el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la...

36
EN TSOTSIL

Transcript of el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la...

Page 1: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

DISTRIBUCIÓN GRATUITAConsulta: http://www.constitucion1917-2017.pjf.gob.mx

En el Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos, el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la población las

un colorido abanico de publicaciones sencillas y amenas…Lecturas Ilustradas,

EN TSOTSIL

Page 2: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

CONSEJO DE LA JUDICATURA FEDERAL

Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente

Consejero Felipe Borrego Estrada

Consejero Jorge Antonio Cruz Ramos

Consejera Rosa Elena González Tirado

Consejera Martha María del Carmen Hernández Álvarez

Consejero Alfonso Pérez Daza

Consejero J. Guadalupe Tafoya Hernández

Primera Sala

Ministra Norma Lucía Piña HernándezPresidenta

Ministro José Ramón Cossío Díaz

Ministro Alfredo Gutiérrez Ortiz Mena

Ministro Jorge Mario Pardo Rebolledo

Ministro Arturo Zaldívar Lelo de Larrea

Segunda Sala

Ministro Alberto Pérez DayánPresidente

Ministro José Fernando Franco González Salas

Ministro Javier Laynez Potisek

Ministra Margarita Beatriz Luna Ramos

Ministro Eduardo Medina Mora I.

SUPREMA CORTE DE JUSTICIA DE LA NACIÓN

Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente

Primera edición: Diciembre de 2016D.R. © Suprema Corte de Justicia de la NaciónAv. José María Pino Suárez Núm. 2, Colonia Centro, Delegación Cuauhtémoc,C.P. 06060, México, D.F. ISBN 978-607-468-767-5 ISBN 978-607-630-456-3

Impreso en México / Printed in Mexico

Traducción del español al tsotsil por Agustín Santiz Santiz. Se agradece la colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (INALI).

Esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos.

BIENVENIDOS, LECTORAS Y LECTORES DE TODAS LAS EDADES, A…

Lecturas Ilustradas

COMISIÓN ORGANIZADORA DEL PODER JUDICIAL DE LA FEDERACIÓN PARA LOS FESTEJOS DEL CENTENARIO DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS

Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente de la SCJN, del CJF y de la Comisión

Ministro José Ramón Cossío DíazCoordinador General y Vocal de la Comisión

Consejero Alfonso Pérez DazaVocal de la Comisión Organizadora

FOPOE030L427.44l

Ich’elta muk’ xchi’uk oy sujelal k’usi sk’an jpastik buch’uotik bats’i jch’ielotike = Derechos y obligaciones de los pueblos indígenas / [Rémy Bastien V. D. M. ; traducción del español al tsotsil por Agustín Santiz Santiz ; colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas ; esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos ; Presidente de la Suprema Corte de Justicia de la Nación, del Consejo de la Judicatura Federal y de la Comisión Organizadora Ministro Presidente Luis María Aguilar Morales ; Coordinador General y Vocal de la Comisión Organizadora Ministro José Ramón Cossío Díaz ; Consejero de la Judicatura Federal y Vocal de la Comisión Organizadora Alfonso Pérez Daza]. -- México : Suprema Corte de Justicia de la Nación, 2016.32 p. ; ilustraciones a color ; 26 cm. -- (Lecturas ilustradas)

Texto en tsotsil

En la cubierta: El Poder Judicial de la Federación en el devenir constitucional de México. 100 aniversario Constitución 1917

ISBN 978-607-630-456-3

1. Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos – Tsotsil – Lectura y narraciones 2. Pueblos indígenas – Derechos – Obligaciones– México 3. Autodeterminación de los pueblos indígenas 4. Multiculturalismo 5. Derecho a la identidad cultural I. Bastien, Rémy, 1947- II. Santiz Santiz, Agustín, traductor III. Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (México) IV. México. Suprema Corte de Justicia de la Nación. Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes V. México. Poder Judicial de la Federación. Comisión Organizadora para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos VI. serie

CONSEJO ASESOR DE LA COMISIÓN ORGANIZADORA

Mtra. Gabriela Breña Sánchez

Dr. Rafael Diego-Fernández Sotelo

Dr. Javier Garciadiego Dantán

Dra. María del Pilar Hernández

Dr. Andrés Lira González

Dr. Sergio López Ayllón

Mtro. Ignacio Marván Laborde

Dr. Luis Medina Peña

Dr. Pablo Mijangos y González

Magdo. Salvador Mondragón Reyes

Dr. José María Murià Rouret

Dra. Erika Pani Bano

Dra. Lorenza del Río Cañedo

Dra. Elisa Speckman Guerra

• Los Pueblos Indígenas de México, de Federico Navarrete Linares, edición de la Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: www.cdi.gob.mx/dmdocuments/monografia_nacional_pueblos_indigenas_mexico.pdf

• La edición electrónica de Los Pueblos Indígenas de México 100 Preguntas, de Carlos Zolla y Emiliano Zolla Márquez puede consultarse en: www.nacionmulticultural.unam.mx/100preguntas/

• La Declaración de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: http://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/DRIPS_es.pdf

• El Convenio 169 de la Organización Internacional del Trabajo sobre Pueblos Indígenas y Tribales, puede consultarse en: http://www.cdi.gob.mx/transparencia/convenio169_oit.pdf

Para saber más:

¡VAYAMOS JUNTOS HACIA EL 5 DE FEBRERO DE 2017!

• El Protocolo de Actuación para quienes imparten justicia en casos que involucren derechos de personas, comunidades y pueblos indígenas, puede consultarse y descargarse en: http://www.sitios.scjn.gob.mx/codhap/

LOS INVITAMOS A CONOCER ENINTERNET EL PORTAL DE LA SUPREMA CORTE

DE JUSTICIA DE LA NACIÓN, EN:www.scjn.gob.mx

CONOZCAN LOS PROGRAMAS, SERIES Y NOTICIARIOS

DEL CANAL JUDICIAL, Y “VOCES, ORIGEN DE UNA NACIÓN”, UNA PRODUCCIÓN QUE DIVULGARÁ

LOS DERECHOS HUMANOS EN LENGUAS INDÍGENAS, EN: www.sitios.scjn.gob.mx/canaljudicial

Y YO, A CELEBRAR EL PRÓXIMO5 DE FEBRERO DE 2017, ¡CUANDO SE CONMEMORA EL

CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN!

EN EL SITIO DELCENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN,

www.constitución1917-2017.pjf.gob.mxENCONTRARÁN VERSIONES EN LENGUAS INDÍGENAS

DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS…

YO LOS INVITO A CELEBRAR ELDÍA INTERNACIONAL DE LOS PUEBLOS INDÍGENAS, QUE SE CONMEMORA EL 9

DE AGOSTO DE CADA AÑO…

ESTA HISTORIETA Y SUSVERSIONES DIGITALES EN LENGUAS INDÍGENAS

TAMBIÉN ESTARÁN EN EL SITIO DEL CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN...

