Edebe · Web viewBigarren hezkuntza oinarrizko irakaskuntzaren parte da; eta 12-16 urteko ikasleei...

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA – Naturaren Zientziak – DBH Lehen Maila

Naturaren Zientziak 1. DBH

giltza

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA

© giltza 1

Euskadi

LEGE-GORDAILUA: B-11582-2012

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA – Naturaren Zientziak – DBH Lehen Maila

AURKIBIDEA

1. Sarrera

2. Helburuak

3. Lehen mailako zehar-lerroak

4. Lehen mailako Oinarrizko gaitasunak/Arloko helburuak/Ebaluazio-

irizpideak erlazioa

5. Edukiak

6. Unitate didaktikoak

7. Ebaluazioa

8. Aniztasunaren trataera

9. Metodologia

10.Espazioak antolatzea

11.Materialak eta baliabide didaktikoak

12.IKTak ikasgelan txertatzeko jarduerak

13.Irakurketa bultzatzeko eta ahozko eta idatzizko adierazpena garatzeko

jarduerak

14.Jarduera osagarriak

15.Programazio didaktikoaren eta emaitzen egokitzea baloratzeko

prozedurak

16.DBHrako trebetasun orokorren errubrikak

3. or.

8. or.

13. or.

15. or.

21. or.

35. or.

36. or.

43. or.

46. or.

47. or.

48. or.

49. or.

50. or.

50. or.

51. or.

52. or

© giltza 2

1. SARRERA

Bigarren Hezkuntzako proiektu berria informazioaren eta ezagutzaren gizartera zuzenduta dago; proiektuak familiaren eginkizuna kontuan hartzen du, eta pedagogia-hastapen berritzaileenak ere bere baitan ditu.Hezkuntza osoa izan dadin pentsatuta dagoen proiektua da, teknologia berriekin harremanean dagoena eta oinarrizko gaitasunen garapenean oinarritua.Hartara, proiektuaren oinarriak honako hauek dira:

•Oinarrizko gaitasunekiko erlazioa. Pertsonen gaitasun guztiak, beren osotasunean, garatzeko asmo handiko programa eskaintzen du.

• IKTak barneratzea. Paperezko formatua eta formatu digitala uztartzen ditu. Ikaste-prozesuan IKT jarduera hauek txertatu dira:– Internet: lehenbizi, informazioa bilatzea, aukeratzea eta antolatzea; ondoren,

ezagutza bihur dadin.– Jarduera interaktiboak: ikaste-prozesuan, pixkanaka eta etengabe, norberaren

autonomia garatzeko jarduera interaktiboak, arbel digitalean erabil daitezkeenak.Guztiontzako proiektua. Ikasgeletan, gaur egun, ikasteko erritmo eta molde ugari daude. Proiektuak askotariko baliabideak (batez ere aniztasunaren trataerari dagozkionak) eskaintzen ditu, ikasle guztiak, modu eraginkor batean, garatu eta gizarteratu daitezen.

© giltza 3

1.1. PROGRAMAZIOA ARRAZOITZEA ETA TESTUINGURUAN KOKATZEA

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako lehen mailako Naturaren Zientziak arloari dagokion programazio didaktikoa prestatzeko, giltza-edebé argitaletxea honako araudi hauetan oinarritu da: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako curriculuma zehazten duten Hezkuntzari buruzko 2006ko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoa eta Euskal Autonomia Erkidegoko 2007ko urriaren 16ko 175/2007 Dekretua (2007ko azaroaren 17ko EHAAn argitaratua); Euskararen Normalizazioari buruzko 1982ko azaroaren 24ko 10/1982 Oinarrizko Legea; Euskal Eskola Publikoari buruzko 1993ko otsailaren 19ko 1/1993 Legea, eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako gutxieneko irakaskuntza-edukiak zehazten dituzten 2006ko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoa eta 2006ko abenduaren 29ko 1631 Errege Dekretua.

Bigarren hezkuntza oinarrizko irakaskuntzaren parte da; eta 12-16 urteko ikasleei zuzenduta dago.Etaparen xedea ikasle guztiei hezkuntza osoa eskaintzean datza. Hau da, norbanakoaren garapena eta ongizatea bermatzea; oinarrizko gaitasun kulturalak (ahozko adierazpena eta ulermena, euskarazko idazketa, irakurketa eta kalkulua, esaterako) barneratzea, bai eta gaitasun sozialak, ikaste- eta lan-ohiturak, arte-sena, sormena eta afektibitatea garatzea ere.

Hartara, gure proiektuan, irakaste-jarduerako oinarrizko printzipio hauek biltzen dira:

PRINTZIPIOAK AZALPENA GILTZAREN ERANTZUNA

1. Hezkuntza norbanakoaren eraikitze-prozesua da.

• Ikaslea pertsona gisa hazten eta hezten da, inguruarekin, kideekin, beste pertsonekin... elkarrekintzan.

• Ikaslea erantzule eta eragile nagusia da bere jakituria eraikitzeko lanean.

• Ikasteak informazioa berrantolatzea esan nahi du, adimenaren jarduera biziari esker.

• Gogoeta eta ikaskuntza estrategikoa gauzatzeko jarduerak proposatzen ditu.

• Eskolako edukien eta bizitza errealaren arteko harremanak sustatzen ditu.

• Jarduera askotarikoak sortzen ditu, talde-lana bultzatzen du, sormena kitzikatzen du...

2. Pertsona ardatz hartzen duen prozesu bat da. Norbanakoari zuzendutako hezkuntza da, pertsonalizatua.

Ikasle bakoitza bera eta bakarra da, hiru koordenaturen eraginez taxutua:

a)Banakotasuna. Batbedera izaki bakarra, originala eta ezin errepikatuzkoa da.

b)Gizarteratzea edo sozializazioa. Besteei irekitzea. Pertsonak, bere gizartearen kultura eta balioak bereganatzeaz gain, aztertu eta eraldatu ere egiten ditu. Gizarteratzen garenean, hurkoa eta hurkoaren duintasuna onartzen ditugu.

c)Autonomia. Pertsona libre eta arduratsu bihurtzen da, bere garapenaren eta existentziaren eragile: nork bere bizitza-proiektua zertzen du.

• Era askotako baliabideak eskaintzen ditu, zailtasun maila desberdinekoak.

• Sormena eta originaltasuna sustatzen ditu, problemak ebazteko tresna baitira.

• Gizartearen kultura edukiei eta orotariko sentsibilitateei irekia.

• Komunikazioa eta elkartrukea bultzatzen dituzten jarduerak planteatzen ditu.

• Ondo funtsatutako iritzi pertsonalak eratzen laguntzen du.

• Ezagutzaren gizarte berriaren erronkei eusteko tresnak eskaintzen ditu.

© giltza 4

PRINTZIPIOAK AZALPENA GILTZAREN ERANTZUNA

3. Helburuak dituen prozesua da. Zentzuz ikastea.

Zentzuz ikasteak bide ematen die ikasleei:– Beren barne-eskemak zabaltzeko eta

aberasteko.– Eskema horiek oinarri sendoagoetan

finkatzeko.– Eskema horien xedea ulertzeko.– Testuinguruaren arabera aplikatzeko.– Errealitatea argiago ulertzeko.

• Metodologia zehatzen bitartez, edukien arteko erlazioak bilatu, eta eduki horiek egitura zabalagoetan eta osoagoetan txertatzen dira.

• Diziplinartekotasuna bultzatzen du hainbat arlotako edukien artean.

• Mailaz maila aurkezten ditu edukiak, ikasleen aldez aurreko ezagutzak abiapuntutzat hartuz.

4. Prozesu partekatua da. Besteekin batera ikastea.

• Gizakia talde-lanetik ikasteko gai da.• Besteekin lan egiteak ikasbide handiak

zabaltzen ditu.• Gaur egungo gizarteak ikastetxetik kanpo

ere eskaintzen dituen hezkuntza aukerak baliatu behar dira.

• Taldean lan egiteko jarduerak proposatzen ditu.

• Kooperaziorako eta elkarlanerako egoerak eta baliabideak eskaintzen ditu.

• Eskolaz kanpoko ikaskuntza-jarduerak proposatzen ditu.

5. Hezitzailea ikas-prozesuko bitartekaria da.

• Aditu gisa aritzen da irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuetan, eta lankidetza sustatzen du.

• Gidaria da, gero eta jarduera-tarte askeagoa eta araugabeagoa uzten die ikasleei, beregainago edo autonomoago izan daitezen pizgarri.

• Kontuan hartzen du aniztasuna.• Zubi-lana egiten du familiaren eta

eskolaren artean.

• Baliabide eta material askotarikoak eskaintzen dizkio irakasleari.

• Ikasleen sormena sustatzera adoretzen du irakaslea.

• Ikasleen askatasuna handitzera bultzatzen du irakaslea.

© giltza 5

1.2. NATURAREN ZIENTZIAK ARLOKO PROIEKTUA

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza antolatzean, Naturaren Zientzien baitan hainbat arlo desberdin sartu dira, hala nola Fisika, Kimika, Biologia eta Geologia; eta batzuek zein besteek, beren ideiak eta prozedurak medio, oinarrizko kontzeptu multzo batez hornitzen dute arloa.

Naturaren Zientziak oraingo gizartearen alderdi asko eta askotan agertzen zaizkigu, azken urteotan ezagutza alor horretatik berealdiko ekarpenak egin baitira hainbat eta hainbat eremutan; besteak beste, informatikan, telekomunikazioetan, medikuntzan, materialen teknologian, industria farmazeutikoan, elikagaigintzan, eraikuntzan eta ingurumenean.

Argi izan behar da, hala ere, arlo bakoitzak gaitasun batzuk (modu batera edo bestera) garatzeko aukera ematen duela; eta, era berean, gaitasun bakoitza hainbat arlotan edo irakasgaitan egindako lanaren ondorioz lortuko dela. Horrela bada, Naturaren Zientziak arloko edukien aurkezpenak eta egituraketak aintzat hartzen ditu arloen arteko loturak, curriculumaren ikuspegitik; era horretan, ikasleek errazago ulertzen baitute naturaren zientzietako edukien zentzua, eta ikaskuntza esanguratsua gertatzen baita.

Hartara, oinarrizko gaitasunen barneratzea, nahiz eta ezagutzen arloari loturik egon, orokorra da; eta ikasleari hurbileko zaizkion testuinguru errealetara egokitzean lortuko da. Era horretan, ikasleak hainbat ikaste-metodo barneratuko ditu; eta, beharrezko zaizkionean, egunerokotasunean eraginkortasunez erabiliko ditu.

Horrela bada, Naturaren Zientzien irakaskuntzak hiru eginkizun nagusi ditu Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan:

• Prestakuntzazkoa, ezagutza zientifikoetan sakonduz ikasleak bere bizi-ingurua ulertzen baitu, eta horrekin batera, ikuspegi mamiduna, analitikoa eta kritikoa eskuratzen du.

• Funtzionala, fenomeno naturalenganako hurbiltze enpiriko eta esperimentala eskaintzen delako.

• Teorikoa, alde batetik, elementu naturalak teorikoki ulertzeko eta berrirudikatzeko bide delako; eta, bestetik, natura ulertzen duen ikasle batek era egonkorragoan esku har dezakeelako hura zaintzeko, babesteko eta suspertzeko ekimenetan eta ahaleginetan.

Gainera, zeharka bada ere, Naturaren Zientziak arloan irakurketa lantzen da (testu zientifikoen eta hainbat euskarritako informazioaren ulermena lantzen baita); eskola eremutik haratago, irakurketarako ohitura eta hartaz gozatzea piztu nahi dira, pentsamendua garatzeko, jarrerak eta emozioak zuzentzeko eta munduaren sorkuntzan parte hartzeko bitarteko gisa.

Aipatutakoaz gain, gure gizartean duten garrantzia dela-eta, arloko edukiek hainbat ikaste-jarduera izan behar dituzte; bai eta ikaslea berarengan ikaste-prozesua zuzentzeko gaitasuna sustatu ere, bizitza osoan zehar ikasten jarrai dezan. Horiek guztiak dira, jarraian datorren Naturaren Zientziak arloko programazio didaktikoaren oinarriak.

© giltza 7

2. HELBURUAK

2.1. ETAPAKO HELBURU OROKORRAK

a)Euskarazko mezu idatziak zein ahozkoak ulertzea eta sortzea, zuzentasunez, autonomiaz eta irudimenez; eta hizkuntzaren erabileran inplikatutako prozesuez eta hizkuntzak norberaren pentsamenduak antolatzeko ematen duen laguntzaz gogoeta egitea.

b)Ikasten ari diren atzerriko hizkuntzak ulertzea eta hizkuntza horietan zuzentasunez komunikatzea.

c)Kode artistikoak, zientifikoak eta teknikoak erabiltzen dituzten mezuak interpretatzea eta sortzea, zuzentasunez, autonomiaz eta irudimenez; komunikazio-gaitasunak aberasteko eta haien erabileran inplikatutako prozesuez gogoeta egiteko.

d)Eskura dauden iturri egokiak erabiliaz informazioa lortzea eta aukeratzea, modu autonomoan eta kritikoan lantzea, aldez aurretik ezarritako helburu bat lortzeko; eta era antolatuan eta ulergarrian transmititzea.

e)Ezagueraren eta esperientziaren arlo guztietan arazoak identifikatzeko eta konpontzeko estrategiak prestatzea, senari eta arrazoibide logikoei jarraiki; estrategien egokitasuna egiaztatuaz eta prozesuari buruzko gogoeta eginez.

f) Norberaren nortasuna, interesak eta gaitasunak ezagutzen laguntzea, erabakiak errazago hartzeko, eta zailtasunak gainditzen jakiteko.

g)Errespetua eta diziplina ohituratzat hartzea eta garatzea, beharrezkoa baita hezkuntza-jardunean eraginkortasunez aritzeko; bai eta gizarte-, erlijio-, genero- eta arraza-desberdintasunekin tolerantziaz eta elkartasunez jokatzeko ere, aurreiritziak jarrera kritikoaren, irekiaren eta demokratikoaren bidez gaindituaz.

h)Gure ondare kulturaleko, historikoko eta artistikoko sinesmenak, jarrerak eta balioak ezagutzea, errespetatzea eta balioestea.

i) Herritarren eskubide eta betebeharrak aztertzea eta balioestea, gizarte-inguruneko ongizate orokorra hobetzen laguntzeko.

j) Naturaren funtzionamendua arautzen duten oinarrizko legeak ezagutzea; aurrerapen zientifiko-teknologikoa balioestea, eta ingurune fisikoan duten eraginaz ohartzea, ingurumena zaintzen eta hobetzen laguntzeko.

k) Irakasteko eta ikasteko prozesuetan informazioaren eta komunikazioaren teknologiak (IKT) erabiltzea.

l) Estatuko eta Euskadiko kulturen eta hizkuntzen ondarea ezagutzea eta balioestea, kulturen eta hizkuntzen aniztasuna kontuan izanda.

m)Giza gorputzaren funtzionamendua ezagutzea; ariketa fisikoaz baliatzea, eta higienea zein elikadura egokia balioestea, bizi-kalitatea hobetzeko.

© giltza 8

2.2. LEHEN MAILAKO ETAPAKO HELBURUAK

LEHEN MAILAKO HELBURUAK

ETAPAKO ZER

HELBURURE-KIN

ERLAZIONA-TZEN DEN

1) Euskarazko mezu idatziak zein ahozkoak ulertzea eta sortzea, zuzentasunez, autonomiaz eta irudimenaz, komunikatzeko eta gizarte-harremanetarako baliabide gisa.

2) Hizkuntzaren elementuen funtzionamenduari buruz gogoeta egitea, hizkuntzak bere baitan dituen kultura-esanahi inplizituak hautemateko, hobeto idazteko eta idazkiak hobeto ulertzeko.

3) Hizkuntzak norberaren jokabidea erregularizatzeko eta besteen jokabideari eragiteko baliabide gisa betetzen duen eginkizunaz gogoeta egitea.

4) Atzerriko hizkuntza bat edo gehiago ulertzea, eta zuzentasunez erabiltzea, komunikatzeko eta beste kultura batzuetara irekitzeko bide gisa.

5) Atzerriko hizkuntzak jakitearen garrantzia balioestea, pertsonen, ondasunen edo ideien trukea errazten duelako eta komunikatzeko aukerak handitzen dituelako.

6) Kode artistikoak, zientifikoak eta teknikoak erabiltzen dituzten mezuak interpretatzea eta sortzea, zuzentasunez eta autonomiaz, ingurunea modu burutsuan eta kritikoan bereganatzeko eta komunikazio-ahalbideak handitzeko.

7) Hizkera desberdinak batera erabiliaz sortutako mezuetan, komunikazio-egoeraren elementu nagusiak identifikatzea, asmoa eta komunikazio-egoera kontuan izanda, norberak sortutako mezuetan egokienak erabiliaz.

8) Mezuak hautatzeko, planifikatzeko eta egituratzeko elementuak garatzea, estrategiok komunikazioa eta elkarreragina errazten baitituzte.

9) Aldez aurreko helburu bat lortzeko beharrezkoa den informazioa eskuratzea, trebetasun eta estrategia egokienak erabiliaz eta ezagutza zabalagoa eta objektiboa lortzeko duen garrantzia balioetsiaz.

10) Erabilitako iturrietako informazioa zentzu kritikoz aztertzea, ezarritako helburua lortzeko egokiena hautatuaz.

11) Informazioak eta mezuak antolatzeko, lantzeko eta aurkezteko orduan zorrotza eta zehatza izatea.

12) Ikasleak bere inguru hurbilean dituen edo esperimentatu ahal dituen arazoak identifikatzeko eta konpontzeko estrategiak prestatzea, ezagueraren eta esperientziaren arlo guztietan, egoerei aurre egiteko moduak garatu ahal izateko.

13) Senezko eta arrazoibide logikozko prozedura errazak erabiltzea, interpretazioaren alderdiei garrantzi handia emanez, ezagueraren arlo guztietan arazoak aztertzeko eta konpontzeko estrategia pertsonalak baliatzen laguntzeko.

14) Aukera desberdinak aztertzean eta alderatzean, eta arazoak konpontzeko baliatutako prozesuez hausnartzean sistematikoki jokatzea.

15) Norberaren nortasuna ezagutzen laguntzea, norberaren gaitasunak, interesak eta besteen iritziak aintzat hartuaz, eta ikaslearen aldaketa fisikoen eta emozionalen alde positibo eta konstruktiboa nabarmenduaz.

16) Ohiko jardueretan autonomiaz aritzea, aurretik hausnartzeko eta erabaki pertsonal positiboak hartzeko joera erakutsiaz.

17) Beste pertsona batzuekin harremanak izatea, eta gizarte-talde zabalago bateko kide sentitzea, adiskidetasun-harreman zintzoak finkatuz eta ekimen positibo eta sortzaileak eskainiaz.

