Frai Bartolome de Santa Teresa · date pinari, zeñegaz eukiko daben neurribagako poza euroen...

JANGOIKUAREN LEGEKO LELENGO BOST AGINDUBEN

OGETA BOST LEZINOE TA SERMOE BAT

Frai Bartolome de Santa Teresa

3

Bertsio elektroniko honen jatorria: Bizkaiko Foru Aldundia:Idazlan guztiak, Frai Bartolome Santa Teresa (Julen Urkizaren eta Luis Baraiazarraren edizioa), Euskaltzaindia / Bizkaiko Foru Aldundia, 2000.

Klasikoen Gordailuan:http://klasikoak.armiarma.com/idazlanak/F/FraiOgetabost.htm

Klasikoen Gordailuak egindako lanak oro dominio publikokoak dira,eta, Jabego Intelektualaren Legearen arabera jatorrizko idazlanak bestelako eskubiderik ez baleuka, nahi bezala erreproduzi daitezke.

5

BIZKAI GUZTIZ NOBLE TA GUZTIZ LEIJALEKO KURA JAUNAI

Kura jaunak

Errazoe guztiagaz eskatuten dau euroen meseden eikuzun altubaketa santubak, nik borondate osuagaz eta bijotz pinagaz amar mandamen-tuben lelengo parteko dotrinak euroen ebanjelijoko zelo egijazkuari taagirijari oprezidutia geure Bizkai guztiz noblia ta guztiz leijala badaEuropa osuan ta arutzago bere pama andikua bai gobernuban, bai eutsi-indartsuban, bai peliadaan, bai iraun-onian, bai asmo-biarrian, bai jakitu-rijan ta bai leijaltasunian, oraindino argijago, ikusgarrijago ta erabagijagoda kristandadian, Elexako egitaden osotasunian, oitura santubetan, pede-ko sinistute egijazkuan, lege santubaren erakustian ta bizkaitarrak eurenezleez gauza onerako, zuzenerako, errukiorrerako ta maiteena errazuazko-rako daukeen jaijokera ta bijotz prestian ta zabalian.

Santijagok, san Pablok eta areen ondorengo obispo santubak zorijo-nian geure gurasuai ekarri eutseen Jangoikuaren ta Jesukristoren sinistuteegijaz kua ; gaurko egunian gordeetan da España bazterreko Bizkai guz-tiz noblian lelengo egunian sartu zan baixen zuzena, argitsuba, eutsija,bizija ta obra ongina. Bizkai ditxoso onetan ez dau sekula illuneko agin-tarijak atzi txaarra erinda, pruturik batu. Ez dau geure erri nobleetan inosoinagaz luurrik berotu ez judeguk, ez morok, ez sinistute-barrikok, ezburubagako-elexadunek, ez jakitun-deskuidotarrek ta ezda, juizijo onekoaskoren eitxijan, Jangoiko-askodunek bere. Munduko baztar gitxik buru-ba jasota esan leije bizkaijak leez ainbeste gizaalditan illundu bagarik, lau-sotu bagarik ta naastau bagarik beti eutsijaz, beti zietz, beti zintzoro, betibardin ta beti garbiro gorde dabeela Jangoiko bakarraren ta Jesukristogeure Jaunaren pede santuba.

IRAKURLIARENZAT

Liburubak poz geijagogaz erosi ta irakurri ditezan, euren asieraanimi[ni] oi jakuez lora andi batzuk irakurliarenzat. Onako asierai begiratu-ten bajakue (Kebedo batenak itxi ezkero ), liburu guztiak dira onak edooneenak. Alperrik gero mundu guztiak diadar egingo dau liburu a gati:bapere gauza ez dala edo irakurtia merezietan ez dabela; asierako berbe-tan txito guztizkua izango da. Esaten dotsut bada, irakurlia, bene benetanneuri au jazo dakidan ez dodala gura. Neuk argitara etaratako liburubatxaarra dala esatia etxat niri tokeetan. Baña ona dala bere ez dot esango.Esango dot geure euskeraan oraindino onetarikok urten ez dabela.Esango dot palta asko daukazala. Esango dot obatu leijala. Esango dotKipuz-erri askotarako bere ez dala. Ta dinot mandamentuben bigarrenpartia, sakramentuben ta kreduaren dotrinak ta beste sermoe gauzabatzuk argitara etarateko txito nai neukiala lelengo onen paltaak ezautia.Ez neuk asko ikusten ez deutsadazalako, ezpada bestiak zein paltazateukiko dabeen ez dakidalako. Dotrinak laburrak badira, luzatuko nituke.Berbeeta astuna badauka, arinduko neuskijo. Arina badauka, pisu geijagoemon bere bai. Kipuz aire bategaz oba balitz, a bere emongo neuskijo,guztiz ondo ez arren. Enpin, edozein bere modutara jirau lei esku betandauan arti-artian, baleki batek guztien edo geijenen gustua zein dan.Klaru gauzia esatiarren (bada ez da etara jakitunai erakusteko, ezpada jaki-tunak dakijena ez dakijenai euskeraz erreztuago erakutsi daijuen) taBizkaiko berbeetiari daukan indarra emotiarren, letra batzuk doblautaimini dira, gainian erraijagaz baño obeto eitxita. Gauza onik badauka,Jangoikuari eskerrak emon; bapere ezpadauka, inori bere ez. Agur.

Geure Bizkai pamaubaren illargi beteko argi une guztiz altu onekeuroen mesedeetan dauka, jaunak, bere arrimuba, edertasuna, sendoga-rrija, aurrerabidia ta atseena. Eurok jasoten dabee geure kristandadekoobra grazijazko au. Eurok janarija emoten deutsee Jangoikuaren berbia-gaz Jesukristoren bijotzeko ardi aldra oni. Eurok erakusten deutseeJangoikuari, proximuari ta noberari zor deutseena. Eurok zaintu ta gor-deetan dabee otso gaistuetati. Eurok osatuten ditubee pekatubaren sar-niagaz gaixotuten dirianak, irakoiten ditubee jausijak, aurreratuten ditu-bee zutinik dagozanak, gogo biztuten ditubee guztiak ta eruaten ditubebeti ondo izateko zeruko bizitzara.

Nire poz eta ondrarik andijena izango litzaateke, jaunak, euroenmesedioi daukeen eikuzun altuban, jangoikozkuan ta pisutsuban zelanbitlagundutia. Neke guztiagaz aaztuko nintzaateke, ditxa au jadiistiagaiti.Txito zorijonian salduko nituke neure indarrak, jakite puskia ta alegingogozkua euroen mesedeen ondra jasuaren apur bategaz geratutia gaiti.Nire borondate onak ta entendimentu laburrak lelengo argitara etaratendaben prutuba da amar mo Mandamentuben lelengo partia, ogeta bostlezinoetan zabalduta, sermoe bat erdijan dabeela. Ta oneek eskintzendeutseedaz oan euroen mesedioi, mandamentuben bigarren partia, sakra-mentuben ta kreduaren lezinoiak zerbait geijagogaz laster etarateko ustiangeratuta. Ojala, nire desiua egijazkua dan leez, euroen jakiturija altubarenondo eitxikuak balira oneek! Artu beije bada, jaunak, nire bijotz zintzuaketa samurrak euroen mesedioi egiten deutseen neke labur au. Begiratubeijue ez onen balijo txikijari, ezpada gustoz eskintzen dabenaren boron-date pinari, zeñegaz eukiko daben neurribagako poza euroen kapillauhumilde ta prestu.

Prai Bartolome Santa Teresak

JANGOIKUAREN LEGEKO LELENGO BOST AGINDUBEN OGETA BOST LEZINOE TA SERMOE BAT Frai Bartolome de Santa Teresa

6 7

lotsa txaarragaz, libertade andijagaz, banidade osuagaz, dotrina on baga-rik, Jangoikuaren bildur santuba bagarik mundubarentzat ta mundukoaixe paltsuarenzat aztia da guraso batek Jangoikuaren aurrian eukikodaben kargu ikaragarrija. Ta gurasorik geijenak, guztiak ez esatiarren,dirian leez gauza onetan ardura bagakuak, ara emen zelan dauan betioñian Jangoikuak ainbeste gorroto deutsan pekatuba, zeñegati dinuanirugarren ta laugarren belauneraino kastigauko ditubala geure gurasuenpekatubak. Ta onako gurasuen pekatubak beti dirauben leez,Jangoikuaren kastigubak bere badirau gure kontra. Izan leiteke, bada,gurasuak lotsa bagarik ta Jangoikuaren bildur santuba bagarik seme ala-bak azten dituben artian, mundubak daukan baisen itxura ezaina ta gal-duba eukitea. Ara emen munduko gatxen asiera bat.

Oraindino esan lei Jeremias propeta santubagaz pensamentu onbaten paltiak daukala mundu guztia galduta. Bakotxak bere artian ondopensauko balitu gauzaak, erremedijauta leokiala munduba. Egija esatekogizon ta emakume guztiak pensauko balebee ondo ta sarri zer dirian, zeta-ti dirian, nor gaiti dirian, zetaraño dirian ta zetan parauko dirian, ez leu-kee egiten dabeen beste zaata munduban egingo ta ez leukee emotendabeen beste zeregin, sentimentu ta zeresan emongo. Pensamentu onbaten paltiak apartetan ditu kristinaubak bide zuzenetati ta ekarten dituluurreko gauzeetan euren gogo, amodijo ta desio guztia imintera. Ta araemen beste sustrai bat mundu ko jentia beti naastauta, okertuta, sosigubagarik ta alkarregaz bat egin bagarik, zer eiten dabeen ta nora duazan ezdakijen inurri pilo bat leez bizi izateko. Ara emen asiera bi, sustrai andi-jak daukeezanak ta munduba dauan oñian eukiteko asko dirianak. Semealaben aziera txaarra ta zer garian ondo ez pensetia. Oneek erremedijetanez dirian artian, ez da munduba asko onduko.

Baña oraindino beste gauza bat deitxat, neure entzula onak, dalamunduko bake txaarrari, bizi izateko nekiari, arimako kezkiari ta larrijari,gorputzaren penai, nasaitasunari, usadijo gaistuai ta illteko peniari lekurikgeijen emoten deutseena. Au da, kristinau izaten ez jakitia. Kristinau askodagoz, baña ez dakije geijenak zer dan kristinau izatia. Ez dakijez natura-leziak, errazoiak eta Jangoikuak imini deutseezan obligazinoiak; ez daki-jezan artian, kunplidu ezin leijez ta bakotxak bere obligazinoiagaz kunpli-duten ez daben artian, munduba leengo bestian egongo da; edo gerobaño gero txaarrago izango da. Alperrik da intenzinoe ona ta desio onaeukitia. Ez dakijenak deskuiduan baño azertau ezin lei ta gaurko eguniankasurik gitxien egiten jakon gauzia da kristinaubaren obligazionoiak ikas-tia. Mundubaren usadijo paltsuak eta lege zorigestokuak zortzi amar urte-

JANGOIKUAREN LEGEKO MANDAMENTUBEN ASIERARAKO

LEZINOIA

zeñetan erakusten dan dotrinia ikasteko dauan preminia.

Munduba galduta dauana ta ya inok iraun ezin dabena EskrituraSagradubak leku askotan esango ezpaleusku bere, geuk sarri esaten dogungauzia da, neure entzula onak. Geuk esaten dogu kasik isildu bagarik kris-tinauben artian dauala pede txaarra, konpijantza gitxi, kodizija asko, male-zija andija, munduko gauzeen amodijo itsuba, inoren gauzeen inbidija,alkar ikusi ezina, panparrerija, banidadia, okasinoiak, entzute txaarra,murmurazinoia, neurribagako desonestidadia, pekatubaren bildurrizezata konzienzija arinonak. Gatx oneek eta geijago kristinauben artian ugaridagozana guztiok autor doguna da. Ya esan ginai Dabid erregiagaz, jenteguztia bide zuzenetati apartau dala ta gauza ona egin gura dabenik inorbere ez dauala. Edo san Juan Ebanjelistiagaz, mundu guztia malezijarenta gatxaren gañian iminita dauala.

Oh, zeinbat estimauko litzaatekian gatx oneek erremedijetia! Tamenturaz ez da askok uste daben baisen obra gatxa mundubaren erreme-dijetia. Bakotxak beretzako ona dan moduban, edolabere erremedijau lei.Baña onetarako, ezautu biar dau kristinaubak lelengo, zegaiti daukan edozetati jatorkon mundubari ain itxura ezaña ta errukarrija. Ta au da dotri-na onetan lelengo erakutsiko dodana; ta gero esango da, zelan erremedi-jau leijan bakotxak berari tokeetan jakona.

I.

Exodoko liburuban Espiritu Santubari entzuten deutsadazan berbabatzuk irakurten ditudan guztian, neure entzula onak, ikara egiten deustbijotzak. Irugarren ta laugarren belauneraño, dino Jangoikuak, kastigaukoditubala gurasuak umeen kontra egiten dituben pekatubak. Gurasuakumeen kontra egiten dituben pekatubetati andijena dala deitxat, kristi-naubak, guztiz engañetan ezpanas, umiak dongaro aztia. Seme alabak


8 9

ta Elesa Ama santiaren legiai begiratu ezkero, Elesa gizonen zereginikandijena dala kristinaubei dotrinia erakustia. Lekuban lekuban berbagogorrekin zamaituten gaitu Jangoikuak ta pena andijekin Elesiak gauzaonetan koroedunok egiten ditugun paltaak gaiti. Zegaiti au guztiau? Ezbeste gauza gaiti, neure kristinaubak, ezpada Jangoiko onak eta bereEsposa Elesa Ama santiak ezaututen dabeelako dotriniaren paltiak daka-zan negargarrijak ze andijak dirian.

Ene Erlijinoe sagraduba, Jangoikuaren ta Elesa Ama santiarenintenzinoiari ta espiritubari jarraituta, ez da kontenteetan orazinoiagaz,penitentzijagaz ta beste piedadezko ta karidadezko obra onekin kristan-dadiari lagundubagaz. Ezaututen dau dotriniaren paltia dala mundukogatx askoren ta nekez erremedijetan dirianen sustrai indartsuba. Ta aleginguztiagaz lagunduteko kristinau pielei ta kura jaunei dotriniaren paltiaerremedijetan, aginduten dau ene Erlijinoe sagradubak; domeeketakoarratsalde guztietan prediketako ordu erdijan pulpitoti dotrinia, geurekomentubetako eleseetara datozan kristinaubei, desiertubez osterantzekoguztietan.

Gauza jakina da, neure entzula onak, dotrinia ondo dakijenak dau-kala Jangoikuaren ezaubera geijago. Ta zeinbat Jangoikuaren ezauberageijago daukan kristinaubak, ainbat dago urrinago pekatubeetati ta kon-denetako bideti. Bada, jakin ezkero ondo Jangoikuak geugaiti egin ditu-ban amodijozko obraak; Jangoikuak geugaz daukan ontasuna, pinezia tapazientzija; geuri zeruko Erreñuba emoteko daukan desio bizija; Jesusgeure Salbadore maitiak bere jaijotzan, bizitzan, pasinoian, erijotzan taaltarako sakramentu santuban erakusten doskun biguntasuna, humildadiata karino laarregija; jakin ezkero kristinaubak bere ezereza, miserija taargaltasuna; berba egingo badau, pausu egingo badau, arnasa artukobadau ta biziko bada, popuertza Jangoikuaren grazija ta sokorruba biardabena; erremedijo bagarik ill bia[r]ko dabena; erijotzako ordu estubanbere bizi guztiko pensamentu, berba ta obren kontu zuzena ta gogorraartuko deutseena; oneentzako zeruba ta dongentzako inpernuba dauana,dinot neure entzula onak, kristinaubak ondo jakin ezkero ta ezautu ezke-ro dotrinako egija oneek, nor azartuko litzaateke pekatu egiten, bertanillgo dan edo ez ez dakijela?

Onezaz ostian, dotrinia biar dan moduban ez dakijena beti dagopekatu mortalian. Nai izan arren, ondo konpesau bere ezin leiteke, zelanez dakijelako. Inok asolbidu bere ezin lei ta salbau bere ezin leiteke.Dotrinia ondo ez dakijenak pekatu eitia zer dan ez daki. Bera da lelengopekatuban jausten dana ta nekezeen jagiten dana edo sekula jagiten ez

ko umiak bere bakijez; baña kristinaubaren obligazinoiak eskolau andijakbere askok ez. Ez dau inok kansau gura Jangoikuari, proximuari ta bereburubari zer zor deutsan jakiten. Ez dau inok dendatu gura, Jangoikuakgeugaiti zer egin daben ta zer egiten daben ta geuri zer aginduten doskunikasten.

Berba baten, neure kristinaubaak, ez dau inok ardurarik imintendotrinia biar dan moduban ikasteko. Dotrinia biar dan moduban ez daki-jenak Jangoikua serbidu ezin lei. Jangoikua serbietan ez dan artian, mun-duba leen dauan baisen ezaina, okerra ta naastauba egongo da. Jangoikuaserbietan ez dan artian, geure bizitzaak izango dira penazkuak, atseka-bazkuak, priisazkuak, gusto bagakuak, sosigu bagakuak, sugia leez luurre-ko gauzeetan tatarraska ta arrastaka gabizanak. Jangoikua serbietan ezdogun artian, geure arimaak egongo dira pekatuz naastauta, ilunduta, loi-tuta diabruben aginduban; geure erijotzia izango da estuba, larrija ta ika-ragarrija; ta geure betiko despeida, despeida bagakua, inpernuko suba. Auda dotriniaren paltiak kristinaubari ekarten deutsan prutu mingotxa. Auguztiau Espiritu Santuabak sarri predikeetan dosku. Orregaiti bada, neureentzula onak, dago txito premina andija dotrinia ondo ikasteko. Gauzaonetan kristinauben artian dauan paltia ta dotrinia ondo jakin ezak daka-zan negargarrijak esan ezin leiz.

II.

Jangoikuak beti erakutsi dosku gizonaren entendimentuba berezlaburra dana zeruko misterijuak ezaututeko. Beraren Majestadia etorri daguri zerurako bidiak erakustera. Adan, lelengo geure gurasuari Jangoikuakberak erakutsi eutsan inozenzijako estaduban beti ditxoso izateko askoeban dotrinia. Naturalezian legian patriarka santubai erakutsi eutseezanJangoikuak, jazo baño askozaz leenago, guk oan entzuten ditugun ta sinis-tuten ditugun pedeko gauzaak. Moisen legiak iraun eban artian, denpora-rik denporara bialduten eutseezan Jangoikuak isrraeltarrei propeta santu-bak, bere legia ta dotrinia erakusteko. Jesukristo geure Jauna etorri bazanzeruti mundura, Aita Eternuak bialdu eban. Ta zetarako? Munduko gizoneta emakume guztiai zer sinistu biar dabeen, zer egin biar dabeen, zereskatu biar dabeen ta zer errezibidu biar dabeen erakusteko.Apostoluben, obispo ta kura jaunen kargubeetati andijen bat edo bakarrada kristinau pielei dotrina egijazkua ta zerurako bide zuzena erakustia.Esan lei kristinaubak, Jangoikuak Eskritura sagraduban esaten doskunari


10 11

JANGOIKUAREN LEGEKOMA[N]DAMENTUBEN ASIERARAKO

BIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan mundubaren asieria, gizonaren noblezia ta kristanda-

diaren balijua.

Jangoikuak geu gaiti egin dituban obraak euki biar ditu kristinaubakbeti begijen aurrian, bere obligazinoiak ikasteko. Eurak dira geure bijo-tzetan Jangoikuaren errespetua ta amodijua onduen iminten dabeenak.Andi andika, edo salto saltoka leez esango dotsut bada, kristinaubak,dotrina onetan: Mundubaren asieria, geure izatiaren noblezia ta kristandadiarenbalijua.

I.

San Pablo apostolubak esan ezkero munduko gauzei begiratutaezaututen diriala zerukuak, txito gauza biarrekua da mundubaren asiera-ko obra arrigarrija kristinaubak jakitia. Onetarako sinistu biar dogu, neurekristinaubak, oan zazpi milla ta sei urte artian (Elesiaren kontubari jarrai-tuta ), ez euala kriaturaren errasturik Jangoikuaren entendimentuti kan-pora. Jangoikua bera euan bakarrik beragan ta beste gauzarik ezer bere ezeuan. Jangoikuak ezer bere ezeti etara zituban bere birtute edo nai bate-gaz zerubak eta luurrak, eta zeruban eta luurrian agiri dirian ta agiri ezdirian gauza guztiak.

Lelengo egunian edo istantian egin eban Jangoikuak argija ta apartaueban ilunaganik; imini eutsan argijari egunaren izena ta ilunari gabarena.Bigarren egunian edo istantian egin zituban zerubak ta apartau zitubanzeru gañeko urak zerupekuetati. Irugarren egunian edo istantian batuzituban Jangoikuak zerupeko urak guztiak leku batera ta agertu eban lio-rra. Liorrari imini eutsan luurraren izena ta urak egozanari itxasuarena. Taegun atan egin zituban luurreko arbola ta bedar jenero guztiak. Laugarrenegunian edo istantian egin zituban Jangoikuak euzkija, ilargija ta izarrak taimini eutseezan euren ibilerako legiak, egunak, illak eta urtiak neurtuteko.

dana, pekatubaren ezaintasuna, pekatubaren kaltiak, Jangoikuari egin deu-tsan injurija ta pekatuti jagiteko zer biar dan ez dakijelako. Dotriniarenpaltaz dira konpesinoe paltsuetati geijenak. Dotriniaren paltaz dagoz kris-tinaubak engañauta, itsututa, zerura zuzen duazalakuan, inpernurakobideti pausu bat bere uts egiten ez dabeela.

Ta ez dauka inok zetan pensau kristinaubak bakijela salbeetako duindotrina. Geijen dakijenari bapere sobreetan etxako; ta palta dabeenakmilla bidar geijago dira, popuertzakua dakijeenak baño. Aitageuria, abe-marija, kredua, mandamentubak, nipekatarija, neure Jesukristo jaun, sal-bia, sakramentubak ta beste onako umetan ozta buruz ikasi zian orazinoebatzuk aoz esatia ez da biar dan moduban dotrinia jakitia. Umeentzakopopuertzakua da orazinoe areek buruz ikastia, baña nausijentzako ez daasko buruz jakitia, maisu askok esaten dabeen leez. Aitu biar dabee tajakin biar dabee berba areek zer esan gura dabeen ta zetarako dirian, itan-du ezkero, edozeini kontu emoteko tertzijuan. Ta zeinbat kristinau dira auegingo leukeenak? Atrebietan nas esaten: ezda erdijak bere.

Imini daigun exenplu bat ta ez gitxitan jazoten dana. Kristinaurikgeijenak aoz esango ditubee ondo konpeseetako bost gauzaak. Esaminia,doloria, proposituba... Ta aituten ditubee zer dirian? Bakijee zer dan dolo-ria edo damuba? Bakijee zer biar dan damuba eukiteko? Bakijee damuba-ren paltaz konpesinoia zetan geratuten dan? Bakijee damuba jadiistekozelan prestau biar dabeen? Bakije proposituba zer dan? ze premina andi-kua dan? Eukiteko zer egin biar dan? ta egijazkua danian ariman zer egi-ten daben propositubak? Bigarrena doloria, irugarrena proposituba; aozesaten guztiak edo geijenak dakije, baña zer esaten dabeen ta esatendabeena aituten erdijak bere ez.

Gauza jakina da bada, neure kristinaubak, dotriniaren paltiak mun-dubari itxura txaarra emoten deutsala ta ikasiko balitu kristinaubak bereobligazinoiak ondo, mundurako ta eternidaderako gatx asko erremedijau-ko litzaatekiala. Dendatu gaitezan bada, kristinaubak, dotrinia ikastera taikasteko juan gaitezan erakusten dan lekura. Eskatu daijogun Jangoikuaribere berba santuba entzuteko ta arimeetan gordeetako grazija. Amen.


12 13

Adanen eskubetan ta Adanentzat beste kriatura guztiak, alemanija, arrain,txori ta batez beste pruta jenero guztiak ta imini eban munduban inokeuki leizan gusto, atsegin, ondasun ta ditxa guztien artian paradisuban.Adan bakarrik egon ez zein, bera lo eguala, etara eutsan Jangoikuak sai-jets azur bat, berari minik emon bagarik ta Adanen saijets azurragaz por-mau eban Jangoikuak emakume baten gorputza. Kriadu eban arima batezer bere ezeti, imini eban gorputz atan ta pormau eban leleengo emaku-mia, zeini deritxon Eba. Lelengo emakumia ta lelengo ama. Ta Eba bereimini eban paraisuban Adanegaz inozenzijako estadu ditxosuan ta zorijo-nekuan. Ara emen, neure kristinaubak, zelan izan zan geure lelengo gura-suen asieria. Gizona da (ta bardin da emakumia) espirituzko arimia ta luu-rrezko gorputza bat egindako gauza bat. Gizona da aparteko pensamen-tubagaz Jangoikuak bere etxurara egina. Gizona da, Jangoikuaren atenzi-noe guztia daroiana. Jangoikuak beste kriatura guztiak egin zituban gizo-narentzako ta itxi zituban gizonaren eskupian. Ta Adanek pekatu egin ezbaleu, gaur bere alantxe egongo zian.

Gizonaren izatiari imini deutsa Jangoikuak bere naturaleziaren sillu-ba. Gizonak bere entendimentubagaz igoten dau zeruraño, jasten dainpernubetaraño ta gorputza geldi daukala dabil pensamentubagazmundu guztian beste kriaturak baño altubago. Izatia daukeen gauza guz-tiai begiratuten deutsee gizonak, guztiak esamineetan ditu banaan banaanta ez da ezegaz bere sosegeetan, Jangoikua topau artian. Borondatiagazameetan ditu urrineko gauza onak urrekuak leez ta kriatura guztien onta-suna ezautu arren, gosez dago Jangoikua bijotz guztiagaz ameetan ezdaben artian. Gomutiagaz iragotako giza aldijak ekarten ditu bere aurre-ra ta juizijuagaz etorkizunai begiratuten deutsee, jazotako gauzaak baliraleez.

Gizonak asieria bauka beste kriaturaak leez, baña despeidarik ezdauka. Beste kriatura guztiak amaituta utsera biurtuta bere, gizonarengorputza ta arimia biziko dira eternidade guztian, irabazten dabeen leku-ban. Gizon bakotxa mundu guztiak baño geijago balijo dabena da;Jesukristo geure Jaunaren odolagaz ta erijotziagaz erosita dauana da;Jangoikua ezaututeko, Jangoikua ameetako ta Jangoikua gozeetan zeru-ban eternidade guztian egoteko jaijo dana da. Gauza ona edo txaarra,berak nai dabena egiteko libertadiagaz Jangoikuak pormau dabena da.

Zer geijago? Oraindino bauka gizonak gauza bat, beste kriaturak ezdaukana. Au da, gaiski eginagaz garbatuteko kondezinoia. Ura, suba, aisia,luurra, arbolak eta arrijak Jangoikuaren kriaturaak dira, baña ez deutseeJangoikuak arei emon sentidurik, izatia baño. Alemanijai, arrainai ta txo-

Euzkija egunari argi egiteko ta ilargija gaberako. Bostgarren egunian edoistantian egin zituban Jangoikuak uretako arrain jenero guztiak ta egaandabizan txori jenero guztiak. Ta emon eutseen Jangoikuak onei guztioi,baita arbola ta bedarrai bere, euren erikuak sortuteko edo ondorengetaraazija iragoteko birtutia, beti munduban iraun daijen jenero guztiak. Tabedeinkatu zituban Jangoikuak guztiak esanagaz: Azi zaite ta geitu zaite.

Seigarren egunian edo istantian egin zituban Jangoikuak luurrekoalemanija guztiak ta emon eutseen arei bere birtutia euretaikuak sortute-ko. Aingerubak zein egunetan kriadu zituban Jangoikuak ez dabeeElesako erakusla guztiak bardin esaten. Baña pedeko gauzia daJangoikuak mundubaren asieran ezer bere ezeti egindako espirituzko kria-turaak dirala aingerubak. Areetati batzuk, san Migel aingeruba aurreren-go zala, obeidu eutseen Jangoikuari, errazoia zan leez, ta dira zerubanJangoikua gozeetan dagozan aingerubak. Beste batzuk, Luziper aurreren-go zala, euren andiarijak arrotuta, soberbijaz beteta, ez eutseenJangoikuari obeidu gura izan; ta Jangoikuak soberbijazko pekatuba à gaitibota zituban inpernubetara ta dira ango diabrubak eta demoninuak.

Luurreko kriatura guztiak zuzen ta artez gordeetan ditubee, neureentzula onak, Jangoikuak imini eutseezan ordena, lege ta egite edo izatemodubak. Alemanijaak, arrañak, txorijak, zerubak, luurrak eta luurrekogauza guztiak dagoz beti pirme, Jangoikuari obeiduten deutseela taJangoikuaren anditasuna, jakiturija ta probidenzija prediketan dabeela. Auda kristinaubak beti goguan euki biar dabena. Arrimutubetaranoko guz-tiak Jangoikuari obeiduta, berak ez obeidutia. Oh, zelan lotsatuko danJangoikuaren aurrian pekatari errukarrija, beste guztiak euren modubanJangoikua ziur serbiduta, berak serbidu ez dabelako!

II.

Seigarren egunian edo seigarren istantian egin eban Jangoikuak gizo-na. Pormau eban Jangoikuak luur zati bategaz gorputz bat; kriadu ebanezer bere ezeti espirituzko arima bat; imini eban luurragaz egin eban gor-putz atan espirituzko arimia ta geratu zan Jangoikuaren etxurara eginda-ko gizona, zeini deritxon Adan. Au da lelengo gizona, lelengo gurasua tamunduko gizon eta emakume guztiak moduren baten izatia zor deutsee-na. Jangoikuak berak, leengo dotrinan esan zan leez, Adani emon eutsanzeruko gauzeen ezauberia, entendimentu argija, borondate leijala ta zuze-na, ta beti ditxoso izateko biar eban guztia. Itxi zituban Jangoikuak


14 15

esango dan leez. Berba bigaz amaitu eban Jangoikuak bere lege guztia:Jangoikua bera ameetia beste gauza guztiak baño geijago ta geure proji-mua geure buruba leez. Jangoikua ameetako, ezautu biar dogu lelengo;bada, entendimentubak ezaututen ez daben gauzarik, borondatiak amauezin lei. Jangoikuaren ezauberia inok bere gizonari emon ezin leijo,Jangoikuak berak baño. Ta orregaiti Jangoikuak berak artu dau karguba,guri bera nor dan erakusteko.

Gizonaren obligazinoe bakarra ta nausijena da Jangoikuari berbaegiten deutsanian, entzutia ta sinistutia; ta gizonaren utsegiterik andijenada Jangoikuari ez entzutia ta ez sinistutia. Denpora guztietan Jangoikuakberba egin deutsee gizonai, ta denpora guztietan izan dira gizonakJangoikuari entzun, sinistu ta obeidu deutseenak; ta baita ez entzun, ezsinistu, ez obeidu gura izan ez deutseenak bere. Orregaiti denpora guz-tietan izan dira justubak eta pekatarijak, santubak eta kondenaubak.Naturaleziaren legian Adan, Eba, Abel, Noe, Abraan... justubak eta san-tubak zian. Eskribidutako legian Moises, Josue, Dabid... santubak eta jus-tubak zian, Jangoikuari entzun, sinistu ta obeidu eutseelako. Ta Kaindiasita, beste denpora guztietako asko dira pekatarijak eta kondenaubak,Jangoikuari entzun eta sinistu gura izan ez deutseelako.

Jangoikuaren Seme bizijak gizon eginda, Jesukristo geure Jaunak era-kutsi dosku, leenaoko guztiak baño klarubago ta argijago, geuk entzun,jakin, sinistu ta egin biar dogun guztia. Ebanjelijoko berbia da Jesukristogeure Jaunaren berbia; ta ebanjelijuak esaten dabena entzutia, sinistutia taegitia da Jesukristoren diszipulu edo kristinau izatia, kreduaren azkenekoberbeetan esango dan leez. kristinaubak euki biar dabee pede bat, bautis-mo bat eta Elesa bat. Pede bagarik, bautismo bagarik ta Elesa bagarik inorbere salbau ezin leiteke. Ta orregaiti jentilak, judegubak, moruak eta ere-jiak, batzuk pederik eta bautismorik ez daukeelako ta bestiak Elesa egi-jazkorik ez daukeelako, guztiak kondenauko dira. Kristinau izatia da zeru-rako bide seguruba, noberak gura izan ezkero.

Ara emen, neure kristinaubak, berba gitxitan aituten emonda, mun-dubaren asieria, gizonaren noblezia ta geure kristandadiaren balijua.Eskatu daijogun Jangoikuari grazija... Amen.

rijai emon deutseez Jangoikuak, batari geijago ta bestiai gitxiago, izatia tasentidubak; (naturalista itsubak ukatu arren) baña ez deutseez emonentendimentuba ta borondatia. Orregaiti, alemanijaak ez daukee ezaube-ra ta amodijo egijazkorik. Aingerubai emon eutsen Jangoikuak entendi-mentuba ta borondatia, baña ez eutseen Jangoikuak aingerubai emonondo edo txaarto eginagaz garbatuteko libertadia. Orregaiti diabrubak,juizijoko egun artian kondenau bagarik egon balira bere, etxakuen garba-tuko bein egin ebeen pekatuba. Ta zeruko aingerubak, juizijoko egunartian zeruban sartu ez balira bere, bein amau ebeen Jangoikua ameetiariez eutseen sekula itxiko. Bada, aingerubai etxakue emon ondo edo gaiskibein egina erremedijetako libertaderik. Baña gizonaren noblezia ta kon-dezinoiak guztien artian dira apartekuak. Gizonak, dino san Gregorijok,dauka izatia luurrak eta arrijak leez, sentidubak eta bizitzia alemanijaakleez, entendimentuba ta borondatia aingerubak leez. Ta onezaz ostiandauka gizonak gaiski egina erremedijetako, garbatuteko ta atzera biurtu-teko libertadia, kriatura guztien artian batek bere ez daukana. Libertadeonetan asten da obra oneen ta dongeen merezimentuba, legiaren nezesi-dadia, grazijaren preminia ta bakotxak zer egin biar daben jakin biarra. Taara emen ikusita, ze altuba ta zabala dan gizonaren izate noblia. Onidarraikona da, lege santu baten edo erlijinoe egijazko baten preminia tanezesidadia. Ta au ikusiko dogu irugarren aldijan esanagaz, zeinbat balijodoskun kristinau izatiak.

III.

Jangoikuak gizonari emon arren esan dan nobleza guztia, erakutsiezpaleutsa zer egin biar eban ta imini ezpaleutsaz erregela zuzenak etaklarubak, arei begiratuta bere pensamentubak, berbaak eta obraak betizuzenak izan zitezan, ez eban ezer bere egingo. Jangoikuaren lege edoerregela bagarik geratuko zan gizona, aixe guztietara jira eiten dabenkañabera bat leez. Ez eban berez sekula gauza on bat egingo ta ez zansekula zeruban sartuko. Baña Jangoikuaren ontasuna ta miserikordija ezzan kontentau gizonari alako perpezinoe andija ta izate noblia emonagaz,ezbada onezaz gañera emon eutsazan lege argijak eta erregela segurubak,arei begiratuta bere egitiak eta desiuak zuzenak izateko.

Jangoikuaren lege edo erregela guztia enzerretan da amar manda-mentubetan. Eurak esaten deutsee gizonari egin biar daben guztia taeurak baño gauza zuzenagorik eta argijagorik ezer bere ez dago, gero


16 17

JANGOIKUAREN LEGEKO AMAR MANDAMENTUBEN LELENGO

LEZINOIA

zeñetan erakusten dan mandamentubak zer dirian, zeinbat modutakuak dirian,

Jangoikuaren legeko mandamentubak zeintzuk dirian eta nosasi zirian?

Karidadiaren ta salbazinoiaren senalle bakarra da, neure entzulaonak, lege santuba gordeetia. Neure legia ikasten dabenak ta gordeetandabenak, dino Jesukristo geure Jaunak, ameetan nau Ni. Sinistu ezin leikaridadia daukala Jangoikuari obeidu gura ez deutsanak; ta ezdaJangoikuaren legia gordeetan ez dabenak Jangoikua ameetan dabela bere.Adiskidiaren esana, errazuazkua izan ezkero, egin gura ez dabenak gal-tzeen dau adiskidetasuna. Jangoikuaren lege santuba guztiz da errazuaz-kua, zuzena, erraza ta geure onerakua. Ta orregaiti Jangoikuaren adiskidedanak, Jangoikuari ondo gura deutsanak ta ameetan dabenak pozik etagustoz egiten dau Jangoikuaren aginduba; ta egiten ezpadau, gauza jakinaJangoikuaren adiskidia ez dana ta karidaderik ez daukana. Karidadiarenjantzija arimaan gura dabenak edo salbau gura dabenak, gorde biar ditu,bada, Jangoikuaren legeko mandamentu santubak. Pedeko artikulubeeta-ti bat da, etorriko dala Jesukristo geure Jauna juizijoko egunian illak etabizijak juzgeetara, onai emoteko zeruko glorija, bere mandamentu santu-bak gorde zitubeelako; ta dongai inpernuko penia, bere mandamentubakgorde ez zitubeelako.

Emeti ezaututen da, zeinbat balijo deutsan kristinaubari mandamen-tu guztijetan eta bakotxian Jangoikuak zer aginduten deutsan jakitiak,guztiak eta bakotxa ziatz gordeetako. Bada, bat austen dabenari guztijenerruba ezarriko jako, dino Santiago apostolubak. Onetarako esango da,mandamentu bakotxian Jangoikuak zer aginduten doskun eta zer eraoz-ten doskun. Ta guztiai asieria emoteko, dotrina onetan erakutsiko dalelengo, zer dirian mandamentubak; bigarrenian, zeinbat modutakuakdirian; irugarrenian, Jangoikuaren legeko mandamentubak zeintzukdirian; laugarrenian, nos asi zirian.

[LELENGO MANDAMENTUBA]


18 19

Jangoikua bera da asierarik ta despeidarik ez daukana, naturaleziariizatia ta kondezinoiak emon deutsazana eta gizakume guztijak ondo edogaiski egiteko libertadiagaz ta errazoiagaz egin ditubana. Orregaiti legebatzubei esaten jakue asiera bagakuak, Jangoikuagaz beragaz izatia dau-keelako. Beste batzubei errazuazkuak edo naturaleziarenak. Beste batzu-bei Jangoikuarenak. Baña guztijak dira moduren baten Jangoikuarenak.Ta guri oan tokeetan jakunez, asko da jakitia iru modutarakuak dirialalegiak edo mandamentubak: Jangoikuarenak, Elesa Ama santiarenak tamunduko agintarijenak.

III.

Jangoikuaren legeko mandamentubak dira amar ta amarrak izentee-tan ditu Eskritura Sagradubak. Lelengo dino: Neu nas zeure Jauna taJangoikua, Ejitoko kautiberijoti librau zaitudana. Ez dozu eukiko neubaño beste Jangoikorik. Neu nas zeure Jangoiko indartsuba ta zelotsuba.Bigarrenian: Ez dozu zeure Jangoikuaren Izen santuba premina bagarikauan artuko; edo, ez dozu juramentu bide bagakorik egingo. Irugarrenian:Akordauko zara zapatubagaz. Sei egunian biarra egindo dozu, zazpiga-rrena zeure Jangoikuaren eguna da. Ez dozu zapatuko egunian (oandomeekaan) biarrik egingo ez zeuk, ez zeure semiak, ez alabiak, ez krija-dubak, ez alemanijak. Laugarrenian: Ondrau eizuz zeure aita ta ama, izandaizun bizitza luzia Jangoikuak aginduta dauan luurrian. Bostgarrenian:Ez dozu inor illgo. Seigarrenian: Ez dozu adulterijoko pekaturik egingo.Zazpigarrenian: Ez dozu ezer ostuko. Zortzigarrenian: Ez dozu proji-muaren kontra guzurrik edo testigantza paltsorik esango.Bereratzigarrenian: Ez dozu projimuaren emazterik desiauko.Amargarrenian: Ez dozu inoren aziendarik desiauko.

Oneek dira, neure kristinaubak, Jangoikuaren legeko amar manda-mentubak. Lelengo irurak jaokaz Jangoikuaren ondriari. Ta beste zazpi-rak projimuen ta geure probetxurako agindubak dira. Orregaiti esaten daJangoikuaren legeko mandamentubak enzerretan diriala berba bitan:Jangoiko bakarra gauza guztijak baño geijago ameetia ta geure projimuagere buru ba leez ameetia. Ez dosku bere lege guztijan Jangoikuak bestegauzarik aginduten, dino san Agustinek, karidadia baño; Jangoikua amee-tia ta projimua ameetia. Jangoikua gauza guztijak baño geijago ta proji-mua geure buruba leez amau ezkero, lege guztijagaz kunplietan da.Eskritura Sagradubak esaten daben guztia, propeta santuben esanak,


21

I.

Mandamentuba edo mandamentubak ez dira beste gauzarik, neureentzula onak, ezpada inori aginduteko eskubidia daukan ta bestiak kober-nau biar dituban Nausijak iminitako legiak edo agindubak. Ta alan man-damentuba, aginduba, legia ta ordenia bardin dira edo gauza bat esangura dabee guretzako. Mandamentu, lege edo agindu oneek erakustendoskube zer egin biar dogun ta zer egin biar ez dogun. Esaten doskubeegauza batzuk egiteko ta beste batzuk ez egiteko. Ta orregaiti, geure azi-noiak, pensamentubak eta berbaak zuzenduteko erregelaak dirian leez,esaten jakue batzubetan mandamentubak, eta beste batzubetan legiakedo ordenaak.

II.

Geuri aginduteko eskubidia daukeenak modu askotarakuak dirianleez, mandamentubak eta legiak bere modu askotarakuak dira. Elesa Amasantiak dauka eskubidia pedeko dotriniari ta kostunbre onai jaokuezangauzeetan, kristinaubak zerurako bidian kobernetako. Ta alan dagoz besteaskoren artian Elesa Ama santiaren bost mandamentubak. Erregiak etaerreñubak kobernau biar ditubeenak dauke eskubidia euren agindubandagozanei bata bestiaren arteko artuemonetan, kleituko, aziendako tabake oneko gauzeetan, zer egin biar dabeen ta zer egin biar ez dabeenordenetako ta aginduteko. Ta onetarako dagoz erregiak eta erreñubenburubak iminitako legiak.

Onezaz ostian, Jangoikua da kriatura guztijen Egilia, guztienAgintarija, Legegin nausija, guztiak obeidu biar deutseena ta guztiai zeregin biar dabeen ta zer egin biar ez dabeen agindu biar deutseena. Taaugaiti, munduko erregiak, agintarijak, jaunak, aberatsak eta pobriak, guz-tiak egin biar dabee Jangoikuaren esana ta guztiak gorde biar dabeeJangoikuaren legia. Ez deutsa Jangoikuak begi bigunauekin begiratukomunduko erreje bati, agintari bati, jaun bati edo aberats bati, erregia, agin-tarija edo jauna izan dalako, osterantzian bere lege santuba gorde ezpa-dau. Andijak eta txikijak, legia bardin austen dabeenak, bardin kastigaukoditu Jangoikuak; ta bardin gordeetan dabeenai, bardin emongo deutseezeruko glorija.

JANGOIKUAREN LEGEKO LELENGO BOST AGINDUBEN OGETA BOST LEZINOE TA SERMOE BAT

20

ta dotrinia da, mandamentubak enzerretan dabeen guztia. Egija da,Moisen denporara artian ez egozan eskribiduta amar mandamentubak;baña orraitino ez ebeen leenago gitxiago eskatuten oan baño. Gizon etaemakumeen libertade laarregijak ilundu ebeen errazoiaren argija, naastauebeen utsegite askogaz naturaleziaren lege zuzena, loitu ebeen, esatekomoduban, mundu guztija pekatuz ta obligau ebeen Jangoikua, leenagogeure errazoian josita leez eukan lege santuba, Moisi eskribidu eraitera.Baña, eurenez, mundubagaz beragaz atsijak dira mandamentu santubak tairaungo dabee mundubaren despeidaraño.

Nok erakutsi dotsu (itanduten dau san Agustinek) inor ez illteko,ezer ez ostuteko, zeuretzako gura ez dozuna projimuari ez egiteko...?Naturaleziaren legiak eta errazoiaren legiak erakutsi dotsu, erantzuten dauSantubak. Jangoikuak geure bijotzetan josita imini daben legia da agindu-ten doskubeen guztija, dino san Pablok. Ta ara emen aituten emonda,lezinoe onetan agindu nebana. Dendatu gaitezan, bada, guztiok lege san-tuba ikastera eta geure alegin guztijagaz ainbat zietzen gordeetara, zeñe-gaz jaditxiko dogun arimako grazija ta gero zeruko glorija. Amen.


23

Elesa Ama santiaren ta errege jauneen agindubak ta liburu guztietan ira-kurten dana ez da beste gauzatarako, ezpada Jangoikua gauza guztijakbaño geijago ta geure projimua geure buruba leez ameetako.

Orregaiti esaten dosku Jesukristo geure Jaunak, gauza bi oneek egi-ten ditubanak kunpliduten dabela lege guztijagaz. Ta san Pablo apostolu-bak esaten dosku projimua biar dan moduban ameetan dabenak gordee-tan dabela lege guztija. Bada, projimua amau bagarik, Jangoikua bereamau ezin lei; ta Jangoikua amau bagarik gauza guztijak baño geijago,projimua bere amau ezin lei biar dan moduban. Ta azkenerako, manda-mentu guztijak kasik gauza batera joten dabee: edo Jangoikua ameetaragauza guztijak baño geijago, edo Jangoikua gaiti geure projimuak ameeta-ra geure burubak leez.

Egon leiteke, bada, gauza errezagorik eta errazuaokorik,Jangoikuaren legeko mandamentu santubak baño? Jangoikua ta geureprojimua ameetia baño? Amar mandamentubetati leleenguak, irugarre-nak, eta laugarrenak aginduten doskubee zerbait egiteko. Areek agindutendoskubeena kasi jeldi gagozala egin ginai. Bada, Jangoikua ameetako, jai-jegunak gordeetako ta gurasuak ondreetako, izerdi andirik zetan bota ezdaukagu. Beste zazpirak ez doskubee aginduten ezer egiteko, ezpada ezegiteko; ez juramentu gaistorik egiteko, ez inori gorrotorik eukiteko, ezaragijazko pekaturik egiteko... Bago gauza errazagorik au baño?

Jangoikuaren Majestadiak beekijan Adanen pekatubagaz guztioi eto-rri jakuna nagitasuna, alperrerija ta sosiguz egoteko desiua; ta a gaiti errez-tuago ta pozagorik gorde ginaizan bere mandamentu santubak, geijene-tan aginduten doskuna da ez ezer egitia, geldi egotia, geuk naijen dogungauzia. Ze atxekija emongo dau, bada, kristinaubak, mandamentu santu-bak ez gordeetako? Oh, errazoiagaz esaten dosku Jesukristo geure JaunakBerak imini doskun legia biguna dala ta bere kargia bere arina dala!Esango baleu leez, mandamentu santubak aginduten doskubeena egitenerrez dala. Baña pekatarijaren temia da Jangoikuak egiteko esaten dabenpuskia ez egitia; ta Jangoikuak ez egiteko esaten dabena egitia. Onerakoalperra, gatxerako biargina. Oh, pekatari tristia!

IV.