* Ilustración de p. 24, del Códice De la Cruz-Badiano, Biblioteca Nacional de Antropología e Historia (INAH).

Page 3: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

FLOR XCHI’UK SBANKIL JMARIAN K’ALALUK TSUTS YU’UNIK XCHANVUNIKE, SUTIK BATEL TA SNAIK BA SK’EL YUTS’YALALIK TI BUY LIKEMIKE…

BATIKME TA JKOMUNIDADTIK BUY LIKEMOTIK TALELE…

JA’LEK, BATIK MU ONOX NOMUK…

MU’YUK-O JELEM LI JLUMALTIKE…

¿MI XVULTO TA AJOL K’ALALUK TA XANBAL CHI

JK’OTOTIK TA CHANVUN TA JTEKLUMALTIKE?

Page 4: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

K’OTIK TA SNAIK K’OT SPATBE YO’ON STOT SME’IK, JA MOL EMILIANO XCHI’UK AGUSTINA TEY NAKALIK…

TI JMARIAN XCHI’UK FLOR XKALTIKE LA SJEL SK’UIK XCHI’UK VE’IK BATEL JUTUK VA’IU BA SK’ELIK TALEL LI YITS’INAB TA…

LA SNOPIK UN BATIK TA XANBAL…

¿JUN KO’ON TAL JK’ELOXIK?...

¿BUY OY TI LUZ CHI’UK HILARIO-E?

BATEM TA CHANVUN KU’UN,

FLOR…

¡MUK’IBXAME LI HILARIO, MI JECH!

¡TO J-ALAK’ABA XKILOT LUZ,

XCHI’UK!

¡VO’OT-EK, TOJ-ALAK’ABA!

¿K’U SJALIL TA TALIK LI’E?

MUTO JNA’KUTIK…

¡MUXA JK’AN CHA SUTIK BATEL!

LI VI XKALTIKE LAJXA JYAK’BUN KUTIK ABTEL TEYTA MUK’TA LUM, PE MUTO BUY JCH’UNOJKUTIK…

Page 5: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

¡EPAJXA LI JNAKLEJETIK LI’TA JKOMUNIDADTIKE!

TI VO’NE-E CH’ABALTOX LUS…

¡OY JUN J-TAREA-KUTIK SVENTA YICH’ELTA MUK’ BATS’I

JNAKLEJETIK! XCHI’UK LA!

JYALBUNKUTIK TEYLA TA ARTICULO SEGUNDO YU’UN CONSTITUCION MUK’TA

MANTAL CHAPBIL K’OP…

Page 6: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

JECH K’UCHA’AL LA VALIK JLIKELTOE, LI ARTULO SEGUNDO

XKALTIKE JA’TEYTA XALBE YICH’ELTA MUK’ XCHI’UK K’USI OY SUJELAL TA

SPAS BATS’I JNAKLEJETIKE…

LI JMARIAN XCHI’UK FLOR XKALTIKE JA’LA XCHANIK LI DERECHO CHANVUN XKALTIKE…

CHA JKOLTAKUTIK TA SA’EL JCH’AMUNTIK LA CONSTITUCION TA ANILE…

TA XKALKUTIK A VA’I K’USI CHAL LI ARTIKULO TAJE…

¡KOLAVALIK!

JKOTOLTIK CHIKINTA AVA’I…

MA’UKNOX VO’OTIK, XCHI’UK LI BUCH’UTIK

TEY NAKAJTIK TA JTSOB JTEKLUME…

TEY CHALBE SMELOLAL TA KOMON CHAPBIL

MUK’TA MANTAL K’OP CONSTITUCION...

Page 7: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

TA SJUNUL MEJIKOE CHI JK’OPOJOTIK 68 TATOS BATS’I K’OPETIK XCHI’UK JUTUK MU STA 364

VARIANTE YU’UN…

LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TEYME TA XAL LI’TA MEJIKO XKALTIKE EPTATOS TALEL KUXLEJAL, XCHI’UK JELELTOS TI K’USI TA

JPASTIKE, JA’ME TEY TSAKAJTIK YICH’ELTA MUK’ LI BATS’I JNAKLEJETIKNE…

…JA’ME BUCH’UTIK LI’XA ONOX NAKAJTIK K’ALALUK MUTOX TALIK

LI SAKIL JENTE-ETIKE…

VA’IUN LI BATS’I JCH’IELETIKE JA’ME TEY YICH’OJIKTA MUK’ TALEL

KUXLEJ, K’UYELAN SA’ STAK’INIK XCHI’UK K’UYELAN TA STSOB SBAIK…

XCHI’UK XTOK SK’ANME SNA’IK TI OYOTIKXA 16 MILLON TA JKOTOLTIK BUCH’UOTIK LI’ NAKALOTIKE XCHI’UK XTOK EPTA TOS KELANTIK…

LI’ XKALTIKNE EPME TA TOS JNAKLEJETIK, XCHI’UK JUJUN KOMUNIDAD

O BUCH’UKNOX JCHOPUK JELELTOSME SKOSTUMBRETIK JUJUVOK’…

JA’ME JECH LUZ, MI AVA’I…

Page 8: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

MI OY BATS’I JCH’IELETIK TA SJUNUL JLUMALTIKE…

¿K’USI TAJNE “JA’ME TI XA’I SBA XCHI’UK JA’ BATS’I

JCH’IELE”?

…LI K’USI STSOBOTIKE, JA’ME TI

JMOJ LI’ NAKALOTIK TA MEJIKOE…

OY AK’O MI JELELTOS UTIK…

XCHI’UK XTOK, JECH K’UCHA’AL BATS’I JCH’IELOTIKE OYME KICH’ELTIKTA MUK’ MUME XKO’OLAJ JECH K’UCHA’AL YANTIKE, YU’UNME

JA’ BA’YEL CHICH’ TSAKEL TA MUK’ TI JELTOS KELANTIKE…

TAJE YU’UNME SK’AN XAK’ SBA TA ILEL TI JA’ BATS’I JCH’IELE…

Page 9: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

LAJXAME YICH ALEL LI K’USI JELEL KELANTIKE, YU’UN VO’OTIKME VO’NE LIKEM

JTS’UNOBALTIK LI’TA MEJIKOE…

LI YOXTOSAL XKALTIKE JA’ME TI OY BUCH’U JVA’ANOJTIK KA JTUNELTIK JECH K’UCHA’AL KOKEM KOSTUMBRE KU’UNTIK

XKALTIKE…

LI XCHA’TOSAL YAK’OBIL TA ILEL XKALTIKE JA’ME TI TEY NAKALOTIK TA JUN

KOSILALTIKE…

“JSONTIK, JK’U’ JPOK’TIK XCHI’UK JVE’ELTIK…”

