ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA...

6
ISSN: 1138-9664 2001,4 8994 ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. UNHA NOVA OLLADA Ó GRUPO DE COMUNICACIÓN POETICA ROMPENTE CARMEN MEJÍA A O falar de estéticas da poesía galega que- remos manifesra-lo neso interese polo procese que se dá no panorama poéti- co galego desde 1975, ano que impli- ca unha nova manifestación ruprurisra cea esreríca inmediatamente anterior, ¿ dici-lo socialreaiismo. Ruptura que na poesía escrita en casrelán se pro- duce uns anos antes, 1970 e que se recolle na ceñe- cida anreloxía de José María Casreller publicada en 1970 e ende o autor formula as bases da ruptura e expón que «hay que buscarlas en los supuestos secíeculturales que intervienen en la formación —y en la educación sentimental— de la nueva genera- ción. Porque, algo desfasado respecto a los de otras sociedades occidentales, el grupo generacienal al que nos estamos refiriendo es, en España, ci prime- re que se forma íntegramente desde unos supuestos que no son íes del «humanismo literario», básico en la formación de las generaciones precedentes, sino les de los mass media, aunque en un medio histórico, político y sociológico distinto del de los equivalentes extranjeros» (p. 20). A pesar da cefie- cida teoría de Casrellet párecenos interesante lem- bra-la súa argumentación sobre a creación desra nova sensibilidade, di Casrellet: «en la España de los últimos años cincuenta y los primeros sesenta, huérfana de una información cultural completa y de la polémica ideológica que ha tenido lugar en las democracias liberales, se impone un tipo de cultuta basada en unos mass media de muy baja calidad, pero que por lo mismo obtienen un enrai- zamíenro popular de considerable extensión demográfica (radio, TV, publicidad, prensa, revis- ras ilustradas, canciones, tebeos, foto-novelas, etc., a un mero nivel de cultura futbolística). Se trata de una cultura popular alienadera por alienada, pero prácticamente la única existente —y quizás la única real— dada la también baja calidad de la cultura considerada aristocrática y de la ausencia de van- guardias estéticas, bloqueada su aparición por las presiones ideológicas de algunos de los grupos dominantes en la época» (p. 20-21). Desde esta perspectiva pregunrámonos qué sucede cea poesía galega. Aínda no ano setenta non se vislumbra unha ruptura das características da poesía escrita en casre- lán ces poetas «sensers» entre os que se encentran Vázquez Montalbán (1939), Antonio Martínez Sarrión (1939) y José Maria Alvarez (1942) e es poetas de «La coqueluche» entre os que están Félix de Azúa (1944), Pedro Cimferrer (1945), Vicente Molina-Foix (1946), Guillermo Carnero (1947), Ana María Moix (1947) e Leopoldo María Panero (1948) e que se caracterizan peía utilización des mitos como un medio de evasión, mitos que son portadores dos mass media e que configuran a súa formación persoal e cultural e que en liñas xerais poderán ser captados ou non polo lector do momento. Se voiramos ó panorama galego o memento é diferente pola propia situación da lingua galega e de Galicia. Xa se ten falado da ruptura iniciada por Xosé Luis Méndez Ferrin (1938) cea publicación de Can pólvora e magnolias (1976) e de Arcadio López Casanova (1942) cea publicación de Meste- res (1976), libros ós que dedicaremos un espacio a continuación. No ano 1975 formeuse o grupo Rompence, os seus cernpoñentes sen provocadores non só peía súa mocidade senón porque tiñan a súa propia concepción estética A. Reixa do 1956, A. Avendalio do 1957 e M. Romón do 1956 ramén me interesa dererme nesre colectivo posteriormente. No ano 1977 consrirúese outro grupo Gravo Jbni/o formado por R. Fonte (1957), X. Rábade Paredes (1949), Xavier R. Barrio (1954), Xutio. L. Valcárcel (1953), Xesús M. Valcárcel (1955), E Vergara Vila- riñe (1953) eFlenaVillarjaneiro (1940) que ramén aportan un manifesro coas súas inquedanzas. A evi- dencia da necesidade dun cambio de sensibilidade

Transcript of ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA...