Amar mandamentubetan Jangoikuak aginduten doskuna, naturale-ziak eta errazoiak mundubaren asierati akaburaño erakutsi ta agindutendabeena da. Jangoikuaren argijak geure arimeetan josita imini eban legia


22

galtzeeko Jangoikua opendidu baño. Onako presteera santuba daukanian,ezaututen dau kristinaubak Jangoikua bere Jaun bakarzat, bere egilazat tagauza guztien buruzat. Orduban adoretan dau ta alabeetan dau Jangoikoguztiz ona ta autortuten dau, gauza on guztiak Jangoikuak bakarrik mere-zietan ditubana. Orduban ustuten dau kristinaubak bere bijotza luurrekogauzeetati; ta emoten deutsa leku osua Jangoikuari bere arimaan.Orduban sinistuten dau ta ezaututen dau Jangoiko bat baño ez dauana,luurreko gauza guztiak beriak ditubana, zerubak eta munduba bere esku-betan daukazana, asierarik eta akaburik ez daukana, ona, miserikordijaz-kua, zuzena, jakituna ta guzien maitegarrija bera dana. Orduban gordee-tan ditu kristinaubak Jangoikuaren agindubak guztiak; ta desietan daugizon eta emakume guztiak Jangoikua bera bakarrik estimeetia, serbietia,ameetia ta alabeetia. Ta au da Jangoikuak lelengo mandamentuban agin-duten doskun amodijua ta bijotzeko presteria. Onetarako euki biar daukristinaubak pedia ta esperantzia. Bada, san Pablo apostolubak dinuanleez, pedia bagarik inok ezin lei Jangoikuaren gustoko gauzarik. Ta orre-gaiti esaten dau san Agustinek pediagaz, esperantziagaz ta karidadiagazadoretan dala Jangoikua ta gordeetan dala lelengo mandamentu santuba.

II.

Pedia da, neure entzula onak, Jangoikuak duarik geure entendimen-tuban iminitako doe bat, zeñegaz sinistuten dogun Jangoikuagan taJangoikuak Elesa Ama santiari erakutsi deutsan guztia[n], begijekin ikusi-ko bagendu baño ziurrago. Batiatu gindubeezanian, emon oskunJangoikuak pede santuba; ta bera dala medijo daukagu zerurako esperan-tzia ta gara Elesiaren semiak. Pedia da ikusi ez doguna sinistutia,Jangoikuak esan dabelako. Ez mundubak edo mundukok esaten dosku-beelako, ezpada Jangoikuak esan dabelako. Jangoikuak berak berba egindosku ta Elesa Ama santiak erakusten dosku Jangoikuak zer esan doskun.Bada, san Pablo apostolubak dinuan leez, Jangoikuak guzurrik esan ezinlei. Ez litzaateke Jangoikua Jangoiko izango, guzur txiki bat esan al balei.Ta Jangoikuaren beraren esana da, Elesa Ama santiari berak erakutsi deu-tsana, pedeko gauzeetan engañau ezin ginaizana ta Jangoikuaren Elesiaegijaren zimentu pirmia ta pilar sendua dana. Elesa guztiak nai baleu bere,kristandadiari pedeko gauzeetan guzur txiki bat erakutsi ezin leijo,Espiritu Santubak koberneetan dabelako.


25

BIGARREN LEZINOIA

Lelengo mandamentubak zer aginduten doskun; ta zelan biardirian pedia ta esperantzia Jangoikua ameetako.

I.

Jangoikuaren legeko lelengo mandamentubak aginduten dabena da,neure entzula onak, Jangoikua bera ameetia gauza guztijak baño geijago.Alan esaten dosku Espiritu Santubak: amauko doku zeure Jaun etaJangoikua bijotz guztijagaz arima guztijagaz, ta gogo guztijagaz. Au dazuri oan aginduten dotsudana. Au berau erakutsiko deutsezu zeure semiaieta semien semiai, ta berba oneek pensauko dituzu denpora guztietan taleku guztietan. Jesukristo gere Jaunak arrezkero barriin barri au berauerantzun eutseen judegubai, itandu eutseenian ia zein zan mandamentuguztietati nautsijena. Lelengo mandamentuba ta nautsijena da, diñoJesukristok, bijotz guztijagaz, arima guztijagaz eta gogo guztijagazJangoikua ameetia.

Mandamentu santu onek dinuan leez Jangoikua ameetako, popuer-tzakua da geure bijotzeko desio guztiak, intenzinoe guztiak, ezauberazkopensamentu ta egite guztiak Jangoikuari oprezietia, ta Jangoikuarenondrako gauzeetara ordenatia. Kodizijoso edo laster aberastu gura dabenbatek, bere kontu, artu emon ta tratu guztiak egiten dituban leez irabaz-teko intenzinoiagaz, alan lelengo mandamentu santuba ondo gorde guradaben kristinaubak, ezauberaz eta adbertenzijaz egiten daben guztia orde-nau biar deutsa Jangoikuaren ondriari bakarrik. Ez dau gura Jangoikuak,kristinaubaren bijotza partiduta egotia zeruko gauzeen ta luurrekuenartian, Jangoikuaren ta kriaturen artian, ezpada berarenzat gura dau guz-tia. Ta orregaiti esaten dau Jesukristo geure jaunak: Inok bere serbidu ezinleizala ugazaba bi. Esango baleu leez: inok bere amau ezin leiz Jangoikuata munduba. Jangoikua ameetan badau, mundubaren gorrotua eukikodau; ta munduba ameetan badau, Jangoikuaren gorrotuan biziko da.Munduko gauzeetan bere gogua ta amodijua daukanak, Jangoikua amauezin lei.

Jangoikua ameetako gauza guztiak baño geijago, prest egon biar daukristinaubak munduko gauza guztiak eta bizitzia bere, biarbada, leenago


24

Jangoikuagan ez konpijantzarik, ez amodijorik. Dudiagaz, sospetxiagaz tapede txaarragaz begiratuko geunkijo Jangoikuari geure salbazinoeko gau-zeetan, itsu itsuban sinistuko ezpagenduz bere promes andijak. Ta orre-gaiti esaten da biar dala pedia Jangoikua ameetako.

III.

Beste ainbeste esaten da esperantzia gati. Esperantzia da Jangoikuakgeuri duarik emondako birtute bat, zeñegaz daukagun ustia, geure peka-tuben parkazinoia ta zeruko glorija zabala jadiisteko. Ez geure merezi-mentubak gaiti bakarrik, ezpada Jangoikuaren miserikordija gaiti,Jesukristo geure Jaunaren pasinoeko ta erijotzako merezimentubak gaiti,Ama Birjina maitia bitarteko dala ta geure obra onen medijoz. Esperantzasanta au eukiteko erakutsi dosku Jangoikuak bere ontasuna ta miserikor-dija. Jangoikuaren Seme bizija gizon egitiak, donzella baten sabelian enze-rrauta egotiak, Jesusen Belengo jaiojtza pobriak, penazko bizitziak, kuru-tzeko erijotziak, pekatubak parkatuteko dagozan sakramentu santubak taAma Birjina Santissimiaren erraija bigunak eta errukiorrak obligeetan gai-tubee, Jangoikuagan esperantza pirme bat eukitera.

Amodijuaren ta miserikordijaren senalle agiri oneek emon ezkero,Jangoikuak berak bere nai dau ta aginduten dosku, beragan konpiantzaoso bat eukiteko, geure arimako salbazinoia berari eskatuteko, berari erre-gutute ko ta geuk geure partez alegina egin ezkero, ardura bagarik bereeskubetan geure salbazinoia isteko. Alan animeetan ditu EspirituSantubak kristinau guztiak Jangoikuagan salbeetako esperantzia eukitera,esaten doskunian egon gaitezala guztiok duda bagarik Jangoikuaren pro-mes andijetan. Sinistu daigula duda bagarik, Jangoikua ona, miserikordi-josua, zuzena ta altsuba dala, esan daben guztia kunplietako. Eldu garialazerurako ustia eukitera, zeñegaz balijetan garian ankora pirme ta segurubategaz leez. Ankora batek itxasoko ontzijagaz egiten dabena, dino sanAgustinek, egiten dabela geugaz zerurako esperantziak. Aisiak alde bate-ra edo bestera ontzia itzuli gura dabenian itxasuan, boteetan jako ankoriata ak eraozten deutsa ontziari itzultia; ta kristinauba bere zeruko glorija-ren esperantziak pekatu egin bagarik eukiten dau munduko aise txaar, ten-tazinoe ta pelleburu gaistuetan.

Egija da, zerura juateko esperantza pirmiak ez dau kentzeen arima-ko bildur guztia. Jangoikuaren miserikordijak eta Jesukristo geureJaunaren merezimentubak emoten deutsee kristinaubari, bateti, uste osua


27

Promes andi au lelengo egin eutsan Jesukristo zeruko Maisubak sanPedro apostolubari, lelengo Aita Santu Erromako egin ebanian, Elesaguztiaren karguba emon eutsanian ta bere ordekozat, ta kristinau guztienburuzat munduban itxi ebanian. San Pedrori ta aren ondorengo AitaSantu Erromako guztiai esan eutseen Jesus geure Salbadore maitiak,eureen pediaren gañian pormau ebala bere Elesia ta inpernuko atiak edopersekuzinoiak ez ebeela inos bere galduko Elesiaren pedia ta dotrinia.Elesiaren esana sinistuten dabenak, Jesukristoren esana sinistuten dabela;ta Elesiari sinistu ta obeidu gura ez deutsanak, ez dabela sinistu guraJesukristoren esana ta ez deutsala obeidu gura Jesukristori. Mundubakdirauban arte guztian Espiritu Santuba egongo dala bere Elesiagaz tabeste onako promes andijak egiten deutsaz, neure entzula onak,Jesukristo geure Jaunak Elesa Ama santiari, geure pedia ta esperantziasendotuteko.

Ta emeti ezaututen da kristinaubak Elesiari sinistuteko ta obeidute-ko daukan obligazinoia. Bada, Elesa Ama santiak erakusten doskuzanpedeko misterijo guztiak dira Jangoikuak esanak. Jangoiko bakar batbaño ez dauana, naturaleziaren ta grazijaren Egilia bera dana,Trinidadeko misterijo santuba, Jesukristo geure Jaunaren enkarnazinoia,jaiotia, bizitzia, kurutzeko erijotzia, illen arteti egin eban biztutia, zerube-tara igotia, grazijaren nezesidadia, sakramentuben izatia, obra oneen pro-betxuba, pekatubaren kaltia, geure onerako nai gatxerako libertadia, ari-miaren akaburik eza, aragijaren biztueria, eri jotzia, juizijua, zeruba,inpernuba ta beste Elesiak erakusten doskuzan pedeko gauzaak, guztiakdira Jangoikuak esanak.

Misterijo santu oneek Elesiak erakusten dituban moduban sinistubagarik, Jangoikua inok amau ezin lei. Orregaiti judegubak, jentilak,moruak eta eresiak euren utsegitetan ta engañuban dagozan artian, ezinJangoikua amau leije, ezin lelengo mandamentu santubak agindutendabena egin leije ta ezin salbau leitekez. Zelan salbauko dira, salbeetakoegijak eta dotrinia sinistuten ezpadabee? Zelan amauko dabee Jangoikua,Jangoikuaren esana sinistuten ezpadabee? Zelan zerura juan leitekez des-ditxau areek, zerurako bidia, zein dan Elesa Ama santiaren pedia guzur-zat eta engañuzat badaukee? Oh, ze errukarrijak dirian Jangoikuari taElesa Ama santiari sinistu ta obeidu gura ez deutseenak! Itsu itsuban kris-tinaubak sinistu biar ditu pedeko misterijo guztiak, andijak eta altubakizan arren, zegaiti edo zelan ete diran jakiteko errazoiak topeetan ibilibagarik. Jangoikuak esatia eta Elesa Ama santiak erakustia asko da gukziur ta pirme guztiak sinistuteko. Bestelan ezin euki ginai geure


26

IRUGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan zelan dan Jangoikua guztiz maitegarrija ta zegaiti.

Esanda geratu da, neure entzula onak, leengo dotrinaan, lelengomandamentu santubak zelan aginduten doskun kristinau guztioiJangoikua ameetako beste gauza guztiak baño geijago; ta baita pedia taesperantzia biar diriana bere, mandamentu onek aginduten dabena egite-ko. Ta oan esango da, zegaiti amau biar dogun Jangoikua beste gauza guz-tiak baño geijago.

Kristinau guztiak dakijee lelengo mandamentubak aginduten dabenaJangoikua beste gauza guztijak baño geijago ameetako; guztiak dakije,Jangoikua amau bagarik, zerurik ez dauana. Baña ez ditubee guztiak, ezegitxiagok bere ezaututen ta penseetan, Jangoikua ameetako daukaguzanerrazoiak. Ta augaiti dagoz kristinau gitxi Jangoikua bene benetan amee-tan dabeenak.

Gauza siku bat, otz bat, derrigorreko bat edo nora ezeko bat balitzleez begiratuten deutsee askok Jangoikua ameetiari. Noberaren gogokuabada persona bat, a pozik eta gustoz ameetan da; baña noberaren gogo-kua ezpada, etxako kasu andirik egiten. Geijen bere gatxik ez desietia danoberaren gustoko ez dan personiarentzako dauan amodijo guztia. Inorigatxik ez gura izatia ta ameetia bi dira.

Ez da asko Jangoikua ameetako Jangoikuari gatxik ez gura izatia,ezpabere onezaz ostian, ondo gura izan biar jako Jangoikuari, amau biarda, alabau biar da ta maite izan biar da Jangoikua beste gauza guztiakbaño geijago. Bada, kristinau guztiak pozik, gustoz ta errezto, berekautenleez, ezer bere kosta bagarik ta pena bagarik amau daijen geure Jangoikoguztiz ona, iminiko ditut errazoe batzuk, edozeñek aitu leizanak; etaJangoikua ameetara obligeetan gaitubeenak. Alkarri oratuta leez egongodira mandamentu onetako dotrinaak eta ez aaztu bategaz bere, guztiakentzun artian.

Ez dago inor bere, neure kristinaubak, ain zororik, ain itsurik edoain tontorik, gauza bat guztiz ona dana jakin ezkero ameetan ez dabenik.Ta zeinbat dan onagua, gogokuagua ta palta gitxiago daukazana gauza a,ainbat izaten da arentzako karinua ta amodijua andijagua. Ta bada eskinaguztietati akabauba, txito guztizkua ta bapere tatxa bagakua, orduban


29

salbeetako; ta besteti, bere pekatubak ta aurrera jausiko dan edo ez danjakinezak bildurtuten dabee, salbauko ete dan edo ez. Ez daki inok bere,zeruko aparteko abisuba bagarik, pekatuban dauan ala grazijan dauan;Jangoikuaren adiskidia dan ala arerijua dan; salbauko dan ala kondenaukodan. Ta orregaiti esaten dau san Pablo apostolubak bildurragaz eta ikaria-gaz jadisteko geure arimako salbazinoia. Ta san Agustinek dino, bildurbagarik zerura juateko ustia daukana, ardura bagakua dala ta ardura baga-rik galduko dala; ta bildurra gaiti esperantzia galtzen dabena, galdutadauala ta jasten dala inpernubetara. Bildur izan biar dogu pekatu egiten,kondenau ez gaitezan pekatubagaz; baña pekatu egin arren, biurtu biardogu parkazinoia jadisteko uste osuagaz Jangoikuaren miserikordijara; tasinistu biar dogu Jangoikuak parkatuko doskuzala geure pekatu guztiak,damu egijazkuagaz ta esperantza osuagaz eskatuten badeutsagu. Eskatudaijogun, bada, Jangoiko guztiz onari Jesusen merezimentubak gaiti pedebizi bat, esperantza oso bat ta karidade sutsu bat mundu onetarako tageroko zeruko glorija. Amen.


28

Zegaiti, bada, au gustiau, neure kristinaubak? Jakiturija ta jakitunaguztiak estimeetan dabeelako, ameetan dabeelako, ta txito asko desietandabeelako edo jakiturija eukitia edo jakitun aren adiskide izatia. Edoobeto esateko, Salomonek dinuan leez, munduko gauza guztiak baño jaki-turija akabauba geijago ameetan dalako.

Bada, kristinaubak, munduko jakiturija guztia Jangoikuaren aurrerajaso ezkero, zorakerija utsa baño ez da. Jangoikua da jakitun bakarra.Jakitun guztien Jakituna ta jakiturija guztiaren erakuslia. Ikasten ibili baga-rik daki Jangoikuak zeruban, inpernuban, itxasuan ta luurrian jazoten danguztia. Kansau bagarik konteetan ditu Jangoikuak zeruban dagozan ain-gerubak eta santubak, inpernuban dagozan kondenaubak, linbuan dago-zan arimaak, itxasuan dagozan arrainak eta ariaak, luurrian dagozan beda-rrak ta munduban jaijo dirian ta jaijoko dirian persona guztiak.Mundubaren asierati ona gizon ta emakume guztiak zer esan dabeen, zeregin dabeen, zer pensau dabeen ta zer esan, egin edo pensauko dabeenguztia daki Jangoikuak. Urrinekua daki urrekua leez, aintxinakua oangualeez ta etorkizuna iragotakua leez; ez destajuban, eitxijan, dudaan edoguzurrez naastauta munduko jakitunak leez, ezpada zuzen, artez, argiro taklaru dakiz Jangoikuak gauza guztiak, nos, nun, zelan, zegaiti ta zetarañodirian. Munduban inok ezer badaki, Jangoikuak erakutsitako puskia bañoez daki; ta dakijena bere (pediaz osterantzekua) guzurrez naastauta bañoez daki. Jangoikua da jakitun bakarra edo jakiturija utsa.

Bada, kristinaubak, munduko persona bat ainbeste ameetan bada taestimeetan bada jakituna dalako; ta ainbeste desietan bada aren adiskideizatia, zeinbat geijago amau biar dogu ta estimau biar dogu geureJangoikua, jakitun guztien jakituna dalako? Gauza guztiaak berak dakiza-lako ta dakigun puskia bere, berak erakusten doskulako? Ordu laurenbaten edo istante baten geijago erakusten deutsa Jangoikuak gere arimia-ri munduko liburu ta maisu guztiak erakutsi leijuen baño. Merezietan dau,bada, Jangoikuak beste gauza guztiak baño geijago geuk bera ameetia,jakitun akabauba ta guztizkua dalako.

II.

Zuzena dalako bere amau biar dogu Jangooikua, beste gauza guztiakbaño geijago. Zuzentasuna da, munduban txito asko estimeetan dangauza bat. Berbetan, tratuban ta artu emonian zuzen izatiak beragaz dakarguztien estimazinoia, errespetua ta amodijua. Ta paltsakerijak, engañubak,


31

arentzako amodijua, karinua ta borondate ona bere osua, guztizkua taakabauba da. Pensau eizuz bada, kristinaubak, zeubei guraarija emotendotsuben gauza on guztiak; zeubek desietan dituzun edo onak diriala dei-txazun kondezinoe ta zirkustanzija guztiak; ikusteko, esateko, entzuteko,eukiteko edo gozeetako goguan jausten jatzuzan maitegarri guztiak. Tadirianak topauko dituzu Jangoikuagan, dirianak daukaz Jangoikuak berezta dirianak daukaz ameetan dabenarentzako. Adiskide akabau baten kon-dezinoe guztiak daukaz Jangoikuak. Bera da jakituna; bera da zuzena; bera daaberatsa; bera da lauba; bera andija; bera da sendua; bera da pirmia; bera da emon-zallia; bera da parkazallia; bera da grazijosua; bera da karinosua; bera da guztienerakua; ta bera da betikua. Deitxat, neure kristinaubak, kondezinoe oneekguztiok daukazan persona bat ikusiko bazendu, guztiok pozik, guztoz,karinoz eta borondate osuagaz amauko zendukiala persona a. Bada, artueizu pazienzija Jangoikuaren amodijua gaiti ta ikusiko dozu klaru, guztiaketa geijago daukazala Jangoiko maitiak zeubentzako ta niretzako.

I.

Jangoikua jakituna dalako, amau biar dogu. Jakiturija da, neureentzule onak, munduban txito asko estimeetan dan gauzia. Zeinbatekeuren burubak kanseetan ditubee eta aziendak kasteetan ditubee, zerbaitgeijago jakitia gaiti? Zeinbatek egunazko ikasijari gitxi eitxita, gabak gal-tzen ditubee liburubak irakurten, izarrak konteetan, bedarrak esaminetan,itxasuak neurtuten, alemanijak zaintuten, luurrak aztertuten, zidarrak etametalak topeetan ta piseetan? Zeinbatek osasuna ta juizijua galdu ditubeeirago dan sei edo zazpi mila urtian, bakian ta gerraan, osasunian ta gai-suan, zeruban ta inpernuban, itxasuan ta liorrian zer jazo dan ta jazotendan jakiten? Guraso baten kontentu ta poz guztia da, seme edo alaba jaki-tun bat eukitia. Kastau daben guztia bapere sentietan ez dau, seme alabakzerbait geijago ikasten dabenian. Erri baten badago jakitun andi bat, guz-tiak estimeetan dabee; ta kanpuetan bere konteetan dabee ze jakitun andi-ja dauan euren errijan. Guztiak desietan dabee jakitunaren adiskide izatia;urrineti eskribidutako karta bat baño ezpada bere, aren gauzia eukitia;beragaz berba egitia edo zerbait bere aoti entzutia. Illda gero bere, alakojakitun andijaren senidiak, adiskidiak eta ezagunak ez dira aaztuten bera-gaz, ezpada esaten dabee: Ah, ze jakituna zan! Neure senidia zan, neureadiskidia zan!


30

guztia ta bijotz guztia ain zuzena ta justuba dalako? Ez deutsagu entre-gauko Jaun guztiz zuzenari geure borondatia oso osorik, jakin ezkero beradala kontubak zuzen emongo doskuzana, bera gaiti egiten dogun guztiaedo esaten dogun guztia ezer bere aaztu bagarik eta gitxitu bagarik pagau-ko doskuna? Egon leiteke gauza bat maitegarrijaua ta geure bijotza geija-go beragana eruaten dabena, ain Jangoiko zuzena baño? Errazoiarenusura eltzeen garianeti erijotzako ordurañoko pensamentu, berba ta obraguztien kontuba berari emon biako deutsagu. Konturik nausijenak, kon-turik naastaubenak eta konturik balijotsubenak Jangoikuagaz egin biakoditugu erremedijo bagarik. Zeinbat estimau biar dogu bada, neure kristi-naubak, Jangoikua guztiz zuzena, ziurra eta arteza izatia, geure kontubakguztiak beragaz egiteko? Oh, neure Jangoiko zuzena, beste prenda onikezpazeunka bere, Zeu guztiz zuzena izatia da asko nik bijotz guztiagaz taarima guztiagaz zeu beti ameetako!

III.

Aberatsa da Jangoikua, ta augaiti bere merezietan dau geure amodi-jo guztia. Errazoe au ezaututeko, ez dago puska bat begijak zabaldutabegiratu baño, zer iragoten dan kristinau guztien goguan. (Oan bakarrikesaten da Jangoikua jakituna, zuzena, aberatsa... dana, errazoiak garbirua-go imintia gaiti; gero esango da, dan leez, guztia ameetan dabenarentza-ko dana). Dinot, bada, aberatsa izan ezkero Jangoikua, ez dauala begiratubaño zer iragoten dan kristinauben bijotzetan, geure amodijo guztiamerezietan daben edo ez ezaututeko. Inok bere ukatu ezin lei ondasunakjeure bijotza laster penzietan dabeena. Ondasunak senduak domeetanditubee, altubak beeratuten ditubee, txikijak azten ditubee ta andijak txi-kituten ditubee. Ondasunak begijak argituten ditubee, gogua alegeretutendabee, bijotza poztzen dabee ta, dagozan lekuban dagozala, geure amo-dijua eureetara daroie. Beti da egija, ondasunak asko ameetan diriala tadirubari guztiak obeiduten deutseela. Diruba ta ondasunak Jangoiko txikibatzuk diriala. Aberats bati guztiak ondo esaten deutsee, guztiak obeidu-ten deutsee, guztiak serbietan dabee ta aberats izatia baño beste paltarikezpadauka, guztiak estimeetan dabee ta ameetaan dabee.

Erdu, bada, oan errazoera, neure kristinaubak. Ondasunak eta abe-ratsa ainbeste ameetan badira, Jangoikua da ondasun guztiak daukazanaberatsa. Basuak guztiak, soluak guztiak, etxiak guztiak, palazijuak guztiakta erreñubak guztiak beriak ditu Jangoikuak ta nai dabenari emoteko dau-


33

malezijak eta arpegiera bi egitiak dakar guztien gorrotua ta ikusi ezina.Paltsuagaz ta engañuba darabilenagaz ez dau inok artu emonik gura ta ezdau inok berbarik bere egin gura, nora ezian edo Jangoikuak agindutendabelako baño. Baña persona zuzen bategaz, zintzo bategaz, bere kontrabada bere beti egija esaten dabenagaz, guztiak euki gura leukee ezauberia,artu emona ta adiskidetasuna. Zuzenari guztiak begiratuten deutsee bijotzonagaz, amodijuagaz ta karinuagaz. Ta au zeubek guztiok esaten dozunata sarritan jazoten jatzuna da. Pozik eta gustoz juaten zara zuzenagaz tra-teetara, ta paltsuagana nora ezian baño ez.

Bada, kristinaubak, munduko zuzentasun guztia guzurra, engañubata paltsakerija baño ez da, Jangoikuaren zuzentasunagaz bat egin ezkero.Jangoikua da berez zuzena, arteza ta egijazkua. Gizakume guztiak diraeurenez guzurtijak, dino Dabid erregiak. Jangoikua da bakarrik justuba tabere juizijua da bakarrik zuzena. Ez dago luurraren gañian inor bere ainzuzenik, egunian sarritan uts egiten ez dabenik. Jangoikua da bakarrik utsegiterik ez daukana. Mundura etorri dirian gizon eta emakume guztiekin,zeruban dagozan aingeru guztiekin ta inpernuban dagozan diabru guztie-kin euki dau Jangoikuak kontubak eginkizuna; ta ez dago guztien artianbat bere Jangoikuaren kexia daukanik edo Jangoikuak engañau dabenik.Ez dago guztien artian bat bere, Jangoikuak beria zuzen emon ez deutsa-la dinuanik. Ez dau sekula inok berba on bat esan, ez dau sekula inok pen-samentu on bat, desio on bat edo intenzinoe on bat euki edo obra on bategin, Jangoikuak zuzen ta ziur pagau ez deutsanik. Ez bakarrik zerubandagozanai, baita inpernuban dagozanai bere ta baita inpernura juangodiriana dakijanai bere. Ez dau sekula, ez jentilek, ez judeguk, ez erejek, ezkristinauk gauza on bat egin, aren paguba zuzen Jangoikuak emon baga-rik. Euren pekatubak gaiti kondenauko dirianai, pekatu mortalian dago-zala egiten baditubee obra onen batzuk, pageetan deutseez Jangoikuakmundu onetan ziur, edo osasunagaz, edo ondasunekin, edo beste mun-duko portunen bategaz, il baño leenago. Ez da inor bere geratuko, bereobra on guztien sarija zuzen artu bagarik, edo mundu onetan edo bestian.Ta ez deutsa inori bere eskatuko Jangoikuak, zor daben baño geijago.Geijago emon deutsanari, geijago eskatuko deutsa; gitxiago emon deu-tsanari, gitxiago; baña guztiai ta bakotxari zuzen ta artez emongo deutseekontuba ta errazoia, zegaiti geijago ta zegaiti gitxiago emon deutsen tabaita emongo deutsee guztiai zuzen eureen mereziduba bere. Au guztiauda pedeko egija.

Nok amauko ez dau bada, neure entzula onak, ain Jangoiko zuzenata arteza? Ez dau merezietan Jangoikuak geure amodijo guztia, karino


32

LELENGO MANDAMENTUBAREN LAUGARREN LEZINOIA

zeinetan erakusten dan amau biar dogula Jangoikua gauza guztiak baño geijago, lauba,

andija ta indartsuba dalako.

Jangoikuak merezietan badau, leen esan dana gaiti beste gauza guz-tiak baño geijago ameetia, ez dau gitxiago merezietan lauba dalako, andijadalako ta indartsuba dalako.

I.

Lauba da Jangoikua ta au gaiti bere merezietan dau geure amodijoguztia. Deitxat ez daukadala zetan esplikau lau izatiak zer esan guradaben. Bada, zeubei sarri entzuten jatzun gauzia da zer dan lau izatia.Kaballero edo beste persona aparteko bat gaiti ondo esan gura dozunian,lelengo lelengo esaten dozuna da: entero lauba da, andiari bagakua da.Aberatsak eta pobriak, andijak eta txikijak ta edozein bere kondezinoekopersonaak bardin estimeetan baditu ta bardin berba egiten badeutsee,guztiak projimuak dirian leez, orduban esaten da dala lauba.

Ta au da prenda bat, txito asko estimeetan dana. Andiarija, buruba-ren eitxija ta noberak edu ondosun, jakiturija edo entzute ez daukeenakdesprezijetia ta alakuekin berba kontaubak baño ez egitia da, guztiai enpa-duba emoten deutseen soberbija ta banidadia. Bizijo guztiak sustraijakzabalduta daukeez ta banidadiak eta andiarijak ez daukeez txikarrenak.Lau errial daukazana lotsatuten da bi baño ez daukazanagaz trateetan.Aberats batek uste dau, mesede andi bat egiten deutsala pobriari berbabat edo agur bat eginagaz. Guraso pobreen ume bat deskuiduan aberats-tuten bada, lotsatuten da bere aitagaz ta amagaz; ez dau areen izenik bereentzun gura, ezda etxian sartu dakijozan bere. Eskian ibili dan bati por-tune txiki bat etorten bajako, laster aaztuten da leenago berari ateetanlimosnia emoten eutseen ongilleekin. Onako soberbijarik, buru eitxirikedo entzunda bere enpaduba emoten daben bizijo inpamerik ez daukeenkristinauba, guztientzako arpegiera bardina daukeena, urrekuari ta urrine-


35

kaz. Ganadubak guztiak, txorijak guztiak ta arrainak guztiak beriak dituJangoikuak ta nai dabenari emoteko daukaz. zidar, urre, diamante taesmaralda guztiak beriak ditu ta nai dabenari emoteko daukaz. Indijetakoondasun estimau guztiak, erregen ta andijen palazijuetako ta soinekourrerija, seda, damasko, grana, karmesi ta perlerija guztia beria dau ta naidabenari emoteko dauka. Munduban dagozan gizon eta emakume guz-tiak, errege, kaballero, obispo, sazerdote, señora ta despeidengo pobre-rañoko guztiak beriak ditu ta nai dabena egiteko daukaz. Ondasun oneekguztiok beriak ditu Jangoikuak, bere eskubetan daukaz ta nai dabena egi-teko daukaz; baña oraindino ez dabee merezietan, santa Teresa ene Amakdinuan leez, zapatapeko simaurrak baño estimazinoe gejago,Jangoikuaren beste ondasunekin bat egin ezkero. Jangoikuak bera amee-tan dabeenentzat zeruban daukazan ondasunak ikutsi zituban, baña ez daatrebietan san Pablo apostoluba zelakuak dirian esaten. Apostolu santubakontentau zan esanagaz, ez begijak ikusi, ez belaarrijak entzun, ez enten-dimentubak aitu eukezala ondasun andija areek. Bada, kristinaubak, uga-rra darijon diru puska bat ta sitsak jaaten daben tresna bat ainbeste amee-tan baditugu, zeinbat geijago ta geijago amau biar dogu geure Jangoikoaberatsa? Oh, neure Jangoiko guztiz aberatsa, emon eidazu niri zeureondasunen gosia ta areek bakarrik ameetako gogua ta bijotza! Ez dotbeste ondasunik gura, neure Jangoiko ona, zeu baño. Zeugaz kontentetanda neure bijotza ta zeu gozeetan egon gura dau eternidade guztian zeru-ban. Alan izan della. Amen.


34

II.

Jangoikua da Andija. Ta au gaiti bere merezietan dau beste gauzaguztiak baño geijago ameetia. Guztiok ezaututen dozuna da, neure kristi-naubak, gauza bat ona izan ezkero, zeinbat andijago, ainbat dala obiago.Urre pillo bat zeinbat andijago, ainbat da obiago. Gari pillo bat zeinbatandijago, ainbat da obiago. Adiskide bat zeinbat dan aberatsagua ta entzu-te andijaokua, ainbat geijago ameetan da ta estimeetan da. Adiskidepobriak intenzinoia ta desiua euki arren mesede egiteko, gauza andirikezin leijo inori, zegaz ez daukalako. Orregaiti askok esan darue adiskidepobrerik ez dabeela gura. Adiskide pobria adiskide txikija da ta orregaitipobreentzako palazijo gitxi munduban iminten dira, ta adiskide asko bereez dabee topeetan. Gauza gitxijak berez ona izan arren, estimazinoe txi-kija dauka; baña berez ona izan ezkero, andija bada, guztiak estimeetandabee ta ameetan dabee.

Jangoikua da bada, neure entzula onak, gauza on guztien artian andi-jena. Andija da Jangoikua ta txito guztiz ondo alabeetia merezietan dabe-na, dino Dabid erregiak. Nora juango nas, esaten deutsa JangoikuariErrege santubak berak, nora juango nas zeure espiritubaganik ta nora igesegingo dot zeure arpegijaganik. Zerubetaraño igoten badot, zu an zagoz;inpernubetaraño jasten banas, an bere prest zagoz. Ego batzuk artutaegunsentijan iragoten banas itxasuen eskinaraño, zure eskubak an beregeratuten nau. Pensau neban, menturaz ilunak apartuko nindubala zureaurreti ta gabak ezkutauko nindubala zuganik; baña gabak egunak leezargi egiten dotsu zuri; gaba ta eguna bardin dira zuretzako. Berba oneekguztiok dira Dabid erregiarenak.

Jangoikuaren anditasunak despeidarik ez dauka. Leku guztietan tadenpora guztietan dago Jangoikua guztiekin ta dago bakotxagaz. Jaatenbagagoz, geugaz dago; lo eiten bagagoz, geugaz dago, ta eitzartuta baga-goz bere, geugaz dago geure Jangoiko maitia. Ain kontuz zaintuten dau,gordeetan dau ta begiratuten deutsa Jangoikuak Erroman daukan adiski-diari zein Indijetako baztarrian daukanari zein Elesa onetan daukanari.Zerubak eta luurrak baño andijago da Jangoikua ta orregaiti dago lekuguztietan edo, obeto esateko, beragaz daukaz gauza guztiak eta leku guz-tiak. Jangoikuagaz bizi gara, Jangoikuagaz gabiz ta Jangoikuagaz garagariana, dino Espiritu Santubak. Erdu bada, kristinaubak, errazoe oneta-ra ta pensau eizu, ia Jangoikuak, izan ezkero gauza on guztietati andijena,


37

kuari, pobriari ta aberatsari, jausita dauanari ta zutinik dabilenari gogobardinagaz ta borondate onagaz lagunduten deutseena, guztiak estimee-tan dabee ta ameetan dabee, lauba dalako.

Jangoikua da bada, neure kristinaubak, banidade bagakua, andiaribagakua ta guztiz lauba. Jangoikua ez da inogaz bere lotsatuten, ez dauinor bere desprezijetan, ez deutsa inori bere ezentzunik egiten.Andijentzat, txikijentzat, ondraubenzat ta desondraubenzat, guztienzat dabardina Jangoikua, bera amau ezkero. Ain borondate onagaz erantzutendeutsa Jangoikuak kurutzian josita dauan lapur desondraubari zeinJerusalengo juez nausijari. Ain pozik sartzeen da Jangoikua Lazaroren,Martaren ta Marija Madalenaren etxe humildian zein paresijo aberatsare-nian. Ain gusto andijagaz berba egiten deutsa Jangoikuak uretara doianSamariako emakume pekatarijari zein Isrraelgo legegin, agintari ta obis-puai. Ain poz andijagaz begiratuten deutsa Jangoikuak Elesa guztia per-segidu daben Pablori zein Elisiaren buru egin daben san Pedrori. Millaexenplu dagoz, neure entzula onak, Eskritura Sagraduban Jangoikuarenbijotz lauba ta bardina erakusteko, geuk bera amau ezkero. Moises arzainpobriagaz berbeeta luziauak daukaz Jangoikuak Faraon Ejitoko erregeandijagaz baño. Dabid arzainagaz obeto dibertietan da Jangoikua SaulIsrraelgo erregiagaz baño. Samuel mutil gaztiari obeto zabalduten deutsazJangoikuak zeruko misterijuak Eli sazerdote nausijari baño.

Munduban dagozan gizon eta emakume guztiak, entzute andija dau-keenak ta bapere ez daukeenak, ondasun andijak daukeezanak ta aterik ateeskian dabizanak, destierruban dagozanak eta tronubetan jarrita dagoza-nak, dirianak bardin estimeetan ditu ta bardin ameetan ditu Jangoikuak,eurak bardin ameetan badabee. Ain pozik dua Jangoikua mendiartekotxabola baten dauan ikezgin pobria konsoleetara zein palazijo andi batendauan erregiagana; kaarzela baten dauan presuagana zein seda artian taurre artian dauan kaballero nausijagana.

Oh, neure kristinaubak! Ez dakit zetara biurtuten daben pensamen-tu onek geure arimia ta gere bijotza. Jangoikua bera, inori bere ezer zorez deutsana, inoren bere preminarik ez daukana, ain lauba, ain humildiata ain kondezinoe onekua pekatarijarenzat! Oh, aingerubak, alabau eizu taamau eizu zeuben Jangoiko altuba, humildia ta lauba! Oh, ene arimapobria, begiratu eijozu zeure Jangoikuari, bai zerubetan ta luurreko abe-rats ta pobre guztietan; ta urtu zaite al badaizu bere amodijo santuban!Bada, guztia merezietan dau Jangoikuak, lauba dalako.


36

indarrekin bat egin ezkero. Jangoikuak bere adiskidiak zaintuteko, itxa-suak agortu ditu, euzkija geratu dau, subak oztu ditu, artzak eta leoiakmansotu ditu. Jonas arrainen tripaan dauka Jangoikuak bizirik, Danielartz gosian artian gordeetan dau, Babilonijako umiak laba gorijan daukazerre bagarik. Isrraeltarrei itxasua liortuten deutsee, oñaz iragoteko tamendi soilian zeruti bialduten deutsee janari prestauba, Elias bela bat bial-duta mantenitan dau, Lazaro ilda laugarren egunian biztuta, sepulturatietaraten dau ; san Pablo itxasuaren onduan dauka ito bagarik ; san Pedrorioñetako katia senduak berekauten urratuten deutsaz ; ez erijotziak, ezmundubak, ez inpernubak, ez inok bere ezer ezin leijo Jangoikuaren adis-kidiari, Jangoikua bijotz osuagaz ameetan dabenari.

Esaidazu, bada, oan zeuben bizitzia gaiti: euki ginai ditxa andijago-rik arerijo guztietati libre egotia baño? Inoren bere bildur bagarik bizi iza-tia baño? Jangoikua ameetan dabenak ta Jangoikuagan bere konpijantzaguztia iminten dabenak, ez dauka inoren bere bildurrik. Ta zeinbat dau-kan Jangoikuaren amodijo geijago ta konpijantza geijago, ainbat daukabildur gitxiago ta ardura gitxiago. Oh, zer esango ete eban ene amaTeresak, inpernuko demonino guztiak Santo-Kristo bat eskuban ebaladesapijetan zitubanian! Zeen bildur izango ete zan emakume seraphin a?Ez besteren, Jangoikua opendidu ez eijan baño.

Jangoikuaren bildurrik ezak, Jangoikuaren amodijorik eta konpijan-tzarik ezak dakaz geugana bildurrak, larrijak eta ikaraak. Trumoe batek,ots batek, tiro batek, gaiso batek edo keiza batek bildurtu ta ikaratutengaitu. Zegaiti? Jangoikuaren adiskide onak ez garialako, Jangoikua geurealdeti ez daukagulako ta beste munduko sokorru guztiak Jangoikua baga-rik utsa dirialako. Topau daigun bada, kristinaubak, Jangoikuaren adiski-detasuna ta gorde daigun bere lege santuba; euki daigun konpijantza andibat geure Jangoiko indartsubagan, ta amau daigun bijotz guztiagaz bizi-tzan ta erijotzan aren dibina Majestadia beste kriatura guztiak baño geija-go, geure adiskide lauba, andija ta sendua dalako. Onan seguru iragokodogu destierru tristiau, ta jadiitxiko dogu zeruban eternidadeko glorija.Amen.


39

leku guztietan ta denpora guztietan geugaz dauana, merezietan daben,edo ez geure amodijo guztia ta bijotz guztia. Ia Jangoikua dan edo ez guz-tiok topau biar doguna, estimau biar doguna ta amau biar doguna. Ez dazorakerija andija, munduko gauza on iskijen billa ibiltia ta areen enbidijaeukitia, gauza on guztietati andijena ta gauza on guztiak beragaz dauka-zan Jangoikua geugaz euki ezkero? Ameetan badogu Jangoikua, guztiageuria da; ta ameetan ezpadogu, andija izan arren ta geugaz egon arren,bapere ez da geuria Jangoikua, geu kastigeetako baño. Oh, kristinaubarenitsutasuna, ain Jangoiko andijaren kontra bizi izatia, aren lege santuba aus-tia ta pekatuban egotia! Oh, Jangoikuagaz dagozan pobre aberatsak! Oh,pekatuban dagozan aberats pobriak! Zeu ameetan zaitut, Jauna; ta zeuamau gura zaitut neure bijotz guztiagaz, gauza on guztietati andijena tabakarra zarialako.

III.

Ain da akabauba geure Jangoikua gauza guztietan, ze edozein beregauza on ikusten dogunian edo akordeetan jakunian, guztia ondo kunpli-duta topeetan dogu beragan. Gogoratu daiguzan oraindino, neure kristi-naubak, adiskide guztizko batek eukitia ondo dan zirkustanzijaak. Inokbere ukatu ezin lei txito gauza ona ta estimauba dana, geure adiskidia sen-dua ta indartsuba izatia. Adiskide senduagaz gagozan artian, bildur baga-rik eta seguru gagoz. Baña adiskidia argala, makala ta indar bagakua bada,laster goituten dabee arerijuak ta geratuten gara lagun bagarik. Errazoeau, bapere kontuba etara ezkero, guztiak ezaututen dabeena da, neureentzula onak. Ezertako ez danari edo gauza gitxi bat baño ezin leijonari,ez deutsa inok erregu andirik egiten adiskide izateko, ezpada nai badauizan della ta nai ezpadau ez. Baña adiskidia bada sendua, indartsuba, arris-ku guztietati librau ginaizana ta geu ondo zaintu ginaizana, a txito askoestimeetan dogu ta agazkua ez galtzeiarren, askotan kanseetan gara.

Jangoikua da, bada, bakarrik, neure kristinaubak, adiskide sendua taindartsuba. Jangoikuaren adiskidiak bagara, Jangoikua ameetan badogu,ez daukagu zetan bildurrik euki inoren bere. Jangoikuaren adiskidia banas,libre nago arerijo guztietati. Alperrik jagiko dira nire kontra persekuzi-noiak; alperrik munduko agintari ta juez guztiak galdu naiko nabee; alpe-rrik inpernuko diabru guztiak su artuta abijauko dira nire ondorik buru-ko ule bat bere kenduko ez deustee. Munduko agintari, juez, soldau taberdigu guztiak eureen armeekin ez dira eltxo bat edu bere, Jangoikuaren


38

baten dago Jangoikua, dino san Pablo apostolubak. Munduba baño lee-nago zana mundubaren asieraan zana ta gaurko egunian dana izango daeternidade guztian Jangoikua. Ez gaisuak argalduten dau, ez euzkijakbalztuten dau, ez otzak zurituten dau, ez biarrak kanseetan dau, ez eda-diak zaartuten dau Jangoikua; beti dago tertzijo baten ta modu baten.Munduko gizaaldijak mudeetan dira; erreñubak eta ziudadiak mudeetandira; aziendak eta ondasunak mudeetan dira; osasuna, ondria, gustuak,atseginak, opizijuak eta adiskidiak mudeetan dira ta akabeetan dira; bañaJangoikua ez da mudeetan, ez da gitxituten, ez da geituten, ez da akabee-tan. Munduko adiskidiak aparteetan dira, aaztuten dira, galtzeen dira tailten dira, ta askotan batzuk inpernurako ta bestiak zerurako. Samuel taSaul adiskidiak zian. Samuel zeruban dago ta Saul inpernuban. Abel taKain anaiak zian leez, duda bagarik adiskidiak zian. Abel zeruban dago taKain inpernuban. Jakob eta Esau ta beste milla ta geijagori jatzo jakuebeste ainbeste. Oneek guztiok erakusten doskube ez dauala mundubanezer, geure amodijo osua merezietan dabenik. Sekula mudeetan ez dan tabeti pirme dauan Jangoikua amau biar dogula gauza guztiak baño geijago.Ez bakarrik adiskide seguruba ta pirmia dalako, ezpada baita emonzalleugarija dalako bere.

II.

Jangoikuak bere adiskidei ez deutsee ezer bere ukatuten. Daukanguztia emoten deutsee neurri bagarik. Ta augaiti bere, esker txaarrekuakizatiaren beian, amau biar dogu beste gauza guztiak baño geijago.

Munduban ikusten dogunez, gauzia emoten dabeenak estimaubakdira. Ta zeinbat geijago emoten dabeen, ainbat estimaubago. Adiskidiaizan arren, urrija ta zekena bada ta ezer emoten ezpadaki, laster esatendau beretzako dala obia, inorentzako baño alako adiskidia. Baña orduba danianedo preminaan dauanian emoten badaki gauzia ugari, alako adiskidia dudabagarik ameetako ta estimeetako da; ta sekula atzera ezer artzeeko espe-rantza bagarik emoten badau, oraindino milla bidar geijago ameetan da taestimeetan da.

Begiratu eizu bada oan, kristinaubak, errazoiaren puska bategaz, iaJangoikuak merezietan daben edo ez guk ameetia ta estimeetia, geuri gau-zia emoten dakijelako. Onetarako jakin biar dozu lelengo, Jangoikuak ezdaukala inoren bere preminarik. Zerurik edo mundurik egin ezpaleu bere,aingerurik edo santurik ezpalego bere, kriaturaren errasturik erne, sortu


41

LELENGO MANDAMENTUBAREN BOSTGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten danJangoikua dala adiskide pirmia, emonzallia ta parkazallia.

Jangoikua serbietan gauza gatxa dirurijen guztiak dira errazak etabigunak amodijua daukanarenzat, dino, neure entzula onak, sanAgustinek. Jangoikua bijotz guztiagaz ameetan dabenarenzat ez dago, ezgauza gatxik, ez lege gogorrik, ez egin ezinik. Ta Jangoikua errezto ta gus-toz ameetako, ez dago jarraitu baño adiskide on baten zirkustanzijai, leenesan danaren gañera. Jangoikua da adiskide pirmia, emonzallia ta parkazallia.

I.

Jangoikua da adiskide pirmia, ta augaiti bere merezietan dau geureamodijo osua. Gauza jakina da, neure kristinaubak, adiskide ona izateko,pirmiak izan biar dabena. Ez dot nik oan ezer bere esaten adiskidetasuntxaarrak eta pekatuzkuak gaiti, ezpada eurenez garbijak eta onak dirianakgaiti. Errazuazkuak eta onak izan arren, ez dira guztizkuak umeen ta gaz-teen arteko adiskidetasunak, umiak eta gaztiak laster mudeetan dirialako.Ta zeinbat dan eureen arteko amodijua ta karinua andijagua, ainbat dau-kee galduko ete jakuen edo itxiko ete deutseen bildur eta pena andijagua.Irauten badau puska bat luzaruago, zaartuten da ta zaartubaz doian leez,dua oztubaz ta galdubaz alkarren arteko amodijua ta adiskidetasuna.Orregaiti nekez topeetan dira gaztetati zaartzaraño beti adiskide izandirian bi. Ta topeetan badira bere, bata edo bestia (oi danez) leenago ilgodira ta geratuten danak eukiko dau galdu jakolako penia. Mundubandagozan adiskide guztiak, edadiaren ta denporiaren partez, beti daukeepaltauko ete dabeen, mudauko ete dir[i]an, itxiko ete deutseen edo galdu-ko ete dirian bildurra. Ta zeinbat adiskidetasun andijaua, ainbat pena tabildur andijaua.

Jangoikua da bada, neure kristinaubak, adiskide bat onako penariketa bildurrik ez dakarrena. Jangoikua ez umia da, ez gazteegija da, ez zaa-rregija da. Ez da mudeetan dana Jangoikua. Atzo ta gaur ta beti modu


40

udia balitz? Zer beti neguba balitz? Oh, ze mesede ugarijak! Ta esandageratu da Jangoikuak ezer zor ez doskula, ezpada guztia duarik emotendoskula. Ta oraindino esan dan guztia Jangoikuak bardin emoten deutseeonai eta dongai, pekatarijai ta justubai, adiskidiai ta arerijuai.

