse-

oko zientzia arduradunak horrela

irudikatzen du Euskal Herria

Pleistozeno hasieratik duela mi-

lioi bat urtera arte. Antolatzaileen

arabera, duela 9.000 urte inguru

amaitu zen azken glaziazioa. Or-

dura arte, bertako klima oso ho-

tza izan zela kontatu du Torrega-

raik, eta horren adierazgarri dira

museoak bildu dituen orain dela

15.000-20.000 urteko arrastoak.

Elur-oreinak, errinozero iletsuak,

artzak... Eta pinguinoak! Azken

urteotan, Euskal Herrian histori-

koki erabat ezohikoak izan diren

animalia askoren arrastoak aur-

kitu dituzte zientzialariek. Horien

guztien hezurrak gertutik ikuste-

ko aukera eskaintzen ari dira

Oiasso museoan.

Euskal Herria Pleistozeno ga-

raian nolakoa zen irudikatzeko

adibide argia eman du museoko

arduradunak: zientzialarien ara-

bera, pinguinoak Lapurdi, Gipuz-

koa eta Bizkaiko hondartzetara

iristen ziren garai hartan, bertan

bizi ziren asko, eta gaur egun da-

goen tokitik 11 kilometro

iparraldera zegoen eus-

kal kostaldea. Baina ten-

peraturak gora egin zuen

ondorengo urteetan, eta,

horren ondorioz, eraba-

teko itxuraldaketa jasan

zuen paisaiak.

Holozenoan izan zen

klima aldaketa nabar-

men hori, Pleistozeno

ondorengo aro geolo-

gian. Torregarairen hi-

tzetan, gizakiak aurrera-

pauso garrantzitsua

eman zuen tenperatura-

ren gorakadarekin batera, eta ne-

kazaritzaren eta abeltzaintzaren

gorakada nabarmena bizi izan

zuten Holozeno garaian. Museo-

ko arduradunaren arabera, azken

glaziazioa amaitu ostean, klima

leunduta sortu eta hedatu egin zi-

ren basoak, eta itsas mailak ere

gora egin zuen. Hala, orduko bizi-

modua azaltzeaz gain, garai har-

tako arrastoak ere ikus daitezke

erakusketan. Ehizarako tresne-

ria, lanabesak, haziak... eta baita

gizakien hezurrak ere. Klima al-

daketari buruzko mostran xehe-

tasun bakar bat ere ez dute utzi

landu gabe.

Natura zainduKlima aldaketak ziklikoak izan

diren arren, gaur egungo egoera

erabat ezberdina dela azaldu du

zientzia arduradunak. «Lehen,

gizakia moldatzen zen klima al-

daketara, baina orain gizakiok

ekoizten ditugu aldaketa horiek

guztiak». Egungo bizitza estiloak

eragindako klima aldaketak iku-

sirik, natura zaintzearen aldeko

mezua ere helarazi nahi izan

dute. Lehen, gainera, gizakiak in-

guruan hainbesteko eragina izan

aurretik, aro epel eta hotzen arte-

an «aldizkatzea» izaten zela kon-

tatu du Torregaraik. «Apurtu

egin da aldizkatze hori, eta badi-

rudi aro epel iraunkor batera goa-

zela, aldi hotzik gabe».

Adituen arabera, Lehen Mundu

Gerra amaitu zenetik, 1945etik,

aro berri batean murgilduta dago

gizakia, Antropozenoan, hain zu-

zen ere. Torregaraik azaldu due-

nez, horren erakusle dira Aizko-

rriko hondartzan —Getxon, Biz-

kaian— labe garaietatik etorritako

industria hondakinekin osatuta-

ko geruzak, edota euskal kostal-

deak gero eta gehiagotan jasaten

dituen plastiko isurketaren ondo-

rioak.

«Kontzientzia hartu behar

dugu», hasi du azalpena museo-

ko arduradunak. «Testuingurua

aldatzeko oso espezie eraginkorra

baita gurea. Momentu honetan

sekulako arazoa da plastikoa,

itsasoari begira, batez ere. Hortaz,

murrizteko eta beste modu batera

kudeatzeko dei egiten dugu».

Erakusketa biribiltzeko eta mezu

horrek bisitariengan benetako

eragina izan dezan, plastikozko

ondakinez osaturiko artelan mo-

dukoa ikus daiteke amaieran,

etorkizun beltzaren isla, abisu

modura.

Azken egunotan Oiassoko

behe solairura joan direnek ezus-

teko polita jaso dutela onartu dute

museoko langileek. Herritarrek

hurrengo otsailaren 24ra arte

izango dute erakusketa bisitatze-

ko aukera. Astearte, asteazken

edo ostegunetan, 10:00etatik

14:00etara, eta ostiral eta larun-

batetan, 10:00etatik 14:00etara

eta 16:00etatik 19:00etara, egon-

go da zabalik Oiasso museoa. Ez

da sarrerarik ordaindu behar.

Klima aldaketak historian zehar Euskal Herrian eragindako ondorio nagusiakerakusketa berezi batean laburbildu ditu Irungo Oiasso Erromatar Museoak.

Milioika urte atzera begira

Elena Torregarai, alboan orain dela milaka urteko artz baten arrastoa duela; joan den astean inauguratu zuten erakusketa. IMANOL SAIZ


Apurtu egin da aro epelen etahotzen arteko aldizkatze hori,eta badirudi aro epel iraunkorbatera goazela, hotzik gabe»

«Lehen, gizakia moldatzen zenklima aldaketara, baina oraingizakiok ekoizten ditugualdaketa horiek guztiak»Elena TorregaraiOiasso Erromatar Museoko zientzia arduraduna

‘‘

Unai Zubeldia

Bidea egiten ari da pixkanaka.