“XCHI’UK XTOK OYME CONSEJO DE ANCIANO SVENTA STSOBVAN TEYTA JUN

KOMUNIDAD…”

“JNA’TIKME YABTELANEL LI CH’UL BANUMILE…”

XCHI’UKTOK, JECH K’UCHA’AL LA JYALXA LUZ SK’ANME KOMON JTSOB

JBATIK TA KOMON SVENTA JLEKILALTIK TA

KOMON…

MI YICH’ TSAKEL TA MUK’ JECH K’UCHA’AL LI’E, YU’UNME JA’ TUNEM KU’UNTIK

LI ARTICULO SEGUNDO CONSTITUCIONAL SVENTA

JLUMALTIKE…

JA’JECH K’UCHA’AL, VO’NE LI’ NAKALOTIKE K’ALALUK

VULIK TALEL TA YA’VILAL 1917 XKALTIKE, LI’XAONOX OYOTIK JECH K’UCHA’AL ZAPOTECAS, PUREPECHAS XCHI’UK MAYAS

XKALTIKE…

“VO’OTIKE OYME KU’UNTIK, JECH K’UCHA’AL:”

7

Page 10: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

“YICH’ELTA MUK’ BATS’I JNAKLEJETIK XCHI’UK TEY SNOP STUKIK K’ALALUK STSOBSBAIK

XCHI’UK STSAKIK TA MUK’ KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP

SVENTA KOMON TSOBOL CH’IEL.”

MARIAN K’OPONOME KA’ITIK…TA OLOLETIK: JA’ME JECH YELAN

XCHI’UK AK’O MI XI JLO’ILAJ SVENTA JTUNELETIK XCHI’UK SVENTA

SLEKILAL JLUMALTIK…

…SK’ANME XICH’ TSAKEL TA MUK’ LI TSATSAL MANTALETIK…

XCHI’UK XTOK, TI JLUMALTIK XCHI’UK JKOMUNIDAD-TIK TEYME NABIL

TA KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP TA SJUNUL JLUMALTIK XCHIUK

SJUNUL JTSOB JTEKLUM…

VA’IUN JA’ME TEY NABAL TA ARTICULO SEGUNDO YU’UN CONSTITUCION KOMON

CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP…

XCHI’UK XTOK STSAKOJME TA MUK’ STEKEL BATS’IK’OPETIK TEYTA

JUJUN KOMUNIDAD XKALTIK…

…XCHI’UK LI BUY NAKALOXIKE…

Page 11: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

JECH K’UCHA’AL LA JYALBUNKUTIK TA CHANOBVUNE LAJXA JYAL LI JMARIANE, EPTA TOS

BATS’IK’OPETIK TA SJUNUL JLUMALTIK…

JECHNOXTOK, OYLA BATS’I JCH’IELETIK JA’NOX SNA’IK

SBATS’IK’OPIK…

XCHI’UK TEY OYIK TA JUJUN JTSOB JTEKLUM…

LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TEYTA XAL XTOK SK’AN JTSAKTIK TA MUK’ LI

K’UYELAN JCH’IELTIKE…

STEKEL TI K’USI JNA’TIK XCHI’UK K’UYELAN JCH’IELTIK O K’USI TA JPASTIK

BUY LIKEMOTIKE…

LI VO’OTIK BATS’I JNAKLEJOTIKE OYME JKOLEMALTIK XCHI’UK VO’OTIK TA JNOPTIKI K’UYELAN TA JK’AN XI JCH’IOTIK, XCHI’UK K’UYELAN CHI J-ABTEJOTIK

SVENTA JSA’ JTAK’INTIK…

Page 12: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

…YU’UNME JA’ CHICH’ TSAKELTA MUK’ LI

CONSTITUCION SVENTA…

XCHI’UK XTOK SNA’OJIKME TI-OY SMELOLAL K’UYELAN

STAK’ JCHAPAN JBATIK XCHI’UK JCHAPANTIK K’OPETIK…

OYUK ICH’ELTA MUK’ YU’UN JENTE-ETIKE…

XCHI’UK XTOK TSAKBIL TA MUK’ SNOPBEN YU’UN ANTSETIK…

¡XCHI’UK XTOK! CHICH’ TSAKELTA MUK’ STEKEL JENTE-ETIK…

LI YICH’ELTA MUK’ BATS’I JCH’IELE, JECH K’UCHA’AL, MI MU’YUK TSOTS LI MULIL XKALTIKE, JA’ME MAS LEK MI STOJ SMUL YU’UNME JECHE’

CHICH’ TIK’EL TA CHUKEL…

Page 13: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

JECH K’UCHA’AL, K’USITIK JNA’TIK STS’UNEL, SVENTA JCHANOBVUNTIK

XCHI’UK SVENTA JK’INTIK…

OYME XCHAPBENAL SKOTOL K’USIUKNOXME YELAN K’OP…

JA’ME SNA’OJIK TI CONSEJO DE ANCIANO, JA’ME SNA’ XCHAPANIK…

…YU’UNME JA’ LEK TA SNOPBE XCHAPANOBIL SVENTA SLEKILAL

SJUNUL KOMUNIDAD…

LI BUCH’U VA’AL JTUNEL JVU’EL TA JKOMUNIDADTIKE…

LI K’USI TSOTS JTUNEL SVENTA LEKILALE KOMON CHICH’ NOPEL…

Page 14: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TEYME YALOJ XTOK XU’ME X-OCHIK TA

CONSEJO LI ANTSETIKE…

“K’UCHA’AL CITLALLI, LEK XIL SBAIK XCHIUK FLOR, JA’ME OY YABTEL TA TESORERA MUNICIPAL XCHI’UK SK’AN XKOM TA CONSEJO XKALTIK…”

JECHME XTOK, K’UCHA’AL ANTSETIK XCHI’UK VINIKETIK BATS’I

JNAKLEJETIK “STAK’ME SPASIK VOTAR O XICH’IK PASBE-EL VOTAR, SVENTA

KO’OL OY TSAKBA-IL TA MUK”…

JECH A VA’UK MELEL, ¿MELEL?