Ta onezaz ostian, zer emoten ez deutsa Jangoikuak bere adiskidebati edo kristinau egijazko bati? Oh! Emen agortuten da geure entendi-mientuba. Emoten deutsa Jesukristo, Jangoiko eta gizon egijazkua, ogipuska baten itxuraan jaateko ta ardao puska baten itxuraan eraateko;emoten deutsaz aingerubak lagunduteko; emoten deutsaz sakramentu-bak; emoten deutsa grazija; emoten deutsaz Espiritu Santubaren doiak;emoten deutsa, berba baten guztia esateko, bere bijotz zabal, ugari ta mai-tegarrija oso osorik, bera ameetan daben kristinaubari. Daukadan guztia,Jangoikuak duarik emona da; ta Jangoikua ameetan badot, Jangoikuakdaukan guztia bere neuria da. Nauan lekuti sekula alderik agingo ezneuke, Jangoikuaren esku indartsubak erain bagarik. Berba bat geijagoesango ez neuke, Jangoikuak erasoko ezpaleust. Neurez ezer bere ez nas,ez gorputzerako ta ez arimarako; baña Jangoikua ameetan badot,Jangoiko guztija ta Jangoikuak daukan guztia neuria da. Oh, Jangoikozabala! Oh, Jangoiko ona! Oh, Jangoiko emonzalle ugarija! Ameetan zai-tut ta amau gura zaitut, bada, nik neure bijotz guztiagaz. Emon eidazugrazija, zeu baño beste gauzarik sekula ez ameetako.

Oh, ze zorakerija, ezer bere balijo ez dabeen luurreko gauzaaktopeetia, ameetia ta estimeetia Jangoikuaren lege santubaren kontra! Oh,diru puska bat, ondra puska bat, estimazinoe puska bat, aragijaren gustoloi bat jan bat edo eran bat gaiti arimia, osasuna ta kleituba arriskubaniminten dituban pekatarijaren zorua! Oh, Jangoikuari itxita, mundukogauzeetan gustua topau gura leukian kristinaubaren itsuba ta errukarrija!Ikusiko bagendu persona pobre bat, duarik emon gura deutseezan ogeieskudokuak artu gura ez ditubala ta beste aldeti zuriko erre bat edo mara-bedi urdin bat irabazteko izardija, barautsa ta arrastakia darijola dabilela,zer esango genduke a gaiti? Zoro garbija dala esango genduke. Bada,beste ainbeste ta oraindino zoruago da, gauza on guztijak duarik emotendoskuzan Jangoikua ameetan ez daben kristinauba. Ugarra ta atsa dari-juen luurreko banidadiak eta gustuak Jangoikuaren kontra, ameetan ditu-ban kristinauba. Ta au sinistuta, Jangoikua ameetan ez dabenak, pekatueginda Jangoikuaren legia austen dabenak edo Jangoiko emonzalle ugari-jaren gorrotuan bizi danak, ez dauka ondo mereziduta inpernuko eterni-dadeko pena guztia? Duda bagarik esaten da, baietz.


43

edo jaijo ezpalitz bere, Jangoikua Jangoiko izango zan beti. Zerubandagozan guztiak inpernuban balegoz bere, ezer paltauko ez litxakioJangoikuari; ta inpernuban dagozan guztiak zeruban balegoz bere, danedu izango litzaateke Jangoikua. Inok bere Jangoikuari ezer geitu ezinleijo; ta ezda gitxitu bere. Berez da, dan guztia.

Deskuiduan inok penseetan badau limosna bat egitia, baru bat eitia,meza bat entzutia edo beste obra on bat egitia, sinistuta egon bedi ez deu-tsala Jangoikuari mesederik egiten, bere arimiari baño. Jangoikuak naidau, guk obra onak egitia ta zeruba irabaztia, geu ameetan gaitubalako;baña ez gure obra oneen preminia daukalako. Ain ondo Jangoikuaren glo-rija aurkituko litzaateke gu guztiok inpernuban egonagaz zein zerubanegonagaz.

Bigarrenian jakin biar da, Jangoikuak ez deutsala inori bere ezer zor.Jangoikua da bakarrik zorrik ez daukana. Munduban dagozan guztiakalkarri zer edo zer zor deutsee. Guztiok gara bata bestiaren zordunak.Ezin sekula kristinau batek beste bati esan leijo egijagaz: ez dotsut ezer zor.Jangoikua da bakarrik guztiai au esan leijuena. Jangoikuak emoten dabenguztia, duarik emoten dau ta inok atzera pagauko deutsan esperantzabagarik.

Pensau eizu, bada, oan istante baten, kristinaubak, ia Jangoikua adis-kide zekena ala emonzalle ugarija dan. Ta erremedijo bagarik konpesau-ko dogu, guztiz esker txaarrekuak eta lotsa bagaak ezpagara, amau biardogula Jangoikua beste gauza guztiak baño geijago, emonzalle ugarijadalako. Nok emon dosku daukagun izatia? Nor gaiti ez gara kristinaubakotxa arri bat, zur bat, alemanija bat edo ezer bere ez? Ezin egin eukianJangoikuak, gu egin ginduzan lekuban, arbola bat, atx bat edo bildos bat?Bai, nai izan baleu. Geure gorputza ta arimia pormauta bere, ezin il edoito gendukezan amaren sabelian gengozan lekuban? Bai, nai izan baleu.Nok emon doskuz entendimentuba gauzaak ezaututeko, borondatiaameetako, memorija goguan eukiteko, begijak ikusteko, belaarrijak entzu-teko, miina esateko, oñak ibilteko, eskubak biarra egiteko ta beste senti-dubak, geure erara eukiteko? Ezin itxi gendukezan Jangoikuak zoratuta,endemoniauta, itsututa, mutututa, gortuta edo errenduta, beste asko itxidituban leez? Nai izan baleu bai. Mesede oneek beste askori ez deutseezegin, zor ez eutsezalako; ta guri egin doskuz ta egiten doskuz duarik,berak gura dabelako. Geijago oraindino. Nok gure laboriak erneetan ditu,azten ditu ta elduten ditu? Nok eguna zabalduten dosku, euzkija agertu-ten dosku, ilargija emoten dosku, udiari ta negubari emoten deutsee geureerarako indarra ta birtutia? Zer izango litzaateke beti gaba balitz? Zer beti


42

Oh, neure Jangoiko ona ta parkatuteko presta! Nok amauko ez dituzeure erraija bigunak eta miserikordijazkuak? Nok bere bijotza urtuko ezdau, neure Jesus maitia, zeure amodijuagaz, zeure bijotz amodijozkuari,karinosuari ta parkazalliari begiratu ezkero? Oh, kristinaubak, nos asikogara Jangoiko parkazalle ona ameetan! Oh, Marija Madalena, Dabid erre-gia, san Pablo apostoluba ta san Agustin ditxosua! Zer esango zendukezubek Jangoikuaren bijotz biguna ta parkatuteko presta gaiti? Berandu asinas, jauna, zeu ameetan, esango leukee ta ondo damututa nago, leenagozeu amau eza. Oh, Teresa gorputzezko serapina! Zer dinozu, zeure bijo-tzian kabidu ezin dozun Jesusen amodijo sutsuba gaiti? Aingeru bateksuzko ezpatiagaz edegi biar dotsula zeure bijotza, Jesusen amodijuarensuba nasaitu dakizun. Beste ainbeste esan biar dogu, bada, jeuk bere,neure kristinaubak. Akordau gaitezan zeinbat bidar pekatu egin dogun tasinistu daigun beste ainbeste bidar Jangoikuak etara gaitubala inpernuti.Bada, ez da mesede txikijaua pekatu mortal bat parkatutia, inpernuti eta-ratia baño. Ta ez dau Jangoikuak injurijaak parkatuteko denpora luzerikbiar. Pekatu egin dabeneti ordu lauren barru biurtuten badaJangoikuagana, esan dan leez, bertati parkatzen deutsa Jangoikuak peka-tarijari, ta aaztuten da betiko pekatarijak egin deutsazan gatx guztiekin.Amau daigun bada, kristinaubak, Jangoiko parkazalle ona; ez daigun eze-tan bere ausi bere lege santuba ta eukiko dogu zeruban eternidadeko glo-rija. Amen.


45

Orregaiti esaten dau Jangoikuak berak Jeremias propeta santubarenaoti: Ikaratu zaitez zerubak eta birrindu zaitez zeruko atiak. Gauza dongabi egin ditubee nire jentiak, gauza donga bi egin ditubee kristinaubak: iza-nik neu ur bizi guztien iturri ugarija, neuri itxita juan dira pozu txistarre-tara ura eraaten. Esango baleu leez Jangoiko andijak pekatubaren asarria-gaz: Neu nas gustuak, atseginak, pozak, ondria, osasuna, ondasuna, gra-zija ta zeruko glorija daukadana, ta duarik gizonai eta emakumiai eskin-tzen deutseedana; baña eurak neuri itxita duaz munduko atsegin mingo-txak, epelak eta ilgarrijak topeetara ta ameetara. Ta au berau egiten daukristinaubak, pekatu egiten daben bakotxian. Isten deutsa gauza on guz-tiak duarik emoten deutsazan Jangoikuari; ta jarraituten deutsee arimakokezkia, penia, gosia, egarrija ta inpernuba emoten deutsan guraari txaa-rrari. Amau daigun bada, kristinaubak, geure Jangoiko ona, Emonzalleugarija dalako ta baita parkazallia dalako bere.

III.

Bijotz onaren aparteko senallia ta mundukuen artian nekez topeetandana da, neure kristinaubak, gatx egin deutsanari parkatutia ta arerijuagazleen baisen adiskide izatia. Ugazabak ez dau beinguan etxian osteraartzeen, sarri dongaro portau jakon krijauba. Errege batek ez bere pala-zijoti, eze erreñuti bere laster kentzeen dau edo urkatuten dau bere kon-tra zerbait egin daben personia. Jangoikua da gauza onetan bere apartekoontasuna erakusten doskuna. Pekatu mortala egiten dabenak opendietandau Jangoikua, injurijetan dau Jangoikua, desondreetan dau Jangoikua,saltzeen dau Jangoikua ta adiskide eiten da Jangoikuaren arerijorik andi-jenagaz, zein dan diabruba. Ta zer egiten dau, bada, Jangoikuak alakokristinau esker txaarrekuagaz? Kristinauba bere gaiski eginagaz garbatu-ten danian, parkatzen deutsa Jangoikuak pekatuba ta geratuten da leenbaisen adiskide. Kristinaubak pekatu mortalagaz asarratuta euki arrenJangoikua, esaten badeutsa bijotz osuagaz eta damu egijazkuagaz: pekatuegin dot, Jauna; damu dot, Jauna; parkatu, Jauna; miserikordija nigaz, Jauna; ez dotostera egingo, Jauna; konpeseetan dot, Jauna, neure pekatuba. Au esanagaz ta egi-nagaz batera aaztuten da Jangoikua pekatarijak egin deutsazan injurija tadesondra guztiekin, ta artzen dau bere etxian, bere palazijuan, bere mai-jan ta bere onduan pekatarija a, sekula ta beti bere adiskide andija izanbalitz leez.


44

tan esaten deutsa Jangoikuak bere adiskidiari: Jagi zaite ta erdu neugazardao gozoz beteta dauan upatei edo bodega batera, jan eizu ta eraizu,neure maitia, naikua egin artian. Beste batzubetan konbideetan dau berepalazijora edo gelara beragaz erregalubak partietara. Baña, zer geijago?Arrituta geratuten dira, neure entzula onak, Elesako santubak, Jangoikuakbera ameetan dabeenekin daukan karinua ta bijotz biguna penseetandabeenian. Berak Eskritura Sagraduban erakusten doskun maitetasunguztia esan bere ezin lei. Bada, guztiak ez daukee estamangu bardina taespiritu zuzena, amodijo ta karino utsezko Jangoikuaren kantak,Salomonek dakazan moduban, aituteko. Orregaiti esaten dau sanJeronimok ogeta amar urtera eldu bagakuak ez ditubala irakurri biar kantaareek. Ta san Gregorijok gorputza ondo domauta, bijotza ta belaarrijakondo garbituta daukeezan arimaak baño bestek ez ditubala ez irakurri taez entzun biar. Ene ama santa Teresak dino orraitino bere, askok probe-txu andija etara dabeela Salomonen kantaak irakurrita, pensaubagazJangoikuaren amodijo neurri bagakua. Pensau ezin lei kasik inok bereondo Jangoikuaren maitetasun guztizkua, beraren amodijuak begijetatinegar eragin bagarik. Ez dau sekula munduban inok inor serbidu, ezesposok esposarik, ez amak alabarik, ez semek aitarik ain berba gozuekin,ain bijotz bigunagaz ta ain borondate maitiagaz, zeinda Jangoikuak ser-bietan dituban bere adiskidiak.

Jangoikuaren biguntasun ta karino guztizko au ez dabee aituten ta ezdabee aituko bere, munduko gauzeetan euren gogua, pensamentuba etaamodijua iminita daukeenak. Munduko ondria, estimazinoia, entzutia,aberastutia, banidadia, janak, eranak, jokuak, ibilte nasaiak, olgeta pelle-buruzkuak ta gorputzaren gustuak eta atseginak ameetan dirian artian,desietan dirian artian; onako gauzeetati, dinot, geure bijotza ta goguaaparteetan ez dogun artian, ez dogu jakingo ze biguna ta gozua danJangoikua bere adiskidentzako. Munduko ezer bere balijo ez dabeengauza oneetati apartauta, bene benetan Jangoikua serbietan ta ameetanasten danak, laster probauko dau ze biguna ta karinosua dan Jangoikua.Ez nas espanteetan ene ama santa Teresa bat, san Agustin bat, santaMarija Madalena bat, san Ignazio Loiolako bat eta beste santu ta santaasko ikusten ditudanian Jangokuaren amodijo sutsubagaz, kasik orditutaedo zoratuta leez. Bada, zeinbat eurak geijago ameetan ebeen Jangoikua,ainbat topeetan eben laubago, karinosuago ta bigunago; ta desietan ebeenmunduban geijago ta geijago padezietia Jangoikuaren izenian edo iltia,laster Jangoiko ona guztiz gozeetara juateko. Oh ze gitxi estimeetan zitu-been arima ditxoso areek munduko gustuak! Amau daigun bada, neure


47

LELENGO MANDAMENTUBAREN SEIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten danJangoikua dala adiskide biguna, karinosua, guztien erakua

ta betikua.

Jangoikuak euki arren esan dirian ontasun guztiak geuk ameetako;beste gauzaak baño geijago beraren anditasuna; oraindino balitz arendibina Majestadia bera ameetan dabeenentzako asarria, gogorra, zitala,itzalsuba edo inok beragaz iraun ezin daben jenijo txaarrekua, ez litukezpaltako kristinaubak atxekijaak Jangoikuari itxita munduko gustuak amee-tako. Baña kristinaubak topau ta asmau leizan atxekija guztiak atia itxitadaukee, ta nai ta nai ez dabela bere konpesau biar dau Jangoikua dala adis-kide guztiz akabauba ta guztiz maitegarrija. Jangoikua da adiskide biguna,adiskide karinosua, guztien erarako adiskidia ta betiko adiskidia.

I.

Jangoikua adiskide biguna ta karinosua da. Ta izan leitekienik bigu-neena ta karinosuena. Ezaututeko ze erraija bigunak eta bijotz maitia dau-kan Jangoikuak bera ameetan dabenarenzat, ez dago begiratu baño zelanporteetan dan bere adiskideekin. Ama on batek alaba bakar bat ezin artulei bijotz bigunauagaz ta maitetasun andijauagaz, zeinda Jangoikuakartzeen dituban ta trateetan dituban bere adiskidiak. Ez bakarrik zerubanberagaz daukazanak; baita munduban bera serbietan dabeenak eta beregrazijan daukazanak bere. Irakurri bitez Espiritu Santubak Salomonenaoti arima justubari esaten deutsazan kantaak, ta an topauko dau bijotzbigun batek desiau leijan gozotasun, dultzura, karino ta amodijo guztia.

Batzubetan esaten deutsa Jangoikuak arima justubari edo bera amee-tan dabenari: Neure esposa egijazkua; Neure alaba maitia; Neure arreba esti-mauba; Neure uso ederra ta beste onako amodijo utsezko berbaak. Bestebatzubetan esaten deutsa: Jagi zaite laster, neure maitia ta erdu guazanortura lorak batzeera. Neguko otzak irago dira, zozuak eta birigarruakkantetan asi dira; erdu neure maitia, laster guazan ibiltera. Beste batzube-


46

Birjiniaren sabelian sortu zaneti kurutzian il zan arte guztian, beti penazbizi izan zan Jesus. Ta ez dau inok iragoko penarik, desondrarik edo tra-bajurik, Jesusek leenago geu gaiti irago ez ebanik. Nai badau adiskidenoblia ta entzute andikua, Jesus da guztien artian nobleena ta pamarikoneenekua. Errege guztien Erregia ta jaun guztien Jauna da bere Aita,zein dan Aita Eternua. Abraan, Isaak, Jakob, Dabid ta beste patriarka taerrege andijen alabia da bere Ama, zein dan Marija Birjinia. Bago andikiandijagorik edo kaballero nausijagorik? Nai badau adiskide aberatsa, Jesusbaño abertsaagorik ez dau topauko. Bada, esanda geratu da, ondasun guz-tiak beriak ditubana. Nai badau lotsia ta errespetua daukan adiskidia,Jesusek dauka andijena. Bada, berba bategaz luurrera ezarten ditu berapreso artzeera duazan Judas ta soldaubak ; begirakune bategaz imintendau san Pedro negarrez ; bizi dan arte guztian ta bere borondateko naibategaz erabilten ditu zerubak eta luurrak gura daben moduban. Naibadau adiskide gaztia, Jesus topauko dau gaztia; nai badau zaarra, topau-ko dau zaarra; nai daben edadekua; bada, esanda geratu da leen, oan, gerota beti modu baten dauala Jangoikua. Nai badau adiskide pobria, pobriaedo pobretuba topauko dau Jesus. Begiratu beijo, zelan dabilen sanJosepegaz ta Ama Birjiniagaz, Belenen ostatuba topau ezinda, jaijo biardaben gabian. Begiratu beijo ze leku pobria daukan jaijoteko: korta bat,aska bat ta alemanija bi. Begiratu beijo zelan jantzita dabilen; jantzi batbaño ez eban euki bere denpora guztian; a bere kendu eutseen azoteeta-ko ta kurutzian josteko. Ill zanian bere, limosnaz emon eutseen izara batbere gorpuz dibinua meztituteko. Begiratu beijo azkenian Jesuseri, altara-ko sakramentu santuban dauan lekuban, ta an bere ondo pobria topaukodau Jesus ogi puska baten itxuraan; ta askotan korporal zaar ta loijengañian daukala bere gorputz eta arpegi ederra. Zer geijago eskatu ginaijobada, neure entzula onak, Jesus onari, geure bijotz guztia berari ez emo-teko? Izango ete da galduko ete dogun bildurra gaiti?

III.

Oh neure kristinaubak! Ez. Jangoikua ez da geugaz kansauko, geubera ameetan kanseetan ez bagara. Ez da geuri itxita bigar edo etzi bestebategana juango, geu berari itxita juaten ezpagara, luurreko gauzaakameetara. Esanda geratu da, Jangoikua mudeetan ez dana. Sekula ta betiJangoikua bardin izango da. Bardin ameetan dabeenentzat ta bardinameetan ez dabeenentzat. Beti bardin amauko ditu Jangoikuak, bera ser-


49

kristinaubak, geure Jangoiko ona neurri bagarik. Jaso daiguzan geurebegijak nos edo nos luurreko gustuetati, ta ezautuko dogu guk bere zeadiskide biguna ta karinosua dan geure Jangoikua.

II.

Jangoikua da guztien erako adiskidia. Betoz munduban dagozan taizan dirian gizon ta emakume guztiak ta esan beije zelako adiskidia naidabeen, edo ze kondezinoetakua gusteetan jakuen ta guztia topaukodabee Jangoikuagan. Batzuk eurenez dira tristiak; ta adiskidiak bere tris-tiak gura ditubee. Beste batzuk eureenez dira alegeriak; ta alegeriak guraditube lagunzat bere. Gatxa edo penia daukanak bere naijago dau berbaeiteko lagunzat, leenago gatxak eta trabajubak irago ditubana edo dauka-zana, beste gatxeen barri ez dakijen edo penarik ez daukan bat baño.Onakuak obeto alkar aituten dabee, obeto alkarri sinistuten deutsee tageijago alkarregaz errukitu bere eiten dira. Aberatsak bere beste aberatsbat naijago dau adiskidezat, pobria baño. Andikijak andikija, pobriakpobria ta alan beste kondezinoetakuak. Ta ez au beste gauzagaiti, ezpadabakotxak bere idiagaz libertade geijago daukalako edozer gauza esatekoedo egiteko. Pena bagarik bere ide bati konteetan jakoz noberaren gau-zaak, onak edo txaarrak, ta luzaro alkarregaz egon arren bere, nekezagokanseetan dira. Ta balira gizon ta emakume guztiak onako kondezinoie-tan bardinak, guztiak alkar amauko leukee.

Ara bada, kristinaubak, Jangoikua guztien erako adiskidia. Begiratubeijo nai dabenak naijen daben moduban, ta alantxe topauko dau.Adiskide tristia nai dabenak, triste topauko dau Jesus, bere Jauna taJangoikua; bai Jesemaniko ortuban odolezko izerdija darijola ; bai Anasenetxian belaar[r]ondoko andijak emoten deutseezala ; bai Kaipasen etxianpaltso testimonijuak ezarten deutseezala, txistu urtika, ule tiraka ... eitendeutseela; bai Pilatosen etxian pillar bati lotuta azoteetan dabeela ta buru-ba arantzaz jarten deutseela ; bai Kalbarijora bidian kurutzia lepuan dabe-la; ta bai kurutzian josita dauala. Adiskide alegeria nai dabenak, alegeretopauko dau Jesus, bai Taborko mendijan, bai ilen arteti biztu edo erre-suzitetan danian, bai Ama Birjiniagaz ta apostolubekin berrogei egunianbiztuta gero munduban dabilenian, bai Asenzinoe egunian aingerubekinzerubetara igoten dabenian ta bai zeruban dauan lekuban.

Nai badau penazko adiskidia, penazkua topauko dau Jesus ogetaamairu urtian. Bada, Aita Fr. Tome Jesusenak dinuan leez, Ama


48

LELENGO MANDAMENTUBAREN ZAZPIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan geure burubak zelan amau biar ditugun, ta geure projimuak

nortzuk dirian.

Esanda geratu da, neure entzula onak, lelengo mandamentu santu-bak zelan aginduten doskun Jangoikua ameetako beste gauza guztiakbaño geijago; baita imini bere egin dira iraitzian leez, edozein bere kristi-nauk, zein asko dakijenak ta zein gitxi dakijenak txito errazto ezautu lei-zan pensamentubak, pozik eta gustoz geure Jangoikua amau eraitendabeenak.

Onen ondorik Jesukristo geure Jaunak esaten dosku bigarren leku-ban, geure projimuak ameetako, geure buruba leez. Pensau dot, bada,ondo izango dala mandamentu onetan erakustia kristinaubak bere buru-bari ta projimuari zor deutsan amodijua, bostgarrenerako itxi bagarik.Projimua ameetako daukagun obligazinoia txito andija da. Bada, sanPablo apostolubak dinuan leez, adulterijorik ez egitia, ezer ez ostutia, inorez iltia, paltso testimonijorik ez ezartia ta beste legiak aginduten dabenguztia enzerreetan da berba oneetan: Amauko dozu zeure projimua zeureburuba leez. Kristinaubak projimua ameetako bere buruba leez, jakin biardau lelengo bere buruba zelan amau biar daben. Askok usteko dabeebakijeela eureen burubak ameetan. Baña puska bat esamineetan bada, ezdakijee euren burubak ameetan, ezpada euren gorputzak ameetan. Ta ezda au Jesukristok aginduten doskuna. Esango dot, bada, dotrina onetan,zelan kristinaubak bere buruba amau biar daben, ta zeintzuk dirian geureprojimuak.

I.

Kristinaubak amau biar dau bere buruba Jangoikua gaiti. Esan guraneuke, kristinaubak bere burubaari deutsan amodijua ordenau biar deu-tsala Jangoikuari. Bada, kristinaubak daukan guztia, arimia, entendimen-tuba, borondatia, jakiturija, osasuna, kleituba, itxuria, ikustia, entzutia...


51

bietan dabeenak; ta beti bardin kastigauko ditu bera serbidu bagarik dago-zanak.

Bijotz guztiagaz ta gogo guztiagaz ameetan dabenarenzako daJangoikua adiskide jakituna, adiskide zuzena, adiskide aberatsa, adiskidelauba; adiskide andija, adiskide sendua, adiskide pirmia, adiskide emonza-llia, adiskide parkazallia, adiskide grazijosua, adiskide karinosua, guztiaknai dabeen moduko adiskidia ta betiko adiskidia; Jangoiko guztia geuria.Ta ameetan ezpadogu Jangoikua, bere asarria, gorrotua, benganzia, itzalata betiko inpernuko suba ta tormentuba guztia geuria.

Zer esan lei, bada, oan kristinaubak, au guztiau pensauta, sinistutabere, pekatu mortalian dauan triste errukarrija gati? Esango da alako kris-tinauba zorua dala, ala itsuba dala, ala gistua dala, ala pede bagakua dala?Ez da errez, egija esateko, pekatu mortalian Jangoikuaren gorrotuandauanari tokeetan jakon izena emoten. Esan dakijola, bada, san Pabloapostolubak esaten deutsana: Jesukristo geure Jauna, Jangoiko ta gizon egijaz-kua, ameetan ez dabena izan della madarikatuba, izan della eskomulgauba, izandella eternidade guztian kondenauba. Eta guk pensau daiguzan sarri ta astiroJangoikuak daukazan ontasun eta prenda maitegarriak. Eurak obligaukogaitubee, kasik nai ta nai ez dogula bere, Jesus dibinua bijotz guztiagaz,arima guztiagaz eta poz andijagaz ameetara, beste luurreko gauza guztiakbaño geijago. Ta berau da asko gu eternidade guztian zeruban ditxoso iza-teko. Aitiaren, Semiaren ta Espiritu Santubaren izenian. Amen.


50

sobrau bat balitz leez. Oneen bijoon erdijan dago gere burubari zor deu-tsagun amodijua. Ta da, geure buruba estimeetia ta ameetia osasuneko takleituko gauzeetan ta gorputzaren erruki bagarik Jangoikuaren legia gor-deetia. Emeti ezaututen da zegaiti eta zelan amau biar ditugun gere proji-muak. Baña leenago da oneek zeintzuk dirian jakitia.

II.

Munduban dagozan gizon eta emakume guztijak dira, neure entzulaonak, geure projimuak: kristinau dirianak, ereje dirianak, judegubak,moruak eta jentilak, arimia ta gorputza daukeen guztiak, zein urrekuak,zein urrinekuak, zein adiskidiak, zein arerijuak, guztiak dira geure proji-muak. Ara emen san Agustinen berbaak. Adan eta Ebaganik datozan guz-tiak, dino Santubak, dira zure projimuak. Guztiak gara bata bestiaren pro-jimuak, baña ez guztiok modu baten, zerurako esperantziari begiratuezkero. Kristinaubak izan ez arren, zeure projimuak dira, bada ez dakizuJangoikuaren aurrian zer jazoten dan. Askotan zuk, kristinauba ez dalako,burla egiten deutsazuna, biurtuten da Jangoikuagana ta ameetan dau, ser-bietan dau ta adoreetan dau Jangoikua, menturaz zuk baño obeto. Bagozkristinau ez dirianen artian bere kristinau dirianak, guk jakin ez arren nor-tzuk eta zeinbat dirian. Jangoikuaren aurrian zer jazoko dan ez dakigunleez, gizon eta emakume guztiak euki biar ditugu geure projimozat. Berbaoneek guztiok san Agustinenak dira.

Dotrina onetati ezaututen da, kristinaubak: 1º munduban dagozangizon eta emakume guztiak diriala geure projimuak, ta daukagula obliga-zinoia guztiak ameetako, gero esango dan modubagaz ta ordeniagaz. 2ºZeruban dagozan guztiak (Jangoikua apartau ezkero) dira, geure lagunzatdagozanak, ta daukagu obligazinoia areen glorijagaz ta ditxa onagaz ale-greetako, ta atsegin artzeeko ta eurak alabeetako. Jangoikua ez da kriatu-rekin bat egiten, ta orregaiti zor deutsagu Jangoikuari amodijo geijago,alabantza geijago ta bildur geijago, leen esan dan leez. 3º Pekatu morta-lian il diriala zuzen ez dakigunak gaiti ondo pensau biar dogu, ondo berbaegin biar dogu ta desiau biar deutseegu arei bere arimako salbazinoia.Bada, guk ez dakigu nor salbeetan dan ta nor kondeneetan dan. Ta illakizan arren, amau biar ditugu. 4º Pekatu mortalian il diriala, zuzen dakigu-nak zeintzuk dirian Eskritura Sagradubak eta Elesa Ama santiak ainzaterakusten doskuzanak, oneek bere, dinot, amau biar ditugu modurenbaten. Ez pekatarijak dirialako, ez kondenauta dagozalako; ezpada


53

guztia da Jangoikuak duarik emona. Ta orregaiti dan guztia ta daukan guz-tia kristinaubak ordenau biar deutsa Jangoikuari. Amau biar dau bereburuba Jangoikua gaiti ta Jangoikua serbietako. Beste noberaren buruba-rentzako kristinaubak daukan amodijua ez da amodijua, ezpada gorrotuaJangoikuaren aurrian. Oh, zenbat kristinau dagozan euren burubengorrotuan bizi dirianak! Gorputzari naijak eitia, erregalubak emotia, ondoapaindutia; ikusgarrijak begijai, entzungarrijak belaarrijai, esangarrijakmiinari, gauza leunak aragijari, gozuak eta dultziak auari ta sabelari, bani-dadia, estimazinoia ta pamia buruko aixe arruari; dinot, kristinaubak,gauza oneek bilatutia ta nai izatia bere burubarentzako ez da noberarenburuba ameetia, ezpada bere burubari gorroto izatia. Jangoikuak agindubaleu modu onetan geure burubak ameetako, zoruak izango zian ainbes-te penitenzija ikaragarri egin ebeen santu ta santa guztiak. Areek ez ebeenbeste gauzarik penseetan, arimia bizi dein, grazija bizi dein ta lege santu-ba gorde dein, Jesusen izenian eureen gorputzai ta sentidubai aleijen guz-tia padezidu eraitia baño.

Amau biar dau kristinaubak bere buruba; baña Jangoikuak agindu-ten daben moduban, ez aragijak eskatzen daben moduban edo munduta-rrak nai dabeen moduban. Amau biar dau Jangoikua serbietako, ez bereburuba serbietako. Amau biar dau bere bizitzia, osasuna, kleituba taJangoikuak emon deutsan guztia; ta baita artu bere, bere buruba gordee-tako errakoe zuzenak erakusten dituban medijuak.

Jangoikuaren aparteko abisu bagarik, gorputzari padezidu erain biardeutsala edo nai bat bere emon biar ez deutsala pensauta, jan bagarik,edan bagarik edo lorik egin bagarik egotia pekatu da. Munduko gatxeeta-ti aparteetako arrabijuagaz ta ernegazinoiagaz iltia bere burubari desietiapekatu da, bostgarren mandamentuban esango dan leez. Gauzia aurrera-tutia gaiti, miserija gaiti edo guztia paltauko ete jakon bildurra gaiti, gosiapadezietia ta aberatstutia gaiti gau ta egun arrastaka barautsa darijola osa-suna galtzeia pekatu da. Ez dau eiten Jangoikuaren amodijua gaiti, ezdabere burubaren amodijua gaiti bere, ezpada edo ondasunak gaiti, edobanidadia gaiti, edo zekenkerija gaiti. Onako kristinaubak gaiti esaten dadiabrubaren martirijak diriala.

Jangoikua gaiti ta arimiaren ona gaiti pena txiki bat iragoteko gogo-rik ez daukee kristinau askok; baru bat etara biar badabee, larrituten dira;ta beste aldeti egunian egunian gorputzari padezidu eraiten deutsee mun-duba gaiti, banidadia gaiti ta kodizija gaiti. Oneek diabrubarenzat pade-zietan dabeena, gauza jakina da. Batzuk Jangoikua balitz leez trateetandabee euren gorputza; ta beste batzuk, kodijijaren ta banidadiaren krijau


52

edo penzidu al daigun baño geijago tenteetan. Tentazinoiagaz emotendosku Jangoikuak, eskatu ezkero, a goituteko grazija. Ta grazijaagaz bali-jetan bagara, tentazinoiak mesede baño egingo ez dosku.

Exenplu bat iminten dabee Elesako erakuslaak, diabrubak zer eginal daijan erakusteko ta esaten dabee diabruba dala, katia sendo bategazlotuta dauan txakur gaisto bat leez. Alako txakurrak ikusten dituban guz-tiak jan edo ito gura lituke. Baña saunka egin ta aginak eta intenzinoe arra-bijauba erakutsi baño besterik ezin leijo ondora juaten etxakonari, lotutadaualako. Inor ondora juaten bajako, ari laster aginka oratuko deutsa.Beste ainbeste jazoten da diabrubagaz ta kristinaubagaz. Jesukristo geureJaunaren Pasinoe santubagaz lotuta dagoz diabrubak guztiak. Saunka eginleije, tentau leije ta persegidu leije kristinauba edozein bere lekutan; bañabere gustoz diabrubaren ondora ez doianari, pekatu erain ezin leijo. Ez,bada, ezarri diabrubari zeuben pekatuben erru guztia, ezpada zeubenborondate gaistuari. Esan dot au guztiau, bakotxak ezautu daijan bereburuba ta bere gaiski egina.

Emeti ezaututen da, kristinaubak zelan amau biar daben bere buru-ba ta zeintzuk dirian geure projimuak. Eskatu daijogun JangoikuarenMajestadiari, bere grazijaren erraijo bategaz argitu daizala geure entendi-mentubak, egija oneek ondo ezaututeko, ta emon daigula bere grazijazeruko erreñuba irabazteko. Amen.


55

Jangoikuaren kriaturaak dirialako. Kondenaubak dongaak dira, pekatubadala medijo; baña eurenez gu leezko gizon edo emakumiak dira.Jangoikuak bere itxurara egindakuak dira, ta pekaturik ezpaleukee, zeru-ban Jangoikua alabeetan egongo litzaatekezan kriaturaak dira. Egija da, yaerremedijorik ez daukee, ya mesederik ezin ginaijue, ya kondenauta dagozbetiko euren erruz, ta Jangoikuaren arerijuak dirian leez, amau biar ezditugu; baña bai Jangoikuaren kriaturaak dirialako. Augaiti, kondenaubeidaukeen baño pena geijago desietia, bengau gura izatia, edo txaartuagobalegoz nai izatia, pekatu da. Onako gauzeetati aparteetako, kristinaubakegin biar dabena da, alabau Jangoikuaren justizija, sinistu inpernubandagozanak euren erruz dagozala, ta itxi erabatera, kondenaubak zeinbatpena merezietan daben esamineetiari. 5º Beste ainbeste esaten da diabru-bak gaiti. Bada, diabrubak izan arren, geuri gauza gatxak desietan dosku-beezanak ta kondenau gura gaitubeenak, orraitino Jangoikuaren kriatu-raak dira. Ta diabrubari daukan baño pena geijago desietia, pekadu da.Jangoikuak daki, bai kondenaubak, ta bai diabrubak zetaraño pekatu eginebeen, ta berak emoten deutsee, merezietan dabeen penia; geijago areidesietia, Jangoikuaren justizijari neurrija imintia da.

Emen agertuten da kristinauben arteko engañu bat txito andija taklaruba. Ez dakit, egija esateko, zelan moduztau zinaijan. Kristinaurik gei-jenak daukee diabrubenzat ez dakit zelako gorroto bat ta areen pena guz-tijagaz bere aspertu ezin bat, daukeen baño pena geijago merezietan bale-bee leez. Ta beste aldeti kristinaubak eurak bizi dira pekatu mortalian logozua eiten dabeela, ta bapere pekatubari gorrotorik ez deutseela. Bada,kristinaubak, diabrubak baño zuben pekatubak gorroto geijago merezie-tan dabee. Pekaturik ezpalego, diabrurik ez leoke ta kondenaurik bere ezleoke. Pekatubak egin zituban diabru, ta pekatubak egiten ditu konde-naubak. Zetan dago, bada, kristinaubak, diabruba ondo kastigauta ezpa-lego leez, ari pena geijago desietia ta bijen bitaartian nobera pekatu mor-talian sosiguz egotia? Esango dozu, au bere diabrubaren engañuba dala.Diabrubaren engañuba da; baña noberak nai dabelako da.

Diabrubak nai ez dabenari, ez deutsa sekula gatxik egin. Zerubansantu ta santa asko dagoz, diabrubak diriala medijo koroe andijaua ta glo-rija geijago daukeenak. Job santubari, san Anton Abatari, san Benitori,ene ama santa Teresari, san Ignaziori ta beste askori diabrubak kalte eginguraan, mesede egin eutseen. Bada, diabrubak euren tentazinoe, perseku-zinoe ta astuzijekin emon eutseen santubai geijago pelietako, geijagopadezietako ta geijago irabazteko okasinoia. Ta geuk bere beste ainbesteegin ginai, nai bagendu. Jangoikuak ez deutsa diabrubari isten, geuk goitu


54

tan dogunari, ez deutsagu pekatu eiteko biderik edo okasinoerik bereemoten. Ta projimo guztiak alan amauko bagenduz, mundu guztia zerubat eginda egongo litzaateke. Oraindino geijago: Geuk ameetan dogunprojimuari bere pena ta trabajubetan pozik eta gustoz lagunduten deutsa-gu. Triste badago, konsolau gura genduke; gose bada, kopau bat bañoezpada bere emoten deutsagu, euki ezkero; penaz badago, pazienzijapresteetan deutsagu aleginaz, ta errukituten gara bere peniagaz. Pekatumortal bat egin badau, sentietan dogu oraindino beste bere gatxak bañogeijago; erregututen deutsagu Jangoikuari projimo a gaiti ta berari bereesaten deutsagu modu onagaz erremedijau della laster, pekatuban il ezdein.

Au guztiau jazoten da, neure entzula onak, geuk ameetan ditugunkristinaubekin. Oh, ze gauza ona izango litzaatekian, guztiok onan batabestia ameetia ta alkarri lagundutia! Oh, ze enbidija emoten daben onakokristinauben bizitza bateginak eta karidadezkuak, pensauta beste bagarik!Errazoiagaz esaten dau san Pablo apostolubak, projimua biar dan modu-ban ameetan dabenak, ez dabela gauza gatx bat bere egiten, ta gordeetandabela lege guztia. Ez dakit zelan emoten deutsagun ainbeste leku geurebijotzian enbidijari, gorrotuari, maldezinoiari, ikusi ezinari, kodizijari tatema gaistuari, geure projimuen kontra!

Projimua biar dan moduban ameetako, ez da asko auagaz esatia: guz-tiak ameetan ditut nik; ez deutsat nik inori bere gatxik gura. Auagaz onan esa-tia gauza ona ta biarrekua da; baña onan berba egin arren, euki lei bijo-tzian projimuarenzat amodijuaren ta karidadiaren paltia, endamas obree-kin erakusten ezpadau. Borondatiak nai dabena, auak esan biar dau; taborondatiak nai dabena ta auak esaten dabena, eginagaz erakutsi biar da.Orregaiti esaten dau san Juanek, mesede eginagaz amau biar ditugulageure projimuak, ez berba utsagaz. Ta Santiagok esaten dau: Zeure proji-mua bilosik eta gosiak ilik ikusita, zuk esan arren ari: zuaz Jangoikuagaz gizaajo-ori; zer edo zer jan eizu ta berotu zaite al daizun moduban, ezer emoten ezpadeutsa-zu daukazuneti, zer balijo deutsa pobre tristiari ondo esanak. Bada, zure pedia taondoesana bere obra on bagarik illa da, dino Apostolubak. Onezazostian, Elesa Ama santiak erakusten dosku, ez dala asko auagaz, projimuaameetan dot, esatia; ezpada borondatiagaz amau biar dala. Ta borondateona obreekin erakusten da.

San Pablo apostolubak beste ainbeste esaten dosku, dinuanian:Aingeruben miinagaz berba egingo baneu bere, misterijo guztiak ezautu-ko banitu bere, jakiturija guztia jadiitxiko baneu bere, mendijak bateti bes-tera iragoteko pedia ta sinistutia baneuka bere, ta neure gorputza erreta-


57

LELENGO MANDAMENTUBAREN ZORTZIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan zer dan projimua ameetia, ta ze ordenagaz amau

biar dan.

Ikasi ezkero kristinaubak zeintzuk dirian bere projimuak, jakin biardau, zelan amau biar dituban. Projimuen artian erabagi andija dago, taguztiari begiratu biar jako projimuak ameetan ikasteko. Projimo batzukdira senidiak, beste batzuk ongillak, beste batzuk kristinau ez dirianak, tabeste batzuk arerijuak: 1º Zelan amau biar dirian geure projimuak. 2º Zeordenagaz amau biar dirian arerijo ez dirian projimuak. Geroko dotrinanesango da, arerijuak zelan amau biar dirian.

I.

Jesukristo geure Jaunak esan ezkero bada, neure kristinaubak, geureburuba leez geure projimuak ameetako, ya inos bere ukatu ezin lei obli-gazinoe au. Projimuak ameetia ez da beste gauzarik, ezpada arimako tagorputzeko gauza on guztiak projimuari desietia. Inoren gauza onagazatsegin artzeia, ta naibagiagaz ta trabajubagaz atsekaba artzeia.Kristinaubak bere buruba leez projimuarena ameetako, bere burubaren-zat nai daben leez osasuna, nai izan biar dau projimuarenzat osasuna.Beretzako nai daben leez bakia, nai izan biar dau projimuarenzat bakia.Berezat nai daben leez kleituba, ondria ta ondasuna, desiau biar deutsaprojimuari kleituba, ondria ta ondasuna. Berezat desietan daben leez tadesiau biar daben leez arimako grazija, erijotza ona ta zeruko glorija,desiau biar deutsa projimuari beste munduko gauzaak baño geijago, ari-mako grazija, erijotza ona ta zeruko glorija.

Ara emen, neure entzula onak, berba gitxitan, zer dan projimuaameetia. Ondo gura deutsagunari ta ameetan dogunari, ez deutsagu inosbere dakigula edo adbertenzijaz gauza gatxik egiten. Ez dogu adiskidemaitia gaiti dongarorik esaten, ez deutsagu gauza gatxik desietan, ez dogugorrotoz joten, ez deutsagu ezer oostuten, ta Jangoikuaren izenian amee-


56

Baña Salomonek aituten emoten daben leez, karidadiak dauka beremoduba ta ordenia. Ta karidadiaren ordenia konzienzijan obligetan dabe-na da, dino santo Thomasek. Gauza onetan lelengo esaten dana da, kris-tinaubak euki biar dabela beti bijotz ona ta borondate ona projimo guz-tientzako; bada, karidadiaren estalgi zabalak ez dau inor bere batu baga-rik isten. Bigarrenian esaten da, projimo guztiai desiau biar deutsegula ari-mako grazija ta zeruko glorija. Gauza oneek projimo guztientzako bardinizan biar dabee. Baña aparteko laguntasuna edo sokorruba emoteko pro-jimuari, ez dira bardinak, ez personaak, ez nezesidadiak. Ta oni begiratubiar jako, karidadiaren ordenia gordeetako. Personen artian dagoz gura-suak, senar emaztiak, seme alabak, neba arrebak, senidiak, ongillak, kris-tinaubak, erejiak... Nezesidaden artian dagoz arimakuak eta gorputze-kuak; nezesidade oneen artian, batzuk despeidengua esaten jakuenak, yanora ezekuak, beste batzuk nezesidade andijak ta beste batzuk askontanoi dirianak. Eskoleetako berbeeta modubari itxita, kristinaubak gauzaonetan jakin biar dabena da: 1º Zein arimako ta zein gorputzeko nezesi-dade bardinian aurkitu ezkero, beste guztiak baño leenago dala bere buru-ba sokorrietia. Bada, Jangoikuak ez dosku aginduten projimua gere buru-ba baño geijago ameetako, ezpada geure buruba leez ameetako. Ta kari-dade egijazkua noberaganik asten da. 2º Azkeneko nezesidadian ezpada-goz bere gurasuak, lelengo alkar sokorridu biar dabee senar emaztiak,gero euren umiak, gero gurasuak, gero senidiak, ongillak, adiskidiak, kris-tinau dirianak, ta despeidengo kristinau ez dirianak. 3º Bere aita edo amabadagoz azkeneko nezesidadian, laster sokorriduten ezpadira, erremedijobagarik galdu biar daben tertzijuan, orduban emaztia ta umiak baño lee-nago da bere aita ta ama sokorridutia. 4º Arimako nezesidadiak leenagodira, gorputzekuak baño. Projimuaren arimako salbazinoiak geijago bali-jo dau gure bizitziak, osasunak, kleitubak eta ondasunak baño. Ta beste-lan projimua salbau ezin baleiteke, daukagu obligazinoia guztiak galtzee-ko projimuaren salbazinoia gaiti. 5º Gorputzeko gauzeetan lelengo dabizitzia, gero osasuna, gero kleituba ta gero ondasunak ta munduko kon-benienzijak.

Ordena au iminten da bada, neure entzula onak, jakin daijan kristi-naubak nor, nos ta zelan sokorridu biar daben bere projimua, karidadianbizi izateko. Ta ordena onetati apartetia, pekatu da. Esan gura neuke,nezesidade bardinian egon ezkero, zein arimako ta zein gorputzeko gau-zeetan, gurasuari edo emaztiari edo umiari itxita, beste bat sokorridutia,pekatu dala. Beste ainbeste, projimo bat badago ilteko pelleburuban,beste bat osasuna galtzeeko pelleburuban, ta beste bat kleituba galtzeeko


59

raño kastigauko beneu bere, karidaderik ezpadeukat edo projimua amee-tan ezpadot, utsa nas, utsa balijo deuts guztiak. Ta karidadia edo proji-muaren amodijua espliketako, esaten dau Apostolubak berak: Karidadiaitxan onekua da, pazienzija andikua da, biguna da, enbidija bagakua da,gatxik egin gura ez dabena da, banidade ta andiari bagaukua da, karidadiadaukanak ez dau asarrerik erakusten; ez dau gatxik penseetan, ez deutseebere gauzei ainbeste kasu egiten, ta inoren gauza on guztiekin alegeretanda; karidadia daukanak guztia supriduten dau, guztia sinistuten dau, guz-tia espereetan dau, ta inor gaiti bere ez dau gatxik penseetan. Ara emen,kristinaubak, senalle batzuk txito agirijak, projimua ameetan dogun edoez ezaututeko.

Projimuaren karidadiaren kontra modu askotara pekatu eiten da. 1ºProjimuaren gauza onagaz tristetuten garianian. 2º Projimuaren gauzeenenbidija daukagunian. 3º Projimuen arteko bakia galtzeen dogunian. 4ºProjimuen gatxagaz alegeretan garianian. 5º Nezesidadian dauan proji-mua sokorriduten ez dogunian, al daigula; edo konseju ona emonagaz,edo limosna eginagaz, edo lagundubagaz premina daukan moduban. 6ºProjimuari pekatu eraiten deutsagunian, edo pekatu eiteko bidia emotendeutsagunian. Inok dakijela, dakusela edo dantzubela egiten dirian peka-tubak, beti dira karidadiaren kontra, projimuari Jangoikua serbietanlagundu biarrian, pekatu eraiten jakolako.

Onan inori exenplu txaarra emoten deutseenak gaiti esaten dauJesukristo geure Jaunak, zorigaistokuak eta madarikatubak diriala.Merezietan dabeela alakuak, errota arri bat samati lotuta, itxasoko onda-rreetara boteetia, eurak pekatu eitia ezer ez dala, bestiai pekatu eraitendeutseelako. Oh, inori pekatu eraiten deutsazunak! Oh, inor pekaturakokonbideetan dozunak! Oh, projimuari exenplu txaarra emoten deutsazu-nak, Jesukristoren maldezinoia daukazu zeuben gañian!

