ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn Gida - crana.org · 6 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta...

ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn GidaURA ETA IBAIAK IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEKO

www.interreg-sudoe.eu

www.sudeau.eu

Sustatzaileak: Proiektuko bazkideak :

ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn Gida URA ETA IBAIAK IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEKO

Sarrera .......................................................................................................................................................... 4

Zer da Gida hau?............................................................................................................................. 5

Nola garatu proiektu eta jarduketak?................................................................................... 7

Ibai-lurraldeetako esku-hartzeak .................................................................................................. 8

Metodoa ........................................................................................................................................... 11

Erabilera publikoari lotuta dauden esku-hartzeak .................................................... 27

Boluntarioen bidezko jarduketak ....................................................................................... 30

Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak ................................................... 34

Metodoa .......................................................................................................................................... 35

Gauzapen bidea .................................................................................................................................... 52

Gizartearen, politikarien eta teknikarien inplikazioa .......................................................... 54

Gehiago jakiteko... ................................................................................................................................ 56

I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak .............................................. 58

II Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak ................................................................. 76

AurkibideA

Argitaratzailea: CRANA

Egilea: Gustavo Gutiérrez

Jatorrizko diseinua: ondeuev.net

Maketazioa: Diego Gutiérrez

Irudiak:

Gustavo Gutiérrez

Didier Taillefer

CRANA

CIMA

AIMRD

SMEAG

CMP

Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko.6 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta ibaiak iraunkortasunez kudeatzeko. 7

Sarrera

SUD’EAU proiektuaren barnean, Erreferentziazko

18 Esperientzia landu dira. Bada, Gida honetan

ageri dira esperientzia haietan oinarriturik lortu

diren ondorio metodologikoak. Esperientziok bi

kategoriatan sailkatu dira:

• Esku-hartzeak ibai-lurraldean

• Ura iraunkortasunez erabiltzea

Gidaren osagarri, gonbidatzen zaitugu

Web www.sudeau.eu webgunean sartzera,

non SUD’EAU proiektuan landu diren

Erreferentziazko 18 Esperientziei dagozkien

fitxak aurkituko dituzun, xehetasunez beterik

aurkitu ere.

1.1.Zer da Gida hau?

Agiri honek oinarrizko tresna izan nahi du,

erreferentziazkoa, tokian-tokian uraren

kudeaketa eta ibai-lurraldearen egoera

hobetzea xede duten proiektu, azterlan eta

esku-hartzeak garatzeko. Hemen ageri diren

ondorioak Erreferentziazko Esperientzia sorta

zabal batetik atera ditugu, guztiak ere SUD’EAU

proiektuaren babespean garatutakoak eta gida

jartzea, esperientziok jardunbide ona izatera

irits daitezen ura iraunkortasunez kudeatze

aldera. Esperientzia horiek parte-hartzean

oinarritutako prozesuen bidez gauzatuko dira,

denok ikas dezagun zer-nolako neurriak hartu

behar diren ura iraunkortasunez erabiltzeko,

neurri horiek, gero, Europako beste eskualde

.batzuetan erabil ditzaten

Agiria hau ez da inola ere bere kasa dabilen gida

bat, beste argitalpen batzuen sorta barrenean

baitago. Hiru gida dira, guztira, hirurak elkarren

osagarri eta praktikoak. Hona hemen:

• Jardunbide Onen Gida

• Erreferentziazko Esperientzien Gida

• Parte-hartzeari buruzko Gida

Gidek helburu dute ikasitako kontuak oro eta

esperientzia beste alde batzuetara etengabe

isurtzea, ura iraunkortasunez kudeatzeko

ekimen parte-hartzailearekin lotuta dauden

proiektuak garatzen laguntzeko.

Sarrera

1SArrerA

SUD’EAU proiektua, hau da, “Europako

hego-mendebaldeko ura eta ibaiak tokian

kudeatzeko ekimen parte-hartzailea”, Europako

Hego-mendebaldeko Espazioaren Lurralde

Lankidetzarako Programa Eragilearen barruan

dago (PO SUDOE), eta haren helburu nagusia

hobekuntza eta iraunkortasuna dira, aipatu

SUDOE espazio horretako ingurumena eta

natur ingurunea babestu eta zaintzeko.

SUD’EAU proiektuak abiapuntu du Urari

Buruzko Zuzentarauaren (UBZ) gogoeta eta

ardatz nagusietako bat:

• Ingurumena, helburu baitu uren eta

ibaien egoera ekologiko ona lortzea.

• Ekonomikoa, ura iraunkortasunez erabil

dadin ziurtatzeko, kosteak berreskuratuz

eta eskaria behar bezala kudeatuz.

•Gizartea, helburu baitu herritarrek

ekimenean eraginkortasunez parte har

dezaten lortzea.

Proiektuak, bere aldetik, helburu du tokian

tokiko esperientzia frogagarriak abian


Sarrera

ADIBIDEA

PARTE-HARTZEA

OINARRIZKO AHOLKUA

zerrendatuta ageri dira 3. epigrafean, bere

osoan baitago haiei eskainita. Parte-hartzeari

dagozkion zereginen metodologia liburuki

honekin batera dagoen Parte-hartzeari buruzko

Gidan garatuta dago, Jardunbide Onen

Gidarekin batera. Horrenbestez, ez dira haren

metodoak jorratuko, baizik eta ohar batzuk

eginen dira gizarte-eragileen parte-hartzea

zer unetan erabili behar den azaltzeko eta,

era berean, agertuko da zer xede zehatz lortu

behar diren proiektuen funtzionamendu ona

bermatzeko.

1.2.Nola garatu proiektuak eta esku-hartzeak?

Askotan, ura hiri-inguruneetan (edo, ibai-

lurraldearen inguruneetan) iraunkortasunez

erabiltzeko programetan esku hartzeko

ekimenak garatzeak oztopo nabarmen bat

dauka metodologiari dagokionean, hainbat

alternatiba baitaude, eta haietako zenbait,

gainera, ez dira praktika bidez egiaztatu.

I. Eranskinean dauden Erreferentziazko

Esperientziak garatzearen bidez ondorioztatu

egin dira agiri honetan era sistematikoan ageri

diren metodologia-elementu nagusiak. Bi

esperientzia mota desberdindu dira: batetik,

ibai-esparruan egiten diren esku-hartzeak, eta,

bestetik, ura iraunkortasunez kudeatzea, eta

biotarako ere kontsulta-informazioa eman nahi

dugu, bai eta aise erakusteko moduko irizpide

argiak ere.

da erabiltzaileari aholkuak ematea, proiektuak

gauzatzerakoan edo gainbegiratzerakoan.

Hartara, lerrootan azaldutako gogoeten eta

oinarrien adibide onak diren Erreferentziazko

Esperientziak argi eta zehatz sartu ditugu.

Horrez gain, lan-metodoaren puntu kritikoak

ere adierazita daude, hau da, oinarrizko aholku

bat aintzat hartzea gomendatzen dutenak.

Halaber, beste puntu kritiko batzuetan batzuk

adierazi ditugu, Parte Hartze Publiko aktiboa

erabiltzea gomendagarria dela nabarmentzeko.

Gidan barrena, erabiltzaileak hiru alderdi

hauei buruzko erreferentziak aurkituko ditu

(adibideak, oinarrizko aholkuak eta noiz erabili

parte-hartze publikoa), guztiak ere laukien

bidez behar bezala nabarmenduak, haiei

dagozkien ikurrak eta guzti :

Ikur eta koloreak, agirian bilduta dauden Esperientzia-

adibideei, Oinarrizko Aholkuei eta Parte-hartze

Publikoa sartzeari dagozkien iruzkinetarako.

Adibidetzat balio duten esperientziak gida

honetako I. Eranskinean daude garatuta. Modu

berean, oinarrizko aholkuak sekuentzialki

Sarrera

honetako I. Eranskinean bildutakoak.

Esperientzia horiek ezaugarri dute era askotako helburuak ezarri

izana eta askotariko metodoak erabili izana; eta, horrez gain,

denetariko gizarte- eta ingurumen-giroetan garatu izana. Horrek

aukera eman digu jakiteko zer-nolako eragina duen haietako

bakoitzak esperientzien garapenean; bereziki, erreplika gisa

ideiatu diren haietan (adibidez, Ibai-lurraldean esku-hartzeko

azterlanetan, Nafarroan eta Akitanian barrena egin direnak;

edo, SUD’EAU proiektuaren geografia-lurraldeko makina bat

udalerritan garatu diren uraren ekoauditorietan). Esperientzia

batzuen izaera bereziak balio handiko informazio gehigarria eman

digu, eta ondorioz, bestelako esperientzietatik ateratako ondorioak

baino baliagarriagoak lortzeko aukera eman digu, erabakiak

hartzerakoan. (Esaterako, boluntarioak hartzearekin edo haien

erabilera publikoarekin lotutako esperientziez ari gara, betiere

Ibai Lurraldeetan esku-hartzea izenburuko esperientzietan),

edo bestela, erantzuna ematea beste esperientzia batzuen

diagnosiek ziurrenera agertuko zituzten akats batzuei (adibidez,

Udal Hornidurarako Sarearen Kontrol Harigabearen Sistemaren

Kudeaketa Informatizatua).

Horrek guztiak makina bat ondorio praktiko lortzeko bidea

eman digu, eta interesgarriak izan daitezke bai teknikari, bai

ingurumeneko enpresa, bai talde, bai udalentzat. Ondorioak

agirian barrena sailkatuta daude. Garrantzia handia du toki

entitateei laguntza emateak, aurrera begira zer lan edo zer

jarduketa-ildo landu erabakitzerakoan, uraren kudeaketa eta

ibai-lurraldea hobetzea helburu hartuta. Esperientzien emaitzek,

beraz, gidariak izan daitezke, proiektuen garapenerako Baldintza

Pleguak idazteko.

Horregatik guztiagatik, xedea da jendearen eskura tresna bat

paratzea, edozein proiektu motaren helburuak lortzea bermatzeko

eman behar diren pauso guztiak gidatzeko; eta, era berean, xedea


Ibai-esparruko esku-hartzeak

ibaian esku-hartzen da, esparru horiek zaintzea

eta bere onera ekartzea xede hartuta. Baina,

egia esan, zeregin hori ez da inola ere erraza

eta oztoporik gabea; izan ere, konplexua da

zinez ibaien eta haiei lotuta dauden sistema

bizigabeen eta bizien funtzionamendua,

eta, konplexua ere, haiei buruzko mordoilo

administratibo eta soziala.

Beraz, kaltetuak dauden ibai-inguruneak

hobetzeko proiektuak ongi garatuko badira,

ezinbestekoa da gutxienez harreman natural

eta sozial horiek ezagutzea, esperientziak ongi

atera daitezen.

Ibai-lurraldeetako esku-hartzeen helburu

nabarienak hauek dira:

•

Lurraldearen erabilerak eta ibaien

hobekuntza naturala toki esparruan

iraunkortasunez harmonizatzea.

•Ibaiaren berezko funtzionamendua ahal

den neurrian bere onera ekartzea. Ibaia

berez leheneratzeko gauza izan dadin

lortzea, naturak eta gizakiak eragindako

kalteen aurrean.

• Ibaien eta ibaiertzen edertasuna

leheneratzea, eta auzokideek eta

erabiltzaileek beren lurralde eta ibai-

paisaiarekiko harremana hobetzea.

Helburu orokor horiek betetzeko, kontuan hartu

behar dira zer-nolako berezitasunak dituzten

esku-hartze mota horiek, beste proiektu mota

batzuen aldean beren ezaugarriak dituztelako.

Berezitasunok, funtsean, ibaien izaera

dinamikoan daude oinarrituta.

Ibai bakoitzak, baita ibai-tarte bakoitzak ere,

bere portaera du, eta bestela erreakzionatzen

dute perturbazioen edo jarduketen aurrean;

beraz, proiektu zehatzak ezin dira beste toki

batera eraman. Gainera, beste esku-hartze mota

batzuen aldean, erdietsi nahi ditugun helburuen

lorpenaren benetako egilea ibaia bera da:

horrenbestez, holako proiektuetan naturarekin

eskutik helduta lan egin beharra dago, eta, ibai-

dinamikaren portaera eta bilakaera, ahal dela,

aurrez iragartzen saiatu beharra dago. Hori

dela-eta, esku-hartzearen emaitzak nekez izaten

dira berehalakoak, eta eskuarki, zentzuzko

denboraldi bat behar da, esku-hartzeek eragina


2 Ibaiak eta haiei lotuta dauden esparruak

gizakiak nabarmen esku hartutako eta

aldatutako eremuak dira. Hainbat arrazoik

eragindako aldaketak izan dira. Batetik, ibai-

uraren erabilerari lotuta dauden azpiegiturek

mendez mende hartu dute ibai-lurraldea.

Izan ere, gure ibaietan nonahi daude errotak,

presak eta aroztegiak. Azpiegitura horiek eta

zubi batzuek ibai-ondare aberatsa osatzen

dute, gizakiak ibaiekin betidanik izan duen

harremanaren erakusgarri. Egungo erabilera

batzuek, ordea, nabarmen kaltetu dute gure

ibaien berezko funtzionaltasuna eta nabarmen

hondatu dute ibaiek paisaiari begira duten

kalitatea; esaterako, aipatu beharrekoak

dira landak urbanizatzea (higiezinak urpean

gelditzeko arriskua handiagoa da eta uholdeari

aurre egiteko azpiegiturak eraikitzen dira),

aprobetxamendu hidroelektriko, zubi eta

zaldainak ugaritzea, oihan-laborantzak, ubideak,

eta ura hartzeko azpiegiturak industrian eta

nekazaritzan erabiltzeko.

Ibaiek berez duten funtzionaltasun hori

galtzearen ondorioz, zenbaitetan ibaiarentzako

esparruak berreskuratzeko beharra sortzen da,

aldi berean inguruko biztanleek eta bisitariek

huraxe goza dezaten. Behar hori asetzeko,

ibAi-eSpArruko eSku-hArtzeAk



• Ekintza Planerako proposamena

• Ebaluazio eta Jarraimendu sistema

Faseok batasun bat osatzen dute, eta batasun

horrek osotarikoa eta homogeneoa izan beharko

luke. Hala ere, zenbaitetan, esperientzien

ondorioak edo emaitzak ondoren gauzatu

beharreko jarduketa-proposamenak izanen dira.

Hori dela-eta, ez dugu ahaztu behar, askotan, eta

helburuen eta emaitzen arabera, esperientziak

etorkizunerantz proiektatuko direla, esku-hartze

zehatzen forma hartuta (gauzapen-proiektuak),

eta esku-hartze bakoitzak bere Lan Plana eta

bere helburu zehatzak izanen dituela.

Azalpen metodologikoan barrena, adibide

zehatzak aipatuko ditugu, eta aipatu ere noiz

eta nola sartu prozesuan herritarren parte-

hartzea, bai eta oinarrizko aholkuak ere.

Esan beharra dago ibai-lurraldeetako esku-

hartzeek jarduketa sorta zabala eta askotarikoa

biltzen dutela; horregatik, esan daiteke

ezinezkoa dela haiek guztiak tankera honetako

agiria batean ezaugarritzea; horrenbestez,

oinarrizko kontu orokorretan jarriko dugu arreta;

hau da, antzeko edozein proiektu eta planetan

aplikatu daitezkeen haietan.

2.1.Metodoa

Ibai-lurraldeetan egiten diren esku-hartzeek

hainbat garapen-fase izaten dituzte; aurrerago

azalduko ditugu. Dena dela, faseok ez

dira nahasi behar proiektuetako edukien

egituraketa klasikoarekin, egituraketa horrek

funtzio operatibo desberdina betetzen baitu,

eta lotuagoa dago administrazioak beti

obrak proiektatu eta gauzatzeko eskatzen

dituen baldintzekin, zereginak sekuentzialki

deskribatzearekin baino.

Hasiera batean, lerrootara ekarritako

metodologia-oinarriak estu-estuki lotuta

daude aldez aurreko lanak osatu, idatzi eta

gauzatzearekin, betiere jarduketa zehatzak

definitze aldera; beraz, egia da emaitza

horietako batzuk zuzenean eraman daitezkeela

esku-hartze zehatzetarako Proiektuen Txosten

Teknikora edo Plegura, baina proiektuok

aurrerago planifikatu beharko dira.

Hona hemen lana zer fasetan banatua dagoen:

• Aurrekariak deskribatzea, helburuak

finkatzea eta Lan Plana

• Aurretiazko agiriak

• Diagnosia

• Alternatibak osatu eta aztertzea


izan dezaten; beraz, nahitaez, sistemaren

bilakaerari jarraimendua egin behar zaio.

Gainera, gehienetan ez da obra fisikorik egiten,

edo hobe esan, gehienetan ez da halako

produktu ukigarri eta berehalako bat lortzen;

eta horrek argi eta garbi bereizten ditu holako

esku-hartzeak azpiegituretako ingeniaritza-

proiektu klasikoen artetik.

Begi bistakoa da ibai-esparruetako esku-

hartze batzuk konplexuak direla eta,

zenbaitetan, emaitzek ez dituzte inola ere

helburuak betetzen, edo, ibaiari bestelako

kalteak eragiten zaizkio. Ez da arraroa gure

ibaietan elkar gainka jarriak dauden jarduketak

aurkitzea, eta bakoitza saiatzen da aurreko

jarduketak eragindako arazoak zuzentzen.