2016an lehen pausoa emanda,

Kutxa fundazioak diruz babestu-

ko ditu laugarren urtez Gipuzko-

ako hainbat gizarte eta kultura

proiektu. 147 egitasmok jaso zu-

ten laguntza lehen urtean, 161ek

2017an, eta 198k iaz. Gorako joera

horri eusteko erronkarekin, da-

goeneko zabalik dago 2019rako

laguntza eskatzeko epea —aben-

duaren 10a baino lehen egin be-

harko da eskaera, eta Kutxa fun-

dazioak 2019ko martxoaren 1era-

ko egingo du lehen hautaketa—.

«Hainbat eremutan proiektuak

garatzen eta sustatzen dituzten

erakunde horiei laguntzea da

gure helburua», azaldu du Ander

Aizpurua Kutxa fundazioko zu-

zendariak.

Urtez urte laguntza jasotzen

duten proiektuen eragina «gero

eta nabarmenagoa» izatea da

Kutxa fundazioaren erronka. Eta

lehen hiru urteetako esperientzia

«oso positiboa» izan dela azpi-

marratu du Aizpuruak. «Oreka

lortu dugu urteotan. Elkarte txiki

askori laguntzen diegu, elkarte

handiak ahaztu gabe». Hain zu-

zen ere, horixe da Kutxa funda-

zioaren helburua: «Hainbat alo-

rretako proiektuak bultzatuz ore-

ka hori bermatzea». Alde

horretatik, laguntzak gune jakin

batera mugatu gabe, proiektu ho-

riek «Gipuzkoa osokoak» direla

goratu du Kutxa fundazioko zu-

zendariak. «Gipuzkoa indartsu

eta aberatsagoa lortzen ari gara

proiektu horiei esker».

Aurrekontua, zehaztu gabeGipuzkoan errotuta dauden ira-

bazi asmorik gabeko erakundeei

laguntzeko dira Kutxa fundazioa-

ren diru laguntzak, eta hainbat

esparru landu dituzte lehen hiru

urteetan: artea, ingurumena,

zientzia, elkartasuna, kultura,

osasuna, euskara, genero berdin-

tasuna, kirola... «Oso zabala da

Kutxak lantzen duen eremua,

eta, beraz, animatzeko deia egin

nahiko genieke proiekturen bat

gauzatzeko asmoa daukaten ira-

bazi asmorik gabeko elkarteei».

Lehen urtean, esaterako, 1,7 mi-

lioi euro jarri zituzten

proiektuei laguntza

emateko. «Baina aurre-

kontua ez dugu zehazten

aurretik; aurkezten diz-

kiguten proiektuen ara-

berakoa izaten da hori»,

argitu du Aizpuruak.

Gehienez, %25eko la-

guntza emango dute

50.000 eurotik gorako

aurrekontua duten

proiektuetan; eta gehie-

nez %75ekoa 50.000 eu-

rotik beherakoetan.

Lehen hiru urteetako

datuak aintzat hartuta, 506

proiekturi eman die babesa Ku-

txa fundazioak, eta horien artean

daude Gipuzkoako Gurutze Go-

rria elkartea, Atzegi, Garabide

kultur elkartea, Mindara Diber-

tsitate Funtzionala Duten Pertso-

nak Artatzeko Gipuzkoako Elkar-

tea, Gipuzkoako Itxaropenaren

Telefonoa, Gielmar Gipuzkoako

Elbarriak Martxan elkartea, Gros

Xake Taldea, Elhuyar fundazioa,

Antxieta Arkeologia Taldea, Erro-

ak elkartea, Gipuzkoako Abesba-

tzen Federazioa eta beste.

Elkarte txikien eta

handien arteko

oreka bermatu

nahi du Kutxak

Abenduaren 10era arte zabalik dago gizarteeta kultura proiektuak diruz laguntzeko eskaeraegiteko epea b 198 proiektu babestu zituen iaz

Gielmar Gipuzkoako Elbarriak Martxan elkarteko hainbat kide, euren elkartean. IRUTXULOKO HITZA

Hainbat eremutan proiektuakgaratzen eta sustatzendituzten erakunde horieilaguntzea da gure helburua»

«Aurrekontua ez duguzehazten aurretik; aurkeztendizkiguten proiektuenaraberakoa izaten da hori»Ander AizpuruaKutxa fundazioko zuzendaria

‘‘


Imanol Garcia Landa Tolosa

Aldarrikapen ku-

tsua hartu du To-

losako Aranburu

jauregian jarri du-

ten erakusketak,

eta izenean bertan islatu dute ho-

ri: Gaurko eta hemengo eskulto-

reak. Gaur egun Euskal Herrian

eskultoreak badirela erakutsi

nahi dute erakusketarekin. Aben-

duaren 7ra arte egongo da ikusgai.

Azken Muga proiektuak hiru-

garren urtea bete du aurten, eta

horixe izan da erakusketaren

iturburua. «Natur ingurune ba-

tean artea erakusteko eta artistei

babesa emateko borondatearekin

jaio da proiektua», azaldu du

Guillermo Olmo eskultoreak, Az-

ken Muga proiektuaren eta Gaur-

ko eta hemengo eskultoreakera-

kusketaren bultzatzaileak. Hain-

bat egitasmo garatu ditu Azken

Mugak, eta horietako baten emai-

tza da erakusketa. Izan ere, eskul-

toreek topaketa bat egin zuten

udan, eta han hasi zen gorpuzten

erakusketaren ideia.

Olmoz gain, Gotzon Huegun

eskultorea aritu da Aranburu jau-

regiko erakusketa koordinatzen.

«Elkartzeko beharra sentitu ge-

nuen; geure kabuz ibili gara lane-

an orain arte. Ibilbide luzea dau-

kagu denok, baina Euskal Herrian

denok elkarrekin aurkezteko be-

harra geneukala ikusten ge-

nuen», adierazi du Huegunek.

Eduardo Txillida, Jorge Oteiza,

Remigio Mendiburu, Nestor Bas-

terretxea... 1960ko eta 1970eko

hamarkadan lanean aritu ziren

eskultore garrantzitsu asko dago-

eneko hilda daudela eta horiek

hutsunea utzi zutela gaineratu du

Huegunek. «Belaunaldi bereko

eskultoreak elkartu gara, nola-

baiteko presentzia izateko eta

orain artekoari jarraipena emate-

ko. Belaunaldi berekoak izatea,

eskultore ofizioa izatea eta aitor-

tutako ibilbidea edukitzea, horiek

ziren baldintza bakarrak».