18) Arauak errespetatzea, eta ikasgelan zein eskolako gainerako jardueretan diziplinaz jokatzea.19) Ahalegin pertsonalaren beharraz jabetzea, eta zailtasunak gainditzeko gogoa erakustea,

erabateko heldutasuna lortzeko eta nortasuna sendotzeko oinarrizko elementuak baitira.

a

a

a

b

b

c

c

c

d

d

d

e

e

e

f

f

f

gg

© giltza 9

LEHEN MAILAKO HELBURUAK

ETAPAKO ZER

HELBURURE-KIN

ERLAZIONA-TZEN DEN

20) Talde-jardueretan parte hartzea, askotariko interesak eta iritziak onartuz, modu sortzailean lagunduaz eta norberaren ekarpenei buruzko iritzi kritikoak onartuaz.

21) Jarrera solidarioak eta toleranteak garatzea, bereizkeriak bultzatutako gizarte-ohiturak eta estereotipoak identifikatuaz eta agerian jarriaz, eta mota guztietako bereizkeriak gaitzetsiaz.

22) Gure tradizioko eta gure kultura-ondareko sinesmenak, jarrerak eta balioak ezagutzea, errespetatzea eta balioestea, eta horiei buruzko gogoeta kritikoa egiten hastea.

23) Tradizioa eta kultura-ondarea ezagutzea, eta norberaren garapenarentzat baliagarri izan daitezkeen elementuekiko konpromisoa hartzea.

24) Gure tradizioko eta gure kultura-ondareko oinarrizko sinesmenak, jarrerak eta balioak gordetzen eta transmititzen dituzten pertsona eta erakundeak errespetatzea.

25) Herritarrek gizartean dituzten eskubideak eta betebeharrak ezagutzea, eguneroko harremanetan identifikatzea, eta haien beharra ulertzea eta balioestea.

26) Pertsonen, gizarte-taldeen eta herrien arteko desberdintasunen aurrean sentiberatasuna agertzea.

27) Gizarte bidezkoa lortzeko norberak zein gizarteak eskubideak eta betebeharrak zuzen erabiltzea, eta askatasuna zentzuz baliatu beharraz jabetzea.

28) Natura ezagutzeko interesa izatea, faktore fisikoen elkarreragina eta giza jardunaren ondorioak ikertuaz, paisaien oparotasunaz eta aniztasunaz ohartzeko.

29) Giza jardunak naturari dakarzkion ondorio zuzenak eta zeharkakoak identifikatzea, eta aukera alternatiboak ezagutzen eta aztertzen hastea.

30) Natura babesteko, kontserbatzeko eta hobetzeko konpromisoak hartzea, eta gogoz lan egitea, natura bizi-kalitatea bermatzeko funtsezkoa baita.

31) Zientziaren eta teknologiaren garapenaren eragin negatiboa zentzu kritikoz aztertzea hainbat arlotan, hala nola pertsonarengan (hedonismorako joera), gizartean (arma-norgehiagoka) eta ingurumenean (kutsadura...).

32) IKTak ezagutzea, eta eguneroko eskola-jardunean erabiltzen hastea.33) IKTen alde onak eta txarrak zentzu kritikoz aztertzea, besteak beste, komunikazioak

zabaltzeko aukera, manipulazioa eta bakardadea landuaz.34) Estatuko eta Euskadiko kultura-ondarea osatzen duten elementuak ezagutzea, balioestea

eta gozatzea, eta testuinguru historikoan zein sozialean kokatzea.35) Hizkuntza- eta kultura-aniztasuna herrien eta gizabanakoen eskubidetzat hartzea,

aniztasunarekiko begirunea garatzea, eta kultura-elementuak eta haien euskarri sentimentalak ezagutzeko interesa agertzea.

36) Kultura-ondarea babesteko, kontserbatzeko eta hobetzeko konpromisoak hartzea, eta gogoz lan egitea, Estatuko eta Euskadiko kultura-aberastasunaren erakusgarria delako.

37) Norberaren gorputzaren oinarrizko elementuak, haien funtzionamendua eta morfologia ezagutzea eta ulertzea, baita osasunarekin duten lotura ere.

38) Osasuna narrasten duten jarrera indibidualak eta sozialak zentzu kritikoz aztertzea, haien kausak azalduaz eta alternatibak proposatuaz.

39) Jarduera fisiko egokiaren onurak balioestea, eta norberaren irudia eta osasuna hobetzeko eta taldean integratzeko ohitura higienikoek eta osasungarriek duten garrantziaz ohartzea.

g

g

h

h

h

i

i

i

j

j

j

j

kk

l

l

l

m

m

m

© giltza 10

2.3. NATURAREN ZIENTZIAK ARLOKO HELBURU OROKORRAK

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, gaitasun hauek lortzea da Naturaren Zientziak arloaren helburua (175/2007 Dekretua):a)Errealitatea azaltzeko eskemak egitea, kontzeptu, printzipio, estrategia, balio eta jarrera

zientifikoak erabiliaz gertakari natural nagusiak interpretatzeko; bai eta gure gizartean garrantzi handiena duten garapen eta aplikazio zientifiko eta teknologikoak kritikoki aztertzeko ere.

b)Problemak ebaztea eta ikerketa txikiak egitea, bakarka nahiz taldean, zientzien prozedurekin koherentzia duten estrategiak erabiliaz; besteak beste, argibide-hipotesiak egitea, datuak lortzea, eta datu horietatik emaitzak eta ondorioak ateratzea, iritziak eman ahal izateko.

c) Iritzi hutsak froga jakin batzuetan oinarritutako ebidentzietatik bereiztea, testuinguruan jarrita, interes pertsonaleko edo sozialeko egoera errealak lantzeko, eta erabaki arduratsuak hartu ahal izateko.

d)Zientziei buruzko informazioa duten mezuak aktiboki eta kritikoki interpretatzea, eta mezu zientifikoak sortzea ahozko hizkuntza eta hizkuntza idatzia behar bezala erabiliaz; bai eta beste zenbait idazkera- eta irudikapen-sistema ere, zehatz komunikatzeko eta zientzien eremuko azalpenak eta argudioak emateko.

e)Giza organismoaren ezaguera zientifikoa erabiltzea, gorputzaren funtzionamendua azalduaz; zaintza- eta arreta-ohiturak garatzeko eta norberaren ongizatea eta taldearena handitzeko.

f) Ekosistemen funtzionamenduari buruzko ezaguera zientifikoa erabiltzea, oreka eta berau nahasten duten alderdiak eta sortzen diren elkarrekintzak azalduaz; natura balioesteko, kudeatzeko eta naturaz gozatzeko, zientziak eta teknologiak gizartearekin eta ingurumenarekin dituzten interakzioak kritikoki aztertzeko, eta garapen iraunkorraren alde aktiboki eta arduraz parte hartzeko.

g)Zientziaren izaeraren, hots, probak eta sorkuntzak egitekoa, ezaguera erabiltzea, dogmatismoak gainditu zituzten eztabaida handiak eta historian zehar egondako iraultza zientifikoak aztertuaz; ezaguera zientifikoak gizateriaren kultura-bilakaeran, premien erantzunean eta bizi-baldintzen hobekuntzan izandako garrantzia ulertzeko eta balioesteko.

© giltza 11

2.4. LEHEN MAILAKO NATURAREN ZIENTZIAK ARLOKO HELBURUAK

LEHEN MAILAKO NATURAREN ZIENTZIAK ARLOKO HELBURUAK

ARLOKO ZER HELBU-

RUREKIN ERLAZIO-

NATZEN DEN

1) Hizkera zientifikoa erabiltzen ohitzea, ahoz nahiz idatziz mezu zientifikoak agertzeko.2) Saiakuntzetan jasotako datuak irudikatzeko marrazkiak, eskemak, barra-diagramak eta

grafiko zuzenak egitea eta interpretatzea; horietatik ondorio kualitatiboak ateratzea, eta ahoz nahiz idatziz egokiro adieraztea.

3) Fenomeno eta prozesu naturalen interpretazio zientifikoa egiten hastea, zientzia natura ulertzeko oso baliagarria dela ohartzeko.

4) Saiakuntzen emaitzak azaltzeko txosten soilak idaztea.5) Materia behatuz eta deskribatuz, materiaren portaera azaltzea (egoerak, egoera-

aldaketak, propietateak).6) Behatzeko eta neurtzeko tresna soilak erabiltzea, hala nola lupa, mikroskopio optikoa,

metroa, probeta, balantza eta termometroa.7) Materiaren propietateen aplikazio teknologikoak identifikatzea, eta eguneroko bizitzako

arazoak konpontzeko zein baliagarriak diren ohartzea.8) Metodo zientifikoa inguruneko ageriko problemak ebazteko erabiltzea, euskarri

matematiko gisa, beharrezko datuak ezaguturik.9) Aldez aurretik formulatutako hipotesiak egiaztatzeko, datuak biltzeko eta ondorio

kualitatiboak ateratzeko saiakuntza errazak egitea.10) Metodo zientifikoa ikas-prozesuari lotutako zereginak planifikatzeko eta garatzeko

erabiltzea.11) Talde-jarduera zientifikoetan parte hartzea, gogotsu eta arduratsu.12) Taldeko kide guztien ekarpenak bakoitzaren parte-hartzearen arabera balioztatzea; eta

iritzi desberdinak egonez gero, elkarrizketaren alde agertzea.13) Gai zientifiko bati buruzko iritzia osatzerakoan, informazioa hainbat iturritatik jasotzen

ohitzea.14) Ondorioak atera baino lehen, norberaren esperientziaren bidez jasotako informazioak

egiaztatzea; eta, esperientzia zehatzetatik ateratzen diren ondorioak orokortzean, eguneroko bizitzan gertatzen diren oker batzuk atzematea.

15) Giza espeziearen ezaugarri bereziak erakustea, eta giza gorputzaren morfologia eta sistemen zein organoen kokapena deskribatzea.

16) Landa-laneko eta laborategiko jardueretan segurtasun-neurriak hartzea, eta laneko giroa hobetzeko eta istripuak saihesteko balio dutela ohartzea.

17) Izaki bizidunen talde taxonomiko handien ezaugarriak bereiztea.18) Ingurune fisikoa eta biologikoa hobeto ezagutzeak dakartzan onurez jabetzea.19) Ingurumena hondatzen duten edo babestea eragozten duten jarduera batzuk

atzematea.20) Historian zientzia garatzen lagundu duten pertsonen prestakuntza zientifikoaren

garrantzia balioestea, eta historiako garai bakoitzean zientziak arazoei emandako erantzunak behin-behinekoak direla konturatzea.

dd

a

ba

b

a

b

b

b

bc

c

c

e

b

aff

g

© giltza 12

3. LEHEN MAILAKO ZEHAR-LERROAK

Curriculumaren izaera dela-eta, hezkuntza osoa bermatze aldera, arloetan oinarrizko hezkuntza elementuak txertatu behar dira, zehar lerroak, hain zuzen ere.Jarraian, labur-labur, azaltzen dira Naturaren Zientziak arloan zazpi zehar-lerro horiek nola txertatu diren.

Giza Eskubide Hezkuntza– Bizikidetza-modu egokia garatzea, eta haren bitartez, bidezkotasuna, elkartasuna,

elkarkidetza, begirunea eta estimagarriak diren beste balioak bultzatzea.

– Demokrazia balioestea, bere egitea, hobetzea eta besteekiko harremanetarako gida hartzea.

– Norberaren autonomia errespetatzea, eta gatazka sor dezaketen gaiak elkarrizketara bideratzea, bizikidetzarako esparruak eraiki ahal izateko.

– Moralaz eta gizalegeaz hausnartzea, eta gogoeta horretan errotutako irizmena norberaren zein giza kolektiboen bilakaera perfekzionatzeko aplikatzea.

Bake Hezkuntza– Besteen izaera eta ezaugarriak errespetatzea, bazterkeria mota guztiak gaitzetsiaz.

– Bere harreman-taldeetan parte hartzea, eta besteekiko tolerante eta elkarrizketarako prest jokatzea.

– Ikasgelan harreman baketsuen eta antolaera demokratikoaren alde jardutea.

Osasun Hezkuntza– Bere burua benetan den moduan ikustea, bere ezaugarriez eta ahalmenez jakitun.

Bere kabuz eta modu orekatuan jokatzeko gai izatea, ahalegina eta adorea balioetsiaz.

– Giza gorputzaren alderdi funtsezkoenak ezagutzea, eta pertsonaren ekintzek eta erabakiek norberaren zein besteen osasunean duten eragina ulertzea.

– Prebentzioa osasunbide eraginkorrena dela jabetzea, eta gaurko gaixotasun nagusiak eragozten dituzten bizimodua eta ohiturak hartzea.

Sexu Berdintasunerako Hezkuntza– Gizakia bere horretan balioestea, norberaren sexua gorabehera.

– Pertsonaren ahalmen guztiak garatzea, gizarteak baldintzatu ez dezan norberaren bidea sexu bakoitzarenak omen diren berezitasunengatik.

– Jokabide parte-hartzailea, solidarioa eta tolerantea edukitzea, eta inor bere sexuagatik ez baztertzea.

– Gizartean generoagatik izaten diren bazterketa-kasuez ohartzea, eta horrelako jokamoldeak ezestea.

© giltza 13

Ingurumen Hezkuntza– Ingurumenak oro har duen garrantziaz jabetzea, eta, hala behar denean, ingurumen-

arazoez arduratzea.

– Zenbait giza jarduerak ingurumenean eragiten dituzten kalteez ohartzea, eta horien aurkako neurriak, nazio mailan zein nazioarteko erakundeetan hartuak, benetan baliagarriak diren iriztea.

– Ingurune fisikoko elementuez eta izaki bizidunez dakienak naturaz gozatzeko ematen dion aukera balioestea, eta ingurumena babesteko eta hobesteko neurriak proposatzea, baloratzea eta, horretarako egokiera bada, haietan parte hartzea.

Kontsumo Hezkuntza– Ikasleak, kontsumitzailea ere baden aldetik, dituen eskubideak eta betebeharrak

ezagutzea, kontsumo gizartea zer den ohartzea, eta kontsumitzaile gisa behar duen informazioa non bilatu jakitea.

– Merkatuko ondasunak, produktuak eta zerbitzuak egoki erabiltzeko era barneratzea.

– Kontsumitzean ere prestakuntza eta informazioaren beharra aintzat hartzea, eta kontsumismoaz iritzi kritikoa izatea.

Bide Hezkuntza– Istripuen kausak eta arrisku-faktoreak (gehiegizko abiadura, alkohola, zirkulazio-arauei

jaramonik ez egitea) identifikatzea eta aztertzea.

© giltza 14

4. LEHEN MAILAKO OINARRIZKO GAITASUNAK/ARLOKO HELBURUAK/EBALUAZIO-IRIZPIDEAK ERLAZIOA

ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA

OINARRIZKO GAITASUNAKHIRUGARREN MAILA

FISIKA ETA KIMIKAKO HELBURUAKHIRUGARREN MAILA

EBALUAZIO-IRIZPIDEAKHIRUGARREN MAILA

Laborategian lan egiteko hartu behar diren segurtasun-neurriak eta ohiko zenbait produktu kimikoren arriskua ezagutzea eta aintzat hartzea.

Landa-laneko eta laborategiko jardueretan segurtasun-neurriak hartzea, eta laneko giroa hobetzeko eta istripuak saihesteko balio dutela ohartzea (16).

Tresna zientifikoak (balantzak, probetak, lupa binokularra, mikroskopioa...) behar bezala erabiltzea, eta laborategiko segurtasun-arauak errespetatzea (1).Baliabide mineralak amaitu daitezkeela ulertzea, bai eta baliabide horiek erauzteak eraginak dituela ere. Hori guztia kontuan hartzea landa-azterketak egitean izaten duen jarreran (25).

Nahasteak egitean eta banantzean, materia nola aldatzen den identifikatzea.

Materia behatuz eta deskribatuz, materiaren portaera azaltzea: egoerak, egoera-aldaketak, propietateak (5).

Materiaren zenbait propietate deskribatzea eta interpretatzea, kuantitatiboki eta kualitatiboki; eta materiaren aniztasuna sailkatzea eta ordenatzea, haren ezaugarriak eta propietateak oinarri hartuta (14).

Materialen propietateak eta erabilera nagusiak erlazionatzea.

Materiaren propietateen aplikazio teknologikoak identifikatzea, eta eguneroko bizitzako arazoak konpontzeko zein baliagarriak diren ohartzea (7).

Materialen propietateen eta eguneroko bizitzako objektuak egiteko material horiek erabiltzearen arteko lotura egitea (15).

Oinarrizko orientazio-teknika batzuk ikastea.

Ingurune fisikoa eta biologikoa hobeto ezagutzeak dakartzan onurez jabetzea (18).

Orientazio eta behaketa-teknikak behar bezala erabiltzea (10).

Fenomeno atmosferiko nagusiak identifikatzea eta mapetan adierazten jakitea.

Fenomeno eta prozesu naturalen interpretazio zientifikoa egiten hastea, zientzia natura ulertzeko oso baliagarria dela ohartzeko (3).

Atmosferaren ezaugarriak deskribatzea (17).

© giltza 15

ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKO GAITASUNA




Gizakion jardunak naturan zer eragin duen aztertzea; eta ondare naturala errespetatu eta jagon beharraz ohartzea.

Ingurumena hondatzen duten edo babestea eragozten duten jarduera batzuk atzematea (19).

Materialen iraunkortasunak eta birziklapenak duten garrantzia justifikatzea, baliabideak aurrezteko (16).Gaur egun munduan dauden airearen kutsaduraren arazoak (planetaren beroketa, ozono-geruzaren zuloa...) eta haien ondorioak ezagutzea eta deskribatzea, eta gertuko inguruneko airearen kutsaduraren arazo nagusiak gizakion ekintza jakin batzuekin lotzea (18).Atmosferaren kutsadura-arazoak konpontzen laguntzen duten jokaerak justifikatzea eta gauzatzea (19).Biodibertsitatea galtzen ari dela aitortzea, eta justifikatzea mehatxupean dauden espezieak babesteko neurriak hartzea (27).

HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKO GAITASUNA




Testu zientifiko laburrak ulertzea eta bertako ideia nagusiak identifikatzea.

Saiakuntzetan jasotako datuak irudikatzeko marrazkiak, eskemak, barra-diagramak eta grafiko zuzenak egitea eta interpretatzea; horietatik ondorio kualitatiboak ateratzea, eta ahoz nahiz idatziz egokiro adieraztea (2).

Azalpenak argi ordenan eta zehatz ematea ahoz, bai eta txosten idatzietan ere (3).

Hitz bera hainbat hizkuntzatan identifikatzea, bai eta hizkera zientifikoan ere.

Hizkera zientifikoa erabiltzen ohitzea, ahoz nahiz idatziz mezu zientifikoak agertzeko (1).

Lan esperimentalerako interesa izatea, eta hizkuntza zehatza eta argia erabiltzea (2).

© giltza 16

MATEMATIKARAKO GAITASUNA




Matematika arloko ezaguerak baliatzea, materiaren egiturarekin, unibertsoko distantziekin eta ezaugarri meteorologikoekin erlazionatutako magnitudeak kalkulatzeko; bai eta interpretatzeko ere.

Metodo zientifikoa inguruneko ageriko problemak ebazteko erabiltzea, euskarri matematiko gisa, beharrezko datuak ezaguturik (8).

Zenbait gertakari natural (urteen iraupena, eguna eta gaua, eklipseak, Ilargiaren aldiak, itsasaldiak eta urtaroak) argi eta ordenan deskribatzea; eta gertakari horiek arrazoituz justifikatzea, Lurrak eguzki-sisteman egiten dituen higidura erlatiboak interpretatuaz (10).