Hori dela-eta, behar adina informaziorik ez

dagoenean, xehetasunik batera ez dagoenean,

hobe izaten da ahaleginak ezagutza

handitzera bideratzea, eta, behin akatsak

zuzentzerakoan. ganoraz esku hartzea.

Gida honen iturri diren Erreferentziazko

Esperientziak, nolabait, askotarikoak dira,

eta horrek aukera ematen digu hainbat lan-

formularen zirrikituak ezagutzeko, eta era

berean, helburu eta irismen desberdinak

dituzten proiektuak ezagutzeko. Oro har,

garatu diren esperientzia gehienek esku-

hartzeetan jarri dute arreta; egin litezkeen

esku-hartzeetan. Beraz, lerrootara ekarri

ditugun jarraibideak kasu horretara daude

lehentasunez bideratuta.



• Hondakin-uren eta euri-uren kolektoreak.

• Uholdeei eta higadurari aurre egiteko harri-lubetak eta bestelako azpiegiturak.

• Presa txikiak, presak, ur-harrerak eta bestelako oztopoak.

• Ur-emarien desbideratzeak, ureztapen-ubideak eta ubide nabigagarriak.

• Funtzioan eta paisaian eragin handia duten bestelako azpiegiturak dituzten tarteak.

• Higadura edo kolmatazio arazoak dituzten eremuak.

• Kultura edo etnografia balioa duten ondare-elementuak, edo tokian tokiko herritarrek baloratutakoak.

• Ibaiertzeko aisia eremuak eta/edo erabilera publiko handikoak.

• Ibaiertzeko landaretzan gabeziak dituzten eremuak.

• Landaretza aloktono inbaditzaileak jota dauden eremuak.

• Ibaiak ekartzen dituen zaborrez edo bestelako gauzez osaturiko metaketen eraginpeko tarteak.

• Kontrol gabeko isurtegiak.

• Uholde-eremuan dauden ondasun higiezinak.

Borondate politikoa, teknikoa eta soziala nolakoa den,

eta baliabide ekonomikoak ere zenbatekoak diren,

baliteke elementu horietako bat baino gehiago aurkitzea

aukeraturiko tartean edo tarteetan, edo bestela, azterlanak

edo esku-hartzeak arreta haietako batean jartzea.


I. Aurrekariak deskribatzea, helburuak adieraztea eta Lan Plana

PARTE-HARTZEA

Esku-hartzeetarako aurrez ezartzen diren

helburuek lehentasunez sortu behar dute, oro

har, herritarren borondatetik, edo batez ere,

hautaturiko esparruan erabakiak hartzeko

garatu diren prozesu parte-hartzaileetan

ari diren gizarte eragileen borondatetik.

Hori dela-eta, ahal bada, komeni da

plangintza hidrologiko parte-hartzaileetarako

prozesuetan sortu diren diagnosi eta

neurrietatik abiatzea, edo bestela, Tokiko

Agenda 21eko prozesuei berariaz dagozkien

ekintza-planetatik. Holako aurrekaririk

ez badago, edo esku-hartzeari heltzeko

borondatea bakar-bakarrik politikoa edo

teknikoa bada, komeni da herritarrei hasieratik

beretik horren berri ematea.

Arestian adierazi diren helburu orokorrak lortuko

baditugu, zehaztu beharko dugu azterlaneko

edo esku-hartzeko proiektuen izaeraren

definizioa, eta, horretarako, ezinbestekoa izanen

da oinarrizko erabaki batzuk hartzea, lanaren

garapena baldintzatuko dutenak:

Non? Esku-hartze eta azterketa esparruak

definitu behar ditugu. Ibai-giroak, dakigunez,

materia, energia eta organismo bizidunen

luzetarako eta zeharkako fluxuen mendean

daude. Horrexek eraginda, azterlan-esparruak

askoz ere zabalagoa izan behar du esku-

hartzeko eremuak baino, beharrezkoa baitzaigu

ibaiaren egoera nolakoa den jakitea eremu

hartatik gora eta behera: uretan gora eta

uretan behera, alegia. Askotan, gainera, kalte-

iturri jakin batzuk zuzentzeko esku hartu

behar dugun eremua desberdina da arazoak

dituen eremuarekin; horrexegatik, fluxu haiek

ongi ezagutu beharko ditugu, eta kausalitate

funtsatu eta zorrotzak ezarri. Horrela, hasierako

fase honetan ez du zurruna izan behar gure

esku-hartzea jasoko duen eremu zehatz baten

definizioak, eta litekeena da, eremua aldatu

behar izatea, ondoko faseetako xehetasun-

azterlanen ondorioz.

Gauzak horrela, esku-hartzeko eremuaren

neurriak aukeratzea lotuta egonen da eskuartean

izanen ditugun baliabide teknikoei eta

ekonomikoei; lotuta ere, esku hartzeko dugun

egiazko aukerei, eta, lotuta ere, zuzendu nahi

ditugun prozesuen edo azterlanak egin ondoren

antzeman ditugun dimentsio funtzionalei.

Nolanahi ere, hona hemen kontuan hartu behar

diren lurralde-elementu batzuk, esku-hartzeari

heltzerakoan edo huraxe planifikatzerakoan:



Norekin? Komeni da herritarrek eraginkortasunez parte hartzea

erabakiak hartzeko prozesuetan; hortik heldu da, beraz, gizarte-

eragile aunitzekin elkarreragin beharra proiektuak garatu bitartean.

Herritarren parte-hartzea prozesuan sartzea hainbat faktoreren

mendean dago: gizarte-testuingurua nolakoa den, jarduketa-

esparruko jendeak parte hartzeko ohitura duen; baina, aldi

berean, proiektua gauzatuko den enpresaren izaeraren mendean.

Horrenbestez, enpresaren profila arretaz aukeratu beharko da,

proiektuaren beharrekin bat.

Lehentasunezkoa da testuinguru horri komeni zaion formula

parte-hartzailea finkatzea. Horretarako, garrantzitsua da aurretik

udalerrian edo eskualdean izan diren esperientzia parte-hartzailetan

oinarritzea. Zenbaitetan, komeni da lana lagin zabal batekin egitea;

beste zenbaitetan, ordea, hoberena izaten da aurretik erabakitako

lagin partzial bat aukeratzea, baina, oro har, ez da halakorik komeni.

• Udal arduradunak eta teknikariak.

• Udalez gaindiko administrazioko teknikariak edo ordezkariak.

• Uraren ziklo integralaren kudeaketako ardura duen entitateko arduradunak eta teknikariak.

• Urari lotuta dauden industrietako ordezkariak.

• Ureztatzaileak.

• Urari lotuta dauden aisia-enpresetako titularrak.

• Talde naturazaleak.

• Kirol eta kultur taldeak.

• Tokiko Agenda 21eko foroetan edo ura kudeatzeari lotuta dauden beste prozesu parte-hartzaileetan ari diren toki eragileak.

• Urari lotuta dauden edo urari buruzko ezagutzak dituzten herritarrak.


Zer? Proiekturako aurreikusi dugun irismenaren arabera,

hemen proposatu ditugun jarduketek proiektuarentzako

aurrez definitutako helburua izan daiteke, edo bestela,

guztiekin alternatiba sorta bat osa daiteke, etorkizunean

ebaluatzeko eta proiektatzeko. Nolanahi ere, zerrenda honetan

laburbildurik bildu ditugu zer jarduketa egin daitezkeen, ibaiak

ingurumenaren aldetik toki esparruan hobetzeko:

• Ibai-esparrua leheneratzea.

• Erregimen naturaletik hurbil dagoen emari-erregimen bat ezartzea.

• Oztopoak iragazkortzea edo ezabatzea.

• Saneamenduak hobetzea.

• Ibaiari aurre egiteko azpiegiturak ingurumenaren aldetik hobetzea.

• Ibai-habitata hobetzea.

• Paisaia hobetzea.

• Ibaiertzeko landaretza leheneratzea.

• Landaretza inbaditzailea murriztea.

• Hiri-tarte hondatuak berriz naturalizatzea.

• Ibai-bazterretako higadura moteltzea.

• Nekazaritza eta abeltzaintza kutsaduraren kontra babestea.

• Ibaiak ekarritako hondakin solidoak kentzea.

• Kontrol gabeko isurtegiak ezabatzea.

• Ibai-ondarearen balioa nabarmentzea.

•Erabilera publikorako moldatzea.

Proiektu zehatz horiek gauzatzeko, ibaiak leheneratzeko lanei

berariaz dagozkien argitalpenak kontsultatu egin behar dira.


Ibai-esparruko esku-hartzeakIbai-esparruko esku-hartzeak

Nola? Lan planak errealista izan behar du, eremura

eta arestian aipatu eta aukeratu ditugun aldaeretara

moldatutakoa; plan horretan, gainera, fase bakoitzean

egin beharreko zereginak banatu behar dira, zeregin

bakoitzak ekarriko duen lan-zamaren arabera. Planak,

halaber, bestelakoak ere hartu behar ditu kontuan;

esaterako, zeregin teknikoen kokapena; parte-

hartzearen bidez, informazioa eta iritziak lortzea;

eta aurreikusita dauden izapide administratiboak,

hiru osagai horiek esku-hartzearen garapena

baldintzatzen baitute, eta horrez gain, elkarren artean

ere baldintzatzen dira; beraz, aztertu behar da aurretik

edo ondotik gauzatu behar diren. Bestalde, lan plan on

bat landuko badugu, hurrengo faseetan deskribatzen

diren zereginak eta gogoetak hartu beharko ditugu

kontuan, horiek ere aurretiazko zirriborro horretan

sartzeko. Horrela, sakon garatu ondoren, zirriborroa

sartu eginen dugu esku-hartzeko proiektu zehatzen

Baldintza Pleguetan.

Noiz? Lan planak kronograma bat hartu behar

du kontuan, proiektuaren beharren araberakoa;

eta kontuan ere hartu beharko ditu zereginak

sekuentziatzeko adierazi ditugun osagaiak. Horrela,

legezko epeen arabera araututa daude informazioa

emateko eskarietatik datozen izapide administratiboak,

eta epe horiek heien handian baldintzatuko dute

informazioa aldez aurretik lortzea. Era berean, zeregin

parte-hartzaileak garatu egin behar ditugu, zeregin

haietan lortzen diren lehentasunezko iritziak lan-

fase teknikoetan sartzeko; eta horrek ere delako lan-

fase teknikoen garapena baldintzatzen du denborari

dagokionean. Horregatik, hala izapide administratiboak

nola parte-hartzea prozesuan aintzat hartzea ibilbide

kritikoko osagaitzat jo behar ditugu.



kontraesan esanguratsuak izanen direlako.

Holakoetan, saiatu beharko dugu erabakitzen

zein ote den iturririk fidagarriena, hainbat

gauza kontuan hartuta: datuak nolako

zorroztasunarekin lortu diren; aspaldiko lanetan

bildutako datuak zaharkituak ote dauden; edo

lurraldearekiko inplikazio edo hurbiltasun maila.

Fidagarritasun-hurrenkerarik ezartzerik ez

badago, datu horiek era orientagarrian erabiliko

ditugu eta ahalik eta kontu handienarekin.

Gauza bera gerta daiteke xehetasun

azterlanetan inkoherentziak agertzen badira,

arroko eskalan eginda dauden azterlanetatik

heldu diren datuen aldean.

Uraren eta ibai-habitataren kalitateari buruzko

balorazioak eskura ez baditugu, beharbada

komeniko zaigu datuak bilketa xume bat egitea,

kalitaterako (fisiko-kimikoa, hidromorfologikoa

eta biologikoa) erabili ohi diren protokolo eta

jarraibideak baliatuz.

Era askotako bitartekoak erabilita eskuratzen

dugu informazioa eta, hein handian, jasotzea

espero dugun informazio motaren edo

dokumentu motaren mendean daude, eta

informazioa ematen duenaren izaeraren

mendean ere bai. Erakunde publikoek, esaterako,

informazio-iturri funtsezkoak dira, baina tartean

prozedura administratiboak bete behar dira, eta,

zenbaitetan, oso luze jo dezake. Informazioaren

xede den lurralde-esparrua zenbat eta txikiagoa

izan, informazioa lehenago jasoko dugu. Egia

• Hiriak eta industriak hornitzeko sistemak.

• Putzuak, punpatzeak eta bestelako hornidura-azpiegiturak.

• Presa txikien eta presen inbentarioak.

• Datuak hartzeko estazioen datuak.

• Erabilera inbentarioak (hidroelektrikoa, aisia, nabigazioa)

• Configuración de los sistemas de saneamiento urbano.

• Hiri-saneamenduko sistemak osatzea.

• Abeltzaintza-jatorriko kutsadura.

• Kontrol gabeko isurtegien inbentarioak.

• Erregistratu gabeko ur-hartuneak eta deribazioak.

• Naturgune Babestuekiko lotura.

• Legez babestuta dauden espezieak.

• Bainu eremuak.

OINARRIZKO AHOLKUAZenbaitetan, elementu dokumental batzuk ez

dira aurrez garatuak izanen; beraz, azterlan

txikiak landu beharko ditugu, funtsezko

egoera batzuk ezagutzeko; bestela, oinarrizko

datuak bilatu beharko ditugu, egoera nolakoa

den jakin dezagun.

Aurretiazko informazioa arretaz berrikusi

beharra dago, zenbaitetan inkoherentziak eta


II. Aldez aurreko dokumentazioa

Arestian azaldu dugun bezala, ibai-lurraldeetako esku-

hartzeei dagokienez, behar bezalako informazioa lortu beharra

dago, ahalik eta osoena, ibai-sistemak tarte aukeratuan eta

ondoko ingurunean zer-nolako funtzionamendu zehatza

duen jakin dezagun. Hori, oro har, zailtasun bat da enpresa

edo entitate batzuentzako, ohituta baitaude gehienetan

tokikoa baino hedadura handiagoko esparruetan lan egitera.

Horrek zer ikusi handia dauka aurretiazko informazioaren

eskuragarritasunarekin, zeina, oro har, ugaria baita arro-

eskalarako edo ur-masa handirako. Dena dela, gehienetan

ez da ibai-tarte zehatzei buruzko edo azpiegitura zehatzek

eragindako gaitzei buruzko xehetasun azterketarik izaten;

horrenbestez, aldez aurreko dokumentazioaren zati handi bat

sortu egin beharko dute kontratua gauzatzeko ardura bere gain

hartu dutenek, hainbat metodo erabiliz.

Lan teknikoa funtsatzeko aurrez behar dugun informazioa

elementuotako zenbaitez osatua egon daiteke:

•Lege-esparrua.

• Testuinguru geologikoa eta ezaugarri hidrogeologikoak.

• Caracterizaciones hidromorfológicas.

• Arroari buruzko azterlan integralak.

•Arroko emari-erregimenen azterlanak.

• Emari-emakiden erregistroa, hala xede den tartean nola ibaian gora.

• Urari lotuta dauden Kultur Ondareko inbentarioak.

• Uraren kalitatea kontrolatzeko sareen datuak eta serie tenporalak.

• Uholde-arriskuari buruzko xehetasun azterlanak.



III. Diagnosia

Behin datuak bildutakoan, datu horien bitartez

tartearen egoera zeharkakotasunez aztertu

beharko dugu eta, datuok balio beharko

digute tartearen ezaugarri funtzional nagusiak

zein diren jakiteko eta munta eta garrantzi

desberdineko kalteak antzemateko. Arestian

azaldu dugun bezalaxe, egoerara doituta

dagoen diagnosia, hein handian, aurrez eskura

dagoen informazioaren mendean dago; eta,

proiekturako bereziki garatu den informazioaren

mendean.

ADIBIDEAGarona hidroelektrikoa iraunkortasunez

kudeatzeko azterketaren esperientzian (3.

fitxan zehaztua), diagnosiak hau azaltzeko eta

frogatzeko aukera eman zuen: hots, presak

betetzea (jarduera nautikoei kalte egiten

ziena) gehiago zor zitzaiela arrazoi naturalei

antropikoei baino, herritarrek eta erabiltzaileek

bestela pentsatzen bazuten ere.

Kalitatea neurtzeko parametro eta indize

estandarizatuen balorazioak aukera ematen

du ibai-sistemak tarte aukeratuan nolako

egoera duen jakiteko, edota, nolako egoera

duen jakiteko tartea zatitu daitekeen azpi-

tarte morfologikoetan eta funtzionaletan.

Beraz, zehaztasunez identifikatuko ditugu

zer parametrok ematen dituzten baloraziorik

apalenak; hau da, kritikotzat jo ditzakegun

parametroak. Hain zuzen ere, parametro

horietan eragin beharko da, xede dugun

eremuaren egoera eta funtzionaltasuna

hobetzeko. Lehentasunez ikusi beharko da,

indarrean dagoen legeria noraino betetzen ote

den.

OINARRIZKO AHOLKUAHona hemen tarteari buruzko informazioa

eta bertako arazoak sistematizatzeko era

aproposa: azpi-tarte homogeneoak definitzea,

eremua zabala izatekotan, eta deskribapen-

fitxak egitea, diagnosia egiteko behar den

informazio zehatza biltzeko. Balorazioek

kategoriak ezartzeko aukera emanen digute,

sistemak nolako egoera duen kontuan hartuta.

Izaera finalistako proiektuei dagokienez, hau da,

azterlanak edo esku-hartzeak aurrez ezarrita

dituzten helburuak eta/edo jarduketa-tarteak

dituztenak, diagnosiaren balorazioa bakar-

bakarrik bideratuko da esku-hartzearen arlo

zehatzarekin zerikusia duten alderdietara,

edo bestela, a priori ezarrita dauden haietara.