Beste gauza asko dagoz projimuari zor deutsagun karidadiaren kon-tra; baña zabalduta dagoz kasik mandamentu guztietan, ta esango dirabakotxa bere lekuban. Gauza onetan erregela bat dago txito laburra, bañakanpo andija daukana. Ta da, geurezako gura ez dogun gauzarik, inori ezegitia; ta geri bestiak egitia gura doguna, geuk bere aleginagaz projimuariegitia. Orduban amauko dogu projimua geure buruba leez.

II.


58

LELENGO MANDAMENDUBARENBERERATZIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan geure arerijuai zor deutsegun amodijua.

San Jeronimok esaten dau, neure entzula onak, askok penseetandabeela, Jangoikua serbietako ta on izateko asko dala arerijuari gorrotorikez eukitia ta gauza gatxik ez desietia; baña onezaz gañera arerijua amee-tako ta maite izateko agindutia dala inok egin ezin leijan gauzia. Jakin biardabee, bada, onan penseetan dabeen guztiak, dino Santubak berak,Jesukristo geure Jaunak ez dabela aginduten inok ezin leijan gauzarik;ezpada Jesusek aginduten daben guztia dala ona ta edozeñek egin leijana.San Jeronimoren denporaan beegozan arerijuak ameetia gauza gatxa tainok kunplidu ezin leijana dala esaten ebeenak, gaurko egunian ez diragitxiago egongo, arerijuekin bake ona nekez eiten dabeenak. Ez dago,bada, kristandadeko dotrinan, ezer bere gauza jakinaagorik, salbeetakogeure arerijuai parkatu biar deutseeguna ta amau biar dituguna baño.

Sekula dudarik euki ez daizun egija onetan, entzun eizuz, kristinau-bak, Jesukristo, zeruko Maisubaren berbak: Neuk aginduten dotsut, dinoJesukristo geure Jaunak, zeuben arerijuak ameetako, gaiski egin dotsunari parkatu-teko, dongaro esan dotsuna gaiti ta persegiduten zaitubana gaiti Jangoikuari erregu-tuteko. Bada, neure Aita zerukuak bere onenzat eta dongenzat euzkija agertutendau, ta justubenzat eta pekatarijenzat eurija bialduten dau. Zeuben adiskidiak bañoameetan ezpadituzu, ze grazija zerurako irabatziko dozu? Bada, jentillak eta diria-nik dongeenak bere euren ongillak eta adiskidiak ameetan ditubee. Parkatzen ezpa-deutsazu, bada, zeure arerijuari gaiski egina, neure Aita zerukuak zeuri bere ezdotsuz parkatuko zeure pekatubak. Oneek guztiok Jesukristo geure Jaunarenberbaak dira, neure entzula onak.

Ainbeste inporta doskun gauzaan inok bere uts egiterik euki ez dai-jan, esango dotsut, bada, dotrina onetan: 1º Zelan amau biar ditugungeure arerijuak. Ta 2º zetaraño parkatu biar deutseguzan, geri egin dos-kubeezan injurijak. Entzun eidazu kuidado guztiagaz.


61

pelleburuban; orduban bizitzia galtzeeko pelleburuban dauanari itxita,osasuna edo kleituba galtzeeko pelleburuban dauna sokorridutia, pekatuda. Bada, leenago da projumuaren bizitzia, osasuna ta kleituba baño.Pekatuban ilteko pelleburuban badago bat, a sokorridutia leenago dabeste bat bizitzako ta munduko gauzeetan sokorridutia baño; ta moduonetan beste esan dirian gauzeetan.

Karidadiaren ordena au autsijagaz, ta baita leenago esan dirian pro-jimuaren kontrako bizijuetan bere, ez da errez erregela bat iminten peka-tu mortala ala beniala dan jakiteko. Geijenaz bere esaten dana da, gauzaandijan bada, izango dala pekatu mortala; ta gauza gitxijan bada, pekatubeniala. Jazo bakotxeko zirkustanzijak esaminau biar dira ze pekatu egindaben ezaututeko. Baña jakin biar dau kristinaubak, karidadia dala birtu-te guztietati andijena ta txito laster epaija egiten jakona. Orregaiti txitoaskotan inok uste daben baño leenago, izango da pekatu mortala karida-diaren paltia. Ez zaitez, bada, aaztu, neure kristinaubak, dotrina onegaz.Akordau zaitez beti ez deutsazula projimuari, ez egin, ez esan, ez desiaubiar ezer, zeubei inok egitia, esatia edo desietia gura ez dozun gauzarik.Eukiizu bijotz prest bat, preminaan ikusi ezkero projimua, alegin guztia-gaz sokorrietako, bai arimako ta bai gorputzeko gauzeetan. Ta erregutueijozu Jangoikuari projimo guztiak gaiti. Bada, guztiak gaiti il zan Jesus,geure Salbadore maitia; guztiok gagoz bere odol santubagaz erosita; guz-tiok gara bata bestiaren anaiak ta zerurako esperantziagaz bizi garianak.Jangoikuak emon daigula, bada, bere miserikordija andija gaiti karidadesantuba ta zeruko glorija. Amen.


60

Projimuak egin dotsun gatxagaz akordauta, gorrotua ta suba bijotzianjagiten jatzunian, akordau zaitez lelengo pekatu egin zendubanianJangoikuak inpernubetara bota bazinduz, ez otsula projimuak gijagogatxik egingo. Bada, Jangoikuak zeuri parkatu badotsu ainbeste bidarinpernura boteetia, ez da errazoia izango, zeuk projimuari merezietandaben gatx puskia parkatutia? Duda bagarik, neure entzula onak, arerijuakameetia txito errazuazko gauzia da. Ta orregaiti pekatu mortalaren beiandaukagu obligazinoia: 1º Arerijorik andijenai bere desiau biar deutseeguarimako grazija, birtutia, Jangoikua serbietako gorputzian konbenietanjakuna ta zeruko glorija. 2º Ez dozu euki biar bijotz txaarrik, gorrotorikedo bengeetako desiorik. 3º Preminan ikusi ezkero arerijua, prest egonbiar dogu ari aleginagaz lagunduteko. Esaten da preminan; edo osasuna,edo kleituba, edo bizitzia, edo arimia galtzeeko pelleburu andijan daua-nian. 4º Arerijo andija izan arren, etxako ukatu biar agur eitia; ta ez dabeste edozein bere kristinauri egiten jakona bere. Auzoeran arerijua gai-sorik dauanian, ez bisitetia; bidian datorrela ikusita, agaz bat ez eitiarren,beste aldeti juatia; berbeetan dauanian, ari ez entzutiarren, beste alderabegiratutia ta beste onako gauzaak, dino san Bernardinok, diriala gorrotomortalaren senalliak. Bada, arerijuak ameetako obligazinoia imini ezkeroJesukristo geure Jaunak, oneek guztiok projimuaren amodijuari joakazangauzaak dira, ta al daijala egiten ezpaditu, gauza jakina da arerijuarengorrotuan dauana, ta au beti da pekatu; gauza andijan bada mortala tagauza gitxijan bada beniala. Gauza onetan ez dago dudarik. Baña izan lei-teke, kristinaubak dudeetia edo jakin gura izatia, ia gauza gatxa egin deu-tsan arerijuari, guztia parkatuko deutsan edo ez? Edo ia zetaraño parkatubiar deutsan arerijuari.

II.

Gauza onetan bere Jesukristo geure Jaunari entzun biar deutsagu, zeresaten doskun. Dino, bada, zeruko geure Maisubak: Zeubek parkatzen ezpa-deutseezuz bijotz guztijagaz arerijuai gatx eginak, neure Aita zerukuak zeubei bereez dotsuz parkatuko pekatubak. Ezin esan euskegun, kristinaubak, Jesukristogeure Jaunak au baño klarubago, arerijuari injurijak parkatuteko daukagunobligazinoia. Modu onetan Jesukristok berba egin oskun, ta au berau bereexenplubagaz erakutsi oskun. Kurutzian josita imini ebeenian, Jesuseklelengo egin eban gauzia izan zan, bere arerijuai bijot[z] guztiagaz parka-tuten eutseela, esatia ta Aita Eternuari eurak gaiti erregututia. Dabid erre-


63

I.

Jangoikuari zor deutsagun amodijuan enzerretan da, arerijuak amee-tako obligazinoia. Jangoikua gauza guztiak baño geijago ameetan dabe-nak, desietan dau, projimo guztiak Jangoikua adoretia, alabetia ta ameetia.Desietan dau, projimo guztiak Jangoikuaren adiskidiak izatia; desietandau, guztiak Jangoikuaren grazijan egotia, Jangoikuaren lege santuba gor-deetia ta zerurako bida zuzenian bizi izatia. Projimo guztiai au desietan ezdeutseenak ez dau Jangoikua ameetan, biar dan moduban. Onezaz ostian,Jangoikua ameetan dabenak, ezin gorroto izan leijo, Jangoikuak bereetxurara egin daben kristinaubari, ta Jesukristo geure Jaunak bere odolsantubagaz ta erijotza penazkuagaz erosita daukan projimuari. Onak etadongak gaiti, adiskidiak eta arerijuak gaiti, guztiak gaiti il zan Jesus.Kristinau bakotxa ta projimo bakotxa da, esateko moduban, Jesukristogeure Jaunaren odolaren prezijua; ta kristinaubari edo projimuari gorrotoizatia, ikusi ezina eukitia edo gauza gatxa desietia da, Jesukristo geureJaunari gorroto izatia leez. Errazoe au penseetia da asko, arerijorik andi-jenak bere bijotz osuagaz ameetako. Bada, arerijuaren gorrotua biurtutenda, Jesukristoren gorroto izatera.

Baña oraindino pensau daigun obeto ze itsutasun andija dan, geurigatx egin doskubeenai borondate txaarra eukitia edo gorroto izatia. Norda arerijuari gorroto deutsana? Nor da arerijuari gauza gatxa desietandeutsana? Ez da pekatarija? Ez da Jangoikua sarri opendidu dabena? Ezda Jesukristo bere pekatubeekin desondrau dabena, zeruko aingerubaketa santubak lotsatu ditubana? Edo ez da, berba baten esateko san Pabloapostolubagaz, pekatu mortala egin daben beste bidar, Jesukristo kuru-tzian josi dabena? Duda bagarik, neure kristinaubak, projimuari gorrotodeutsana, Jangoikuaren arerijoa izan da ta da. Ta naiko dau, Jangoikuakbera ameetia, arimako grazija, osasuna, bakia, portune ona ta ditxaakmunduban ta zeruban berari emotia? Duda bagarik, bera sarri izan arrenJangoikuaren arerijua, desiauko dau, bijotz onagaz, amodijuagaz ta mise-rikordijagaz bizitzan ta erijotzan Jangoikuak bera trateetia. Begaz, berakbere amau biar dau bere arerijua bijotz onagaz eta desio santubagaz.Bada, bestelan ez dago errazoirik, izanik bera Jangoikuaren arerijua,Jangoikuak bera ameetako. Errazoe au ondo pensau ezkero, indartsubada, neure kristinaubak; gorrotuaren subak amatetan ditubana ta arerijorikandijenarentzako bere Jangoikua gaiti bijotza bigunduten dabena.


62

batek edo enbusteru batek nai dabelako. Beste batek ezin galdu lei etxebat, solo bat edo azienda bat, lapur batek edo kodizijoso batek gura dabe-lako. Alakuari justizijaz atzera eskatutia kendu deutsan gauzia, ez da kari-dadiaren kontra. Bestelan dongaak geratuko litzaatekez gauza guztiekin taonak desondrauta, bilosik kaliaren erdijan. Ez dosku Jangoikuak eedubauaginduten.

Egija da, oba da nora ezera artian juezagana ez juatia. Bada, atan asiezkero, gitxitan paltauko da gorrotua ta bengeetako desiua, ta au beti dapekatu. Projimuari kalte egin deutsanak lelengo egin biar daben gauzia da,altaran meza esateko badago bere, itxi guztiari ta juan laster berak gatxegin deutsagana ta agaz bakia egin. Orduban, dino Jesukristok, balijo deu-tsala bere oprezimentubak eta orazinoiak. Ta errazoia da, san Anbrosiokdinuan leez, gaiski esan dabena edo gaiski egin dabena lelengo juatia bes-tiari parka eskatutera ta bakia egitera. Ta orduban bestiak bere obligazi-noia dauka, injurija andija izan arren, parkatuteko. Bijak era batera alkaropendidu badabee, bijak daukee obligazinoia, alkar topauta, bakia egite-ko.

Orraitino Poujet jakinak san Agustin eta Orijenesegaz esaten dabenleez, askotan gauza ona da ta batzubetan biarrekua, arerijuari ta persegie-tan dabenari arpegi asarria erakustia ta aituten emotia egin deutsan injuri-ja edo azinoe txaarra; ez dongaro esanagaz, ezpada arpegieriagaz tanobearen portiagaz. Onetara lelengo kontuban jausten diriala, dinoPoujet pamaubak, prestubezkerijak ta azinoe txaarrak egiten ditubeenakta biurtuten diriala on izatera. Dotrinau biar dan moduban aitu ezkero,probetxu andikua ta segu ruba da. Guztia eder eiten bajakue dongai,sekula erremedijauko ez dira. Karidadia biguna da, baita gogorra berebatzubetan ta beti pekatubaren kontra.

Engañau gura dabenagaz, paltsuagaz, pekatu erain gura deutsanagazta pekaturako konbidetan dabenagaz, sekula kristinaubak bakerik ez daueuki biar. Esan gura neuke, alakuagaz ez dabela euki biar aparteko adiski-detasunik, ta ez deutsala erakutsi biar arpegiera alegererik. Alakuari beko-ki iluna imintia ta berba gitxi egitia gauza ona da, ta askotan, preminakua.Asko da alakuari agur eitia (ta a bere ez askotan) ta bera gaiti Jangoikuarierregututia, karidadian ez palteetako. Amau daiguzan, bada, geure proji-mo guztiak, neure kristinaubak. Parkatu daijoguzan arerijuai zorrak,Jangoikuak geuri parkatutia desietan dogun leez. Erregutu daijogunJangoikuari, projimo guztien arimako salbazinoia. Ez daigun inor gaitibere dongarorik esan. Ta imini daijogun biar danian, pekatu erain guradoskunari arpegi itzaltsuba ta bekoki iluna, lotsatu dein, kontuban jausi


65

giak beste ainbeste egin eban Saul bere arerijo andijagaz. Saulek ainbestedenporaan persegidu eban Dabid; sarri euki eban Dabid Erregiak konbe-nenzija Saul galtzeeko, baña beti parkatu eutsan Jangoikua gaiti.

San Esteban lelengo martirijak beste ainbeste egin eban, bera arrikail ebeen arerijuekin. Arrika ilten ebeen denporaan, belaunbiko jarrita,Santubak erregututen eutsan Jangoikuari, parkatu eijuela bere arrikariguztiai. Ta menturaz san Estebanen orazinoe ari ez deutsa gitxi zor sanPablok apostolu izatia. Ene ama santa Teresa gauza on guztietan dan leezmirarizkua, arerijuai parkatuten bere apartekua da. Bera gaiti dongaro esa-ten ebeenak eukazan Santiak adiskidezat. Areetxek, esaten eban, ezautu-ten ebeela onduen nor zan bera; ta alako arerijuak gaiti egiten eban santaTeresak aparteko orazinoia. Ez dago gauza ugarijagorik, neure entzulaonak, ebanjelijioko dotrinan ta santuben bizitzetan, arerijuai parkatutiabaño. Arerijuari bijotz onagaz parkatu ez deutsan arima bat bere ez dagozerubetan. Kain, Esau, A[b]salon, Amon, Jezabel ta beste asko gorrotuakdaukaz inpernubeetan. Orregaiti esaten dau san Agustinek, arerijuari par-katuten ez deutsanak, ez dabela gura Jangoikuak berari parkatutia. Bada,kristinaubak, zeruban sartzeeko gero bere parkatu biako badeutsagugeure arerijuari, zetako parkatuko ez deutsagu gaurko eguneti? Ez dazorakerija andija, ordu betian bere projimuaren gorrotuagaz, odijuagaz tabengetako desiuagaz egotia? Pensau eizu, projimuak kendu dotsula zeureondria miinagaz; diruba ta aziendia eskubagaz, testigantza paltsuagaz edoguzurrezko auzijagaz; osasuna bake txaarragaz; ta zeure bizi moduba bereenbusterijagaz ta zeu zagozala oan ari bidaoka, maldezinoeka, bengantziadesietan deutsazula ta gorrotuaren gorrotoz ikusi bere ezin dozula proji-mo a. Pensau eizu, zeure arerijua ya aaztu zala zuri egin otsun gatxagaz tagatxa aren pena bagarik sosiguz jan, eran ta lo egiten dabela; ta zu zago-zala injurija a edo persona a akordeetan jatzun guztian suartuta, erreetanleez, aren gorrotuagaz; zein ete zara oba bijoon artian, zeu ala zeure are-rijua? Nik esango neuke, neure entzula onak, arerijuari parkatu gura ezdeutsana, kondezinoe txaarraokua dala bai mundurako ta bai arimarako.

Parkatu biar deutsa, bada, arerijuari Jangoikuaren aurrerako. Bañaorraitino kontu artu leijo gatx egin deutsanari, karidadian paltau bagarik.Zerbait oostu deutsalako, kleituba galdu deutsalako edo beste gatxen bategin deutsalako, badeitxo, juan leiteke kristinauba juezagana, ta eskatuprojimuari juezaren aurrian, egin deutsan kaltiaren erremedijua.Arerijuaren gorroto bagarik au egitia, bere kleituba edo aziendia jasoteko,ez da pekatu, ta askotan egin biar dana da. Guraso batek ezin itxi leijobere kleitu onari jausten bere burubaren ta ondorengen kaltian, paltso


64

[BIGARREN MANDAMENTUBA]


67

dein ta erremedijau dein, Jangoikuaren bildurrik ez daukana. Eskatu dai-jogun Birjina santiari, Jesus gauza guztiak baño geijago ta projimuakgeure buruba leez ameetako grazija. Amen.


66

I.

Juramentuba ez da beste gauzarik, neure entzula onak, ezpada geukegin dogun edo esan dogun, entzun dogun edo ikusi dogun gauza batJangoikua testiguzat ekarrita edo Jangoikuaren izen santuba auan artuta,onan edo alan zala edo dala, esatia. Egija esaten dabena sinistu eraiteko,ekarten dau Jangoikua testiguzat. Bada, juramentubaren izate guztia da,Jangoikua testiguzat auan artuta, baietz edo ezetz esatia, obeto sinistueraiteko. Batzubetan egiten da juramentu iragotako gauzen gañian, bestebatzubetan bertatikuen gañian, ta beste askotan etorkizunen gañian.Modu askotara egiten da juramentuba; ta premina andiko gauzia da kris-tinaubak jakitia, ze berba modugaz juramentubak egiten dirian. Bada,kristinau asko bizi dira, lantzian lantzian juramentu txaarrak egiteko ekan-du inpamiagaz pekatu mortalian.

Lelengo egiten da juramentu, zerbait sinistu eraiteko kurutziari munegiten jakonian. Onetarako edozein bere modutako kurutzia da asko: zeinatzamarrekin egina, zein zotz bi alkarren gañian iminita egina. Kurutziaizan ezkero, edozein da asko juramentu egiteko. Kurutze bagarik berbautseekin bere egiten da juramentu, ta modu askotara. Ta izango da, kris-tinaubak inori zerbait sinistu eraiteko berba oneetati bat edo bat esatendabenian: Jangoikorako; Jangoikua testiguzat iminten dot; Jangoikuagaiti;Jangoikua dan leez; Jangoikuagan sinistuten dodan leez; ebanjelijoko egija leez,Jesukristo il zan leez; Jesukristoren izenian; kurutzia dauan leez; neure pederako;neure arimarako; neure salbazinoerako; zeruba dauan leez; luurra dauan leez; bizi-rik alde egin ez daidala; luurrak paltau daidala; pausurik egin ez daidala; salbazi-noiak paltau daidala... Inori zerbait obeto sinistu eraiteko, onetariko berbakesaten dirian guztian, egiten da juramentu. Bada, guztietan edo Jangoikuaedo Jangoikuaren kriatura nausijenak auan artuta esaten da gauzia, obetosinistu daijuen. Ta au beti da juramentu. Begiratu, kristinaubak, zeinbatjuramentu egiten dirian, inok asko aintzat artu bagarik. Geroko dotrinanesango da, onako juramentubak guzurragaz eitia ze pekatu dan.

Jangoikuaren ta kriaturen izenian juramentu egiten dana, esan danleez, gauza jakina da, neure entzula onak. Bada, Jesukristo geure Jaunakesaten dosku, zerubaren izenian juramenturik ez egiteko, Jangoikuarenjarlekuba dalako zeruba. Luurraren izenian juramenturik ez egiteko,Jangoikuaren oñen lekuba dalako luurra. Elesiaren izenian juramenturikez egiteko, errege nausijaren lekuba dalako Elesia. Noberaren burubaren


69

BIGARREN MANDAMENTUKO LELENGO LEZINOIA

zeñetan erakusten dan zer dan juramentu egitia, juramentu nos egin biar danta juramentubaren beian agindutako gauzaak zelan

kunplidu biar dirian.

Bigarren mandamentuban Jangoikuak aginduten doskuna da, neureentzula onak, bere izen santuba erreberenzijagaz auan artzeia.Jangoikuaren izen santuba alperrik auan artzen dabena, dino EspirituSantubak, ez dala geratuko kastigu bagarik. Esaten da, alperrik auanartzen dala Jangoikuaren izen santuba, errespeto bagarik ta erreberenzijabagarik edo gero esango dirian kondezinoe bagarik, edozein bere gauza-tarako Jangoikuaren izena esaten danian ta juramentu eiten danian.Mandamentu guztietan Jangoikuak aginduten dosku zerbait egiteko tazerbait ez egiteko. Bigarren mandamentuban egiteko aginduten doskunada, bere izen santuba santipiketia. Ta Jangoikuaren Izena santipeketan da:1º Orazinoe egijazkuagaz. 2º Zeruko gauzaak, Jangoikuarenak, Jesukristogeure Jaunarenak ta kristandadeko misterijuak debozinoez esanagaz. 3ºBizimodu zuzenagaz. 4º Jangoikuari promesak eginagaz. 5º Biar danmoduban ta orduban juramentu eginagaz.

Jangoikuak mandamentu onetan ez egiteko esaten doskuna da: 1ºAlperrik bere izen santuba auan artzeia. 2º Gauza txaarrerako promesakegitia. 3º Juramentu gaistuak egitia. Au guztiau eraozten dau Jangoikuakbigarren mandamentuban. Orazinoia zelan egin biar dan ta kristinaubakzelan bizi biar daben, sarri entzuten dan gauzia da. Ta menturaz esangoda beste leku baten klarubago. Mandamentu onetan bakarrik esango dajuramentubai, promesai ta berba dongai jaokuen dotrinia. Ta obetuagoaitu daizun, bakotxa bere lekuban iminita, esango dotsut dotrina onetan:Lelengo, zer dan juramentu egitia. Bigarrenian, nos egin biar dan jura-mentu. Irugarrenian, zelan kunplidu biar dan, juramentubaren beian agin-duten dana. Egon zaitez atenzin oiagaz.


68

Guzurragaz juramentu egitia, beti da pekatu mortala. Onetan ez dagoinos bere gauza gitxirik edo pekatu benialik. Alperrik izango da gauza gitxibaten gañian, nai txantxa baten gañian juramentuba; beti da pekatu mor-tala guzurrezkua. Oh, zeinbat pekatu mortal egiten ditubeen, arako ber-baan berbaan, Jangoikorako, argija dakustan leez, luurrak paltau daidala ta besteonako izkune txaarrak daukeezan kristinaubak! Askotan guzurragaz ta gei-jenian premina bagarik egiten ditube alakuak juramentubak.

Juramentu egiteko bigarren zirkustanzija da, neure entzula onak,premina eukitia. Premina bagarik juramentu egitia, beti da pekatu. Bañaez da beti pekatu mortala. Premina bagarik sarritan juramentu eitekoekanduba, pekatu mortala da. Jangoikuaren izen santuba erreberenzijabagarik eta alperrik kostunbrez auan artzeen dabelako; ta nosbait guzu-rragaz juramentu eiteko pelleburuban daualako. Nosbaitako baten edogitxitan egijagaz, ta gauza onerako premina bagarik juramentu egitia ez dapekatu mortala, beniala baño.

Preminia edo juramentu egiteko nezesidadia nos dauan jakiteko,iminten dira erregela batzuk. Lelengo: Juezak aginduten dabenian.Bigarrenian: Opizijuak edo estadubak aginduten dabenian. Ta irugarre-nian: Noberaren edo projimuaren bizitzia, osasuna, kleituba edo azien-dia jasoteko, libreetako edo gordeetako biar danian. Bada, alako kalteandija, noberarena edo inorena erremedijau ezin bada juramentu baga-rik, orduban juramentu egitia, juezak agindu ez arren, gauza ona da taaskotan biarrekua.

Juramentu ondo egiteko irugarren kondezinoia da, gauza onarengañian juramentu egitia. Oni esaten jako, justizijagaz juramentu egitia.Kondezinoe onegaz kunplietako, juramentubagaz esaten dan edo agindu-ten dan gauziak izan biar dau onak. Juramentuz esaten badau ez ebalaezer oostu, ez ebala bidaorik egin, ez ebala guzurrik esan; edo juramen-tubaren beian aginduten badau meza entzutia, limosna bat emotia, joko-rik ez egitia, pekatu eiten daben etxera ez juatia, pekatuko lagunagaz oste-ra berbarik ez egitia, ordituten danak ardaorik ez eraatia edo beste onakoJangoikuak nai daben gauzaren bat, orduban egiten dau gauza onerakoedo justizijazko juramentuba.

Baña juramentubagaz esaten badau gauza txaar bat egin ebala, edojuramentu egiten badau pekatu egin ebala sinistu eraiteko, edo pekatu dangauzaren bat egiteko, orduban da juramentu egitia pekatu. Esango baleubatek: Jangoikozat, urlijainagaz pekatu egin nebana; edo beso bijak igartudakidazala, bengeetan ezpanatxako; edo diabrubak eruan naijala, parkatu-ko neuskijon baño leenago... Onako juramentubeetan geijenian egiten


71

izenian juramenturik ez egiteko, bada, bere buruko ule bati bere koloriamudau ezin leijo noberak; zeuben berbaak izan biar dabee: ez edo bai.Beste guztia ez da ona, dino Jesukristok. Jangoikuarenak dira kriaturaguztijak ta Jangoikuaren indarra, eskubidia, justizija, miserikordija ta gra-zija geijen erakusten dabeen kriaturaak izentauta, zerbat esatia da jura-mentu eitia. Kriatura oneek dira, leen esan dan leez, zerubak, luurra, argi-ja, Elesia, sakramentubak, kurutzia, ebanjelijua, pedia, arimia, salbazinoia,aingerubak, santubak... Ta ara emen aituta zer dan juramentu egitia.

II.

Juramentu egin ezkero biar dan moduban, erlijinoeko gauzia da;berez ona da ta Jangoikua ondreetan dabena da. Orregaiti jakin biar daukristinaubak, nos egin leijan juramentu ondo dan moduban. EspirituSantubak esaten dosku, neure entzula onak, Jeremias propeta santubarenaoti, juramentu egin biar dala egijagaz, preminiagaz ta gauza onerako.Egijagaz egiten da juramentu, gauzia dana dan leez, ezer ezkutau bagarikgeitu bagarik eta gitxitu bagarik juramentubaren beian esaten danian.Entzun beeban, entzun ebala; ikusi beeban, ikusi ebala; edo egin beeban,egin ebala. Jazo zan moduban, edo noberak dakijen moduban juramentueiten danian da egijazko juramentuba. Dakijen moduban edo jazo zanmoduban esaten ezpadau, egiten dau guzurrezko juramentuba. Dudiagazdakijena, esaten badau ziartuzat edo ziartu dakijena dudakozat, egiten dauguzurrezko juramentuba.

Askotan gauza batzuk zuzen jakin arren ta juezak juramentubarenbeian esateko agindu arren, bagoz esan biar ez dirianak. Onakuak izatendira konpesinoeko gauzak, konseju on bat eskatuteko autortuten dirianaketa beste onetarikuak. Letraubai, medikubai, barberubai, ta beste askoribere sarritan jazo lekijozanak. Orduban erantzun leijo juezari, edakijela,guzurrezko juramen turik egin bagarik. Bada, juezak ez dauka alako gau-zaak itanduteko eskubiderik, ta dakijenak bere ez, erantzuteko obligazi-noerik. Nos eta zelan au egin biar dan, guztiok aitu zinaijan moduban esa-teko, erregela seguru bat imini ezin lei.

Gauza onetan dotrina puska bat baño ez dakijeen kristinaubak eginbiar dabeena da, inundi al badaije, juramentu eitera orduko, itandu ondodakijen bati, juramentubaren beian esan biar dabeen gauzia zelan dakijeen,zetaraño dakijeen ta zer autortu biar dabeen edo zer erantzun biar deu-tseen juezari.


70

BIGARREN MANDAMENTUKO BIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan guzurrezko juramentubak ze injurija andija egiten deu-tsan Jangoikuari ta juezaren aurrian guzurrezko jura-

mentuba egin dabenak, ze obligazinoe daukan.

Erakutsi eskero kristinaubari zer dan juramentu egitia, nos egin biardan eta zelan kunplidu biar dan; onen ondorik guztiok jakin biar dozunada, neure entzula onak, guzurrezko juramentubak daukan malezija ta bereondorik dakarren obligazionoe estuba. Ta artu daizun zeuben bijotzetanguzurrezko juramentubaren betiko gorroto mortala, esango dotsut dotri-na onetan: Lelengo, guzurrezko juramentubagaz Jangoikuari egiten jakoninjurija. Ta bigarrenian, guzurrezko juramentuba juezaren aurrian egindabenak, daukan obligazinoia. Sarri jazoten dan gauzia ta geure salbazi-noia baño gitxiago balijo ez dabena dalako, merezietan dau dotrina onekzeuben atenzinoe guztia.

I.

Guzurrezko juramentubak Jangoikuari egiten deutsan injurija.Pekatu jenero au biar dan moduban ezaututeko, lelengo jakin biar dozu,kristinaubak, gauza gatxeti edo txaarreti daukala juramentubak bere asie-ria. Gizonaren malezija ta sinistute txaarra dala medijo diriala juramentu-bak. Bada, kristinau guztiak balira egijazkuak, zuzenak, eurak dakijen leez,geitu, gitxitu, edertu, ukatu edo estaldu bagarik gauzia esaten dakijenak,sekula ez leoke preminarik, juramentu bat egiteko. Orduban asko izangolitzaateke, alkarri sinistuteko, ez da edo bai da esatia, Jangoikuaren izensantuba auan artu bagarik. Baña gizon eta emakumiak dirian leez eurenezmalezijotsubak, engañutsubak eta guzurtijak, dakijena ez jakin eitendabeenak, ez dakijena jakina leez esaten dabeenak, askotan erdiz erdibaño gauzia esan gura ez dabeenak, beste askotan guztia ukatuten dabee-nak ta inos bere euren bijotzeko tolozturaak ondo zabaldu ta ikusi ezinleizanak; orregaiti bildur izaten gara, bestiak dakijena jakin biar dogunian


73

dira pekatu mortal bi. Bata leen egindako pekatubak onzat daukazalakoedo projimuaren desio txaarra daukalako; ta bestia gauza txaarrarengañian juramentu egiten dabelako. Begiratu, kristinaubak, dotrina onetan,zeinbat juramentu donga egiten dirian, bai txantxeetan, bai banidadez tabai gorrotoz! Juramentu gaistua sakrilejijozko pekatuba da.

III.

Juramentubagaz aginduten dan gauzia gauza ona bada, edo pekatudan gauzia ezpada, kunplidu biar da, inundi bere al deila, ta ezpabere egin-go dau sakrilejijozko pekatuba. Juramentu egiten dau limosna bat emote-ko, onako edo alako etxetara ez juateko; onako edo alako personiagaz ezegoteko; jokorik ez egiteko; ardaorik ez eraateko, etxia à, persona à, jokuaà ta ardaua dala medijo pekatu egiten dabelako. Bada, dauka obligazinoiakristinaubak pekatu mortalaren beian juramentu oneek kunplietako. Taonako juramentubak austen dituban bakotxian, egingo ditu pekatu mor-tal bi. Bata, leengo pekatu eiteko okasinoian sartu dalako ta bigarrena,sakrilejijozkua, juramentuba ausi dabelako. Gauza txaarrari isteeko egitendirian juramentu guztiak daukeez esan dirian malezija bijak, austen diria-nian. Juramentubagaz agindu daben gauzia bada ona, orduban ez dapekatu bat baño egiten, kunplidu ez arren. Gauza andija bada kunplidubagarik itxi dabena, izango da pekatu mortala ta gauza gitxijan bada,beniala. Gauza txaarrerako egiten dirian juramentubak, ez dira kunplidubiar. Norbait ilteko, zerbait oostuteko, kalte bat inori egiteko, norbaitegazpekatu eiteko... juramentu eitia, sakrilejijozko pekatuba da, leen esan danleez. Ta juramentu a kunplietia, izango litzaateke bigarren pekatuba.

Ara emen, kristinaubak, aituten emonda berba gitxitan, zer dan jura-mentu egitia; nos eta zelan egin biar dan; ta baita nos eta zelan kunplidubiar dirian edo ez dirian juramentubak. Eskatu daijogun zerukoJangoikuari, Ama Birjina Santisimia bitaarteko iminita, bere izen santubadebozinoiagaz ta erreberenzijagaz beti auan eta goguan eukiteko grazija.Amen.


72

Guzurrezko juramentuba egiten dabenak ukatuten deutsazJangoikuari daukazan gauza on guztiak. Esaten dau Jangoikua dala guzur-tija ta atarako dakar guzur bat sinistu eraiteko testiguzat. Jangoikua guzur-tija balitz, ez litzaateke izango ez zuzena, ez ona, ez jakituna, ez egilia, ezsalbazallia; ezpada okerra, paltsua, gaistua ta engainutsuba, edozein bereguzurti leez. Orra, neure kristinaubak, ze injurija andija egiten deutsanJangoikuari, guzurrezko juramentuba egiten dabenak. Begiratu bada,neure entzula onak, ze pekatu ikaragarrija daroian beragaz juramentu pal-tsuak!

Orregaiti esaten dau Teodoreto jakitunak, ez dala auan artu biarJangoikuaren izen santuba, orazinoe egiteko ta premina andiko gauza egi-jazkoren bat erremedijetako baño. Zer izango da, bada, guzurragaz taguzurra sinistu eraiteko Jangoiko bizija auan artzeia? Alperrik da esatia:etxako inori kalterik etorri nik egin neban juramentu paltsuagaz. Guzurragazjuramentu egin ezkero, barre egiteko bada bere, lasto batek edu inportaezpadau bere, beti da sakrilejijozko pekatu mortala. Ez dago onetan peka-tu txikirik. Ta zeinbat gauza gitxijauaren ta utsauaren gañian egiten danguzurrezko juramentuba, ainbat egiten jako Jangoikuari injurija andijaua.

Jangoikuari testigantzia emon eraitia, gauza astuna ta andija da;guzurrezkua emon eraitia, guztiz astuna ta guztiz ikaragarrija da; ta gauzagitxi bat gaiti, utsa gaiti, barre bat gaiti emon eraitia, milla bidar astunauata ikaragarrijaua da. Oh, juramentugin tristiak! Oh, berbaan berbaan edo-zeinbere gauza gaiti egijagaz nai guzurragaz arimarako, Jangoikorako, argijadakustan leez ta beste onako, esan dirian juramentubak egiteko izkune zori-gestokua daukeenak! Oh, zeinbat sakrilejijo ikaragarri egiten ditubeen!Inori kalterik etorri etxakola, denporia iragoteko dala esanda, uste dabee alakoerrukarrijak, libreetan diriala. Baña ez, neure entzula onak. Ez dago txan-txarik eta gauza gitxirik guzurrezko juramentubaren gañian. Onako jura-mentu paltso guztiak eta bakotxak guzurti eiten dabee Jangoikua, deson-dreetan dabee Jangoikua ta lotsatuten dabee zeru guztia. Ta ez da orain-dino onetan geratuten.

II.

Guzurrezko juramentubak esan dirian kalteen gañera dakaz besteasko, neure entzula onak, ta endamas juezaren aurrian egiten danian.Juezak juramentu eragiten dau, egija jakiteko, errazoia nok daukan jakite-ko ta alde bijetako errazoiak eta egijaak ezaututa, bakotxari beria emote-


75

edo inori jakin eragin biar deutsagunian, engañetan ete gaitubeen edoguzurra esaten ete doskubeen. Bildur augaiti eskatuten dira testigubak,esaten dana egija dan edo ez jakiteko. Baña munduko testigu guztiak bere,gizonak edo emakumiak, guzurra esan leigubeenak dirian leez, biar da tes-tigu bat guzurrik esan ezin leijana. Ta ara emen juramentubaren nezesi-dadia, neure entzula onak. Gauzia pirme sinistuko badogu, ekarri biar daguzurrik esan ezin leijan testigu bat. Guztia dakijen ta guzurrik esan ezinleijan testiguba Jangoikua da. Ta Jangoikuaren izenian ez da edo bai da esa-tia, Jangoikua testiguzat ekartia edo juramentu egitia, guztia bat da.

Jangoikua testiguzat artuta esaten dan gauzia, guztiak sinistu biardabee; bada, Jangoikuak inos bere guzurrik esan ezin lei. Ta orregaiti jura-mentuba da, esaten dana sinistu eraiteko errazoe nausija. Juramentu egi-ten dabenak esaten badau gauzia zuzen dakijen moduban, ekarten dauJangoikua testigu egijazkozat ta sinistuten jako esaten dabena. Baña jura-mentubaren beian guzurra esaten badau, ekarten dau guzurraren testigu-zat Jangoikoa; ta sinistu arren orduban bere esaten dabena, Jangoikua tes-tiguzat artuta esan dabelako, iminten dau Jangoikua testigu guzurtizat taegiten dau Jangoikua guzurti. Ara emen guzurrezko juramentubarenmalezija guztia, neure entzula onak. Jangoiko egijazkua, Jangoiko zuzenata gauza guztien barri dakijena, guzur bat sinistu eraiteko testiguzat imin-tia. Bera paltsua ta guzurtija dan leez, Jangoikua bere paltsua ta guzurtijadala esatia. Ez dago luurraren gañian beste modurik gauzia pirme sinistueraiteko, Jangoikua testiguzat ekartia baño. Denpora guztietan egon dasinistute bat, Jangoikuak guzurrik esan ezin leijana ta Jangoikuaren ize-nian esaten dan guztia egija dana. Denpora guztietan esan dira gauzaakJangoikua testiguzat artuta, ta denpora guztietan egin dira juramentubak.Jangoikuak berak egin ditu sarri bere izenian juramentubak, geure argal-tasunagaz akordauta, bere berba santubai pirmeza andijaua emoteko. SanPablo apostolubak jentilai predikeetan eutsenian, Jangoikua testiguzatiminten eutseen, egija esaten ebana sinistu eraiteko. Ene ama santaTeresak egin eban juramentu ikaragarri bat, premina andiko egija bat bes-telan sinistu erain ezin ebanian. Zurak eta arrijak Jangoikozat eukeezanjentilak bere sarritan juramentu egiten ebeen euren Jangoiko paltsuen ize-nian, baña ez ziran azartuten guzurragaz juramentu egiten, dino sanAgustinek. Bada, jentil itsubak atrebiduten ezpaziran zuren ta arrijen ize-nian juramentu paltsua egiten, zelan atrebiduko da, dino san Agustinek,kristinauba, Jangoiko bizijaren, Jangoiko egijazkuaren ta zelotsubaren ize-nian guzurrezko juramentuba egiten?


74

errazoerik ez eukanak; ta geratuten da errazoia eukana, auzitan egin ditu-ban kastubeekin etxeko biarraren paltiagaz ta azienda bagarik. Bada, zureobligazinoia da, galdu daben aziendiaren balijua, auzitan egin dituban kas-tubak ta beste etxeko kalte guztiak pageetia. Bestelan ez dago salbazino-erik testigantza paltsua emon dabenarenzat. Ilten balego bere inok absol-bidu ezin lei, guzurrezko edo ondo jakin bagako testigantziagaz galdudaben kleituba ta egin dituban kaltiak erremedijau artian. Ta ara emen,neure kristinaubak, berba gitxitan esplikauta zer dan guzurrezko jura-mentuba ta zer egin biar daben testigantza paltsua emon dabenak. Esandaigun beti egija zuzen, dakigun moduban. Ez testiguzat eruaten gaituba-nak gura daben moduban edo ari ondo juakon moduban. Ez bestiakardura bagarik bere kontura juramentu egiteko esaten doskun moduban,ezpada dakigun moduban, entzun dogun moduban, ikusi dogun modu-ban, esan dogun moduban edo egin dogun moduban. Ta libre egongogara pekatu askotati. Alan gura izan daijala geure Jangoiko onak Aitiaren,Semiaren ta Espiritu Santubaren izenian. Amen.


77

ko. Bada, testigubak juramentubaren beian ukatuten badau, gitxitu, geitu,edertu edo toloztuten badau esaten dabena, ez dau juezak egija jakiten,dan moduban. Ta nai baleu bere, sentenzija zuzena emon ezin lei. Ta arazelan urteten daben sentenzijaan, kulparik ez daukana kastigauta ta kulpiadaukana libre, guzurrezko testigantzia dala medijo. Oh, zeinbat bidar aujazoten dan, neure kristinaubak! Enpeñuba gaiti, inoren ederra gaiti, ben-geetia gaiti, zer edo zer agindu deutseelako, edo bere kontura ardura baga-rik berak dakijela ta juramentu egiteko esan deutseelako, sarritan egitendira juramentubak, edo guzurrezkuak, edo gitxituta ta geituta, edo inorenesanaren gañera, noberak ez dakijela. Ta zer jazoten da emeti? Sentenzijaokerra. Juezak libreetan ditu erruba daukeenak ta kondeneetan ditu ino-zentiak. Ondraubak geratuten dira desondrauta ta desendraubak ondria-gaz. Urkatu biar leukiana bizirik eta bizirik egon biar leukiana urkatuta.Jaubia azienda bagarik ta lapurra inoren aziendiagaz. Au guztiau ekartendau, neure entzula onak, guzurrezko juramentubak.

Zer egin biar dau, bada, juezaren aurrian juramentu txaarra egindabenak? Juezaren aurrian testigantza paltsua emon dabenaren obligazi-noia da: 1º Sentenzija jausi ezpada orduko, juan ta esan juezari guzurrezkotestigantzia emon ebala, itandu eutseen gauza a oker esan ebala ta ez dabela gurabalijo daijan. Ta juezak sinistu gura ezpadeutsa, (jazo leitekian leez) daukaobligazinoia testigu aurrez autortuteko guzurra esan ebana, ta eskribauaurrez paper bat eginda, tokeetan jakonari entregeetako, guzurrezko tes-tigantzia emon zan auzijaren edo kerelliaren sentenzija jausita, kulpabagakua kastigau ez dein. 2º Testigantza paltsua edo ondo jakinbakuaemon zan demandiaren setenzija jausi bada, guzurrezko juramentuba eginebanak dauka obligazinoia kleituba galdu eutsanari biurtuteko, ez baka-rrian, ezpada guztiak jakin leijen moduban. Bada, guztiak jakin leijenmoduban galdu jako, guzurrezko juramentuba dala medijo. Onezazostian, pagau biar deutsaz justizijan egin dituban kastubak ta beste guzu-rrezko juramentuba dala medijo etorri jakozan kalte guztiak. Inorenondriaren ganian egin dozu, justizijak aginduta, guzurrezko juramentuba.Zure guzurra dala medijo juezak kastigau dau kulparik ez eukana; zureguzurra dala medijo kastau dau justizijaan errurik ez eukanak. Bada, zureobligazinoia da, testigu aurrez ta guztiak jakingo dabeen moduban, klei-tuba galdu deutsazunari atzera bere kleituba biurtutia ta auzitan edodemandan egin dituban kastubak ta euki dituban kalte guztiak pageetia.

Beste ainbeste: Egin dozu guzurrezko juramentuba juezaren aurrian,solo bateko, baso bateko, etxe bateko, tratu bateko edo beste aziendakoauzi baten, ta zure guzurrezko testigantzia dala medijo irabazi dau auzija


76

Berbigrazija Jangoikua obeto serbietia gaiti ezkondu bagarik bizi izatia,berez oba da, ezkondutia baño. Jangoikua obeto serbietia gaiti komentubaten sartzeia, berez oba da ez sartzeia baño. Ta modu onetan beste asko.Orregaiti ezkontzeko botuak, praile ez izateko botuak, monja ez izatekobotuak ta beste onako gauza ona baño obia oprezietan ez dabeen botuak,eureenez ez dabee balijo ta promes alperrak dira, euren geija ona bañoobia ez dalako. Promesen geijak izaten dira: Erlijinoe baten sartzeia, kas-tidadia gordeetia, ezkondu bagarik bizi izatia, baru bat eta limosnaak egi-tia, meza entzutia, sarri konpensetia, errosarijo ta debozinoiak errezetia,jokorik ez egitia, dibersinuetara ez juatia ta beste onako gauzaak. Oneekdira botuagaz edo promesagaz Jangoikuari oprezietan jakozanak.

Ez da asko botua edo promesa egiteko, gauza ona egiteko ustia edointenzinoia artzeia. Berbigrazija, egun baten baru egiteko gogua imintiaedo intenzinoia artzeia, ez da boto egitia. Boto edo promes egiteko, ezau-bera ta libertade osuagaz Jangoikuari oprezidu biar jako gauza a, kunpli-duteko uste osuagaz edo bere buruba atara obligeetako goguagaz.Dotrina au ondo aitutia txito biarrekua da, neure entzula onak. Bada,askotan botorik eta promesik egin ez dozun gauzeetan, uste dozu pro-mesa dala; ta beste askotan promes ezagunak daukazuz, bapere kunplidubagarik. Orregaiti ikasi biar dozu erabagiten ainbat onduen zer dan gauzaona egiteko gogua artzeia ta zer dan gauza ona baño obia Jangoikuarioprezietia. Lelengua ez da botua; bigarrena bai.

Dudia daukazunian promes egin dozun edo ez, begiratu biar deu-tsazu zek erain otsun, zegaiti egin zenduban ta zer egin zenduban. Taorduban ezautuko da promesa dan ala ez. Gaiso bateti, trabaju bateti edobeste estutasun bateti ondo libreetako Jangoikuari ta santubai egitenjakuezan oprezimentubak, geijenian izaten dira promesak. Dudia dauka-zunian, itandu biar deutsazu konpesoriari edo dakijenari. Bada, gauzaonetan erregela guztizko bat inok bere imini ezin lei.

II.

Botuak edo promesak egin ezkero, kunplidu biar dira, neure entzu-la onak. Bada, Jangoikuari ta santubai egiten jakuezan oprezimentubakdira. Promes egin dan gauzia, al della, ez kunplidutia pekatu da; ta berezpekatu mortala da. Izan leiteke askotan pekatu beniala promesa ez kun-plidutia, bai gauziaren parteti ta baita denporiaren parteti bere. Gauziarenparteti izango da pekatu beniala, kunplidu bagarik isteen dana gauza gitxi-


79

BIGARREN MANDAMENTUKO IRUGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan zer dirian botuak edo promesak, zelan kunplidu biar

dirian ta zelan kentzeen dan euren obligazinoia.

Sarritan jazoten jatzun gauzia da, neure kristinaubak, Jangoikuari tasantubai botuak edo promesak egitia. Geure erlijinoe santuko egitiak dirabotuak eta promesak. Ta kristinaubak jakin biar dau ze obligazinoe daka-rren alako oprezimentubak. Erakutsiko dotsut, bada, dotrina onetan:Lelengo: zer dan boto edo promes egitia. Bigarren: zelan kunplidu biardirian promesak. Irugarrenian: zelan kentzeen dan promesen obligazinoia.

I.