Page 1: ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUP7~URA. UNÍ/A NOVA OLLA DA O GRUPO DE COMUNICACIÓNPOETICA ROMPENTE

ISSN: 1138-9664

2001,4 8994

ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DERUPTURA. UNHA NOVA OLLADA Ó GRUPODECOMUNICACIÓN POETICA ROMPENTE

CARMEN MEJÍA

A

Ofalar de estéticasda poesíagalegaque-remosmanifesra-lonesointeresepoloprocesequese dá no panoramapoéti-co galegodesde1975, ano que impli-

caunhanovamanifestaciónruprurisraceaesrerícainmediatamenteanterior, ¿ dici-lo socialreaiismo.Rupturaquena poesíaescrita en casrelánse pro-duceunsanosantes,1970 e que se recollena ceñe-cidaanreloxíadeJoséMaríaCasrellerpublicadaen1970 e endeo autor formulaas basesda rupturaeexpón que «hay que buscarlasen los supuestossecíeculturalesqueintervienenen la formación —yen la educaciónsentimental—de la nuevagenera-ción. Porque,algo desfasadorespectoa los de otrassociedadesoccidentales,el grupo generacienalalquenosestamosrefiriendo es,en España,ci prime-re que se formaíntegramentedesdeunossupuestosque no son íes del «humanismoliterario», básicoen la formación de las generacionesprecedentes,sino les de los mass media,aunqueen un mediohistórico, político y sociológicodistinto del de losequivalentesextranjeros»(p. 20). A pesarda cefie-

cida teoríade Casrelletpárecenosinteresantelem-bra-la súa argumentaciónsobre a creacióndesranovasensibilidade,di Casrellet:«en la Españadelos últimos añoscincuentay los primerossesenta,huérfanade unainformacióncultural completayde la polémicaideológicaque ha tenido lugar enlas democraciasliberales, se impone un tipo decultuta basadaen unos mass media de muy bajacalidad,peroquepor lo mismoobtienenun enrai-zamíenro popular de considerableextensióndemográfica(radio, TV, publicidad,prensa,revis-ras ilustradas,canciones,tebeos,foto-novelas,etc.,a un mero nivel de culturafutbolística).Se tratadeunaculturapopular alienaderapor alienada,peroprácticamentela únicaexistente—y quizásla únicareal— dadala también baja calidad de la culturaconsideradaaristocráticay de la ausenciade van-

guardiasestéticas,bloqueadasu apariciónpor laspresionesideológicas de algunos de los gruposdominantesen la época» (p. 20-21). Desdeestaperspectivapregunrámonosqué sucedecea poesíagalega.Aíndano anosetentanon sevislumbraunharupturadascaracterísticasdapoesíaescritaen casre-lán ces poetas«sensers»entreos que se encentranVázquez Montalbán (1939), Antonio MartínezSarrión (1939) y JoséMaria Alvarez (1942) e espoetasde «La coqueluche»entreos queestánFélixde Azúa (1944), PedroCimferrer (1945),VicenteMolina-Foix (1946), Guillermo Carnero (1947),Ana MaríaMoix (1947) e LeopoldoMaríaPanero(1948) e que se caracterizanpeíautilización desmitos como un medio de evasión,mitos que sonportadoresdosmassmediae queconfigurana súaformación persoale cultural e que en liñas xeraispoderán ser captadosou non polo lector domomento.

Se voiramos ó panoramagalego o mementoédiferentepola propiasituaciónda lingua galegaedeGalicia. Xa se ten faladodarupturainiciadaporXoséLuis MéndezFerrin (1938) cea publicaciónde Can pólvora e magnolias(1976) e de ArcadioLópezCasanova(1942)ceapublicacióndeMeste-res (1976), libros ós quededicaremosun espacioacontinuación. No ano 1975 formeuseo grupoRompence,os seuscernpoñentessen provocadoresnon só peíasúamocidadesenónporquetiñan a súapropia concepciónestéticaA. Reixa do 1956, A.Avendalio do 1957 e M. Romón do 1956 raménmeinteresaderermenesrecolectivoposteriormente.No ano 1977 consrirúeseoutro grupo GravoJbni/oformado por R. Fonte (1957), X. RábadeParedes(1949),Xavier R. Barrio (1954),Xutio. L. Valcárcel(1953),XesúsM. Valcárcel(1955), E VergaraVila-riñe (1953)eFlenaVillarjaneiro(1940)queraménaportanun manifesrocoassúasinquedanzas.A evi-denciada necesidadedun cambiode sensibilidade

Page 2: ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUP7~URA. UNÍ/A NOVA OLLA DA O GRUPO DE COMUNICACIÓNPOETICA ROMPENTE

CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUP7~URA. UNÍ/A NOVA OLLA DA O GRUPO DE COMUNICACIÓNPOETICA ROMPENTE

estápatentizada,ó menos,nestestrescixos. E pode-riamosdicir queMéndezFerríne López-Casanovapoderíanseros ‘<seníors»se comparamosceasitua-ción da poesíaen casrelán,e os poetasde grupoRompente poderíanser os poetasda «Coquelu-che», sempretomando estadenominacióncomomera referencia sen pretender darile ningunhaeurraconnotación.