Olmok gogoratu du eskuekin

lantzen ziren eskulturak zirela

1960ko eta 1970eko hamarkade-

takoak, eta «material tradiziona-

lak» erabiltzen zirela; hau da, ha-

rria, burdina eta egurra. «Beste

espresio molde batzuk azaldu zi-

ren 1980ko hamarkadatik aurre-

ra; ordenagailua lan erreminta

gisa erabiltzen hasi ziren, instala-

zioak aldatu egin ziren, perfor-

manceak egiten hasi ziren, bideo

lanak...». Eskultoreen lana «di-

bertsifikatu» egin zela azpima-

rratu du Olmok. «Eta gaur egun

erreminta teknologikoekin lan

egiten da asko; pixkanaka albora-

tu egin zen ordura arteko eskul-

tura formalaren ikuspegia». Ia 40

urte igaro ondoren, hainbat es-

kultorek, oraindik, eskultura for-

mala egiten jarraitzen dutela gai-

neratu du eskultoreak. «Betirako

leku jakin batean gera daitekeen

eskultura. Eskultura mota horrek

gaur egun ere bere lekua duela al-

darrikatu nahi dugu guk».

Euskal Herriko eskulturek

60ko eta 70eko urteetan garrantzi

handia izan zutela azpimarratu

du eskultoreak, eta orduko gizar-

te aldaketen oinarrietako bat izan

zela. «Garai hartan eskultoreena

zen bisita txartela, baina gaur

egun sukaldariek eta zenbait ki-

rolarik egiten dute lan hori. Kul-

tur arloan eta gizartean bertan pi-

sua galduz joan da eskultura. Es-

kultore gutxi ezagutzen ditu jen-

deak». Ondorioz, aldarrikapena

ere bada erakusketa: «Hemen

gaudela esan nahi dugu».

Askotariko obrak ikus daitezke

Aranburu jauregian. «Bakoitzak

bere estetika eta lengoaia erabil

zezan nahi izan dugu. Zentzu ho-

rretan, ez dugu jarri baldintza-

rik», azaldu du Huegunek. «Ba-

daude irudiak lantzen dituzten

eskultoreak, abstrakzioak edo lan

kontzeptualak egiten dituztenak

ere bai... Bere hizkuntza erabil-

tzen du bakoitzak». Askotariko

materiala erabili dute artistek:

harria, burdina, altzairua, egurra,

material birziklagarria...

Horrez gain, tamaina

guztietako obrak daude

ikusgai; besteak beste,

Aranburu jauregiaren

kanpoaldean jarri duten

bost metroko eskultura.

Bere azken lanak aur-

keztu ditu Huegunek be-

rak: «Hizkuntza berri

batzuk sortzea da asmoa.

Nolabait esatearren, alde

batera utzi ditut eskultu-

rak; erakunderen batek

eskatzen badizkit baka-

rrik egiten ditut lan ho-

riek, enkarguz». Huegu-

nek beste bide bat aukeratu du

orain. «Eta lan berri horiek era-

kustea erabaki dut». Hiru mural

jarri ditu, 2x2 metrokoa horietako

bat, handia. Basoan zehar izene-

ko sail bat egiten ari da, eta baso-

an ikusten dituen irudiak erakus-

ten ditu bere artelanen bidez, li-

kenen irudiak eta enbor zarta-

tuak, batik bat.

Olmok, hiru piezaOlmok, berriz, egiten duen lana-

ren lagin bat eraman du erakus-

ketara. «Hiru pieza jarri ditut,

nire lengoaia pertsonalarekin».

Egurrezko pieza bat, batetik; mu-

ral edo pareta modukoa da hori.

Burdinazko eta altzairu herdoil-

gaitzezko obra bat, bestetik.

«Barne begirada izena du, eta

barrura begirako obra bat da».

Zentzurik gabe izena du hiruga-

rren piezak, eta Corten izeneko

altzairuarekin eta harriarekin

egina dago. «Materialak nahaste-

ko joera izaten dut beti».

Etorkizunean erakusketa beste

herrialde batzuetara eramateko

asmoa dute eskultoreek. «Ez da-

kigu beste batzuek guregana eto-

rriko diren, orain daudenetako

batzuk ez diren egongo... Esperi-

mentala da orain egiten ari garen

prozesua». Erakusketaren beste

helburuetako bat eskultore

gehiago animatzea eta beste talde

batzuk sortzea dela gaineratu du

Huegunek. «Azken finean, es-

kulturak 1960ko eta 1970eko ha-

markadetan gizartean izan zuen

harremana berritu nahi dugu egi-

tasmo honekin. Euskal nortasuna

baliatuta, gizartearekin lotu nahi

dugu artea».

Tolosako Aranburu jauregian jarri duten erakusketarekin, eskulturari bere lekuaeman nahi diote hainbat eskultorek. Eskultoreen soka ez dela eten erakutsi nahi dute.

Eskultoreen aldarrikapena

Gotzon Huegun eta Guillermo Olmo, Tolosako Aranburu jauregiko erakusketan. I. GARCIA LANDA

Kultur arloan eta gizarteanbertan pisua galduz joan daeskultura; eskultore gutxiezagutzen ditu jendeak»Guillermo OlmoEskultorea

«Elkartzeko beharra sentitugenuen; taldea osatu duguneskultoreak geure kabuz ibili gara lanean orain arte»Gotzon HuegunEskultorea

‘‘


Unai Zubeldia

Beldur gara ez ote garen

ari biztanle paraleloak

sortzen». Ainara Or-

maetxea Harto Ordi-

ziako Udaleko Migrazio eta Aniz-

tasun teknikariak azaldu duenez,

gaur egun hirurogei herrialde bai-

no gehiagotako biztanleak bizi di-

ra herrian. «Eta %15,8 da atzerri-

tarren kopurua». Datu horretatik

kanpo daude Espainian jaiotako-

ak. «Horietako askok urte mor-

doa daramate gure herrian, baina

beren artean elkartzen dira nor-

malean, bertakoekin harreman

askorik sortu gabe». Ormaetxea-

ren hitzetan, «erabat ulergarria»

da atzerritar horiek euren norta-

suna mantendu nahi izatea. «Az-

ken finean, gauza berbera egiten

baitugu guk ere. Baina Ordiziaren

barruan hainbat Ordizia daudela

jabetu gara».