Page 15: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

LEK OY, PRESIDENTE…

JK’ELTIK K’UYEPAL STATA MAKIEL STAK’INAL JKOMUNIDADTIK LI A’VIL

LI’E, PETUL…

JA’JECH TA JPASTIK XKIL K’USI CHAL

LI CONSTITUCION KU’UNTIKE…

JECH, TAME XICH T’UJEL JTUNELETIK SVENTA JLUMALTIK, SVENTA XVA’I BATEL

TA JTEKLUMALTIK…

¡K’UXIME! ¡LE’XA XBATE VI!

LU BUCH’U VA’AL KU’UNTIKE JA’ME LI JPETULE, YU’UN JA’ SK’EL K’USITIK TSOTS XTUN KU’UNTIK

YU’UN KO’OL X-ABTEJ XCHI’UK LI PRESIDENTE-E…

Page 16: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

LI JKOMUNIDTIK XKALTIKE JA’ME XCH’UNBE SMANTAL LI ARTICULO SEGUNDO, LI JPETULE JA’ME KUCH

YU’UN K’ALALUK VU’ ST’UJEL JTUNELETIK, TA ANTS XCHI’UK VINIK…

LI K’USIXA CHICH’ ALEL LI’E JA’XAME CHICH’ K’ELEL SVENTA ABNALTIK, K’UYELAN STAK’ TUK’ULANEL

XCHI’UK XLEKUB BATEL…

STEKEL TI KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL CONSTITUCION XKALTIKE, SNA’OJME

STEKEL ICH’ELTA MUK’…

JECH K’UCHA’AL, OYUKXA BUCH’U VA’AL SVENTA SK’ELTALEL, XCHI’UK STSAKTA MUK’ JTRADICIONTIK XCHI’UK

JMANTALTIK TA KOMON…

JA’ME SK’AN TUK’ULANEL TI BUY NAKALOTIKE… MU STAK’ SVE’ CHIJ LI’ NOPOLE,

YU’UN CHICH’ TS’UNEL IXIM…

NOMXAME XBA VE’UKTALEL…

Page 17: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

SK’ANME TUK’ULANEL TI OSIL BANUMIL BUY NAKALOTIKE…

YU’UNME JA’SK’AN ICH’ELTA MUK’ TI OSIL BANUMIL, JECH K’UCHA’AL

MOL LUIS TEYTA SLOK’ES CHI’IL CHAB TA ABNALTIKE…

XCHI’UK XTOK, SK’ANME JECHUK-O K’UCHA’AL CHICH’ TSAKEL TA

MUK’ STUNESEL OSIL BANUMIL…

LI OSIL BANUMILE JA’XAONOX KU’UNTIK K’ALALUK LI VOK’E…

Page 18: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

JA’YO’USK’ANME JTUK’ULANTIK…

AK’OMI, JTUNESTIK JTS’UNTIK K’USI JT’UNTIK VA’IUN SK’AN

XKUX JUN CHIBUK JA’VIL LI OSIL BANUMILE…

MA’UKNOXME LI OSIL BANUMILE, JECH K’UCHA’AL K’USITIK OY X-AYAN TE’ETIK XCHI’UK VO’…

LI JNAKLEJETIK TA JUJUN JTEKLUMETIKE STAK’ME XBATIK TA TRIBUNAL TEYTA JUN JTSOB JTEKLUM, SVENTA SK’ANBIK XCHAPANEL KUSI TSOTS STAIK TA

MAKIEL TA SLUMALIKE…

LI K’USITIK XK’OTANUK TA PASELE, SK’ANME STSAKIK TA MUK’ KOSTUMBRE-ETIK XCHI’UK K’UYELAN TALEL KUXLEJAL, XCHI’UK

STSAKIK TA MUK’ LI CONSTITUCION XKALTIKE…

LEK OY…

SVENTA CHA K’AMBE XCHAPANOL JUN K’OPE BATANME TA CAPITAL…

Page 19: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

XCHI’UK XTOK, BUYKNOXME K’OTEM TA PASEL…

… XCHI’UK XTOK STAK’ME XA VICH’ VA’ANBE-EL JUNUK BUCH’U SLELUBTAS

K’OP XCHI’UK XOJTIKINOJUK A TALEL KUXLEJ…

JECH K’UCHA’AL, JA’TIKTO, TA YORA VO’TIK, LI YOK VO’E JELAV

BATEL TA YAN OSIL…

XCHI’UK TI BUCH’U JECH STA VOKOL TAJE MU SNA’ XK’OPOJ TA KAXLAN K’OP,

LA SBAT’AJES BATEL LI SMAKTE’E…

VA’IUN, AK’O MI JEL SBE TI YOK VO’E O UK’UM, VA’IUN TI OSIL BANUMILE JA’JECH-O KOM…

VA’IUN, LI BUCH’U LA STA SVOKOLE LIK STIK’ MULIL TA JUEZ, LA SK’AN VOKOL SA’ JUN BUCH’U SJELUBTAS K’OP, SVENTACH’ABAL

BUCH’U XLAJ TA ILBAJINEL YICH’ELTA MUK’…

LI KOMON CHAPBIL MUK’TA MANTAL K’OP CONSTITUCION XKALTIKE, AK’O MI TEY XCHAPAN SBA STUKIK,

SK’ANME XICH’ K’ELEL KOMONME U’UNIL…

¿”KOMONME U’UNIL”?

Page 20: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

“KOMONME U’UNIL” YU’UNME SKOLTA SBA XCHAPANEL TI BUCH’U YICH’OJTA

MUK’ JUN JTSOB JTEKLUM...

¿AK’OMI NOMTO JKOMUNIDAD-TIK?

LI ARTICULO SEGUNDO

XKALTIKE MA’UKNOXME CHAL TI K’USI TSOTS CHABTELAN TALEL TI

FEDERACION XCHI’UK ESTADO-ETIK O JUJUN JTEKLUM SVENTA CHICH’BE TA

MUK’ YICH’ELTA MUK’ JENTE-ETIK XCHI’UK SVENTA SLEKILAL JUJUN LUM

O JUJUN KOMUNIDAD…

LI K’USI CHICH K’ANEL SVENTA KO’OL OYUK LEKILAL SVENTA BATS’I JCH’IELETIKE XCHI’UK MU’YUKXA XTUN BUCH’UTIK MU’YUK LEK X-ILVAN. YU’UNME JA’ CHICH K’ANEL TI K’USITIK LEK SVENTA SLEKILAL JLUMALTIK, JA’YO’U SK’ANME JKOMON NOPTIK SVENTA

LEKILAL TI K’USI CHICH’ K’ANELE…

JA’JECH, CHICH’ME TSAKEL TA MUK’ TSATSAL MANTALETIK

XCHI’UK YA’YEJAL KOLTAEL…

JECH K’UCHA’AL KOLTAEL SVENTA J-ABTELOTIK TA CHOBTIK…

Page 21: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

TI YAJVAL LUMETIKE JA’ME TA SK’ELIK K’USI XTUN-O TI STAK’INAL JUJUN

JA’VIL XLOK’ TALELE…

¿JECH K’UCHA’L K’ALALUK SK’ANIK TALEL LUS XKALTIKE SVENTA

JUBEJ NAETIK?