No ano 1976 publicanseos libres de MéndezFerrine ArcadioLópezCasanova,esteúltimo citadopor unhaseriede críticos perotaménesquecidoporoutros. Claudio RodrígtíezFer no seu libro Poesíagalega. (irícica e inetodoloxía (1989>dedicaun capi-tule ósautoresmencionadosefala delescomoo ‘<fitoquesinalao cambiede rumbo dapoesíagalega»(p.254) e engade~<Osdeuspoetascomprenderonaxiñaque nasartesverbaisa linguaxeocupabaa primacíae queen ningún casodebíanrebaixarseassúasesi-xencíasestéticascepretextedafacilidadecomunica-tiva ou cta simpleza temática» (p. 255). En 1985Henrique Monreagudo sinala a importancia deMéndezFerrin e a súainfluencia nos poetasináisnovespero non mencionaa López-Casanovae encambiosuliñaa importanciana rupturade AlfonsoPexegucirocea publicación de Seraogna (p. 275).Ourras opinións aropamosó respectocomo a deMiro Villar quen afirma que a obrade V. AraguasPaisaxede Glasgowé anovadoramentrasque a obradeArcadio López Casanovanon a consideraunhaobra de ruptura. Aínda entrasopinións poderíancreardúbidasde quéautoresou obrasseríanasmáisanovadorasnesemomento,perodesdea miña peis-pecriva ces deusautoresmencionadosó principioábreseun cansiñenove á poesíagalegaquizais, ómesmotempo,quecemezaneutrospoetas.

Na obra de Arcadio atopamosun eu poéticointeriorizado e atormentadoque,desdea súa soi-dade, procura unha saida. A poética arcadianacaracterizasepoío intimismo. Ese eu lírico quecuesrionana forma e na linguaxe utilizado e papeldo poeta, dun poeta exiliado que vivirá semprenunha dualidade: quén poeta sempre, quén poetanunca,!nunca e sempre, cande o canta ¿ chaman ¿pecan¿sangran¿ velan!¿ tremendevecenesgarecen ¿sant ¿ cuspin! e non vivir adro dos mercaderesi osinsultosíisco ¿volta? Volta queopoetaidencijicaca ¿‘si-ha: verba,abeira do cego, legoda luz, sombra!de lombaacerrecida, medo! de que ninguén. ningu¿n alénchame,!ame,! amon ¿‘sitio ¿ va/ca,! MAIS QUIENREGRESAPROHERDODO TEMPLO!QUEDANOMEI¿p. 49).

A poéticaarcadianadesdea propia vivenciadoexilio patentizasecreandoun universopoético inte-ríer no que a dualidadedial noire! vida! morre!orfandade-seedadeseránas clavestemáticasdomi-nantese definidorasda súa propia existencia. Unintimismo cungranpoderde evocacióne sonorida-dequeo poetaconseguecexegedesremposverbaise o xogo devoceslíricas,entreas que fica oculto o

poético. López-Casanovaadoptaunhaactirudeapostrólica,increpandoó corazón, preguntandoópoeta, dialogandoo poetae o coro. Esta acritudelírica, segundo EduardoAlonso, pode ser unhaforma de conectar«con medosde expresióntradi-cionalesen la lírica gallegay otrasformasde expre-siónpopularesy litúrgicas: fiestasde carnaval,entie-rro con plañideras,funeralesreligiosos» (p. 20). 0intimismo arcadianoconflúe cun final vitalista apesarde todo, xa queó final de poemarioe ante acertezada inspesibilidadedo regresofica a esperan-za dese sentir vivo:

kl/rote cos olIos queJhron meus,-os da mocedá-,ora quexa vou ve/lodeesilio, e a nenomedro, e homeséntomeá parcadecasa;con lucideze resiñación,con vida e marte,con aman

eresti, i eres ti, i eresti

reconocidae salvada,á miña veira sempre,roía<t..) i eisisoios,e eisísoiosa miradaregrésamedo vivir.1 escauviva (p.l 07).