Eta, hain zuzen ere, Ordizia txi-

ki horiek guztiak elkarrengana

bilduta, «gune atsegin eta lasai

bat» sortu nahiko lukete bihar,

Kolore Truk merkatu sozialare-

kin. Herrian aurretik ere egin izan

dute kulturen arteko topaketarik,

«beharrezkoa delako jatorri ez-

berdineko ordiziarrek modu in-

formalean elkar ezagutzeko espa-

zioak sortzea». Hausnarketarako

guneak izaten dira horiek gehie-

netan. «Zurrumurruen kontrako

kanpainak, beste lurraldeetan

jaiotako pertsonen inguruko au-

rreiritziak apurtzeko solasaldi,

tailer eta hitzaldiak... Horrelako-

ak antolatu izan ditugu gurean».

Baina beste pauso bat eman

nahi dute Kolore Truk merkatu

sozialarekin. «Sortu zeneko 750.

urteurrena ospatzen ari da Ordi-

zia, eta azokak, betidanik, garran-

tzi berezia izan du herrian. Kultur

eta merkataritza guneak izaten

dira azokak, eta izaera hori eman

nahi izan diogu Kolore Truk egi-

tasmoari». Antolatzaileek ez zu-

ten gelditu nahi, ordea, azoka hu-

tsean. «Herrian badauzkagu tal-

de feministak, nekazariak, eko-

nomia ikuspegia edo migrazioa

lantzen dutenak... Eta gai horiek

guztiak plazan protagonista izan

zitezen nahi genuen».

Egun osoko festa izango da. Pla-

za Nagusia, udaletxeko arkupea,

pilotalekua eta D’elikatuz zentroa

euren eginda, «sinergiak» sortu

nahiko lituzkete herrialde des-

berdinetako herritarren artean.

«Ez dadila izan egun bakarreko

kontua. Zerbaiten hasiera izan

dadin nahiko genuke». Izan ere,

Ormaetxearen hitzetan, horrela-

ko ekitaldi askotan «nahiko aza-

lean» gelditzen dira bertakoen

eta bertakoak ez direnen arteko

harremanak. «Eta horregatik

bihurtu nahi dugu plaza protago-

nista». Alde horretatik, hainbat

herrialdek postua izango dute

Plaza Nagusian. «Haien lurralde-

etara gerturatzen saiatuko gara:

elikadura, artisautza, bizimo-

dua... Euren eguneroko arlo guz-

tiak kontuan hartuta. Lurralde

horietan murgildu nahi dugu, gi-

ro lasai eta atsegina sortuta».

Goierriko eragileen lanaLurraldetasunari merkatu sozia-

laren ikuspegia txertatuta, Goie-

rriko hainbat eragileren lana ere

azaleratuko dute bihar: Goiener,

Fiare, Izarkom, Farapi, Dar-Dar,

Behieko, Basherri... Goizez eta

arratsaldez, solasaldiak

egingo dituzte elkarte

horietako ordezkariekin.

Bazkari giroa ere ez da

izaten hizketarako eta

harremanetarako toki-

rik kaskarrena, eta,

munduko arrozen pres-

taketa amaituta, herri

bazkaria ere egingo dute

pilotalekuan, 14:30ean;

txartelak salgai daude oraindik,

hiru euroan —16 urte artekoek,

euro bat—. Kafe-dinamika taile-

rretan, 16:00etatik 17:30era, hain-

bat gai landuko dituzte; eta Mari-

na Herlop eta Maddi Nogueraren

kontzertuak izango dira,

20:00etan hasita, D’elikatuzen.

Kolore Truk merkatu soziala egingo dute bihar,egun osoz, Ordizian, herriko kulturaezberdinak elkartu eta elkarren arteanetorkizunerako harremana sortzen laguntzeko.

Ordizia txikiguztiak plazaberean bilduta

Orain bi urteko Ordiziako kulturarteko festan, hainbat jatorritako herritarrak, arroza prestatzen. AIMAR MAIZ / GOIERRIKO HITZA

KOLORE TRUK

Biharko, egitarau zabala daukate

prest Ordizian. Herriko lau gune-

tan izango dira ekitaldiak.

Plaza Nagusian (12:00-14:00

eta 18:00-20:30)

Munduko lurraldeen erakuske-

ta.Aljeria, Ekuador, Errumania,

Maroko, Nigeria, Sahara eta

Senegal.

Kolore-truk merkatu soziala.

Argia, Basherri, Behieko, Dar-Dar,

Farapi, Fiare, Goiener, Gozatu ez-

tia, Izarkom eta Olatukoop.

Trukerako txokoak.Euskaraldia,

Gaztaren Kofradia, Gaztetxea, Hiri

Hezitzailea, Huts-gunea, Jostai-

luen Trukea eta Puntu Morea.

Jolas guneak.Euriarekin, pilota-

lekuan.

Bestelakoak.Bertso eskola,

munduko dantzak eta musika.

Udaletxeko arkupean

Solasaldiak merkatu sozialeko el-

karteekin:

12:15.Basherri eta Behieko.

12:45.Goiener.

13:15. Idiazabalgo gaztaren dasta-

tzea.

18:00.Dar-Dar.

18:30.Argia.

19:00. Izarkom.

19:30.Farapi eta Olatukoop.

20:00.Fiare.