Promes egitia zer dan erakustera orduko, jakin biar dau kristinaubakJangoikuari baño besteri etxakola botorik eta promesik egiten.Aingerubai, santubai edo santei egiten deutseezuzan promesak bere,ondo aitu ezkero, Jangoikuari egiten jakozanak dira. Santu ta santai zer-bait promesagaz oprezietan jakuenian, Jangoikuari promes eiten jako; tasantuba edo santia iminten da bitaartekozat, eskatuten dan gauziaJangoikuaganik erreztuago jadiisteko, laugarren sakramentuban mezakodotrinaan esango dan leez. Orraitino bere, aintxinako usadijua daElesaan, santuben izenian mezaak etaratia ta promesak egitia, Poujet jaki-tunak dinuan leez. Baña au guztiau egiten da Jangoiko bakarraren izenian.Asko da zubentzako, neure kristinaubak, Elesa Ama santiaren intenzi-noiagaz bat eginda, Jangoikuaren edo santuben izenian, debozinoia dau-kazun moduban, promes egitia. Jakin ezkero, bada, nori egin biar jakozanpromesak, ez da beste gauzarik promes egitia, ezpada noberak obligazinoe-rik ez daukan gauza ona baño obia ezaubera ta libertade osuagaz Jangoikuari opre-zietia. Esaten da: noberak obligazinoerik ez daukan gauzia. Bada, obliga-zinoekuak bere promes egin leiz nosbait; baña geijenian ez da alan izaten.Esaten da gauza ona baño obia; bada, Jangoikuari botuagaz oprezietanjakona, obia izan biar dau isteen jakona baño, promesak balijoko badau.


78

promesak etxakozala gusteetan; ez beste gauza gaiti, ezpada geijenetanondo kunpliduten ez dirialako. Kontu bada, kristinaubak, gauza onetan.

III.

Irugarren lekuban, promesaren obligazinoia kentzeen da moduaskotara. 1º Promesa kunplidu ezin danian. Bada, ezin dabena lege guz-tietan libre dago. 2º Promesa kunplietako denpora izentauba iragotendanian kunplidu bagarik. Santu baten debozinoia gaiti promes egitendozu, aren besperaan baru egiteko. Bada, egun a irago ezkero, ez dauka-zu obligazinoerik baru egiteko. Baña zeure pekatubeetati libreetia gaiti takonzienzija garbitutia gaiti promes egiten dozu urrengo domeekan kon-peseetako. Bada, domeeka atan konpesau ez arren, daukazu obligazinoiaainbat lasterren konpeseetako. Promes batzuk nai kunplidu ta nai kunpli-du ez, izentautako denporiagaz akabeetan dira. Baña beste batzuk ez.Limosnia emoteko promesak, inori mesede egiteko promesak ta noberasalbazinoeko bidera etorteko popuertza biar dirian gauzeetan egindakopromesak, ez dira kentzen, denpora izentauba irago arren. 3º Elesakoagintarijak (zeintzuk dirian Aita Santu Erromakua, obispo jaunak etabeste asko) kentzeen dabeenian. 4º Promes egin daben gauzia, konpeso-riak beste gauza batera mudeetan deutsanian. 5º Promesagaz agindudaben gauzia artu biar dabenak parkatuten deutsanian. Beste modu asko-tara bere kentzeen da promesaren obligazinoia; baña ez da ain preminaandikua zubek guztiak jakitia. Ta dotrina au akabeetako esango dot gauzagitxi bat berba dongen gañian. Berba dongak esaten jakue bidauei, malde-zinoiai ta blaspemijai. Bidaua da demoninuaren, diabrubaren ta barrabasa-ren izena premina bagarik esatia. Nosbaitako baten esatia ez da pekatumortala. Berbaan berbaan demoninua, diabruba... purijaz edo txantxeetanbere esatia, guztienzat da oitura txaarra; baña gurasuenzat geijenian peka-tu mortala, (besteenzat ain laster ezpada bere) pamelijari gaiski erakustendeutseelako. Maldezinoia da projimuaren gatxa esaten daben berbia.Berbigrazija, Itoko al dala; beso bijak igartuko al jakozala; purgatan kas-tauko al dabela... Intenzinoe txaar bagarik onako berbaak esatia (eskan-dalurik emoten ezpadau) nosbaitako baten, izango da pekatu beniala.Intenzinoe dongarik euki ez arren, onako berbaak esateko kostunbriapekatu mortala da, sarritakuak eskandaluba beragaz daroialako.Intenzinoiagaz onako maldezinoia egitia, bein baño ezpada bere, pekatumortala da. Blaspemija esaten jako Jangoikuaren edo santuben kontrako


81

ja danian. Gauza andija ala txikija dan jakiteko, begiratu biar jakue bestepekatu mortala edo beniala dirian gauzei. Egunian egunian abemarija baterrezetako promesa, gauza gitxija da. Ta errezau ez arren, ez da pekatumortala egiten, beniala baño. Errosarijo bat errezetako, meza bat entzu-teko, baru bat egiteko edo onen egunetan konpeseetako promesa, gauzaandija da. Ta al della kunplietan ezpada, pekatu mortala eiten da.

Denporiaren parteti promesa ez kunplidutia izango da pekatu mor-tala: 1º Gauza andija izan ezkero, izenteetan dan denporaan, al della kun-pliduten ez danian. Promes egiten dau urrengo zapatuban meza entzute-ko; bada, al daijala mezia entzuten ezpadau urrengo zapatuban, egiten daupekatu mortala, izentauko denporaan promesa kunplidu ez dabelako.Erromerija batera santubaren egunian juateko egiten dirian promesak noskunplidu biar dirian, esango da dibersinoetako dotrinaan. 2º Kunplietakodenporia izentau bagarik egiten dirian promesak, kunplidu biar dira ain-bat lasterren. Gauza gitxi bat luzatutia izango da pekatu beniala; gauzaandija bada, mortala. Meza bat etarateko promes egiten dabenak illebetebaño geijago luzatutia, leenago etara al daijala, egingo dau pekatu morta-la. Ta modu onetan beste promesak bere. Baña limosna bat premina dau-kanari emotia promes eiten danian, denpora gitxiago bere asko izango dapekatu mortala eiteko, al daijala emoten ezpadau.

Gauza onetan nik esan neizuna da, neure kristinaubak; promesaeitera orduko begiratu daizula ondo. Bein egin ezkero, kunplidu daizulaziur egin dozun moduban. Jangoikuari egiten jakon oprezimentuba dapromesa. Orregaiti esaten dosku Jangoikuak berak Eskritura Sagraduban:Jangoikuari botua edo promesa egiten badeutsazu, ez dozu luzatuko kun-plidutia; bada, Jangoikuak eskatuko dotsu agindu zeuntsana ta luzatutenbadozu, pekatu egingo dozu. Pekatu jenero au espliketan dau ene amaTeresak eta dino, zeruko Jaun andijari burla egitia dala agindu ta ez emo-tia, promes eginda ez kunplidutia. Elesako maisubak esaten deutsee sakri-lejijozko peka tuba, promesa ez kunplidutiari. Onetan palta andija dago,neure entzula onak, kristinauben artian. Buruko min bat daneko edobeste naibage bat etxian edo aziendaan datorreneko, Jangoikuari edo san-tubai eiten jakuez promesak; ta gero denpora luzeetan ez dira kunplidu-ten. Onako promesik geijenak izaten dira gatxak jo daizanian, estu estu-ban arin aringa ta ondo pensau bagarik egiten dirianak. Ta aldi estuba àirago deinian, ez da inor akordeetan promesagaz. Onetarako oba litzaate-ke sekula promesik ez egitia. Bada, Jangoikuaren legiak ez dosku agindu-ten promesak egiteko; ezpada egiten badogu, ziur kunplietako. Esatendosku bai Jangoikuak arin aringa ta ondo pensau bagarik egiten dirian


80

[IRUGARREN MANDAMENTUBA]


83

berba dongiari. Esango baleu inok: Jangoikuak ez daki ezer; Jangoikua sinpliada; Jangoikuak ez dau inor kondenau biar; edo beste onako Jangoikuaren tasantuben kontrako berbaak, egingo leuke pekatu mortala. Baita adredeedo txantxeetan esango baleu bere. Jangoikuaren ta santuben kontra izanezkero, danik berbarik txikarrena da pekatu mortala ta esaten jako blaspe-mijako pekatuba.

Artu daigun bada, neure kristinaubak, onako bidao, maldezinoe tabeste berba donga guztien gorroto andi bat. Bizitzaan sarri esaten ditu-gun gauzaak, erijotzako orduban bere urtengo doskubee. Oh, ze erijotzatristia bada, neure entzula onak, diabruba, barrabasa ta demoninua auanta albuan daukazanarena! Esan daigun: Jesus, Maria ta Jose. Izen santuoneek beti geure auan, geure bijotzian ta geure goguan, bai bizitzan, baierijotzan ta bai eternidade guztian. Alan izan della. Amen.


82

geure probetxukuak, edo dira Jangoikuaren ondrarakuak. Pekatu egitendabenak egiten dau pekatuzko biarra ta geratuten da, dino san Juanek,pekatubaren krijadu edo pekatubaren aginduban. Jai domeeketan pekatuegiten dabenak, dino san Antoninok beste maisu askogaz, austen dituba-la lege bi: bata pekatu egin dabelako ta bestia Jangoikua alabeetako egunsantuban egiten dabelako. Ta konpesinoian esan biar dau jaijegunianpekatu egin dabenak, domeekaan edo jaiegunian pekatu egin ebala. Bada, jaije-gun santuban egiten dan pekatu mortala ezainaua ta andijaua da, astegu-nian egiten dana baño. Ez zaitez, bada, aaztu dotrina onegaz, neure kris-tinaubak. Duda bagarik esan lei, Jangoikua serbietako egun santubak,domeekak eta jaijak, ez diriala ya geure Jangoiko andija ondreetako; ezpa-da banidadia, munduba ta diabruba serbietako.

Noberaren edo projimuaren probetxurako biarrak dira, gorputzakansauta, bizitzia mantenietako eskubekin egiten dirianak. Oneek izen-teetan ditu beste konzilijo ta maisu askoren artian Meldeko konzilijuak etadino, jai domeeketan eragozita dagozon biarrak diriala: Soluetako biarrak,aotzijako, argintzako ta erreminta gintzarako biarrak, arrain artzallen,merkatarijen, juezeen, pinturaginen, kazaarijen, josla, eula ta gorularijenbiarrak. Biar jenero oneek guztiok eraotzita dagoz Elesako erregela asko-tan, jaijeguna eta domeekak gordeetia eraozten dabeelako. Kontu eukibiar dau, bada, kristinaubak jaijegunetako biarragaz. Ez dau sekula inokpensau biar, jaijeguneko biarrak aberatstuko dabela. Ez dau inok pensaubiar, geldi dauan kostuban, asko nekatu bagarik egiten dala. Jangoikuakeraotzita dauan gauzia da ta bera da asko besperaan edo bijaamonian eginleijan biarrik jai domeeketan ez egiteko ta mo ez eragiteko. Egun santuoneetan ez dozu biarrik egingo, dino Jangoikuak, ez zeuk, ez zeuresemiak, ez krijadubak, ez zeure etxian dauanak, ez zeure alemanijak.

Berba oneetan eraozten ditu Jangoikuak esan dirian biar guztiak tabaita beste baserritarrak egiten dituben asko bere, zeintzuk oi dirian esi-jak zarratutia, aparejubak imintia, abarka jostia, biurgeijak ekartia ta zopi-nuak egitia, iketza etaratia, ikaztoirako betegarrijak presteetia, erropa zaa-rrak adabeetia, zorruak errotara eruatia, uruna ealgitia, ganadu jaatekorikgatxeena batzeia ta beste asko, leenago edo geruago egin leizanak ta eginbiar dirianak. Onako kristinaubak bizi dira beti arrastaka ta priisaka, betibiarpian ta beti preminaan. Oh, ze alperrik kanseetan dirian desditxaubak!Jangoikuaren kontra nai leukee ezer aurreratu? Ez. Bateti aurreratutendabeena, nundi ez dakijela, laster juango jakue. Baña orduba da ya jakite-ko, zelan pekatu egiten dan jai domekeetako biarragaz.


85

IRUGARREN MANDAMENTUKO LELENGO LEZINOIA

zeñetan erakusten dan ze biar eraozten doskun Jangoikuak domekeetan ta jaiosuetan, zelan eraozten daben ta ze nezesidadegaz bia-

rra egin leijan egun areetan.

Jangoikuaren legeko irugarren mandamentubak aginduten dosku,neure entzula onak piesta egunak santipikeetako. Piesta egunak esatendanian, aituten emoten da domeekak eta beste urte barruko jaijak. Urtebarruko jaijak, batzuk osuak dira ta domeeketako obligazinoe guztia dagojai osuetan. Beste batzuk dira jai erdijak ta oneek kunplietan dira mezasantuba entzunagaz. San Gregorijok esaten dau, domeekak eta jaijak san-tipiketan diriala biarrik egin ezagaz ta obra onak eginagaz. Gauza bi agin-duten doskuz mandatu onek: bata biarrik ez egitia ta bestia obra onak egi-ten egun santu oneek iragotia. Jaijetarako obra onen artian Elesa Amasantiak señalauta dauka, meza osua entzutia. Ta ara emen, neure kristi-naubak, mandamentu onetan erakutsiko dotsudan dotrinia. Lelengo lezi-noia izango da biarrik ez egitiaren gainian. Bigarrena, meza entzutiarengañian. Irugarrena, meza osua entzutia asko dan edo ez jakitiaren gañian.

Astian bein edo geijagotan pekatu mortalaren beian obligetan gaitu-ban gauzia da, neure Kristinaubak, jaijak gordeetia. Ta errazoia izango datxito kuidado andijagaz mandamentu onetako dotrinia zubek ikastia.Geijago luzatu bagarik esango dotsut dotrina onetan: Lelengo,Jangoikuak jai domeeketan eraozten doskuzan biarrak zeintzuk dirian.Bigarrenian, zelan eraozten doskun jaijeguneko biar egitia. Ta irugarre-nian, nos biarra egin leijan jaijegunetan pekaturik egin bagarik. Entzuneizu kuidado guztiagaz.

I.

Jangoikuak jai domekeetan eraozten doskuzan biarrak zeintzukdirian ezaututeko, jakin biar da lelengo santo Tomasegaz, guk egin al dai-guzan biar jenero guztiak, edo dira pekatuzkuak, edo dira projimuaren ta


84

III.

Ez da orraitino jaijegunetan biarra egiten dan guztian pekatu egiten.Lau gauza dagoz pekatu bagarik jai domekeetan biarra egiteko eskubidiaemoten dabeenak. Lelengua, noberaren preminia. Bigarrena, projimua-ren preminia. Irugarrena, agintarijen lizenzija. Laugarrena, usadijua.Noberaren preminia gaiti jai domekeetan mairako biar dan janarija pres-tau lei ta presteetan da. Soluan, basuan edo aziendaan kalte andi bat egi-ten jakonian, bestelan ezin badau, a erremedijetako jai domekeetan bia-rra egin lei. Noberaren bizitzia edo osasuna galtzeeko arrisku andijadauanian bere bai. Onako preminako gauzaak izaten dira, subagaz dauankarabija edo ikaztoija koberneetia, galtzeen dauan laboria batzeia, asidaben jornada bat egitia ta beste onako popuertzako gauzaak. Baña berearijaz onako biarrak jai domekeetan astia, jaijegunagaz aprobetxeetako,pekatu da.

Projimuaren preminia gaiti beste ainbeste esaten da. Bada, proji-muaren aziendia, osasuna, bizitzia edo kleituba gordeetako, popuertzakuabada jai domekeetan biarra egitia, egin lei pekatu bagarik. Jangoiko onakez dau gura, ainbeste kaltegaz biarra egin bagarik egotia.

Elesako agintarijen lizenzijagaz biarra egiten danian jai domekeetan,ez da pekaturik egiten. Obispo jaunak dira, jai domekeetan biarra egitekolizenzija emon leijenak. Ta obispo jaunen ordeniagaz kura jaunak berebai. Osteranzian, premina guztizko bat ezpadago, kura jaunak ezin emonlei jai domekeetan biarra egiteko lizenzija. Baña obispo jaunak kuriareneskubetan isteen dabee geijenian lizenzija emoteko eskubidia. Ta kristi-naubak euren kura jaunaren lizenzijagaz biarra egin leije jai domekeetankonzienzijako bildur bagarik. Usadijua da moduren baten legia kentzeendabena. Ta orregaiti, aginduta egon arren jai domekeetan biarrik ez egite-ko, useetan dirian biarrak egitia ez da pekatu. Usadijua daualako, jaidomekeetan egiten dira biarmodu asko: Alemanijak basora eruatia, ekar-tia ta kobernetia; etxian dagozanentzako jaatekua soloti edo basoti ekar-tia egun atan biar dabeena; (bijamoneko ganadu jaatekua batzeia jaidomekeetan ez da ondo, txito premina andija ez dauanian). Errotaakkobernetia, olagizonak asita daukeen agoia etaratia, edo gauerdija bañopuska bat leenago agoiari su emotia... Onako biarrak jai domekeetan egi-tia ez da pekatu, usadijua daualako. Egija esateko, ez dakit olagizonen jaigosaldeetako ta gabeetako biarra egitiak, usadijo segurubaren indar guz-


87

II.

Pekkatu mortalaren beian dago eraotzita, neure kristinaubak, jaiosuetan ta domekeetan biarra egitia. Baña ez da biarra egiten dan guztianpekatu mortal[a] egiten. Ezaututeko nos dan mortala edo beniala, begira-tu biar jako bai egiten dan gauziari ta bai biarra egiten iragoten dan den-poriari. Merkatarijak denpora gitxijan saldu edo erosi leije irabazi andikogauzia; ta egun eraotzijetan izan ezkero, egingo dabee pekatu mortalagauza andija saldu edo erosten dabeenian, denpora gitxijan izan arren.Beste ainbeste esaten da, testigantza artzeiak eta setenzija emotiak gaiti.Oneek guztiok eraotzita daukaz Elesa Ama santiak ta etxako onako gau-zeetan denporiari begiratuten, egiten dan gauziari baño, pekatu mortalaegiteko.

Beste gauzeetan geijenian denporiari begiratuten jako, jaijegunekobiarra pekatu mortala ala beniala dan ezaututeko. Denporiari begiratutabere ez da errez erregela seguru bat iminten. Maisu batzuk geijago tabeste batzuk gitxiago biar dala pekatu mortalerako, erakusten dabee.Orraitino bere gauza jakina da, neure kristinaubak, jaijeguneko ordu erdi-ko biarra ez da pekatu mortala, beniala baño. Ordubetian biarra egitia,esaten dabee geijenak, pekatu beniala dala. Baña beste maisu batzuk (ezain errazoe txaarrekin) esaten dabee, irabatzija gaiti edo gauzia aurreratu-tia gaiti, ta endamas ekanduz edo sarritan bada, domekeetan ta jai osue-tan ordubetian biarra egitia, pekatu mortala dala. Domekeetan ta jai osue-tan ordu ta erdijan iraguago edo ordu bijan biarra egin ezkero, bapereentzutia daukeen maisu guztiak esaten dabee pekatu mortala dala.

Kuidado andija eskatuten daben dotrinia da au, neure kristinaubak.Jai domekeetan biarrian asten zarianian, ez dozu guztiok erlojuba betialdian eukiko denporia neurtuteko. Ta denporia neurtu al bazinai bere, ezdala errez zuzen jakiten, zeinbat minutu biar dirian pekatu mortala eite-ko. Ez dakit, kristinaubak, nor izan leitekian ain atrebiduba, jaijegunekobiar puska bat gaiti, pekatu mortal[a] egiteko arrisku andi onetan bereburuba iminten dabena. Artu eizu, bada, neure entzula onak, gogo sendobat, leenago edo geruago egin leijan biarrik jaijegunetan ez egiteko, ta ustedozun baño pekatu geijago erremedijauko dituzu.


86

IRUGARREN MANDAMENTUKO BIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan zer dan mezia, zeintzuk dirian meziaren parterik nau-tsijenak, nortzuk daukeen mezia entzuteko obligazi-

noia ta zelan entzun biar dan.

Entzun zenduban, neure kristinaubak, leengo dotrinaan sanGregorijogaz, irugarren mandamentubak aginduten doskula batetidomeeka ta jai osuetan biarrik ez egiteko ta besteti egun areetan obraonak egiteko. Jai domekeetan aginduta dagozan obra onen artian, lelen-gua da meza santuba entzutia. Elesako lelengo mandamentuban erakus-ten da meziari tokeetan jakon dotrinia, baña pensau dot mandamentuonetan zerbait zeubei esatia meziaren gañian, gauza ona izango dala.Orregaiti esango dotsut dotrina onetan, ainbat gitxien luzetuta. Lelengo:Meziak zer esan gura daben. Bigarrenian: Meziaren parterik nautsijenakzeintzuk dirian. Irugarrenian: Nortzuk daukeen obligazinoia mezia entzu-teko. Ta laugarrenian: Zelan entzun biar dan.

I.

Mezia ez da beste gauzarik, neure entzula onak, ezpada sazerdotiakaltaraan egiten daben Jesukristo geure Jaunak itxi oskun oprezimentu agirija, zeñe-tan ogijaren ta ardauaren izatia Jesukristo geure Jaunaren gorputz eta odol izateraaldatuta, areen itxuraan Jesukristo bera oprezietan jakon Aita Eternuari, kriaturaguztien gañian daukan eskubidia ta agindutia erakusteko. Meza santuban AitaEternuari egiten jakon oprezimentuba ta Jesukristo geure Jaunak kuru-tzian il zanian egin ebana bardinak dira, bai izatian ta bai balijuan. Egijada, Jesukristok kurutzian il zanian, padezidu eban. Ta esaten jako kuru-tzeko oprezimentubari odolezko sakripizijua edo oprezimentuba. Ta mezasantuban Aita Eternuari oprezietan jakonian, ez dau padezietan. Onezazostian, guztiak ekuseen moduban, Jesukristo il zan kurutzian ta ordubanegin eban oprezimentuba da ikusberia, ikusten zana ta sentietan zana.Baña meza santuban Jesukristok egiten daben oprezimentuba, pediagaz


89

tia daukan edo ez. Baña Bizkaiko ola guztietan edo geijenetan biarrari asita isten deutsen denporaan, beste edozein olagizonek bere egin lei, kon-zienzijako bildur bagarik. Bada, urte askotan alan egiten da, obispo takura jaunak dakuseela ta dakijela. Ta isten deutsee iragoten. Nik dakida-nez beintzet bai.

Ara emen, kristinaubak, berba gitxitan esanda zer dan jai domekee-tan biarra egitia, nos dan pekatu ta nos ez dan. Jai domekeetako biarratxaarra bada, milla bidar txaarrauak dira, neure entzula onak, egun santuoneetan egiten dirian dantzaak, piestaak, desonestidadiak, ordikerijak etajokuak. Oneek dira, san Agustinek, san Karlos Milanguak ta beste santuta maisu askok dinuen leez, jai ta domeeka santubak desondreetan ditu-beenak, mantxeetan ditubeenak ta banidadiari, sabelari, desonestidadiarita pekatubari konsagretan deutseezanak. Gauza onetan ze libertade andi-ja dauan zeubek dakuszu, neure entzula onak. Esan lei domeekiaren ta jaiosuaren zain dagozala kristinaubak, ta endamas gaztiak, pekatu egiteko tanasaitasun guztiari euren burubak entregeetako. Jangoikuak domeeka tajai osuak obra onak egiten iragoteko agindu oskun leez, agindu baleuskuegun oneetan geuk gura gendubana egiteko, zer dongaruago egingo etegenduban, egiten doguna bano?

Oh, gurasuak eta umiak! Bildur izan zaitez Jangoikuari konsagrautadagozan egun oneek diabrubari konsagrau ez daijozuzan. Baña etorrikoda denporia gauza au astiruago esamineetako, dibersinoien dotrinia era-kusten danian. Bijen bitaartian akordau, kristinaubak, pekatu txikarrauadala domeekan nabasen soluan eitia dantzan eitia baño, dino sanAgustinek. Eskatu daijogun Jangoikuari, grazijazko ta bendizinoezkoegun oneetan eternidadeko glorija irabazteko ditxia, zein desietan dotsu-dan guztioi, Aitiaren, Semiaren ta Espiritu Santubaren izenian. Amen.


88

Meziaren parte nausija edo, askok dinuanez, izate guztija dago kon-sagrazinoian, sazerdotiak ostiija ta kalizaan dauan ardaua konsagretandabenian. Baña onezaz ostian, (zeubei tokeetan jatzunerako) txito parteprinzipalak dira, konsagrau baño leenago sazertotiak ostiijagaz ta kalizia-gaz egiten daben oprezimentuba; konsagrauta gero egiten dabena; ostiijakonsagrauba ta kalizaan dauan odol santuba errezibietia; ta endamas san-tuseti despeidengo binajeraterañoko guztia. Meza santubaren parte onee-tan denpora gitxi bat da asko, neure kristinaubak, mezia uts egiteko tapekatu mortala egiteko. Meza guztian al baginei egon biar genduke, ain-gerubak leez, txito atenzinoe, debozinoe ta modu andijagaz; baña esandan denporeetan oraindino askozaz geijago, misterijo urraokuak eta altu-bauak barristetan dirialako orduban altara santuban. Orduban barristetanda enkarnazinoeko misterijo andija, Jesukristo geure Jaunaren bizitzia,apostolu santubekin egubenguren gabian jan eban aparija, Jesusen pasi-noia, erijotzia, entierruba ta beste kristandadian daukaguzan misterijorikprinzipalenak. Oh, zeinbat gauza andi dagozan, neure kristinaubak, mezasantuban! Oh, zeinbat balijoko leuskegun atenzinoe ta debozinoe guztia-gaz mezia entzunak! Kristandade guztian ez daukagu gauza bat andijago-rik, balijotsubagorik eta mirarizkuagorik altarako meza santuba baño. Oh,ze itsubak eta errukarrijak dirian nekezka, derrigorrian leez meza santubaentzutera duazanak ta ainbat laburrenaren billa dabizanak! Ez da, bada,gitxiago, neure entzula onak, meza bakotxa, Jesukristo geure JaunakKalbarijoko kurutzian bere odolagaz eta bizitziagaz Aita Eternuari egineutsan sakripizijua edo oprezimentuba baño.

III.

Batiatuta dagozan kristinau guztiak daukee obligazinoia meza osuaentzuteko, errazoiaren usura eldu ezkero. Errazoiaren usaba nos eltzendan ez daki inok bere ain zuzen. Gauza onetan esaten dana da, zazpi urte-ra ezkeroko umiak bialdu biar ditubela gurasuak elesara meza santubaentzutera. Ta gurasuak edo ugazabaak, zazpi urteti aurrera euren erruzseme alabei ta otseginai mezia entzutia galaazoten deutsen bakotxian,pekatu egiten dabee. Bada, san Antoninok dinuan leez, noberaren erruzjai domekeetan meza osua entzuten ez dabenak, egiten dau pekatu mor-tala. Ta noberak ez entzutia ta entzun biar dabenari eraoztia edo entzutenez istia, bardin da pekatu egiteko.


91

sinistu arren ta alan dana zuzen jakin arren, ez dogu begijekin ikusten,Jesukristoren izenian mezia esaten daben sazerdotia ta ogijaren ta ardaua-ren itxuria baño. Baña osterantzian, Trentoko konzilijuak esaten dabenleez, Jesukristo geure Jaunak kurutzian bere odolagaz eta erijotziagaz AitaEternuari egin eutsan oprezimentuba barriin barri egiten jako meza bako-txian.

Altarako mirarizko ta amodijozko oprezimentubari esaten jakomezia. Meziak esan gura dau bialdutia, dinue santo Tomasek eta sanBuenabenturak. Bada, Aita Eternuak bialduten dosku Jesukristo beresemia, altaraan mezia esaten danian. Ta kristinaubak, meza santuba esa-ten danian, oprezietan deutsee ta bialduten deutsee Aita Eternuari Jesusbere semia ta geure Salbadoria. Meza santuban Jangoikuari egiten jakonoprezimentuba da guztietati andijena ta estimaubena. Jesukristo geureJauna, zein dan Aita Eternuaren bijotze[k]o poz, atsegin ta alegrija osua,oprezietan da meza santuban bere bizitzako ta erijotzako merezimentuguztiekin. Zeruko aingeru ta santuben oprezimentu guztiak bat eginda, ezleuskijue Jangoikuari ainbeste gusto ta glorija emongo, zein da mezabakotxeko oprezimentubak emoten deutsan.

Orregaiti esaten da, meza santuko orprezimentubak beragaz enze-rretan ditubala beste lege ta denpora guztietako oprezimentubak. Mezasantuba da Jangoikuari deutsagun zorra pageetan dabena; ta oprezietanda ilak eta bizijak gaiti. Da, zeruko ondasunak ekarten doskuzana, bai ari-makuak ta bai gorputzekuak. Da, Jangoikuaren asarria bigunduten dabe-na ta geri mesediak egitera presteetan dabena. Da, geure arimaak garbitu-ten ditubana ta tentazinoiak goituteko grazija ekarten doskuna.Aingeruben miina biar litzaateke, neure enzula onak, meza bakotxa zerdan ta zer balijo daben kristinaubari aitu eraiteko. Ta eurak bere dan leezesan ezin leijee, guztizkua ta despeida bagakua dalako.

II.

Meziak parte asko daukaz. Guztiak dira misterijo andiz jantzitadagozanak. Baña bata baño bestia dira lelenguauak, nausijauak ta debozi-noe geijago eskatuten dabeenak. Komoninoeko sakramentuban esplikau-ko dira astiruago, meziaren parte guztiak eta bakotxak zer esan guradabeen. Bada, ez dago meza santuban, ez berba bat, ez azinoe bat, apar-teko misterijua enzerretan ez dabenik. Ta guztiak jakitiak txito asko lagun-duko leuskijue kristinaubei, mezia biar dan moduban entzuteko.


90

entzun lei seña eginda dauan emakumiak, ta oba da al daijala entzutia,entzun bagarik egotia baño. Jesukristoren legian debozinoerik oneena daal daijala meza santuba entzutia. Ta gero eria daukanian edo gauzaak pres-tau daizanian, ainbat lasterren bere sabeleko prutuba elexara eruanda,Jangoikuari oprezietia ta grazijak emotia, txito gauza ona da. Baña seña-gaz elexan sartzeia debozinoezkua da, ez obligazinoezkua. Nai dabenasartu leiteke ta nai ez dabenak itxi leijo. Ta sartzeen bada bere, ez dapopuertzakua bere parrokijako elexan sartzeia, ezpada nai daben elexan,zein ermitaan, zein komentuban, zein parrokijan ta nai daben sazerdotia-gaz, zein kuriagaz, zein kapillaubagaz, zein errelijiosuagaz. Esan dot auguztiau, dianok jakin daizun, gauza onetan nai dabena egiteko libertadiaemoten deutsala Elexiak seña egin daben emakumiari. Esan ezkero, bada,nortzuk eta nos daukeen meza osua entzuteko obligazinoia, jakin biar daukristinaubak zelan entzun biar dabeen meza santuba.

IV.

Ez dozu pensau biar, neure entzula onak, meza santuba entzutekoasko dala elesan egotia mezia esaten dan artian. Elexan egon biar da edomeza entzuten dagozanekin bat eginda egon biar da; baña egon biar daatenzinoiagaz, debozinoiagaz ta erreberenzijagaz. Atenzinoiagaz entzu-ten da, meza santuban gogua iminita daukanian. Debozinoiagaz entzutenda edo Jesukristo geure Jaunaren bizitzako edo erijotzako pausuren bate-gaz, edo geure pekatubeekin edo geure erijotziagaz edo geure juizijuagaz,edo geure arimako edo gorputzeko nezesidaden bategaz akordauta,Jangoikuari miserikordija eskatuten deutsagunian edo errazuren batzukdebozinoez egiten ditugunian, dino san Ziprianok. Ta erreberenziajagazentzuten da mezia, gorputzeko egonera ona ta elexiari joakana daukanian.

Onako atenzinoiaren paltaz, elexan egon arren, ez dabee meziaentzuten ta pekatu mortala egiten dabee: 1º Mezatako denporan berbee-tan ta barreka dagozanak. 2º Eleixan sartzen dirianai, urteten dabenai tabeste barruban dauan jentiari begira banaan banaan dagozanak. Au jazo-ten da Bizkaiko elexa askotan. Ta onetarako, elesan lekuba nasai daukee-la, juaten dira korura edo korupeko eskillareetara mezia entzutera edo,obeto esateko, elexan dauan jentiari ta meziari burla egitera. Kura jaunakau eraotzi leije; ta ez leuskijue mesede txikija egingo euren kargura dago-zan arimai. Eskillareetan, ate osteetan ta koru baztarretan bere arijazdagozaneeti, amarreti bik mezia entzuten dabeela biar dan moduban, ez


93

Jai domeeketan pekatu mortalaren beian meza osua entzuteko ElexaAma santiak agindu arren, meziaren parte txiki baten edo gauza gitxibaten paltetia, ez da pekatu mortala; baña bere erruz bada, izango dapekatu beniala. Parte txikizat edo gauza gitxizat erakusten dabee Elexakomaisubak, mezia asten daneti ta epistolia asi artekua, edo kalizia estaldu-ten daneti amaitu artekua. Nai asieran nai despeidan esan dan partera pal-tau arren noberaren erruz, ez da pekatu mortala egiten beniala baño,gauza gitxija dalako. Liburuba jirau arteraño ta ebanjelijua esan arterañobere erruz palteetan dabenak, egiten dau pekatu mortala dotrinarik zuze-nenian, meziaren parte andijan bere erruz paltetan dabelako. Mezia utsegiteko arriskuban geratuten danak bere paltaz, egiten dau pekatu morta-la, gero meza osua entzun arren. Bada, gauza bat da meza osua entzutiata beste bat noberaren gustoz uts egiteko pelleburuban jartia. Au beti dapekatu mortala. Mezatara juanda erdiz erdi mezia topeetan dabenak,beste meza osorik entzun ezin badau, dauka obligazinoia pekatu morta-laren beian meza erdija a entzuteko. Bada, zor guztija pagau ezin dabenak,al daijana pagau biar dau.

Esan da, errazoiaren usura eldu dirian guztiak entzun biar dabeelapekatu mortalaren beian jai domekeetan meza osua. Baña orraitino bagozgauza batzuk, mezia entzute obligazinoia kentzeen dabeenak. Bada, ElexaAma santiak ez dau gura bizitzako, osasuneko, kleituko ta aziendako gau-zia galduteko arriskuba daukeenian, kristinaubak meza entzutera obligee-tia. Orregaiti ez dau kee meza entzuteko obligazinoerik: Lelengo, oiangaisorik dagozanak. Bigarrenian, besterik ezda, gaisuai kuidado egin biardeutseenak. Irugarrenian, oian gaisorik egon ez arren bere, osasunarenkalte bagarik elexara juan ezin dirianak, endamas zaarrak depora txaarrata bide luzia elexarako daukeenak. Laugarrenian, sein txikarragaz dagoza-nak, ezpadaukee seina nori itxi edo eureekin elexara eruan ezin badabee.Baña oba izango da etxian seinari kuidado egitia, elexara eruanda, arennegarragaz bestiai mezia entzuten eraoztia baño. Bostgarrenian, arimako,aziendako edo gorputzeko edozein bere pelleburu andi erremedijau biardabeenian. Mezia entzunda erremedijau ezin badabee, geratu leitekezmeza bagarik. Ta onako okasinoietan meza bagarik geratuten dirianak,dino san Antoninok, orazinoia edo beste mezako obra onari jaokan gau-zaren bat egin biar dabeela etxian.

Usadijua leez dago, seina eginda dagozan emakumiak señagaz elexa-ra juateko prestau artian, meza entzun bagarik egotia. Ta batzuk ustedabee, señagaz elexan sartu bagarik meza entzutia pekatu dala. Ez dagoonako gauzarik, kristinaubak. Señagaz elexan sartu baño leenago meza


92

IRUGARREN MANDAMENTUKO IRUGARREN LEZINOIA,

zeñetan erakusten dan domeeka ta jai osuetan asko dan meza osoa entzutia,biarrik ez egitia ta pekaturik ez egitia, egun santu

oneek Jangoikuak aginduten daben moduban gordeetako.

Ikusi ezkero Jangoikuak eraotzi doskula bateti domekeetan eta jaiosuetan biarra egitia, ta besteti Elexa Ama santiak aginduten doskuna(zein dan meza oso bat entzutia) ordu erdi baten kunpliduta dauala, pen-sau lei, neure entzula onak, ia zer egin leijan edo zer egin biar daben kris-tinaubak, mezia entzunda enparauban egun oneetan. Desiau lei jakitia, iameza oso bat entzun ezkero libre dagozan kristinaubak domeeka ta jaiosuetan beste obra onik egin bagarik, gura dabeen gauzeetan denporiairagoteko. Maisu askok esaminau dabeen gauzia da au, neure kristinaubak,ta inok uste daben baño geijago inporta doskuna. Mundutarrak ustedabee, domeeka ta jai osuetan meza bat esaten dan artian elexan egonezkero, beste enparauba olgeetako dala. Baña onetarako lelengo esan biarda, zer dirian domeeka eta jai osuak ta zetarako itxi oskuzan Jangoikuak.Onen ondorik errezto ezautuko dozu, zer egin biar dogun egun oneetan.Egon zaitez, bada, antenzinoiagaz.

I.

Errazoiak eta naturaleziak naita nai ez dogula bere erakusten dosku-bee, neure entzula onak, gauza on guztiak Jangoikuak emoten doskuzana;begaz, Jangoikuari grazijak emon biar deutsaguz, egiten doskuzan mese-diak gaiti; begaz, popuertza biar dogu denporia gitxiago edo geijago geureJangoiko ona alabeetako, serbietako ta zor deutsaguzan grazijak emoteko.Au inok bere ez dau ukatuten. Adan, Noe, Abraan ta beste patriarka san-tubak naturaleziaren legian ez eukeen klaru señallautako denporarikJangoikuari zor eutseezan grazijaak emoteko ta aparteko obra onak egite-ko, ezpada eureen debozinoiak eta espiritubak esaten eutseen moduban tadenporaan serbiduten ebeen Jangoikua, beste munduko zeregin guztiai


95

neuke beinguan sinistuko. 3º Arako ate onduan geratuta, sazerdotia alta-rara artian elexan sartu gura ez dabeenak ta gero priisaka ta arnasa oskaduazanak ia mezia epistolara elduban, guztiak belaunbiko jarri orduko,pensau beije mezia entzuten dabeen edo ez. Bada, nik ez dakit. Trentokokonzilijuak esaten dau, meza entzuteko dagozanak, euren lekubeetandebozinoe eta modestijaz geratuta dagozala esan artian, mezarik ez aste-ko. Onako presteeriagaz ta debozinoigaz aginduten dau Elexa Ama san-tiak meza osua entzuteko. Ta bakizu, neure kristinaubak, gauza onetanpalta andija dauana. Erremedijau bedi, bada, bakotxa bere aldeti ta erre-medijauko ditu pekatu asko. Alan gura izan daijala Jangoikuak Aitiaren,Semiaren ta Espiritu Santubaren izenian. Amen.


94

Amargarrenian, Espiritu Santuba apostolubai domeekan zeruti etorrijakuelako. Dinue san Agustinek eta seigarren konzilijo osuak. Oh, zekanpo andija dan au, neure kristinaubak, jai domeeketan penseetako taJangoikua alabeetako! Baña esan ezkero zer dirian domeekak eta jaijak,esaminau daigun ia zetarako dirian.

II.

Jangoikuak ez dau alperrik ezer bere egiten. Gauza guztiak ordenee-tan ditu zerbaiterako. Bada, eraotzi ezkero Jangoikuak guri ain lege gogo-rragaz domeeketan eta jai osuetan biarra egitia, konpesau biar dogu erre-medijo bagarik, zetarako bit eraotzi doskula. Zetarako izan leiteke, bada,Jangoikuak guri agindutia, domeeka ta jai osuetan gau erditi gauerdira bia-rrik ez egiteko? Izango ete da domeeka ta jaijegunetan alperrerijan egote-ko? Ez. Alperrerijari gorroto andija deutsa Jangoikuak. Ez astian egunoso bat, eze geure bizitza guztian ordu bete bere ez dosku Jangoikuakemoten alperrerijan egoteko. Alperrerijak, dino Espiritu Santubak, male-zija asko erakusten dabela; ta malezija asko erakusten daben gauzia, ezinagindu euskegun Jangoikuak domeeka guztietan egiteko. Eraotzi etedosku, bada, jai domeeketan biarra egitia, egun areek euki daiguzan librejokorako, tabernarako, dantzarako, piestarako, kunplimentuzko bisitetara-ko, pasiorako eta jan edaneetarako? Kristinaurik geijenak egiten dabenaribegiratu ezkero, esan lei baietz. Baña ebanjelijo santubari, EskrituraSagradubari ta Elexa Ama santiaren dotriniari begiratu ezkero, blaspemijadeitxon pekatuba da, onako gauzetarako denporia euki daigun,Jangoikuak jai domeeketan biarra egitia eraotzi doskula esatia. Au sinistugura ez dabenak, ez daukaz irakurri baño san Jeronimo bat, san Gregorijobat, santo Tomas bat, san Antonino bat eta Toledoko, Turongo,Biturizako, Milango ta beste leu askotako konzilijuak, zeintzuk erakustendoskuben Jangoikuaren legia ta Elexa Ama santiaren espirituba. Areetanikusiko dau kristinaubak, domeekak eta jai osuak ez diriala ez alperrerija-rako, ez jan edanetarako, ez dantza, sarau ta komedijetarako ta ez banida-deetarako; ta ikusiko dau baten baño geijagotan, eskomuninoe bategazeraotzita dauala onako gauzak domeeka ta jai osuetan egitia.

Zetarako aginduten dosku, bada, Jangoikuak domeeka ta jai osuetanbiarrik ez egiteko? Kristinaubak munduko biarrai ta zereginai itxita, zeru-ko gauzaak ikasi daijezan, arimako gauzaak tratau daijezan, Jangoikua ala-bau daijen ta salbazinoia irabazi daijen erreztuago, senallau doskuz


97

itxita. Baña Jangoikuak judegubentzako legia Moisi emon eutsanianSinaiko mendijan, agindu eban irugarren lekuban zapatubak santipiketa-ko edo zapatu egunak santidadian iragoteko. Astian sei egun itxi zitubanbiarra egiteko ta zazpigarrena senallau eban Jangoikuak beretzako. Legeatan bertan Jangoikuak agindu eutseen judegubai, berak mesederik andi-jenak egin eutseezan egunak gordeetako urte barruban, zapatubak leez.Ya denpora onetati senallauta eukeen judegubak aparteko tandia,Jangoikuari grazijaak emoteko ta obra onak egiteko. Ta oneek ziran zapa-tu egunak eta urte barruko jaijak. Zapatubak eta urte barruko jaijak txitokuidado andijagaz gordeetan zitubeela bizi izan zian judegubak milla tabosteun urte ta geijauan, konturik zuzeneenian, Jesukristo geure Jaunakzerubetara igonda Pazkua maijatzekoz apostolubai Espiritu Santuba bial-du artian. Apostolubak, judegubekin ezetan bere bat ez egitiarren, mudauebeen zapatuko obligazinoe guztia domeekara. Ta onezaz ostian aginduebeen, Jangoikuak mesederik andijenak egin doskuzan egunak urtianurtian jaitzat gordeetako. Apostoluben ondorik Elexa Ama santiak bere,Espiritu Santubak erakutsita, agindu dau aparteko egun batzuk jai gor-deetako, edo jai oso edo jai erdi, zeubek esaten deutseezun leez. Au da,neure kristinaubak, domeeka ta urte barruko jaijen asieria. Urte barrukojaijak, zein osuak eta zein erdijak, gitxitu edo geitu leiz Elexa Ama santiak;baña domeekak ez ditu ez gitxitu ta ez geitu. Astian egun bat Jangoikuarisantipiketia, Elexa Ama santiak kendu ezin leijan obligazinoia da. Geugazdatorren zorra da. Jangoikuak berak agindu doskuna da. Ta askok dinue-nez, mundubagaz beragaz asi zan obligazinoia da.

Zapatuko obligazinoiak domeekara aldatuteko apostolu santubakeukeezan errazoiak andijak eta asko dira, neure kristinaubak. Ta txito ari-mako probetxu andijagaz edozeinek egun santu areetan, bai elexaan ta baietxian pensau leizanak. Santipikau ebeen, bada, apostolubak zapatubarenlekuban domeekia kristinaubentzako. Lelengo, egun guztietati lelenguadomeekia dalako. Bigarrenian, munduko gauza guztiai domeekan asieriaJangoikuak emon eutseelako. Irugarrenian, aingerubak domeekan krijaduzitubalako. Laugarrenian, mana esaten jakon janari gozua domeekanJangoikuak judegubai zeruti bialdu eutseelako. Bostgarrenian, Jesukristogeure salbadore maitia domeekan jaijo zalako. Seigarrenian, Jesus adoreta-ra Belengo portalera etorri zian iru Errege edo Maguai domeekan Izarraagertu jakuelako. Zazpigarrenian, Jesukristo geure Jaunak bost ogigaz etaarrain bigaz bost milla gizon mendi soilian domeekan mantenidu zitubala-ko. Zortzigarrenian, san Juan Batistak Jesus domeekan batiatu ebalako.Bereratzigarrenian, Jesus dibinua domeekan illen arteti biztu zalako.


96

probetxu ugarijagaz gorde eijezan jai domeekak, agindu eban meza osuaentzuteko, leen esan dan leez. Baña sekula Elexiak meza entzuteko agin-du ezpaleu bere, beti eguan obligazinoia domeeka santubak obra onakegiten iragoteko. Mezarik ezpalego bere, astian egun bat goxerik arratsdago senallauta obra onak egiteko.

III.

Deitxat bada, neure kristinaubak, ya ez dala gatx ezaututen, zer eginbiar dogun domeeka ta jai osuetan. Deitxat ya erremedijo bagarik konpe-sau biar dabeela kristinaubak esan dan dotrinia sinistu ezkero, meza batarrastaka entzunagaz beste obra onik egin bagarik, ez dogula kunplidutendomeeka ta jai osuekin, Jangoikuak aginduten doskun moduban. Egunguztija da obra onak egiteko ta egun guztiko biarra zor dabenak ez daupageetan ordu erdijan edo ordu betian biarra eginagaz. Domeeka ta jaiosuak esan dirian obra onak edo areetati batzuk, bakotxak al daizanak,egiten irago biar dira goxeti arratsera. Jangoikuak agindutako zorra da au.Elexa Ama santiak bere kendu ezin leijan zorra, da au. Domeeketakuabeintzet ezin kendu lei. Zelan, bada, pagauko da egun guztiko obra oneenzorra, ordu erdi baten meza bat entzunda, beste obra onik egiten ezpada?Beste jai domeeketako denporia iragoten bada, Jangoikuagaz edoJangoikuari jaokazan gauzeekin geijago akordau bagarik?

Oh, neure kristinaubak! Ez da jakiturija andirik biar jai domeekakJangoikuak aginduten daben moduban gordeetako, meza bat debozinoezentzutia asko ez dana ezaututeko. Zer edo zer obra oneen batzuk geijagoegin biar dira jai domeeketan, meza osua debozinoez entzun arren; taezpabere ez dira jaijak eta domeekak ondo gordeetan, dinue Elexakomaisu guztiak. Ta meza bategaz kontentetia edo meza bat debozinoiagazentzunda, beste obra onik ez egitia bada ain gauza ezaina, Elexako santu-bak eta konzilijuak ainbeste diadarregaz kondeneetan dabeena, zer izan-go da, neure kristinaubak, domeekako ta jai santubetako egunak jokuetan,desapijuetan, jan edan laarregijetan, komedijetan, saraubetan, gizon taemakumen naasteko dantzeetan edo, berba baten guztia esateko, goxetiarratserako edo gau erdirainoko desonestidadeetan ta pekatubetan irago-tia? Ez da au, Jangoikuari konsagrautako egun santubak, egun bedeinka-tubak, mundubari, banidadiari, desonestidadiari, pekatubari ta diabrubarikonsagretia? Ez da au, Jesukristoren altararako dauan kaliza santuban txa-kur bati jaaten emotia? Gauza santubak alemanija loijei boteetia?