O intimismo arcadianoconflúe nas súas clavestemáticascepoemariocitadoanteriormentedeX. L.MéndezFerrin Gon pólvora e magnolias,no título,comesinalan C. Blancoe RodríguezFer«combina-sea proclamapolítica —a pólvora—ceaintrospeccióníntimae cea degustaciónesteticista—as magnolias—»(p. 26). Peroo vitalismo derradeiroarcadianetrans-fórmaseen pesimismoferriniano, un des poemasmaisrepresentativodi:

Saudemosá martena palmada man non sosteñamosónicesCham¿mos/le:libro desilenciopórtico terminaldii escravicude

902001,4: 89-94

Page 3: ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUP7~URA. UNÍ/A NOVA OLLA DA O GRUPO DE COMUNICACIÓNPOETICA ROMPENTE

CARMENMEJíA ESTÉTICAS DA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. UNHA NOVA OLLADA 6 GRUPO DE COMUNICAcIÓN POÉTICA ROMPENIE

escriturajkliz da opacidadeluzquedesatae nomeda lediciasaudemosá marcenon deamospausadaa Bach ou Joplincontemplemosa senflemosorastro á nosa beira (p. 59).

Pesismismoexpresadodesdeo «nós»poético enon desdeo «eu»,desdeo individualismoarcadia-no veltamosá colecrividadeferríníana.

Na poética ferrinianaaropamosunha procurada expresividadepoéticana linguaxe,o quebnpJi-ca que as suasesíxenciasestéticasestánpor riba dafacilidade comunicativa, feito que conleva unhareflexión crítica meiras veces metalingúistica.Tamén existe unha aperturatemáticae estilísticainsertano título, desdea pólvora , reivindicaciónpolítica (non hai que esquecerque estamosnomementodasreivindicacións),ataa introspecciónmesruradacoadegustaciónesteticista-as magno-lias-. A reivindicaciónpolítica reflicreseclaramen-te no poemafinal do libro «Reclamoa liberradepró meupobo»:

NaJbgueirade Landonderry,en cadapalabra,en cadapalabrado nasotío FI0 Chi Minh, coma unouriolenchendoa tardede lus nacionalistae líquidosreclamoa libercadeprómeupobo (p. 27).

Versos que son un alegato revolucionario enfavor do nacionalismopopulare do internacionalis-mo proletario, alegatorevolucionarioque se cense-gue coas referenciasculturais tan abundantesnaobradeFerrine, precisamente,rasgode rupturaceapoesíaseacialrealisra.Nestecasoatopamosa refe-renciaó río He Chi Minh, poetavietnamitae revo-lucionario que proclamou a independenciae ocomunismona RepúblicaDemocráticadeVietnane que sen coñecerestareferenciacultural o poemanon seentende.Dealquea súapoesíareña,en moí-tasocasións,quedecodificarsee concretamenteestepoemarioestárodeadode claves culturaiseu benmíticas, históricas,literariasou artísticas,procede-menteque dominarána poesíadese memento eraménna posterior.En cambio o culturalismo contendenciaó desprazamentodo eu poéticoa persona-xese sítuaciónsda mitoloxia, da historia,daliteratu-raou dasartesémenoraíndaquetaméno atopamos,no poemaTriste Scephenten a súamanifesracíen.

A expresiónda intimidadeferriniana,relacionadace recordedo pasado,ceaamizade,ce amor e coamorte,estádominadapeíanosrabciamáisdecadente:

Esta¿apresenciada martecoroadade /oureiros,verdedepradosdeesmeraldas,entranteno meupeito comoen val de Beaentran no meuauconodisplicentese displicenteesconfrente aosmaticesda marce, nesteauconaque trae marcepra mm en Bea (p. 61)

Peri-Sn parececempracerseno aniquilamentoeadorna a súa agoníacon ingredientesluxesos eesteticistas.