Ezagutza matematikoak erabiltzea, grafikoak egiteko eta interpretatzeko.

Saiakuntzetan jasotako datuak irudikatzeko marrazkiak, eskemak, barra-diagramak eta grafiko zuzenak egitea eta interpretatzea; horietatik ondorio kualitatiboak ateratzea, eta ahoz nahiz idatziz egokiro adieraztea (2).

Ilargiaren, Lurraren eta Eguzkiaren higidura erlatiboak azaltzen dituzten eskemak eta eredu grafiko soilak erabiltzea; besteak beste, planetarioa eta eskalan egindako irudikapen eskematikoak (11).Uraren zikloari buruzko diagramak eta eskemak egitea eta interpretatzea, hainbat motatako informazio-iturriak eta euskarriak erabiliz (20).

Txostenak idaztean, matematikako ezagutzak eta baliabideak erabiltzea.

Saiakuntzen emaitzak azaltzeko txosten soilak idaztea (4).

Esperimentuetan lortutako datuak irudikatzeko behar dituen taulak eta grafikoak erabiltzea (7).

INFORMAZIOA TRATATZEKO ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKO GAITASUNA




Internet modu kritikoan eta erantzukizunez erabiltzea, arloarekin lotura duen hainbat informazio bilatzeko (birziklatzeko aukerak, material ohikoenen ezaugarriak, baliabideen ustiapena, nomenklatura binomiala, informazio grafikoa…).

Gai zientifiko bati buruzko iritzia osatzerakoan, informazioa hainbat iturritatik jasotzen ohitzea (13).

Teoria astronomikoak (Lurraren esferikotasuna eta Lurraren higidurak) egiteko bidea eman zuten behaketei eta prozedurei buruzko informazioa bilatzea, hautatzea eta antolatzea, bai eta teoria horien protagonistei buruzkoa ere. Eta historian zehar egondako teoria astronomiko handien azalpenak (sistema geozentrikoak vs sistema heliozentrikoak...) konparatzea (12).

© giltza 17

GIZARTERAKO ETA HERRITARTASUNERAKO GAITASUNA




Talde-lan batean gogotsu parte hartzea, helburu komun bat lortzeko eta lan hori ebaluatzeko; eta lortutako emaitzak aztertzea.

Talde-jarduera zientifikoetan parte hartzea, gogotsu eta arduratsu (11).

Lanen plangintza egiten parte hartzea, agindutako lana bere gain hartzea, taldean hartutako erabakiak onartzea eta adostutako epeak betetzea (6).

Urak baliabide gisa duen erabilerarekin zerikusia duten gizarte eta ingurumen arazoak ulertzea, tokiko eta eskualdeko eremuetan sortzen diren arazoak identifikatzea, eta irtenbide batzuk proposatzea.

Ingurumena hondatzen duten edo babestea eragozten duten jarduera batzuk atzematea (19).

Gizakiok ur gezaren kudeaketan eta uraren kutsaduran sortu ditugun arazoak ezagutzea, eta uraren kudeaketa iraunkorra egiteko jokaerak deskribatzea; bai eta, kontsumoa murrizteko eta ura berrerabiltzeko, ekintza pertsonalak nabarmentzea ere (21).

Gizakion ezaugarri fisikoen dibertsitateak gizabanakoen eta gizarteen bizikidetza baketsua lortzeko ez duela oztopoa izan behar ulertzea.

Giza espeziearen ezaugarri bereziak erakustea, eta giza gorputzaren morfologia eta sistemen zein organoen kokapena deskribatzea (15).

Gizakien bizi-funtzioak ezagutzea, zentzumen-organoak deskribatzea, eta hezur eta gihar nagusiak non dauden jakitea. Giza ugalketan zerikusia duten organoak deskribatzea, bai eta nerabezaroan gertatzen diren aldaketak ere (28).

Saiakuntzetan sor daitezkeen iritzi desberdintasunak (edukiari, prozedurari, jarraipenari… buruzkoak) elkarrizketa bidez konpontzea.

Taldeko kide guztien ekarpenak bakoitzaren parte-hartzearen arabera balioztatzea; eta iritzi desberdinak egonez gero, elkarrizketaren alde agertzea (12).

Iritzi hutsak eta froga jakin batzuetan oinarritutako ebidentziak bereiztea (8).

© giltza 18

IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA




Barneratutako ikaskuntzak laborategiko lanean aplikatzea.

Aldez aurretik formulatutako hipotesiak egiaztatzeko, datuak biltzeko eta ondorio kualitatiboak ateratzeko saiakuntza errazak egitea (9).

Esperimentu errazak taldean egitea, orokorrean, materiaren propietateak (batez ere, gasenak) ikertzeko, eta, bereziki, airearenak eta urarenak; bai eta nahasteak banantzeko (iragazketa, dekantazioa, kristalizazioa… erabiliaz) saiakuntzak egitea (4).

Ikasitakoa prozesu natural bat simulatzeko erabiltzea.

Fenomeno eta prozesu naturalen interpretazio zientifikoa egiten hastea, zientzia natura ulertzeko oso baliagarria dela ohartzeko (3).

Harriak eta mineralak definitzea, eta desberdintasunak nabarmentzea; bai eta harri motak (magmatikoak, metamorfikoak eta sedimentarioak) eta mineral arruntenak bereiztea ere, propietate bereizgarriak abiapuntu hartuta, eta horiekin saiakuntzak eginez (22).

Mikroskopio optikoak duen erabilerari buruzko ezagutzak aplikatzea animalia-zelulen behaketan.

Behatzeko eta neurtzeko tresna soilak erabiltzea, hala nola lupa, mikroskopio optikoa, metroa, probeta, balantza eta termometroa (6).

Izaki bizidunen ezaugarri garrantzitsuenak ezagutzea eta deskribatzea, laginak, argazkiak, marrazkiak edo beste bitarteko batzuk oinarri hartuta. Ezaugarri horiek abiapuntu hartuta, izaki bizidunak sailkatzea, eta gizakiaren izaera biologikoa onartzea (26).

Esporangioen azterketan eta behaketan lupa binokularraren erabilerari buruzko ezagutzak aplikatzea.

Behatzeko eta neurtzeko tresna soilak erabiltzea, hala nola lupa, mikroskopio optikoa, metroa, probeta, balantza eta termometroa (6).


Izaki bizidun sinpleak ezagutzeko eta ikertzeko gako dikotomikoen teknika erabiltzea.

Izaki bizidunen talde taxonomiko handien ezaugarriak bereiztea (17).

Gako errazak, dikotomikoak barne, erabiltzea, harriak eta mineralak edo izaki bizidunak sailkatzeko (23).

© giltza 19

IKASTEN IKASTEKO GAITASUNA




Disekzioaren teknika izaki bizidun bakunak aztertzeko erabiltzea.

Metodo zientifikoa ikas-prozesuari lotutako zereginak planifikatzeko eta garatzeko erabiltzea (10).


Gure elikaduran hartu ohi ditugun zenbait itsas ornogabe identifikatzea.

Izaki bizidunen talde taxonomiko handien ezaugarriak bereiztea (17).

Dieta orekatua zer den azaltzea, bere dietarekin konparatzea, eta, horrela, jateko ohiturak hobetzeko ondorioak ateratzea(29).

NORBERAREN AUTONOMIARAKO ETA EKIMENERAKO GAITASUNA




Ekimenez jardutea, eta norberaren gaitasunak kudeatzea, esperimentu bakunak egiteko eta informazioa bilatzeko.

Ondorioak atera baino lehen, norberaren esperientziaren bidez jasotako informazioak egiaztatzea; eta esperientzia zehatzetatik ateratzen diren ondorioak orokortzean eguneroko bizitzan gertatzen diren oker batzuk atzematea (14).

Lan esperimentalerako interesa izatea, eta hizkuntza zehatza eta argia erabiltzea (2).

Zientzia garatzen lagundu duten zientzialarien informazioa bilatzeko ekimena eta interesa izatea.

Historian zientzia garatzen lagundu duten pertsonen prestakuntza zientifikoaren garrantzia balioestea, eta historiako garai bakoitzean zientziak arazoei emandako erantzunak behin-behinekoak direla konturatzea (20).

Txostenak egitea teoria astronomikoei, teorien aldaketei eta bilakaerei, bertako protagonistei eta aurkikuntzak egin ziren garaiko testuinguru historikoei buruz (5).

© giltza 20

5. EDUKIAK

5.1. EGITURA

LEHEN MAILA

Unitate didaktikoak edukien hiru bloketan antolatuta daude: Materia, Lurra eta Bizia. Horietako bakoitzaren aurkezpena bi orrialdetan egiten da, eta blokeak zer unitate dituen adierazten da. Blokearen bukaeran, hau ere bi orrialdetan, unitate horietan zehar landutako oinarrizko gaitasunak ebaluatzeko jarduerak daude.

1. BLOKEA: MateriaMateria izeneko blokeak lehenengo hiru unitateak hartzen ditu. Hasteko, Naturaren Zientziak eta zientzialarien lan-metodoak aurkezten dira. Halaber, unibertsoa eratzen duen materiaren azterketari heltzen zaio: materiaren propietateak, egitura, eta berezkoak dituen magnitudeen neurketa. Jarraian, materia zer den ulertarazten duten oinarrizko kontzeptuak lantzen dira, besteak beste, atomoa, molekula, elementua, substantzia purua eta disoluzioa. Azkenik, gizakiak materia nola erabiltzen duen azaltzen da: lehengaiaren eta materialaren kontzeptuak aurkezteaz gain, materia neurriz eta zentzuz erabiltzearen garrantziaz ohartarazten da.

2. BLOKEA: Materiaren egitura eta haren izaeraBigarren blokeak, Lurrari buruzkoak, ikaslearen liburuko hurrengo lau unitateak (4.-7.) hartzen ditu. Lehenengo blokean unibertsoa osatzen duen materia ezagutu eta gero, bigarren bloke honetan, hasteko, unibertsoko elementu eta gorputzetako batzuk aztertzen dira: galaxiak, izarrak, eguzki-sistema eta Lurra.Ondoren, Lur planetari heltzen zaio zehatzago: Lurraren mugimenduak eta haren barne-egitura eta geruzak aztertuaz, besteak beste. Eta, amaitzeko, gizakiaren eta geruza horietako bakoitzaren arteko elkarreraginaz jarduten da.

3. BLOKEA: Bizia

Bizia blokea, liburuaren azken bost unitateak hartzen dituena, aurrekoaren jarraipena ere bada; biosfera (biziarentzako ezinbesteko baldintzak betetzen dituen esparrua) interfase gisa aurkezten baita, geosferaren, hidrosferaren eta atmosferaren bitarteko esparru bat, nonbait.Izaki bizidunen bereizgarriak, aniztasuna eta sailkapena azalduta, bloke honetako ardatza izaki bizidunak biltzen dituzten bost erreinuen ezaugarriak dira; eta erreinu bakoitzaren kasuan, haren talde nagusiak, horiek aztertzeko metodoetako batzuk eta identifikatzeko gako erraz batzuk jorratzen dira. Blokearen azken partean, gizakiak ugaztunetako espezie gisa dituen ezaugarriei erreparatzen zaie.

Bloke bakoitzaren amaieran dagoen eranskinean honako hau topatuko da: unitateen ebaluaziorako jarduerak, testu-iruzkinak eta irudien eranskina. Azken horretan irudiak,

© giltza 21

mapak eta hainbat gaitan (biodibertsitatea, klima, arrokak eta mineralak, izaki bizidunen sailkapena eta gizakia) sakontzeko edukiak daude.

© giltza 22

5.2. NATURAREN ZIENTZIAK ARLOKO LEHEN MAILAKO EDUKIEN SAILKAPENA, UNITATEKA

01. UNITATEA: MATERIAREN AZTERKETA

Edukiak

Kontzeptuak Prozedurak Baloreak

• Naturaren Zientziak.• Metodo zientifikoa.• Laborategiko lana. Laborate-

giko materiala, erabilera-arauak eta segurtasun neurriak.

• Landa-lana.• Materia, gorputz materiala eta

sistema materiala.• Magnitudeak eta horiek

neurtzeko modua. Nazioarteko Sistemako (SI) unitateak.

• Gorputz materialen neurriak.• Materiaren propietateak:

masa, bolumena eta dentsitatea.

• Materiaren hiru egoerak: solidoa, likidoa eta gasa.

• Egoera-aldaketak.• Materiaren aldaketa fisikoak

eta kimikoak.• Materialen dentsitatea eta

horren ondorioak.

• Irizpide zientifikoak erabiliz, objektuen, fenomeno natura-len eta prozesu esperimenta-len behaketa egitea.

• Metodo zientifikoa aplikatzea praktikak planteatzean eta egitean.

• Laborategiko materiala eta oinarrizko tresneria erabiltzea eta zaintzea.

• Magnitudeak eta Nazioarteko Sistemako unitateak ahoz eta idatziz adieraztea, bitarteko eta terminologia egokia erabiliz.

• Materiaren dimentsioak eta beste propietate batzuk kal-kulatzea. Unitateak aldatzea.

• Propietate estentsiboak (masa eta bolumena) eta intentsiboak (dentsitatea...) bereiztea.

• Masa eta bolumena neurtzea. Dentsitatea kalkulatzea, ma-saren eta bolumenaren arteko zatidura dela kontuan hartuz.

• Materiaren hiru egoerak eta egoera-aldaketak bereiztea.

• Galdera zientifikoak (egoera-aldaketak) ahoz adieraztea, bitarteko eta terminologia egokiak erabiliz.

• Egoera-aldaketak aldaketa fisikotzat identifikatzea, eta aldaketa fisikoak eta aldaketa kimikoak bereiztea.

• Solido baten bolumena eta pisua neurtzea.

• Ezaugarri estentsiboetatik abiatuz, solido baten dentsitatea kalkulatzea.

• Fenomeno naturalak aztertzeko interesa.

• Ikerketa zientifikoa ikasteko metodo gisa balioestea.

• Metodo zientifikoa natura aztertzeko tresna gisa balioestea.

• Lan egiteko tokia eta erabilitako materiala ordenatzen eta txukuntzen ohitzea.

• Laborategiko lanen segurtasuna eta arrakasta bermatzeko arauak betetzea.

• Materiaren propietateak aztertzeko interesa.

• Egoera-aldaketak eta materian gertatzen diren aldaketak aztertzeko interesa.

• Lankidetza eta erantzukizuna talde-lanean.

• Interesa erakustea esperimentuak zuzen egiteko, txostenak idazteko, datuak aurkezteko…

© giltza 23

02. UNITATEA: MATERIAREN IZAERA

Edukiak


• Materia motak: heterogeneoa eta homogeneoa.

• Materia heterogeneoa: esekidurak eta emultsioak.

• Materia homogeneoa: substantzia puruak eta disoluzioak.

• Nahaste heterogeneoak banantzeko teknikak: iragazketa, dekantazioa baheketa eta imantazioa.

• Nahaste homogeneoak banantzeko teknikak: destilatzea eta kristalizatzea.

• Teoria atomikoaren bilakaera gaur egungo eredura arte.

• Sistema periodikoa.• Elementuak eta konposatuak:

kontzeptua eta adierazpidea.• Atomoen konbinazioak:

molekulak eta kristal-sareak.• Materiaren egoeren ezaugarri

atomikoak.• Unibertsoan, Lurrean eta izaki

bizidunengan dauden elementu nagusiak.

• Biomolekulak.• Hidrogenoaren, helioaren eta

karbonoaren propietateak.• Uraren propietateak.

• Disoluzioen kontzentrazioak kalkulatzea eta adieraztea.

• Nahaste bat nola iragazten den esperimentatzea.

• Nahaste bat nola dekantatzen den esperimentatzea.

• Taula periodikoan dagoen informazioa interpretatzea.

• Disoluzio baten kontzentrazioa kalkulatzea.

• Disoluzio baten dentsitatea aztertzea.

• Materiaren osagaiak aztertzeko interesa.

• Pentsaera zientifikoaren bilakaera balioestea.

• Atomoak materia ororen osagaia direla konturatzea.

• Naturako fenomenoak zientifikoki azaltzeko interesa.

© giltza 24

03. UNITATEA: MATERIALAK

Edukiak


• Materiala: kontzeptua.• Lehengaiak: kontzeptua eta

motak.• Material taldeak.• Materialen propietate

orokorrak eta propietate bereizgarriak.

• Materialen propietate mekanikoak: erresistentzia, zailtasuna, elastikotasuna eta gogortasuna.

• Zura: lortzeko prozesua, propietateak eta erabilerak.

• Papera: lortzeko prozesua, propietateak eta erabilerak.

• Beira: lortzeko prozesua, propietateak eta erabilerak.

• Metalak: lortzeko prozesua, propietateak eta erabilerak.

• Plastikoak eta zuntz sintetikoak: lortzeko prozesua, propietateak eta erabilerak.

• Baliabide naturalak: kontzeptua eta motak.

• Baliabide naturalak ustiatzea: arazoak eta konponbideak.

• Urrezko hiru arauak.• Birziklatzea.• Grafiko lineala irudikatzea.

• Sailkapenetik abiatuta, zenbait materialen jatorria zein den jakitea.

• Gorputzen dentsitatea neurtzea.

• Irudikapen grafikotik abiatuta, lortutako emaitzak interpretatzea.

• Materialak ekoizteak ingurumenean zer eragin dituen balioestea.

• Lurreko baliabide naturalak zentzuz eta modu jasangarrian kontsumitzeko interesa.

• Birziklatzea baliabide natural gutxiago erauzteko konponbide gisa balioestea.

© giltza 25

04. UNITATEA: LURRA ETA UNIBERTSOA

Edukiak


• Unibertsoaren osagaiak: galaxiak, izarrak eta sistema planetarioak.

• Planetak, sateliteak, kometak, asteroideak eta meteoritoak.

• Lurraren kokapena unibertsoan. Eredu heliozentrikoa, geozentrikoa eta gaur egungoa.

• Eguzki-sistema: planetak eta sateliteak.

• Gaueko zerua: ezaugarri nagusiak ipar hemisferioan.

• Lurraren ezaugarri fisikoak. Lurraren geruzak.

• Errotazio-mugimendua (eguna eta gaua) eta translazio-mugimendua (urtaroak).

• Ilargiaren mugimenduak eta faseak.

• Eguzki-eklipsea eta ilargi-eklipsea.

• Egunean zehar Eguzkiaren posizioak duen aldaketa.

• Planeta baten mugimenduaren eskemak eta marrazkiak interpretatzea eta egitea.

• Argi-urteen eta kilometroen baliokidetasunei buruzko kalkulu errazak egitea.

• Eredu historikoei eta eguzki-sistemaren gaur egungo ereduei buruzko eskemak interpretatzea.

• Puntu kardinalak orientatzea zenbait konstelazioren kokapenaren laguntzaz.

• Eskemen eta marrazkien bidez, Lurraren mugimenduen mendeko fenomeno naturalak interpretatzea.

• Errotazio-higidura eta lurrazala latitudearen arabera nola berotzen den antzeratzea.

• Ilargiaren mugimenduak eta faseak antzeratzea.