99

Jangoikuak domeekak eta jaijak. Santipikau eban Jangoikuak zapatuba.Santipikauko dozu zapatuba, dino Espiritu Santubak. Esango baleu leezJangoikuak irugarren mandamentuban: Zapatuko eguna neure eguna da;egun santuba da, neuretzako konsagrautako eguna da; neuri grazijak emo-teko eguna da; neu serbietako eguna da; biarra egitiari itxi ta obra onakegiten iragoteko eguna da. Ez ordu erdijan, ez ordubetian, ez goxetijanbakarrik; ezpada goxeti arratsera da zapatuba (oan domeekia) obra onakegiteko eguna. Au dino Jangoikuak, neure kritinaubak, ta onetarako diradomeekak eta jai osuak. Domeekia egun bedeinkatuba, egun santuba,egun konsagrauba ta beste eguneti apartautako eguna da, dino Kornelioa Lapide jakinsubak. Exenplu bategaz aituko dozu au obetuago.

Urre gorrizko plater bat, kollara bat edo baso bat edozeinek esku-betan erabili lei, nun nai itxi lei ta edozein bere gauza jabiak agaz egin lei;baña plater, kollara edo baso urregorrizko agaz kaliza bat eginda, bedein-katu edo konsagrauko balitz, kaliza a Jangoikua serbietako ta altararakobiar dan gauzeetan baño erabili ezin lei, pekatu egin bagarik. Ara, bada,exenplu onegaz puska bat aituten emonda zer dirian domeekak eta jaiosuak eta beste egunak. Astegunetan, pekaturik egiten ez daben kasuban,kristinaubak gura dabena egin lei: Edo egon, edo ibili, edo ganiak emotendeutsana, urre jaubiak urriagaz egin leijan leez; baña domeeketan eta jaiosuetan, pekaturik egin ez arren, ezin lei nai dabena, kaliza jaubiak kali-ziagaz ezin leijan leez; ezpada kaliza bedeinkatuba altararako ta gauza san-tubeetarako dan leez, domeeka ta jai osuak dira gauza santubeetarako,obra onak egiteko ta, goxerik arratsera, domeeka guztia ta jai oso guztiada onetarako.

Au da, neure kristinaubak, Elexako santu guztiak Erromako katezis-muagaz erakusten dabeen dotrinia. Jangoikuari egunian egunian egitendoskuzan mesediak gaiti astiro grazijak emoteko; astegunetan biarrianpriisaka diardugula egiten ditugun palteen parkazinoia eskatuteko; konpe-sinoeko ta komoninoeko sakramentubak errezibietako, sermoia entzute-ko, altaraak bisiteetako, liburu onak irakurteko, dotrinia ikasteko, orazinoeegiteko, geisuak eta presuak bisiteetako, bespereetara ta errosarijora ele-xara juateko, eternidadeko gauzak: erijotzia, juizijua, zeruba, inpernuba,arimia, grazija, pekatuba, Jesukristo geure Jaunaren misterijuak... pensee-tako, ameetako ta alabeetako dira domeekak eta jai osuak. Mairakopopuertza biar dana prestauta, beste denpora guztia Jangoikua serbietaniragoteko, dino Theodulfo Aurelianok.

Elexa Ama santiak ikusi ebanian jai domeekak santipiketako kristi-naubak eukeen obligazinoe estuba erreztuago, pozaagorik eta arimako


98

[LAUGARREN MANDAMENTUBA]


101

Jangoikuaren egun santubak nasaitasunian, libertadian, aragijaren gustue-tan, onestidadiaren kaltian ta jentilen usu madarikatuban iragotia? Oh,neure kristinaubak! Sartu bakotxak bere eskuba kolkuan ta pensau ia zeobra on egiten dozun jai domeeketan. Menturaz ez dotsu gitxiago balijo-ko eternidadeko salbazinoia baño. Au eskatu biar deutsagu Jangoikuari,sekula kansau bagarik, Jesukristo geure Jaunaren merezimentubak gaiti,Ama Birjina Santissimia bitarteko iminita. Amen.


100

I.

Aita Santu Erromakua da, neure entzula onak, Jesukristo geureJaunaren ordekua luurrian, Elexa guztiaren buruba, kristandade guztiarenagintarija, pedeko ta salbazinoeko gauzeetan kardenal, patriarka, obispo,errege, agintari ta beste kristinau guztiak obeidu biar deutseena,Jesukristori berari leez. Bere eskubetan itxi ditu Jesukristok zeruko giltzakta giltz mirarizko areen kobernuba. Beti peliada baten bizi biar dau ta bizida Aita Santu Erromakua, inpernuko arerijuak, ereje gaistuak ta pekatu-baren oitura txaarrak pentzietako eta kristinau guztiai ta bakotxari dotri-na egijazkua ta zerurako bide zuzenak erakusteko. Ta kristinau guztienobligazinoia da, Aita Santu Erromakuari kontu andi bategaz obeidutia;bera aitatuten dogunian erreberenzija andijagaz berba egitia; beraren bizi-tzia, osasuna, aziertuba, pedia ta salbazinoia gaiti Jangoikuari sarri tagogoz erregututia.

II.

Obispo Jaunak gaiti bere beste ainbeste egin biar dogu; ta endamasgeure obispo jauna gaiti. Bada, obispo Jaunak dira apostolu santubenordekuak luurrian. Eurak, Aita Santu Erromakuak baño urragoti kober-neetan ditubee Elexaak eta elexa gizonak. Eurak ordenau biar ditubeesazerdotiak. Eurak par tidu biar ditubee sakramentu santubak. Eurak exa-minau, ezautu ta probau biar ditubee sazerdoteen, konpesoreen, predika-doreen ta arima gordezallen jakiturija, birtutiak eta bizi moduba, sakra-mentu santubak eta dotrina ona noren kontura isten daben jakiteko.Eurak dira geure gurasuak, ardura andijak eta kargu andijak daukeezanak;ta orregaiti amau biar ditugu, estimau biar ditugu ta jaso biar ditugu geureobispo jaunak. Ondo berba egin biar dogu beti eurak gaiti. Erregutu biardeutsagu Jangoikuari euren bizitzia, osasuna ta Elexako gauzeen aziertuona gaiti ta prest egon biar dogu euren agindubai ziur obeiduteko.


103

LAUGARREN MANDAMENTUBARENLELENGO LEZINOIA,

zeñetan erakusten dan Aita Santu Erromakuari, obispo ta kura jaunei, erre-

giari ta juezai zor deutseguna.

Laugarren mandamentu santuban aginduten dosku, neure kristinau-bak, Jangoikuak, geure gurasuak ondreetako. Lelengo iru mandamentu-betan erakutsi dosku Jangoikuak, beraren anditasunari zor deutsagunpedia, esperantzia ta amodijua; bijotzagaz, arimiagaz ta gorputzeko senti-tu edo zenzun guztiekin emon biar deutsagun ondoesana, jasoeria, ondriata erreberenzija. Ta oan laugarren lekuban asten da geure Jangoiko ona,projimuari jaokazan gauzeetan zelan portau biar dogun erakusten.Projimo guztien artian lelengo lekuba emoten deutsee gurasuai. Orregaitiaginduten dosku mandamentu onetan aita ta ama ondreetako. Aitaren taamaren izenagaz, dino Poujet jakitunak, izenteetan ditubala Jangoikuakmandamentu onetan inori aginduteko eskubidia ta obligazinoia daukenguztiak, zeintzuk dirian Aita Santu Erromakua, obispo, kura ta sazerdotejaunak, gurasuak, erregiak, juezak, maisubak eta edadian edo estadubannausijago dirianak. Onei guztioi zor deutseegun erreberenzija ta ondria taoneek guztiok euren eskupian edo aginduban dagozanei zor deutseenaenzerreetan da laugarren mandamentuban. Elexia ta erreñuba kobernee-tan ditubeenai begiratu biar deutseegu, guraso batzubei leez; ta eurak berekobernau biar gaitubee, euren seme alabak bagi na leez. Egija esateko,Aita Santu Erromakua geure gurasua da. Obispo ta sazerdote jaunakgeure gurasuak dira. Errege ta juezak geure gurasuak dira. Ugazabak etamaisubak geure gurasuak dira. Ta ara emen, neure entzula onak, zenbatobligazinoe andi iminten dituban, bai batzubentzako ta bai bestentzakolaugarren mandamentubak, aita ta ama ondreetako aginduten dabenian.

Onetarako aituten emongo dotsut dotrina onetan, laugarren man-damentubagaz kunplietako zelan portau biar dogun: 1º Aita SantuErromakuagaz. 2º Obispo jaunagaz. 3º Kura ta sazerdote jauneekin. 4ºGeure errege jaunagaz. Ta 5º geure juezeekin. Geroko dotrineetan esan-go da, gurasuai ta umiai, ugazabai ta otseginai mandamentu onetan tokee-tan jakuena.


102

Obispo, kura, praile, abade ta beste Elexako serbizalle guztiak gaiti betiondo berba egin biar dozu. Bada, beti guztiak gaiti ondo esaten badogu,beekijan santa Teresak beste enparaubagaz errezto kunpliduko doguna.

Ta ez dozu pensau biar, neure kristinaubak, sazerdoten exenplutxaarrak emoten dotsula libertadia ta eskubidia areek gaiti dongaro esate-ko ta errespeto txarragaz trateetako. Munduban gagozan artian, onen tadongen artian bizi gara, ta nai ta nai ez dogula bere bizi biako dogu.Bakigu koroe bat buruban edegijak inor santu egiten ez dabena. Bakiguabitu bat edo mantio bat soinian jantzi arren, pekatarija izan leitekiana taexenplu arin ona kristinaubei emon leijuena. Baña danik pekataririk andi-jena bada bere, beti izango da sazerdotia, beti izango da elexa gizona; taau da asko guk erreberenzijagaz ta errespetuagaz beti begiratuteko.

Judas gaistua zan, pekatarija zan, Jesusen odol dibinua judegubai sal-duta eukana zan ; baña Jesusek beste edozein bere apostolu baisen erres-peto ta modu onagaz tratau eban, apari santuban oñak garbitu eutsaza-nian. Gu dongak izan arren, etxazu zubei tokeetan gu juzkeetia ta gu gaitidongaro esatia; ezpada gure pekatubai ta exenplu txaarrari alde bateraitxita, guk Espiritu Santubaren lekuti, pulpitoti ta konpesonarijoti esatendoguna egitia. Au da Jesukristo geure Jaunak kristinau guztiai agindutendeutseena sazerdoteen dotriniaren ta errespetuaren gañian. Neure legia tadotrinia erakusteko lekuban jarriko dira sazerdotiak, dino Jesukristok.Areek esaten dotsuben guztia eizu; baña aren obrak onak ez badira, ezeizu egin eurak eiten dabeena. Ara emen, neure kristinaubak, sazerdotejaunei, dongak izanda bere, zor deutseegun obedentzija ta errespetua,Jesukristo geure Jaunak klaru esanda. Gauza jakina da edozein bere mur-murazinoe, gaiski esate, lotsa txaar, burla edo azinoe gaisto sazerdotiarenkontra, beti dala pekatu andij[a]ua. Ta konpesinoian esan biar da, esaneban edo egin eban gauza txaarra sazerdotiaren kontra zala, inor izentaubagarik.

IV.

Esan dirian elexa gizonak dagozan leez Jangoikuak iminita pedekodotrinia zaintuteko ta erakusteko, sakramentu santubak partiduteko takristinauben arimako gauzei begiratuteko, alan dago errege jauna, erreinuguztiaren buruba, Jangoikuaren izenian gure bizimodubak koberneetako.Erreñu batek zeinbat arerijo, persekuzinoe ta gatx daukan esaten ez daerrez, neure kristinaubak. Gerrak, pestiak, laborerik ezak, lapurretaak,


105

III.

Kura jaunak eta sazerdotiak dira, oraindino Aita Santu Erromakuaketa obispo jaunak baño bere urraogoti geure arimak zaintuten ditubee-nak. Salbazinoeko bideetan estropezau bagarik juan gaitezan, zuzendu-ten gaitueenak. Jangoikuaren berbia erakusten doskubeenak.Sakramentubeen grazija zabalduten doskubeenak. Kura jaunak eta sazer-dotiak dira geure argijak, geure erakuslaak, geure bitartekuak, geure ari-men ispillubak, geure konzienzijen jaubiak, geure grazijaren aurbidegi-nak, geure arerijuen bildurgarrijak, geure pelleburuben zelatarijak, geue-re aingeru gorputzezkuak edo, berba baten esateko, sazerdotiaren ezpa-nak eta aua dira, Malakias propeta santubak dinuan leez, zeruko iturribizijaren grazijak eta bendizinoiak geure arimeetara iragoteko kainuba.

Sazerdotiak imini doskuz Jangoikuak bere ordez, geure arimei kui-dado egiteko. Eurak emon biako dabee geure arimen kontuba ta erra-zoia. Eurei entzuten deutseenak, Jangoikuari berari entzuten deutsa; taeurak desprezijetan ditubanak, Jangoikua bera desprezijetan dau.Sazerdotiaren estudijetia, errezetia, meza esatia, kanteetia, konpesetia,prediketia, orazinoe egitia, illten lagundutia, konseju onak emotia, guzti-ja da geure probetxurako.

Orregaiti zor deutseegu, neure entzula onak, sazerdote guztiai, zeinabitudunai zein manteodunai erreberenzija, errespetua, lotsa ona ta ber-beeta ona, bai euren aurrian ta bai agiri ez dirian lekuban aotan artzenbadira. Zor deutseegu borondate ona, amodijua ta eurak gaiti Jangoikuariorazinoe egitia, dauken estadu altubagaz eta pisutsubagaz ondo kunplidudaijen. Zor deutseegu ta endamas erriko kura jaunai ta beste sazerdotiai,esan danagaz gañera, obedenzija. Egin biar dogu geure arimiaren onera-ko ta bakerako aginduten doskubeena. Askotan Sazerdote jakitun batenkonsejubagaz ta modu onagaz, eskribaurik eskribau ta letraurik letraubengantzia ta gorrotua darijuela ibiliko litzaatekezan auzi askori samiaebaten jakue guztien esker onagaz. Zor deutseegu kura jaunai ta sazerdo-tiai, mairako ta soinerako biar dabeena, euren estadubak eskatzen dabenmoduban. Eurak emoten doskube arimako janarija ta zor jakue gorpu-tzekua. Onetarako pagetan dira amarrenak, primizijaak ta beste elexakouseetan dirian gauzak. Berba gitxitan erakusten dosku ene ama santaTeresak elexa gizon guztiai zor deutseeguna, dinuanian: Beti ondo esanrelijioso, sazerdote ta ermitañuak gaiti. Esango baleu leez Santa andijak:


104

LAUGARREN MANDAMENTUKO BIGARREN LEZINOIA

zeinetan erakusten dan zeintzuk dirian, mandamentu onen kontra gurasuak,asko aintzat artu bagarik, egin oi dituben pekatubak.

Laugarren mandamentubak obligazinoerik estubena ta andijenaiminten deutsee, neure entzula onak, gurasuai ta umiai, bakotxari beremoduban. Gurasuak daukez txito obligazinoe andijak euren seme alaben-tzako; ta seme alabak gurasuentzako. Gurasuen kontura itxi dauJangoikuak seme alaben aziera ona; ta seme alaben kontura gurasuari zorjakon amodijua, lotsia, errespetua ta obedenzija. Ta ara emen, neure kris-tinaubak, dotrina onetako ta urrengoko salla. Gurasuak zer egin biardaben seme alabeekin sarritan entzun deustazun gauzia da. Oan esangodotsut, bada, bakarrik ze sarritan pekatu egiten daben gurasuak laugarren man-damentubaren kontra, asko aintzat artuten ez dituben baña artu biar dituben gau-zeetan. Egon zaitez, kristinaubak, atenzinoe guztiagaz; ba, ez da au dotri-na guztien artien gitxien balijo dotsuna.

Lelengo. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, seme alabak aztekonekia ta trabajuba gaiti señik ez izatia desietan dabeenian eta atarako zer-bait egiten dabeenian.

Bigarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, amaren sabeliandauan seña laarregi nekatuta, ilteko pelleburuban iminten dabeenian, danmoduban dala. Bada, zein jaijotakuari bizitzia kendu zein jaijoteko daua-na galdu, bardin da, dino Tertulianok.

Irugarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, sein txikarrakkuidado gitxigaz eurekin oian eratzota, itoteko arriskuban daukeezanian.Ta ojala onako negargarrijak gitxiagotan jazoko balira! Gauza oneek bau-tismoko sakramentuban klarubago esango dira.

Laugarrenian. Pekatu mortala eiten dabee gurasuak, seña eurak azte-ko nekia gaiti, beste nezesidade edo premina bagarik, inori azteko emo-ten deutseenian. Euren erraijetako prutubak dira ta, al daijela, euren bula-rretan azi biar ditubeenak dira. Usadijuak ez ditu libreetan pekatu oneta-ti, aberatsak izan arren. Jangoikuaren legiak aberatsei ta pobriai, guztiaibardin diadar egiten deutsee. Ta naturaleziaren legia da amak bere umiak


107

auzijak, bide bagako erijotzak ta alper askoren naija egin ezinak, gau taegun sosigu bagarik darabillez errege jauna ta berari lagundu biar deu-tseenak. Esan lei ez dauala opizijo bat kuidado geijago, ardura geijago,zeregin geijago ta arimako ta gorputzeko arrisku geijago daukanik erregejaunarena baño. Ta guztia geure bakia, kleituba, aziendia, osasuna ta bizi-tzia gordeetako.

Orregaiti geure obligazinoia da errege jauna erreberenzija andijagaztratetia; aleginagaz zaintutia; bere agindubak egitia; ta beraren osasuna,arimako grazija, portune ona ta erreñuko ditxia gaiti Jangoikuari gogoz tasarri erregututia. Au da gure guztion obligazinoia. Baruk propeta santu-bak Isrraeltarrei esaten beutseen, Nabukodonosor Babilonijako erregiagaiti Jangoikuari erregututeko; san Pedro apostolubak esaten badau, erre-ge dongai ta pede bagakuai bere obeiduteko, errazoe andija da geure erre-ge ona, justuba, katolikua ta aita bigun baten erraijak daukazana gaiti ora-zinoe egitia ta aren esanei obeidutia. Santa Teresa de Jesus, beste gauza onguztietan leez, onetan bere artu ginai geure erakuslazat. Aparteko orazi-noia egiten eban Santiak errege jaunak gaiti. Ta desietan eban berariJangoikuak egiten eutsazan mesede grazija utsezkuak, berari kenduta,erregei egitia. Oh, ze karidade andija!

V.

Errege jaunen lekuban dagoz juezak. Oneek dira errijetako burubak,pamelijen artian bakia ta uninoia imini biar dabeenak. Errijetako eskan-dalubak, okasinoiak, gabeetako ibiltiak, ordikerijak, lapurretak, maldezi-noiak ta beste agiriko pekatubak eraotzi biar ditubeenak juezak dira.Ordena onagaz ta modu onagaz ezin badabee, kastigaubagaz zaintu biardabee juezak Jangoikuaren legia. Ez daroie alperrik gerrijan ezpatia, dinosan Pablok, ezpada Jangoikuak emonda daukee juezak eskubidia, gaiskiegiten dabena kastigeetako. Eskandaluben edo agirijan egiten dirian peka-tuben kontuba eurak emon biako deutsee Jangoikuari, erremedijetanezpaditubee. Egija esateko, ezin euki lei erri batek gauza dongagorik juezepel bat, makal bat, edo juztija parkatuten daben bat baño. Kura jaunaketa predikadoriak diadar egin leije pulpitoti, konpesoriak zerbait esan leijekonpesonarijuan; baña gurasuak etxian ta juezak errijan parkatuten bada-bee nasaitasun ta libertade guztia, zorigestuan askotan jazoten dan leez,alperrik da kanseetia ez da sekula inor erremedijauko. Zor deutseegu baijuezai errespetua, erreberenzija, ondo esatia, ta euren agindubak egitia.Alan gura izan daijala Jangoikuak. Amen.


106

entzun biar dan, erremedijo bako erijotzia ta erijotziari darraikon juizijoestuba, betiko zeruba edo inpernuba... oneek dira guraso batek pekatumortalaren beian seme alabei erakutsi biar deutseezan lelengo gauzaak.Ta erakusten dira?

Oh, ze gitxi! Aita edu egindako seme alabak dagoz asko, dotrinarikbapere sustanzijaz ez dakijenak. Errijan jazoten dirian enbusterija, bani-dade, amore loi ta pekatu jenero guztiak bakijez zortzi amar urte ditu-beeneko ta meza bat zelan entzun biar dan ez dakije ezkonduta gero bere.Esan lei alakuen gurasuak gaiti Augusto agintarijak Erores gaiti esatenebana, seme alaben lekuban lau oñekuak jaijoko balitxakuez, oba leukee-la alako gurasuak. Bada, san Juan Krisostomok dinuan leez, gurasuakobeto kuidado egiten deutsee etxeko alemanijai, seme alaben arimiari tasalbazinoiari baño.

Zortzigarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, seme alabeilapurretaak, gauza gitxijan lantzian izan arren, ontzat eruaten deutseeza-nian ta areek oostutako gauzia pozik artzeen dabeenian.

Bereratzigarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, seme alabeibidauak eta maldezinoiak ezarten deutseezanian. Diabrubori ta, demoninorita, itoko al as da, azkenak erango al dituk eta, beste onako bidauak seme ala-bei egitia pekatu mortala da. Ta endamas sarritan bada. Alperrik da esatiagatx bagarik egiten diriala alako bidauak. Beti da exenplu txaarra. Beti dagaiski erakustia ta beti da guraso batenzako pekatu. Bada, EspirituSantubak dinuan leez, gurasuaren maldezinoiak ondatuten dau etxe guz-tia. Intenzinoe txaarrik eukiko ez eban semiari gatx egiteko, Zenobio san-tubak dinuan amak. Umiak ura eskatu eutsan amari ta amak purijaz uraeskinita, esan eutsan umiari: autsa, eraik diabruba. Ta bertati sartu zan dia-bruba umiaren gorputzian.

Amargarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, seme alabeimeza entzutia, konpeseetia ta komulgeetia, edadia euki ezkero, errazoebagarik eraozten deutseenian. Zazpi urtera ezkero daukee obligazinoiameza entzuteko ta beste Elexako mandamentubak gordeetako, kura jau-nak beste gauzarik aginduten ez deutseen artian. Bapere erreparau baga-rik zortzi ta bereratzi urteko umiak meza entzutera ta konpeseetara eruanbagarik daukeezan gurasuak, begiratu beije zer egiten dabeen.

Amaekagarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, seme alabeibidauak eiten, berba loijak eta desonestubak esaten ta beste edozein berepekatu parkatuten deutseenian. Esaten da, parkatuten deutseenian. Alakogauzak seme alabei entzunda, edo esan eta egiten ditubeena jakinda, lotsiata bildurra ostera egin ez daijen, emoten ez deutseenian. Bada, umetan


109

aztia bere bularrian. Sara aberatsa zan, Samuelen ama aberatsa zan,Makabeo santuben ama aberatsa zan, san Luis erregiaren ama aberatsazan, baña euren bularragaz azi zituben semiak. Ama baten ondrarik andi-jena da, dino san Anbrosiok, bere sabeleko prutuba bere bularragaz aztia.

Bostgarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, semiak eta ala-bak, neba arrebak izan arren lau bost urtera eldu ezkero, alkarregaz oebaten eratzoten ditubenian. Ta baita eurekin oian eratzoten ditubenianbere. Lau urtera eldu ezkero, askok daukee malezija; ta zeubenak berezubek pensau ez arren, euki leije. Salomonek amar urte zitubaneko eukanseme bat, dino san Jeronimok. Beste ainbeste esaten da, euren oian izanez arren, euren alboko oetan eratzotia gaiti. Ta baita errenta etxeetan oiakaparte egoteko duina leku egiten ez daben ugazabaak gaiti bere. Ez daesaten oe bakotxarentzako gela bat egiteko, ezpada kristinauben modu-ban gurasuak eta umiak, gizonezkuak eta andrazkuak aparte lo egitekoduina. Au pekatu mortalaren beeko obligazinoia da, bai gurasuentzako tabai ugazabentzako.

Seigarrenian. Pekatu mortala egiten dabee, seme alabei bost sei urteraeldu ditezaneti aurrera, umiak diriala ta, esaten daben ta egiten daben guz-tia, parkatubagaz. Umetako libertadiagaz esan ta egiten ditubee gauzatxaar asko; ta gurasuak, egitade andi batzuk balira leez, parkatuten deutseeedo alabeetan deutsee guztia ta azten dira ume lotsa galdukuak, puska batandijago egin ditezanian inok domau ezin ditubanak. Lelengoti oker aztendan lan daria nos zuzenduten da? Zeubek umetati seme alabak okerrakazita, nai zenduke gero zuzenak izatia? Ori da milagruak Jangoikuari eska-tutia. Ta ez ditu egiten nasaitasuna ta lotsa txaarra geituteko. Umetansemiari ta alabiari parkatuten badeutsazu, gero damutuko jatzu, dinoEspiritu Santubak.

Zazpigarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, seme alabeibiar dan moduban dotrinia erakusten ez deutseenian. Oh, ze palta andijadauan, neure kristinaubak, gauza onetan! Lelengo lezinoian esan da zer-bait gauza onen gañian. Ez da asko, neure entzula onak, gurasuarenzat,semiari ta alabiari buruz orazinoe batzuk esaten erakustia, ezpada aituerain biar jako pekatu mortalaren beian orazinoe bakotxeko berba areekzer esan gura dabeen. Arimiaren espirituzko izatia, grazijaren preminia taprobetxubak, pekatu mortalaren ezaintasuna ta kalte ikaragarrijak, mun-duko gauzeen iraunik eza ta balijo laburra, zeruko ondasunen akaburikeza ta gozo neurri bagakua, Jesusen bizitzia ta kurutzeko erijotzia, AmaBirjiniaren ta santuben debozinoe egijazkua, sakramentuben birtutiak tazelan prestau biar dan konpeseetako ta komulgeetako, meza santuba zelan


108

Ara emen, neure kristinaubak, andi andika aituten emonda zetanpekaturik geijen egiten dabeen gurasuak euren seme alaben azieraan, askoaintzat artu bagarik. Baña guztien artian nekezen erremedijetan dana tagurasorik geijenak palteetan dabeena da, dotrinia azaleti baño ez erakus-tia, kristinau egijazko baten obligazinoiak ez erakustia ta pelleburuzkolagunekin ardura bagarik ibilten istia. Ez dakizu ondo, gurasuak, ze kalteandijak dakazan onek zeuben mo umeen arimeetara. Baninz inori konse-ju emoteko duina, dino ene ama santa Teresak, esango neuskijue gurasoguztiai; kuidado andijagaz begiratu daijela euren seme alabak umetannogaz ibilten dirian. Orduban, amar, amabi, amalau urte inguruban, dinoSantiak, dauala kalte andija. Ibilten dira mutilak neskatxeekin, gurasuakkasu egin bagarik bisitiaren, pasiuaren ta olgeetiaren atxekijan; ta ikastendabee santa Teresak bere buruba gaiti dinuana. Edo obeto esateko, ezsanta Teresak humildadez dinuana, baña bai san Bernardok pena andija-gaz dinuana: intrat solus ad solam ¡veh, veh lupus ad oviculam!. Isten jakue muti-lei alabeekin bakarrik egoten; edo alabei mutileetara juaten. O lastimia! Onegargarrija! dino san Bernardok, otsuak bildotseetara bialdutia edo bil-dotsak otsuari emotia!

Oh, gurasuak! Errukitu zaitez zeuben erraijetako prutubeekin. Ezeijozuz ain errezto mundubari ta diabrubari entregau zeuben sabelianpormautako, zeuben bularragaz azitako ta Jesukristoren odolagaz erosita-ko seme alaba tristiak. Ez daijala inos Jangoikuak gura izan alako negar-garririk. Amen.


111

eraozten ez bajakuez, azita nekezago erremedijauko dira ta gurasuenaizango da erruba.

Amabigarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, zein gabaz tazein egunaz pekatu egiteko okasinoe urreko lekubetara juaten edo lagunpelleburuzkuekin ibilten seme alabei isten deutseenian. Nos, zelan etazetaraño elduten dan pekatu au, sarri entzuten dozu gurasuak. Ta esangoda oraindino klarubago, dibersinoeko dotrinia espliketan danian.Artiataraño ez aaztu, kristinaubak, ia nok su emoten deutseen orrako gaz-teen arteko ibilera nasaijai, apaindu guriari, modestijarik ezari, berdekeri-jai, maitekerija ezainai, etxian sosegau ezinari ta gurasuentzako daukenerrespeto txaarrari.

Zek eraiten dau au guztiau? Jangoikuaren bildur bagarik eta liberta-de osuan seme alabak umetati ezijak. Edozein bere lekutara juaten ta edo-zein bere lagunegaz ibilten seme alabei itxijak; bizirik edo minik artubagarik etxera badatoz, eze ez deutsee ardura guraso askori, euren semealabak pekatuzko lagunekin egon ta ibili arren. Zer dira au baño bestegauzarik, orrako komedijak, erromerijak, plazaak, saraubak eta bigiraak?Baña ez da oan denporia onen gañian berba egiteko. Oh, gurasuak, zein-bat pekatu mortal irunsten dituzun au ondo dakizula! Erremedijo bagariknegar egin biako dozu, bada.

Amairugarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, euren alabeibesuak eta irunak edo bularrak agirijan erabilteko soinekuak egiten deu-tseezanian ta alako jantzijagaz plazara, pasiora, elesara edo lagun arterazein etxian ta zein kanpuan urteten isten deutsenian. Useetan dala esatiaalperrik da. Ez dago usadijorik, Jangoikuaren legiaren kontra. EskrituraSagradubak, Elesako santubak eta konzilijuak, guztiak era batera konde-neetan dabeena da emakumiak alako jantzi madarikatubagaz ibiltia.Senarrak emaztiari istia alako jantzija, pekatu mortala da; senarrak aginduarren emaztiak jantzten badau, pekatu mortala egiten dau. Gurasuakumiari aginduten badeutsee edo parkatzen badeutsee alan jantztia, peka-tu mortala egiten dabee. Ta umiak, gurasuak agindu arren jantzten badauezauberiagaz, pekatu mortala egiten dau. Bada, berez pekatu dan gauziaezer gaiti bere ezin egin lei. Ta alan jantzita ibiltia, berez ta beti da deso-nestuba.

Amalaugarrenian. Pekatu mortala egiten dabee gurasuak, seme alabeigoguaz kontrarako estaduba artu eraiten deutseenian. Ta baita semiak edoalabiak gura daben estaduba artzeen, al daijela ta errazuazkua izan ezke-ro, lagunduten ez deutseenian bere. Onen gañian esango da zerbait geija-go matrimonioko sakramentuban.


110

II.

Laugarren mandamentubak klaruben erakusten doskun gauzia daaita ta ama ondreetia. Berba oneetan aginduten doskuz Jangoikuak txitogauza asko geure gurasueganako. Lelengo, beti ondo berba egin biar dogugeure gurasuak gaiti. Bigarrenian, gurasuak paltaak euki arren ta dongaakizan arren, ez ditugu kontau biar areen gaiskieginak, ezpada Jangoikuarieskatu euren erremedijua gaiti, leen esan dan leez. Irugarrenian, entzuneta artu biar ditugu grazija onagaz ta borondate humildiagaz, aitak etaamak emoten doskubeezan konseju santubak eta geure probetxurakuak.Laugarrenian, euki biar deutseegu errespeto ta erreberenzija andija, eurakserbietako desiua daukaguna erakutsijagaz. Bostgarrenian, lagundu biardeutseegu alegin guztijagaz aitari ta amari euren premina ordubeetan, baigaisorik dagozanian, bai inok persegietan ditubanian, bai zer jan ez dau-kenian ta bai arimako pelleburuban dagozanian. Seigarrenian, kuidadoandi bat euki biar dogu geure gurasuak ill ez ditezan sakramentu santubakerrezibidu bagarik, ta erijotzako orduban kristinaubak nai oi dabeenlaguntasuna bagarik. Zazpigarrenian, kunplidu biar ditubee seme alabakgurasuen azkeneko agindubak edo testamentubak.

Gurasuak biar dan moduban ondreetako, au guztiau egin biar dabeeseme alabak, beste edozein bere proximogaz baño lasterrago, ziurrago,zintzuago, borondate prestauagaz. Jakin biar dozu, kristinaubak, gurasuenerreberenzijaren ta ondriaren kontra egiten dirian pekatubak diriala txitokasta txaarrekuak. Pekatu guztiak dira dongaak; baña batzuk Jangoikuarengorroto andijaua dakarree beste batzuk baño. Ta oneetarikuak dira semealabak gurasuen kontra egiten ditubeenak. Aitari edo amari erremuskadaegitia, bekoki iluna imintia, arpegi astuna ta asarria erakustia, gogor berbaegitia, burla egitia, euren paltaak eta deskuiduak arpegijan ezartia edoondorik esatia, preminaan dagozanian ez sokorrietia edo lotsa gitxigaztrateetia dira, neure entzula onak, pekatu batzuk Jangoikuaren bijotza,esateko moduban, erdibi egiten dabeenak ta Jangoikuari seme alaben kon-tra maldezinoe andijak erasoten deutseezanak.

Aitari atsekabia emoten deutsan ta amari iges eraiten deutsan semiaedo alabia, dino Espiritu Santuabak, izan della desondrauba ta desditxau-ba. Aitari edo amari burla egiten deutsan umiaren begija, dino EspirituSantubak, pikatu daijela errekeetako belaak; edo, klarubago esateko, pika-tu daijela ta jan daijela alako ume desbergunzauba inpernuko pristijak.Aitari edo amari bidao egiten deutsan umia, dino Espiritu Santubak, illdella, kondenau della ta bere odola beti bere kontra izan della. Maldezinoe


113

LAUGARREN MANDAMENTUKO IRUGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan seme alabak gurasuai zor deutsen ondria ta obedentzija.

Gurasuen obligazinoiak andijak badira seme alabak Jangoikuarenbildur santubagaz azteko, seme alabak gurasuentzako daukeezanak bereandijak dira, neure entzula onak. Gurasuak dira, Jangoikuaz ostian, geuriizatia emon oskubeenak; geure umetako miserija guztiak supridu dosku-beezanak; geu euren izerdijagaz mantenidu ta jantzi gaitubeenak; geuridotrinia edo eskolia edo opizijua erakutsi doskubeenak; geure negar, ille-ta, maña, tema ta umekerijak gau ta egun penaz lua ta sosiguba galduta,irago ditubeenak; eurak aora daroien kopauba sarri emon doskubeenak;eurak lua galduta, lo erain doskubeenak; eurak biloxtuta, jantzi gaitubee-nak; enpin gurasuak dira geure luurreko Jangoikuak ta zor deutseegu amo-dijua, ondria ta obedenzija.

I.

Zor deutseegu gurasuai amodijua. Dinot, neure kristinaubak, amaubiar ditugula geure aita ta ama beste proximo guztiak baño geijago. Bada,beste guztiai baño geijago zor deutseegu eurai. Geure gurasuak biar danmoduban ameetako: 1º Desiau biar deutseegu gorputzeko osasuna, bakia,portune ona ta beste gauza guztiak baño geijago arimako grazija ta zeru-ko glorija. 2º Geure arpegiera onagaz, berbeeta bigunagaz eta klaezijaargijagaz erakutsi biar deutseegu gurasuai, eurei deutseegun amodijo pina,bijotzeko karinua ta ondo guria. 3º Erregutu biar deutsagu Jangoikuari,geure gurasuen arimako salbazinoia. Ta au sarritan, Jangoikuak bere esku-ti euki daizan, pekaturik egin ez daijen ta salbau ditezan. Modu onetanamau biar ditugu gurasuak, zein onak eta zein arin onak, zein zaarrak etazein gaztiak; bada, guztiak dira gurasuak ta guztiai zor deutseegu amodi-jo egijazkua. Ta baita ondra ona bere.


112

nak, baña gurasuen gaiski eginak ez ditu txikituko edo edertuko seme ala-ben esker txaarreko, lotsagalduko ta esan dirian moduko pekatubak.Konturik zuzenenian bai jazoko da: alako gurasuak eta alako umiak mun-duban gozo bagarik eta portune txaarragaz nekezka bizita, gero guztiakinpernuban alkarri bidaoka erreetan egotia. Au da, neure kristinaubak,esan ezin leijan beste gurasori ta umeri jazo jakeena ta aurrerakuei berejazoko jakuena, bai gurasuak eta bai umiak bizi badira lotsa txaarragaz.

III.

Seme alabak gurasuen esanak egiteko obligazinoia daukeena, edo-zeñek dakijena da. Nos eta zetaraño gurasuai obeidu biar jakuen da, era-kutsi biar dana. Berba gitxitan asi ta akabetan dau santo Tomasek, umiakgurasuai zetan obeidu biar deutseen; ta dino, umiak gurasuari obeidu biardeutsala arimako onerako ta etxeko kobernurako tokeetan diran gauzee-tan. Eskritura Sagradubak eta Elexako maisubak au berau esaten dosku-bee leku askotan.

Dotrina onetati etaraten dabee Elesako maisubak ta esaten dabeepekatu mortala egiten dabeela seme alabak: 1º Gurasuak dotrinia ikaste-ko aginduta edo erakutsita, ikasi gura ez dabeenian. 2º Gurasuak mezaentzutera ta nosik beinako batzubeetan konpeseetara juateko aginduta,juan gura ez dabeenian. 3º Gurasuak onako edo alako lagunagaz ez ego-teko edo ez ibilteko aginduta, esana egiten ez dabeenian. 4º Gurasuakkomedijara, erromedijara, saraura, piestara edo bigirara ez juateko esanda,jauten dirianian. (Gurasuak alako lekura juateko esanda umiai lizenzijaemoten deutseenian, zelan pekatu eiten dabeen esango da beste lekubaten). 5º Gurasuak onako edo alako etxetan ez sartzeeko aginduta, sar-tzeen dirianian. 6º Gurasuak gabian etxeti ez urteteko aginduta, urtetendabenian. 7º Gurasuak joko txaarrari ta adiskide sospetxakuari istekoaginduta, isten ez deutseenian. 8º Gurasuak nai ez daben modubanapainduten dirianian, zein gurasuak dakijela ta zein ez dakijela. 9ºGurasuen isilik kartaak euren adiskidiai eskribidu ta errespuestak artzeenditubenian; edo neskatillak mutilekin ta mutilak neskatillekin, gurasuaknai ez daben kartazko adiskidetasuna daukenian. 10º Gurasuak aginduta-ko ondo juakon estudijua edo opizijua ikasi gura ez dabeenian. 11ºGurasuen lizenzija bagarik edo gurasuen borondatiaren kontra ezkontze-ko berbia inori emoten deutseenian.


115

ikaragarri oneek jaurteiten ditu Jangoiko andijak lotsa txaarreko seme ala-ben kontra. Ez dakit nori ikara eragingo ez deutseen, puska bat pensauezkero!

Esango neuke, ez dauala menturaz beste pekatu jenero bat,Jangoikuaren justizija bai mundu onetan ta bai bestian obeto bengeetanjakonik, seme alabak gurasuen kontra egiten dabeen pekatuba baño. Taoh, ze pekatu ugarijak dirian oneek! Beti bere izan al da, baña gaurko egu-nian umiak, zein atzijak eta zein txikijak gurasuenzat ez lotsarik, ez bildu-rrik, ez errespetorik ez daukeena, nik esan bagarik, zeubek autor dozunada. Alaba batak amari sinu eiten deutsa; bestiak sakatu bat emoten deu-tsa; bestiak arpegiera on bat sekula erakusten ez deutsa; bestiak bidaoeiten deutsa; bestiak atsua edo barritsuba isilik egon della, esaten deutsa;bestiak gabak denporaak emonda, etxeti lagun txaarretara iges eiten deu-tsa; bestiak diadar gogor bategaz sardakija, eurak esan oi dabeen leez, sar-tzeen deutsa; bestiak nai dabena esan, nai dabena erantzun ta nai dabenaeiten deutsa; bestiak gura daben laguneetara ta bera baixen lotsa galdu-kuetara iges egiten deutsa; bestiak, bere gorputz loija apainduteko, amaerdi biloxik marruxtuta, gosiak illik daukala, etxeko artua edo garija,urdaija edo gatza baño ezpada bere saltzeen deutsa; bestiak laster iltiadesietan deutsa (endamas aberatsa ta zaarra bada bere ama), bestiakeskian dabilela, ospitale baten dauala edo gaixorik dauala, kasurik egitenez deutsa; enpin amarik geijenen kantia da, esker txaarreko ta lotsa txaa-rreko alabak daukeezana ta areekin iraun ezin dabeena.

Alabak gaiti esaten dana, semiak gaiti esaten da. Bada, semiak ez dirabapere obetuago porteetan gurasuekin alabak baño. Onako seme alabakgaiti esaten dau, bada, Espiritu Santubak, izan ditezala desondraubak;izan ditezala zorigestokuak; amatau della euren argija; belak etara daijue-zala euren begiak; il ditezala ta euren odola izan della beti euren kontra.Zer esan eukian geijago au baño geure Jangoikuak lotsa txaarreko semealaben kontra? Gurasuekin alan porteetan dirian umiak eukiko dabeelaportune ona, bake ona, ditxa ona edo zaartza ona, ezin sinistu lei, neurekristinaubak. Erremedijo bagarik jadiitxiko ditu Jangoikuaren azotiak baimundu onetan ta bai bestian.

Egija da, gurasuak izan leitekez dongaak, ordijak, bidaotijak, kastala-rijak, okasinoetsubak, desonestubak, lapurrak eta Jangoikuaren bildurrikbapere ez daukeenak, baña etxakue umiai tokeetan gurasuak juzkeetia,ezpada Jangoikuari. Gurasuak izan leitekez seme alabak gaiski atzi ditu-beenak, leengo dotrinan esan dan leez, ta seme alaben esker txaarra, lotsa-rik eza ta zaartza errukarri desbenturau bat ondo mereziduten ditubee-


114

LAUGARREN MANDAMENTUKO LAUGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan ugazabaak zelan portau biar dabeen otseginekin; ta

otseginak euren ugazabeekin.

Gurasuak euren seme alabeekin ta umiak euren gurasuekin zelanportau biar dabeen erakusten dan leez laugarren mandamentuban, alanerakusten dira mandamentu onetan ugazaben ta otseginen obligazinoiak.Esango dotsut, bada, dotrina onetan: 1º Ze obligazinoe daukeen ugaza-baak euren otseginentzako. 2º Ze obligazinoe daukeen otseginak eurenugazabentzako.

I.

Ugazaba guztiak akordau biar dabee, zeruban dauan Jangoikua dalagizon eta emakume guztien gazaba. Bardin kosta jakozala Jangoikuariaberatsak eta pobriak. Bere eskuban daukala Jangoikuak andijen ta txiki-jen suertia, ta gura dabenian ugazabaak biurtu leizala krijadu izatera ta kri-jadubak ugazaba izatera. Pensamentu onegaz estimauko ditubee ugaza-baak euren krijadu krijadak, Jangoikuaren semiak eta euren anaiak baliraleez. Otseginak bere akordau biar dabee ez ditubeela serbietan luurrekogizonak, ugazabaak serbietan ditubeenian, ezpada Jangoikua bera edoJangoikuaren lekuban dauana. Bada, Jangoikua da kondezinoe atan iminiditubana ta Jangoikuak esaten deutsee krijadu-krijada guztiai san Pabloapostolubaren aoti, begiratu daijuela ta obeidu daijuela gauza guztietaneuren ugazabei, Jesukristori berari leez.

Amau, estimau ta zaintu biar ditubee, bada, ugazabaak euren otsegi-nak amodijuagaz, karinuagaz eta modu onagaz. Ta onetarako egin biardabee ale gin guztia, euren otseginak gorde daijen Jangoikuaren lege san-tuba. Arimako gauzei tokeetan jakuenez, gurasuak umiari leez, begiratubiar deutsa ugazabak otseginari. Esan da leenaoko dotrinaan nos, zelaneta zegaiti pekatu mortala egiten dabeen gurasuak, euren seme alabeigauza onak erakutsi ezagaz eta txaarrak parkatubagaz; bada, beste ain-


117

Gauza oneetan guztietan pekatu mortala egiten dabee seme alabak,gurasuai zor deutseen obedenzijaren kontra. Bada, guztiak eta bakotxadira, edo eurenez pekatu mortalak, edo pekatu mortaleetarako ta sailltxaarretarako pelleburu agirijak. Ta alako gauzeetan gurasuari ez obeidu-tia pekatu mortala dana, edozeinek daki. Isilikako ezkontzeko berbiarengañian esango da zerbait geijago matrimonioko sakramentuban.

Dotrina onetan eta leenaokuan ikusiko dozu, neure kristinaubak, baigurasuak eta bai umiak, ia geijenok bizi zarian moduban bizita, errez izan-go dan salbeetan. Ia ainbeste lekutan ta ainbeste modutara laugarrenmandamentu santuba autsita, zer geratuko dan zeuben erijotzako ordura-ko. Ia guraso batzuk ilten zarianian, ze ondorenguak isteen dituzun mun-duban Jangoikua serbietako ta euren ondorenguai Jangoikua serbietanerakusteko. Oh, gurasuak, eta umiak! Begiratu eizu dotrina oneetan, zelanbizi zarian, Eli aintxinako gurasuari ta aren umiai jazo jakuena jazo ezdakizun. Aita ta seme bijak, aita parkatu eutseelako ta semiak gaiski eginebeelako, il zituban Jangoikuak irurak Jesus esateko asti bagarik. Ez dai-jala gura izan zeruko Jaun andijak bere ontasun eta miserikordija neurribagakua gaiti, beste ainbeste zubei jazotia. Oh, Jesus, guraso guztien gura-sua! Entzun eizuz, bada, nire erregubak zeure Ama Birjiniaren erraijabigunak gaiti. Amen.


116

Bostgarrenian, erabagita dauan soldatiaz gañeti, emon biar jako otse-ginari denporia bere erropaak adabeetako, soldataan ajustau zianian, ezemoteko irago ez beeben. Bada, edozeñek daki, otsegina urte guztianerropa barrijekin edo osuekin ibiliko ez dana ta ibili ezin leitekiana.Ugazabak astija emoten ezpadeutsa, edo jaijegunian egin biar dau edoinori eragin biar deutsa. Bata pekatu da ta besterako soldatarik erdija biardau, edo oostu egin biar dau. Guztijak ugazabaren erruz. Ta geijenian jai-jegunian biarra egitia ta oostutia, bijak alako ugazabeen etxeetan dagozanotseginak. Zor deutsee, bada, ugazabaak otseginai euren erropaak tertzi-jo baten adabeetako denporia; edo adabau biar deutseez euren lepoti.

Seigarrenian, otsegina denporia kunplidu baño leenago etxeti etaratiaerrazoe bagarik, pekatu da. Ta pagau biar jako soldata guztia, edo topaubiar jako beste ugazaba bat. Oneek dira, neure kristinaubak, ugazabeenobligazinoerik nautsijenak. Biar daben baño jaateko gitxiago (eukita) otse-ginari emonagaz, errazoiak eskatzen daben baño biar geijago gau ta eguneraginagaz ta beste zor deutsana emon ezagaz otseginari kendu deutsana,atzera biurtu biar deutsa ugazabak. Bada, lau errialen kaltera eldu ezkero,pekatu mortala da. Ugazabaak estimau beijez otseginak, euren seme ala-baak leez; erakutsi beijue dotrina santuba, konpeseetia, humilde, zintzo taon izatia; emon beijue erruki bagarik etxiak dakarren janarija; berba eginbeijue ondo, kris tinaubak dirian leez; ez beijuez parkatu pekatu agirijak;esan beijue lelengo eguneti euren etxian onako edo alako gauzarik ez dabelainok egiten ta egin biako bere ez dabela, ta orduban eukiko ditubee otseginonak. Baña beti arrastaka, beti bidaoka, beti dongaro esaten, beti goseiskija, beti esker txaarra, sekula dotrinarik ez, sekula elexaraterik ez, seku-la exenplu onik ez, sekula Jangoikuaren gauzarik entzuterik ez; onetaraotsegin onik bere ez. Ta au da ugazaba askori jazoten jakona. Inoren otse-ginen enbidijaz beti, bera prestubeza dalako.

II.