Pilotalekuan

12:00.Munduko arrozen presta-

keta. Azari elkartea eta Ekuador,

Altartea elkartea eta Nigeria, Irriki

elkartea eta Errumania, eta Goiza-

terpe elkartea eta Txile.

14:30.Herri bazkaria. Munduko

arrozak, Behieko jogurta eta kafea.

16:00-17:30.Kafe-dinamika taile-

rrak, Jon Ordoñezek gidatuta: Eus-

kara integraziorako erreminta (Jon

Maia Soria), Feminismoak Goierrin

(Farapi eta Talde Morea), Bizitzak

erdigunean jarriz ekonomia eralda-

tzen (Olatukoop eta gaztetxea),

Tokiko elikadura sistemen atzetik

(Jon Etxeberria —Gozatu— eta

Aitor Aranburu —Behieko—),

Zurrumurruak eta errealitateak: Eu-

ropatik datozen haize beldurga-

rriak (Xabier Aierdi), eta Saretze

eta aktibazio soziala (Amaia Agi-

rretxe eta Maider Avaristo).

D’elikatuzen

20:00.Ordiziarrock. Marina

Herlop (Katalunia) eta Maddi

Noguera (Euskal Herria).

13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16a Proposamena

Beharrezkoa da jatorriezberdineko ordiziarrek moduinformalean elkar ezagutzekoespazioak sortzea»Ainara Ormaetxea HartoOrdiziako Migrazio eta Aniztasun teknikaria

‘‘

MUSIKA

AMEZKETA Iñaki Etxezarraga Etxeeta Iban Gurrutxaga.

bGaur, 19:30ean, kultur etxean.

AMEZKETAOharkabe.bBihar, 22:00etan, Altuna Anaiak

frontoian.

ANDOAINThe Northagirres, The WC Grooves eta One Way.

bBihar, 22:30ean, gaztetxean.

ARRASATE Jerry A. & 25th Coming Fire eta Estricalla.

bOstegunean, 22:00etan,

gaztetxean.

AZKOITIAGatillazo eta Korkones.bBihar, 23:00etan, plazan.

AZPEITIABuffalo.b Igandean, 19:00etan, Sanagustin

kulturgunean.

BERGARATenpora.bBihar, 19:00etan, Semirarixoan.

DONOSTIAZombie Jaialdia: Beyond Creation, Gorod, Entheos

eta Brought by Pain.

bGaur, 20:00etan, Larratxo

kultur etxean.

DONOSTIAKutxi Romero eta Vuelo 505.

bGaur, 20:00etan, Dokan.

DONOSTIAKaydy Cain & A1 Goldie.bGaur, 21:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAEl Bloque DJs, Flacaeta Sara’n’Donga.

bGaur, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIANafarroako OrkestraSinfonikoa: Harien artean.

bBihar, 18:00etan, Kursaalean.

DONOSTIATygers of Pan Tang,Daeria, Lionsoul, The Hellectric

Devilz eta Kauce.

bBihar, 19:00etan, Larratxo

kultur etxean.

DONOSTIALa Red Bullet eta Altair.bBihar, 20:00etan,

Covent Gardenen.

DONOSTIAXabi Aburruzaga vs. La Bottine Souriante.

bBihar, 20:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAElefantes.bBihar, 20:30ean, Dabadaban.

DONOSTIABuenawista Prolleckziom’s Festa:

Discipulos de Dionisos,

Last Fair Deal eta Los Bracco.

bBihar, 22:00etan, Intxaurrondo

kultur etxean.

DONOSTIAAnthea eta Hamid.bBihar, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAGuevnna eta Angoisse.b Igandean, 18:30ean, Mogambon.

DONOSTIAFilm Symphony Orchestra: Special John Williams.

b Igandean, 19:00etan, Kursaalean.

DONOSTIAUplift.b Igandean, 19:00etan,

Viktoria Eugenia antzokian.

DONOSTIAFemi Kuti.bAstelehenean, 20:00etan,

Dabadaban.

DONOSTIAAsalto Gaua: Krav Boca, Wagen Volte

eta Potron Potron Lopez.


Mogambon.

DONOSTIACuarteto Turina.bOstegunean, 20:00etan,

Viktoria Eugenia antzokian.

DONOSTIALuz Casal.bOstegunean, 20:00etan,

Kursaalean.

ELGOIBAR Jon Gurrutxaga.bGaur, 23:00etan, kultur etxean.

GETARIAFalsa Bandera, Managaitz eta Jon Mantecas Army.

bGaur, 22:30ean, gaztetxean.

GETARIAUdal Musika Banda.b Igandean, 12:30ean, parrokian.

HERNANIUdal Musika Banda.bBihar, 19:00etan, Biterin.

HONDARRIBIA Jazzy Leap Band.bGaur, 20:00etan, Itsas Etxean.

IRUNButarock Festa: Storm, Anonimos eta Hyronika.

bGaur, 20:00etan, Tunk aretoan.

LAZKAOKantaka eta Urmaiz

abesbatza: Gloria de Vivaldi.

bBihar, 20:00etan, parrokian.

LEGORRETALa Basu eta 2zio.bGaur, 22:30ean, Herri Antzokian.

OÑATIEñaut Elorrieta & KaabestriString Ensemble.

b Igandean, 19:00etan, Santa Ana

antzokian.

ORDIZIAMarina Gerlop eta Maddi.bBihar, 20:00etan, D’elikatuz-en.

ORDIZIABarroko Aire. Oiasso Kamerata: Viaggio musicale.

b Igandean, 18:30ean, parrokian.

ORIOBide Batez eta DJ Aros.

bGaur, 23:30ean, Ortzaikan.

ORIOHerri bazkaria, Jagoba

eta Maddalen trikitilariekin.

b Igandean, 14:00etan, Ortzaikan.

TOLOSAEztanda eta Rodeo.bGaur, 22:30ean, Bonberenean.

TOLOSABamms eta Plan B.bBihar, 22:30ean, Bonberenean.

TOLOSAEuskal Barrokensemble.bOstegunean, 20:00etan, Topic-en.