Azken buruan, garatzen ari den proiektuaren

izaerak eta irismenak baldintzatzen dute

diagnosiaren izaera eta irismena. Horrenbestez,

ibai-lurraldean etorkizunean zer-nolako

jarduketak egin definitzeko azterlan batean, era

integralean eta azalekoan aztertu beharko da

tartearen egoera; aldiz, aldez aurretik ezarritako

jarduketa zehatzak gartzeko azterlanetan,


da gero eta informazio ofizial gehiago eskura

dagoela askatasunez kontsultatzeko, baina lanik

zaharrenak oraindik ez daude digitalizatuak, eta

kontsula zailagoa izaten da.

Informazio-emaile partikularren informazioa

lortzeko, elkarrizketak erabiliko ditugu, edo,

bestela tailer parte-hartzaileak edo landa-

bisitak.

Beharrezkoa den dokumentazio guztia lortzeko,

hainbat informazio-iturritara jo dezakegu;

esaterako, administrazioko maila guztietako

erakundeak, herritarrak, e.a.

ADIBIDEAGaresko esperientzian (17. fitxan bilduta

dago), hainbat erabilera hartu dira kontuan,

baita erabilera ludikoak ere, eta, era berean,

interes sozial eta sinbolikoa duten lekuan

hartu dira aintzat.

Hona hemen, besteak beste, zer informazio-

iturritara jo dezakegun:

•Arroko organismoa.

•Toki administrazioa.

•Erregio Administrazioa

•Unibertsitateko erakundeak.

• Estatistika institutuak.

•Fundazioak.

•Lurraldea ezagutzen dute funtsezko eragileak: inguru-zainak eta natur inguruneko eragileak, besteak beste.

•Adituak.

•Urari lotuta dauden herritarrak.

PARTE-HARTZEAHerritar batzuek beren egunerokotasunean

harreman estua dute ibaiarekin; esaterako,

arrantzaleek, arraunlariek eta, oro har,

kirolariek, besteak beste). Egia esan, lehen

mailako xehetasunezko informazio-iturria dira;

beraz, komeni da herritarren parte-hartzea

kontuan hartzea puntu honetatik bertatik

aurrera.

Adierazi berri dugunez, fase honetan landa-

lanik handiena egin behar dugu, bilduz joan

garen aurretiazko informazioa zuzena ote den

ikusteko eta, era berean, aurrez antzeman

ez ditugun eta interesekoak izan daitezkeen

kalteez, azpiegiturez edo bestelako elementuez

ohartzeko. Xede horretarako, interesgarria izan

daiteke adituak laguntzaile izatea; hau da, lan-

esparruaren egoera ezagutzen duen jendearen

laguntza izatea.

Informazio guztia datu-base geo-erreferentziatu

batean erabiltzeak erraztu egiten du izaera

desberdineko datuak antolatzea, prozesatzea

eta gurutzatzea, diagnosiaren ondorengo

fasean.



IV. Alternatibak adierazi eta aztertzea

Parte-hartzean oinarriturik osatu den

diagnosi teknikoan bildutako iritzi-

elementuak aztertu ondoren, iritsi da

iritsi denez alternatibak aztertzeko

unea, hartan antzeman diren arazoak

(hala bada) zuzentze aldera. Askotan,

diagnosiak berak esanen digu zer-nolako

jarduketak egin, eta zer-nolako inplikazio

eta irismenarekin, gure ibaia eta ibaiertzak

hobetzeko.

Maiz, ordea, ez da posible eta gogokoa

izanen, helburu gisa, planteatzea

erreferentziazko baldintzak lortzea;

hau da, ahalik eta egoera ekologikorik

hoberena lortzea gure tarterako. Horrek,

izan ere, berekin esku-hartze garestiegiak

ekarriko lituzkeelako, edo, zenbaitetan,

ibaiertzeko erabilera eta okupazio batzuei

uko egin behar izatea. Eta, hori, egungo

testuinguruan ez da batere errealista. Alde

horretatik, behin diagnosiaren edukia

ezagututa eta barneratuta, erabilgarria

izaten da helburu-irudi bat definitzea,

egungo egoeraren eta idealaren arteko

erdibidean dagoena, lor daitekeen

helmuga gisa. Helburu-irudi horrek,

ingurumen-helburu batez edo hainbatez

osatutakoak, argia eta zehatza izan

behar du, eta horrexek berak lagunduko

digu alternatiba teknikoak definitzen,

ingurumen-helburu horiek lortze aldera.

PARTE-HARTZEAHerritarren parte-hartzeak, fase honetan, bi eginkizun

betetzen ditu. Batetik, herritarrek irtenbideak

proposatzen dituzte arazoak konpontzeko, errealitate

sozialaren ezagutzan oinarrituta, eta proiektuan

inplikatzen dira. Bestetik, fase honetan neurtuko

dugu zer-nolako sostengua edo zer-nolako liskarra

duten alternatibek, hori lehenestearen funtsezko

elementuetako bat baita. Gomendatzen da berariazko

dinamikak diseinatzea, alternatiben balorazio soziala

egiteko.

Alternatiba horietako asko halako puntu zehatzetan

egin beharreko jarduketak eta esku-hartzeak izanen

dira, diagnosiaren fasean antzeman ditugun alderdi

kaltegarri batzuk arintzeko. Beste batzuetan, prozesu

batzuen gaineko ezjakintasunak eraginda, ez da

komeni izanen teknikoki oso funtsatua ez dagoen

irtenbidea hartzea; beraz, alternatiba izanen da

xehetasun azterlanak egitea, inoiz esku-hartze

berariazkoak egitea ahalbidetzeko. Beste batzuetan,

berriz, kalteren bat zuzenduko bada, hainbat ekintza

egin beharko dira batera.

ADIBIDEAArangurenen egindako esperientzian (1. fitxan

garatutakoa) lehentasuna eman zaio uraren erabilerari

buruzko jardunbide oneko eskuliburu bat egiteari,

baratzeko erabiltzaileentzako: xedea da jardunbide

horiek ibaiaren emarian (udan, bereziki) duten eragina

eta presioa murriztea, eta horrela, sareko eta aisia

baratzeko ura eraginkortasun handiz erabil dezaten

lortzea. Eskuliburua plazan dago, jadanik.


diagnosia zertxobait partzialagoa izanen da,

eta proiektuari berariaz lotuagoak dauden

kontuetan sakondu beharko du.

ADIBIDEAHarri-lubetak kentzeko azterlan pilotuek

edo Garonaren alboko Kanala erabiltzeko

azterlanek (I. Eranskineko 2. eta 4. fitxetan)

aurretik definitutako azterlan eta esku-

hartze esparrua dute; beraz, izaera integral

garbia badute ere, lanak, aukeratutako

azpiegituretara bideratu ziren, eta bazterrean

utzi ziren ibaiaren errealitatean jokoan sartzen

diren parametro generikoago batzuk.

Alderatu egin behar dira erreferentziazko

baldintza batzuk dituen edo halako helburu

bat definitua duen tarterako edo azpi-tarterako

lorturiko datuak. Datu horiek teknikarien eta

gizarte-eragileen parte-hartzeari esker lortu

dira. Hori guztia lagungarri gertatuko da

lurralde aukeraturako nahi ditugun ingurumen-

helburuak osatzeko; hurrengo faseetan, beraz,

proposamenen bidez, erantzuna emanen zaie

helburu horiei lotuta dauden arazoei.

Zenbaitetan, diagnosi teknikoak ez datoz bat

parte-hartzearen bidez lortzen diren diagnosi

sozialekin. Hainbat arrazoi daude horren atzean:

besteak beste, gizartean aurretik finkatutako

ideiak izatea; begi-bistako arazoen identifikazio

kolektiboa, eta beste arazo sotilago batzuen

berri ez izatea; gizarteak ibai-lurraldeari

berariaz dagozkion kalte batzuen aurrean duen

sentiberatasun maila; edo, diagnosi teknikoaren

planteamendu oker bat (edo, aldez aurreko

informazio txarrak edo zehaztasun gabeak

eragindakoa).

PARTE-HARTZEADiagnosi teknikoa dibulgaziozko dokumentu

batean laburbildu beharra dago; horrek, izan

ere, aukera emanen die erabakiak hartzeko

prozesuan ari diren herritarrei, teknikarien

iritziak arrazoi bidez ezagutzeko eta

baloratzeko. Ikuspuntu teknikotik, komeni da

herritarren iritzia kontuan hartzea, gutxienez

arazoen gaineko pertzepzioa baloratzeko

eta, era berean, oinarrizko hainbat irizpide

bateratzeko, proposamen errealistak

planteatze aldera.

ADIBIDEAMilagroko diagnosi sakonari esker (18. fitxan),

Aragoi ibaiak herriko dermioan duen balioa

aurkitu eta aintzat hartu da. Balioa, betiere,

naturari, paisaiari eta ondareari begira.



Hona hemen, besteak beste, zer eremu komeni

den jarduketa-fitxa bakoitzean sartzea:

• Ingurumen helburua(k).

• Esparrua eta geografia-erreferentzia.

• Neurriaren tipologia (zaharberritzea,

erabilera publikoa hobetzea,

sentsibilizatzea, moldatzea...).

• Neurria, ekintza edo alternatiba

definitzea.

• Haren interes teknikoa deskribatzea.

• Gizarte onarpena.

• Lehentasuna.

• Zer jarduketaz dagoen osatua.

• Behar diren baliabideak.

• Aurrekontua eta finantzaketa-modua.

• Ingurumena noraino hobetu daitekeen

jotzea.

• Egutegia.

• Arduradunak.

Fitxa guztiek eta ekintzen denborazko

antolaketak (bai sekuentziala edo elkar

gainkakoa den) Ekintza Plana osatzen dute.

PARTE-HARTZEA

Teknikoki landu ondoren, herritarrek berriz

ere jarduketen proposamena gainbegiratu

beharko dute. Herritarrei azaldu behar zaie

zer jarduketa proposatuko diren behin betiko

eta zergatik; era berean, zer arrazoi teknikori

erreparatuta bota diren atzera edo aldatu diren

aurreko fasean proposatutako alternatibak.

Horrela, halako errepide-mapa bat sortzen da,

ezarpenerako aurreikuspenak eta guzti.

Helburu den tarterako lehenetsi diren ekintzak

denboran banatu behar dira, kronogramak

ezarriz, eta garapenerako estrategia global

bat diseinatuz; hau da, zeregin zehatzak,

arduradunak eta izan daitezkeen finantzaketa-

iturriak adierazi behar dira, ekintza bakoitzerako,

bai eta noiztik noiz arte aplikatuko diren. Horrela,

aurrerago, konpromisoak noraino bete diren

ebaluatzeko modua izanen dugu.

OINARRIZKO AHOLKUA

Oso gomendagarria da Planean proposatu

diren ekintza guztiak fitxa moduan

sistematizatzea, ekintzei buruzko oinarrizko

informazioa jasotzeko; halaber, berariazko

eremu bat erantsiko zaie lehentasunerako,

aurreko fasean ebaluatutakoa.


Nolanahi ere, alternatibak adierazi ondoren, behar bezala

gauzatu behar dira. Altenatibei buruzko azterketak,

besteak beste, neurriak lehenetsi behar ditu. Oinarrizko

hiru elementu hartu behar dira aintzat, neurriak

lehenesterakoan:

1. Interesa soziala; proiektuari lotuta dagoen prozesu

parte-hartzailean ebaluatu behar da, eta neurtu

daiteke, kasuko alternatibak gizartean duen sostengu

edo errefusatze mailaren arabera, bai eta sor

dezakeen liskarraren arabera ere.

2. Ingurumen-helburuak lortzeko dagoen premia;

ikuspuntu teknikotik definitzen da, baina horri

buruzko balorazio soziala kontuan hartuta.

3. Aurreikusita dauden jarduketa bakoitzaren koste

ekonomikoa.

Behin neurriak lehenesterakoan, ekintza sorta bat aukera

daiteke, haien bidez modu arrazoigarrian helburu-irudia

lortzeko.

V. Ekintza Planerako proposamena

Horrenbestez, bereizi egin dugu zer ekintza egin

daitezkeen ingurumen-helburuak lortzeko. Ondotik,

ekintzak antolatu behar ditugu eta halako denbora-plan

bat taxutu, ekintzak zentzuz garatzeko. Hori zeregin

teknikoa da, baina ez du ahaztu behar herritarren parte-

hartzea kontuan hartu behar duela.



PARTE-HARTZEAKomeni da jarraimendu sistemaren emaitzak

eta txostenak jendaurrean jakitera ematea, eta

proiektuaren sorreran eta garapenean aritu diren

eragileei helaraztea. Komeniko zen, halaber, toki

mailan, Tokiko Agenda 21erako ezarrita dagoen

jarraiimenduan ere txertatzea, hala bada.

Jarraimenduak proiektua ongi ote dabilen

egiaztatzeaz harata jo behar du; hau da, aukera

eman behar digu egoera anomaloak eta proiektutik

desbideratzen direnak onbideratzeko.

2.2.Erabilera publikoari lotuta dauden esku-hartzeak

Zenbaitetan, halako ibai-lurralde jakin baterako

planteatzen den esku-hartzea ez da horren lotuta

egoten ibaiaren funtzionaltasun ekologikoa

eta hidromorfologikoa babestearekin edo

leheneratzearekin, lurralde hori erabilera publikorako

erabiltzearekin baizik. Bai jende asko ibai-esparru

jakin batera joaten delako, bai ibai-lurralde horretan

jendeak gozatzea merezi duen historia eta natura

arloko ondare-baliabideak daudelako, proiektu

batzuen helburua izan daiteke herritarrek delako

esparruak erabiltzeko dauden baldintzak hobetzea;

baina, jendearen artean natur ondarearen aldeko

sentsibilizazioa sustatzearen ikuspegitik.

esku-hartzea gauzatzeko fasea aurreikusia

duen ala ez, edo mugatua dagoen egin

litezkeen esku-hartzean planteatzera.

Gizartea gogobetea ote dagoen neurtzen

duen adierazlea kasu guzietan hartu

beharko litzateke kontuan, proiektuek

duten izaera parte-hartzaileari erreparatuta.

Gauzapen-adierazleei dagokienez, hainbat

parametro sartu behar dira; esaterako,

kronogramak noraino bete diren neurtzeko,

edo proiektuaren balantze ekonomikoa

aurreikusita zegoenaren aldean neurtzeko,

besteak beste.

Helburuak bete ote diren neurtzeko

adierazleak, oro har, izan daitezke

diagnosiaren fasean erabilitako berberak;

beraz, fase hartan datuak hartzeko erabili

genituen protokoloei jarraiki, egiantz

handiz jakinen dugu gure helburu-

eremua noraino hobetu den ingurumenari

dagokionez. Markatu ditugun ingurumen-

helburuak nolakoak, halakoak izan

behar dute adierazleek; gainera, izan

daiteke bai adierazle fisiko-kimikoak (pH,

konduktibitatea, tenperatura, oxigeno

disolbatua, uhertasuna, nitrato-maila,

bakterio fekalen presentzia) biologikoak

(uren edo ibaiertzeko landaretzaren

kalitatea neurtzeko indize biotikoak) bai

hidromorfologikoak (emari-erregimena,

oztopoen iragazkortasun biologikoa,

higadura eta/edo kolmatazio tasak).


ADIBIDEAArangurenen, Beran, Garesen, Tafallan eta

Milagron egindako esperientzietan (fitxak:

1., 15., 16., 17. eta 18.) jarduketa potentzialak

antzeman dira, eta konpromisoz osaturiko

programazio batez hornitu dira, eta, urtez urte,

haien inguruan jarduten hasi dira.

VI. Ebaluazio eta jarraimendu sistema

Aurreikusi egin behar da esku-hartzerako

azterlan horien ondorioei jarraimendua egiteko

sistema bat, alde guztiek hartu dituzten

konpromisoak noraino bete diren jakiteko;

horrela, izan ere, esku-hartzeak bururaino

eramanen dira, ongi eraman ere, haiei dagozkien

proiektu zehatzak, kontusailak eta gauzapen-

kronogramak barne.

Aurrekontu apaleko jarduketa errazak

aurreikusita dauden kasuetarako, eta obra

publikorik ez bada, esku-hartzeak eginen dira

proiektu sakonik idatzi behar izan gabe edo ohi

kanpoko kontusailik baliatu gabe. Halakoetan,

ebaluazio eta jarraimendu sistemak esku-

hartze txiki horietara moldatu beharko du,

eta tresna baliagarria izanen da gauzapena

bera baloratzeko, bai eta aurretik definitutako

ingurumen-helburuak eta helburu teknikoak

noraino bete diren ikusteko ere.

OINARRIZKO AHOLKUA

Esku-hartzeko proiektuak ebaluatzeko

sistemak aurreikusi beharko du litekeena dela

gauzapen-fasean ustekabeko gorabehera

batzuk gertatzea ingurumenean, ibai-

sistemetan egiten den esku-hartze orok

berekin dakarren zalantzak eraginda;

gorabeherak ahalik eta gehien arindu

beharko dira. Horretarako, onena izaten da

holako gorabeherak aurretik aurreikustea,

bai ikuspuntu teknikotik, bai ikuspuntu

ekonomikotik.