A incorporacióndo erotismoé cutredesrasgosanovaderesnestapoesía,xa quepolo recaramentoda poesíaanteriora temáticaeróticanon foca tra-tada aberramente,e Ferrín xa rompe unhalanzapor estatemática.A belezada poesíaqueseexpóna continuaciónnon deixa dúbidasdo maxisrerioferriniano. NesrapoesíaFerrín contrapóna pose-sión amorosae a ausenciada amadacunhasmetá-forascheasdunhasinxelezaevanescentee a reirera-ción da ausenciada amada:

Estásde ventreabercoe unhaprocesiónde ares berros, bolboretas,arrócancheas entrañase osadentrossen luz.

Estás,fuxince,eiquí e non estásporquesábe-laartedeseressimultáneae aga/lopar cas o/los osteus trigosnativos.poderosamenteacezkadade sol e mapon/as.

Estásen miii, comaquenten, senname,un me/ra ou un ¡huciñopta conqueri-lasdíasnosque ti non está.t nosque ti non estás,nosque ti

non estás(p. 63).

Desdeestaperspectivaaropámenoscun discursepoético que se caracterizapolo sincretismo,un sin-cretismoquecomo tal desembocana hetereoxeneí-dadetemáticae formal. Así pois, Arcadio LópezCasanovae Méndez Ferrín, como os poetas«seníors»,peñennas mans des poetasmáis novesun universo lírico chee de suxestiónsanovadorasque dan á poesíagalega un aire de modernidade.

912001,4:89-94

Page 4: ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUP7~URA. UNÍ/A NOVA OLLA DA O GRUPO DE COMUNICACIÓNPOETICA ROMPENTE

CARMEN MEJÍA ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. UNÍ/A NOVA OLLA DA 6 GRUPO DE COMUNICACIÓNPOÉTICA ROMPENTE

Podemosdicir que o pulo anteriorestá desfeiro eque a nova poesíanos anos 75-80 está a face-lecamíñoparaconqueri-lamedernidade,feito quenapoesíadeArcadio e Ferrínxa estáacadado.

Desdeestespoetas«seniors»imos ós poetasqueno 75 teflen dezanove,vinre anose aropámonoscegrupo de ComunicaciónPoética Rompente quepara mm teñen e seu paralelismoces poetasda«cequeluche»por varias razóns, pero sobretodopoíoquedesdee 2000 di un desseuscompoñen-res, Alberto Avendaño,nun textoque se titula «Omeu Rompenre»e que escribiu a petición miñapara publicar no número 4 da revista Madrygal.Alberto Avendañodines: «Hai vinre anoseramosmáis novese riñáme-lalúa nas mans e decidimosqueRompenceseríaurihaboamaneiradefracciona-la». Seríaa casualidadeaqueuniría a Reixa,Romóne Avendaño nesra aventura. l-Iai unha anécdotamoi significativa, desdea miña perspectiva,quesinretizaa situaciónliterariae lingúísricade Galiciae queAvendañoconracon moitanaruralidadeneseencentrocon Reixa: «Un día coñecí$n a AntónReixa.A saídade clasefemesó bar«Los Sauces»ópé mesmoda antigaPrazada Industria, e aIf fala-mes de literatura, especialmentede poesía, e docansanciodas ceusas,da insatisfaccióne de comenosabtírriao que se escribíaen galego.Eu daquelalevaba uns tres anosescribindeexclusivamenteengalego,pero non tiven reparoen esperarilea Reixaque ise defalar engalegome parecíaunhaobsesiónpequenoburguesa,unha obsesión desatinadade«finos bien» da cidade, que utilizaban a linguacomaquenrecibe un zoguetenove do que axifiacansarían.Reixa encaixoudeportivamenteo golpee continuonno ring comigo. Fol o comezodunhalonga amistade».Vemoscomo mozos,comoAven-dañoe Reixa,viven nun momentodecrise,endeocansancio,a insatisfaccióne o aburrimenroson osfactoresdominantesna súa traxectoríaexistencial,endea literaturaten granimportancia.Ademaisalingua,que sepon demodanosmozosdunhaclasesocial determinadae que Avendaño cualifica de«obsesióndesatinadade niños bien da cidade» e,quedadaa súainesrabilidade,comparacun «xogue-te novedo queaxiñacansarían».O queAvendañoestá a facer ó falar desra maneira é denuncia-lasituacióndunhalingua diglósicaque nun temen-redetransiciónse recollecomo idenrificacíene rei-vindicación, e que despois e, xa desdea súa mo-cidade Avendaño inrúe, volvería ó lugar quedesdehal tempoocupa,a liugna B. (Vid, a entre-

vistaa X. A. Monteropublicadano númerotresde Madrygal).