• Zientziari buruzko arazoak (Ilargiaren mugimenduak eta faseak) ahoz adieraztea, bitarteko eta terminologia egokiak erabiliz.

• Fenomeno naturalak eta esperimentuetako prozesuak irizpide zientifikoen arabera aztertzea.

• Egunez orientatzeko baliagarriak diren gailuak egitea.

• Behaketa baten ondorio diren datuak interpretatzea.

• Zientziaren aurrerapenek unibertsoa ulertzeko duten garrantziaz jabetzea.

• Unibertsoaren ereduak azaltzen jardun zuten zientzialari nagusien garrantzia balioestea.

• Interesa fenomeno naturalak behatzeko eta interpretatzeko.

• Naturaren fenomenoak aztertzeko eta interpretatzeko interesa.

• Lankidetza eta erantzukizuna taldeko lanetan.

• Fenomeno naturalak aztertzeko eta interpretatzeko interesa.

• Interesa saiakuntzak, txostenak, datuen adierazpen grafikoak eta abar egoki egiteko.

© giltza 26

05. UNITATEA: GEOSFERA

Edukiak


• Geosfera ikertzeko metodoak: metodo zuzenak eta zeharkakoak.

• Geosferaren geruzak: lurrazala, mantua eta nukleoa.

• Lurrazal motak eta haien ezaugarriak.

• Mineralak: kontzeptua eta propietateak (gogortasuna, marra, distira, esfoliazioa eta haustura).

• Arrokak. kontzeptua eta arroka motak.

• Arroka moten jatorria eta eraketa.

• Arroka arruntak eta haien erabilerak.

• Ustiategi eta meatoki motak.• Euskadiko mineral-talde

nagusiak.• Lurzoru motak, arroken

arabera.• Lurzorua: kontzeptua, eraketa

eta osagaiak.• Lurzoruaren profila,

horizonteak eta horietako bakoitzaren osaera erlatiboa.

• Arroken eraketa fluido baten solidifikazioaren bidez.

• Erliebearen formak identifikatzea.

• Mineral baten marra aztertzea.

• Haustura motak gure inguruan arruntak diren azalekin konparatzea.

• Arrokak eraketaren eta osagaien arabera sailkatzea.

• Mapa litologikoak interpretatzea.

• Arroka bolkaniko baten kristalizazioa simulatzea.

• Mineralen kristalak zirriborratzea eta marraztea.

• Aurrerapen teknikoek geosfera aztertzeko duten garrantziaz jabetzea.

• Mineralen propietateak egiaztatzearen balioaz jabetzea, eta begi hutsez ikus daitezkeen ezaugarrietatik haratago joatea.

• Meatzaritzaren ondorioei erreparatzea, eta baliabide naturalak neurriz kontsumitzea sustatzea.

• Saio praktikoak zuzen egiteko interesa, eta gidoiari eta laborategiko segurtasun-arauei jaramon egitea.

© giltza 27

06. UNITATEA: Hidrosfera

Edukiak


• Ura: molekula eta haren propietateak.

• Hidrosferan disolbaturiko substantzia nagusiak eta haien propietateak.

• Ur-masen propietateak: tenperatura, presio hidrostatikoa, gazitasuna eta emaria.

• Hidrosfera ikertzeko tresnak.• Hidrosferaren sorrera.• Uraren zikloa.• Uraren eragin geologikoa.• Hidrosferaren atalak eta

horien ezaugarriak: ur likidoa, solidoa eta atmosferikoa, eta ura izaki bizidunengan.

• Ur likidoa: itsasoak, ozeanoak eta ur kontinentalak (ibaiak eta uharrak; aintzirak eta urmaelak; lurpeko urak).

• Ur solidoa: izotz-kaskoak eta glaziarrak.

• Ur-lurruna: hodei motak.• Ura erabiltzeko moduak:

etxean, nekazaritzan, industrian eta energia-iturri gisa.

• Uraren kutsadura: kausak eta ondorioak.

• Giza gorputzak ura galdu eta hartzeko moduak.

• Ur edangarriaren propietateak.

• Ura disoluzio gisa.

• Uraren eta beste substantzia batzuen bero-ahalmena alderatzea.

• Ur-emaria kalkulatzea.• Akzidente geografikoen

eskemak interpretatzea.• Ura industrialki araztea.• Hainbat ur-laginetako gatz-

kontzentrazioak alderatzea.

• Lurrazaleko ur gezaren urritasunaz jabetzea.

• Munduan zenbat ur geza dagoen erabilgarri ohartzearen garrantzia.

• Ura aurrezteko eta ez kutsatzeko jarrerak eta ohiturak hartzea.

• Urak bizi-kalitaterako duen garrantzia balioestea.

• Laborategiko tresnak erabiltzeko arauak eta segurtasun-neurriak kontuan hartzea.

© giltza 28

07. UNITATEA: Atmosfera

Edukiak


• Atmosfera: kontzeptua eta geruzak.

• Airearen ezaugarriak: tenperatura, hezetasuna, presio atmosferikoa, abiadura eta noranzkoa.

• Atmosfera ikertzeko tresnak.• Atmosferaren osagai

nagusiak: ugaritasuna eta propietateak.

• Eguraldiaren eta klimaren arteko desberdintasunak.

• Klima zehazten duten faktoreak.

• Fenomeno atmosferikoak: haizea eta prezipitazioak.

• Igarpen meteorologikorako oinarriak eta tresnak.

• Airearen erabilerak.• Kutsadura atmosferikoa.

Atmosferara isuritako gasak eta partikulak.

• Kutsadura atmosferikoak eragindako arazo nagusiak: berotze globala, ozono geruzaren suntsipena eta euri azidoa.

• Airearen garrantzia gizakiarentzat: oxigenoa eta erradiazioen aurkako babesa.

• Airearen elementu kaltegarriak: mikroorganismoak, partikulak eta kutsatzaileak.

• Presio atmosferikoa eta haren eragina eguraldian.

• Atmosferako oxigenoak errekuntza-erreakzioetan zer eginkizun duen egiaztatzea.

• Mapa meteorologikoak interpretatzea.

• Presio atmosferikoak tenperaturan eta zeruaren egoeran duen eragina aztertzea.

• Zientziak eguneroko jarduerak hobetzeko duen aplikazioez interesa izatea.

• Kutsadura atmosferikoari aurre egiteko erantzukizuna eta borondatea.

• Airearen kalitateak osasunean duen garrantzia balioestea.

• Fenomeno naturalak aztertzeko eta interpretatzeko interesa.

© giltza 29

08. UNITATEA: Izaki bizidunak

Edukiak


• Lurrean bizia sortzea ahalbidetu duten baldintzak.

• Biodibertsitatea: kontzeptua, abantailak eta gaur egungo arazoak.

• Eboluzioaren teoria: froga fosilak.

• Izaki biziduna zer den.• Bizi-funtzioak: nutrizioa,

erlazioa eta ugalketa.• Nutrizio motak.• Zelula motak: prokariotikoak

eta eukariotikoak, animalia- eta landare-zelulak.

• Zelulen osagai komun nagusiak eta zelula mota bakoitzaren osagai bereizgarriak.

• Teoria zelularraren aurrekariak eta postulatuak.

• Mikroskopioaren atalak: erabilera eta funtzioa.

• Izaki bizidunen erreinu nagusiak: moneroak, protistoak, onddoak, landareak eta animaliak.

• Espezie kontzeptua.• Nomenklatura binomiala:

kontzeptua eta mugak.• Moneroen zelulen ezaugarri

nagusiak.• Monero motak: baziloak,

kokoak, espiriloak eta bibrioak.

• Moneroak eta gizakia.• Protistoen ezaugarri

nagusiak.• Algak: ezaugarri nagusiak,

egitura eta motak.• Protozooak: ezaugarri

nagusiak, elikatzeko estrategiak eta mugimendua.

• Birusak eta izaki bizidunak.• Birusen egitura eta funtzioa.

• Mikroskopio optikoaren bidez behaketa egitea eta fokatzea.

• Irudi baten handipenak kalkulatzea.

• Haien zelulen ezaugarriei erreparatuta, espezieak bost erreinuetan sailkatzea.

• Esnearen hartzidura aztertzea.

• Lagin bat Sudan III koloratzaileaz tindatzea.

• Ehun-lagin bati mikroskopioz behatzea, eta haren ezaugarriak identifikatzea.

• Zientzia historian zehar eboluzionatuz joan diren hainbat alorretako ezagutzen eta teorien multzo bat dela ohartzea.

• Laborategiko segurtasun-arauak errespetatzea, eta tresnak egokiro erabiltzea.

© giltza 30

09. UNITATEA: Onddoak. Lorerik gabeko landareak

Edukiak


• Onddoen zelulen ezaugarriak.• Legamiak: ezaugarriak eta

erabilerak.• Lizunak: ezaugarriak eta

erabilerak.• Perretxikoak: ezaugarriak eta

atalak.• Landareen erreinuaren

ezaugarriak.• Landare-talde nagusiak eta

horiek sailkatzeko irizpideak.• Briofitoak: ezaugarriak,

egitura eta motak.• Hepatikoak: morfologia eta

habitata.• Goroldioak: morfologia eta

habitata.• Pteridofitoen ezaugarriak:

egitura, habitatak eta motak.• Kormoa.• Ekisetoak.• Iratzeak.• Lupa binokularra: ezaugarriak

eta atalak.• Esporangio motak.

• Landare-espezieak hiru taldetan sailkatzea.

• Lupa binokularra erabiltzea eta fokatzea.

• Esporangioen laginak lupa binokularrez aztertzea.

• Laborategia, ekipoak eta tresnak erabiltzeko arauak eta segurtasun-neurriak errespetatzea.

© giltza 31

10. UNITATEA: Landare loredunak

Edukiak


• Espermatofitoen ezaugarri nagusiak.

• Espermatofitoak lehorrera egokitzeko era.

• Sustraia: funtzioa, atalak eta motak.

• Zurtoina: funtzioa, atalak eta motak.

• Hostoa: funtzioa, atalak eta motak.

• Lorea: funtzioa, atalak eta motak. Infloreszentziak.

• Fruitua: funtzioa, atalak eta motak.

• Gimnospermoak: ezaugarriak eta dibertsitatea.

• Angiospermoak: ezaugarriak eta dibertsitatea.

• Kotiledoibakarrak eta kotiledoibikoak: ezaugarriak eta talde nagusiak.

• Gako dikotomikoa: kontzeptua.

• Lorearen atalak.

• Hostoaren nerbiazioa aztertzea.

• Gako dikotomikoa erabiltzea.• Hostoaren ezaugarriei

erreparatuz, landare bat identifikatzea.

• Lorearen egitura eta atalak aztertzea.

• Esperimentuak zuzen egiteko ardura, eta egitura hauskorrak erabiltzeko interesa.

© giltza 32

11. UNITATEA: Animalia ornogabeak

Edukiak


• Animalien ezaugarriak.• Bizkarrezurra, animaliak

sailkatzeko irizpide.• Poriferoak: egitura, habitata

eta motak.• Knidarioak: egitura, habitata

eta motak.• Anelidoak: egitura, habitata

eta motak.• Moluskuak: egitura, habitata

eta motak.• Artropodoen ezaugarri

nagusiak.• Artropodoen dibertsitatea:

krustazeoak, miriapodoak, araknidoak eta intsektuak.

• Artropodo talde desberdinen egitura, habitata eta aldakortasuna.

• Ekinodermatuak: egitura, habitata eta motak.

• Muskuiluen barne-egitura.

• Belaki baten barrualdea aztertzea.

• Muskuilu baten kanpo- eta barne-morfologia aztertzea.

• Interesa saiakerak behar bezala egiteko eta egitura hauskorrak arduraz erabiltzeko.

© giltza 33

12. UNITATEA: Animalia ornodunak

Edukiak


• Ornodunen ezaugarriak.• Arrainen ezaugarri nagusiak.• Kondriktieak: ezaugarriak eta

habitata.• Osteiktieak: ezaugarriak eta

habitata.• Anfibioen ezaugarri nagusiak.• Anfibioen metamorfosia.• Anfibioak, anuroak, urodeloak

eta apodoak: motak, ezaugarriak eta habitatak.

• Narrastien ezaugarri nagusiak.

• Narrastiak, kelonioak, saurioak, ofidioak eta krokodilidoak: motak, morfologia eta habitata.

• Hegaztien ezaugarri nagusiak.

• Hegan egiteko gaitasuna: lumak eta aire-zakuak.

• Ugaztunen ezaugarri nagusiak.

• Ugaztunen dibertsitatea: monotrematuak, martsupialioak eta plazentalioak.

• Gizakia: sailkapena.• Gizakiaren berezitasunak.• Galzorian dauden animaliak.

• Barne-eskeletoaren funtzioa aztertzea.

• Espezie baten egoera aztertzea.

• Gizakia Lurreko izaki bizidunen multzoko espezie bat dela konturatzea.

• Ornodun-espezieak errespetatzeko eta babesteko jarrera.

© giltza 34

6. UNITATE DIDAKTIKOAK

6.1. UNITATE DIDAKTIKOEN BANAKETA, IKASTURTEAN ZEHAR

Naturaren Zientziak arloa 12 unitate didaktikotan banatu da, eta unitate bakoitzerako 8-9 saioko iraupena aurreikusi da; beraz, hiruhileko bakoitzean 4 unitate ematea proposatzen da, hots, honako banaketa hauxe:

Lehen hiruhilekoa 1., 2., 3. eta 4. unitate didaktikoakBigarren hiruhilekoa 5., 6., 7. eta 8. unitate didaktikoakHirugarren hiruhilekoa 9., 10., 11. eta 12. unitate didaktikoak

© giltza 35

7. EBALUAZIOA

7.1. LEHEN MAILAKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1) Tresna zientifikoak (balantzak, probetak, lupa binokularra, mikroskopioa...) behar bezala erabiltzea, eta laborategiko segurtasun-arauak errespetatzea.

2) Lan esperimentalerako interesa izatea, eta hizkuntza zehatza eta argia erabiltzea.

3) Azalpenak argi ordenan eta zehatz ematea ahoz, bai eta txosten idatzietan ere.

4) Esperimentu errazak taldean egitea, orokorrean, materiaren propietateak (batez ere, gasenak) ikertzeko, eta, bereziki, airearenak eta urarenak; bai eta nahasteak banantzeko (iragazketa, dekantazioa, kristalizazioa… erabiliaz) saiakuntzak egitea.

5) Txostenak egitea teoria astronomikoei, teorien aldaketei eta bilakaerei, bertako protagonistei eta aurkikuntzak egin ziren garaiko testuinguru historikoei buruz.

6) Lanen plangintza egiten parte hartzea, agindutako lana bere gain hartzea, taldean hartutako erabakiak onartzea eta adostutako epeak betetzea.

7) Esperimentuetan lortutako datuak irudikatzeko behar dituen taulak eta grafikoak erabiltzea.

8) Iritzi hutsak eta froga jakin batzuetan oinarritutako ebidentziak bereiztea.

9) Orientazio eta behaketa-teknikak behar bezala erabiltzea.

10) Zenbait gertakari natural (urteen iraupena, eguna eta gaua, eklipseak, Ilargiaren aldiak, itsasaldiak eta urtaroak) argi eta ordenan deskribatzea; eta gertakari horiek arrazoituz justifikatzea, Lurrak eguzki-sisteman egiten dituen higidura erlatiboak interpretatuaz.

11) Ilargiaren, Lurraren eta Eguzkiaren higidura erlatiboak azaltzen dituzten eskemak eta eredu grafiko soilak erabiltzea; besteak beste, planetarioa eta eskalan egindako irudikapen eskematikoak.

12) Teoria astronomikoak (Lurraren esferikotasuna eta Lurraren higidurak) egiteko bidea eman zuten behaketei eta prozedurei buruzko informazioa bilatzea, hautatzea eta antolatzea, bai eta teoria horien protagonistei buruzkoa ere. Eta historian zehar egondako teoria astronomiko handien azalpenak (sistema geozentrikoak vs sistema heliozentrikoak...) konparatzea.

13) Zenbait aplikazio teknologikoren funtzionamendua eta gure planeta eta unibertsoa ezagutzeko aplikazio horien erabilgarritasuna deskribatzea.

14) Materiaren zenbait propietate deskribatzea eta interpretatzea, kuantitatiboki eta kualitatiboki; eta materiaren aniztasuna sailkatzea eta ordenatzea, haren ezaugarriak eta propietateak oinarri hartuta.

15) Materialen propietateen eta eguneroko bizitzako objektuak egiteko material horiek erabiltzearen arteko lotura egitea.

16) Materialen iraunkortasunak eta birziklapenak duten garrantzia justifikatzea, baliabideak aurrezteko.

17) Atmosferaren ezaugarriak deskribatzea.

© giltza 36

18) Gaur egun munduan dauden airearen kutsaduraren arazoak (planetaren beroketa, ozono-geruzaren zuloa...) eta haien ondorioak ezagutzea eta deskribatzea, eta gertuko inguruneko airearen kutsaduraren arazo nagusiak gizakion ekintza jakin batzuekin lotzea.

19) Atmosferaren kutsadura-arazoak konpontzen laguntzen duten jokaerak justifikatzea eta gauzatzea.

20) Uraren zikloari buruzko diagramak eta eskemak egitea eta interpretatzea, hainbat motatako informazio-iturriak eta euskarriak erabiliz.

21) Gizakiok ur gezaren kudeaketan eta uraren kutsaduran sortu ditugun arazoak ezagutzea, eta uraren kudeaketa iraunkorra egiteko jokaerak deskribatzea; bai eta, kontsumoa murrizteko eta ura berrerabiltzeko, ekintza pertsonalak nabarmentzea ere.

22) Harriak eta mineralak definitzea, eta desberdintasunak nabarmentzea; bai eta harri motak (magmatikoak, metamorfikoak eta sedimentarioak) eta mineral arruntenak bereiztea ere, propietate bereizgarriak abiapuntu hartuta, eta horiekin saiakuntzak eginez.

23) Gako errazak, dikotomikoak barne, erabiltzea, harriak eta mineralak edo izaki bizidunak sailkatzeko.

24) Inguruko harrien erabilera arruntenak ezagutzea, eta harri horiek Euskadiren historian izan duten garrantzia (egur-ikatza, karea, burdina, harrobiak...) aitortzea.

25) Baliabide mineralak amaitu daitezkeela ulertzea, bai eta baliabide horiek erauzteak eraginak dituela ere. Hori guztia kontuan hartzea landa-azterketak egitean izaten duen jarreran.

26) Izaki bizidunen ezaugarri garrantzitsuenak ezagutzea eta deskribatzea, laginak, argazkiak, marrazkiak edo beste bitarteko batzuk oinarri hartuta. Ezaugarri horiek abiapuntu hartuta, izaki bizidunak sailkatzea, eta gizakiaren izaera biologikoa onartzea.

27) Biodibertsitatea galtzen ari dela aitortzea, eta justifikatzea mehatxupean dauden espezieak babesteko neurriak hartzea.

28) Gizakien bizi-funtzioak ezagutzea, zentzumen-organoak deskribatzea, eta hezur eta gihar nagusiak non dauden jakitea. Giza ugalketan zerikusia duten organoak deskribatzea, bai eta nerabezaroan gertatzen diren aldaketak ere.