Ebaluazioa sistemak, horrenbestez, hiru

parametro mota neurgarri izan beharko

ditu, elkarren artean oso desberdinduak, eta

bakoitzak bere adierazleak ekarri beharko ditu:

•Aurreikusitako ekintzak garatzeko

adierazleak

• Ingurumen helburuak lortzeko

adierazleak

•Gizarte gogobetetasunaren adierazleak

Proiektu bakoitzak izaera teknikoko lehen edo

bi lehen adierazle motak hartu beharko ditu

kontuan: horretarako kontuan hartu behar da



Kontua ez da bide edo bidexka berriak

definitzea, daudenak balorizatzea eta

gutxienezko lotura bermatzea baizik, haien

funtzioa betetzeko. Hori dela-eta, ahalik eta

lan gutxien egin behar da bideak moldatzeko,

eta ingurua errespetatu behar dute, natur eta

historia ondarean kalterik ez eragiteko eta, era

berean, lanak gauzatzeaz eta mantentzeaz

arduratzen den erakundearentzako diru-zama

ahalik eta txikiena izan dadin. Azpiegitura

berriak egiten badira, bai haien erabilerak bai

ezaugarri arkitektonikoak ibai-dinamikarekin

bateragarriak diren irizpideei jarraiki egin

behar dira; esaterako, uholde-eremua eta

iragazkortasun maila egokiei eusteko beharra.

ADIBIDEAAranguren, Bera, Gares eta Tafallako

udalerrietako ibai-dinamika kudeatzeko

esperientzietatik (1., 15., 16. eta 17. fitxetan

bildutakoak), ondorioztatzen da jendeak

batez ere ibairaino iristea eta ibiltzeko

moduko pasabide bat mantentzea eskatzen

duela herrietan; horrek, izan ere, ingurumen-

balioetara hurbiltzeko aukera emateaz gain,

udalerriko natur ondarea aintzat hartzeko

parada ere ematen baitu, ibai-bidexken eta

informazio-taulen bitartez, bai eta ingurumen-

heziketako esku-hartzeen bidez ere; bereziki,

azken kasu horri dagokionean, eremurik

urbanoenetan.

Jarduketen tipologia eta diseinuari dagokienez,

hainbat ohar ere egin behar dira:

Gogoratuko dugu ibaiek eta haiei lotuta

dagoen lurraldeak korridore lineal luzeak

osatzen dituztela; hau da, osaketa berezia

dute espazioan, eta horrek eraginda, ingurune

horietan asko eta nabarmenak izaten dira

ondareari lotutako elementuak eta, ondorioz,

interpretazio ibilbideak. Espazio horiek, gainera,

azpiegitura linealak har ditzakete; bidegorriak,

esaterako, betiere ingurunearen osotasuna

errespetatzen badute eta hartan aldaketa

nabarmenik eragiten ez badute.

Ibilbideek iraupena, zailtasuna eta nori

zuzenduta dauden hartu behar dute kontuan,

eta arrazoizko tarteetan banatu, izaera propio

eta bateratuari eusteko.

OINARRIZKO AHOLKUA

Ibilbideak mugarritu behar dira eta ibilbide

ofizialen sareetan sar daitezke; beraz,

gomendagarria da holako ibilbideak

kudeatzen dituzten erakundeekin elkarlanean

aritzea; gehienetan, mendi federazioak izaten

dira. Ibilbideak sare horietan

Dirua izanen dela bermatzeko, edo garapena

sekuentziatzeko, ibilbideen hainbat segmentu

lehenetsi daiteke, hainbat fasetan gauzatzeko.


PARTE-HARTZEAGizarteak eskaturik heldu dira erabilera publikoa

hobetzeko esku-hartzeak; bestela, holako esku-

hartzeen xedea izaten da herritarren eta haien ibai-

ondarearen beraren arteko lotura afektiboa sendotzea.

Hori dela-eta, garrantzitsua da parte-hartze publikoa

behar bezala egituratzea, herritarrek eta gizarte

eragileek parte hartzeko duten borondatearekin bat;

borondate hori ase behar baita. Halaber, kontuan

hartu behar dira zer eginkizun beteko dituzten

herritarren eta gizarte eragileek lanak garatzerakoan.

Prozesuan bermaturik gelditu behar dute elementu

naturalen gaineko ezagutza eta balorazioa.

Kasuotan, aldez aurreko informazio bilketak osagarri

izan behar du herritarrengandik heldu diren datuak

biltzetik dagoen dokumentazioaren kontsultarekin.

Horretarako, fitxak eta inkestak erabil daitezke, baina

errazak izan behar dute, eta ohartu beharra dago

irismenez eta erantzunez mugatuak eta zedarrituegiak

direla. Komeni da landa-eremuan inkestak eta fitxak

konfiantzazko toki eragileek banatzeaz; horregatik,

oso lankidetza estua izan behar da bai toki entitateekin

bai gizartearekin.

Horregatik, hobe da jarduera parte-hartzaileak

diseinatzea, herritarrenganaino are gehiago hurbiltzeko

aukera dakartenak. Alderdi afektiboak, ñabardurak eta

xehetasunak, berriz, aurrez aurreko bileretan agertzen

dira; izan ere, holako bileretan, batzuek eta bestek

esaten dituztenek, eta batzuek eta bestek ematen

dituzten iritziek sekulako eragin katalizatzailea izaten

dute.

Esku-hartze mota horiek izaera finalista

badute ere, metodologiari dagokionean

ez dira nabarmen aldentzen aurreko

epigrafean era orokorrean azaldu

dugunetik; hala ere, berezitasunak izan

badira, ondotik jorratuko ditugun bezala.

ADIBIDEAEsaterako, erabilera publikoa hobetzera

bideratutako esku-hartzeen adibide

garbiak5. fitxan aurkituko dugu; hots,

ibai-ondarearen balioa nabarmentzea.

Bai eta 6. fitxan ere; hots, ureztapen-

azekia bat erabilera publikorako

moldatzea.

Esku-hartze horiek izaera sozial

nabarmena dute, eta herritarrak biziki

daude haiei lotuta. Beraz, hori herritarren

parte-hartze bizi eta handirako bermea

da, proiektua ernamuintzen hasten

denetik. Gizarte eragileek eta herritarrek

horrelako jarduketak eskatzen dituen

masa kritikoa osatzeaz gain, beste bi

eginkizun ere betetzen dituzten: batetik,

informazio baliagarria ematen dute

antzeman ez diren lehentasunezko

erabilera batzuei buruz eta, era berean,

ondare-elementuei buruz, eta, bestetik,

erabilitako informazio zientifikoaren

balidatzaileak dira.



ADIBIDEABoluntarioentzako programetarako adopzio-

gida bat prestatzea (7. fitxa) oso gauza

erabilgarria da eta, behar bezalako aholkularitza

teknikoarekin osatuta, aukera ematen die

boluntarioei beren tarteetan jarduketei ekiteko.

Boluntarioei berez dago atxikia lanerako gogoa.

Hori ikusita, boluntarioak ekintzarako gaitzeko

tresnak sortzeak aurreikusia egon behar du

programen jatorrizko planteamenduetan, baina

era berean sortu daiteke boluntarioek berek

eskatutakoaren arabera. Boluntarioek definituko

dute tresnaren osaera, irismenari, gaiei eta

edukiei dagokienez.

Boluntarioei ematen zaien informazioa erraz

adierazi behar da, baina mezuak hutsaldu

gabe, eta ingurunearekiko koherentzia,

bideragarritasuna eta errespetua bermatu

behar dituzte. Horrez gain, zer tokitan sortzen

den, hango gizarte eta politika testuinguruaren

gizarte eta administrazio konplexutasuna

aurreikusi behar du.

Edukiek erabilgarriak izan behar dute, eta hala

metodologiak nola prozedurak islatu. Fase

operatibo argiak ezarri behar ditu, proiektu

zehatzak planifikatu, diseinatu eta gauzatzeko,

zeinak, hein handian, bat baitatoz gida honen

ibai-lurraldeetako esku-hartzeen atalean


PARTE-HARTZEAIbaietako boluntarioak parte-hartze publikoko

modalitate oso berezia dira. Berezitasun

hori honetan funtsatzen da: batetik,

boluntarioek zereginak egiten diharduten ibai-

lurraldearen tartearekiko duten harremanaren

intentsitatean, eta, bestetik, zereginen izaera

erabat parte-hartzailean.

Ibaietako boluntarioei berez dagozkien

zereginek hainbat motatako esku-hartze handi-

txikiagoak biltzen dituzte; horrelako programen

fase helduenetan, behintzat. Esku-hartzeok

berezitasun bat dute: beren borondatez

gure ibai-inguruneak zaindu eta hobetzeko

lanean sartzen diren pertsonek garatzen

dituztela. Pertsona horiek ez dute beti ez

ibai-egoera xehetasunez ezagutzen, ez haren

konplexutasuna, ez ibai-tarteetan antzeman

diren arazoei erantzuna emateko moduko

alternatiba teknikorik, ez alternatibak garatzeko

metodoak ere.

Hori dela-eta, programa horien sustatzaileek

eta koordinatzaileek behar diren tresna

guztiak eman behar dizkieten boluntarioei,

haien gaikuntza bermatzeko, eta, horrez gain,

autonomia maila handiz hornitu behar dituzte,

ekimen handienarekin ari diren taldeek edozer

jarduketa ongi eta zuzen egin dezaten.

Ekimenek berekin mantentze-lanak eta bisita

gidatuak badakartzate, gomendatzen dugu

tokian tokiko jendea lotzea aprobetxamendu

faseari berariaz dagozkion zeregin horietan.

2.3. Boluntarioen bidezko jarduketak

Azken urteotan, ingurumen-boluntarioentzako

hainbat programa mota ugaritu dira SUD’EAU

proiektuaren lurraldean, ibaietan esku-hartzeko;

holako programak ohikoak dira beste lurralde

batzuetan, aspalditik hona; mundu anglosaxoian,

batez ere.

Lehenik eta behin, bereizketa argia egin

beharra dago: alde batetik, zentsu hertsian,

boluntarioentzako programak daude, eta,

bestetik, izen hori erabiltzen badute ere,

ingurumen-heziketaren arloan aritzen direnak.

Lehen programek boluntarioz osatua egotea

dute ezaugarri; hau da, adin nagusiak dira;

beraz, autonomi osoz jokatzeko gaitasuna

dutenak. Bestelako kolektiboak (eskolaumeak,

adibidez) programa horietan sartzen badira

(ez da egokiena) bigarren mailan sartu behar

dira; programa horien eduki hezigarrien

onuradun gisa, eta betiere, egiazko boluntarioen

babespean; hau da, irakasle arduradunen

babespean.


Ibai-esparruko esku-hartzeakIbai-esparruko esku-hartzeak

islatutakoekin; hori bai, behar bezala berrikusita

eta egokituta.

OINARRIZKO AHOLKUA

Ez dugu inoiz ahaztu behar boluntarioek

protagonista izan behar dutela; hori funtsezko

printzipioa da. Eta printzipio hori gogoan

hartu behar dugu boluntarioak ekintzarako

gaitzeko tresnak lantzerakoan, bai eta

ibaietako boluntarioentzako programen beste

alderdi orotan ere.

Haien osaerarako, aldez aurreko esperientzia

praktikoak izan behar ditugu oinarri, esperientzia

erreproduzigarriak eta mugikorrak, boluntarioek

alderdi ukigarriak idazten eta ikusten

lagundu dezaten. Horretarako, funtsezkoa

da boluntarioentzako antzeko programekin

batera sarean lan egitea, bai eta bestelako

gizarte eta lurralde esparruetan txertatuak

badaude ere; horrek irakaskuntza kolektiboa

nabarmen bultzatzen baitu, eta era praktikoan

egiaztatutako erreferentzia metodologikoak

erabiltzea. Hori dela-eta, boluntarioentzako

hainbat programa izatea abiapuntu egokia

izaten da. Programa guztietako edukiek

baliokideak izan behar dute, baina xede-

lurraldearen gizarte-egoerara egokitutakoak.


Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak

identifikatzea eta kontrolatzea ahalbidetzen

du, irregulartasunak eta gabeziak zuzenduta,

eta erabilera desegokiak arinduta. Gainera,

kudeaketa eredu iraunkorrera hurbiltzeko

behar diren aldaketen eragilea heldu da

hobekuntza-prozesu honetan ari diren pertsona

bakoitzarengandik; beraz, prozesu horri on

egiten diote herritarren parte-hartzeak ekartzen

dituen abantaila guztiek.

Zenbaitetan, uraren eko-auditoriak berez ez

dira gauza uraren kontsumoak eta erabilera

moduak optimizatzeko, eta ekintza osagarriak

behar zaten dituzte. Beraz, SUD’EAU lurraldean

Erreferentziazko Esperientzia osagarriak

garatu dira, tresna horien osagarri. Esate

baterako, hortxe daude informazio-lanabesak

ura iraunkortasunez erabiltzeko, eta era

berean, tokian tokiko hornidura-sareen kontrol

eta alarmarako sistema informatizatuak; bai

batzuek bai bestek informazio zehatza ematen

dute denbora errealean kontsumoen eta sareko

funtzionamenduaren gainean; bereziki baliosa

diagnosi eta jarraimendu fasean, eta sarearen

egiturari buruzko ezagutza zehatza dakartenak.

Gainera, proiektu eta azpiegitura berrietarako,

proiektua sortzen den une beretik, ura

zentzuz erabili beharra dago, uraren eko-

auditoriak oinarri hartzen duen abiapuntua

aldekoa izan dadin. Halakoetan, lanabesaren

aplikazio-eremuak sistemaren eraginkortasuna

izaten du oinarri, baina ez du inola ere alde

batera utzi behar ezusteak gerta daitezkeela

azpiegituraren funtzionamenduaren fasean,

ezta sistema zaharkitua egoteak sor ditzakeen

desegokitasunak ere.

3.1.Metodoa

Auditoria bakoitzerako erabili behar den metodo

zehatza oso aldakorra izaten da, aldatu ahal

eta behar delako (era arrazoituan) bi helburu

hartuta: batetik, dagokion testuinguruan

egokitzea, eta, bestetik, helburu partikularrak

lortzeko modurik eraginkorrena bilatzea. Dena


3urA irAunkortASunez kudeAtzeA: urAren eko-AuditoriAk

Ura iraunkortasunez kudeatzea; horra hor zein

den administrazio publikoek eta herritarrek

aurrean duten erronkarik handienetakoa.

Helmuga horretarako bidean aurrerapausoak

emateko dugun tresnarik eraginkorrena uraren

eko-auditoriak dira.

Uraren eko-auditoriak kudeaketa-tresna parte-

hartzaileak eta dinamikoak dira, eta aukera

ematen digute halako ingurune zehatz batean

zer-nolako ingurumen-jardunbideak dauden

jakiteko (instalazio publikoak, eraikinak,

berdeguneak…), eta, aukera ere, estrategia

eraginkorrak marrazteko, uraren kudeaketa

integralean hobekuntza esanguratsuak sartze

aldera. Helburu hori lortzeko metodoak

ebaluazio sistematiko, aldian behingo eta

objektiboari jarraitu behar dio, prozesua behar

bezala dokumentatuta.

Behar bezala garatzen diren tresnak, xede

duten ingurunearen baldintza eta beharretara

ezin hobeki doitutako lanabes bihurtzen

dira, sistemak dituen puntu kritiko guztiak



• Zerbitzu publikoetako beste zentro batzuk (3. adineko egoitzak, kultur zentroak, anbulatorioak…).

• Berdeguneak / lorategiak.

• Futbol-zelaiak.

• Igerileku publikoak.

• Industrialdeak.

• Udal baratzeak.

Eko-auditoria garatuko den udal esparru

zehatzaren baitan, aukeratu behar dugu zer

instalaziotan lan eginen dugu. Udalerri txikietan,

udal instalazio eta esparru guztiak bere barnean

hartuko lituzkeen eko-auditoria bat proposa

daiteke. Udalerri handian, ordea, zeregin hori

munta handiegikoa izan liteke; beraz, onena

izan daiteke elementu bakoitzerako auditori bat

egitea.

Elementu haietako batzuetan, uraren

kontsumoan eragina duten hainbat unitate

daude (komunak, dutxak, berogailu-sistemak,

ureztapen-sistemak...) eta, guztiak ere, xehe-

mehe tratatu behar dira.

Aukeraketak baldintzatu eta lagunduko

digu beharrezkoa izanen zaigun aurretiazko

informazioa zedarritzen, bai eta zehazten zer

aldaerak eragiten duten ur-kontsumoan edo zer

eragilerekin lan egin beharko dugun.

I. Helburuak adieraztea eta lan-plana osatzea

Uraren eko-auditoriari ekiterakoan, lehen urratsa

da haren helburuak ezarri eta adieraztea; hau

da, helburuak lana zuzenduko duten oinarri

zuzentzaileak izanen dira. Komeni da fase

honetan finkaturiko puntuei egonkor eustea;

baina, arrazoiak tarteko badira, puntuak alda

daitezke lanek aurrera jo ahala, eta aukera

berriak edo gaindiezineko zailtasunak agertu

ahala.

Lanabes mota horietako metodologia eta

helburuak nahiko homogeneoak eta aski

ezagunak badira ere, beharrezkoa da puntu

batzuen inguruan erabakiak hartzea, zereginak

sortzeko eta garatzeko oinarrizko baldintzak

ezartze aldera.