Nestaollada ó Rompencedesdeo 2000 Avendafiofalado compromisopolíticodeRompentc«Pelasnei-res mantíñamosreuniónspolíticas clandestinasconestudiantesnacieíiaiistas,lego iames rega-lacidadecon panfletose a facerpintadasnasparedescontraaemigración, contra o paro, contra o mundoEsresmozosintentanatoparcealoita política e lite-raria algunhaceusa,quizais a satisfacciónpersoaldun posiblecambio mediantea protesta,a denun-cia, unhadenunciaquedesdea perspectivaliterariaconsistena provocación,na ruptura do xa visto,mostraralgunhacomadiferente. E isre facíanononsó escribindosenóndesdea radio. Na RadioPopu-lar deVigo naceuRompenreRadioEsquimale concia, segundoAlbertoAvendaño,«demostramosquea comunicaciónpoética,paranós,non tiña límites,que o nososer poético era político e cabarereiroerockeiroe sentimental.E que todo, absolutamentetodo, erafactible e comunicableen linguagalega».Pero a duracióndesteprogramadurou «menosdoquedura a primavera.Seicaunhachamadado Bis-pado finou e queestabadestinadoo serunhafruc-tífera carreiranasoíídas»,di Avendaño.

O grupo de ComunicaciónPoética Rompenreconsegueo que quere sen sabelo, es seus recíraisreñen un gran éxito e o seupúblico é diverso.~<Ocerro é queos reciraisdeRompencenospubsdetodaGalicia a finais dos70 e inicios dos80 erancelebra-disimos por un público que nadatilia que ver cegaleguisíaó uso que, se supuña,debía acudir a«actosde culturagalega».O nosopúblico despubsestabacompesremaíormentepor punkis tardíos,postmodernosadiantados,galeguistasrecicladoseprofesoresrecénchegadesá profesión.»E ademaissinalaAvendaño «o idioma que se escoirabafalarentrea maioría de público era o casrelán.Falabanen casreláncon tanta inrensidade,como cea quecelebrabanos nesestextos.Lembronunhaocasión,na Coruña,quee único galegoquese esceirabaerae desnosostextosa travésd05 micrófonosmentresun público de cabelosazafranados,pendentesorellas, no narize nos labiosdisfrutaba,aplaudíaeberrabaen casreláncun acentodifícil de localizar.Oilei para Reixae senrinmecomaun músiconegroen Alabamatocandoparaunhaaudienciade bran-ces. Nunca Lun máisfeliz na miña vida». A felici-dade de Avendaño manifesta,desdea mifla pers-pectiva, a consecución do ebxecrivo do grupo:comunícarseen galegoMuda que todosfalasenen

922001 4: 5<)-94

Page 5: ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUP7~URA. UNÍ/A NOVA OLLA DA O GRUPO DE COMUNICACIÓNPOETICA ROMPENTE

<ARMEN MEJÍA ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. UN/JA NOVA OLLAL)A 6 GRUPO DE COMUNICACIÓN POÉTICA ROMPENTE

casrelán.Pero todo feito dunhamaneiraprovocado-ra e anovadera.‘<Porque resultaque Rompencefoiimán que atraeumetais moi diversos.A nesaobse-sión peía inrertextualidade,peía comunicaciónmuitidisciplinar, facianosser multimedia antesdaaparición deste e ourros conceptoscibernéricos.Necesirabamosda plástica, da música, des nosospropios ruidos para sentirnossatisfeirosnos nososrecirais poéticos».ComoAvendafie fai referenciaáimportanciadeA damaQuefa/ae di que «erao caí-xón dexastredasnosasobsesións:asoidade,a patriafanada, o sexo limitado, a realidadeinestable, odesexoinconclusoe as cintasdevídee ou as motosque pasane despistane lirismo» —libro que sepublicano 1983 un anodespoisda disolucióndesrematrimonio poético,segundoo define e autor—transcriboo seguinrepoema, sempresendo cons-cientedafalta do diseñoque o acompaña:

galiciagran caraíta de salretomoa ceu nomedepiraña terrazaavionetasándansenosdedoscii speasparcaslevan o díafizandocunha visaxeintre>idabícansena cona bícansenosbeizose esaslinguas esas linguas coma vermesa las cinco de lacardebórralleso so/afiescraesasdunasdepel debaixodaspestanasafi5gaasafrgaasgalicia minotauroga/iciaícaropuxéronseenfalgaos camarerosvitrinas de cera maniquis con meno-pausiaa comentaros desperfictosbombardéaasnapalmpra ¿‘las quera mira/asquenonsesubanao toldo coidadocoitadaspombaspíncha//esasgood-yearquéroassenruido as mediasbaixasvetándoseos rosarios (p. 39).