XCHI’UK XTOK CHICH’ KOLTAEL TEYTA SLUMAL BATS’I JCH’IELETIK SVENTA XLEKUB

CH’IEL KUXLEJ XCHI’UK TI K’USITIK CHABTELANIKE…

JA’ME OYTA SK’OB LI JPETUL TEYTA JTEKLUMALTIK, XCHI’UK PRESIDENTE

MUNICIPAL XKALTIKE…

JA’JECH, LUZ. LI TAK’INETIK K’UYEPAL XTAL XKALTIKE JA’ME SVENTA SLEKUB CH’IEL

KUXLEJ TA KOMON XCHI’UKTA JUJUNTAL…

JA’ JECH CHAL LI CONSTITUCION XKALTIKE…

VA’IUN LI FEDERACION XKALTIKE TAME XAK’BETAL STAK’INAL TEY XK’OT TA JUJUN JTSOB JTEKLUM XCHI’UK TA JUJUN

JTEKLUM, XCHI’UK TAME XK’OTA JUJUN KOMUNIDAD…

Page 22: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

TSOTSME CHABTELANIK TALEL TI FEDERACION, XCHI’UK

JUJUN ESTADO O JUJUN JTEKLUMETIK, SK’ANME SKOLTA SBAIK SVENTA

XLEKUB LI CHANVUNE, SVENTA SLEKILALCHANUBTASEL TA

CHA’TOS K’OPE, XCHI’UK BUCH’UTIK MUTO SNA’IK VUNE

O STSUTSESIK XCHANVUNIK…

K’ALALUK YAKALTOX JCHANUNAJIK TA UNIVERSIDAD LI JMARIAN XCHI’UK FLOR XKALTIKE, LA JYICH’ MELTSANEL JBEJ

CHANOBVUN SVENTA PRIMARIA…

TEYTA XKICH’KUTIK CHANUBTASEL TA BATS’IK’OP, XCHI’UK KAXLAN K’OP, SVENTA LEKILAL TA KOMON...

LEKXA MA’LIE, K’ALALUK CH’INUNKUTIK TO’OXE, LI FLOR XCHI’UK VO’ONE K’ALALTO’OX JTEKLUM

CHI K’OTKUTIK TA CHANVUN…

TI VO’NETO’OXE NAKATOX KAXLAN K’OP LI CHANVUNE…

Page 23: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

LI ARTICULO SEGUNDO XTOKE LI’ CHALBE SMELOLAL TALA XAK’ KOLTAEL TA BECA

TAK’IN XKALTIK...

SVENTA BATS’I JCH’IELETIK BUCH’UTIK XCHANUNAJIK…

LI JMARIAN XCHI’UK VO’ONE LA JCHANKUTIK PRIMARIA, SECUNDARIA XCHI’UK PREPARATORIA TA JTEKLUMALTIK, VA’IUN, OYXA’OXME JUTUK

BECA XKALTIKE, LA JCHAN KUTIK BATEL DERECHO XKALTIK…

LEKXA MA’ TAJE…

LI BECA XKALTIKE BUYUKXANO CHA CHANUNAJ, AK’O MI MUXA NA’ KAXLAN K’OP…

LI’ BUY X-ABTEJ ME’ SMIKUL-E, EPXA BUCH’U STAOJIK TA MAKIEL…

Page 24: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

TI K’USITIK LEKIL TALEL KUXLEJAL XKALTIKE LI’XA NABAJTIK TA KABTELKUTIKE, STEKEL

TI K’USI LI’E TA K’OBIL PASBIL…

LI K’USITIK NABIL CHICH’ PASEL XKALTIKE, EPTATOS YELAN…

…JA’ME JECH YELAN STAK’ AK’EL TA ILEL TI K’USITIK JNA’TIK SPASEL XCHI’UK

JELELTOS TALEL KUXLEJAL LI’TA SJUNUL JLUMALTIKE…

…SK’ANME SNA’IK TI K’USITIK LEKIL TALEL KUXLEJAL

YU’UN JLUMALTIKE, XCHI’UK CHICH’ TSAKEL TA MUK’ CHICH’

PASEL CONSULTA TA JUJUN KOMUNIDAD YU’UN BATS’I

JCH’IELELTIK…

¿K’UYELAN XBAT SKOTOL,

MIKUL?

LEK MA’TAJE, ANTS…

LI KABTELE LEK XBAT XKALTIK, LAJXA JKAK’BE YIL JVOK’ ANTSETIK SVENTA XCHANIK

TS’ISOM, XBONOLAJIK XCHI’UK JPAS BINETIK…

XCHI’UK JTAOJKUTIK KOLTAEL SVENTA XICH’ CHANUBTASEL YAN

ANTSETIK…

…JELELTOSME XLUCHOMAL YICH’OJ PASEL…

YU’UNME CHICH’ AK’EL TA ILEL TI CHA’TOS

CHANUBTASEL TA VUN, VA’IUN SK’ANME SPASBE-EL

LEK SVUNAL XKALTIK…

Page 25: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

LI ARTICULO SEGUNDO-E TAME XALBE SMELOLAL SVENTA LEK XKICH’TIK POXTAEL TA…

K’ALALUK MI TSOTS LI CHAMELE BATIKME TA JTEKLUM

TA POXTAEL…

XCHI’UK XTOK STAK’ME JTUNESTIK LI BATS’I POXILETIKE…

…JECH K’UCHA’AL TEY CH’IEM TUK TA TE’ETIKE, ¿JECH A VA’UK?

JA’JECH, LUZ, K’ALALUK NAKATOX OCHIKTALEL LI JCKAXLANETIKE,

LEK YILIK TI BATS’I POXOLETIKE…

LI POXILETIK STUNESI AZTECA-ETIKE, TO JLEK YILIK LI BUCH’UTIK LIKEMIK TALEL TA

EUROPA XKALTIKE…

JECH A VA’UK, STAK’ SK’ELOTIK

LI’E…

Page 26: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

OY ME TS’IBABIL TA JPOK “NENE’ VUN STEKEL POXILETIK STUNESIK BATS’I JCH’IELETIK”, TS’IBABIL TA

NAHUATL JA’LA ST’IBA MARTIN DE LA CRUZ SBI…

…JELUBTASBIL TA LATIN YU’UN JUAN BADIANO YU’UNME JA’ TEY TS’IBABIL K’USITIK YICH’OJ 250 TA TOS POXIL

VOMOLETIK STUNESI LI AZTECA-ETIK...