29) Dieta orekatua zer den azaltzea, bere dietarekin konparatzea, eta, horrela, jateko ohiturak hobetzeko ondorioak ateratzea.

30) Norberaren burua zaintzea eta higienea garrantzitsuak direla onartzea zenbait patologia prebenitzeko (begietako eta belarrietako gaixotasunak, jarreren eta kirolaren eraginez egindako lesioak...).

© giltza 37

7.2. LEHEN MAILA GAINDITZEKO GUTXIENEZ ESKATU BEHARREKOAK

• Fenomeno natural soilak interpretatzea, eredu sinpleak eta eskalan egindako irudikapenak (eguzki-sistemarena eta Ilargiaren, Lurraren eta Eguzkiaren higidura erlatiboenak) erabiliaz.

• Gure planeta eta hark unibertsoan duen tokia ezagutzen lagundu duten behaketa eta prozedura zientifikoak arrazoiz deskribatzea.

• Inguratzen gaituzten materialen propietateak, hala nola masa, bolumena, agregazio egoerak eta egoera-aldaketak, deskribatzen dituzten prozedurak ezartzea, saiakuntza errazak erabiliaz.

• Materialen propietateak erlazionatzea horiekin egindako objektuek duten erabilerarekin.• Nahasteak eta substantziak bereiztea, kontuan izanda, azken horien oinarrizko propietateak; bai eta

nahasteak banantzeko teknikak erabiltzea ere.• Atmosfera egon badagoela onartzea, eta airearen propietateak ezagutzea, eta fenomeno atmosferikoak

kualitatiboki interpretatzea.• Izaki bizidunentzat atmosferak egiten duen babes funtzioa balioestea, bai eta giza jarduerak atmosferan

dituen kalteak kontuan hartzea ere.• Kontuan izanda uraren propietateak zein diren, uraren zikloa azaltzea, eta horrek izaki bizidunentzat

duen garrantzia balioestea; bai eta giza jarduerak uraren erabilpenean dituen eragin kaltegarriak kontuan hartzea ere.

• Arrokarik eta mineralik ohikoenak zein diren jakitea, batez ere, inguru hurbilean daudenak, gako sinpleak erabiliaz.

• Arroken eta mineralen ohiko erabilpenak identifikatzea.• Biodibertsitateak duen garrantzia ezagutzea eta balioestea, mundu mailan, Espainian eta Euskadin.• Izaki bizidunak zelulaz osatuta daudela ulertzea, bai eta bizi-funtzioak betetzen dituztela ere, materia

organikoaren bereizgarria.• Talde garrantzitsuenen berezitasunak identifikatzea eta ezagutzea, gako dikotomiko errazak eta

behaketa teknikak (lupa binokularra eta mikroskopioa) erabiliaz.

© giltza 38

7.3. EBALUAZIO-PROZEDURAK ETA TRESNAK

Prozedurak

Idatziak Ahozkoak Behaketa zuzena eta sistematikoa Beste batzuk

Tresnak

• Egunerokotasunean ikasleak burututako askotariko jarduerak.

• Laborategiko saiakuntza eta ikerketa txikiak.

• Talde-lanak.

Ikaslearen liburua• Unitateko atal bakoitzari

dagozkion jarduerak.• Unitatea ebaluatzeko

jarduerak.• Unitateko edukien

sintesirako jarduerak.• Oinarrizko gaitasunak

ebaluatzeko jarduerak.• Unitateko edukiekin

lotura duten testuen iruzkinak.

Material osagarria• Sendotze-fitxa

fotokopiagarriak.• Zabaltze-fitxa

fotokopiagarriak.• Unitatearen ebaluazio-

fitxa.• Aurretiko ezagutzen

hasierako-proba.• Oinarrizko gaitasunak

ebaluatzeko amaierako proba.

Mediateka• Unitate bakoitzeko altxor-

bilaketak.• Webquestak.

Beste batzuk• Ikaslearen koadernoa.

• Banakako edo taldekako galderak.

• Ikaslearen parte-hartzea.

• Ikasgelan, laborategian eta talde-lanean duen esku-hartzea.

• Unitate bakoitzeko edukiekin zerikusia duten azalpen-lanen aurkezpena.

• Eskalak.• Kontrol-

zerrendak.• Ez-ohiko

gertaeren erregistroa.

• Gorabeheren erregistroa.

• Banakako erregistro-fitxa.

• Unitate didaktikoen ebaluazio-errubrikak.

• Oinarrizko gaitasunen hiruhileko ebaluazio-errubrikak.

• Trebetasun orokorren errubrikak.

• Oinarrizko gaitasunen ebaluazio-fitxak.

• Banakako erregistro-fitxa.

• Talde handiaren erregistro-fitxa.

• Portfolioa eta e-portfolioa.

• Ebaluazioaren txostena.

© giltza 39

7.4. KALIFIKAZIO-IRIZPIDEAK

Naturaren Zientziak arloko kalifikazioa lotuta egongo da ikasleak DBHko lehen mailan lortu behar dituen oinarrizko gaitasunekin; kontuan izanda, horretarako egiten diren jarduera guztiak.Proposamen hau erreferentzia gisa har daiteke:

Irizpideak

1. Ahozko eta idatziko probak. • Edukien ikaste-maila.• Jarraitutako prozesuak eta emaitzak.• Mintzaera eta idazkera zuzena eta hiztegi egokia.• Aurkezpenetako argitasuna eta txukuntasuna.• Jarduerak burutzeko erabilitako denboraren eta beharrezkoaren

arteko erlazioa.• ...

2. IKT jarduerak. • Tresna informatikoen eta telematikoen eta ordenagailuaren erabilera zuzena.

• Parte-hartze mota (autonomoa, laguntzaduna, bat ere ez).• Internet kritikotasunez eta arduratsu erabiltzea, informazioa

biltzeko, iragazteko…• Erantzunen lantze-maila.• Interesa, motibazioa.• ...

3. Lan autonomoa (ikasgela, laborategia, beste leku batzuk).

• Oinarrizko ikaspenen barneratze-maila.• Ikaspen horiek zabaltzea.• Arloko berariazko tresnak eta baliabideak egoki erabiltzea.• Emaitzak sarritan berrikustea.• Interesa, motibazioa.• ...

4. Ikasgelako parte-hartzea eta eskolen jarraipena (ahozko parte-hartzea, erantzun motak…).

• Parte-hartzeen maila eta kalitatea.• Hiztegia egokia erabiltzea.• ...

© giltza 40

Irizpideak

5. Talde-lanak. Banakako balorazioa eta taldearena.

• Talde-lanean aritzeko gaitasuna.• Parte-hartze aktiboa.• Erantzukizunak bere gain hartzea, xede komuna betetzeko.• Kideekin duen komunikazio-maila.• Urruneko zaizkion iritziak errespetatzea, bai eta, ahozko

jardueretan hitz-egiteko txanda ere.• Liskarrak ebaztea.• Interesa, motibazioa.• Sormena.• Ekimena.• Egindako lanari eta jarraitutako bideari buruzko iritzi pertsonala.• ...

6. Banakako dossierra. • Argitasunez eta txukuntasunez aurkeztea.• Eguneratua.• Dosierra osatzen duten lanen aukeraketa arrazoitzea.• ...

7. Laborategiko saiakuntzak edo ikerketak.

• Ezarritako jarraibideak eta irizpideak jarraitzea (saiakuntza egiterako orduan, materialak eta tresnak erabiltzerakoan, idatzizko aurkezpenetan…).

• Parte hartzea, eta lana errespetatzea, bai berea zein kideena.• …

© giltza 41

7.5. IRAKASTE-IKASTE PROZESUAREN EBALUAZIOA

Ikaste-prozesuaren ebaluazioa etengabea eta arlo bakoitzerako desberdina izango da; alde batetik, behaketa sistematikoa eginez, eta, bestetik, etapa osoko ikuspegi zabalagoa hartuaz.

Definizio hori eta gaur eguneko giza eskaerak kontuan izanda, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleen ebaluazioa honelaxe ulertu behar dugu:

• Etengabea eta osoa izango da. Kontuan izango du ikasleak curriculumeko arloetan izandako aurrerapena, eta curriculumean bertan dauden elementuekin gauzatuko da.

Hiru mota daude:– Hasierako ebaluazioa. Ikasle bakoitzaren abiapuntua zehazten du, ikasleak berak

dituen aurre ezagutzak zein diren argitzen du, bai eta ikaslearen berariazko ezaugarriak ere; eta, hartara, aniztasuna tratatzeko eta metodologia egokitzeko aukera ematen du.

– Heziketa prozesuarena. Prozesuan zehar izandako garapenari ematen dio garrantzia, kasuan kasuko zailtasunen eta aurrerapenen berri emanez.

– Ebaluazio osoa. Formakuntza aldi bakoitzeko ikaste-prozesu osoa bukatzean, izandako emaitzak eta lortutako helburuak zehazten ditu.

• Izaera hezitzailea eta orientatzailea izango du. Zailtasunak eta horien kausak sortzen diren unean antzematea izango du xede; eta, hartara, hezkuntza prozesua berrorientatu eta egokitu egingo da, ikasleen gaitasunen, ikaste-erritmoen, interesen eta motibazioen arabera.

• Irakasleek gauzatuko dute, kontuan izanda curriculumeko elementuak zein diren; horien arabera zehazten baitira oinarrizko gaitasunen eskuratze-maila baloratzeko oinarriak, arloaren berariazko helburuak eta ezagutzak, eta arlo bakoitzerako ebaluazio-irizpideak, dagokion programazio didaktikoan zehaztuta daudenak.

Irakaste-ikaste prozesuaren ebaluazioa egiteko hainbat kontzeptu zehaztu behar dira; hala nola oinarrizko gaitasunak ebaluatzeko prozedurak, horien lorpen-maila zehazteko adierazleak, eta lorpen-maila horri buruzko informazioa lortzeko tresnak eta instrumentuak. Ikastetxeek irizpide horiek zehaztu eta moldatu egin beharko dituzte beren proiektuetan eta programazio didaktikoetan. Gure proiektuan proposamen bat dago guzti hori gauzatzeko.

© giltza 42

8. ANIZTASUNAREN TRATAERA

Ikasgeletan sumatzen den aniztasuna (dela ikasleen mailan, estiloan edo erritmoan, dela interes-mailan nahiz gaitasunean) hainbat eratan islatu dugu gure materialetan:

• Ikaskuntza-sekuentzien bitartez eduki berriak ematen dira, eguneroko egoeretatik atereak. Ereduak, eskemak eta problemak planteatzen dira edukiak ulertarazteko eta orokortzeko. Beraz, ikas jardueren laguntzaz, kontzeptuak, prozedurak eta balioak eskuratzea ahalbidetzen duen sare bat ehuntzen da.

• Azalpen-testuak eta definizioak taxutzean, kontuan izan da haien helburua; alegia, ikasle guztiek oinarrizko ideiak identifikatzea eta informazioa eskemetan antolatzea.

• Ariketak eta jarduerak zailtasun mailaren arabera banatuta daude, ikasle guztiek oinarrizko gaitasunak eskuratzeko erraztasuna izan dezaten. Jarduera batzuei ikono bat erantsi zaie, bakoitzak esanahi hauetako bat edo bestea adierazten duela: oinarrizko edukiak lantzen dira, edo zailtasun maila handiagoa dute. Horrez gain, Ordenagailua lagun atalean tresna informatikoekin eta telematikoekin egiteko jarduerak proposatzen dira.

• Unitate didaktikoetan saiakuntza bat planteatzen da, ikasleak laborategi-lanetan treba daitezen. Horretaz gain, mota horretako jarduerek elkarrekiko ikasketa sustatzen dute, haietan lan-taldeak eratzeko aukera ematen baita.

• Arloaren baliabide digitaletan hainbat eduki daude, eskolak arbel digitalaren metodologiarekin emateko edo ikasleen ordenagailuak erabiliz jarduteko.

• Irakaslearen Material osagarrian sendotze-lanerako eta zabaltze-lanerako materialak sartu ditugu. Lehenek helburu bikoitza dute: oinarrizko edukiak jorratzea, eta ikasle guztiei oinarrizko gaitasunak eskuratzen laguntzea; bigarrenek aldiz, oinarrizko gaitasunekin erlazionatuta dauden beste eduki batzuk lantzea. Material horiek fitxa fotokopiagarrien bidez eskaintzen ditugu. Sendotze-fitxen kasuan, soluzioak orriaren atzealdean ageri dira.

• Naturaren Zientziak koadernoek ikaskuntza-metodo mailakatua eskaintzen diete DBHko ikasleei. Koaderno horietan, ikasleek laburpen bat aurkituko dute atal bakoitzaren hasieran, eduki garrantzitsuenak gogoratzeko, eta horiekin bat, ezagutzak finkatzen lagunduko dieten jarduerak. Koadernoen amaieran jardueren soluzioak erantsi dira, ikasleek beren ebazpideak zuzenak izan diren ala ez egiazta dezaten.

• TUTORE BIDEZKO IRAKASTEA.• IKERKETA LANAK.• NORK BERE KASA EGINDAKO IRAKURKETAK ETA KONTSULTAK.

© giltza 43

Gutxienez eskatu beharreko edukiak

Eduki komunak.• Lan zientifikoaren oinarrizko ezaugarriak ezagutzen hastea, hainbat prozeduren bidez: problemak

planteatzea, horien interesa eztabaidatzea, hipotesiak formulatzea, saiakuntzak egitea… Horrela fenomeno naturalak hobeto ulertzen baitira, bai eta horien azterketak dituen arazoak ere.

• Ingurune naturalari buruzko informazioa lortzeko komunikazioaren eta informazioaren teknologiak erabiltzea.

• Naturari buruzko datuak eta informazioa interpretatzea, eta natura ezagutzeko informazio hori erabiltzea.• Ezagutza zientifikoek teknologiaren eta bizi-baldintzen garapenean izan duten papera balioestea.• Laborategiko materialak eta tresnak era egokian erabiltzea, eta segurtasun-arauak errespetatzea.

Lurra eta unibertsoa• Unibertsoa eta eguzki-sistema.• Unibertsoa, izarrak eta galaxiak, Esne Bidea, eguzki-sistema.• Lurra planeta. Astroen higidurarekin erlazionaturiko fenomeno naturalak: urtaroak, eguna eta gaua,

eklipseak.• Orientazio teknikak erabiltzea. Egunez zein gauez zeruari behatzea.• Lurraren kokapena unibertsoan: geozentrismotik heliozentrismorako pausua, lehen iraultza zientifiko

gisa.

Materia unibertsoan• Materiaren oinarrizko propietateak.• Materiaren egoera unibertsoan eta horien ezaugarriak. Egoera-aldaketak.• Solidoen, likidoen eta gasen propietateak agerian uzten dituzten egoerak ezagutzea, eta, horretarako,

saiakuntza txikiak egitea.• Nahasteak eta substantziak identifikatzea. Intereseko materialen adibideak jartzea, eta

egunerokotasunean dituzten erabilerak aipatzea.• Nahasteak banantzeko teknikak erabiltzea.• Unibertsoko elementuak.

Materialen banaketa lurreanAtmosfera• Atmosferaren konposizioa eta propietateak identifikatzea. Atmosfera egon badagoela zehazteko

egondako eztabaidak balioestea.• Fenomeno atmosferikoak. Eguraldia baldintzatzen duten aldagaiak. Eguraldia eta klima bereiztea.• Tenperatura, presioa eta airearen abiadura eta hezetasuna neurtzeko tresnak erabiltzea.• Atmosferak babesgarri gisa jokatzen duela ulertzea, izaki bizidunentzat eta giza osasunarentzat aireak

duen garrantzia balioestea, eta atmosfera zaintzeko neurriak hartzea.

Hidrosfera• Uraren garrantzia kliman, paisaiaren egituraketan eta izaki bizidunengan.• Uraren propietateen azterketa esperimentala.• Ura Lurrean, solido, likido eta gas egoeratan.• Uraren zikloa eta haren erlazioa Eguzkiarekin, energia-iturri gisa.• Lurreko ur gezaren erreserbak: horiek kontserbatzearen garrantzia.• Uraren kutsadura, arazketa eta zainketa: ura eta osasuna.

© giltza 44

Geosfera• Arroken eta mineralen aniztasuna, eta identifikazio ezaugarriak.• Mineralen garrantzia eta erabilerak.• Ohiko arrokei behatzea eta horiek identifikatzea.• Mineralak eta arrokak identifikatzeko gako errazak erabiltzea.• Arroken garrantzia eta erabilerak. Arroken eta mineralen ustiapena.• Lurraren barne-egituraren hastapenak.

Izaki bizidunak eta horien aniztasuna• Lurreko bizitza posible egiten duten faktoreak.• Izaki bizidunen ezaugarriak. Bizi-funtzioak interpretatzea.• Zelularen aurkikuntza. Biodibertsitatearen hastapenak. Izaki bizidunak bost erreinutan (moneroak,

protistoak, onddoak, landareak eta animaliak) sailkatzea.• Izaki bizidunak identifikatzeko gako errazak erabiltzea.• Fosilak eta bizitzaren historia.• Lupa eta mikroskopio optikoa erabiltzea organismo zelulabakarrei, landareei eta animaliei behatzeko;

bai eta horiek deskribatzeko ere.• Izaki bizidunen aniztasuna mantentzearen garrantzia balioestea. Horien galerak eragin ditzakeen arazoak aztertzea.

© giltza 45

9. METODOLOGIA

Lehen mailako Naturaren Zientziak arloko edukiak hiru bloketan banatu dira: materia, Lurra eta bizia. Edukien sekuentziazioa eta erlazioa bere baitan dituzten ezagutzen multzo gisa hartu behar dira hiru blokeok, beren osotasunean.

Lehen blokean Naturaren Zientziak zer diren eta zientzialarien lan estrategiak zein diren azaltzen da; bai eta unibertsoa osatzen duen materiaren azterketa (haren propietateak, egitura eta gizakiak nola erabiltzen duen) egin ere.

Bigarren blokean, eta lehenengoarekin loturik, unibertsoaren osagaiak zein diren aztertzen da, bereziki, Lurra.

Hirugarren blokeak bigarrenarekin erlazio handia du, lurrazala abiaburutzat hartzen baitu, bizia garatzen den toki gisa; eta, hortik aurrera, izaki bizidunen aniztasuna eta horien ezaugarriak eta sailkapena aztertzen dira, kontuan harturik gizakiaren berezitasunak.

Eduki horiek lantzeko proposatutako metodologiak ikasketa esanguratsuak eratzea sustatzen du, ikasketa-sekuentzietatik abiatuta. Hala bada, honako hau planteatzen da:

• Aurretiazko ezagutzak gogora ekartzea eduki berriei heltzeko.• Eduki berriak modu mailakatuan eta zainduan sartzea, eguneroko egoeretatik ateratako

adibideez lagunduta. Horrekin, eduki horiek ulerterrazago egitea, eta berauek ereduen, eskemen, problemen eta abarren bidez orokortzea bilatzen da. Guzti horrek, ikaskuntzak eguneroko bizitzara transferitzeko eta gaiak berezko dituen oinarrizko gaitasunak bereganatzeko aukera emango du.