URNIETADeus Ez eta Nerabe.bGaur, 22:00etan, Saroben.

VILLABONA-AMASADJ Jotatxo.bBihar, 00:00etan, Amasako plazan.

ZARAUTZTxinpirin, Zarautz Txiki& Zarautz abesbatzak.

bGaur, 20:00etan, Frantziskotarren

elizan.

ZUMARRAGARuper Ordorika.bGaur, 22:30ean, Zelai Ariztin.

ANTZERKIA

ANDOAIN 7 Bubbles: Burbujas.b Igandean, 17:00etan, Basteron.

ARRASATE Izaskun Murgia elkartelirikoa: Luisa Fernanda zarzuela.

bBihar eta etzi, 19:30ean, Amaia

antzokian.

ASTIGARRAGAGlu Glu: Pinotxo.b Igandean, 17:00etan, kultur etxean.

AZKOITIAVaiven: Erlauntza.bBihar, 19:30ean, Baztartxon.

AZPEITIAEromen: Elurra.bGaur, 21:30ean, Soreasun.

AZPEITIAAtx Teatroaren Tomiris,eta Kamikaz & Ttak Teatroaren

Agur eta Dolore.

bOstegunean, 21:30ean,

gaztetxean.

BERGARAAitor Borobia: Punkowski.

bGaur, 22:00etan, Seminarixoan.

BERGARAAmaia Arriaran: Limoiondoa, mitxoletak eta

boleroak.

bGaur, 22:30ean, Txuringon.

DEBAMaixux Zugarramurdi etaAnsa Ahizpak: Artantxuriketan.

bGaur, 21:30ean, Lasturren.

DONOSTIAMarkeliñe: Txitxarraeta inurria.

bBihar, 17:00etan, Aiete kultur etxean.

DONOSTIAKolektiv Lapso: Ovvio.bBihar, 20:00etan, Gazteszenan.

DONOSTIAViridiana: Amor oscuro (Sonetos).

b Igandean, 19:30ean, Lugaritz

kultur etxean.

DONOSTIATxotxongillo Taldea:Galtzagorriak.

bAsteartean, 17:00etan, Aiete

kultur etxean.

DONOSTIABazen Behin Clown:Sexigencias.

bOstegunean, 19:00etan, Loiola

kultur etxean.

DONOSTIATgorrieta: Malditoquerer.

bOstegunean, 19:00etan, Okendo

kultur etxean.

ERRENTERIAAxut: Zazpi senideko.b Igandean, 19:00etan, Niessen

kulturgunean.

ERREZIL Idoia Torregarai eta Mirari Martiarena: Bakean

dagoena bakean utzi.

b Igandean, 18:00etan, Borondegin.

MUTRIKUHuts Teatroa: Hozkailua.bGaur, 19:00etan, kultur etxean.

OÑATITomaxen Abenturak: Espien eguna.

bBihar, 16:30ean eta 20:00etan,

Zuazola institutuan.

OÑATITanttaka: Como un vientohelado.

bBihar, 19:30ean, Santa Ana

antzokian.

SORALUZEHika: Txarriboda.bGaur, 22:15ean, Herri antzokian.

Donostia bBuenawista Prolleckziom’s Festa

1980ko hamarkadako izaerari eutsitaDonostian, Buenavista auzoan dauka oinarria Buenawista Prolleckzioms kultur elkarteak. Hainbat musikari eta

musika zalek Buenavistako alkatetzaren eraikina hartu zuten 1988an, eta 2005ean eraitsi zuten. Erabaki hark

ez zuen apaldu, ordea, kultur elkartearen indarra, eta 30 urte bete dituztela ospatzeko festa egingo dute, bihar,

22:00etan, Intxaurrondo kultur etxean. Discipulos de Dionisos —irudian—, Last Fair Deal eta Los Bracco talde-

en kontzertuez gozatu ahal izango da. Sarrerak salgai daude, 8 eta 12 eurotan. KEPA GARRO / BUENAWISTA PROLLECKZIOM’S

14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16aAgenda

TOLOSAPollo Rosa: Gertrudisen

lagunak.

bGaur, 22:00etan, Amarozko

auzo etxean.

TOLOSADiego Calavia: Lo más in.

bBihar, 17:00etan, Amarozko

auzo etxean.

URNIETAAnita Maravillas

& Portal 7: Jon Braun.

b Igandean, 17:30ean, Saroben.

VILLABONA-AMASAPerigallo:

Espacio disponible.

b Igandean, 19:30ean, Gurean.

ZUMAIAAnodino: Zerura eroria.

bGaur, 22:00etan, Aita Marin.

DANTZA

ANDOAINFritsch Company:

Mesa para tr3s.

bGaur, 21:30ean, Basteron.

VILLABONA-AMASATio TeronenSemeak: Freshcool.

bBihar, 12:00etan, Amasako plazan.

BERTSOLARITZA

AZKOITIAAdin Adin: Eneritz

Artetxe eta Sebastian Lizaso.

bAsteartean, 16:30ean, Jose

zahar etxean.

BERGARABertso afaria:

Miren Amuriza eta Ane Labaka.

bGaur, 21:00etan, Elkartean.

BERROBI Bertso afaria: Maialen Lujanbio eta Unai Agirre.

bBihar, 20:30ean, Iriarte jatetxean.

ERRENTERIABertso afaria:

Alaia Martin eta Julio Soto.

bBihar, 21:00etan, Txintxarri

elkartean.

IRURABertso bazkaria: Sustrai

Colina eta Sebastian Lizaso.

bBihar eguerdian, Gazte Alaiak

elkartean.

LEGAZPIMiren Artetxe, Amets Arzallus, Sustrai Colina eta

Etxahun Lekue.

bGaur, 22:30ean, Latxartegi

aretoan.

MUTRIKUMaider Arregi, Ane Labaka eta Eli Pagola.

bBihar, 21:00etan, gaztetxean.