¡JA’ME JECH! LI VO’NEAL POXIL VOMOLETIKE TSOTSME JTUNEL XCHI’UK MUTOYOLUK STOJOL…

LI ANTSE XKALTIKE TAME ST’UN POXIL VOMOLETIK, OY-O YU’UN VO’NEAL POXIL…

LI BUCH’UTIK XPOXTAVANIK TEYTA JTEKLUMALTIKE XCHI’UK JLOM LUMETIKE XTALME SA’

XPOXILIK BAK’INTIK…

LI ARTICULO SEGUNDO XKALTIKE TAME XALBE SMELOLAL KOLTAEL TA VE’LIL. JECH

K’UCHA’AL CHICH’ SVE’EL JCHANUNETIK TEYTA CHANOBVUNE…

XCHI’UK TA XALBE SMELOLAL K’USITIK TSOTS SK’AN PASEL SVENTA

XLEKUB BATEL SLEKILAL BATS’I JCH’IELETIKE...

Page 27: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

JECH, XCHI’UK OYUK JAMAL AMAK’ SVENTA CHI JTAJINOTIK-O…

LI TEY BU XYAL VO’ XKALTIKE, OYXAME NOPBIL CHICH’ JAMEL SVENTA

TAJINEBAL TEY…

XCHI’UK XTOK OYXANAN JAYCHOPUK JNAKLEJETIK STAOJIK KOLTAEL SVENTA SMELTSAN

LEK SNAIK…

YIK’ELNAN XTUN KU’UNTIK KOLTAEL BAK’IN MI JK’ANBETIK KOLTAEL SVENTA HILARIO XCHI’UK LUZ

K’ALALUK MI CH’I-IK XKALTIKE…

JECH K’UCHA’AL YALOJ LI CONSTITUCION KU’UNTIKE, LI ANTSETIKE JA’XAME SKOLAT SBA SK’ELBE-

EL SLEKILAL JLUMALTIK…

JECH AVA’UK, SVENTA SPASEL LEKIL ABTELAL K’USITIK LEK XLOK’SAT…

Page 28: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

LI JTOS XTOKE JA’NAN TI EPXA BUCH’UTIK LOK’EM BATEL LI VINIKETIK

TA SA’ ABTELE…

VA’IUN LI ANTSETIKE TA STSAK YABTELIK JECH K’UCHAAL VINIKETIKE MU XKO’OLAJ K’UCHA’AL VO’NE NAKA

VINIKETIK…

¡LA JKILKUTIKXA! MU XKO’OLAJ JECH K’UCHA’AL VO’NE MUTO’OX STAK’ JUN ANTS XU’ SPASVAN TA

MANTAL, JECH K’UCHA’AL CITLALLI…

TI JKOSTUMBRETIK XKALTIKE JELEMXA JUTUK PE JA’UK-O SVENTA

JLEKILALTIK TA KOMON…

JECH YALOJ JUN K’EJIMOL, “SMELTSAJ BATEL BE MI OY XANBALE”…

JA’JECH KO’OL OY TSAKBAIL TA MUK’ ANTS XCHI’UK VINIKETIK…

XCHI’UK XTOK, JECH K’UCHA’AL YALOJ LI ARTICULO SEGUNDO TAME XICH’IK POXTAEL BATS’I ANTSETIK XCHI’UK CHICH’IK KOLTAEL SVENTA

XCHANUNAJ YALAB XNICH’NAB…

…XCHI’UK TA SKOLTA SBAIK YALEL K’USI LEK SVENTA SLEKILAL JNAKLEJETIK

TA KOMON…

JECH A VA’UK…

Page 29: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

SK’ANLAME X-EPAJBATEL LI BE-ETIK TA JUJUN KOMUNIDAD

SVENTA LEKILAL TA KOMON, SVENTA NOPOLXA XKIL

JABTIK…

INTERNET, LI TSAYAL JCH’IELUNKUTIKE TAXA JK’OPON JBAKUTIK, TA JCHANKUTIKXA, XKILKUTIK K’USI LEK JECH K’UCHA’AL CIENCIA XCHI’UK

JNA’OJKUTIK K’USI XK’OTA PASEL TA JUNUL BANUMIL…

OYXANAN JBEJ CHABEJUK NAETIK OYXA INTERNET YU’UNIK, YANTIKE, OYXA S-TELEFONO-IK, JECH K’UCHA’AL MOL MIKELE…

LI RADIO TA JTEKLUMALTIKE, XU’CHI LO’ILAJKUTIK TA IK XCHI’U TA BATS’IK’OP

CHI K’OPOJKUTIK…

NAKATO YAK’BUNKUTIK “JUN ORA SVENTA TSEB, XCHI’UK KEREMETIK”, XU’

XKA’KUTIK TA A’IEL SON, XCHI’UK XKA’IKUTIK K’USI XK’OTA PASEL…

LI ACH’ TECNOLOGIA XKALTIKE SKOLTA SBA SVENTA KO’OL XKICH’ JBATIK TA MUK’

SVENTA XKA’ITIK LO’IL A’YEJ XCHI’UK KOMON JTA JLEKILALTIK…

XCHI’UK XTOK TEY YALOJ TI JTUNEL GOBIERNO FEDERAL, XCHI’UK ESTATAL, XCHIUK

TA JLUMALTIK XKALTIKE, SK’AME SKOLTA K’USITIK LEK ABTEL CHICH’ PASELE…

CHICH MELTSANEL BE-ETIK K’USITIK OY YAK’IL

TELECOMUNICACION SBI…

KEREM, ¿K’USI MAS YALOJ LI ARTICULO

SEGUNDO-E ALO KA’ITIK?

Page 30: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

OYUK SKOLTAELIK OLOLETIK TSAYAL JCH’IELETIK BUCH’UTIK NOM BATEMIK TA ABTEL,

XCHI’UK OYUK SKOLTAELIK TA VE’LIL XCHI’UK CHANVUN…

ICH’BILUK TA MUK’ YICH’ELIKTA MUK’ JENTE-ETIK...