Hona hemen puntuak:

Non? Auditoriaren xedea den esparru

mugatua definitu behar dugu. Lan honek oinarri

dituen esperientziak denetariko instalazioetan

egin dira; kontsumo handiko zerbitzu publikoak

lehenetsita. Esaterako:

• Udaletxeak

• Kiroldegiak.

• Liburutegiak.

• Ikastetxe publikoak.


dela, fase orokorrak egon badaude eta aplikatzen dira

SUD’EAU proiektuak hartzen duen lurraldearen ur

eko-auditoria guztietan.

Hona hemen faseak:

• Helburuak adieraztea eta lan-plana osatzea

•Aldez aurreko dokumentazioa

•Diagnosia

•Alternatibak adierazi eta aztertzea

•Ekintza Planerako proposamena

•Ebaluazioa eta jarraimendu sistema

Etapa horietako bakoitzak bere funtzioak eta

metodoak ditu, baina denak elkarri oso lotuta

daude. Izan ere, aldez aurreko fasearen garapena eta

emaitzek hurrengo faseetako emaitzak baldintzatuko

dituzte; beraz, komeni da fase guztietan arreta eta

ahalegin berberaz aritzea, emaitza homogeneoa eta

koherentea izan dadin.

Fase bakoitzerako, adibidetzat balio duten

Erreferentziazko Esperientziak aipatuko dira; aipatu

ere, zer puntu kritikotan txertatuko den parte-hartze

publikoa, bai eta oinarrizko aholkuak ere.

Ikus dezagun nola ekin diezaiokegun arestian

zerrendatu dugun oinarrizko pauso bakoitzari.



• Ingurune horietako uraren

erabilerei buruzko edo

aukeratutako instalazioei buruzko

ezagutzak dituzten herritarrak.

• Udal instalazioetako erabiltzaileak.

• Irakasleak, ikasleak eta guraso

elkarteak.

Nola? Lan-plana osatzea lotu behar

zaie arestian azaldutako kokapen eta

aldaera batzuei; aukeratzen ditugunei,

hain zuzen ere. Planak aurreikusi behar

du fase guztietako zereginen banaketa

arrazionala, zeregin bakoitzak dakarren

lan-kargaren arabera. Planak, gainera,

kontuan izan behar du non lanaren zer

puntutan sartu zeregin teknikoak, eta

parte-hartzearen bidez lortzen diren

informazioa eta ondorioak. Osagai horiek

auditoriaren garapena baldintzatzen dute,

elkarren artean baldintzatzeaz gainera;

beraz, jatorria aztertu behar da, parte-

hartzea txertatzea aztertzerakoan. Planak

hurrengo faseetarako definituta dauden

zereginak txertatu behar ditu.

Noiz? Lan-planak kronograma bat

aurreikusi behar du, zehatz-zehatza, lanak

denboran antolatzeko eta, era berean,

auditoriaren jarraimendua eta epeak

betetzea ahalbidetzeko.


Aldaera horiek behar diren inbentarioak osatuko

dituzte, informazioa hartzea sistematizatzeko,

kontsumoen egoera aztertzeko eta sareetako

akatsak atzemateko. Era berean, mahai gainean

jarri diren neurriak hartuko dituzte, uraren

kudeaketaren eraginkortasuna hobetze aldera.

Norekin? Holako lanak garatu behar dira

auditoria egiten den instalazioetan uraren

kudeaketan, zuzenean edo zeharka, ari

diren gizarte eragileekin elkarlanean; beraz,

eragileak arretaz aukeratu beharko ditugu,

haien garrantziarekin, ezagutzarekin edo

parte-hartze aktiborako duten jarrerarekin

bat. Izan ere, aukeraketa horren mendean

egonen dira hein handian hala estrategia parte-

hartzailearen diseinua nola, azken buruan,

proiektuaren arrakasta. Ingurune horietan,

eragile mota bereizgarri asko eta asko daude.

Hona hemen, batzuk:

• Udalaren arduradunak eta teknikariak.

• Uraren ziklo integrala kudeatzeko

ardura duen erakundeko arduradunak

eta teknikariak.

• Mantentze eta atezaintza arloko

langileak.

• Ura kudeatzeari lotutako prozesuetan

edo Tokiko Agenda 21eko foroetan ari

diren tokian tokiko eragileak.

Zer? Era berean, auditoriari lotuta egonen

den ur kudeaketari dagozkion aldaerak defini

ditzakegu. Auditoriak osokoa izan behar

baldin badu ere, esan dezagun azterketak,

instalazio motak edo esparruak finkatu egiten

dutela zer aldaera nagusi aztertu behar dugun.

Horrela, ondotik ageri diren batzuk zenbaitetan

hutsalak izan daitezke edo halakorik ez izatea.

Aldaerak, guztira, hauek dira:

• Hornidura eta saneamendu sistemak,

sareak eta iturrien osaketa egoera.

• Kontsumoak kontrolatzeko gailuak eta

sistemak.

• Zerbitzuaren kalitatea (presioa, uraren

kalitate fisiko-kimikoa, mantentzea,

ihesen kontrola).

• Indarrean dagoen araudia betetzea.

• Erabilera orduak.

• Kontsumoen ordu banaketa.

• Afluentzia.

• Erabilerak eta ohiturak (ureztapen

modalitateak, garbiketa sistema,

erabilera irregularrak…).

• Isurketa puntuak.

• Saneamendu sistema.

• Arazketa sistemak.



Litekeena da holako datu batzuk ez izatea edo

eskura ez izatea, gure geografia-esparruan

defizit handia baitago sareen osaerari,

funtzionamenduari eta egoerari dagokienez;

beraz, informazio hori guk geure aldetik sortu

beharko dugu, eta kasuan kasuko metodorik

egokienak aplikatu beharko ditugu; halaber,

informazio esanguratsua eman dezaketen

gizarte-eragileengana jo beharko dugu, lanak

gauzatzeko aldiaren bilketan.

OINARRIZKO AHOLKUA

Askotan, udal teknikariak eta langileak edo,

bestela, mantentze-lanez arduratzen direnak

izaten dira informazio-iturri fidagarri bakarra,

instalazioetako sareen osaerari buruz. Izan ere,

horri buruzko ezagutza handia eta erabilgarria

gordetzen dute, inolako dokumentutan jasota

ez badago ere. Hori dela-eta, pertsona horiekin

batera landa-bisitak egitea, edo elkarrizketak

eta informazioa jasotzeko galdetegiak oso

bide egokia izaten dira halako kontuen berri

izateko.

Lan dokumentalen osagarri, landa-bisitak egin

behar dira, behar hainbat eta behar bezain

sakon, ordura arte jaso dugun informazioaren

egiazkotasuna ikusteko eta, era berean,

agertu gabe gelditu diren bestelako egoerak

atzemateko.

Gainera, komeni da xede-ingurunean egiten

diren erabilerei lotuta dauden beste datu batzuk

biltzea:

• Irekiera orduak.

• Afluentzia: gaitasun potentziala eta erabilera.

• Erabilera eta ohiturak (ureztaketa modalitateak, garbiketa-sistemak, erabilera irregularrak... barne).

Hona hemen besteak beste zer iturri kontsultatu behar dugun, eskura dagoen informaziorik

onena biltzeko:

• Toki Administrazioa.

• Erregio Administrazioa.

• Unibertsitateko erakundeak.

• Estatistika Institutuak.

• Fundazioak.

• Uraren Ziklo Integralaren zerbitzuak emateaz eta kudeatzeaz arduratzen diren erakundeak (mankomunitateak...).

• Sareko elementuak mantentzeaz, garbiketaz edo bestelako zerbitzuez arduratzen diren teknikariak.

• Sistemak ezagutzen dituzten eragile gakoak.

• Instalazioaren edo esparruaren

erabiltzaileak.


• Aplikatzekoa den araudia, eta ardura politikoak

eta teknikoak esleitzea.

• Eskura dauden ur baliabideak, eta herriko

hornidurarako sistema orokorra egituratzea

(iturriak, putzuak, hornidura-sistema handiak...).

• Hornidura eta saneamendu plan erregionalak.

• Sistema orokorrerako izan daitezkeen ur

baliabide berriak.

• Sareko osagaien inbentarioak eta gailuak.

• Azpi-sistema bakoitzeko uraren jatorria.

• Instalazioaren edo esparruaren sarearen

planoak edo deskribapenak.

• Eskura dauden kontsumoen gaineko datu

historikoak eskalan eta xehetasunak (hornidura

orokorra, instalazioaren kontsumoak...).

• Ihesek eragindako galera-datuak.

• Uraren kutsadura-datuak arazketan sartzean

eta handik ateratzean.

• Tarifikazioa eta uraren kostea batez beste, m3

bakoitzeko.

• Ura berrerabiltzeko sistema (hala bada).

• Ihesak kontrolatzeko sistema.

• Mantentze-lanen aldizkatasuna eta izaera.

II. Aldez aurreko informazioa eta dokumentazioa

Behin helburuak eta diseinatu dugun

plana ezarrita eta barneratuta, iritsi

zaigu lanak garatzeko behar den

informazio tekniko eta soziala biltzeko

unea. Horretarako, informazioa hartzeko

prozesua egokiro planifikatu behar

dugu, eta iturriak, eskura dagoen

aurretiazko dokumentazioa eta huraxe

lortzeko metodoa ongi identifikatu

behar dugu.

ADIBIDEABerako ur Auditoriaren Esperientzian

(15. fitxan) aldez aurreko

dokumentazio-lan handi-handia egin

zen; izan ere, iturri dokumental aunitz

kontsultatu, eta herriko berriemaileen

lekukotasunak bildu zituzten,

hornidura sareen egoera balorizatzeko

eta aztertzeko.

Behar ditugun datuak hein handian daude

aukeratzen ditugun ingurune, aldaera

eta eragile moten mendean. Haietatik,

ondoko hauek behar-beharrezkoak dira:



PARTE-HARTZEAFase honetan, eta hurrengoetan berdin, garrantzitsua da

gizarte eragileen parte-hartzea aintzat hartzea. Hartara,

aurretiazko lanen emaitzen berri eman behar diegu.

Era berean, eragileen esku-hartzea ahalbidetu behar

dugu, lortua dugun informazioa datu berriekin edo

xehetasunezko zuzenketekin osatzeko. Parte-hartzearen

egituraketa funtsatu daiteke hurrengo hiru faseetako lan

teknikoen helburu beretan; beraz, aldi berean egin behar

dira eta elkarren arteko lotura estuan, gainera.

Baldintza horiek, aurretik bildutako datuak gurutzatzean

lortzen diren emaitzekin batera, aukera emanen digute

sistemaren eraginkortasuna ebaluatzeko, eta, aukera ere,

hobetu daitezkeen puntu kritikoak atzemateko.

Fase hau garatzeko, oinarrizko irizpide objektiboak erabili

beharko ditugu; horrela, aztertzen ari garen esparruko ur

kudeaketaren egoeraren iraunkortasun maila jotzeko aukera

izanen dugu. Irizpide horietariko batzuk oinarrituta daude

ur-sarean erabiltzen diren gailu guztien eraginkortasunaren

balorazioan edo berdeguneetako landare-espezieek

dituzten ur beharretan.

Horrez gain, kontsumoen kalkulu xehea egin beharko

dugu, sail eta ur-hartune mota bakoitzerako. Horrek aukera

eman behar digu kontsumoari buruzko balio zehatzak

lortzeko eta, era berean, ur kontsumoaren dinamikaren

eta magnitudearen ezagutza aurreratua erdiesteko.

Gero, datu xehe horiek erreferentziazko balio batzuekin

alderatutakoan, jakinen dugu zein diren kontsumo

handieneko puntuak eta zein izan daitezkeen zergatiak,

balio altuegiak badaude.

III. Diagnosia

Diagnosiak sistemak nolako egoera

duen jakiteko parada eman behar

digu, bai eta instalazioan edo

esparruan urarekin lotuta dauden

elementu guztien egoera ere;

hau da, instalazio edo esparruko

egiturari edo/eta funtzionamenduari

dagozkion puntu ahulak zein eta

nolakoak diren bereizi behar dugu.

Behin aurretiazko dokumentazio-

fasean garatutako deskribapen-

galdetegi guztiak diseinatu eta

betetakoan (zeinetan, jadanik

aurreratu dugun interesa duten

puntu batzuen balorazioan; sareko

elementuen egoera, adibidez),

sistemaren eraginkortasuna neurtu

behar dugu, osagai bakoitzaren

ebaluazioaren bidez.

Horretarako, zenbaitetan, beharrezkoa

izanen da erreferentziazko baldintza

batzuk jartzea, ahalik eta baloraziorik

objektiboena egin dezagun.

Parametro horietako batzuk

sistemako osagai bakoitzarentzako

kontsumo eraginkorrak izanen

dira; esaterako, txorrotak edo

berogailu-sistema, afluentziaren eta

erabileraren arabera.


beharko ditugu kontuan: diagnosian eta Ekintza

Planean, alegia. Hau da, neurrien kategoria

eman beharko diegu, Ekintza Planean sartuta,

aurrera begira egoera gainditzeko bidea eman

diezaguten.

ADIBIDEAKantabriako Alfoz de Lloredo udalerrian

esperientzia bat egin da kudeaketa-sistema

informatizatua ezartzeko (14. fitxa). Tresnak

garatzea ona izaten da sareari buruzko

ezagutza handitzeko, eta herri horretako

esperientzia, esaterako, horren adibide ona

da. Teknologia berriak erabiltzeak, izan ere,

aukera ematen digu unetik unera xehetasunez

beteriko informazioa eskuratzeko, denboran

antolatua gainera, bai eta sistemaren egoera

eta portaera ongi kontrolatzeko bidea ere.

Informazio oro era sistematikoan bildu behar

da; hartara, datu-taulak edo baseak erabiliko

ditugu, bildutako informazioa ongi sailkatzeko

eta hurrengo faseetan aise kontsultatzeko.

Instalazio mota bakoitzean azterturiko

aldaera bakoitzak bere galdetegia izan behar

du, alderdirik esanguratsuenak laburbilduta

azaltzeko, eta funtsezkoa da egiazko egoera

zein den jakitea. Gida honetako II. Eranskinean

inkesta mota batzuei dagozkien galdetegiak

ageri dira, eta egokiak izan daitezke informazioa

biltzeko lanetan erabiltzeko, betiere xede-

ingurunearen egoerara egokitu ondoren.

Uraren azturei eta erabilera partikularrei

dagokienez, iturririk zuzenena erabiltzaileak

berak izaten dira. Hartara, azturei buruzko

galdetegiak edo inkestak osa ditzakegu,

informazio hori guztia biltzen laguntzeko.

Bilketa-bide horiek baliozkoak izanen badira,

behar bezalako lagin bat aukeratu beharko

dugu, esparruan dauden erabiltzaile edota

langile mota guztiak era erakusgarria betetzeko.

Zenbait kontu ez daitezke ohiko bidez antzeman;

esate baterako, erabilera desegokiak eta

legez kontrako ur-harrerak; eskuarki, holakoak

bilduko ditugu, egoera horien berri izaten duten

gizarte-eragileen esanda edota eskura dugun

informazioa aztertzerakoan.

OINARRIZKO AHOLKUA

Kontuan hartu beharko dugu galdetegiak

ez direla oso eraginkorrak izaten, baldin eta

erabiltzailearen ondoan teknikaririk ez badago

galdetegiak betetzerakoan. Holako azterlanak

egiteak aukera ematen digu eskura dagoen

informazioa antolatzeko, askotan barreiatua

baitago eta ez da dokumentuetan ageri.

Zenbaitetan, ez da instalazioetan sarearen

daturik eta planorik izaten, eraikin batzuk

oso aspaldikoak direlako; bestetan, ez da

kontrolatzeko gailurik izaten (kontagailuak,

kasu), eta ezin izaten dugu funtsezko informazioa

lortu; beraz, kontu horiek guztiak, auditorian

ezin moldatu baditugu, hurrengo faseetan hartu



IV. Alternatibak adierazi eta aztertzea

Diagnosiari buruzko informazioak adieraziko digu zer parametroren

gainean eta nola joka dezakegun, xede-esparruan uraren kudeaketa

hobetzeko. Eko-auditoria garatzeaz arduratzen diren teknikariek

adieraziko dituzte alternatiba gehienak fase honetan herritarren parte-

hartzeari bide eman dakiokeen arren, beti komenigarria izaten baita.

PARTE-HARTZEAEko-auditorian ari diren herritarrek eta gizarte-eragileek alternatibak

proposatuko dituzte auditoria jaso duen sistemaren eraginkortasuna

hobetzeko. Alternatiba aunitz azturei buruzko neurriak izanen dira, ez

baditugu eduki tekniko ulergarriz hornitzen.

Jarduketa horiek lau kategoria desberdinetan ezaugarritu daitezke,

baina zenbaitetan ez da erraza izaten proposamen bakoitza kategoria

bakar batean sartzea, ñabarduraz hornituta daudelako eta, horien

arabera, kategoria batean baino gehiagotan sar zitekeelako. Dena dela,

osagai bat izaten da beti nagusi eta harexek esanen digu nola sailkatu.

Hori garrantzitsua da, kategoria bakoitzak arduradun jakin batzuk

inplikatzen dituelako, eta arduradun horiek neurrien ezarpenaren

eragile izanen dira.

Horrela, egiturazko neurriak udal arduradunei eta zerbitzuko teknikariei

dagozkie, bai eta instalazioko arduradunei ere; kudeaketa arloko

neurriak bezala. Azturei lotutako neurriak, aldiz, erabiltzaileek eta

mantentze-teknikariek edo lorazainek onartu eta gauzatu behar dituzte.