OIARTZUNAdin Adin: Exteban

Martiarena eta Jon Martin.

bAsteazkenean, 11:00etan,

Petra Lekuona zahar etxean.

TOLOSAUnai Agirre eta Oihana

Iguaran.

bBihar, 18:45ean, Orbela tabernan.

USURBILBertso bazkaria: Agin Laburu eta Aitor Sarriegi.

bBihar, 14:00etan, Patri jatetxean.

VILLABONA-AMASAMaialen

Lujanbio, Unai Mendizabal, Iker

Zubeldia Txapieta Miren Artetxe.

bBihar, 19:00etan, Amasako

elizan.

ZERAINAndoni Egaña eta

Sebastian Lizaso.

bGaur, 12:00etan, Lumagorri

elkartean.

ZIZURKILPello Mari Otaño Bertsopaper Lehiaketaren

sari banaketa.

bBihar, 19:00etan, Iriarte

kultur etxean.

ZIZURKILBertso-afaria: Unai Agirre eta Maialen Lujanbio.

bBihar, 21:00etan, Iriarte jatetxean.

HITZALDIAK

ARRASATEXabier Alberdi: Arrasate Gipuzkoako itsas

ekonomian.

bAsteartean, 19:00etan,

Kulturaten.

ARRASATEJasone Mendizabal,Oskar Elizburu eta Ane Zuazubis-

kar: AED: sorreratik Euskaraldia.


Kulturaten.

BERGARA Juantxo Madariaga:

Bergara gizartea industrializazio

aurretik.

bAsteazkenean, 19:00etan, Irizar

jauregian.

DONOSTIA Izaskun Aseginolaza,

Enkarni Gomez, Itziar Rodriguez

eta Koldo Telleria: Emakume

arkitektoak Gipuzkoan.

bGaur, 13:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAXabier Erkizia eta

Arantxa Iturbe: Afoniak.

bGaur, 19:00etan, Viktoria Eugenia

antzokian.

DONOSTIAMikro-eztabaidak:Maddi Nazabal & Agustin Arrieta,

Ainhoa Urien & Beñat Sarasola eta

Barbara Jimenez & Iñigo Galzakorta.

bBihar, 19:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAEstibaliz Martinez

Diaz de Zerio eta Peru Iparragirre:

Zergatik idazleak?.

bAstelehenean, 19:30ean,

Liburutegi Nagusian.

DONOSTIAMaialen Berasategi,Imanol Epelde eta Larraitz Idarreta:

Gazteak eta irakurketa.

bAsteartean, 19:30ean,

Liburutegi Nagusian.

DONOSTIAHarkaitz Cano:

Fakirraren ahotsa.

bOstegunean, 19:30ean, Lugaritzen.

Amezketa b Kultur Hamabostaldia

Festa giroan murgildutaAzaroaren 5ean ekin zioten Amezketan Kultur Hamabostaldiari, eta ema-

naldiz beteta dator asteburu hau ere. Gaur, Iñaki Etxezarraga Etxeeta

Iban Gurrutxagaren kontzertu akustikoa izango da kultur etxean,

19:30ean —irudian, Etxe—, eta talo jatea izango dute gero, Larrunarri

frontoian. Ergoneko Festa izango dute bihar, eta Azoka Eguna etzi. FOKU

ERRENTERIA Juan Hernandez

Zubizarreta: Nekropolitika.


Mikelazulon.

GETARIAPako Aristi eta Gotzon

Barandiaran: Euskara bizirik

estatu egiturarik gabe?.


Alondegian.

HERNANIEneko Bidegain: Lurraldea eta herria.

bAsteazkenean, 19:30ean, Biterin.

OÑATIJavier Gomez: Zertarako balio dute perretxikoek, jateaz gain?.

bBihar, 18:00etan, Arantzazuko

Gaindiagan.

OÑATILeticia Garces: Educaciónemocional y parentalidad positiva.


kultur etxean.

ORDIZIA Iker Irribarria, Jokin Altu-

na eta Beñat Rezusta: Esku pilota.

bOstegunean, 19:00etan, Barrena

jauregian.

URRETXU Juan Mari Gabilondo:Euskal Herriko mendiak.

bAstelehenean, 20:00etan,

Aizpurunea kultur etxean.

ZARAUTZJose Ignacio Alonso Romero: Ojos que no quieren ver.

Una mirada al abuso sexual infantil.

bOstegunean, 18:30ean,

Antoniano aretoan.

ZUMARRAGA Iosu Perez:

Bikingoen lurraldeetan.


Zelai Ariztin.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

ERRENTERIAMujeres al frente,

la ley de las más nobles film

dokumentala.


Mikelazulon.

ZUMARRAGAAralar, mundua

leku den lurradokumentala.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Zelai Arizti aretoan.

BESTELAKOAK

DONOSTIAAna Apika & Intxixu

Valbuena: Ipuinak dantzan.

bGaur, 18:00etan, Loiolako

kultur etxean.

DONOSTIA Idoia Larrañaga eta

Gema Ces: Aita Manuelen ipuinak.


Okendo kultur etxean.

ERRENTERIAOarsoaldeko Hitza

egunkariaren 15. urteurrena

ospatzeko ekitaldia.

bBihar, 13:00etan, Niessen

aretoan.

ERRENTERIAYoshi Hioki ipuin

kontalaria.


Mikelazulon.

15GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2018ko azaroaren 16a Agenda

Eider Goenaga Lizaso Donostia

Fisioterapeuta eta kiropraktikoada Xabier Mendiaraz (Donostia,1984); Donostian du kontsulta,baina hilaren 20an, 18:00etan,Deban izango da Bizkarrezurreanbilatu gaixotasunaren kausahi-tzaldia ematen.Fisioterapeuta eta kiroprakti-

koa zara; zerk ezberdintzen ditu

bi arloak?