Otseginak bere amau ta estimau biar ditubee euren ugazabaak taobeidu biar deutsee, euren arimen onerako ta etxeko kobernurako agin-duten deutseezan gauzeetan. Ugazabari gorroto izatia, dongaro erantzu-tia ta aginduten deutsan gauzia ez egitia (pekatu egiteko aginduten ezpa-deutsa), pekatu da; ta konpesinoian esan biar da, ugazabaren kontra zana.Seme alabak gaiti zer esan dan akordau bitez otseginak ta beste ainbesteobligazinoe daukee eurak, arimako ta etxeko kobernuko gauzeetan uga-


119

beste esaten da ugazabaak gaiti. Ugazabak otsegina bere etxian dauanartian, guraso baten obligazinoiak daukaz ta gurasuak umiari leez kontuartu biar deutsa arimiaren onerako gauzeetan; ta ezpabere gurasuentzakopekatu dana, ugazabarentzako bere pekatu izango da.

Bakit ugazaba askok esaten dabeena, otseginai eraozten asi ezkeronai dabeen lagunekin ibilten edo, berba baten guztia esateko, arimakogauzeetan nai dabeena egiten, etxeti iges egingo leuskijuela; otseginJangoikozko bat topau ezin leijala; bat edo bat biar dabeela ta beste onakoerrazoe errazoe bagakuak. Bada, esaten jakue alako ugazabai: Lelengo,eurak Jangoikozkuak balira, otseginak bere izango litzaatekezala. Ugazabaonak beti topeetan dau otsegin ona; ta otsegin onak ugazaba ona.Ugazaba txaarrak inos bere otsegin onik ez; ta otsegin txaarrak bere uga-zaba onik ez. Esaten jakue bigarrenian alako ugazabai, dana gaiti dala,otseginai arimako gauzeetan kuidado egiten ezpadeutsee ta seme alabakgaiti esan dirian pekatu jeneruak parkatuten badeutseez, egiten dabeelapekatu. Ta ez edozein bere modutan, ezpada pekatu andija, san Pabloapostolubak dinuanez: Erejia baño dongago da etxeko pamelijaren ta otseginenkuidadorik ez daukana, dino Apostolu santubak. Lelengo kuidadua da ari-mako gauzeena ta salbazinoiarena.

Onezaz ostian, ugazabaak obligazinoe asko daukeez otseginentzako.Ta lelengo, emon biar deutsee otseginai etxiak dakarren janarija, gosez eukibagarik; edola bere euren jan ordubeetan. Jaateko urrija ta gosia dauanetxian, otseginai urte baño lapurreta geijago iragoko jakue.

Bigarrenian, ez ditu otseginak erabili biar ugazabak gau ta egun betibiarrian arrastaka ta barautsa darijuela. Bagoz ugazaba batzuk, sekulaotseginen biarragaz kontenteetan ez dirianak. Inok azijak dirian leez, betibiarpian izerdi ja darijuela ikusi gura litukeenak. Ze mirari andija, alakougazabaak otsegin onik ez topeetia! Ez dira otseginak alperrerijan eukite-ko; ezda beti biarrian ituaz erabilteko bere.

Irugarrenian, otseginai mezia uts eragitia, jai domeekeetan biarra erai-tia, errazuaz eskatuten dabeenian, konpeseetara ta elesako gauzeetara jua-ten ez istia pekatu da.

Laugarrenian, otseginai berba astunak, tropiak eta injurijazkuak esa-tia, areen palta guztiak edo dirian baño geijago kanpuan konteetia taJangoikuak aaztuta daukazan edo sobrau batzuk balira leez, desprezijoz tamodu txaarragaz tratetia pekatu da. Ugazabak egin biar dabena da, otse-gina txaarra bada, ondu bere pazienzijagaz ta erakutsi onagaz; ta ezpabe-re denporia danian etxeti etara ta aren paltaak isilik euki.


118

merezietan egun baten bere etxian inok eukitia. Etxeko gauzaak etxiangeratu biar dabee. Konseju on bat itanduteko baño esan biar ez dira.

Ara bada, kristinaubak, aituten emonda laugarren mandamentu san-tubak, zubei tokeetan jatzunez, aginduten doskuna. Guztioi txito askoinporta doskun gauzia da. Errazoia izango da, bada, bakotxak bere alde-ti alegina egitia; bai dotrina oneek ondo ikasteko ta bai ikasita, ondo kun-plietako. Alan jadiitxiko ditugu munduban bendizinoezko bizitza luzia tagero eternidadeko glorija. Amen.


121

zabai obeiduteko. Onezaz ostian, otseginen obligazinoia da ugazabarengauzei begiratutia. Au gaiti pekatu egiten dau otseginak:

Lelengo, tokeetan jakon edo al daijan biarra ugazabarenzat egiten ezdabenian. Ta gauza andira eldu ezkero, pekatu mortala. Ez dau ugazabakotseginik biar, alperrerijan egoteko.

Bigarrenian, pekatu egiten dabee otseginak euren paltaz ugazabarigauzaak galtzeen jakozanian. Ugazabak aginduta, krijadubak kasurik eginez deutsalako, etxian, ganaduban edo soluan ugazabari etorri jakon kaltiakrijadubak pagau biar dau, bere erruz izan ezkero. Krijada batek, biar danbaño geijago kastaubagaz edo ugazabaren gauzaak ugarijago erabilijagaz,egiten daben kaltia pagau biar deutsa ugazabari. Deskuido bat gaiti ez daau esaten, ezpada otseginen errazuazko kuidadua ta arduria palta danian.

Irugarrenian, pekatu egiten dabee otseginak ugazabaren lizenzijabagarik edo ugazabak inori ez emoteko esanda, ugazabaren gauzeetatilimosnia emoten dabeenian. Ta gauza andira eldu ezkero, pekatu morta-la, atzera biurtuteko obligazinoiagaz. Egija da ugazabaak eurak emon oidabeen edu limosna, eurak etxian ez dagozanian, ateetara datorren eske-kuari emotia ez da pekatu, beste gauzarik ugazabaak aginduten ezpadeu-tsee. Dudia daukanak itandu beijo bere konpesoriari ta aretxen esanaizango da segurubeena.

Laugarrenian, lapurretako pekatuba egiten dabee otseginak ugazabailantzian puska bat gauzaak ostuten deutseezanian. Batian laumai, bestianzortzi-marai ta alan, edo laboria edo jaatgauzia... Au lapurretia da ta ElexaAma santiak kondenauta daukana. Alperrik da esatia soldata txikija dauka-la; biar laarregi eraiten deutseela ta beste onako atxekijak. Soldata erabagitendanian, begiratu; edo beste ugazaba bat topau ta ez oostu. Nosbait jaat-bitaartian zerbait jaatia ez dau inok beinguan pekatu mortalzat emoten.Balitz ugazabak gordeta daukan gauza guztiz estimau bat, au bere pekatuizango litzaateke beraren lizenzija bagarik jaatia edo eraatia. Krijadaakeurak artzeeko emoten jakuen txokolatia saldu leijen edo ez, esango dazazpigarren mandamentuban.

Bostgarrenian, pekatu egiten dabee otseginak ugazabaren ta etxekuenpaltaak eta deskuiduak ta etxian iragoten dirian gauzaak, kanpokuai kon-teetan deutseezanian. Au inok uste daben baño palta andijaua ta ugarijauada. Etxe baten iragoten dira ta jazoten dira milla gauza, auzuetakuak jakinbiar ez ditubeenak; ez gauza txaarrak dirialako, ezpada etxe bizitziaridarraikozanak dirialako. Alan etxian zer jazoten dan, zer iragoten dan tazer esaten dan kanpuan konteetako ekanduba daukan otseginak ez dau


120

lotsia galdu ez daizun ta arimako penia euki ez daizun. Umetati zigorra-gaz lotsia emoten badeutsazu, aren arimia inpernuti librauko dozu, dinoEspiritu Santubak. Ta zigorragaz lotsia emoten ez daben gurasuak gorro-to deutsala umiari. Umetati seme alabei lotsia emon biar jakuena, domaubiar diriana, temiagaz urteten itxi biar etxakuena ta gauza dongarik par-katu biar etxakuena, Jangoikorik ezaututen ez ebeen jentilak bere autordabeena da. Platon, Aristoteles, Plutarko, Zizeron ta beste jentil askokerakutsi leijue kristinau askori, umetati zelan atzi biar dituben euren semealabaak. Zizeronek dino, obligazinoerik andijena, estubena ta geijen bali-jo dabena, umetati seme alabak zuzen aztia.

Au gaiti bada, neure entzula onak, okasinoe gitxi galdu ditut neuresermoietan, gurasuen obligazinoe andija edo nausija erakutsi bagarik.Batzubetan eriak ekarrita, beste batzubetan berarijaz topauta, sarritanondo esanagaz ta askotan ezer bere parkatu bagarik, nosbait erregutuba-gaz ta bein batzubetan zamaitubagaz ta kalte ikaragarrijak gogora ekarri-jagaz, dendatu nas gurasuai zer egin biar daben esaten. Insta, oportune,importune... Sermoe onetan pensau dot, beste bide bateti juan biar dodala.Guraso asko ikusten ditudan leez zaartza errukarri bategaz, esker txaa-rreko ta lotsa txaarreko seme alaba atzijak daukeezalako, areetxek konso-leetako desio bizi bat etorri jat bijotzera. Alan sermoe onetako zereginaizango da seme alaba dongaak eta esker txaarrekuak daukeezan guraso erruka-rrijak ainbat onduen konsoletia. Bijen bitartian seme alaba gaztiak edo umetxikarrak daukeezan gurasuak bere ikasi daikee, tertzijo atara eldutenbadira, ze konsuelo eukiko dabeen. Ez nas kansauko Zizeronen taDemostenesen berbeeta oneko erregelak gordeetan aldija onetan, ezpadadatorrena datorren eriaz esan, erremedijo konsolagarrija topau artian.Inok esaten badau sermoiaren baño konbersazinoiaren traza geijago dau-kala, agaz bere ez nas asarratuko. Saill oni aurrera jarraituteko biar dodanespirituba ta grazija eskatu daijogun seme alaba guztien Aitari, geure zeru-ko Jangoiko onari. Ama Birjina guztiz santia bitaartekozat iminteko, esandaigun bijotzeko debozinoe guztiagaz Abe Marija.

Curva cervicem eius in juventute…ut supra.

Egija esateko ez dakit, neure kristinaubak, zer egon leitekian pena-garrijagorik edo minberaagorik iru edo lau seme alaba edo geijago azitadaukazan guraso zaar baten bijotzarentzat, areen esker txaarra ta lotsa


123

EGILIAREN IZENBAGAKO SERMOE BARRIJA, SEME ALABA

DONGADUNEN KONSUELOGARRIJA

Curva cervicem eius (filii) in juventute, et tunde late-ra eius, dum infans est, ne forte induret, et non credattibi, et erit tibi dolor animae. Eccl. Cap. 30. V. 12.Ezi eijozu umiari iruna gaztetan ta domau eijozuzsaijetsak txikija dan artian, gero gogortuta, zeurekon tra lotsagaldukotu ez dedin ta arimako peniaekarri ez dai zun. Eccl. ut supr.

Arimako poz andijagaz ta bijotzeko esan ezin leijan gozo bategazentzuten dira, neure kristinaubak, seme alabaak ondo azten ditubeengurasuen bizitzako, zaartzako ta erijotzako atseginak, kontentubak, ben-dizinoiak eta grazijak. Umiak ondo azten dituban gurasua alegrauko da takonsolauko da bere semiagaz ta alabiagaz. Alako guraso ona alabaukodabee ta estimauko dabee auzuak eta erriko jentiak bere. Gozotasunez tapozez betea biziko da ta bere ilteko orduban bere ez da penauko, semealaba oneetan isten dabelako bere etxura zuzena, ondrauba, baketsuba takristinauzkua. Job santuba, Abraan patriarka andija, Tobias ditxosua,santa Susana, Ana Samuelen ama, Eleazaro, Jakob, Matatias, Sara,Rebeka, santa Monika ta beste milla dira, neure kristinaubak, egija onentestigubak. Guztiak artu zituben ta artzeen ditubee zeruban seme alabeiemon eutseen aziera onaren eta santubaren prutu ugarijak, bendizinoiaketa grazijaak.

Espiritu Santubak kasik isildu bagarik, ez dakit zeinbat lekutan,enkargetan deutsee gurasuai seme alaben atziera ona, zuzena, jangoikoz-kua ta humildia. Opa deutseez bizitza luzia, portune ona, atsegin gozua tabendizinoiezko sarija, seme alabak ondo azten ditubeen gurasuai. Tabeste aldeti milla errazoegaz ta exenplugaz erakusten deutsee, seme ala-bak bildur bagarik, ezi bagarik, dotrina bagarik eta libertadian azten ditu-ben gurasuai, gero erremedijo bagarik eukiko dituben atsekabaak, naiba-giak, zaartza txaarra, erijotza desondrauba ta azkeneko penia.

Ezi eizu, dino, ta domau eizu umetan, txikitan (laubost urte dituba-neti) zeure umia, gero gogortu ez dedin, aginak erakutsi ez daizuzan,


122

kue; beti barriketan jardun bagarik, isilik egon zaite, erantzuten deutsee. Zeregingo dau edo nora begiratuko dau, bada, alako guraso errukarrijak?

Kristinaubak, egija esateko, ez dakit ze botikatan topau leijan alakobijotz baten konsuelua. Baña orraitino bere ez dogu guztiz desesperaubiar. Dendatu biar dogu alegin guztiagaz, guraso errukarri areen konsue-lua topeetako. Medikubak esaten dabeenez, gatxari erremedijua iminteraorduko ezautu biar da bere asieria ta sustraija. Bada, ondo ezaututen dangatxa erreztuago ta lasterrago erremedijetan da. Guretzako bere bide auizango da segurubena. Examinau daigun lelengo, nundi datorren alakogurasuen penia. Topau daijoguzan sustraijak guztiak ainbat onduen taondorik ezarriko deutsagu botikako bat, guraso triste areek artzeen bada-bee, guztiz gozatu ta konsolauko ditubana. Asi gaitezan, bada, benebenetan.

Seme alabak esker txaarrekuak, lotsa galdukuak ta gaistuak daukee-zalako da gurasuen trabaju ta pena guztia. Examinau daigun, bada, oan, ianundi edo zelan gaistotu ta lotsagaldukotu dirian seme alaba areek, nokgaldu ete ditu alan zuben seme alabak? Galdu ete ditu Jangoikuak? Ez.Jangoikuak onak, humildiak, zintzuak, lotsa onekuak, inozentiak, isilaketa santubak entregau otsuzan zeubei, batiatu zenduzanian. Zeuben sabe-leti ekarri ebeen pekatubaren mantxia bere kendu eutseen. Euzkija bañoargijago, lirijuak baño ederrago, luurra baño humildiago, aingeru santubatzuk eginda, entregau otsuzan Jangoikuak batiatu zianian orrako semealaba lotsa txaarreko orreek. Ta bautismuan artu ebeen grazijagaz, eder-tasunagaz, humildadiagaz, modestijagaz ta santidadiagaz gorde zitubanJangoikuak errazoiaren usura eldu artian. Ta arik ona bere ezin esan lei,Jangoikuak galdu ditubala zuben umiak.

Mundubak galdu ete ditu zeuben seme alaba gaisto areek? Ez.Diabrubak lotsagaldukotu ete ditu? Ez. Aragi dongiak ekarri ete ditu, zeu-bentzako esker txaarrekuak, gogorrak eta lotsa gitxikuak izatera? Ez.Bada, munduba, diabruba ta aragija zeuben seme alabentzako ta besteguztientzako bardinak dira. Ta orraitino guraso edadeko asko dagoz semealaba humildiak, zintzuak, Jangoikozkuak, isilak eta estimaubak daukee-zanak. Euren zaartzan laguntasuna, poza ta atsegina emoten deutseenak.Sekula, eurak esan oi dabeen leez, buruko min bat emon ez deutseenak.Jangoikuaren bildur santuban ta kristinau egijazko baten moduban, baiarimako gauzeetan ta bai bizitzakuetan, askok enbidija deutseela bizidirianak. Onan bizi dirian seme alaba bedeinkatubak eta estimaubak eukidabee zeuben seme alaba lotsabagakuak eta desbergonzaubak eukidabeen leezko munduba, diabruba ta aragija. Begaz, mundubak, diabru-


125

txaarra baño. Ya edadian jausita, zaartuta, kansauta, sepulturara bidiandauan gurasuari, izerdija darijola nekez azi dituban sabeleko prutubak,bere semiak edo alabaak, batak kasurik egiten ez deutsala; bestiak erres-puesta txaarra emoten deutsala; bestiak begirakune on bat egiten ez deu-tsala; bestia sekula agur eitera juaten etxakola; bestiak burla egiten deu-tsala; bestiak zerbait esan orduko, aoti atzera errespuestia sartzeen deu-tsala; bestia jaaten daben arto edo ogi kopaubari asko deitxola; bestiakezetan bere obeidu gura ez deutsala; bestiak auzijak eta endreduak etxeraekarten deutsazala; bestia justizijak karzelaan daukala; bestiak agiraka egi-ten deutsala; bestiak bere denporako paltaak eta deskuiduak burlaz arpe-gijan esaten deutsazala; bestiak illda balego naijago leukiala; dinot, neurekristinaubak, menturaz ez dauala luurraren gañian guraso batenzat senti-mentu andijagorik, penagarritzagorik ta desesperazinoe mingotxagorik,berak nekez azi dituban seme alabaak modu onetan portetia baño.

Guraso batek desesperetako, ernegetako, negar egiteko, bijotza erdi-bi egiteko ta bere buruba akabeetako penia dau au. Semiak azi ditut, dinoalako guraso triste errukarrijak, ta eurak dira neure zaartzako penarikandijena. Semiak azi ditut ta eurak dira neuri begijak etaraten deusteeza-nak. Ez dauka luurraren gañian nora begiratu, atsekabia ta naibagia ezdaukan lekurik. Ez nas espanteetan, alako guraso tristiak egunian millabidao ta maldezinoe bere umiari eginagaz. Bada, egunian egunian daukabataganik albista txaarra, bestiaganik desprezijua, bestiaganik bekoki ilunata guztieganik penia. Ez nas espanteetan, guraso askok euren seme alabenlotsa gaistua ta esker txaarra ikusita, areek eskura ekartiagaz desesperau-ta, ernegazinoiagaz ta purijaz desietan dabeen iltiagaz, beste mundubanzer ikusirik ezpaleukee leez. Ez nas espanteetan, guraso asko urte geija-gotan biziko litzaatekezanak, seme alaba dongaak diriala medijo leenagoillagaz ta, eurak esan oi dabeen leez, munduko bakia eginagaz.

Oh, seme alaba gaistuak eta lotsa galdukuak daukeezan guraso zaarerrukarrijak! Oh, triste desbenturaubak! Oh, ze zaartza penagarrija tamingarrija dan zubena! Oh, ze karidade andija onako gurasuen bijotz tris-tiak konsoletia! Baña zelan erremedijau lei onako gatx andija? Zer eginleije, negar ta desesperau baño beste gauzarik alako seme alaba gaistuakdaukeezan guraso edadekuak? Ija eurak baño andijago dirian ume lotsa-galdukuak daukeezanak? Ondo esaten badeutsee, gaiski erantzuten deu-tsee. Elexara asistietako esaten badeutsee, bai zeu bere elexa zalia izan zara-ta esanda, burla eiten deutsee. Jo gura izan arren, indarrik ez daukee, edoumiak eurak jo leije edo sakatu bat emon leijue. Zerbait esaten asten baja-


124

Zer esan deutseezu zeure seme alabei urte bi edo iru zitubeeneti amabiamalauren ingurura artian? Intenzinoe txaarragaz edo onagaz kasik egu-nian egunian ta egun bakotxian askotan esan deutseezu: plagiaren izena,barrabasa, arraijua, sekulakua, diabruba, errementauko al dabela, itoko aldala... batian zeuben ernegazinoiagaz ta beste askotan izkune txaarragaz.Lagun batek deskuiduan txopin bat eginda negarrez ikutsi badozu zeu-ben umia, altzuan artuta, ondo palagauta esaten deutsazu, ia zetako arribategaz musturrak ausi ez deutsazan beste lotsagalduko zaar ari, edo onakoberba txaarren bat. Deskuiduan auzoko persona nausi batek belaarondo-ko bat emoten badeutsa zeure umiari, pikaerdijen bat egin deutsalako,persona aren ta aren jenerazinoe guztiaren kontra ez zara isilduten gañe-ko zortzi egunian, zeure umiak daantzubela. Sei urteti aurrera edo leena-goti zeure umiaren paltak gitxitutia, edertutia, ezkuteetia, eurak palagee-tia ta aboneetia izan da zure zeresan guztia. Guztiak dakijen ta ezkutauezin dozun pekatu bat egin badau zure semiak edo alabiak, aren errubabere inori ezarten deutsazu. Mutil dongeen batek galdu izango dau zeurealabiaren onestidadia. Ordi jokolarien batek engañau izango dau zuresemia, bestelan berez ez daki gauza gatxik egiten. Onakotse bidauak, izentxaarrak, errazoe arruak, bengantzakuak ta euren palagukuak ume guz-tiak arrotuteko, gaistotuteko, libertade geijago artzeeko eta lotsagaldukoizateko asko dirianak dira zeuben umiai iru urteti amabi amalauraño esandeutseezuzanak.

Zer erakutsi deutseezu? Gauza onik bat bere ez; gauza txaarrak asko.Zuben umiak zortzi amar urtegaz bere dotrinarik ez ekijen, konpeseetanez ekijen, meza bat entzuten ez ekijen ta oraindino bere (trazia daukanez)ez dakije. Ariman probetxu egingo deutseen gauza bat sustanzijaz eraku-tsi ez deutseezu. Ta beste aldeti, bost sei urte ditubeneti koloria mudaubagarik esaten ditubee zure umiak, auzuetan ta errijan jazoten dirianendredo guztiak, demanda guztiak, banidade guztiak, nauskontu guztiakta (lau urte ditubeeneti) kanta loijak bere bai, nautsi batek leetxe. Zelanau? Zeubek erakutsita. Ez bere arijaz, ezpada erriko naaste guztiak ta salsaguztiak zeubek umeen aurrian sarri erraparu bagarik kontauta ta eurakesaten ditubeenian, zeubek aua zabalik eurei entzunda, dotrinia esatenbalegoz baisen bijotz arruagaz. Zeubek esaten dozuna ta egiten dozuna,umiak ikasten dabee. Zeubek eiten dituzu gauza txaarrak ta areek ikastendabee beste ainbeste. Zeubek ez deutseezu gauza onik erakusten ta areekez dabee ikasten.

Zer agindu deutseezu? On izateko esaten deutseegu. Ori bada zeubenagindute guztia, ori Turkubak bere egiten dabee euren umeekin. Baña iku-


127

bak et[a] aragijak ezin euskijuen zeuben seme alabei kalte geijago, bestee-nei baño. Begaz, mundubari, diabrubari ta aragijari ez deutsazu zubekbere erru geijago ezarri biar seme alaba dongaak daukazuzalako, onak,humildiak, justubak, maitiak eta estimaubak daukeezanak ezarten deu-tseen baño. Seguru egon zaite guztiok, mundubak, diabrubak edo aragi-jak ez ditu galdu zeuben seme alabak.

Lotsagaldukotu, edo dongatu ete dira, bada, eurak euren artian,euren bakarrian? Ori bere ez. Berekauten ez da inor dongatuten.Bakarrian bere ez. Berekauten edo bakarrian inor galdutekua izan balitz,Moises santuba, Dabid erregia, Elias propeta andija, san Juan Bautista,Madalena, san Anton, san Pablo ta santa Maria Ejiziaka izango zian lotsa-galdukuenak, desbengozaubeenak, eta gaistuenak. Bada, eurak dira baka-rrian ta eurenez geijen azi ta luzaruen bizi izan dirianak. Begaz, ez dirazeuben seme alabak bere eurenez ta bakarrian gaistotu ta lotsagaldukotu.

Ze mirari izan da, bada, au, kristinaubak? Jangoikuak onak, inozen-tiak, santubak eta aigerubak emon otsuzan. Arik ona Jangoikuak ez ditugaldu, mundubak bere ez, diabrubak bere ez, aragijak bere ez, eurak eure-kauten bere ez. Zek egin dau, bada, triskantza andija au zeuben seme ala-beetan? ¿Quis semi navit hic zizania? Leen humildiak; oan soberbijotsubak.Leen zintzuak; oan ardura bagakuak. Leen isilak; oan desbergonzaubak.Leen zeuben bijotzeko maitiak oan zeuben arrabijo ta gorrotogarrijak.Leen zeubentzako arpegiera bigunekuak; oan trumoe illunaren bekokidu-nak ta oñaztubaren begirakunedunak. Leen zeuben esana egiteko prestak;oan eurei ezer esaten azartuten ez zarianak. Leen berbeeta gozua, bakez-kua ta pozezkua; oan bidaua, asarria ta errespuesta txaarra. Leen zeubekgura zendubana egiten ebeenak; oan zeubek gura dozun gauzarik bat bereegiten ez dabeenak ta eurak nai daben guztia egiten dabeenak. Leen zeu-bek laztan zindubeezanak; oan illda bazengoz bere ardura ez deutseenak.Leen berba donga bat entzuten ez zeuntseenak; oan on bat esaten ezdabeenak. Enpin, leen guztiz onak, santubak, ainjerubak; oan guztiz don-gaak, lotsabagaak, gogorrak eta konzienzija txaarrekuak.

Zek allagina engañau ta itsutu ditu, bada, zeuben seme alabaak?Bildur nas, gurasuak, zeubek galdu ete dituzun zeuben seme alabak!Baña ez nas azartuten baietz esaten, lelengo puska bat examinau bagarik.Ia examinau daigun, bada, iru, lau, zortzi, amar, amabi ta amalau urteingurura artian, orrako oan andi eginda daukazuzan seme alaba lotsagal-duko orrei zer esan deutseezun, zer erakutsi deutseezun, zer agindu deutseezun,zer parkatu deutseezun zer entzun dotsubeen ta zer ikusi dotsubeen. Atenzinoiagurasuak.


126

inguruban dirian nauskontubak, endreduak, salsaak, banidadiak, ezkon-tzaak, neska mutileen arteko tratubak, amoriak ta beste enbusterija guz-tiak esaten. Dirianak kontetan ditubee zuben umiak zortzi bereratzi urtedaukeezaneko, nausi batek baisen ziatz, zeubek arro arro eginda entzutenzagozala. Lastimia! Dotrinia ikasten dira atzeratxubak, eze zuben umiakbaño obarik eta akordaubagorik ez dago inun bere.

Zer parkatuten deutseezu? Parkatuten deutseezu biar ez dan modubanta tokeetan etxakuen moduban, janzten. Elexarako balitz, dezenzijaz janz-tia gauza ona da. Baña piestarako, plazarako, saraurako, bisitarako, mun-duba, diabruba, aragija ta banidadia serbietako da zeuben umeen apain-durija ta soineko desonestidade guztia txiki txikitati. Kolpe andi bat geroegingo dabeen senalle agirija da au. Ta orraitino gurasuak eurak tatarras-ka, elexarako dezenzija bagarik geratuta, zorrian edo lorrian apaindutenditubee umiak ta eurak euren eskubekin jantzi ta inguru guztietati zelandagozan begiratuta, aurra, zuaz lagunekin esanda, bialduten ditubee zorti,amar, amabi urteko umiak pekatu guztiak ikasteko ta egiteko lekubeetarata lagunetara. Parkatuten deutseezu juan edo etorri, egon edo ibili naidabeen orduban, nai dabeen moduban ta nai dabeen lagunagaz egiten taendamas domeeka ta jai santubetan. Ta au amabi, amalau, amasei urteditubeeneti aurrera. Mailezija begijak edeten asten daneti aurrera. Mutilaineskeekin ta neskai mutilekin ibilten isten deutseezu gabak denporakemonda bere, zeubek ondo ta zuzen dakizula areek zer egin al leijen. Oh,ze eskola garbija erabiliko dabeen! Oh, ze lezinoe onak ikasi biar dituben!

Parkatuten deutseezu pekatu mortalian egoten. Bada, aitak eta amakjakin arren zuzen semia ta alabia pekatu mortalian dagozana, pekatu mor-tala dan gauzia eurak entzun edo ikutsi deutseelako, ez deutsee arengañian lelenguan agiraka puska bat baño egiten, urte bete osuan konpe-sau bagarik badagoz bere. Ez deutsee minik emoten gurasuai, seme ala-bak pekatu mortalian egonak.

Zer entzun dotsubee zeure umiak? Bidauak, maldezinoiak, purijazkoerrazoe txaarrak, andiarizko, banidadezko ta arrokerijazko berbak, zeuregaztetako pekatuzko desapijuak eta panparrerijak, murmurazinoiak, ber-dekerijak eta desonestidadiak. Entzun dotsuben guztia edo geijena luxu-rijarena, enbidijarena, kodizijarena, banidadiarena edo bengantziarena.Edo zeure kontra edo emaztiaren edo senarraren kontra edo umen kon-tra edo gurasuen kontra edo seniden kontra edo auzuen kontra edo andi-kijen kontra edo pobreen kontra edo praileen kontra edo abadeen kontraedo... geijenian entzun dotsubee zuri umiak pekatuzko berbetia.


129

tsi daigun ia zelan aginduten deutseezun on izateko. Agindutia ta parka-tutia era batera artzeen ditut emen. Bada, gurasuarentzako bardin daumiari agindutia ta parkatutia. Ia, bada, ze gauza on aginduten deutsee-zun. Geijenak, jai domeeketan mezia esaten dan artian elexan egotia. Ezmeza entzutia (ori ez dakije zer dan), ezpada elexan egotia. Gurian dotriniabere ikasi biako da alakoen baten, esatia. Gauza txaarren bat edo biarren batoker egiten dabeenian, purijaz bidao bat edo maldezinoe bat jaurteitiaedo, alemanija bati leez, ostikada bat emotia, ostera egin ez daijan. Ez da,bada, gurian aspaldijan inor konpeseetan bere izan, nosik beñekoen baten esa-tia. Emen akabeetan dira ausaa zeuben aginduterik oneenak.

Baña, zer beste gauzarik aginduten deutseezu? Aginduten deutseezu,edo parkatuten deutseezu titija eraaten dabeeneti, aitari edo amari txo-pinga egiten ta ozta ikasi dabeen berba dongia lagunari edo nausijauariesaten, zeubek barrez zagozala. Aitak jotera egiten badeutsa, amak pala-gau ta txistuba eskatu, aita joteko; amak lotsa puska bat emon gura badeu-tsa, aitak altzuan artuta, amari sinu egiten erakutsi. Oneek dira bularraartzen daben arteko leziñoiak. Aginduten deutsazu, bost, sei edo zazpi urteditubeeneko, esanak ondo-egitia gaiti piestara eruatia. Ta apainduta pies-tara zeubek eruateko, erropa barri bat egitia. Gurasuak ez daukazu bestegauzarik, zeuben ume inozentiak animeetako, poztuteko, biarra ereitekoedo isilik eukiteko, piesta batera, sarau batera, dantzako ibilte batera, bigi-ra batera, erromedija batera edo pekatuko okasinoe batera agindutia baño.Ondo eginaren paguzat eta sarizat aginduten deutseezu sei, zortzi, amareta amabi amalau urteko umiai pekatuko lezinoia, pekatuko eskolia, peka-tuko lagunak eta pekatuko okasinoiak. Piestara bialdutia aginduten deu-tseezunian, aginduten deutseezu zeuben umiai itxiko deutseezula, pekatuzelan egiten dan ikasten, pekatubak egiten, lotsagalduban, nasaitasunian,errespeto bagarik, onestidade bagarik Jangoikuaren bildur bagarik, peka-tu mortalian banidade, engañu ta malezija guztiagaz bizi izaten. Au agin-duten deutseezu zeuben umiai piestara, erromedijara, saraura, komedija-ra edo bigirara aginduten deutseezun guztian. Gauza onen gañian ikutsidot zerbait geijago eskribiduta gere euskeeran, argitara etarateko ustiagazta an topauko dabee geijago nai dabeenak.

Zer parkatu deutseezu? Parkatu deutseezu, esan dan edadeti asita, dia-bruba, barrabasa ta demoninua esaten edo alemanija bati edo lagun batiedo nausijago bati. Parkatu deutseezu, auzuetakuai lotsia galtzeen, eran-tzuten edo areek gaiti gaiski esaten. Parkatu deutseezu zeubeen gogokoez dan auzuari kalte egiten, ta bengeetan edo ume txikarretan edo gana-duen baten edo soluan edo basuan. Parkatu deutseezu zorti amar urteti


128

dozula esaten badotsu, isilik egon ta padezidu. Purijaz sakatu bat edo bota-kada bat egiten badotsu, isilik egon ta padezidu. Belaar[r]ondoko bat eskiniedo emoten badotsu, isilik egon ta padezidu. Arto puska bat oian nekezzagozan lekura borondate txaarragaz jaurteiten badotsubee, isilik egon tapadezidu. Bekoki illuna ta arpegi zitala beti iminten badotsube, isilik ego[n]ta padezidu. Txakurrak entzun ezin leizan errazoiak, lantzian lantzian esa-ten badotsubez, isilik egon ta padezidu. Eskian ibilita, gaisorik egonda edoospitalian zagozala, kasurik egiten ezpadotsubee edo bisitetan ez bazaitu-bee, isilik egon ta padezidu. Euren moduko neskak eta mutilak gabian etxe-ra ekarrita, zeure aurrian edo oian zagozala, milla pikaerdija egiten badi-tubee, isilik egon ta padezidu. Zeure semiak edo alabiak ezkondu baño lee-nago bat edo bi nor mantenidu etxera ekarten badotsubez, isilik egon tapadezidu. Erri guztia zeure seme alaben maldadiak esaten gorrotoz ikus-ten badozu, isilik egon ta padezidu. Justizija etorten bajatzu gabaz edo egu-naz zeure semia edo alabia karzelara eruatera, isilik egon ta padezidu. Zureumiak egin dituban pikaerdijak gaiti eskribauba etorten bajatzu etxiandozuna enbargeetara, isilik egon ta padezidu. Zeure semia edo alabia deste-rrau dabeela edo urkamendira daroiela entzuten badozu, isilik egon ta pade-zidu. Zeure semia edo alabia inpernuban erreetan dauala jakiten badozu,santa Brijidak eta san Jeronimok esaten dabeenak leez, isilik egon ta pade-zidu. Ta gero zeu seme alabeekin inpernura juaten bazara, Arbiol jakitu-nak dinuana leez, an bere isilik egon ta padezidu.

Zeubek zeuben umiak desbongonzau azi dituzu, zeubek lotsagaldu-ko azi dituzu, zeubek galdu dituzu; bada, oan zeubek isilik egon ta padezi-du. Jangoikuak zuzenak, humildiak, inozentiak, onak eta santubak emonotsuzan batiatu zirianian. Zeubek txiki txikitati gauza txaar guztiak eraku-tsi, gauza txaar guztiak esan, gauza txaar guztiak parkatu ta gauza txaarguztiak esan deutseezuz; bada, oan isilik egon ta padezidu. Au izango dazeuben gatxaren konsuelo bakarra: isilik egon ta padezidu.

Ara kristinaubak, seme alaba lotsabagak daukezan guraso zaarrakzelan konsolau leitekezan erakutsita, nai badabee artu konsuelo au. Taoraindino ez aaztu, umiak dongaro azijagaz egin dituzun pekatu guztiak;zeure ume gaiski azijak egin dituben pekatu guztiak; oan zaartzan aren kon-tra egiten dituzun bidao ta beste pekatu guztiak, zeure umiak zeuben kon-tra egiten dituben guztiak ta beste auzuetakuai ta errikuai zure ume lotsa-baga gaiski azijak erain deutseezan pekatu guztiak pageetako daukazuzala.

Alako guraso baten konsuelua geituteko, esango dotsut Arbiol leenizentau danak dinuana. Gurasuak gaztetan atzi ebeen libertade andijanalabia. Beste nasaitasun askoren artian, erakutsi eutseen edo parkatu


131

Zer ikusi dotsube zeure umiak? Jai domeeketan mezia esaten dan artianelexan egotia; (askotan ardura aindi bagarik mezia bere uts eginda), erro-sarijo bat erdi luan edo prisaka nosbait errezetia ta urtian bein edo birri-tan ozta konpeseetara juatia. Ara emen ikusten dotsubezan gauza onok.Ta zer ikusten dotsubee? Etxian ta kanpuan agirakia, zitalkerija, bake txaa-rra, tabernia, ordikerija, probia, desapijua, jokua, okasinoia, piestia, dan-tzia, bigiria, sarauba, bisitia, modia ta kasik kasik pedebagako baten bizi-moduba, zeuben umiak ikusi dotsubeena. Berba baten, aginduten jakueumerik geijenai biarra egiteko; endamas baserrijetan ta esaten jakue lapu-rretan ez egiteko. Au bere ez beti. Bada, kale aldeetan bizi zarianok umiakalperrerijan azten dituzuna ta lapurretak bere parkatuten deutseezuzana,gauza agirija da. Kaleko umia baseerriruz urten ezkero, zazpi zortzi urte-kua izan arren, nekez etxera juango da, edo artuburu bat edo gaztinabatzuk edo sagar batzuk edo kalabaza bat edo aza bat edo esiol bat edobeste gauzaren bat oostu bagarik. Ta aitak eta amak ondo esanda artzendeutsazu pozik alan oostuta dakarrena.

Ara emen bada, kristinaubak, entero asko uts egin bagarik esanda,orrako guraso zaar seme alaba dongekin iraun ezin dozun errukarrijok,zeuben umiari urte bi edo iru zitubeeneti emeretzi ogei urte ditubenartian, euren buruben jaube egin artian, zeubek baño senduago ta andija-go egin artian, esan deutseezuna, erakutsi deutseezuna agindu deutseezuna, parka-tu deutseezuna, entzun dotsubeena ta ikusi dotsubeena. Guztia maldadia, guztialibertadia, guztia lotsagaldukokerija, guztia nasaitasuna, guztia pekatuba,guztia diabrubarena, guztia mundubarena, guztia aragijarena. Gauza onbat bere ez sustanzijaz; ta donga guztiak sustraiz.

Zer egingo dozu, bada, oan, seme alaba lotsabagaak daukazuzanzaar tristiok? Zeubek baño indar geijago daukee ta ya eskura ekarri ezinzinaiz. Justizijaren bildurrik ez daukee; egun batzubetan karzelaan egonarren, ardura ez deutsee. Konpesoriak ezer ezin leijue; asolbizinoia ukatuarren, penarik artzeen ez dabee. Sermoe batera juaten badira, sermoiari tasermoeginari burla egiten deutsee. Zer egingo dozu alako umiak dauka-zuzan gurasuak? Zegaz kenduko dozu zeuben bijotzeko pena gogorra?Ara, gurasuak, gatx ori kentzeeko botikako bakarra. Beste erremedijorikez dago. Zer, bada? Isilik egon ta padezidu. Seme alabak dongaro azi ditu-zulako, guztia ta geijago zeubek merezietan dozula sinistu ta isilik egon tapadezidu. Seme edo alaba gaistuak bidao bat egiten badotsu, isilik egon tapadezidu. Sorgina edo barritsuba esaten badotsu, isilik egon ta padezidu.Zeure leenaoko paltak edo gaztetan agertu jatzuzan deskuiduak arpegijanesaten badotsuz, isilik egon ta padezidu. Ill arren palta andirik egiten ez


130

[BOSTGARREN MANDAMENTUBA]


133

eutseen besuak eta bularrak agiri zitubala jantzita ibilten onestidade baga-rik. Gero erremedijau gura izan ebeen gurasuaak alabiaren jantzi deso-nestuba, baña alperrik. Eldu zan ezin geijagoraño alaba gaiski azijarenatrebimentuba ta esan eban azkenian soberbijaz: Onan nai ez banauJangoikuak, bota naijala nai daben lekura. Bada, nik neure gustua kunpliduko dotta ez nas beste modutan jantzita ibiliko. Au esanagaz batera, Jangoikuak illeban neska gaiski azi zorigestoko a. Enterrau eben elixan aren gorputza,baña gabian sepulturiak kanpora bota eban neska aren gorputz illa. Bereaitak andi artuta bota eban itxasora; ta itxasuak bere nai ezda, bota ebankanpora. Aitak ikusi ebanian ez lurrak ta ez itxasuak euki gura ebeela berealabiaren gorputz illa, asarriaren subagaz ta purijagaz esan eutsan alabaillari: Bada, Jangoikuak ez luurrak nai ezau ta demoninuak eruan daijala ire gor-putza inpernubetara. Au aitak esanagaz batera, etorri ziran demoninuak taeruan ebeen gorputz loija inpernuban euan arimiagana.

Kristinaubak, ara sermoe onetan ispillu argi bat, guraso guztiak ikusidaijezan klaru euren ta euren seme alaben bizitzak eta arimak. Eskatu dai-jogun zeruko Jangoikuari, egija oneek ondo aituteko ta gordeetako argijata grazija, Jesukristo geure Jaunaren pasinoe santuba ta Ama Birjiniarengrazijazko erraija bigunak gaiti, guraso ta ume guztiak jadiitxi daijen zeru-ko bendizinoia ta eternidadeko glorija. Amen.

Gurasuak jakin biar dabee,txit ondo dabeela merezidu,

umiak gaiski azi ezkero,isilik egon ta padezidu.

Laugarren mandamentuko dotrinak imini ditudanian, ikusi dot sermoe au eskriduta;ta pensau dot, imini biar dodala euren ondorik, bostgarrena asi baño leenago.


132

mentubak noberaren ta proximuaren bizitzako ta osasuneko egite txaa-rrak eta desio txaarrak, guztiak eraozten ditu. Guztiari asieria emoteko,esango dotsut dotrina onetan: 1º Ia noberaren bizitzia zaintutia gati, proximuaill leijan. 2º Ia deskuidozko erijotzaak pekatu dirian. 3º Ia alkar joteko okasinoe-tan sartzeen dirianak, pekatu mortala egiten dabeen. Proximuak, bai adiskidiaketa bai arerijuak, zelan amau biar dirian esan da lelengo mandamentuban.

I.

Ez dago bada, neure kristinaubak, ezer bere grazijaz ta salbazinoiazostian, bizitzia baño gauza estimaubagorik. Beste edozein bere gauzapadezietara leenago etorten da kristinauba, illtera baño. Askok esan leije:Onan bizi baño illda egon oba da. Baña erijotzia urrera eldu ezkero, guztiakbizi gura leukee. Ta deskuiduan norbaitek bere buruba ito edo urkatubadau, alakua gaiti esaten da edo euala guztiz desesperauta edo eualazoratuta. Santu ta santa batzuk topeetan dira bakarrik, erijotziaren bildu-rrik ez eukeenak ta Jangoikua laster ikusteko desiua gaiti iltia desietanebeenak. Ta orregaiti, bizitzia dan leez luurreko gauzeen artian estimau-beena, iltia da proximuari egin leijon kalterik andijena.

Karidade egijazkua noberaganik asten da. Edozein bere premina tanezesidade bardinetan, noberaren buruba leenago da proximuarena baño.Alan, izan arren poximua iltia berez pekatu andija, nobera iltera datorrenproximo dongia, bestelan bere bizitzia librau ezin dabenian, ill lei. Dongabat badua kutxiluagaz, ezpatiagaz edo eskupeta bategaz zeu iltera ta inun-di bere librau ezin badozu zeure bizitzia, ez ondo esanagaz, ez iges egi-nagaz, ez kolpe batzuk emonagaz, orduban ill zinai zeure arerijua, arenbizitzia baño zeuria leenago dalako. Etxako desiau biar iltia, etxako desiaubiar kondeneetia, etxako desiau biar bengeetia, ezpada noberaren bizitziagordeetako duiña egitia. Ta arerijua ill bagarik librau ezin bada, a iltia ezda pekatu.

Egija da, zeu iltera datorrenaren estadu errukarrija ikusita, a betikokondenau ez dein zeuk alan illda, itxiko bazeuntsa berari zeu ilten zeukbera ill bagarik, egingo zenduke Jangoikuaren aurrian karidadezko obraandi bat. Au izango litzaateke arerijuaren arimako ona gaiti nobera iltia.Karidade andija. Baña onetarako, noberak egon biar dau grazijan. Bada,nobera pekatu mortalian dauala, ezin itxi leijo bestiari ilten, bizirik libraual della. Au da santo Tomas eta beste Elexako maisuben dotrinia.


135

BOSTGARREN MANDAMENTUKOLELENGO LEZINOIA

zeñetan erakusten dan lelengo, noberaren bizitzia ez galtzeia gaiti,

nos eta zelan ill eijan projimua.Bigarrenian, deskuidozko erijotzaak ia pekatu dirian.

Irugarrenian, zelan pekatu eiten dabeen, bata bestia joteko okasinoietan sartzen dirianak.

Bostgarren mandamentuban aginduten dosku Jangoikuak, ez inorilteko. Non occides. Mandamentu onetan eraozten dau Jangoikuak, proxi-muari bizitzan edo gorputzian kalte egitia. Projimuaren izenagaz aitutendira gizon eta emakume guztiak, lelengo mandamentuko zazpigarrendotrinan esan zan leez. Ta baita amaren sabelian sortuta jaijo bagarikdagozanak bere, bautismoko sakramentuban esango dan leez. Proximoguztiak enzerretan ditu bostgarren mandamentubak, ta edozein bere pro-ximori, justizijak eskubidia emon bagarik bizitzan, osasunian edo gorpu-tzian kalte egitia da bostgarren mandamentu santuba austia.

Esaten da: Justizijaren eskubide bagarik. Bada, jueza da onai sarija tadongai kastiguba emon biar deutseena; ta bagoz pekatu batzuk, ain andi-jak eta itxusijak, eze areek egin ditubanak ez dau merezietan bizi izatia,ezpada iltia. Alan agindu eutsan Jangoikuak Isrraeltarren juezari, Moisi:Ez eijuela itxi dongei bizi izaten; ill eizala. Juezari tokeetan jako, bada, gizonedo emakume bat azoteetako, urkatuteko, erretako edo kastigeetako agin-dutia. Alan borregubak eta soldaubak (gerraan) gizonak ill arren, ez dabeepekaturik egiten.

Onezaz ostian gauza asko dagoz bostgarren mandamentuban, kris-tinaubak jakin biar ditubanak. Bada, ill lei proximua, edo guztiz akabeeta-ko intenzinoiagaz edo kolpe batzuk emonda isteeko ustiagaz; edo nobe-rak bere eskubekin, edo inori aginduta; edo malezijaz, edo deskuiduan. Illlei, edo nobera ill gura dabelako, edo kleituba galdu gura deutsalako, edozerbait oostu gura deutsalako, edo onestidadia galdu gura deutsalako. Illlei edo kalte egin leijo projimuari, jan eran laarregi emonagaz ta bestemodu askotara. Proximua gaiti esaten dana esaten da noberaren burubagaiti. Ta egitia gaiti esaten dana, desietia gaiti. Bada, bostgarren manda-


134

Emeti ezautuko dozu zelan portau biar dozun, alan inor deskuiduan ilte-ko edo banatuteko pelleburuba daukeen gauza txaarretan.

III.

Nobera edo inor ilteko okasinoietan sartzen dirianak austen dabeebostgarren mandamentu santuba. Onakuak dira: Lelengo, lapurretaraduazanak, zein gabaz ta zein egunaz, zein etxeetara ta zein bideetara.Bada, lapurretara doia nak, inor ilteko intenzinoerik eruan ez arren, estu-tuten badabee ta norbait illda edo banatuta librau al badai bere buruba,egingo dau. Beste aldeti, lapurrak urteten deutsana edo etxera jatorkoza-na, lapurra illda edo mankauta gorde al badai bere gauzia ta librau areneskubetati, geijenian egingo dau. Orregaiti, lapurretara doianak beti daruaarriskuba, edo inor ilteko edo banatuteko, edo bera banatuta edo illdageratuteko. Alan lapurra ilten dabenak, pekatu egiten daben edo ez, esan-go da geroko dotrinaan. Baña lapurretara doianak pekatu egiten dabena,ez bakarrik zazpigarren mandamentubaren kontra ezpada baita bostga-rren mandamentubaren kontra bere, gauza jakina da. Bigarrenian, burru-karijak, makilakaarijak ta okasinoetsubak pekatu eiten dabee. Ta moduaskotara: 1º Alkar banatuteko (ta ilteko bere, sarri jazoten dan leez) pelle-buruban jarten dirialako. 2º Egiten dabeen baño bere gatx geijago egite-ko intenzinoia daukeelako, al baleije, alan burruka diardubeenak. Eureibegiratuta agiri da amurratu baten itxuria daukeena, peliadaan dabizanian.3º Alako okasinuetati geratuten jakue alkarren odijua ta gorrotua ta oste-ra bere bengeetako desiua. Egiten ditubee desapijo barrijak ta egoten diraluzaro eriaren zain, alkar joteko. Au guztiau pekatu mortala da. 4º Alakookasinoiekin etxeko pamelijari emoten deutsee atsekabia, bake txaarra takastu alperrikakua. 5º Errijan emoten dabee zeresana, eskandaluba taaskori naibagia ta buruko mina. Modu oneetara guztietara egiten dabeepekatu mortala, ez bat, ezpada asko alako gizon edo mutil burrukarijak,makilakaarijak eta okasinoetsubak. Beti dagoz alakuak pekatu mortalianta inok bere asolbidu ezin leiz, ekandu gaisto ari itxi artian. Bada, betidagoz prest okasinoerako ta esan dirian kalte guztiak euren burubai tainori ekarteko. Eurak esan oi dabeen leez: Nik okasinoia emon ezkero, inoribere ez parkatu.