No prólogo do libro Henrique Monteagudodeixa benclaroque «a estéticadesRompenresnoné basicainenreespectáculopraproletas,vistosodesfi-le debarrio,exhibicióndeinxeniosidadesimprecisas,barate xoge de palabras(....) Eles son espectáculovisual, festival auditivo, pro basicamenreescritores»(p. 8). E ademaisengadee prof Monreagudopor sialguéndubida«ensexa,as basesde seutrabailo sonespecificamenteliterarias. Asentadoisro, deseguidanosdecaramosde que a súaescritaé e reflexo dunamplemundopolifacético,que a súaestéticaé muí-ridisciplinar e inrer (¿ou anti?) xenérica» (ibidem).

Efectivamentepoíoarrogantese provocadorespode-mesfacerunhaasociacióncespoetasdaCoquelucheperotamén,quizais,xa esteansendopestnevlsimes,seguindea Luis AntoniodeVillena. «Estaruturadosenso,quechegaa extremosde interferenciaesqui-zofrénica—di Monteagudo—típica deestereotipodo «home-século-vinteún»(comecandese interpo-lan fragmentescasteláns,ingleses,franceses...)ten á

sria vez un novesensesensenrido:desvelarimpudi-camenree caosestruturaldo quevivimos, imaxína-mes, inventamosou finximos vivir, rachar e veoracional que o esgocha»(Pp. 8-9). Pero todo isroparaRompencenon é nadamáisque unha maneirade expresarun desexode cambia-lomundodesdeunha concepciónsentimental da vida, da propiaexistenciacunha hisión de estéticasdefinidasporAlbertoAvendañedesrexeito: «Reixaestabaobsesio-nadopeíaépicada comunicaciónpoéticae pasaba-meslongasnoirestratandodedefini-la nosaépicaedeforma-lanosapropia cabaleiría.Romón semprebuscoue minimalismo, e concepto,a parquedadeparadinamira-lo silencie. Eu sempreRin un poetade imaxesquequeríaentregaríleó lector-einreunhalenta bomba de rempe para que líe esreupasenaman, naserellascon paciencia.Non sempreo con-seguía.A miña outrateima era a «perfermance»,apostaenescena.Por ise sempremesobrabanas pala-bras...».E esedesexode cambia-lomundoimplica-ha«faiardeoutramaneiranunhaGalicianaquenonestabao forno paraos nesosbeles»e é que os Ram-pence «estabancansesda Galicia literaria ce seumonótono fungar e a súa vez choromicasTansóManuel Antonio —di Avendaño— insuflabaen nósenerxía galaica: sermesnoves, provocadorese res-ponsables,únicose orgullososdesnososproductos.ManuelAntonioaxudeunosa ollar paraatrásconirae paraos nososladoscon recelo».

Por ise a poéticaRompenceconlevabaunhapro-cura,unhaindagacióne por ise esseusrecítaisríve-ron aplausosaindaquea súapoesía,por hermética,puideseter problemasde decodificacióneu inter-pretación. Pero ese hermetismoou «interferenciaesquizofrénica»,términoquenonmeconvenceparaa literaturaperoque tantoscríticosutilizan e que sedeberlarevisar,sóé unhaposturaanevaderaou sesequere cerro vangardismo,é dicir, ourro signo derupturaquexusro se captarácandeRompencedeixede ser Rompente.Di Avendaño«e matrimonio detres:Reixa,RomóneAvendaño—Rompenre—póde-se dicir que se rompe paradurmir por sempreencamas separadas,no ano 82». Será nos eírenta

93200i, 4:89-94

Page 6: ESTÉTICAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. … · CARMENM#JÍA ESIIJICAS IDA POESíA GALEGA E SIGNOS DE RUP7~URA. UNÍ/A NOVA OLLA DA O GRUPO DE COMUNICACIÓNPOETICA ROMPENTE

CARMEN MEflÁ ESTEIJCAS DA POESÍA GALEGA E SIGNOS DE RUPTURA. UN/JA NOVA OLLADA 6 GRUPO DE COMUNICACIÓNPOPUCA ROMPENTE

candeas súasobrasse publiquene candea críticafaJeda poesíarompenriana.