• Jarduera dibertsifikatuak (sendotzeko, zabaltzeko, talde-lanerako, IKTak erabiltzeko, testu zientifikoen iruzkinak egiteko, laborategirako, landa-lanerako, baloreak lantzeko eta sendotzeko...), zailtasun-mailaren arabera antolatuak eta ikasle guztiei oinarrizko gaitasunak eskuratzeko aukera ematen dietenak.

• Jarduera eta problema ebatziak: pausuz pausu ebatzitako ariketak dira, unitateko eduki nagusiak lantzera bideratuak. Horien ondoren, era berean ebatzi beharreko ariketa gehiago planteatzen dira.

• Laburpenen bidez ikasleak funtsezko edukiak identifikatzen ditu; bai eta informazioa antolatu ere, eta era horretan eskemak egiteko aukera ematen zaie.

• Laborategiko saiakuntzetan, modu sinplean lantzen dira unitateko hainbat eduki; eta hartara, ikasleak esperimentazioan eta metodo zientifikoaren oinarrizko tresnetan hastapenak egiten ditu.

Aurrekoaz gain, edukiak lantzeko orduan, IKTak ere erabiltzen dira, horiek zereginak modu azkarrean, erosoan eta eraginkorrean egiteko aukera ematen baitute; bai eta informazioa azkar batean eskuratzekoa ere. Gainera, IKTen bidez, hainbat prozesu eta prozedura beha daitezke, jarduerak eta proiektuak egin, jarduera interaktiboak burutu, talde-lanean parte hartu eta lan egin… eta hartara, motibazio iturri ere izaten dira.

© giltza 46

10. ESPAZIOAK ANTOLATZEA

Ondorengo kasuan, ikaste-prozesua non (zein espaziotan) burutuko den azaltzen da; bai eta zehaztutako proposamenen aniztasuna ere.

Espazioak Sekuentzia (8-9 saio)

• Ikasgela:Egiten diren jardueren arabera (ahozkoak, idatziak, proiektuak, arbel digitala, kanoia) moldatzen dena.Antolaerak espazio desberdinetara mugitzeko aukera emango du, eta materialak ikasleen eskura egongo dira, era autonomoan jardun daitezen.Banaketa posibleak: taldeka, borobilean, txokoetan eta banaka.

• Espazio komunak:Laborategia (saiakuntzak) eta informatika gela (bilaketak, jarduera interaktiboak, txostenak…).

• Eskolaz kanpoko espazioak (etxea, liburutegia, bisitak…):

Lankidetza proiektuak, aplikaziorako jarduerak… sendotzea eta ikaste-prozesu autonomoa sustatzeko.

• Hasierako motibazioa eta aurretiazko ezagutzak birgogoratzea (saio bat).

• Edukien eta jardueren garapena (4-5 saio).

• Sendotze- eta zabaltze-jarduerak (2-3 saio).

• Ebaluazioa (saio bat).

© giltza 47

11. MATERIALAK ETA BALIABIDE DIDAKTIKOAK

Hona hemen, DBHko lehen mailako Naturaren Zientziak arloan erabiltzen diren hainbat materialen eta baliabide didaktikoren zerrenda:

Giltza-edebé argitaletxeak eskaintzen duena:Ikaslearentzako materiala:•Testu-liburua: NATURAREN ZIENTZAIK 1. DBH, giltza-edebé argitaletxea.• Ikaslearen koadernoak: NATURAREN ZIENTZIAK 1, giltza-edebé argitaletxea.•Liburu digitala, giltza-edebé argitaletxea•Koaderno digitala, giltza-edebé argitaletxea.•Mediateka.

Irakaslearentzako materiala:•Programazioa eta orientabide didaktikoak: BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 3. DBH, giltza-

edebé argitaletxea.•Material osagarria: BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 3. DBH, giltza-edebé argitaletxea.

Beste baliabide batzuk:•Baliabide hezitzaileak (Internet).•Programa informatiko orokorrak: testu-prozesadoreak, aurkezpen-programak…•Material suntsikorra.•Laborategiko materiala.•Arbel digitala.

© giltza 48

12. IKTAK IKASGELAN TXERTATZEKO BALIABIDEAK

IKTak ikasgelan txertatzeko, lehen mailako Naturaren Zientziak arloko edukiekin integratuta dauden hainbat baliabide proposatzen dira, edukiok osatzen eta zabaltzen dituztenak. Baliabide horiek, egunean-egunean erabiliko dira ikasgelan, ikasturterako zehaztu diren edukiekin batera.

IKT jarduerak Ikaste-prozesuan txeratutako jarduerak.

Informazioa bilatzea Liburutegiak, fisikoak zein birtualak, erabiltzea; bai eta Internet ere, hala nola bilatzaileen bidezko bilaketak egitea, web-orrien kontsultak burutzea, hiztegi eta itzultzaile digitalak erabiltzea, egunkari eta aldizkari digitalak kontsultatzea…

Informazioa hautatzea Ikasleari informazioa hautatzeko irizpideak zein diren azaltzen zaio: zer web-orri diren egokienak eta fidagarrienak, nola antolatu behar den lortutako informazioa…

Altxor-bilaketak Informazio-bilaketa bat proposatzen da Interneten. Galdera multzo bat eta galdera nagusi bat aurkezten dira; eta horien erantzuna, ikasleak Interneten bilatu beharko du, adierazten den web-orrietan zein beste batzuetan.

Animazioak Hainbat eratako edukiak (kontzeptuak, prozedurak…) azaltzen dituzte animaziodun irudiak edota testuak erabiliaz.

Irudi-multzoa Liburuan azaldutako edukiekin erlazioa duten irudien eta argazkien multzoa da.

Jarduera interaktiboak Ikaslearen erantzuna hainbat eratakoa izan daiteke: erantzun egokia aukeratzea, elementuak hainbat taldetan sailkatzea edo posizio egokian kokatzea… Jarduera bukatutakoan, programak erantzun zuzenen eta okerren berri emango dio.

Aurkezpenak Aurkezpenen programa baten bidez, modu zuzenduan ebatzitako jarduerak. Bertan, diapositiben segida bat eskaintzen da eta diapositiba bakoitzak elementu bat gehiago ematen du jarduera ebazteko: enuntziatua, enuntziatua ulertzea, ebaztea planifikatzea, ebazte-plana gauzatzea (zenbait diapositibatan), emaitza eta prozesua berrikustea, proposatutako jarduerak, proposatutako jardueren soluzioak.

Test interaktiboak Galdera-sorta bat liburuaren unitate bakoitzeko. Test moduko galderak dira eta hiru erantzun dituzte aukeran. Amaitutakoan, ordenagailuak erantzun zuzenak eta okerrak zenbat izan diren adieraziko du.

Arbel digitala Arbel digitalaren bidez edukien aurkezpena hobetzen da, alde batetik, zenbait kontzeptu irudiz hornitzean argiago ulertzen baitira, bai eta era erakargarriagoan aurkeztu ere. Eta bestetik, teknologia berriak erabiltzeak ikasleak motibatzen baititu ikaste-prozesuan, bai arloarenak berariazkoak zein baliabide didaktikoenak izan.

© giltza 49

13. IRAKURKETA BULTZATZEKO ETA AHOZKO ETA IDATZIZKO ADIERAZPENA GARATZEKO JARDUERAK

Ondoren, arloan zehar, irakurketa bultzatzeko eta ahozko eta idatzizko adierazpena garatzeko zer estrategia edo jarduera erabili diren azaltzen da:

Irakurketa:• Ikaslearen liburua ulertuz irakurri.• Proposatutako web-orrietako askotariko informazioa irakurri; informazioa jasotzeko edo zabaltzeko,

ikertzeko, galdera zehatzei erantzuteko, irudiak bilatzeko…• Irakurritakoa ulertzeko estrategiak erabili:

– Irakurketa isila (ulermena autoerregulatzea).– Informazioa sortzea.– Laburpena, eskema eta sintesia egitea (ulertu denaren kontzientzia).

Ahozko eta idatzizko adierazpena:• Hainbat jardueretan eta lanetan (banakakoak, talde-lanak, laborategiko saiakuntzak eta ikerketak…)

jarraitutako arrazoiketa ahoz eta idatziz azaldu.• Ikasitakoa ahoz eta idatziz azaldu, hiztegi egokia erabiliaz.

14. JARDUERA OSAGARRIAK ETA ESKOLAZ KANPOKO JARDUERAK

Naturaren Zientziak arloarekin zerikusia duten jarduera osagarrien eta eskolaz kanpoko jardueren zerrenda.

Adibidez:

• Zientzia museora eta arloko gairen bat lantzen duen industria-lantegietara bisita.• Zientziaren ikuspuntutik interesgarriak diren jardunaldietara, erakusketetara… joatea.• Udaletxeak edo beste organismoren batek antolaturiko lan-tailerretara joatea, ingurumenarekin edo

zientziarekin zerikusia dutenak.• Inguruko paisaiak eta tokiak ikusteko bisitak.• …

© giltza 50

15. PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN ETA EMAITZEN EGOKITZEA BALORATZEKO PROZEDURAK

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN EGOKITZEAEMAITZA AKADEMI-KOAK

HOBE-TZEKO PROPOSAMENAK

Eskola eta material didaktikoak prestatzea

Koherentzia dago programazioaren eta eskolen garapenaren artean.

Denboraren banaketa orekatua da.

Eskolaren garapena taldearen ezaugarrietara egokitzen da.

Metodologia egokia erabiltzea

Kontuan hartu dira ikasketa esanguratsuak.Kontuan hartu da diziplinartekotasuna (jardueretan, edukien tratamenduan, etab.).

Kontuan hartu da metodologiak ikaslearen motibazioa eta gaitasunen garapena bultzatzen dituela.

Irakaskuntzaren erregulazioa

Ikasleen segimendu-maila.

Irakasteko erabilitako baliabideen baliozkotasuna.

Sustapen-irizpideak irakasleen artean adostuta daude.

Ikasketen ebaluazioa eta ikasleei eta familiei emandako informazioa

Ebaluazio positiborako irizpideak helburu eta edukiekin lotuta daude.

Ebaluazio-irizpideen bidez, hainbat ikasketa-aldagai erregistra daitezke.

Kalifikazio-irizpideak planifikatutako jardueren tipologiara egokitzen dira.

Ebaluazio- eta kalifikazio-irizpideak jakinarazi zaizkie:– Ikasleei.– Familiei.

Aniztasuna tratatzeko neurriak

Aurretiazko neurriak hartzen dira ikasketa-zailtasunak zenbaterainokoak diren jakiteko.

Ikasketa-gaitasun eta -erritmo guztiei erantzun zaie.

Uste da eskainitako neurriak eta baliabideak nahikoak direla.

Irakasle taldeak txosten psikopedagogikoen arabera gomendatutako ez-ohiko neurriak aplikatzen dira.

© giltza 51

Trebetasun orokorren errubrikak – DBH

16. DBHRAKO TREBETASUN OROKORREN ERRUBRIKAK

Hizkuntza-komunikaziorako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAAhozko komunikazioa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................

OG EBALUAZIO-ADIERAZLEAK

LORTUTAKO MAILA GUZTIRA1 2 3 4

HIZK

UN

TZA-K

OM

UN

IKA

ZIOA

Ahozko mezu egokiak ulertzen eta interpretatzen ditu, eta ahozko baliabideak zein bestelakoak baliatzen ditu.

Ahozko mezu errazak ulertzeko eta interpretatzeko zailtasunak ditu.

Ahozko mezu errazak ulertzen eta interpretatzen ditu.

Mezu gehienak ulertzen eta interpretatzen ditu, mezuak konplexuak direnean ere.

Mota guztietako mezuak ulertzen eta interpretatzen ditu, edozein zailtasunekoak direla ere.

Testuinguruaren ezaugarrien araberako ahozko adierazpideak darabiltza.

Familiarteko erregistroa darabil, baina zailtasunak ditu bestelako erregistroetan aritzeko.

Familiarteko erregistroa darabil, baina beste erregistro batzuk ere ezagutzen ditu.

Hainbat erregistroren jabe da, baina ez ditu komunikazio-egoeraren arabera egokiro erabiltzen.

Hainbat erregistroren jabe da, eta komunikazio-egoeraren arabera egokiro erabiltzen ditu.

Pentsamenduak, iritziak, gertakizunak eta emozioak adierazteko gai da.

Eguneroko egoeretan, hiztegi urria darabil.

Eguneroko egoeretan, hiztegi egokia darabil.

Komunikazio-egoera gehienetan, jario handiz eta argiki egiten ditu adierazpenak.

Jario handiz eta argiki egiten ditu adierazpenak, eta testuinguruari dagokion hiztegia darabil.

Entzunez eta ahoz komunikatuz gozatzen du.

Zailtasunak ditu bai entzuteko eta bai adierazpenak egiteko.

Adierazpenak egitea gogoko du, baina zailtasunak ditu gainerakoei entzuteko.

Entzuteko eta adierazpenak egiteko interesa du.

Entzuteko eta adierazpenak egiteko interes handia du.

Ahozko hizkuntzarekin lotutako ekintzetan parte hartzen du.

Ahozko ekintzetan zailtasunez parte hartzen du.

Interesa pizten dioten ekintzetan baino ez du parte hartzen.

Orokorrean, ahozko ekintzetan parte hartzen du.

Ahozko ekintzetan, modu aktiboan parte hartzen du.

Ahozko ekintzetan, elkarrizketarako prest izaten da.

Gainerakoen iritziak onartzeko eta norberarenak adierazteko zailtasunak ditu.

Lantzean, zailtasunak ditu norberarenarekin bat ez datozen iritziak onartzeko.

Orokorrean, asertibitatea ageri du ahozko ekintzetan.

Asertibitatea ageri du ahozko ekintzetan.

Koherentziaz eta kohesioz egiten ditu ahozko adierazpenak.

Modu desordenatuan eta zatika egiten ditu adierazpenak.

Eguneroko egoeretan, modu ordenatuan eta koherentziaz egiten ditu adierazpenak.

Orokorrean, modu logikoan egiten ditu adierazpenak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Modu logikoan egiten ditu adierazpenak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Komunikazio-trukerako arauak darabiltza.

Ez ditu ezagutzen komunikazio-trukerako arauak.

Komunikazio-trukerako arauak ezagutu arren, ez ditu baliatzen.

Zenbait egoeratan, komunikazio-trukerako arauak darabiltza.

Komunikazio-trukerako arauak errespetatzen ditu, eta egokiro darabiltza.

© giltza 52


Hizkuntza-komunikaziorako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAIdatzizko komunikazioa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



HIZK

UN

TZA-K

OM

UN

IKA

ZIOA

Testu-tipologiari dagokionez, orotariko testuak ulertzen eta interpretatzen ditu.

Testu errazak ulertzeko eta interpretatzeko zailtasunak ditu.

Testu errazak ulertzen eta interpretatzen ditu.

Hainbat testu-tipo ulertzen eta interpretatzen ditu.

Mota guztietako testuak ulertzen eta interpretatzen ditu, baita testu konplexuak ere.

Hainbat estrategia darabiltza modu autonomoan irakurtzeko.

Segurtasun faltaz ekiten die idatzizko testuei.

Segurtasun faltaz ekiten die zailtasun pixka bat duten testuei.

Interesa pizten dioten testuak modu autonomoan irakurtzen ditu.

Mota guztietako testuak irakurtzen ditu, autonomia osoz.

Irakurriz gozatzen du. Eginbeharrez baino ez du irakurtzen.

Lantzean behin, interesa pizten dioten testuak edo liburuak irakurtzen ditu.

Proposatzen zaizkion testuak edo liburuak irakurtzen ditu, bai eta besteren bat ere, noizean behin.

Gogotsu eta interes handiz irakurtzen ditu orotariko testuak.

Pentsamenduak, iritziak, gertakizunak eta emozioak idatziz adierazten ditu, argitasunez (hiztegia) eta ordenan (egitura).

Komunikazio-egoera gehientsuenetan, zailtasunez eta hiztegi urriz egiten ditu adierazpenak.

Zenbait komunikazio-egoeratan, zailtasunez eta hiztegi urriz egiten ditu adierazpenak.

Orokorrean, jario handiz eta argitasunez egiten ditu adierazpenak, eta hiztegi egokia darabil.

Jario handiz eta argitasunez egiten ditu adierazpen idatziak, eta hiztegi egokia darabil.

Idatzizko ekintzetan parte hartzen du.

Proposatutako ekintzetan parte hartzeko zailtasunak ditu.

Interesa pizten dioten ekintzetan baino ez du parte hartzen.

Orokorrean, proposatutako ekintzetan parte hartzen du.

Proposatutako ekintzetan parte hartzen du.

Tipologiari dagokionez, mota guztietako testuak idazten ditu.

Zailtasunez darabiltza zenbait testu mota.

Hainbat testu mota ezagutzen ditu, baina zailta-sunez darabiltza.

Zailtasun txikiko testu motak egokiro darabiltza.

Mota guztietako testuak egokiro darabiltza.

Hizkuntza-sistemaren arauak ezagutzen eta erabiltzen ditu.

Ortografia- eta gramatika-arau batzuk ezagutzen ditu, baina zailtasunez aplikatzen ditu.

Ortografia- eta gramatika-arau batzuk ezagutzen ditu, baina zenbait akats egiten du idaztean.

Ortografia- eta gramatika-arau batzuk ezagutzen ditu, baina noizean behin akatsak egiten du idaztean.

Ortografia- eta gramatika-arauak egokiro ezagutzen eta aplikatzen ditu.

Koherentziaz eta kohesioz egiten ditu idatzizko adierazpenak.

Era desordenatuan eta zatika egiten ditu adierazpenak.

Noizean behin, era ordenatuan eta koherentziaz egiten ditu adierazpenak.

Orokorrean, era ordenatuan egi-ten ditu adieraz-penak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Era logikoan egiten ditu adierazpenak, eta ideiak ordenatzen ditu.

Idatzizko ekintzetan gozatzen du.

Ez du idazteko interesik.

Proposatzen zaionean baino ez du idazten.

Testuak sortzeko interesa du.

Interes handia du idatzizko adierazpenak egiteko.

© giltza 53


Ikasten ikasteko gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAIkasteko baliabideak eta teknikak erabiltzea

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



IKA

STEN IK

ASTEA

Ikasteko teknika eta estrategia egokiak darabiltza.

Noizean behin baino ez du baliatzen ikasteko teknikaren edo estrategiaren bat.

Zenbait estrategia eta teknika darabiltza, baina ez beti modu egokian.

Normalean, estrategiak eta teknikak darabiltza, baina ez beti modu egokian.

Normalean, egoerari dagozkion ikasteko estrategia eta teknika egokiak darabiltza.

Ezagutza berriak baliatzen ditu hainbat testuingurutan.

Informazio bera darabil testuinguru guztietan.

Noizean behin, testuinguruaren eta egoeraren araberako informazioa hautatzen du.

Egoera gehienetan, testuinguruaren araberako informazioa hautatzen du.

Testuinguruaren eta egoeraren araberako informazioa hautatzen du.

Teknika eta estrategia jakinak darabiltza informazioa lortzeko.

Orokorrean, ez du irizpiderik informazioa bilatzeko eta hautatzeko.