Alako inori bere ez parkatuteko oitura inpamia daukeenak, berbaerdi bati oratuta, lekuban lekuban etaraten dabee okasinoia. Bakia guradabeenak ez dakije euren aurrian zer esan. Bildur diriala dagoz, laster aoti


137

II.

Onezaz ostian, jazo leiteke ustez uste bagarik edo deskuiduan pro-ximo bat iltia, edo tiro bategaz, edo arri bategaz, edo beste deskuidorenbategaz. Deskuidozko ta intenzinoe txaar bagako erijotzak nos pekatudirian jakiteko, dino santo Tomasek, gauza biri begiratu biar jakuela.Erijotzia egiten daben deskuidozko azinoia bada berez ona ta egiten badanoberagan dana inor ez ilteko, ez da orduban pekaturik egiten, deskui-duan proximua ill arren. Mediku batek deitxon erremedijua gaixuari emo-tia gauza ona da; ta menturaz erremedijua dala uste dabenagaz ilten daugaixua, baña ez dau pekaturik egiten medikubak, beragan dana egin ezke-ro. Berezko azinoe oneti ta inoren erru bagarik erijotzia jazoten danian,ez da pekaturik egiten.

Erijotzia jazoten bada inor ilteko pelleburuzko azinoe txaarreti,orduban, kuidado guztia imini arren inor ez ilteko, pekatu da deskuiduanproximua iltia. Alan, menditi beera arri bat boteetan badozu zelan doianikusteko gustua gaiti, aleginagaz zuk begiratu arren ia inor parian dauan,deskuiduan inor azertetan bada ta joten badozu edo banatuten badozu,egiten dozu pekatu mortala. Igirijan edo ugar ondo ez dakijena sartzeenbada ura andija ala txikija dauan ez dakijan ibaijan, egiten dau pekatu.Kristinauba ill edo banatu leitekian zepo bat iminten dabenak, pristija batartzeeko izan arren, jentia dabilen edo ibili leitekian lekuban, inok ondoikusi ezin daben moduban, egiten dau pekatu. Azinoe oneek dira inor ilte-ko pelleburuzkuak ta biar ez dirianak; ta orregaiti alakuetati jazoten badadeskuiduan inor iltia edo banatutia, pekatu da.

Onankuen artian iminten dabee Alejandro irugarren Aita SantuErromakuak eta san Antoninok ta esaten dabee, amak edo seinzainak,beragaz oian daatzala itoten badau seiña, egiten dabela pekatu. Zerbaitinok oostu ez daijon, ultziak ortuban edo soluan imintia, errijari edoauzuei jakin erain bagarik, pekatu da. Ta jakin erainda bere, ez da ondo.Bada, ez dakijan urrineko batek, ta ezer oostutera ez doian batek euki leiandi irago biarra, ta geratu leiteke mankauta. Deskuidozko erijotzengañian esaten dana da bada, neure kristinaubak, gauza on bat egiten diar-dubela, noberaren erru bagarik jazoten bada inor iltia, ez da pekatu talibre dago Jangoikuaren aurrian erijotzia egin dabena. Baña inor iltekopelleburuzkua dalako eraotzita dauan gauza bat egiten badau ta andi jazo-ten bada erijotzia, deskuiduan ta ustez uste bagarik izan arren, pekatu da.


136

BOSTGARREN MANDAMENTUKO BIGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan lelengo, ia kleituba gaiti inor ill leijan.

Bigarrenian, ia onestidadia gaiti inor ill leijan.Irugarrenian, ia ondasunak gaiti inor ill leijan.

Esplikau ezkero leengo dotrinan inorena baño noberaren bizitzialeenago dana, deskuidozko erijotzak zer dirian eta gizon okasinoetsubakzelan pekatu egiten dabeen, erakutsi biar jako kristinaubari, ija kleitubagaiti, onestidadia gaiti edo ondasunak gati ill leijan inor, pekatu egin bagarik.

I.

Egija esateko, irurak dira txito gauza estimaubak. Ta kleituti asita,esateko bakotxa bere lekuban. Kristinau batek bere zuzentasunagaz tabizimodu onagaz irabatzi daben kleituba asko estimeetan dau. Kleitubata pamia galdu ezkero, mundubarenzat zer galdu andirik ez dauka kristi-naubak. Kleitu ona daukana, bera ez galtzeia gaiti, inori zer esanik ezemotia gaiti, sarritan apartetan da gauza txaarrak eta zaatatsubak egitekookasinuetati.

Ez dau alperrik esaten Espiritu Santubak kleitu onari begiratuteko.Bada, bere kleitu ona nai dabena aparteetan [da] lotsatuko dan gauzeeta-ti ta oituten da, leenago kleituba gaiti egiten zituban gauzaak, geroJangoikua gaiti egitera ta au da kristinaubaren on izate ta kleitu egijazkua.Bein kleituba galdu ezkeroko gitxi ikusi dira onduta. Geijenak bai leenbaño lotsa galdukuago, atrebidubago ta edozeinbere gauza txaar egitekoprestago. Begiratu begijue zerbait gaiti justizijak kastigau edo desterraudituban guztiai ta alan ikusiko da.

Izanik, bada, ain asko estimeetan dana kleituba ta ondria, jazo leite-ke ta jazoten da askotan, guzur ta enbusterija bategaz kleituba ta injurijaandiko burla bategaz ondria galtzeia. Ta orregaiti itanduten da, ia kleitu-ba ta ondria zaintutia gaiti inor ill leijan. Esango balitz leez: Bakizu zukzuzen, zeure areijo bat guzurragaz ta enbusterijagaz zeuri kleituba gal-


139

berbia artuta, okasinoia emon ez daijuen. Ta bago au baño kondezinoeinpamiagorik edo prestubezagorik giza arterako? Dudau lei, ia alako lagu-nekin trago bat eraa tera juatia pekatu dan edo ez. Ta puska bat examinauezkero deitxat, geijenak esango leukeela pekatu dala, inundi apartau aldella, alako lagunagaz trago bat eraaten batzeia. Batzuk uste dabee, taesan bere eiten dabee, lapurra ez dan guztia dala lagun ona. Ta okasinoetsu-ba, burrukarija ta beste pekatu dirian gauza asko euki arren, azunbre batardao kastetan badaki premina bagarik, a gaiti esaten dabee gizon ona dala,prestuba dala, giza artekua dala; tentau ezkero okerra dala, baña osterantzian onona dala.

Amar mandamentu dagoz, kristinaubak. Lapurretia areetati bat da.Lapurra izan ez arren, beste mandamendubak alan agirijan austeko ekan-duba daukana, lapurra baixen lagun txaarra da. Lapurrak baño pekatu gei-jagotan sartu leijan laguna da. Lapurrak baño arima geijago kondeneetandituben lagunak dira alako okasinoetsubak, makilakaarijak, kastalarijak,jokolarijak, auzilarijak, etxia zorrez beteta, emaztia ta umiak gosiak illik taerdi biloxik daukeezala, erijarik erija, traturik tratu, probarik proba, taber-narik taberna dabizanak. Ze lagun izango dira berdekerija, desonestidadia,diabrubaren ta demoninuaren izen txaarra, burrukia, desapijua, jaatia,eraatia, orditutia, jokua, asmo txaarra ta alperrerija jai ta aste gura leukeenperdularijuak? Oneek badira lagun prestubak eta ondraubak, onetarikozbeteta dago inpernuba; ta ez daukee araxe juan baño, lagun oneekin ego-tera. Bizijo madarikatu onek ain indar andija artu dau gure errijetan, ezeesan al dein guztia da gitxi, alperrak eta okasinoietsubak merezietandabeen gorroto mortala zuben bijotzetan iminteko. Eskatu daijogunJangoikuari miserikordia... Amen.


138

euren artian, ez dakit zelako lotsa bat eta pena bat, sekula bijotzeti kenduezin dabeena. Ta birtute onegaz jantzita dauanak erakusten dau lagunartian buru eitxi bat eta kontentu bat, balijo andiko gauza baten jaubedana ondo aituten emoten dabena. Ez beste gauza gaiti au, ezpadaJangoikuak berak gizon eta emakume guztien bijotzetan silluba ezarritaitxi ebalako birjinidadiaren ta onestidadiaren amodijua ta balijua.Errazoiagaz, bada, emakume askok estimeetan dabee birjinidadia ta ones-tidadia, munduko ondasun guztiak eta euren bizitzia baño bere geijago.Ta emeti etorten da dudia, ia emakume batek, berari birjindadia edo ones-tidadia galdu gura deutsan gizon bat iltia pekatu dan.

Esaten da, bada, san Agustinegaz, onestidadia edo birjinidadia daua-la noberaren borondatian, ta nai ez dabenari inok bere kendu ezin leijola.Orregaiti dino santubak berak, munduko legiak librau arren kastiguti alako eri-jotzia egiten daben emakumia, Jangoikuaren legiak libreetan dabela esateko, ez doterrazoerik topeetan. San Agustinek dinuanez, birjinidadiaren izatia dagoborondatian; borondatia da bere leku nautsija; borondatiak nai ez dabenartian, ez dau inok galtzeen birjinidadiaren koroia. Borondatian dauangauzia inok bere kendu ezin leijo, nai ez dabenari. Ill leije, zatitu leije, erreleije, baña nai ez dabenari nai erain ezin leijo. Begaz, emakume bati ones-tidadia mundu guztiak bere kendu ezin leijo. Begaz, ez dago errazoerik,birjinidadia edo onestidadia gaiti inor ilteko. Egija da, emakume batekalako lantze estuban ilgo baleu gizon bat, juezak ez leuskijo ezer egingo;baña pekatu egingo leuke, berak gura ez dabela inok galdu ezin leijon takendu ezin leijon gauzia gaiti, proximua il dabelako.

Euren burubak garbitutia gaiti ta pekatubak edertutia gaiti bestegauzarik esaten dabeen emakumiai, etxakue sinistu biar. Ta, ojala sinistu-ko ez balitxakue! Onestidadia ameetan daben emakumiari, garbi izan guradabenari, Jesus opendidu baño bizitzia galdu bere naijago dabenari, ezdeutsa Jangoikuak inos bere grazija palteetan. Danik lantzerik estubeenata okasinoerik andijena iragoko dau, berak nai badau, birjinidadiaren taonestidadiaren edertasuna ta merezimentuba gitxitu bagarik. Subak ama-tauko ditu, itxasuak agortuko ditu, otsuak mantsotuko ditu, edo aingeru-bak bialduko ditu Jangoikuak, biar bada, bera bijotz guztiagaz ameetandaben emakume garbi bati inok onestidadia galdu ez daijon. Irakurri bitezsanta Ursula ta aren lagunen, santa Inesen, santa Luzijaren ta beste don-zella garbi guztien bizitzak, ta an ikusiko da zeinbat miraari andi egindituban Jangoikuak bere esposeen garbitasuna ta onestidadia zaintuteko;ta zelan sekula, borondate ta bijotz garbija daukan emakumiari kalterikegin ez deutsan gizonezkorik atrebidubenak. Isildu bitez, bada, emakume


141

tzeeko bidiak egiten dabilena ta bizirik isten badeutsazu, erremedijo baga-rik kleituba galdu biar dotsuna; ia persona a iltia, zeuri kleituba galdu ezdaizun, pekatu dan edo ez. Ta erantzuten da pekatu dala, kleituba gaitiinor iltia. Elesa Ama santiak erabagita daukan dotrinia da au, neure kris-tinaubak. Ya inok bere ukatu ezen lei, Elexiak erakutsi ezkero. Bada, klei-tuba ta ondria izan arren balijo andikuak, geijago balijo dabena da proxi-muaren bizitzia. Kleituba ta ondria erremedijau leiz puska bat juezarenaurreti eta nobera on izanagaz; baña bein illezkerokua ostera biztu ezinlei. Inoren guzurrak eta enbusterijak mundurako galdu leijo bati kleituba;baña Jangoikuaren aurrerako galdu ezin leijo. Jangoikuaren aurrian guz-tiok agertuko gara garian moduban. Enbusterubak enbusteruben modu-ban, guzurtijak guzurtijen moduban, dongaak dongen moduban ta onakoneen moduban. Kleiturik oneena ta segurubeena da konzienzija garbija.Au daukanari, mundubak guzurragaz kleituba galdu arren, Jangoikuakbiurtuko deutsa oso osorik zeruko, munduko ta inpernuko guztienaurrian. Ez da, bada, kleituba inor ilteko duina balijo dabena. Orregaitikleituba gordeetia gaiti inor iltia pekatu da.

II.

Onestidadia edo birjinidadia da, neure entzula onak, beste gauza batbai zeruban eta bai luurrian txito asko estimeetan dana. Ez bakarrik kris-tinauben artian, ezpada baita arako Jangoiko bagako jentil nasaijen artianbere birjinidadia ta onestidadia adoreetan zitubeen jentilak, Jangoikobatzuk balira leez. Birtute estimau oni jasoten eutseezan tenplubak, egi-ten eutseezan altaraak ta imini eutseen izenzat: Egijaren lekuba.Birjinidadiari eutseen errespetua gaiti, beste askoren artian imini ebeenErromako jentilak lege bat, zeinek eraozten eban birjina zian emakumiaiinjurija txiki bat bere egitia. Lege au kontuz gordeetia gaiti, Seianen alababirjiniak iltia ondo merezietan eban gauza donga bat egin ebanian, ez zianjuezak atrebidu ilteko setenzija emoten, lelengo birjinidadia galdu erainbagarik. Alan opizijo bijak egin zituban borregubak emakume desbentu-rau agaz. Jentilen artian ainbeste estimeetan bada onestidadia ta birjinida-dia, kristandadian milla bidar geijago estimeetan da.

Zeruban estimazinoerik andijena daukan birtutia, birjinidadia da.Orregaiti esaten dau san Juanek, birjinak jarraituten deutseela Jesus zeru-ko Bildots maitiari doian leku guztira. Kristinauben artian ez dago inorbere birtute oni enbidija ez deutsanik. Galdu dabeenak sentietan dabee


140

sunak gauza gitxijak eta ezer ezak dira, proximuaren bizitziagaz ta salba-zinoiagaz bat egin ezkero. Ta orregaiti oostutia baño beste gatxik ezin lei-jan lapurra, oostu ez daijan iltia, pekatu da. Eskopeta ta armeekin guztiakzamaitubaz etxe baten sartzeen dan edo derrigorrian sartzeera doianlapurra iltia, ez da ain beinguan pekatu mortalzat emoten. Bada, alakolapurrak pelleburu bardinian iminten ditu ondasunak eta bizitzia. Taondasun utsak gaiti ill ezin balei bere, bizitzia gaiti iltia ez da pekatu, leenesan dan leez. Dotrina onetati ezaututen da, neure kristiñaubak, pekatumortala egiten dabeela bostgarren mandamentubaren kontra: 1ºProximua ilten dabeenak, ilteko agindu edo lagunduten dabeenak eta ilte-ko konseju emoten dabeenak. 2º Pekatu egiten dabee proximua gaixotuedo banatuten dabeenak, proximuaren osasuneko edo bizitzako kaltiagazkontentu artzeen dabeenak ta esan dan modubetan, zein desiuagaz ta zeinazinoiagaz, proximuari kalte egiten deutsanak.

Eskatu daijogun Jangoikuari, erakutsi daigula proximo guztiak amee-tan ta estimeetan, geure burubak leez. Orduban eukiko dogu mundubanbakia, grazija ta bendizinoia ta zeruban eternidadeko glorija. Amen.


143

loijak, lotsatu bitez onestidadia galdu dabeenak ta esan beije, eurak naiebeelako, eurak gura ebeelako, euren borondatez mantxau ebeela arimiata galdu ebeela onestidadiaren loria. Pekatu da, bada, onestidadia gaitiinor iltia. Egija da, beragan dan guztia egin biar dau bizitziak diraubanartian, gauza txaarrik egiten inori ez isteko. Ta ain Jangoikuak bere esku-ti itxitakua balitz gaiski eragin gura deutsana, zein da iltera doian pekatuegingura ez daben emakumia, orduban nobera ill ez daijan, ill lei alakogizon galduba, leenaoko dotrinaan esan dan leez. Baña onako lantze estu-bak esan egiten ditubee emakumiak, jazo nekez.

Dotrina onetati etaraten dana da: 1º Nai ez dabenari ez deutsala inokpekatu eraiten. 2º Inori erru guztia ezarrita, euren burubak garbitu guradituben emakumei etxakuela sinistu biar. 3º Pekatu eiten ezpadau ilgodabela gizonezkuak esan arren pekatu eiten istia, pekatu dala. 4ºBirjinidadia ta onestidadia dirian leez nai ez dabenari inok kendu ezin lei-jozanak, areek gaiti inor iltia pekatu dala.

III.

Ondasunak dira beste gauza batzuk asko estimeetan dirianak.Sarritan jazoten da, edo aldian, edo etxian, edo beste leku baten daukazanondasunak inok oostu gura izatia ta oostutia. Ta emeti etorten da dudia,ia lapurretara datorrena ill leijan pekatu egin bagarik, bere gauzaak oostu ez daijo-zan. Oni erantzuteko jakin biar da lelengo, gauza batzuk dagozala ElexaAma santiak erabagita ta beste batzuk Elexako maisubak examinauta.Elexa Ama santiak erabagita dago: 1º Jazo oi danez, urrezko eskudo bat-gaiti inor iltia pekatu dala. 2º Gero eukiko ditugun, baña oraindino ezdaukaguzan gauzaak oostutera datorrena iltia, pekatu dala. Berbigrazija:Bakit eun dukat neuri emoteko daukeezana, baña oraindino ez deusteezemon; bada, areek oostu ez daizan inor iltia, pekatu da. 3º Noberaritokeetan jakon aziendia edo ondasunak, auzijagaz edo osterantzian erao-tzi ta atzeratuten deutsana iltia, pekatu da. Onetan ez dago dudarik.

Ta onezaz ostian bere esaten da, ondasunak gaiti beste bagarik,ondasunak andijak izan arren, ezin inor ill leijala. Alan erakusten doskusan Agustinek, dinuanian: Ze modutan pekatuti librauko da, galdu biakodabeen ondasunak gaiti inor ilten dabena? Elexiaren erregela batek bereesaten dau, ondasunak kendu ez daijuezan inor ilten dabenak, erijotziaegiten dabela. Errazoiak erakusten dosku ta Jangoikuak aginduten dosku,gauza gitxi bat gaiti inori kalte andirik ez egiteko. Bada, munduko onda-


142

I.

Egija esateko, errukarri andija da, neure kristinaubak, bere indarre-tan pijauta, areek probeetako temaak eta desapijuak egiten dituban perso-nia. Bada, inok bere ez dauka indar geijago, ez gitxiago Jangoikuak emondeutsan baño. Ez dago gure izatia indar asko edo gitxi eukitian, ezpadaJangoikuak emon doskuzan indarrekin ta errazoiagaz ondo balijet[i]an.Jangoikuak emon deutsan osasunagaz edo gaixuagaz, indarragaz edoargaltasunagaz ta errazoe zuzenagaz bizi dana da guztien artian sendue-na, andijena ta estimaubena. Gizonaren izatia errazoezkua da, juizijozkuada ta Jangoikozkua da. Ta gizonak, errazoiaren ta legiaren kontra gorpu-tzeko inda rrekin arrotuta, bere buruba erakutsi gura dabenian, ukatutendau gizonaren izatia ta emoten deutsa bere burubari lotsaaririk andijena.

Pensau egizu dauala errijan gizon bat, beste guztiak baño andijaua,lodijaua, indar geijago daukana ta karga geijago jasoten dabena edo bes-tiak baño jaateko ta eraateko geijago sabelian sartzen dabena. Ta gizon adabillela, bere indarrekin arrotuta, bere lagunak desapijetan ta okasinoeemoten. Zer esan biar da, bada, alakua gaiti? Zer aituten emoten doskualako arruak? Bestiak baño alemanija andijaua dala bera. Bada, gorputze-ko indarrak ez dira gizonarenak gizona dan leez, ezpada alemanija danleez. Gizona dan leez dauka entendimentuba ta borondatia; ta alemanijadan leez dauka gorputza ta gorputzari darraikona. Orregaiti esaten dagizona dala errazoezko alemanija. Gizonak, bere indar andijak panparrerijazta desapijoka erakusten ditubanian, esaten dosku bestiak baño alemanijaandijaua dala bera.

Ara emen, kristinaubak, ze ondra andija egiten deutsan bere buru-bari alako gizon arruak. Zelan isilduko dogu, bada, alako panparroia? Ezda entero gatx, neure kristinaubak, alako desapijoka ta panparrerijetandabilen indartsuba isilduten ta lotsatuten. Bada, mando batek egin leijangauzia da, berbeetan baleki. Jangoikuak indar asko emon badeutsa alakogizon panparroiari, geijago emon deutsa manduari; geijago emon deutsaartzari; geijago emon deutsa otsuari. Ta zeinbat alako goituko litukekamelu batek, zein burruka ta zein kargatan? Zeinbat elepante batek?Zeinbat alako gizon indartsu ta panparroe kopau baten tripan sartukolituke balee batek edo krokodillo batek? Nun dira, bada, alako gizonarenpanparrerijak eta indarrak, alemanija bat edu ezpada? Oh, indarretanarrotuten dan zoro koitauba! Artz baten onduan aorik edegi biar ez dau.Mando baten aurrian lotsatuta geratu biar dau. Oh, indartsubak! Oh, pan-


145

BOSTGARREN MANDAMENTUKO IRUGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dan zelan pekatu egiten dabeen mandamentu onen kontra,indarrak probeetan dabizanak ta kodizija gaiti gorpu-

tzari tratu txarrak emoten deutseezanak.

Esanda geratu da, neure kristinaubak, bostgarren mandamentubakeraozten dabena, ez bakarrik proximuari bizitzan edo osasunian kalte egi-tia, eze baita bakotxak bere burubari egitia bere. Ta oraindino geijago.Orregaiti proximua iltia baño bere buruba iltia, pekatu andijaua da.Proximuari erijotzia desietia baño bere burubari desietia, pekatu andijauada. Proximua ilteko pelleburuban imintia baño bere buruba imintia, peka-tu andijaua da. Proximuaren osasuna galtzeia baño noberarena galtzeia,pekatu andijaua da. Ta modu onetan beste gauza guztietan. Onezaz gañe-ra, esan dot leengo dotrineetan, nos eta zelan austen dan bostgarren man-damentuba, proximuari osasunian edo bizitzaan kalte eginagaz. Ta dotri-na onetan esango dot zelan austen dan, noberaren osasunari edo bizitzia-ri kalte eginagaz. Oneek dira: 1º euren indarretan pijauta, areek probeetakodesapijuak eta temaak egiten ditubeenak. 2º Kodizija gaiti edo gauzia aurreratutiagaiti, osasunaren kaltian gorputzari tratu txaarrak emoten deutseezanak. Egija da,onakuak ez bakarrik euren bizitziaren ta osasunaren kontra, eze bestegauza askotan bere pekatu egin oi dabee sarritan. Bada, bere indarrekinarrotuta dauanak, eltzeen dan leku guztian dauka okasinoerako bidia, betidago prest endredorako, beti dauka eskandaluba ta ari darraikon gorro-tua, murmurazinoia ta zeresana. Kodizijosuak beti dauka dirubaren gosiata egarrija. Ta egarri andija daukanak edozein bere uri tira esaten deutsanleez, kodizija daukanak beti gauziari beregana tira esaten deutsa, topeetandaben lekuban topeetan dabela. Aberastuteko desio andija daukanak legeguztiak erabiliko ditu oñazpijan, ta diruba gaiti ez dau ezetan bere erre-parauko. Baña oan ikusiko dogu bakarrik, esan dirianak zelan austendabeen bostgarren mandamentu santuba.


144

nak. Ori ez. Jangoikuak guztiai aginduten deutsee, bakotxari bere estadu-ban, biarra egiteko. Ez dosku ordu erdi bat bere emoten, alperrerijan ego-teko. Adan lelengo geure gurasuari ta aren seme alaba guztioi esan oskunJangoikuak, geure arpegiko izerdijagaz irabatzita jan biako gendubalaogija. Ez aberatsik, ez pobrerik ez dago libre biarra egiteko obligazinoeti.Alperra (zein aberatsa ta zein pobria) da munduban sobrauba, inorenizerdijagaz mantenietan dana ta Jangoikuaren aurrian lapurra.

Batzubetan preminia bere egoten da, biar geijago egiteko. Menturazgau ta egun kopau bat jaateko asti andirik ez dauala bere bai. Ta au bereJangoikuak ontzat emoten dabena da, preminia dauanian. Ta alako biarneke andikoti gorputzari gaixo bat etorri arren, ez da pekatu egiten. Bestebatzuk dagoz zorpian ta osta manteniduten diriala ta areek, osasunariprobetxu andirik egiten ez deutseena askotan ikusi arren, popuertza eginbiar dabee arrastaka ta biar geijago, ta geijenian janari argalagaz edo gosia-gaz. Ta onakuak bere, ezautu arren osasuna jausijaz juakuela, ezin egonleitekez biarra egin bagarik, manteniduko badira. Erregela onetati kanpo-ra dagoz: 1º Seña egiteko dagozan emakumiak. Bada, sabelian daukanseña galtzeko arriskuban, ez pobrezia gaiti ta ez mundu guztia gaiti bere,emakumiak ezer egin biar ez dau, pekatu mortalaren beian. 2º Pobria izanarren ta zor andijak pageetako euki arren, osasuna galduko deutsanazuzen dakijen gauzarik ez dau egin biar kristinaubak. Gauza bat da osa-suna mankaubaz juatia, biarrian sarri tertzijua baño geijago nekatutendalako; ta beste gauza bat da, trabaju bat edo gatx bat etorriko jakonazuzen edo kasik zuzen dakijela, alako gauzia edo biarra egitia. Au beti dapekatu; bestia ez, preminia egon ezkero.

Esan dan guztia da preminiak eta nezesidadiak eragiten dabena, taosasunaren kaltian askotan izan arren, ez da errez erabagiten pulpitoti nosdan pekatu ta nos ez dan. Baña errazoiak eta lege guztiak erabagita dau-kena da, kodizija gaiti, gauzia aurreratutia gaiti ta aberastutia gaiti osasu-na galtzeia, pekatu dala. Onakuak izaten dira, Jangoikuak tertzijo batenzegaz bizi emonda, euren estadubari jaokan moduban jaateko ta bizi iza-teko duina euki arren, gordeetia gaiti ta aurreratutia gaiti, artua bere ondoneurtuta jaaten dabeenak, euren burubak eta pamelija goserik segidubandaukeezanak; inoren lepoti edo maiti jaaten dabeenian baño bestelansabelari biar dabena emoten ez deutseenak; gau ta egun beti arrastakadiardubenak; gorputzari, emon al daijen guztia, egunian egunian emoneraiten deutseenak; ta betiko nekiaren nekiagaz, ta esan dan gosiagaz osa-suna gitxitu ta bizitzia laburtuten dabeenak.


147

parroiak! Oh, gorputz zati bat bestiak baño geijago daukazulako, edo zanlodijauak daukazuzalako, edo sabel andijaua daukazulako, zeuben lagunakdesapijetan, zeuben indarrak probeetan ta bestiai okasinoe emoten zabi-zanak! Ez zara lotsatuko, bada, zeuben burubak alemanija egiten dituzu-nian? Ta zeubek geijen zariala uste dozun gauzaan, alemanija bat edu ezzarianian? Ojala pensauko balebee ondo erri oneetako indartsu panpa-rroiak, ze kleitu ederra euren burubai egiten deutseen giza arterako alakobanida dezko desapijuekin! Ojala pensauko balebe, gorputzeko indarrakdiriala egun sentiko lino loria leez! Ointxe badira, gerotxubago ez dira.Gizon asko indar oneekin gabian oian etzin dira, ta bijaamon goxeko ildira. Soineko erropia aldatuten dan leez, kasik esateko, indarrak aldatu tamudeetan dira. Ojala, dinot, au guztiau pensauko balebe alako indartsuonkasinoetsubak; bake geijago emongo leukee errijetan, emoten dabeenbaño. Ta zubek inok inos desapijetan bazaitu bere indarrekin zu baño gei-jago nas, zuk baño karga gei jago jasoko neuke... esanda, ez eijozu alakuari kasu-rik egin ta pensau eizu zeuben artian a gaiti: begaz, ni baño alemanija andi-jaua zara. Bagoz, bada, zu baño andijauak bere. Auxe izango da ari emonzineijon errespuestarik oneena.

Onezaz ostian alako indartsubak pekatu eiten dabee bostgarrenmadamentubaren kontra. Inok bere ukatu ezin lei, zein karga jasoten, zeinkarga eruaten, zein jaaten ta zein eraaten, alako indarrezko temia edodesapijua daukanak, despeidengo punturaño probeetan ditubana bereindarrak. Ta orduban beragaz darua beti, edo gorputzari eraso bat emo-teko, gero biarra egin ezin daben moduban, edo zanen bat urratuteko edoerrementetako pelleburuba ta arriskuba. Asko ta askori jatzo jakuen leez.Bada, alan nezesidade bagarik, premina bagarik, banidadez ta panparreri-jaz, bere osasunari ta gorputzari kalte andija egiteko arrisku agirijan jartia,beti da pekatu mortala bostgarren mandamentubaren kontra.

II.

Ez dira guztiak banidadez indarrak probeetan osasunari kalte egitendeutseenak. Baña bagoz asko, premina bagarik ta Jangoikuak eraotzitadaukazan gauzaak gaiti osasuna galtzen dabeenak ta bostgarren manda-mentu santubaren kontra pekatu egiten dabeenak. Oneek dira arako abe-rastutiarren beti gorputza biarpian ta osasuna galdubaz darabileenak. Aitubiar dozu, kristinaubak, dotrina au ondo, utsegiten bategaz geratu ez zai-tezan. Ez dozu pensau biar nik aboneetan ditudala alperrak eta burugi-


146

BOSTGARREN MANDAMENTUKO LAUGARREN LEZINOIA

zeñetan erakusten dannos eta zelan ordijak pekatu egiten dabeen.

Jan eranian dauan laarregija da, neure kristinaubak, gauza bat, txitonekez ezaututen dana ta nekezago erre[me]dijetan dana. San PabloApostolubak aintxina ezautu eban, ze kalte andijak ekarten dituban kris-tinauben arimeetara jan edan laarregijak. Ta esaten atrebietan da aposto-lu santuba, alako ordijak eta jaatunak ez daukeela sabela baño besteJangoikorik ta euren despeidia dala kondenazinoia. Ezin geijago esaneukian ordijen kontra. Isaias propeta santubak dino kasik beste ainbeste:Zorigestokuak ardaua edaateko gogo onagaz beti prest dagozanak!Esango baleu leez: Zorigestokuak eta desditxaubak, eria dabeen guztianordituteko prest dagozanak! Emakume ordija, dino Espiritu Santubak,dala bijotzeko sugar andija edo kolera andija, ta ez dabela ezkutauko beredesonestidadia ta desondria. Nun ordija, an diabruba; nun jaate andija,nun berba loija, an demoninuak dantzan, dino san Juan Kristostomok.Orditutia, dino san Basiliok, dala arimiari bere guraz ezarten jakon demo-ninua. Demon voluntarius. Egija esateko, ordi batek demoninuaren itxurabizija dauka. Batzubetan begijetati suba darijola bidaoka ta maldezinoeka.Beste batzubetan inun dirian kantarik berdeenak ta berbarik loijenak esa-ten ditubala. Beste batzubetan beragaz dagozan gizon eta emakume guz-tiak tentetan, diabrubak berak leez; batian jokora, bestian eraatera, bestianburrukara, bestian dantzara ta bestian pekatura. Beste batzubetan bidee-tako arbola ta ormaak albo alboka joten ditubala. Ta beste batzubetanbasatza edo bide baten etzinda, aoti bitsa ta ardaua darijola ta gorputzaoñen gañian euki ezin dabela. Ipini lei mundukok demoninuaren itxuraagirijagorik, ordi batek alda batera ipinten daben baño? Orregaiti esatendeutsee Elexako santu guztiak ao bategaz orditutiari lujurijaren, baketxaarraren ta maldade guztien geija, asieria ta ama; ta ordijari, ez gizona,ez emakumia, ezpada alemanija edo demoninua.

Gauza ona izango da bada, kristinaubak, zubei erakustia jan eran laa-rregijaren gañian: 1º Zetan dauan ordijaren pekatuba. 2º Zeintzuk dirian,


149

Oneek dira kodizijaren krijadubak. Sekula Jangoikuak emoten deu-tseenagaz kontentu ez dirianak. Beti geijago baño geijago nai leukeenak.Gorputza ta osasuna bere dirubari konsagreetan deutseezanak. Jaatekoguztia kopau baten iruntsi gura daben txakur gosia leez, euri ta aterri, gauta egun izerdija ta barautsa darijuela, gose ta egarri etxia ondasunez kolpebaten bete gura leukeenak. Ondasun puska baten truke, euren osasunagaltzeen dabeenak.

Ondasunen desio laarrregija, gorputzari onako tratu txaarra emonbagarik bere, pekatu da ta pekatu guztien asieria. Zer izango da, bada,osasuna galdu eraiten dabenian? Osasuna galtzeko arriskuban mezaentzuterik ez dago, baru egiterik ez dago, zorrak pageetarik ez dago,gauza onai bere itxi egiten jakue osasuna ez galtzeia gaiti; bada, zer izan-go da, kodizija gaiti, dirubaren gosia gaiti, berez gauza txaarra ta pekatudana gaiti, osasuna galtzeia? Jangoikua gaiti ta karidadia gaiti gorputzarierrazoez padezidu eraitia, gauza ona ta santuba da; baña, esan dan modu-ban, kodizija gaiti padezidu eragitia, geure burubari zor deutsagun kari-dadiaren kontrako pekatuba da.

Begiratu eizu, bada, kristinaubak, kodizija inpamiak oratu ez daizunzeuben bijotzetan. Ez eizu gorputzaren erruki laarregi euki. Domau eizuzzeuben gorputzak, mortipikau eizuz, baña Jangoikua gaiti, karidadia gaiti,lege santuba gordetia gaiti, pekaturik ez egitia gaiti; ez ondasunak batzeiagaiti ta aberastutia gaiti. Biurtu daiguzan geure begijak eta bijotza zerukoMaisubagana ta eskatu daijogun bere lege santuba ziatz gordeetako grazi-ja, zeñegaz jadiitxiko dogun eternidadeko glorija. Amen.


148

II.

Ardaozaliak uste dabee, eran dabeen guztia sabelian koberneetanbadabee, ez diriala ordituten, asko eran arren. Au sinistuta bizi dira ordi-rik geijenak pekatu mortalian. Eran dabeen lekuti atzera etaraten ezpada-bee ardaua, ez dabee penseetan, pekatu egin dabeenik. Baña juez txaarrakdira ordijak, gauza onetan eurei sinistuteko. Santo Tomasek eta besteElexako erakuslaak esaten dabee, orditutia dala biar daben baño ardaogeijago eraatia. Ta au edozein bere ardao jenerotan. Bada, guztiak dira,tertzijoti aurrera irago ezkero, juizijua galtzen dabeenak. Kristinau guztiakez dirian leez janian ta eranian bardinak, ezin imini lei guztientzako neu-rri bat. Baña guztiak ezautu leije ta ezautu biar dabee, nos dan laarregi. Tajakin daizun kristinaubak nos eraaten dabeen biar dan baño ardao geija-go, iminten dira erregela batzuk, zeintzubetati ezaututen dan klaru nosordituten dan ardaua eran dabena.

Lelengo, ardaua eran daben bijaamonian zer esan daben edo zer egindaben, ardaua eran bagarik dauanian leez, akordau ezin danian esaten daorditu dala. Bigarrenian esaten da orditu dala kristinauba, ardaua eran dai-janian, bestelan esaten ez dituban edo egiten ez dituban gauzaak esan edoegiten ditubanian. Irugarrenian esaten da orditu dala, eran bagarik dauanianleez, gauza onak eta txaarrak erabagi ezin ditubanian. Kontu bat etarate-ko, zer egingo daben esateko edo leenago egindakuen errazoia emoteko,ardauak juizijua laino artian leez naastauta iminten deutsanian ta buruba-gaz ondo erabagi ezin ditubala iminten dabenian. Laugarrenian esaten daorditu dala, ardauak berbaak ondo erabagi ezin dituban moduban, miinalaztu ta motelduten deutsanian. Bada, laarregi eranak ekarten dau tertzijoatara. Bostgarrenian esaten da orditu dala, oñen gañian zuzen juan ezin dantertzijora ta albo alboka egitera, ardauak ekarten dabenian. Ta baita ikus-ten dituban gauzak, etxiak eta arbolak eurekautan balebilz leez, begitan-duten jakozanian bere. Bost erregela oneetati ezautuko dau gizonak naiemakumiak, ia terzijoti aurrera ardaua eran daben edo ez; ta ia laarregieranagaz pekatu egin daben edo ez. Bada, guztietan erakusten da klaru,nos illundu ta borreetan dan ardauagaz errazoiaren usuba. Ta errazoiarenusuba illundutia edo lañotutia eranagaz, berez beti da pekatu mortala.Baña obetuago aitu daizun, esango dotsut azkenian, zelan pekatu egitendan jan eran laarregijagaz.


151

gizona edo emakumia orditu dana ezaututeko senalliak. 3º Ze pekatu egi-ten dabeen jan eran laarregijagaz.

I.

Orditutia gauza ezaña, itxusija eta lotsaarizkua dana juizijua daukeenguztiak ezaututen dabeena da, neure entzula onak. Ez da ezautu denpo-rarik, ez jenerazinoerik, orditutia ontzat emon danik. Jesukristo geureJaunak uragaz naastau bagarik ez eban inos bere eran ardaorik. Ta atarabere gitxitan. San Pablo apostolubak, ardauaren puska bat eraateko lizen-zija emon eutsan Timoteo bere diszipulubari estomanguko gatxa gaiti.Senalle agirija da au, orduko kristinaubak ardaua nekez eta gitxi eraatenebeena sinistuteko. Maoma erejegin paltsuak, kasik pekatu guztiak egite-ko lizenzija moruai emonda, eraotzi eutseen ardaua eraatia. Asko kansee-tan dira examineetan, ia zegaiti eraotzi eutseen Maomak ardaua eraatia,berak emondako legia gordeetan dabeen moruai. Nik esango neuke, bee-kijala Maoma paltso madarikatubak, ez gauza onak, ez txaarrak luzaroiraun ezin leijana ordijen artian. Ta euren lege okerrian ta pekatuzkuanpirme egon ditezan, eraotzi eutseela ardaua eraatia.

Ordikerijaren malezija guztia da, neure kristinaubak, errazoiarenusuba galtzeia. Naturaleziak gizonari emon deutsan doerik estimaubenada errazoia ren usuba. Au dala medijo erabagiten da gizona alemanijetati.Errazoerik ez bageunka, alemanijak edo arrijak edo beste gauza illenbatzuk izango ginaatekez. Zer egiten dau, bada, ordijak? Jangoikuakemon deutsan entendimentuko argija ta errazoiaren usuba illundu, ezku-tau ta galdu, bere eskubekin orditubagaz. Gizon ordijak ez zer egin dabendaki, ez zer egiten daben, ez zer esaten daben. Ordija ez examinia egite-ko da, ez damuba pormeetako, ez konpeseetako da; ez bere gauzen kontuta errazoia emoteko, ez gizonaren egitaderik daukana da; pekatuzko ale-manija bat baño ez da. Au gaiti da, Jangoikuak ordijari deutsan gorrotua.Au gaiti da, mundubak daukan ordijaren ikusi ezina. Au gaiti dira, ordijenkontra egin dirian lege gogorrak. Au gaiti da ordijaren pekatuba; berakbere naiz, dakijela ta ezaututen dabela, trago bat ardao geijago sabeliansartzeia gaiti, errazoiaren usuba galdu ta alemanijaren gisaan bere burubaiminten dabelako. Ara, kristinaubak, berba gitxitan esanda, zetan dauanordijaren pekatu egitia. Ikusi daigun oan, zeintzuk dirian kristinaubak laa-rregi eran dabena ezaututeko senalliak.


150

ratu baño, ordijak ze itxuratara ekarri ditubeen euren etxiak, aziendaak etapamelija. Galtzen dau bere kleituba; bada, umeetarañoko guztiak barre taburla egiten deutsee ordijari. Auzuak ez dabee ordirik gura izaten inportadaben gauzatarako. Errijak bere ez deutsa ardauan jausten dan gizonari,entzutia daukan opizijorik emoten, nora ezian edo suertian baño. Galtzendau bakia; bada, senarra edo semia ordituta doian etxian nekez paltako daagirakia ta bake txaarra.

Enpin kontau ezin leiz gizon ordijaren pekatubak. Ardaua aoradaroianian uste dau, dino san Lore[n]zo Justinianok, artzen dabela eztijata sabelian sartu daijanian, bieztuna ta berenua da. Oh, ordi tristiak etadesbenturaubak! Oh, ezautuko bazendu zeinbat kalte ekarten deutsazu-zan zeuben arimiari, zeuben bakiari, zeuben kleitubari, zeuben aziendiarita zeuben osasunari! Ta gizon ordijak onako itxura txaarra ta lotsaarizkuabadauka, emakume eraaliak milla bidar txaarraua dauka. Emakume arda-ozaliak, euki leizan gauza on guztiak galduta daukaz edo galtzeeko arris-ku agirijan daukaz. Orregaiti esaten dau Espiritu Santubak, emakumeordijak ez dabela ezkutauko bere desondria ta desonestidadia. Berbaoneetan esaten dau, emakume ordija desondrauba ta desonestuba dala. Taonen gañera esaten dau, ordija izan ezkero emakumia, ez dabela ezkutau-ko bere desondria ta desonestidadia; agiriko dala, ezaguna izango dala,publiko izango dala emakume ordijaren desonestidadia ta desondria. SanJuan Krisostomok dino, ezer bere ez dauala loijagorik eta torpiagorikemakume ordija baño. San Jeronimok, Klemente Alexandrinokuak etabeste Elexako maisubak esaten dabee, guztiz dala loija, guztiz dala atsitu-ba, guztiz dala zikina emakume ordija. Nihil turpius. Nihil foedius. Admodumturpis.

Erroman eukeen lege bat, etxian ardaua eraaten eban emakumeezkonduba, adulterazat kastigetako aginduten abana. Mezenak ill ebanbere emaztia, ardaua eraaten ebalako ta juezak ez eutseen kargurik artu, illebalako. Luzio erregiak beste ainbeste egin eban bere emaztiagaz, dinoArnadiok. Guztien eitxijan egija da, emakume ordijak senarrari pedia gor-deko ez deutsana; zaarra bada, berdia ta pekatu estalgilia izango dana; tagaztia bada, galduba.

Oh, kristinaubak, begiratu zeuben arimaak gaiti, bizijo inpame onileku emon baño leenago; bada, beragaz dakaz beste pekatu jenero guz-tiak. Emakume ordija daukan etxiak edo errijak diabru baten truke emonal balei edo kendu al balei, tratu ona egingo leuke nire eitxijan. Bada, dia-brubaganik apartau geintekez errezto; baña ezin erremedijau leiz emaku-me ordijaren kaltiak. Ta onegaz akabetan ditut lelengo partiaren lezinoiak.


153

III.

Inok bere ukatu ezin lei, neure kristinaubak, orditutia pekatu dana.Ta ez edozein bere pekatu, ezpada pekatu ezaina, lotsarizkua ta txitoJangoikuaren gorroto andikua. San Pablo apostoluba azartuten da esaten,ordijak ez dabeela gozauko zeruko Erreñuba. Esan da ze mailezija daukanorditutiak, esan da zetan dauan orditutia. Baña orraitino bere esan biar dazerbait geijago, nos eta zelan pekatu egiten dan ezaututeko.

Jazo leiteke, kristinaubari ardauak burura igotia ta pekaturik ez egi-tia. Au izaten da, edo gorputzaldi txaarra daukalako, edo jan zaarriandaualako, edo besteetan eraaten ez daben ardao jenerua dalako. Alakookasinoe baten ustez uste bagarik eta akordau orduko ardao puska batekgizona galtzeia, ez dau inok esaten pekatu mortala dala. Ta endamas inosorditu ez oi dan personia bada. Beste ainbeste jazo leiteke, ardao gitxieran arren, berak gatx egitia ta menturaz egun bateko buruko mina ta gor-putz aldi txaarra emotia. Onek bere, besteetan juizijua galdu bagarik eranoi daben beste eran ezpadau ta berak aintzat ez eukala galdu badauardauak, ez dau pekaturik egiten, pekatu mortalik ez beintzet. Bada, gauzabat da gorputzaldi txaarra daukalako ardao puska batek burura igotia tagatx egitia ta beste bat da orditutia. Lelengua ez da pekatu, bigarrena beti.Egija da, kristinaubak beti kontuz eran biar dau ardaua. Ta, edo jan baga-rik dauanian, edo bustita dauanian, edo gorputzaldi txaarra daukanian,edo ardao mudauba eraaten dabenian, obeto begiratu biar deutsa bereburubari. Ta gatx egingo deutsana edo burura igongo deutsana dakijelaeraaten badau, gauza gitxija izan arren, pekatu eiten dau.

Osterantzian, zein gizonak eta zein emakumiak, leenago esan dirianbost erregeletati baten nai baten tertzijora eldu artian eraaten badau edo-zein bere ardao jenero, egiten dau pekatu mortala. Bada, guztietan etabakotxian iminten dau kristinaubak bere buruba errazoiaren usu osuabagarik ta egiten deutsa kaltia osasunari. Eria daben guztian edo sarritanordituteko oitura inpamia daukan gizona edo emakumia, beti dago peka-tu mortalian ta inok bere asolbidu ezin lei, erremedijau artian edo orditu-tiari isteko berba pirmia ta senalliak emon artian. Ordituten danak ez deu-tsa gatx bat bakarrik ekarten bere buruari, ezpada asko. Galtzen dau erra-zoiaren usuba ta geratuten da alemanijaren gisan. Galtzen dau osasuna tairagoten dau gau txaarra ta bijamoneko buruko mina ta gorputzeko agin-terik eza. Galtzen dau arimia; bada, esan dan leez, ordituten danak egitendau pekatu mortala. Galtzen dau aziendia; bada, gauza jakina da, ordijakpremina bagarik eta modu txaarrian asko kasteetan dabena. Ez dago begi-


152


Eskatzen deutsat bijotz osuagaz Aita Eternuari miserikordija, SemeDibinuari bere pasinoe santuko merezimentubak, Espiritu Santubari kari-dade bizija, Ama Birjina guztiz santiari laguntasuna, aingerubai sokorru-ba, santubai erregubak ta zubei guztioi zeuben orazinoe garbijak eta egi-jazkuak, Elexa Ama santiaren pediagaz, esperantziagaz ta karidadiagazentregetako Jangoikuari geure arimaak ta eukiteko zeruban eternidadekobizitza ditxosua. Amen.

Lelengo partiaren despeidia.O. S. J. S. R. E. K. A.


154

Frai Bartolome de Santa Teresa · date pinari, zeñegaz eukiko daben neurribagako poza euroen...

Documents

Transcript of Frai Bartolome de Santa Teresa · date pinari, zeñegaz eukiko daben neurribagako poza euroen...