Arau-neurrien ardura, azkenik, tokian tokiko politikarien eskuetan dago.

Ondotik, alternatiba tekniko batzuk ageri dira, guztiak ere adibide

erakusgarriak:


oso urrun daudenak. Kontu hori metodoaren

ahultasuna izan beharrean, lanabes baliosa

izaten da, kontagailuak badaude, pertsona

horiek nahi duten irudi ideala ezaugarritzeko

aukera dakartelako. Horrela ondorioztatutako

kontsumoen eta egiazko kontsumoen arteko

aldea izaten da jendearen egiazko portaeraren

eta uraren eko-auditoriarekin lortu nahi den

portaera idealaren artean dagoen aldea.

Bestela, erabilera desegokiak gerta daitezke, edo

gehienetan, ihesak, oso ugariak sare zaharkitua

duten eraikin zaharretan. Kasu hau zaila da

egiaztatzeko, ez baitago kontsumo objektiboen

inguruko daturik. Horregatik guztiagatik,

kontagailurik ez izatea arazoa da, eta premiaz

moldatu beharra dago, eko-auditoriaren fase

batzuen garapenean garrantzi handia dutelako.

ADIBIDEANafarroako Bera, Gares, Tafalla, Milagro,

Buñuel eta Ribaforada herrietan garatu

diren uraren eko-auditorien esperientzietatik

ondorioztatzen da erabilera-egoeraren

kontsumoen eta analisien kuantifikazioak

aukera eman duela ihesak eta hobetu

daitezkeen praktikak atzemateko, bai eta

erabilera desegokiak ere. Esperientziak 9., 15.

16. 17. eta 18.fitxetan daude.

Diagnosiak aukera eman behar digu hurrengo

fasean tratatuko diren jarduketa-proposamen

batzuk aurreratzeko.

Datu horietako batzuk lortuko ditugu, teknikariek

zuzenean egindako kalkuluetan oinarrituta, eta,

beste datu batzuk, berriz, oso kasu jakinetan,

lortuko ditugu, estatistika-kalkuluak oinarri

harturik, erabiltzaileek eta langileek betetako

aztura-galdetegietan oinarriturik.

OINARRIZKO AHOLKUA

Neurketa, askotan, gaizki erlazionatua

dago kontsumoaren fakturazioarekin edo

ordainketarekin. Neurketa ezinbestekoa

da kudeaketarako, eta neurketarik gabe,

ezinezkoa zaigu ezer hobetzea.

Askotan, fase hau ongi garatzeko oztoporik

handienetakoa izaten da ez dagoela kontsumoak

kontrolatzeko kontagailu bidezko sistemarik;

beraz, mantentzeaz arduratzen diren langileen

lekukotasunaren bidez lortu beharko dugu edo,

salbuespenezko kasuetan, zeharka kalkulatu

beharko dugu, gailu mota bakoitzaren emari

bateratua oinarri harturik eta, era berean, aztura-

galdetegien bidez, estatistikoki kalkulaturiko

batez besteko datuetan oinarrituta. Nolanahi

ere, kontagailurik bada, zeharka kalkulatutako

kontsumoen eta kontagailuek neurtutako

kontsumoen arteko desbideratze nabarmenak

antzeman daitezke.

Haietako bat galdetegien zehaztasun eza izan

daiteke; izan ere, aztura imajinarioak islatzen

dituzte, gutxi gorabehera idealak, zenbaitetan

erabiltzaileen eta gure eguneroko errealitatetik



Aztura-neurriak. Adibideak

• Txorrota eraginkortasunez erabiltzea

• Ihesen eta zerbitzuko irregulartasunen

berri ematea.

• Komuna paperontzitako ez erabiltzea

• Herritarrak sentsibilizatzeko kanpainak

• Espaloiak eta errepideak lehorrean

garbitzea eta, ahal den bakoitzean,

instalazioak eta sailak.

• Ur-mahukak salbuespeneko egoeretan

bakarrik erabiltzea.

Arau-neurriak.Adibideak

• Ordenantza bat idaztea, zaintza

bermatzeko eta uraren erabilera

desegokiak zigortzeko.

• Tarifak tarteka ezartzea, ura aurrezten

duten herritarren eta erakundeen

aldekoak.


Egiturazko neurriak. Adibideak

• Sare aztertuen xehetasun planoak osatu

behar dira.

• Kontagailu-sistema bat ezarri behar da.

• Euri-urak biltzeko eta berrerabiltzeko

sistemak jartzea.

• Sareetan sektorizazio-giltzak jarri behar

dira.

• Tantaz tantako ureztapen sistemak

jartzea.

• Ureztapenerako, hezetasun eta euri

sentsoreak jartzea.

• Txorrota eraginkorrak jartzea.

• Presioa murrizteko gailuak jartzea.

• Perlizadoreak eta ura aurrezteko beste

gailu batzuk jartzea.

• Deskarga erdiko eta geldialdi sakagailua

duten zisternak jartzea.

• Zisternen gaitasuna murriztea, haietan

botilak edo merkatuan eskura dauden

beste gailu batzuk sartuta.

Kudeaketa / mantentze neurriak. Adibideak

• Sistema zaharkitua egoteak eragindako

ihesak antzeman behar dira, ahalik eta

lasterren, neurriak hartzeko.

• Ihesak atzemateko sistema

automatikoak jartzea.

• Mantentzeko eta konpontzeko sistema

egonkorrak ezartzea.

• Larrialdiko protokolo bat garatzea,

ihesetarako.

• Ureztapen eraginkorrerako ordutegi-

plan bat diseinatzea.

• Ur kontsumoa murrizteko hartzen den

neurri oro jakinaraztea.

• Irakurketen aldian behingo jarraimendua

eta datu-basera igortzea, konbsumoen

gaineko historiala sortzeko.



Kronograma bat egin ondoren, jarduketa-lerroen

fitxak eginen ditugu, zeinetan alternatibak

jasoko diren. Alternatiba horietarako, eremu

hauek daude definituta:

• Helburua.

• Esparrua.

• Neurria, ekintza edo alternatiba.

• Lehentasuna.

• Zer jarduketaz dagoen osatua.

• Behar diren baliabide pertsonalak,

ekonomikoak eta materialak.

• Eraginkortasunaren hobekuntzaren

estimazioa.

• Egutegia.

• Arduradunak.

• Hartzaileak.

Hortaz, ekintza guztiek osatzen dute Ekintza

Plana; hori bai, denboran egokiro antolatuta

eta behar den informazioaz hornituta, ongi

gauzatzeko.

PARTE-HARTZEAJarraimendurako Toki Batzordea eratzeak

eragileen artean konfiantza sortzen du;

gutxienez, toki politikariek egon behar dute

ordezkatuak, alkateak barne, teknikariek eta

gizarte zibilak.

VI. Ebaluazio eta jarraimendu sistema

Uraren eko-auditoriek Ekintza Planaren

garapenaren ebaluazio sistematikoa egiteko

fase bat aurreikusten dute. Fase hori plana bete-

betean gauzatzen ari garenean egin daiteke,

eta planaren martxa bera gainbegiratu beharra

dago, hainbat irizpide erabilita; besteak beste

nabarmentzekoak dira neurriak bere baitan

hartzen dituen ekintzak banan-banan noraino

gauzatu diren ikustea, eta aurreikusita dagoen

kronograma noraino bete den.

Horrez gain, komeni da adierazle batzuk

definitzea, ingurumen-neurriek ematen diguten

aurrerapen-maila kuantifikatzen lagunduko

digutenak. Adierazleak hauek izan daitezke:


Lehentasunari dagokionez, gomendatzen da

aukeratzen dugun lehentasun-irizpide bakoitzari

zenbakizko balioak ematea, neurri bakoitzerako

puntuazioak lor ditzagun, eta puntuaketa horiek

batzeko. Horrek aukera emanen digu neurriak

lehentasunezko balio orokor horren arabera

antolatzeko.

PARTE-HARTZEAEkintza Planaren fasearen barruan neurriak

lehenestea oso ekintza garrantzitsua da, eta

herritarren parte-hartzea lagungarri gerta

dakioke. Herritarren parte-hartzea bereziki

emankorra izaten da, aurreko faseetan zehar

herritar inplikatuei behar bezalako informazioa

eman zaienean, eta alternatibak adierazteko

faseetan proposamenak aurkeztu dituztenean.

Parte-hartzaileek lagundu dezakete

lehentasunezko irizpideei balioak esleitzen,

edo bestela, gizarte sostenguaren mailari balio

gehigarri bat ematen.

Ekintza Planak, horrela, halako sekuentzia jakin

bat jasoko du, zeinaren arabera abiaraziko diren

aintzat hartutako alternatiba guztiak, nahiz eta,

zenbaitetan, alternatiba haietako batzuk gauza

daitezkeen auditoriak antzeman ahala. Hori

bereziki egia da aintzat hartutako gainerako

alternatiben kontra ez doazen koste ekonomiko

apaleko eta langile dituzten alternatibetan.

V. Ekintza Planerako Proposamena

Ekintza Plana lantzeak berekin dakar

proposatutako neurriak lehenetsi beharra,

espero den eraginkortasunari buruzko premia,

behar edo hobekuntza irizpideekin bat,

ondotik, neurriak sistematizatu eta denboran

antolatuko ditugu. Hiru lehentasun-irizpide

horiek erabiliko ditugu, baina zenbaitetan, gerta

daiteke haietako batek besteek baino askoz ere

pisu handiagoa izatea; beraz, beste biak bazter

utziko genituzke. Beste zenbaitetan, ordea,

erabakiak hartzeko laguntzen duten irizpide

gehigarriak daude; esaterako, balio eredugarria.

ADIBIDEA13. fitxan baratza ekologikoak ureztatzeko

sistemaren jarduketa plana jasoa dago. Plan

horrek elementu eredugarri batzuk dakartza;

besteak beste, punpatzeetarako, energia

garbiak erabiltzea, edo ur-biltegiak aukera

ematen du zenbat urte gelditzen den ikusteko,

eta horri esker, erabiltzaileek kudeaketa

eraginkorragoa eta arduratsua egiten dute.

Horretarako guztirako, komeni da parametro

batzuk aintzat hartzea, interesa duten datu

batzuk oro har ezagutzeko, neurri zehatza bana

daitekeen ekintza bakoitzarekiko.


Ura iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriakUra iraunkortasunez kudeatzea: uraren eko-auditoriak

• Ingurumenekoak; esaterako, ur

kontsumoa murriztea, hainbat

parametroren bidez neurtua: adibidez,

guztizko kontsumoak, urtaroz

urtarokoak, kontsumo-ratioak, etab.

• Ekonomikoak; esaterako, kontsumo

jaitsierak eta ur zerbitzuen batez

besteko prezioen murrizpenak

eragindako aurrezpen ekonomiko

kuantitatiboa.

• Gizarte arlokoak; herritarrek lorpenei

buruz duten ezagutza eta/edo

gogobetetasuna erakusten dute.

Gainbegiraketak eta ebaluazioak ez dute

balorazio-egintza hutsa izan behar, eta haratago

jo behar dute; hau da, proiektua hobetzen

lagundu behar dute, hala gauzapen fasean

nola etorkizunean aplikagarriak diren aldaketen

bidez.

OINARRIZKO AHOLKUA

Ur erabileraren aurrezpenaren kuantifikazio

ekonomikoak ez du eragin handirik, askotan

uraren balioa gutxietsia baitago. Dena den,

aurrezpena kontsumitzen den bolumenean

agerraraztea jendea sentsibilizatzeko gauza

garrantzitsua izan daiteke.


Gauzapen bideak

erabiltzeari dagozkion eskumenak dituzten

entitateei, ura hiri-ingurunean iraunkortasunez

kudeatzeko proiektuetan; bereziki, esperientziak

erabat eredugarria izan nahi duenean.

Era berean, ibaiko kultur ibilbideek kultur

departamentuetan aurki dezakete laguntza.

Eta, azkenik, izaera pribatuko entitate batzuek

ere proiektuak diruz lagundu ditzakete; esate

baterako, finantza-entitateetako gizarte

ekintzek eta hainbat fundaziok.

izan ere, berariaz jartzen dituzte Estatuko

administrazioak eta administrazio autonomikoek

(barne direla Frantziako lurralde-esparruak:

adibidez, -Departements eta Régions-)

udalerrien eta mankomunitateen eskura.

Beste zenbaitetan, jarduketen eskumen-

esparrua erregioko edo estatuko administrazioko

organismoei dagokie; horrenbestez, entitate

horiek diru-laguntza eman dezakete edo, are

gehiago, proiektu osoa finantzatu dezakete,

proiektuari behar bezalako funtsa aurkitzen

badiote.

Ibai-lurraldeko esku-hartzeei dagokienez,

arroko organismoak, Uraren Agentziak, eta

natur ingurunea zaindu eta hobetzeaz berariaz

arduratzen diren departamentuak finantza-iturri

nagusiak izan daitezke.

Gauza bera aplikatzen zaie ura iraunkortasunez

Gauzapen bideak

Esperientzien arrakasta bermatzeko, lanak

hasten direnetik ikuspegi errealistaz jokatu

beharra dago, baina, horrez gain, helburuak

zehazteko fasean bertan, kontuan ere hartu behar

dira Ekintza Planean aukeraturiko proposamen

eta alternatiben bideragarritasunari lotutako

kontuak. Haietako bat finantzaketa da.

Hau ez da beti funtsezko elementua izanen;

askotan, izan ere, jarduketa-proposamenak

arazo handiegirik gabe egin daitezkeelako toki

entitateen baliabideekin.

Hainbat bide daude lehentasunezko jarduketak

finantzatzeko. Ohikoena izaten da toki

administrazioek (jarduketen egiazko bultzatzaile

dira) jarduketen finantzaketaz arduratu nahi

izatea. Dena dela, denok jakin badakigu toki

entitateen aurrekontua mugatua izaten dela,

eta gehienetan berariazko diru-laguntzetara

jo behar izaten dutela. Diru-laguntza horiek,

4GAuzApen bideAk


Gizartearen, politikarien eta teknikarien inplikazioa

Inplikazio politikoa bultzatu beharra dago, hainbat

lanabes erabilita, Ekintza Plana eta hari lotuta

dauden neurriak udalaren osoko bilkuran onetsi

beharko liratekeelako, haien garapena ziurtatzeko.

Horretarako garrantzitsua da Jarraimendurako Toki

Batzorde bat sortzea.

OINARRIZKO AHOLKUA

Bultzatu behar da inplikatuta dauden eragile guztien

arteko harremana, elkarlan giroak esperientzia

arrakastatsua izan dadin nabarmen bultzatzen

duelako. Emaitzarik onenak lortu dituzten aholku-

emaileak dira informalki toki aholkulari bihurtu

direnak.

Tokian tokiko gizartea ekintzari lotzerakoan,

oso gauza ona izaten da irteera gidatuak ibai-

inguruneetara egitea, horrek gizartearen inplikazioa

eragiten eta sendotzen duelako. Holako irteerak

hainbat eta eraginkorragoak izanen dira, herritarrek

zenbat eta lotura afektibo handiagoa izan bisitatzen

den eremuarekin.

Bestelako elementu materialek ere gizartearen

inplikazioa bultzatzen dute; esaterako, dibulgaziozko

materialek, berariaz diseinatutakoak tokian tokiko

gizartea esperientzia horietara erakartzeko.

ADIBIDEANafarroan garatu diren Erreferentziazko

Esperientzien artean, herri bakoitzean

ibaira bisita gisatuak egiteaz gain,

hainbat elementu material ere sortu

ziren; esate baterako, DVDak, bideoak,

esku-orriak eta beste. Guztiek ere

eginkizun nabarmena bete zuten

esperientzia bakoitzari lotutako hedapen

kanpainetan.

Era berean, ez dugu ahaztu behar

zeinen garrantzi handia duen herritarren

inplikazioak ibaietako boluntarioentzako

programetan. Izan ere, Esperientzien

garapena jendea biltzeko tresna

garrantzitsua izan daiteke. Alde horretatik,

funtsezkoa da tokian tokiko giza talde eta

erakundeekin elkarlanean aritzea.

Teknikarien, politikarien eta tokiko

gizartearen arteko harreman egokia

bermatzeko, gomendagarriena izaten da

tokiko jarraimendu batzorde bat eratzea,

haiek guztiak kide izan daitezen; eta onena

da haiek guztiek batzordeko bileretan

parte hartzea. Horretan ahalegindu beharra

dago, beraz.

Gizartearen, politikarien eta teknikarien inplikazioa

5GizArteAren, politikArien etA teknikArien inplikAzioA

Ura eraginkortasun handiagoz erabiltzera

edo ibai-lurraldean esku hartzera bideratuta

dauden proiektuek funtsezko hiru zutabetan

oinarritu behar dira, orain arte azaldutakotik

ondorioztatzen den bezalaxe. Eskuarki, holako

jarduketa bat garatzeko ekimena etorriko da

inplikatuta dauden hiru sektoreetako batetik.

Zenbaitetan, proiektuaren ekimena udalerriko

edo erregioko arduradunen borondate

politikoan oinarrituko da, aldez aurretik ezarrita

dauden ildo estrategikoen baitan edo ildo

berriekin bat. Bestetan, irizpide teknikoek

aholkatuta eginen dira holako proiektuak.