Zailtasunak izaten ditu ikasitako zenbait teknika eta estrategia erabiliz informazio egokia bilatzeko eta hautatzeko.

Normalean, teknika eta estrategia egokiak darabiltza informazioa bilatzeko.

Teknika eta estrategia egokiak darabiltza informazioa bilatzeko.

Informazioa egokiro antolatzen du, ezarritako irizpideen arabera.

Zailtasunak ditu informazioa antolatzeko eta sailkatzeko.

Orokorrean, informazioa antolatzen du, jarraibide errazei jarraiki.

Informazioa hautatzen eta antolatzen du, ezarritako jarraibideekin bat.

Informazioa hautatzen, ordenatzen eta aztertzen du, ezarritako jarraibideen arabera.

Ikaste-prozesu berriei ekiteko, baliabideak, teknikak eta estrategiak darabiltza.

Baliabideak, teknikak eta estrategiak irizpiderik gabe darabiltza.

Baliabideak, teknikak eta estrategiak ezarritako irizpideei jarraituz erabiltzen ditu.

Egoera gehientsuenetan, ikaste-prozesu berriei ekiteko, baliabideak, teknikak eta estrategiak egokiro darabiltza.

Ikaste-prozesu berriei ekiteko, baliabideak, teknikak eta estrategiak modu eraginkorrean baliatzen ditu.

Egoera berrietan, jakin dakiena eta ikasi beharrekoa identifikatzen ditu.

Ez du ia inoiz erabakirik hartzen ikaste-prozesuan.

Erabakiak hartzen ditu ikasi beharrekoari dagokionez.

Egoera jakinetan, badaki zer den ikasi beharrekoa.

Erabakiak hartzen ditu, ikaste-prozesua balioetsita eta testuinguruei jarraituz.

© giltza 54


Ikasten ikasteko gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKANorberaren gaitasunak egokitzea (metakognizioa)

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



IKA

STEN IK

ASTEA

Lana planifikatzen du, eraginkorragoa izateko asmoz.

Ez ditu atazak antolatzen eraginkorrago izateko asmoz.

Zailtasunak ditu eraginkorragoa izan asmoz atazak antolatzeko.

Badaki beharrez-koa dela atazak antolatzea, eraginkorragoa izateko asmoz.

Ekintzak eta atazak antolatzen ditu, eraginkorragoa izateko asmoz.

Ikaste-prozesu berriei ekitean, norberaren gaitasunak eta ezintasunak identifikatzen ditu.

Zailtasunak ditu norberaren indarguneak eta ahulguneak onartzeko.

Norberaren indarguneak onartzen ditu, baina gaitz zaio ahulguneak identifikatzea.

Indarguneak eta ahulguneak identifikatzen ditu, baina gaitz zaio ikaste-prozesuetan horiek kudeatzea.

Ikas-prozesuei ekitean, ahulguneak ere baliatzen ditu, guztiak indargune gisa baliatuz.

Epe laburrean, ertainean eta luzean lortzeko helburuak planteatzen ditu.

Ez du ia inoiz helbururik planteatzen.

Helburuak planteatzen ditu, baina ez dira errealistak izaten.

Betetzeko modu-ko helburuak planteatzen ditu, baina ez da epeez ohartzen.

Betetzeko modu-ko helburuak planteatzen ditu, eta epeez ohartzen da.

Bere formaziorako, erabakiak hartzen ditu, arrazionaltasunez eta kritikotasunez.

Ez du bere formazioaren inguruko erabakirik hartzen.

Ez da gai, bere formazioa hobetzeko, aukera egokiak bilatzeko.

Formaziorako erabakiak hartzen ditu, baina ez ditu horien ondorioak balioesten.

Formaziorako erabakiak hartzen ditu, horien ondorioak balioetsiaz.

Ikaste-prozesuan eragiten duten gaitasunez ohartzen da (arreta, memoria, kontzentrazioa...).

Ez ditu bere gaitasunak ezagutzen, eta arrakastak eta porrotak besteei egozten dizkie.

Bere gaitasunetako batzuk onartzen ditu.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, baina ez du balioesten haiek bere arrakastan zein porrotean duten eragina.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, eta badaki nola eragiten duten bere arrakastan zein porrotean.

Konfiantza du norberarengan eta ikaste-prozesuetan.

Ez du konfiantzarik norberaren ikasteko gaitasunetan.

Ikasteko ahalegina egiten du, baina ez du konfiantzarik norberaren gaitasunetan.

Ikasteko ahale-gina egiten du, eta gero eta konfi-antza handiagoa du bere gaitasunetan.

Norberaren ikasteko gaitasunak indartzen ditu.

Ikaste-prozesu berriekin gozatzen du.

Ez du interesik ikaste-prozesuetan.

Bere ikaste-prozesuko zenbait alderditan baino ez du interesa.

Normalean, inte-resa du bere ikaste-prozesu-etan, eta jakintzak zabaltzeko gero eta gogo handiagoa du.

Ikaste-prozesuekin gozatzen du, eta interesa du norberaren jakintzak zabaltzeko.

Errealitateari eta jakintzei buruzko galderak egiten dizkie bai besteei eta bai bere buruari.

Ia ez du galderarik planteatzen.

Noizean behin, galderak planteatzen ditu.

Galderak planteatzen ditu, bai eta horiei buruzko gogoeta egiten ere.

Galdera berriei buruzko gogoeta egiten du, eta pentsamendu-estrategiak baliatzen ditu.

© giltza 55


Informazioa tratatzeko eta teknologia digitalak erabiltzeko gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAInformazioa tratatzeko eredua

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



INFO

RM

AZIO

A TRATATZEA ETA TEK

NO

LOG

IA DIG

ITALA

K ER

AB

ILTZEA

Mota guztietako euskarrietako informazioa lortzen du, teknika eta estrategia jakinak erabilita.

Gaitz zaio hainbat teknika eta euskarri baliatuz informazioa lortzen.

Gai da zenbait teknika eta euskarri erabiliz informazioa lortzeko.

Orokorrean, beharrezko informazioa lortzeko teknikak eta estrategiak erabiltzen ditu.

Mota guztietako euskarrietako informazioa lortzeko, teknika eta estrategia egokiak baliatzen ditu.

Lan intelektualari dagozkion teknikak baliatzen ditu informazioa bilatzeko, biltzeko, hautatzeko, antolatzeko eta aztertzeko.

Zailtasunak ditu bildutako informazioaren ideia nagusiak zein diren hautatzeko.

Beharrezko informazioa hautatzen, antolatzen eta biltzen du.

Eskatutako informazioaren ideia nagusiak sintetizatzeko gai da.

Informazioa modu kritikoan hautatzeko, aztertzeko eta sintetizatzeko, teknikak eta estrategiak baliatzen ditu.

Bildutako informazioaren sintesia egiteko gai da.

Gaitz zaio bildutako informazioa birsortzen.

Informazioa aztertzen eta birsortzen du.

Informazioa modu kritikoan aztertzen du, eta birsortzeko gai da.

Informazioa birsortzeko gai da, erabilera jakinen arabera.

Egoera eta testuinguru anitzetan, erabilgarri diren informazio-motak aplikatzen ditu.

Informazio bera darabil egoera eta testuinguru guztietan.

Zailtasunak ditu testuinguru jakinetarako informazioa hautatzeko.

Testuinguruaren eta egoeraren araberako informazioa hautatzen du.

Testuinguruaren eta egoeraren araberako informazio egokia hautatzen du.

Informazioaren eta jakintzen berri ematen du.

Informazioaren eta jakintzen berri ematean, ez du bereizketarik egiten.

Hala eskatzen zaionean, informazioaren eta jakintzen berri ematen du.

Aurretik galdetu gabe ere, gai da informazioaren eta jakintzen berri emateko.

Informazioaren eta jakintzen berri emateko, hainbat estrategia darabiltza.

© giltza 56


Informazioa tratatzeko eta teknologia digitalak erabiltzeko gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAIKT-en erabilera-ereduak eta hizkuntzak

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



INFO

RM

AZIO

A TRATATZEA ETA TEK

NO

LOG

IA DIG

ITALA

K ER

AB

ILTZEA

Eskuragarri dituen teknologia-baliabideak erabiltzen ditu.

Ez ditu eskuragarri dituen teknologia-baliabideak erabiltzen.

Zailtasunez erabiltzen ditu eskura dituen teknologia-baliabideak.

Orokorrean, eskura dituen teknologia-baliabideak erabiltzen ditu.

Modu kritikoan eta erantzukizunez erabiltzen ditu eskura dituen teknologia-baliabideak.

IKTen hizkuntza-moldeak darabiltza hainbat egoeratan.

Ikaste-prozesuetan, ez ditu IKTen hizkuntza-moldeak erabiltzen.

Hainbat egoeratan, IKTen zenbait hizkuntza-molde darabiltza.

Edozein egoeratan, testu bidezko hizkuntza, numerikoa, ikonikoa, bisuala,ikus-entzunezkoa eta grafikoa erabiltzen ditu.

Edozein egoeratan, testu bidezko hizkuntza, numerikoa, ikonikoa, bisuala,ikus-entzunezkoa eta grafikoa egokiro baliatzen ditu.

Teknologia baliatzen du, ikasteko, informazioa jasotzeko eta komunikatzeko.

Informazioa jasotzeko baino ez ditu erabiltzen teknologia-baliabideak.

Informazioa jasotzeko eta komunikatzeko erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Egoera gehientsuenetan, ikasteko, informazioa jasotzeko eta komunikatzeko erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Erantzukizunez jotzen du teknologia-baliabideetara, ikasteko, informazioa jasotzeko eta komunikatzeko.

Informazio- eta garapen-iturri berriak hautatzen ditu, erabilgarritasunaren arabera.

Atazei ekitean, informazio- eta garapen-iturri bakarra darabil.

Atazei ekitean, hainbat informazio- eta garapen-iturri teknologiko hautatzen eta erabiltzen ditu.

Atazaren arabera, hainbat informazio- eta garapen-iturri teknologiko hautatzen eta erabiltzen ditu.

Informazio- eta garapen-iturri teknologikoak modu kritikoan balioesten ditu, egokiena hautatzeko.

Modu kritikoan, etikoan eta erantzukizunez darabiltza IKT baliabideak.

Irizpiderik gabe erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Zailtasunak ditu teknologia-baliabideak erabiltzeko irizpideak finkatzeko.

Orokorrean, erantzukizunez erabiltzen ditu teknologia-baliabideak.

Balioespen kritikoa egiten du, teknologia-baliabideak egokiro erabiltzeko.

© giltza 57


Matematikarako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAHizkuntza matematikoa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



MATEM

ATIKA

Hizkuntza matematikoa darabil bat-bateko adierazpenetan.

Arloko ekintzatan, hizkuntza matematikoaren gutxieneko erabilera egiten du.

Eguneroko egoeratan, laguntzarekin baliatzen du hizkuntza matematikoa.

Eguneroko egoeratan, hizkuntza matematikoa erabiltzen du, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Egoera edozein delarik ere, egokiro darabil hizkuntza matematikoa.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du.

Egoera arruntetan, ez du identifikatzen informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du, baina ez daki nola erabili.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du, eta egokiro darabil, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Egoera arruntetan, informazio numerikoaren eta sinbolikoaren esanahia identifikatzen du, eta ebazteko gai da.

Jakintza matematikoez jabetu da, eta erabili darabiltza eguneroko egoeratan.

Arloari dagozkion ekintzetan baino ez ditu jakintza matematikoak aplikatzen.

Beste arlo eta egoera batzuetan ere aplikatzen ditu jakintza matematikoak, betiere laguntzarekin.

Beste arlo eta egoera batzuetan ere aplikatzen ditu jakintza matematikoak, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Beste arlo eta egoera batzuetan, zehaztasunez eta baliagarri zaizkion guztietan aplikatzen ditu jakintza matematikoak.

Informazioa modu matematikoan irakurtzen, interpretatzen, antolatzen eta aurkezten du.

Informazioa laguntzarekin irakurtzen du, eta zailtasunak ditu interpretatzeko.

Informazio matematikoa irakurtzen eta interpretatzen du, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Informazioa irakurtzen eta interpretatzen du, baina ez da gai modu matematikoan antolatzeko eta aurkezteko.

Informazioa modu matematikoan zehaztasunez irakurtzen, interpretatzen, antolatzen eta aurkezten du.

Hizkuntza matematikoa darabil egoera arruntei buruzko adierazpenak egiteko.

Laguntzarekin darabil hizkuntza matematikoa egoera arrunten berri emateko.

Tarteka akatsen bat egiten du hizkuntza matematikoa erabiltzean egoera arrunten berri emateko.

Gai da egoera arrunt konplexuak hizkuntza matematikoa baliatuz adierazteko, bai eta ebazteko ere, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Gai da edozein egoera arrunti buruzko adierazpen matematikoak egiteko, eta egokiro ebazten ditu.

© giltza 58


Matematikarako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAProblemak ebaztea

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



MATEM

ATIKA

Problemak ebazteko metodo orokorra darabil (ulertzea, enuntziatzea, planifikatzea, plana ebaztea eta emaitza zein prozesua berrikustea).

Ez du problemak ebazteko metodo orokorra aplikatzen.

Zenbait zailtasun ditu problemak ebazteko metodo orokorra jarraitzeko.

Problemak ebazteko metodo orokorra aplikatzen du, baina ez beti.

Modu sistematikoan eta eraginkorrean darabil problemak ebazteko metodo orokorra.

Problemak ebazteko estrategiak erabiltzen ditu (eskema, saiatze-huts egitea, deskonposizioa...).

Ez ditu estrategiak identifikatzen, ez eta erabiltzen ere.

Estrategia zuzenak hautatzen ditu, baina ez ditu egokiro erabiltzen.

Estrategia zuzenak hautatzen ditu, baina ez ditu zehaztasun matematikoz baliatzen.

Estrategia zuzenak hautatzen eta aplikatzen ditu, zehaztasun osoz.

Taulak, grafikoak eta irudiak erabiltzen ditu problemak adierazteko.

Ia ez ditu baliabideok erabiltzen, edo ez ditu problemak zuzen adierazten.

Gutxitan erabiltzen ditu baliabideok, eta darabiltzanean gaitz zaio problemak interpretatzea.

Baliabideok erabiltzen ditu, baina ez ditu beti problemak argi adierazten.

Beti darabiltza baliabideok, eta problemak argi adierazten ditu.

Kontzeptu matematikoak bereganatu ditu, eta problemak ebazteko aplikatzen ditu.

Problemak ebaztean, zailtasunak ditu kontzeptu matematikoak ulertzeko.

Zailtasunen bat badu ere, kon-tzeptu matema-tikoak bereganatu ditu, eta problema errazak ebazteko baliatzen ditu.

Kontzeptu matematikoak bereganatu ditu, eta problemak ebazteko erabiltzen ditu.

Erabat berega-natu ditu kontzep-tu matematikoak, eta problemak ebazteko trebe eta ziur darabiltza.

Modu ordenatuan eta antolatuan ebazten ditu problemak.

Problemak ebaztean, ez du ordenarik eta plangintzarik ageri: ez prozesuan ez eta ebazpenetan ere.

Problemak ebaztean, ordena eta plangintza gutxi agertzen ditu: bai plangintzan eta bai ebazpenetan.

Zailtasunen bat badu ere, argi, ordenaturik eta argumentaturik adierazten ditu problemak ebaz-tean jarraitutako prozesua eta lortutako emaitza.

Modu argian, ordenatuan eta argumentatuan adierazten du problemak ebaztean jarraitutako prozesua eta lortutako emaitza.

Problemak ebaztean, ez du matematika-akatsik egiten.

Problemak ebaztean, hainbat matematika-akats egiten ditu.

Problemak ebaztean, matematika-akatsak egiten ditu, prozesuan zein emaitzetan.

Problemak ebaz-tean, gutxieneko matematika-akatsak egiten ditu, prozesuan zein emaitzetan.

Problemak ebaztean, ez du matematika-akatsik egiten, ez prozesuan ez eta emaitzetan ere.

Problemak ebaztean, prozesua eta emaitzak berrikusten ditu.

Problemak ebaztean, ez du emaitza berrikusteko edo konprobatzeko ohiturarik hartu.

Problemak ebaztean, emaitza baino ez du konprobatzen.

Problemak ebaztean, emaitza zuzena ez denean baino ez du prozesua berrikusten.

Problemak ebaz-tean, aurrera egin ahala berrikusten eta justifikatzen du prozesua, eta emaitzak konpro-batzen ditu.

© giltza 59


Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAKartografia-trebetasuna

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



ZIENTZIA

-, TEKN

OLO

GIA

- ETA OSA

SUN

-KU

LTUR

A

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu.

Mapak identifikatzen ditu, baina ez ditu geografia ikertzeko tresna gisa antzematen.

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu, eta, laguntzarekin, informazioa laburtzeko gai da.

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu, eta, akatsen bat egiten badu ere, informazioa laburtzeko gai da.

Mapak geografia ikertzeko tresna gisa identifikatzen ditu, eta beharrezko informazioa laburtzeko gai da.

Mapa motak (fisikoa, historikoa, biztanleena...) eta haien eguneroko erabilera identifikatzen ditu.

Lagunduz gero, mapa motak identifikatzen ditu.

Zailtasunen bat izaten du mapa motak eta horien eguneroko erabilerak identifikatzen.

Mapa motak eta haien eguneroko erabilera identifikatzen ditu.

Mapa motak identifikatzen ditu, eta erabileraren arabera erabiltzeko gai da.

Mapetako oinarrizko elementuak (orientazioa, eskala, sinboloak) identifikatzen eta interpretatzen ditu.

Ez ditu mapetako oinarrizko elementuak identifikatzen.

Mapetako oinarrizko elementuak identifikatzen ditu, baina zailtasunak ditu horiek ulertzeko.

Identifikatzen eta interpretatzen ditu mapetako oina-rrizko elementuak eta horien funtzioak, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Mapetako oinarrizko elementuak eta horien funtzioak zehaztasunez identifikatzen eta interpretatzen ditu.

Koordenatuak darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko.

Mapan koordenatuak erabiltzeko laguntza behar du.

Koordenatuak darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Koordenatuak darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko.

Koordenatuak trebe eta ziur darabiltza mapako puntu jakin bat kokatzeko.

Errealitate geografikoa irudikatzeko mapak sortzen ditu.

Laguntzarekin, errealitate geografikoa irudikatzeko mapak osatzen ditu.

Errealitate geografikoa irudikatzeko mapak osatzen eta sortzen ditu, tarteka akatsen bat egiten badu ere.

Errealitate geografikoa irudikatzeko mapak egoki eta zehatz osatzen eta sortzen ditu.

Mapak egoki eta zehatz osatzen eta sortzen ditu, eta hainbat baliabide darabiltza (irudiak, IKTak, Google Maps...).

Errealitatearen adierazpen geografikoa identifikatzen du, eta hainbat teknologiarekin erlazionatzen du.

Ez ditu bereizten errealitate geografikoari dagozkion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak.

Tarteka zailtasunak ditu errealitate geografikoari dagozkion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak identifikatzeko.

Errealitate geografikoari dagozkion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak identifikatzen ditu.