JECH, SVENTA XICH’ TAEL LEKIL KUXLEJ…

JECHNOXTOK, TI JTUNELETIKE SK’ANME XCHAPANBIK SK’OPLAL SVENTA OYUK SPOJELIK TI BUCH’UTIK NOM BATEMIK TA ABTEL, LI’TA MEJIKO XCHI’UK

TA NAMAL LUMETIK…

XCHI’UK XTOK, OYUK YICH’ELIK TA MUK’ BUCH’UTIK X-ABTEJIK JTS’UN CHOBTIKETIKE, XCHI’UK OYUKXA MAS SPOXTAELIK ANTSETIK K’ALALUK

MI IPAJIKE…

XCHI’UK CHAK’BE MAS YABTEL JNAKLEJETIK…

Page 31: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

XCHI’UK XTOK, TEYTA SLUMAL BATS’I JCH’IELETIKE SK’ANME XJAK’BATIK MI SK’ANIK O MI MU’YUK K’ALALUK SPASIK JUN PROYECTO SVENTA LEKILAL…

TI K’USITIK CHALIK O SK’ANIK SKALTIKE TAME XICH’ TSAKBE-EL TA MUK’ SVENTA XLIK KOMON ABTEL…

LI JK’OTOTIKXA TA SLAJEB LI ARTICULO SEGUNDO. LI SLAJEBXA

XKALTIKE JA’ME JECH TA XA…

OYME SMELOLAL XCHI’UK SMANTALIL K’UYELAN SKOLTA SBAIK SVENTA YAK’BEEL

STAK’INAL LI JNAKLEJETIK TA JUJUN KOMUNIDAD JECH K’UCHA’AL…

“CH’ABAL BUCH’U XLAJTA ILBAJINEL YICH’ELTA MUK’ SVENTA SLEKILAL

BATS’I JENTE-ETIK, TA JUJUN KOMUNIDAD XCHI’UK JUJUN LUM, YU’UNME TEY ALBIL STEKEL

K’USITIK ICH’ELTA MUK’ TA JUJUTOS JECH K’UCHA’AL YALOJ TSATSAL

MANTAL LI LEY LI’E”.

…SK’ANME XAK’BEIK STAK’INAL SVENTA CHICH’ PASEL TI K’USI CHICH

ABTELANEL…

SK’ANME LEK XICH’ PASEL LI ABTELALETIKE XCHI’UK JNA’TIK

STUNESEL SK’AN…

TI STSOBONBAILIK DIPUTADO-ETIK, XCHI’UK JUJUN LEGISLATURA TEYTA JTSOB

JTEKLUM XCHI’UK JTEKLUMETIK…

Page 32: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

KALALUK MI MALUBXA BATEL K’AK’ALE…

TAJNE JA’ME TEY CHAL TI ICH’ELTA MUK’ YU’UN TI BATS’I JNAKLEJETIK,

JECH YELAN XTUN TEYTA YAN KOMUIDAD-ETIK XCHI’UK JTEKLUMETIK

BUY XKO’OLAJIKE…

¡KOLAVAL! JNA’OJKUTIKXA K’USI TI ICH’ELTA MUK’ KU’UNKUTIKE…

VA’IUN, LI KABTELE LEK CHAPAL TA XKOM KU’UN…

“LI YALBENAL K’USI CHICH’ PASELE JA’ME SVENTA SLEKILAL JUN LUM”…

LI JMARIAN XCHI’UK VO’ONE LAJXA JNOPKUTIK LI’XA TA XKAK’ KUTIK SERVICIO

SOCIAL, SVENTA JTA JTITULOKUTIK…

JECH, FLOR XCHI’UK VO’ONE LI’CHI KOMKUTIKE, SVENTA JKOLTA JABKUTIK

SVENTA LEKILAL TA KOMON…

XU’ XLIK JECH K’UCHA’AL YA’YEJ BENITO JUAREZ LI’E…

Page 33: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

JA’JECH LA JTA LO’IL TEYTA INTERNET, OYLA BATS’I JCH’IELETIK

TA SJUNUL BANUMIL XCHI’UK OY SBATS’IK’OPIK...

¡LEK TEY CHI TALKUTIK!

YU’UNME TSUTSEMXA SK’AN K’ALALUK MI LIK K’IN

KU’UNTIKE…

JECH K’UCHA’AL JAPONES TEYTA NORUEGA, XCHI’UK INUIT

TEYTA CANADA XCHI’UK AINU TEYTA JAPON…

K’ALALUK KA’IE, TEY XLO’ILAJIK JPETUL XCHI’UK CITLALLI TSOTS...

SK’AN STSUTSES LI BODEGA SVENTA KOMON U’UNILE…

SK’AN XBA JKOLTA JBATIK…

¡LI VO’ONE TA JTSAK TA LISTA JAYIB BATS’I JTEKLUMETIK LI’TA

MEJIKO! JECH K’UCHA’AL YAQUIS, RARAMURI, CHOLES, MIXES XCHI’UK

HUICHOLES…

OTOMIES, MAYAS, TSOTSILES, TZELTALES, PUREPECHAS, ZAPOTECOS

XCHI’UK MAZAHUAS…

Page 34: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

Jutukxa sk’an, xich’ a’iela ta bats’ik’opeti li lo’il li’e jech k’ucha’al: maya, náhuatl de la huasteca potosina, ta mixteco del oeste de la costa,

tsotsil xchi’uk zapoteco de la planicie costera.

LEK MI LA JKOLTA JBATIKE…

¡JA’ME JECH TA JK’ANTIK

MA’TAJE!

LA JKILKUTIK LA ECH TA SMALEL K’AK’AL NAXE. ¿MICHA

K’ANXA NITVAN?

MI JECHXA VAL, SOLEL TA JNA’ MA’LI JLUMALE TO J-ALAK’SBA LI

JNATIK LI’E…

¡JA’MAS LEK MI LI JSUTOTIK TA JANTIKE!

LAJ

NABILUNXA TA YAN JA’VIL…

Page 35: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

CONSEJO DE LA JUDICATURA FEDERAL

Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente

Consejero Felipe Borrego Estrada

Consejero Jorge Antonio Cruz Ramos

Consejera Rosa Elena González Tirado

Consejera Martha María del Carmen Hernández Álvarez

Consejero Alfonso Pérez Daza

Consejero J. Guadalupe Tafoya Hernández

Primera Sala

Ministra Norma Lucía Piña HernándezPresidenta

Ministro José Ramón Cossío Díaz

Ministro Alfredo Gutiérrez Ortiz Mena

Ministro Jorge Mario Pardo Rebolledo

Ministro Arturo Zaldívar Lelo de Larrea

Segunda Sala

Ministro Alberto Pérez DayánPresidente

Ministro José Fernando Franco González Salas

Ministro Javier Laynez Potisek

Ministra Margarita Beatriz Luna Ramos

Ministro Eduardo Medina Mora I.

SUPREMA CORTE DE JUSTICIA DE LA NACIÓN

Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente

Primera edición: Diciembre de 2016D.R. © Suprema Corte de Justicia de la NaciónAv. José María Pino Suárez Núm. 2, Colonia Centro, Delegación Cuauhtémoc,C.P. 06060, México, D.F.