Kasurik aldekoena izanen da jarduketaren

ernamuina herritarrengan datzanean, parte-

hartze publikoa garrantzi handia baita; gainera,

gizartearen inplikazioa lortzea zaila izan daiteke.

Haien kalitatea eta arrakasta lortuko bada,

zentzuzko oreka lortu beharra dago sektore

bakoitzaren inplikazioan. Hiru zutabeen

artean, bakar bat ere ez daiteke falta edo

ez daiteke behar bezainbesteko garapenik

gabe egon. Horregatik, eta ekimena zer

sektoretatik datorren, estrategia bat garatu

behar da, gainerako sektoreak ere lotu daitezen.

Estrategia horrek irmo bermatua egon behar

du komunikazio arin eta eraginkorrean, eta

egokia izan behar du haietako bakoitzaren

interesentzako.


Gehiago jakiteko...

VVAA; (2005); Jardinería con menos agua.

Manual de Xerojardinería. Ecologistas en Acción.

Halaber, interesgarria izan daiteke arroko

zenbait erakunderen webguneetan sartzea:

Kantauriko Konfederazio Hidrografikoa: http://

www.chcantabrico.es/

Dueroko Konfederazio Hidrografikoa:

http://www.chduero.es/

Ebroko Konfederazio Hidrografikoa:

http://www.chebro.es/

Administração da Região Hidrográfica do

Norte: http://www.arhnorte.pt/

Agence de l’eau Adour-Garonne:

http://www.eau-adour-garonne.fr/

Office National des Milieux Aquatiques:

http://www.onema.fr/

Agència Catalana de l’Aigua:

http://aca-web.gencat.cat/aca/appmanager/

aca/aca/

LÓPEZ RODRIGUEZ, R.; GARCÍA GANDOY,

J.A.; (2004). A Axenda 21 Escolar Galega. Ed.

Xunta de Galicia.

OTAOLA-URRUTXI, M.; A. REY & G. SCHMIDT

(1996): La aplicación de estaquillas de sauces

en la restauración fluvial: Ejemplos prácticos.

Revista AEMS.

ONEMA, CEMAGREf (2010) , Opérations de

restauration hydromorphologique: éléments

pour une harmonisation des concepts et des

méthodes de suivi scientifique minimal.

SCHMIDT, G. & M. OTAOLA-URRUTXI (1996):

Manual práctico para la aplicación de técnicas

de bioingeniería en la restauración de ríos y

riberas. AEMS.

VIñUALES, V.; fERNáNDEZ, M.; GONZáLEZ, E.;

(coord..) (2001). Guía práctica. La ecoauditoría

de agua en la oficina. Fundación Ecología y

Desarrollo.

VIñUALES, V.; fERNáNDEZ, M.; GONZáLEZ, E.;

(coord..) (2001). Guía práctica. La ecoauditoría

de agua en el hospital. Fundación Ecología y

Desarrollo.

Gehiago jakiteko...

6GehiAGo jAkiteko…

Bibliografia zabal-zabala dago, gida honetako

edukiei lotuta dagoen informazioa xehetasun

handiz lortzeko. Hona hemen agiri interesgarri

zenbait:

AGENCE DE L’EAU ADOUR GARONNE (2010),

Accompagnement des mâitres d’ouvrage dans

la révision de leur programme pluriannuel de

gestion des cours d’eau : Proposition d’une

démarche.

CEDEX (1995): Curso sobre Principios y

Técnicas para la Restauración de Ríos y Riberas.

MOPTMA.

DE LA fUENTE, V. & D. SáNCHEZ-MATA (1985):

Las riberas de agua dulce. MOPU.

ECHARRI, f.; (2010); Xerojardinería. EUNSA.

fERRERO, L.M. (1996): Vegetación de ribera y

sumergida: Estructura y función. Revista AEMS.

GONZáLEZ DEL TáNAGO, M.; GARCÍA DE

JALÓN, D.; (2007). Restauración de Ríos, Guía

metodológica para la Elaboración de Proyectos.

Ministerio de Medio Ambiente.


I. Eranskina. Garatu diren Erreferentziazko Esperientziak

URAREN ERABILERARI BURUZKO AZTERLANA GARONA IBAIAREN ALBOKO KANALEANAkitania - Midi-Pyrénées

Garona ibaiaren Kanala nabigagarria da eta ia 200 km ditu. Tolosa eta Bordele lortzen ditu. XIX. mendean eraiki zuten, Midi deritzon Kanalari jarraipena emateko. Ibaiaren bi

bazterretan barna doa, aldizka, eta azalean 18 metroko zabalera du.

Jarduketa honen xedea da kanalean hartzen den uraren erabilera ezagutzea, bai eta ihesak ere. Kontua da ikustea ur-galera horiek nola laguntzen duten natur inguruneak sortzen eta mantentzen; era berean, proposamen berriak adierazten lagundu nahi du, guztiek ere kanala, erabilerak eta natur inguruneak errespetatzen dituztenak.

Esperientzia hau egin zen, Atturri-Garona ibaien Ur Agentziarekin elkarlanean, baimendutako bolumenak berrikusteko azterlanaren baitan.

BIZTANLEAK

Zehaztu gabe

SUSTATZAILEA

SMEAG

GAUZAPENAHYDRATEC-ASCONIT

AURREKONTUA

43.000 €

2IBAI LURRALDEAN ESKU-HARTZEA


IBAI LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANAK Aranguren, Nafarroa

A ranguren ibarra Iruñerrian dago eta aitzindaria izan da udal instalazioetan

ura aurrezteko ekimenetan. Udalerria zortzi herriz osatua dago, eta, guztira, 7.000 biztanle ditu; gehienak Mutiloan bizi dira.

Arangurengo Udalak bere interesa agertu zuen Sudeau proiektuan parte hartzeko, Sadar ibaiaren egungo egoera ezagutzea helburu hartuta. Ibai horrek Argan isurtzen ditu urak. Ez da arro nabarmena eta ia ez dago daturik.

Lanen azken helburua izan zen “errepide-mapa” bat ezartzea, nola jokatu aintzat hartzeko. Horrela, Udalak, etorkizunean, erabakiak hartzeko aukera izanen du, ibaiaren osasun-egoera hobetzeko.

BIZTANLEAK

7.000

SUSTATZAILEA

CRANA

GAUZAPENAEcolan S.L

AURREKONTUA

10.600 €

I. ERANSKINA. GArAtu diren erreferentziAzko eSperientziAk




TOKIAK AZTERTZEA, HARRI-LUBETA KENTZEKO OBRA PILOTURAKOMidi-Pyrénées

A zterlan honek helburu du hainbat

agertoki ebaluatzea (teknikoak,

ekonomikoak, sozialak), 5 tokitan harri-

lubetak kentzeko, etorkizunean gauzatzeko.

Azterlan honek harri-lubeta bat kentzeko

moduak probatu nahi ditu, toki horretan ibai-

ibilbidea eta ibai-bazterrak lehengoratzeko,

eta, era berean, kudeaketari buruzko

jardunbide onak identifikatu eta hedatzeko.

BIZTANLEAK

Zehaztu gabe

SUSTATZAILEA

SMEAG

GAUZAPENALYNDENIA eta ECOLAB Laborategia

AURREKONTUA

55.500 €



GARONA HIDROELEKTRIKOA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEKO PROPOSAMENAKMidi-Pyrénées

A urreikusitako jarduketa partaidetzan

oinarrituriko diagnosi bat egitea izan

zen eta, horrekin batera, ekintza plan bat,

Boussens eta Carbonne udalerrien artean,

erabilera guztiak eta natur ingurunea

bateragarri egiteko.

Ibaiaren funtzionamendu hidromorfolo-

gikoa eta ekologikoa zehaztea izan zen

helburua, eta, era berean, ibaiaren erabilerei

buruzko balantzea egitea (hidroelektrikoa,

piraguismoa, edateko ura, etab.), arazoak

hierarkizatzea eta eragile guztiekin

adostutako helburuak proposatzea.

BIZTANLEAK

14.500

SUSTATZAILEA

SMEAG

GAUZAPENAGEODIAG-ECCEL ENVIRONNMENT

AURREKONTUA

37.800 €




UREZTAKETA-ERRETEN BAT MOLDATZEA, OINEZKOEK ETA TXIRRINDULARIEK ERA BATERAGARRIAN ERABILTZEKO

Laguna de Duero, Gaztela eta Leon

Azterlanaren helburua izan zen Erreten batentzako irtenbiderik bideragarriena zehaztea. Erretena Duero ibaiaren eta Leongo Errege Ardibidearen artean dago, Laguna de

Duero udalerrian, eta erretenak betidanik izan duen funtzioa aisiarako erabilerarekin bateragarria egitea izan zuen xede.

Zerbitzuan jartzeak hau guztia ahalbidetuko du:

•Bidegorri bat eta oinezkoentzako ibilbide bat sortzea, tokiko eta eskualdeko sarean txertatzeko.

•Laguna de Dueroko auzokideek egun erabiltzen duten bidexka nabarmen hobetzea, bai eta gauza gehiagotarako erabiltzea ere.

•Erretenaren ur-ibilbidea hobetzea, haren ezaugarri hidraulikoak bultzatuz.

•Oihan, osasun, ingurumen eta ekologiaren aldetik aberastea, ibaiari lotutako landaretzan jardunez, eta ibaiertzeko basoko zuhaitz gaixoak edo zaharkituak kenduz eta bertakoak jarriz.

Azterlan honek proiektu bat dakar berekin. Proiektua Duero ibaiaren bazterrak bere osoan eta alde guztietatik begira tratatu nahi dituen planaren baitan sartuko da, Laguna de Duero udalerrian ibai-lurraldea lehengoratzeko eta integratzeko.

BIZTANLEAK

22.110

SUSTATZAILEA

AIMRD

GAUZAPENAJavier Escobar Fernández, Industria Ingeniaria

AURREKONTUA

17.880 €



URAREN IBILBIDEA: IBAIKO ONDARE HISTORIKOAREN BALIOA NABARMENTZEA Corvera de Toranzo, Kantabria

Corvera de Toranzok urari lotutako ondasun asko eta askotarikoak ditu: iturburua, bainuetxea, izotza gordetzeko putzua, iturriak, etab. Aipatu elementuak hala edo hola

elkarren artean lotuta zeuden; esaterako, nabarmentzekoa da putzuan gordetako izotzaren eta Ontanedako izozki-tradizioaren arteko lotura.

“Uraren Ibilbidea” ekimenak helburu du elementu horien guztien balioa nabarmentzea; hartara, dokumentazio historikoa bildu eta aztertu zen, eta ibilbideak diseinatzeaz gain, informazioa emateko elementuak ere diseinatu ziren (adibidez, seinaleak, gidak, edukiak, weba).

Dokumentatze lanari dagokionez, zirkuitu harekin zuzenean edo zeharka zerikusia izan zuten auzokideen lekukotasunak bildu ziren.

BIZTANLEAK

2.200

SUSTATZAILEA

CIMA

GAUZAPENAGEA Impulso Global S.L

AURREKONTUA

10.150 €




PARTE-HARTZEARI ETA URARI BURUZKO GEO-ATARIA Kantabria

K antabrian hainbat ekimen egin dira parte-hartze publikoari eta urari buruz; besteak

beste, hauek nabarmendu behar dira: Tokiko Agenda 21 ekimenak garatzearen bidez

udalek egindako lana, plangintza hidrologikoari eta Urari buruzko Esparru Zuzentarauari

lotutako prozesu parte-hartzaileak garatzea, eta ibaietako ingurumen-boluntariotzarako

proiektuak. Ekimen horiek informazio ugari sortu dute; gehienetan, zatikatua, barreiatua eta

eskuratzeko zaila.

Geo-atariak helburu du Interneten esparru bat sortzea, Kantabriako Iraunkortasunaren

Tokiko Sareari, Kantabriako Parte-hartze Hidrologikorako Bulegoari eta Ibaiak deritzon

Proiektuari lotutako informazioa biltzeko, bai dokumentala nola espaziala. Geo-atariak

aukera ematen du oinarri kartografikoko kontsultak egiteko, bai gaiz gai bai tokiz toki.

BIZTANLEAK

592.000

SUSTATZAILEA

CIMA

GAUZAPENACIMA

AURREKONTUA

8.000 €



IBAIEN ADOPZIO GIDA Kantabria

Herritarrek gero eta inplikazio handiagoa dute ibai-esparruen zainketan eta

hobekuntzan. Bada, horrekin batera, gero eta interes handiagoa ere badago,

lurraldea zaintzeko proiektuen inguruan.

Boluntarioen ikuskatze gaitasunak finkatu

ahala, gora egin du adopziorako jauzia

emateko beharrak; hau da, proiektu jakin

bat diseinatu eta gauzatzeak, ibai-tarte bat

hobetzeko, betiere boluntario talde baten

eskutik.

Zainketa-proiektu orok berekin nolabaiteko

zailtasun teknikoak dakartzanez, berariazko

informatika-lanabes bat garatu zen

(eskuliburu bat), boluntarioen lana erraztea

xede hartuta.

BIZTANLEAK

1.200

SUSTATZAILEA

CIMA

GAUZAPENACIMA

AURREKONTUA

8.000 €




URAREN EKO-AUDITORIA UDAL ERAIKINETAN Reinosa, Kantabria

Administrazio Publikoek eredugarri

izan behar dute ura iraunkortasunez

kudeatu eta erabiltzerakoan. Eta hori

funtsezko eginkizuna da.

Eko-auditoria Reinosako Udalaren bi

sailetan egin zen, ur kontsumoa aztertzeko.

Eraikinetan ur kontsumoa egun zertan den

aztertu zen zehatz-mehatz, eta ondoren,

proposatutako irtenbideak aplikatzeko

azterlan bat egin zen. Eko-auditoria

egin bidenabar, bertako herritarrentzako

tailerrak antolatu ziren, ura erabili eta

aurrezteari buruz.

BIZTANLEAK

10.200

SUSTATZAILEA

CIMA

GAUZAPENAInnovación y Desarrollo Local S.L.

AURREKONTUA

7.103 €

10URA IRAUNKORTASUNEZ KUDEATZEA


URAREN EKO-AUDITORIAK Buñuel eta Ribaforada, Nafarroa

B uñuel eta Ribaforada Nafarroako

Erriberan daude, eta bi-bietan uraren

eko-auditoria egin zuten; zehazki, bertako

kirol instalazioetan, parke eta lorategietan,

baliabideak ahalik eta hobekien erabiltzeko

eta ura iraunkortasunez erabiltzeko.

Auditoriak eraikinen eta instalazioen

ezaugarri nagusiak aztertu zituen; aztertu

ere, haietan kontsumitzen den ura (edateko

ura), ondoren neurriak eta prozedurak

proposatzeko, eta aprobetxamendu

eraginkorra lortzeko; horrela baliabide

preziatu hori aurrezten baita.

BIZTANLEAK

6.000

SUSTATZAILEA

CRANA

GAUZAPENAEIN S.L.

AURREKONTUA

8.850 €




URAREN EKO-AUDITORIA UDAL BERDEGUNEETAN Penafiel, Oporto

P roiektu horren baitan, Penafiel hiriak (Oporto) uraren kudeaketa aztertzeko eko-

auditoria bat egin zuen udal berdeguneetan. Laburbilduz, ia 160.000 metro koadro

aztertu ziren, dena parkeak eta lorategiak, diagnosi bat eta ekintza plan bat osatzeko.

Azterlanaren emaitza hobekuntza proposamen bat izan da: egungo ekipamenduak hobetzea;

ureztapen sistema iraunkorragoak jartzea eta uraren erabilerari buruzko jardunbide onak

zabaltzea. Era berean, auditoriak laguntza teknikoa emateko programa bat proposatu du,

ura ahalik eta hobekien erabiltzeko planak gauzatze aldera, eta jarduketa gida bat lantzea,

ura udalerrian eraginkortasunez erabiltzeko eta aurrezteko.

BIZTANLEAK

71.800

SUSTATZAILEA

Cámara Municipal de Penafiel

GAUZAPENAEspaço Visual, Consultores de engenharia Agronómica, L.D.A

AURREKONTUA

20.146,50 €



URAREN EKO-AUDITORIA UDAL INSTALAZIOETANLaguna de Duero, Gaztela eta Leon

U rari lotutako egungo egoera

energetikoa ezagutu eta

kontrolatzeko, ingurumen arloko auditoria

bat egin zen udalaren hainbat eraikinetan,

herri liburutegian eta kiroldegian, bai eta

Laguna de Dueroko udaletxean bertan ere.

Horrela, antzeman ahal zen nola hobetu

uraren kudeaketa eta erabileraren

eraginkortasuna hogei milatik gora biztanle

dituen herri horretan. Duero ibaiaren

erriberan kokatua dago, Valladolidetik 10

kilometrora.

BIZTANLEAK

22.100

SUSTATZAILEA

AIMRD

GAUZAPENAINGEMAP Estudios y Proyectos S.L.

AURREKONTUA

11.800 €




HORNIDURA SAREA KONTROLATZEKO SISTEMA HARIGABEAREN KUDEAKETA INFORMATIZATUA

Alfoz de Lloredo, Kantabria

A lfoz de Lloredoko Udala Ura Kudeatzeko Plan bat lantzen hasi da, hornidura eta banaketa egokitasunez kontrolatzea helburu hartuta. Hartara, ura banatzeko eta

punpatzeko 10 biltegi aztertu dira.