Desdea miña perspectivaa mocidadede Reixa,Remóne Avendañoé a que fai posible esapoéticarebeldee interdisciplinar,e desdea mocidadeprocu-ran e atopanesaestéticaendea épica,e minimalis-mo, os deseñose a performancese fusionanna crea-ción poéticae na súa manifestaciónexterna.Pensoque a poética rempenreexpresa a necesidadedetransforma-lomundo,e asío sinalaAvendaño:«tiñá-mo-la lúa nas mans e dicidimosqueRompenteseriaunhaboamaneirade fraccionala».E desrexeiro coas«palabrasfraccionadas»fanrealidadeasúaestéticaouassúasestéticas.De ai quesexanecesariaunhaolladaminuciosa ós signos de ruptura na poesíagalega.Pensona poesíade ChusPatoe de ClaudioPato epercibenelesas estéticasdegrupoRompente.

Este artigo presenreinocomo comunicaciónnoCongresoda AsociaciónInternacionalde EstudiosGalegosquesecelebrounaHabanaenabril do 2000,ecasualmenteen marzocoñecinaAlbertoAvendañoen R.ianxo nunCongresosobreManuelAntonio. OmeuintereseeraqueAlbertoAvendañofalasedapoe-síadosRompentee ah,en Rianxo, prerendingravale,ceusaimposible.Deusdías,conferenciaspeíamañáepeíatarde,ceapeíanoire.Volvíri a Madrid pensan-do queo AvendañoRompenre,nuncaenviaríae pro-metido.Peroaquíestá«O meu Rompenre»deAven-daño. Eu quero desdeestaspáxinas de Madrygalenvíarliea AlbertoAvendañoe meu agradecementoe a míña amizade.1Graciñas Rompenre!

BIBLIOGRAFIA CONSULTADA:

ALONSO, E., (1976): Prólogoa MesteresdeArca-dio LópezCasanova,Valencia,Difusorade Cul-tura, S.A.

AVENDAÑO, A., (2001): “0 meu Rompente”,en MadrygaiRE G., n.

0 4, Madrid, U.C.M.BLANCO, C. 1 C. RODRÍGUEZ FER (1989):

Prólogo a ConPólvorae magnoliasdeX. L. Mén-dezFerrín,Vigo, EdiciónsXerais.

CASTELLET, J. M.~, (1970): Nueve novísimospoetasespañoles,Barcelona,BarralEditores.

COCHÓN OTERO, 1.IH. GONZÁLEZ FER-NÁNDEZ (1999): “Rompente: comunicacióne vangarda” en Kremer, D. (ed.), Actas de V

Ci’ongresoInternacionaldeEstudiosGalegas,Sada-Coruña,Ediciós do Castre.

FERNÁNDEZ NOGUEIRA, 0. (1999): “Rom-pente:cadavez máis tristes e menostristes” enGrial n.» 142, Tomo XXXVII, “Libros”, abril-maio-xuño,Pp. 329-382.

GONZÁLEZ FERNÁNDEZ, H. (1997): “Rem-pente,poderosapomada” en Anuario de Estu-dios literarias ga/egos,Vigo, Galaxia,Pp. 47-84.

LÓPEZ-CASANOVA, A., (1976): Mesteres,Valen-cia, DifusoraDe Cultura, S.A.

MÉNDEZ FERRIN, X. L.,(1989): Conpólvora emagnolias,Vigo, EdiciónsXerais.

MONTEAGUDO, H., (1985): “Dez anos depoesíagalega”, en Grial, n» 89.

MONTEAGUDO, H., (1983):Prólogo aA damaquefa/a de“Rempente”,Vigo, EdiciónsXerais.

RODRÍGUEZ FER, C., (1990): Poesía galega.Crítica e merodoloxia,Vigo, EdiciónsXerais.

ROMPENTE, (1983): A dama quefila, Vigo,EdiciónsXerais.

VILLENA, L. A. De, (1986): Poscnovísimos,Madrid,Visor Libros.

VILLAR, M., (1999): “A poesíagalegana fin dosegundomilenio (1976-1998)”,en Actas das1XornadasdasLetras Ga/egasen Lisboa, Santiago,Xuntade Galicia.

2001,4: 89-9494