ISBN 978-607-468-919-8ISBN 978-607-468-767-5Impreso en México / Printed in Mexico

Traducción del español al zapoteco de la planicie costera por Cecilia Ramos López. Se agradece la colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (INALI).

Esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos.

BIENVENIDOS, LECTORAS Y LECTORES DE TODAS LAS EDADES, A…

Lecturas Ilustradas

COMISIÓN ORGANIZADORA DEL PODER JUDICIAL DE LA FEDERACIÓN PARA LOS FESTEJOS DEL CENTENARIO DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS

Ministro Luis María Aguilar MoralesPresidente de la SCJN, del CJF y de la Comisión

Ministro José Ramón Cossío DíazCoordinador General y Vocal de la Comisión

Consejero Alfonso Pérez DazaVocal de la Comisión Organizadora

FOPOE030L427.45l

Diidxanándxo’ ne xquenda sti ca guidxihuala’dxi’ = Derechos y obligaciones de los pueblos indígenas / [Rémy Bastien V. D. M. ; traducción del español al zapoteco de la planicie costera por Cecilia Ramos López ; colaboración del Instituto Nacional de Lenguas Indígenas ; esta obra estuvo al cuidado del Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes de la Suprema Corte de Justicia de la Nación en el marco de los trabajos de la Comisión Organizadora del Poder Judicial de la Federación para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos ; Presidente de la Suprema Corte de Justicia de la Nación, del Consejo de la Judicatura Federal y de la Comisión Organizadora Ministro Presidente Luis María Aguilar Morales ; Coordinador General y Vocal de la Comisión Organizadora Ministro José Ramón Cossío Díaz ; Consejero de la Judicatura Federal y Vocal de la Comisión Organizadora Alfonso Pérez Daza]. -- México : Suprema Corte de Justicia de la Nación, 2016.32 p. ; ilustraciones a color ; 26 cm. -- (Lecturas ilustradas)

Texto en zapoteco de la planicie costera

En la cubierta: El Poder Judicial de la Federación en el devenir constitucional de México. 100 aniversario Constitución 1917

ISBN 978-607-468-919-8

1. Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos – Zapoteco – Lectura y narraciones 2. Pueblos indígenas – Derechos – Obligaciones – México 3. Autodeterminación de los pueblos indígenas 4. Multiculturalismo 5. Derecho a la identidad cultural I. Bastien, Rémy, 1947- II. Ramos López, Cecilia, traductor III. Instituto Nacional de Lenguas Indígenas (México) IV. México. Suprema Corte de Justicia de la Nación. Centro de Documentación y Análisis, Archivos y Compilación de Leyes V. México. Poder Judicial de la Federación. Comisión Organizadora para los Festejos del Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos VI. serie

CONSEJO ASESOR DE LA COMISIÓN ORGANIZADORA

Mtra. Gabriela Breña Sánchez

Dr. Rafael Diego-Fernández Sotelo

Dr. Javier Garciadiego Dantán

Dra. María del Pilar Hernández

Dr. Andrés Lira González

Dr. Sergio López Ayllón

Mtro. Ignacio Marván Laborde

Dr. Luis Medina Peña

Dr. Pablo Mijangos y González

Magdo. Salvador Mondragón Reyes

Dr. José María Murià Rouret

Dra. Erika Pani Bano

Dra. Lorenza del Río Cañedo

Dra. Elisa Speckman Guerra

• Los Pueblos Indígenas de México, de Federico Navarrete Linares, edición de la Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: www.cdi.gob.mx/dmdocuments/monografia_nacional_pueblos_indigenas_mexico.pdf

• La edición electrónica de Los Pueblos Indígenas de México 100 Preguntas, de Carlos Zolla y Emiliano Zolla Márquez puede consultarse en: www.nacionmulticultural.unam.mx/100preguntas/

• La Declaración de las Naciones Unidas sobre los Derechos de los Pueblos Indígenas, puede consultarse en: http://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/DRIPS_es.pdf

• El Convenio 169 de la Organización Internacional del Trabajo sobre Pueblos Indígenas y Tribales, puede consultarse en: http://www.cdi.gob.mx/transparencia/convenio169_oit.pdf

Para saber más:

¡VAYAMOS JUNTOS HACIA EL 5 DE FEBRERO DE 2017!

• El Protocolo de Actuación para quienes imparten justicia en casos que involucren derechos de personas, comunidades y pueblos indígenas, puede consultarse y descargarse en: http://www.sitios.scjn.gob.mx/codhap/

LOS INVITAMOS A CONOCER EN INTERNET EL PORTAL DE LA SUPREMA CORTE

DE JUSTICIA DE LA NACIÓN, EN: www.scjn.gob.mx

CONOZCAN LOS PROGRAMAS, SERIES Y NOTICIARIOS

DEL CANAL JUDICIAL, Y “VOCES, ORIGEN DE UNA NACIÓN”, UNA PRODUCCIÓN QUE DIVULGARÁ

LOS DERECHOS HUMANOS EN LENGUAS INDÍGENAS, EN: www.sitios.scjn.gob.mx/canaljudicial

Y YO, A CELEBRAR EL PRÓXIMO 5 DE FEBRERO DE 2017, ¡CUANDO SE CONMEMORA EL

CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN!

EN EL SITIO DEL CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN,

www.constitución1917-2017.pjf.gob.mx ENCONTRARÁN VERSIONES EN LENGUAS INDÍGENAS

DE LA CONSTITUCIÓN POLÍTICA DE LOS ESTADOS UNIDOS MEXICANOS…

YO LOS INVITO A CELEBRAR EL DÍA INTERNACIONAL DE LOS PUEBLOS INDÍGENAS, QUE SE CONMEMORA EL 9

DE AGOSTO DE CADA AÑO…

ESTA HISTORIETA Y SUS VERSIONES DIGITALES EN LENGUAS INDÍGENAS

TAMBIÉN ESTARÁN EN EL SITIO DEL CENTENARIO DE NUESTRA CONSTITUCIÓN...

* Ilustración de p. 24, del Códice De la Cruz-Badiano, Biblioteca Nacional de Antropología e Historia (INAH).

Page 36: el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la ...sistemabibliotecario.scjn.gob.mx/sisbib/2018/000295113/000295113.pdf · flor xchi’uk sbankil jmarian k’alaluk tsuts yu’unik

DISTRIBUCIÓN GRATUITAConsulta: http://www.constitucion1917-2017.pjf.gob.mx

En el Centenario de la Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos, el Poder Judicial de la Federación ofrece a toda la población las

un colorido abanico de publicaciones sencillas y amenas…Lecturas Ilustradas,

EN TSOTSIL