Erreferentziazko esperientziaren bidez aplikazio informatiko bat landu da, denbora errealean hornidura-sarea nola dagoen ikusteko aukera ematen duena, eta hainbat aldagairen datuak neurtzeko parada ere bai (ur mailak, uhertasuna, kloro maila, ihesak, etab.). Halaber, neurketarako gailuak kontrolatzen dira.

Kontrol-aplikazioak, gainera, hau guztia dauka: bisore geografiko bat, kontsumoen eta parametroen bisore grafikoak, datuen historiala, alerta moduluak SMS mezuen bidez, kontsulta modulua, grafikoak, eta udalerriko herritarren eskura dauden funtsezko txostenak.

BIZTANLEAK

2.500

SUSTATZAILEA

CIMA

GAUZAPENAServim@ps

AURREKONTUA

6.000 €



JARDUERA PLANA, URA BARATZE EKOLOGIKOETAN IRAUNKORTASUNEZ ERABILTZEKO

Colindres, Kantabria

Inguru horretan, Ingurumen Kontseilaritzak proiektu bat abiarazi du, habitat naturalak hobetzeko eta fauna finkatzeko baldintzak hobetze aldera; hartara, istilak sortu ditu eta

egungo aintzira moldatu.

Era berean, xedea zen ingurua jendearen erabilerarako moldatzea. Alde horretatik, baratze ekologikoak jartzeko inguru bat moldatu zen, auzokideentzako, bai eta herriko hezkuntza erkidegoarentzako ere. Baratze bakoitzak bere ureztaketa-ahoa dauka.

Azaleko isurketarako hainbat kanal zeudenez eta, aldamenean aintzira bat dagoela kontuan hartuta, Ura Ureztaketan Zentzuz Erabiltzeko Plan bat diseinatu zen, eta era berean, ura aipatu baratzeetan berrerabiltzeko aukera aztertu zen. Plana gauzatzeko, jakin behar izan zen zenbat ur egonen zen eskura, kalitatea, urtean noiz, etab. Horrek instalazioa egokiro dimentsionatzeko aukera eman zuen, eta, aukera ere, instalazioa ongi kudeatzeko plangintza egiteko.

BIZTANLEAK

7.700

SUSTATZAILEA

CIMA

GAUZAPENAAcroproyectos S.L.

AURREKONTUA

7.935 €




URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANATafalla, Nafarroa

Tafallak ura udal instalazioetan aurrezteko planari ekin dio eta, era berean, zenbait jarduketa abiarazi ditu Zidakos ibaiaren ibai-lurraldea hobetzeko. Ibaiaren tarte

gehienak erabat daude gizakiaren presiopean (bai hiriko presioa bai nekazaritzakoa).

Sudeau proiektuak aukera eman zion herriko udalari ur kontsumoa udal eraikinetan murrizteko; beraz, koste ekonomikoak ere behera egin zuen. Zehazki, zerbitzu-eraikin, eskola, kiroldegi, industrialde, parke eta lorategi publiko guztiak aztertu ziren.

Herriko jendeak parte hartuta, lerroak ezarri ziren aurrera begira nola jokatu jakiteko, ibaia iraunkortasun handiagoz kudeatze aldera. Horrela, aurrerapausoak eman nahi dira Urari buruzko Esparru Zuzentarauak agindutakoa betetzeko, eta, era berean, ibaiaren egoera ekologikoa hobetzeko.

BIZTANLEAK

11.400

SUSTATZAILEA

CRANA

GAUZAPENATENADA S.L.

AURREKONTUA

18.500 €

16MISTOAK


URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANABera, Nafarroa

Bera 3.800 biztanlez osaturiko udalerri bat da eta Bidasoa ibaiaren arroan dago (Kantauriko arroa), Nafarroako iparraldean. Herriko udalak hitzarmen bat sinatu zuen

CRANA Fundazioarekin, uraren eta ibai-lurraldearen kudeaketan jarduketa integralak egiteko.

Batetik, udal eraikin batzuen inguruko uraren eko-auditoria egin zen (udaletxea, kiroldegia, igerilekuak eta eskoila), bai eta berdeguneena ere. Horrela, Udalak berak ura aurrezteko eta eraginkortasunez erabiltzeko neurriak ezarri zituen, herriak hornidura arazo asko baititu.

Era berean, ibai-lurraldearen egoeraren inguruko diagnosi bat egin zen, eta halaber, egoera ekologikoa hobetzeko neurriak ezarri ziren, herrian bertan sustatzeko modukoak.

Metodoak tokia egin zion herriko jendearen parte-hartzeari; beraz, eragile guztiek izan zuten beren iritziak emateko aukera aipatu neurrien gainean.

BIZTANLEAK

3.800

SUSTATZAILEA

CRANA

GAUZAPENAEkolur Asesoría Ambiental S.L.L., Durso S.L. eta Haizea Ikerketa S.L.

AURREKONTUA

19.000 €

15MISTOAK



URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANA Milagro, Nafarroa

M ilagrok 3.000 biztanle ditu eta Nafarroako Erriberan dago, Ebro eta Arga ibaien elkargunean. Urak industriari eta nekazaritzari lotuta dagoen herri honen izaera

definitu du. Herriak, izan ere, garapen ekonomiko nabarmena izan du hainbat sektore estrategikotan; adibidez, nekazaritzako elikagaietan eta energia berriztagarrietan.

Nafarroako beste sei udalek bezalaxe, Milagrok ere hitzarmen bat sinatu zuen CRANA Fundazioarekin, ur kontsumoari eta erabilerari buruzko azterketa bat egiteko bai udalaren kirol instalazioetan (gehien kontsumitzen dutenak baitira) bai berdeguneetan.

Era berean, urak Ebron isuri aurretik, Aragoi ibaiak jasotzen dituen presio eta eragin nagusiak aztertu ziren, eta jarduketa-ildoak planteatu ziren, ibaiaren egoera ekologikoa babesteko eta ibaiak herrian duen egoera hobetzeko.

BIZTANLEAK

3.000

SUSTATZAILEA

CRANA

GAUZAPENAEIN S.L.

AURREKONTUA

19.600 €

18MISTOAK


URAREN EKO-AUDITORIA ETA IBAI-LURRALDEAN ESKU HARTZEKO AZTERLANA Puente la Reina, Nafarroa

2010. urtean, eta proiektuaren baitan, Garesko Udalak azterlan bat sustatu zuen ibai-ingurunea hobetzeko; era berean, uraren eko-auditoria sustatu zuen udal instalazioetan.

Egungo egoerari buruzko diagnosiaz gain, jarduketa-alternatibei buruzko proposamen bat ere egin zen, bai Arga eta Robo ibaietan, bai Gomazingo errekan, betiere udal barrutian.

Era berean, uraren erabilerari buruzko auditoria egin zen, eta egin ere, ekintza plan bat, hainbat eraikinetan ura iraunkortasunez erabiltzeko (udaletxean, kiroldegian, eskoletan eta mankomunitatean), bai eta udal lorategi eta iturrietan ere.

Hasieratik beretik, herritarrek parte hartzeko prozesu bat abiarazi zen, auzokideei eta erakundeei ahotsa emate aldera. Horrela, haiek guztiek beren iritzia emateko eta konpromisoa agertzeko aukera izan dute, ibaia hobetzeko eta ura zuhurtasunez eta zentzuz erabiltzeko.

BIZTANLEAK

2.800

SUSTATZAILEA

CRANA

GAUZAPENACamino Caso, Concha Fernández de Pinedo eta Carmelo Satolaya

AURREKONTUA

19.900 €

17MISTOAK


II. Eranskina. Ur eko-auditorietarako galdetegiak

Nola ureztatzen dira berdeguneak?

Mahuka bidezko zorrotada: Mahuka mikrozulatua:

Ihinztagailuak: Ureztapen automatikoa:

Zenbat denboraz ureztatzen dira berdeguneak? Noiz ureztatzen dira?

Ordu kop. astean goizez arrats gauez

Egokiak al dira landare motak ur-eskuragarritasunarekin?

Bai Ez

Elkartuta al daude landareak haien ur beharren arabera?

Bai Ez

OHARRAK

PIXATOKIAK

Egoera Kopurua Egoera Kopurua Ura aurreztekogailuak

Teknologíaonena

Ona Txarra Kop Bai Kop Bai

Halahola

Erabileradesegokia

Kop Ez Kop Ez

OHARRAK

ZISTERNAK


Teknologíaonena


Halahola

Erabileradesegokia

Kop Ez Kop Ez

OHARRAK

Komunen eta zisternen fitxa

Berdeguneen fitxa


HARI-

TXORROTA


Teknologíaonena


Hala hola Erabileradesegokia

Kop Ez Kop Ez

OHARRAK

TXORROTAAGINTE-

BAKARRA


Teknologíaonena



Kop Ez Kop Ez

OHARRAK

TXORROTA

AUTOMATIKOA


Teknologíaonena



Kop Ez Kop Ez

OHARRAK

DUTXAK

Egoera Kopurua Estado Kopurua Ura aurreztekogailuak

Teknologíaonena



Kop Ez Kop Ez

OHARRAK

Ur puntuen fitxa

II. ERANSKINA. ur eko-AuditorietArAko GAldeteGiAk

1. AURRETIAZKO DOKUMENTAZIO FASEA

1.1. INSTALAZIOAK DESKRIBATZEKO FITXAK (bana, saileko edo esparruko)



Erabiltzaileen azturei buruzko galdetegiak

Zenbat aldiz erabiltzen dituzu, batez beste, egunean txorrotak edo dutxak?

bi lau bost sei Zortzi edo gehiago

Uzten al dituzu txorrotak zabalik, erabili ondoren?

Inoiz ez Inoiz bai Maiz Gehienetan Beti

Ixten al dituzu txorrotak, irekiak edo tantaka ikusten badituzu?


Batez beste, zenbat aldiz erabiltzen dituzu zisternak egunean?

bat bi hiru lau bost edo gehiago

Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, paperontzira edo edukiontzira botatzekoak diren hondakinak?


Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, toxikoak edo arriskutsuak izan daitezkeen produktuak?


Deitzen al diozu arduradunari, gailu matxuratuak ikusterakoan?


Zure ustez, justifikatzen al du ura ordaintzeak mugarik gabe kontsumitzea?

Bai Ez

Ezagutzen al duzu txorrotentzako sistemarik, ura aurrezteko?

Bai Ez

Ezagutzen al duzu zisternentzako sistemarik, ura aurrezteko?

Bai Ez

Zure ustez, interesgarriak al lirateke txorrotentzako eta zisternentzako sistema horiek?

Bai Ez Berdin dio

Zure ustez, antolatu beharko al lirateke kanpainak ura zentzuz erabiltzeko eta kontsumoa murrizteko?

Bai Ez Berdin dio

1.3. AZTUREI BURUZKO GALDETEGIAK


Berogailu sistemaren fitxa

Kontsumoetako eta kudeaketako fitxa

Erabilitako sistema

Erabilera denborazkotasuna

Zer nolako bolumenari ematen dion zerbitzua

Zenbat aretori ematen dion zerbitzua

OHARRAK

Urtean kontsumitutako bolumena Prezio bateratua Uraren kostea urtean

Instalazioen kalitatearen gaineko pertzepzioa Mantentzea

Ona Hala hola Txarra ED/EE Bai Ez ED/EE

Kontsumoa murrizteko kudeaketa neurriak (zer neurri)

Ez Bai

Lortutako murrizpenak

Ur kontsumoa Aurrezpen ekonomikoa

OHARRAK

* Interesgarria da informazioa prozesatzea, denboraldiz denboraldi edo ordu-lerrunez atalkatutako ur-kontsumoak lortzeko.

1.2. KONTSUMOAK



Sistema minimoa Sistema egokia Teknologia hobea

TXORROTAK

Minutuko 15 litrotik beherako emaria duen tenporizadorea

Aireatzailea edo perlizadorea duen tenporizadorea. Emaria minutuko 8 litrotik behera

Aginte optiko elektronikoa (gaitzea: azpigorriak). Emaria: 5 l./minutuko

DUTXAK

Tenporizadorea nahasgailuarekin

Tenporizadorea, nahasgailuarekin eta ura aurrezteko alkatxofarekin. Gehienezko emaria, 10 l./minutuko

Eraginkortasunik handiena nahasgailuetan eta alkatxofetan

ZISTERNAK

Zisterna bakuna (9-10 litro), deskarga etengailuarekin

Sakagailu bikoitza duen zisterna husterakoan (deskarga gehienez: 6 l.)

Sakagailu bikoitza duen zisterna husterakoan (deskarga gehienez, 3 eta 6 litro artean)

PIXATOKIAK

Gehienez 3,3 litroko deskarga duen fluxometroa ( 20 l./min. 10 segundoz)

Gehienez minutuko 1,0 litroko deskarga duen fluxometroa ( 10 l./min. 6 segundotan)

Zelula optiko-elektroniko pixatoki bakoitzarentzat (gehienezko deskarga,1,0 litro)

Eraginkortasun betebeharrak gailuetarako

Landareen behar hidrikoak

Apala Ertaina Handia

LANDAREAK

Prezipitazio naturalaren erregimenarekin bizitzeko gauza diren landare autoktonoak.

Apainketa espezie exotikoak, edo berdegunean dagoena baino giro hezeagoetan hazten direnak

Soropilak

Landare aloktono inbaditzaileak

2. DIAGNOSI FASEA

2.1. OINARRIZKO INFORMAZIO TEKNIKOA


Mantentze eta garbiketa arloko langileen azturei buruzko galdetegia

* Azturei buruzko galdetegiekin batera balio jakin batzuk ezarri behar ditugu, eman daitezkeen erantzun guztietarako, galdetegi bakoitzerako zenbakizko balio batzuk lortze aldera. Horrez gain, lerrunak ere finkatu behar dira, horien bidez, balorazio erdi-kuantitatiboa egiteko, erabiltzaileen eta langileen kontzientziatze maila baloratze aldera.

Batez beste, zenbat aldiz erabiltzen dituzu egunean txorrotak, dutxak edo ureztapen-ahoak?

bi lau bost sei Zortzi edo gehiago

Uzten al dituzu txorrotak irekita, zure zereginetan ari zaren bitartean?


Ixten al dituzu txorrotak, irekita edo tantaka ikusten badituzu?


Batez beste, zenbat aldiz egunean erabiltzen dituzu zentroko zisternak?

bat bi hiru lau bost edo gehiago

Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, paperontzira edo edukiontzira botatzekoak diren hondakinak?


Botatzen al dituzu komun-ontzira edo konketara, toxikoak edo arriskutsuak izan daitezkeen produktuak?


Deitzen al diozu arduradunari, gailu matxuratuak ikusterakoan?


Saiatzen al zara ura aurrezten, zure eguneroko zereginetara lan handiagoa ekarri arren?

Bai Ez

Ezagutzen al duzu txorrotentzako sistemarik, ura aurrezteko?

Bai Ez

Ezagutzen al duzu zisternentzako sistemarik, ura aurrezteko?

Bai Ez

Zure ustez, interesgarriak al lirateke txorrotentzako eta zisternentzako sistema horiek?

Bai Ez Berdin dio

Zure ustez, antolatu beharko al lirateke kanpainak ura zentzuz erabiltzeko eta kontsumoa murrizteko?

Bai Ez Berdin dio



Helburua Esparrua

EKINTZA Lehentasuna

Ganapenerako jarduketak Behar diren baliabideak

Hobekuntzaren estimazioa Egutegia

Arduradunak Hartzaileak

Jarduketa ildoen fitxa

Jarraimendu fitxa

Data

Helburua Esparrua

EKINTZA

Garapenerako jarduketak Jarduketa bakoitzaren gauzapen egoera

Adierazleen balorazioa Iruzkinak

Ur kontsumoa Ekonomikoa

4. EKINTZA PLANAREN FASEA

5. EBALUAZIO FASEA


2.2. KONTSUMO KALKULUA

Kontsumoak kalkulatzeko fitxaTxorrotak Pixatokia Zisternak Dutxak Garbiketa Sukald Ureztapena

A

EMARI BATERATUA

l. / minutuko l. / erabilera l. / erabilera l. /

minutuko - - l. / minutuko

B

ALDIZKATASUNA

Batez beste erabilera /

egun


egun


egun


egun- -

Zenbat erabilera /

asteko

C

ERABILERA DENBORA

Erabilera minutuak

batez beste- -

Erabilera minutuak

batez beste- -

Erabilera minutuak

batez beste

D

ERABILTZAILE KOP.denek gizonek denek denek - - -

E

EGUNEROKO EMARIA

a x b x cx d

a x b x gizon kop. a x b x d a x b x c

x dKalculua Kalculua -

F

ASTEKO EMARIAe x 5 e x 5 e x 5 e x 5 e x 5 e x 5 a x b x c

GDENBORALDI

BALIODUNEKO EMARIA

f x aste baliodunak

f x aste baliodunak

f x aste baliodunak

f x aste baliodunak

f x aste baliodunak

f x aste baliodunak

f x aste baliodunak

Hobekuntzak proposatzeko fitxa

ARAZOA ZERK ERAGINDA HOBEKUNTZA PROPOSAMENA

Egiturazkoak

Kudeaketan

Lehentasuna Zailtasuna Azturetan

Araudia

3. ALTERNATIBAK PROPOSATZEKO FASEA

3.1. HOBEKUNTZAK

ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn Gida - crana.org · 6 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta...

Documents

Transcript of ErrEfErEntziazko EspEriEntziEn Gida - crana.org · 6 Erreferentziazko Esperientzien Gida, ura eta...