Erabat ezberdinak dira fisiotera-pia eta kiropraktika, baina osaga-rriak. Garunak gorputzaren fun-tzionamendu guztia kontrolatueta konpontzen duela, hori da ki-ropraktikaren abiapuntua. Biz-karrezurretik igarotzen dirennerbioek egiten dute bien artekokonexioa, eta, ondorioz, ornoeknerbioa zanpatzen dute bizkarre-zurrean mugimenduren bat ba-dago, eta komunikazio mozketagertatzen da. Kiropraktikak in-terferentziak detektatu eta zu-zendu egin behar ditu, ornoenegokitzapena egin. Fisioterapiak,modu sinplean hitz eginda, giha-rrak eta artikulazioak lantzen di-tu; ez dago nerbio sistemari lotuta.Bizkarrezurrean bilatu gaixota-

sunaren kausa hitzaldia eman-

go duzu Deban. Zein gaitz dira

horiek?

Interferentziak bizkarrezurrarenzein zatitan gertatzen diren, arazobatzuk edo besteak agertuko dira.Zein dira ohikoenak?

Zerbikaletatik igarotzen dira sor-baldako giharretara joaten dirennerbioak, baina baita gure besoakkontrolatzen dituzten nerbioguztiak eta burura joaten direnbatzuk ere. Beraz, arazoa zerbika-letan baldin badago, eskuak lo-kartu daitezke, buruko minak etamigrainak ere izaten dira, zora-bioak, loaren nahasmendua...Arazoa dortsaletan baldin bada-go, digestio txarrak eduki daitez-ke, hesteetan arazoak... hortikigarotzen diren nerbioak gure or-ganoetara joaten direlako. Etalunbarretatik, gure hanketaradoazen nerbio guztiak ateratzendira; beraz, arazoa hor baldin ba-dago, belaunetan eta aldaketanizan daitezke arazoak, ziatikaketa herniak ere bai...Zein izaten dira bizkarrezurreko

arazo horien sortzaileak?

Estresa da arrazoi nagusia, etahiru estres mota nagusi aipatukonituzke nik: estres emozionala,estres kimikoa —gehiegizko me-dikazioak edo elikadura ohituratxarrek eragindakoa, adibidez—,eta estres fisikoa, gorputz jarreratxar batek, eroriko batek edo er-

ditze batek eragindakoa, adibi-dez. Hiru estres horien konbina-zio bat izaten da askotan. Bizitzan pilatuz joaten dira hiru

estres horien ondorioak, eta alda-ketak sortzen dira nerbio siste-man eta bizkarrezurrean. Arazogehiago agertzen da zahartuz go-azen neurrian. Txikitatik etortzendira askotan desorekak, baina de-soreka horiekin hazten eta gara-tzen gara gu; puntu batera hel-tzen garenean, gorputzak ezinizaten du gehiago, eta orduanhasten dira sintomak azaltzen.Gorputzari oreka bueltatzea da,

beraz, kiropraktikoaren helbu-

rua?

Bai. Gure helburua ez da sinto-mak borrokatzea. Jatorrian dago-en desoreka bilatu behar dugu,nerbio sistema askatu eta gorpu-tzari erreparazio horiek egiten uz-teko.Eta nola jakin buruko minak edo

digestio txarrak bizkarrezurre-

tik datozela?

Gure gizartean medikuarenganajoatea da joera, eta baten bat hel-tzen da gure kontsultara medi-kuaren aholkuz; baina jendeaahoz ahokoaren bidez etortzen dagehienetan, beste norbaitek ahol-katuta. Gaitz horiek, askotan, me-dikazioarekin konpontzen saiatu

izan dira hona etorri baino lehen,eta beste ikuspuntu eta tratamen-du baten bila etortzen dira gure-gana. Guk ez dugu botikarik era-biltzen, eta gorputza bere oneramodu naturalean itzultzea bila-tzen dugu.Kiropraktikoarengana sinto-

mak agertu aurretik joatea ko-

meni da? Prebentzio gisa?

Inork ez du zalantzan jartzen den-tistarengana maiztasunez joateakomeni denik. Eta urtean behin,gutxienez, bizkarrezurraren txe-keo bat egitea komenigarria delauste dut nik, nola dagoen ikuste-ko eta etorkizuneko arazoaksaihesteko. Txikitatik egin behar-ko litzateke jarraipen hori, hel-duaroan ager daitezkeen sintomahoriei bidea mozteko.

Eskuak baliatuta, teknologiak

badu lekurik zuen jardunean?

Bai; diagnostikoan, batez ere. Biz-karrezurreko neurketak egitenditugu lehen kontsultan, eta pos-turometroarekin egiten duguprobetako bat. Gorputz jarrera az-tertzen du horrek, gorputzak zeinkonpentsazio egin dituen ikuste-ko. Bizkarrezurra mugitzen dene-an, konpentsazioak egiten hastenda gorputza, sorbalda bat igoz,pelbisa mugituz... eta hori zenti-metrotan neurtzen du posturo-metroak. Elektromiograma batere egiten dugu. Sensoreak jar-tzen ditugu bizkarreko giharretaneta nerbioak nola iristen direnneurtzen du. Marrazki bat egitendu, eta interferentzia handienaknon dauden erakusten du.

«Estresak aldaketaksortzen ditubizkarrezurrean»

Xabier Mendiaraz b Fisioterapeuta eta kiropraktikoa

Gaixotasun askoren oinarrian bizkarrezurreko arazoak daudela dioXabier Mendiarazek. Bizkarrezurrari oreka bueltatzea bilatzen dukiropraktikak, «gorputza bere onera modu naturalean itzul dadin».

MAIALEN ANDRES / FOKU

sELKARRIZKETA

GIPUZKOAKO HITZAOSTIRALA, 2018ko azaroaren 16a

Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea

Lege gordailua: SS-1514-2010

www.gipuzkoa.hitza.eus [email protected]

GIPUZKOAKO HITZA - berria.eus · ta bat antolatzea. Ilusioz bizi dute, ordea, momentua: hitza...

Documents

Transcript of GIPUZKOAKO HITZA - berria.eus · ta bat antolatzea. Ilusioz bizi dute, ordea, momentua: hitza...