Zehatz identifikatzen ditu errealitate geo-grafikoari dagoz-kion airetiko argazkiak, satelite bidezko irudiak eta mapak, eta horietatik informazioa erausteko gai da.

© giltza 60


Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAZientzia-ikerketa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



ZIENTZIA

-, TEKN

OLO

GIA

- ETA OSA

SUN

-KU

LTUR

A

Natura-fenomeno arruntak behatzen eta konparatzen ditu, errealitate naturala eta teknologikoa ulertzeko eta adierazteko.

Natura-fenomeno arrunt batzuei soilik erreparatzen die, eta notatzen dituen arren, ez ditu konparatzen.

Natura-fenomeno arrunten arteko berdintasunez eta ezberdintasunez ohartzen da, eta deskribatzeko gai da.

Behatutako natura-fenomeno arrunten arteko berdintasunak eta desberdintasunak nahiko ondo deskribatzen ditu.

Behatutako natura-fenomenoen arteko berdintasunak eta desberdintasunak egokiro, argi eta zehatz deskribatzen ditu.

Natura-fenomeno arruntetatik abiatuta, galderak planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun asmoz.

Laguntzarekin, behaketaren ondoren galdera errazak planteatzen ditu.

Behaketaren ondoren, galdera errazak planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun asmoz.

Behaketaren ondoren, galderak koherentziaz planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun asmoz.

Galdera koherenteak, logikoak eta esanguratsuak planteatzen ditu, modu zientifikoan erantzun eta frogatu asmoz.

Behaketarekin eta proposatutako problemarekin lotutako hipotesiak planteatzen ditu, modu zientifikoan egiaztatu eta azaldu asmoz.

Behatutako ekintzarekin edo fenomenoarekin lotura handirik gabeko hipotesiak planteatzen ditu.

Laguntzarekin, behatutako fenomenoari eta horri buruz egindako galderei buruzko hipotesiak planteatzen ditu.

Behaketarekin eta proposatutako problemarekin lotutako hipotesiak planteatzen ditu, modu zientifikoan egiaztatu eta azaldu asmoz.

Behaketarekin eta proposatutako problemarekin guztiz lotutako hipotesi logikoak eta zehatzak planteatzen ditu, modu zientifikoan egiaztatu eta azaldu asmoz.

Hipotesiak arrazoitzen ditu, errealitatea azaltzen duten egiazko ondorioak ateratzeko.

Planteaturiko zenbait hipotesi esperimentatzen eta arrazoitzen ditu, baina laguntza behar du prozesuan.

Planteaturiko hipotesiak esperimentatzen eta arrazoitzen ditu, tartean akatsen bat egiten badu ere. Laguntzarekin, egiazko ondorioren bat ere ateratzen du.

Planteaturiko hipotesiak esperimentatzen eta arrazoitzen ditu, eta egiazko zenbait ondorio ateratzen ditu, errealitatea azaltzeko.

Planteaturiko hipotesiak esperimentatzen, arrazoitzen eta justifikatzen ditu, eta errealitatea azaltzen duten ondorioak ateratzen ditu.

Zientzia-ikerketak (saiakuntzak) egiten ditu.

Saiakuntzak inongo prozedurarik gabe egiten ditu.

Saiakuntzak egiten ditu, nahiz eta prozeduran akatsen bat egin.

Ikerketa txikiak egiten ditu, planteatutako hipotesian araberakoa.

Ikerketa osoa egiten du, planteatutako hipotesiaren araberakoa.

© giltza 61


Gizarterako eta herritartasunerako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAGizarte-trebetasunak

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



GIZA

RTEA ETA H

ERR

ITAR

TASU

NA

Uneko egoera sozialaren araberako araubideak ezagutzen eta aplikatzen ditu.

Ez ditu onartzen uneko egoera sozialaren araberako araubideak, eta ez ditu betetzen.

Uneko egoera sozialaren araberako araubideak ezagutzen ditu, baina ez ditu beti aplikatzen.

Uneko egoera sozialaren araberako araubideak ezagutzen eta aplikatzen ditu.

Egoera soziala edozein delarik, jarrera egokia izaten du, eta eskura dituen baliabideak erabiltzen ditu horretarako.

Egunerokoan gizabidez jarduten du.

Gizabidez jarduteko arauak ezagutzen ditu, baina egunerokoan ez ditu guztiz betetzen.

Egunerokoan gizabidez jokatzeko arauak ezagutzen eta aplikatzen ditu, baina ez ditu bereizten herritar gisa inguruan txertatzeko eskubideak eta betebeharrak.

Egunerokoan, gizabidez jarduten du, eta herritar gisa inguruan txertatzeko eskubideak eta betebeharrak onartzen ditu gehientsuenetan.

Egunerokoan, gizabidez jarduten du, modu autonomoan, herritar gisa dagozkion eskubideen eta betebeharren arabera.

Bizikidetza-egoeretan, modu asertiboan jokatzen du.

Bizikidetza-egoeretan, zailtasunak ditu norberaren emozioak kontrolatzeko.

Norberaren emozioak identifikatzen ditu, baina ez da gai bizikidetza-egoeretan egokiro kudeatzeko.

Bizikidetza-egoeratan, norberaren emozioak identifikatzen eta kudeatzen ditu, baina, egoera kritikoetan, zailtasunak izaten ditu.

Edozein bizikidetza-egoeratan, egokiro identifikatzen eta kudeatzen ditu norberaren emozioak.

Testuinguru errealetan, enpatia-gaitasuna du.

Ez die gainerakoei entzuten, eta ez du bere ikuspuntua baino onartzen.

Gainerakoei entzuten die, baina ez ditu besteen ikuspuntuak ulertzen.

Gainerakoei entzuten die, baina, noizean behin, besteen ikuspuntuak ulertzeko zailtasunak ditu.

Gainerakoei entzuten die, bestelako ikuspuntuak, emozioak eta asmoak ulertzen ditu, eta gai da besteen erantzunak balioesteko.

Jarrera altruistak eta besteei laguntzekoak agertzen ditu, eguneroko egoeretan harremanak hobetzeko.

Egunerokoan, galdegiten zaionean baino ez die besteei laguntzen.

Onuraren bat izatekotan baino ez die egunerokoan besteei laguntzen.

Egunerokoan, musu-truk laguntzen die besteei.

Jarrera altruistak eta besteei laguntzekoak agertzen ditu (sinpatia, laguntza, eskuzabaltasuna, dolua, kooperazioa), asmo sozialaz.

© giltza 62


Gizarterako eta herritartasunerako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAIdatzizko komunikazioa

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



GIZA

RTEA ETA H

ERR

ITAR

TASU

NA

Jarrera positiboan aritzen da taldean, helburu jakin bat erdiesteko.

Taldean jarrera pasiboa izaten du.

Noizean behin jarrera positiboa izaten du taldeko ekintzetarako eta ikaskideekiko, helburu jakin bat erdiesteko.

Besteen lana onartzen du. Bete beharreko ekintzetan jarrera positiboa izaten du, bai eta kideekiko jarrera egokia ere, helburu jakin bat erdiesteko.

Besteen lana onartzen du, publikoan kriti-karik egin gabe. Jarrera positiboan aritzen da taldean (ekintzekiko eta kideekiko jarrera onez), helburu jakin bat lortzeko.

Talderako helburuak lortzeko ekintzetan, denbora egokiro kudeatzen du.

Zailtasunak ditu ekintzak betetzeko taldeak ezarritako denborak kontrolatzeko.

Atazak egitean, oso gutxitan egokitzen da taldeak ezarritako denborara. Taldeak entrega-datak aldatu behar izaten ditu beragatik.

Normalean, eza-rritako denborara egokitzen da, batzuetan atzera-tzen bada ere. Taldeak ez ditu entrega-datak aldatu behar izaten, eskuarki.

Atazetarako ezarritako denborara egokitzen da. Taldeak ez du inoiz entrega-data aldatu behar izaten.

Talderako helburuak lortzeko, lana prestatzen du.

Talderako helburuak lortzeko lana prestatzeko, ez da egokiro antolatzen.

Beharrezko materialak prestatzen eta eskuratzen ditu, baina noizean behin baino ez da prest izaten lanerako.

Talderako helbu-ruak lortzeko, beharrezko materialak prestatzen eta eskuratzen ditu, eta lanerako prest izaten da.

Beharrezko mate-rialak prestatzen eta eskuratzen ditu, eta lanerako prest izaten da, beti. Talderako helburuak lortzen ditu, gainera.

Talde-lanean dagozkion zereginak arduraz betetzen ditu.

Arduragabea da eta ez du talde-lanean konpromisorik hartzen.

Arduragabe samarra da, eta noizean behin soilik hartzen du konpromisorik.

Arduratsu sama-rra da, baina, batzuetan, ez du parte hartzen.

Arduratsua da, eta dagozkion zereginak bukatzen ditu.

Egunerokoan, taldean aritzeko gaitasuna du.

Ez dago ohiturik egunerokoan taldean lan egiten.

Noizean behin besteen ahaleginei erreparatzen die, besteekin bat egiten du, eta besteei lagun egiten die.

Orokorrean, besteen ahaleginei erreparatzen die, besteekin bat egiten du, eta besteei lagun egiten die.

Beti erreparatzen die besteen ahaleginei, beti egiten du bat besteekin eta beti laguntzen die, taldea mantenduz eta elkarlanean arituz.

Taldearen lana balioesten du, eta hobetzeko eta elkartzeko asmoz proposatzen ditu konponbideak.

Ez du arazoentzako konponbiderik ematen.

Oso gutxitan planteatzen ditu konponbideak, gainerakoek egin dezaten uzten du.

Besteen propo-samenak eta konponbideak saiatzen da hobetzen, eta arazoak konpon-tzeko ahalegina egiten du.

Beti jotzen du konponbide bila, eta proposamenak modu aktiboan egiten ditu.

© giltza 63


Giza eta arte-kulturarako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAArte-produkzioa (musika, artea eta gorputz-adierazpena)

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



GIZA ETA A

RTE-K

ULTU

RA

Artelanak ulertzen ditu (mezua identifikatzen, denboran kokatzen, oinarri etikoak identifikatzen eta balioesten du).

Laguntzarekin, artelanen mezuak identifikatzen ditu, eta artelanak denboran kokatzen ditu.

Artelanen mezuak identifikatzen ditu, eta artelanak denboran kokatzen ditu.

Laguntza txikiren batekin, artelanak ulertzen ditu (mezua, denbora-kokapena eta oinarri etikoak).

Artelanak osotasunean ulertzen eta balioesten ditu.

Norberaren lanetan, egokiro antolatzen ditu ikusizko elementuak eta testua.

Espazioari erreparatu gabe antolatzen ditu elementuak.

Norberaren lanetan, egokiro antolatzen ditu ikusizko elementuak, baina, noizean behin, ez du espazioa kontrolatzen.

Irakurtzeko eta identifikatzeko moduan antolatzen ditu elementuak.

Norberaren lanetan, zehaztasunez eta originaltasunez antolatzen ditu ikusizko elementuak eta testua.

Mota guztietako adierazpen-kodeak, teknikak eta baliabideak darabiltza bere artelanetan.

Mota guztietako adierazpen-kodeak, teknikak eta baliabideak ezagutzen ditu, baina ez ditu egokiro aplikatzen.

Hainbat adierazpen-kode, teknika nagusiak eta arte-baliabideak identifikatzen ditu, bai eta bere artelanetako batzuetan aplikatzen ere.

Hainbat adierazpen-kode, teknika nagusiak eta arte-baliabideak identifikatzen ditu, bai eta bere artelanetan aplikatzen ere.

Hainbat adierazpen-kode, teknika nagusiak eta arte-baliabideak darabiltza, bere artelanetara egokiro ekarriz.

Ekimena, imajinazioa eta sormena ageri du bere artelanetan eta proiektuetan.

Artelanak erreproduzitzen ditu, norberaren elementu artistikorik gehitu gabe.

Artelanak erreproduzitzen ditu, eta norberaren elementu artistikoak gehitzen ditu.

Artelanak birsortzen ditu. Hainbat hizkuntzaren bidez adierazten ditu ideiak eta sentimenduak.

Norberaren sormenetik abiatuta, hainbat hizkuntzaren bidez adierazten eta arrazoitzen ditu ideiak eta sentimenduak.

© giltza 64


Giza eta arte-kulturarako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKAGozatzea

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



GIZA ETA A

RTE-K

ULTU

RA

Arte-adierazpenetan murgiltzeko harrera-, komunikazio- eta sentsibilitate-gaitasuna zein zentzu estetikoa ageri ditu.

Arte-adierazpenek eragin egiten diote, eta erantzun egiten die.

Norberak dituen edertasun- eta armonia-kontzeptuak sentitzen eta adierazten ditu.

Orotariko arte-adierazpenak bereizten ditu, eta hizkuntza mota anitzen bidez komunikatzen ditu, modu koherentean, adierazpenek eragindako sentsazioak.

Pentsamendu-gaitasunak darabiltza, eta hainbat mugimendu artistikoren sorkuntza-estetika modu kritikoan komunikatzen du.

Arte-adierazpenen bidezko pentsamenduaren eboluzioa balioesten du.

Inguru hurbileko arte-adierazpenak aintzat hartzen ditu.

Inguru hurbileko arte- eta kultura-adierazpenak ezagutzen eta balioesten ditu.

Bere testuinguru historikoko hainbat arte-adierazpen erlazionatzen eta kontrastatzen ditu.

Mota guztietako adierazpen estetikoak (kultura- eta arte-adierazpenak) ezagutzen eta erlazionatzen ditu, eta modu kronologikoan sailkatzen ditu.

Arte-adierazpen aniztasunarekiko jarrera positiboa du.

Arte-adierazpenen aniztasuna errespetatzen du, baina ez du balioespenik egiten.

Arte-adierazpen aniztasuna hitz errazak erabiliz balioesten du.

Adierazpen estetikorako forma anitzen argumentuak errespetatzen eta balioesten ditu.

Arte-adierazpenerako forma anitzekiko jarrera irekia, errespetuzkoa eta kritikoa du.

Inguru hurbileko kulturan parte hartzen du, eta gozatu ere gozatzen du.

Interes urria du inguru hurbileko kulturarako.

Inguru hurbileko kultura ezagutzen du, eta horrekiko interesa du.

Inguru hurbileko kulturan parte hartzen du.

Inguru hurbileko kulturan parte hartzen du, eta horrekin ikasten eta gozatzen du.

Egungo gizarteko arte- eta kultura-adierazpide berriak ezagutzen eta balioesten ditu.

Oraindik ez ditu ezagutzen arte- eta kultura-adierazpide berriak.

Arte- eta kultura- adierazpideren bat ezagutzen du.

Arte- eta kultura-adierazpide berriak ezagutzen eta balioesten ditu.

Arte- eta kultura-adierazpide berriak ezagutzen, balioesten eta komunikatzen ditu.

© giltza 65


Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKANorberaren ezagutza eta konfiantza

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



NO

RB

ERA

REN

AU

TON

OM

IA ETA EKIM

ENA

Bere gaitasunak ezagutzen eta onartzen ditu.

Bere buruaren onarpena besteen iritziaren araberakoa da.

Bere gaitasunetako batzuez ohartzen da.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, baina gaitz zaio batzuk onartzen.

Bere gaitasunak ezagutzen ditu, onartzen ditu, eta hobetzeko asmoa agertzen du.

Konfiantza du bere buruarengan.

Besteen iritziaren mende agertzen da guztiz.

Zenbait arlotan, besteen iritziaren mende agertzen da.

Askatasun osoz egiten ditu adierazpenak, noizean behin lotsari aurre egiteko zailtasunak baditu ere.

Ez da agertzen besteen iritziaren mende. Askatasunez egiten ditu adierazpenak.

Autoebaluazioa egiten du.

Ez du autoebaluazio errealistarik egiten.

Badaki hobetu behar duena, baina ez da saiatua.

Hobetzeko plan errealistak proposatzen dituen arren, ez da saiatua.

Hobetzeko plan errealistak ditu, eta normalean saiatua da.

Arazoei aurre egiten die. Akatsetik ikasten du.

Ez die arazoei aurre egiten. Norberaren akatsak onartzeko zailtasunak ditu, inoren errua izaten dela uste baitu.

Norberaren arazoak eta akatsak onartzen ditu, baina ez du jakiten nola aurre egin.

Zenbait arazo arrakastaz konpontzen ditu.

Arazoak arrakastaz konpontzen ditu, eta horretatik ikasitakoa beste egoera batzuetan aplikatzeko estrategien jabe da.

Hobetzeko gaitasuna agertzen du.

Ez daki helburuak finkatzen.

Lortu ezinezko helburuak finkatzen ditu, eta erraz uzten ditu alde batera.

Lortzeko moduko zenbait helburu finkatzen ditu, eta motibaturik eta saiatuki ekiten die.

Lortzeko moduko helburu errealistak finkatzen ditu, eta modu saiatuan ekiten du, bukaeraraino.

Pentsamendu-malgutasuna agertzen du.

Ez die besteei entzuten, ez eta arretarik jartzen ere.

Besteei entzuten die, baina ez du bere ikuspuntua aldatzen.

Beste ikuspuntu batzuk onartzen eta balioesten ditu.

Beste ikuspuntu batzuk entzuten, onartzen eta balioesten ditu, eta gai da bereak aldatzeko.

Laguntza eskatzen du. Zailtasunez onartzen du laguntza behar duela. Agintea ukatzen du.

Onartzen du laguntza beharra, baina ez daki horren bila nora jo.

Muturreko egoeratan, laguntza eskatzen du.

Hala behar duenean, badaki laguntza eta aholkuak eskatzen. Besteez fio da.

© giltza 66


Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasunaEBALUAZIO-ERRUBRIKANorberaren ekimena eta garatzeko gaitasuna

IKASLEA: ............................................................................................................................................................



NO

RB

ERA

REN

AU

TON

OM

IA ETA EKIM

ENA

Aurretik jasotako informazioa eta elementuak erabilita, hainbat testuingurutarako ideiak eta proposamenak egiten ditu.

Jakintzak baditu, baina ez ditu testuingurura ekartzen.

Zenbait jakintza ulertzen ditu, eta antzeko testuinguruetan eta egoeretan ideiak ekartzen ditu.

Jakintzak erlazionatzen ditu, eta, noizean behin, hainbat testuingurutan eta egoeratan ideiak ekartzen ditu.

Jakintzak erlazionatzen ditu, galderak egiten dizkio bere buruari, eta hainbat testuingurutan eta egoeratan ideia eta proposamen berriak dakartza.

Norberaren zein besteen ideiak martxan jartzen ditu.

Ideia batzuk baditu, baina ez daki nola ekin.

Proiekturen bati ekiten dio, baina ez du bukatzen.

Norberaren gaitasunen araberako proiektu errealistak planifikatzen eta martxan jartzen ditu, noizean behin zailtasunen bat badu ere.

Norberaren gaitasunen araberako proiektu errealistak planifikatzen eta martxan jartzen ditu.

Ekintzak eta proiektuak ebaluatzen ditu.

Ez du gogoetarako gaitasun handirik.

Ez du gogoetarako gaitasun handirik, baina emaitza okerrak auzitan jartzen ditu.

Emaitza okerren kasuan baino ez du ebaluaziorik egiten.

Ekintzak eta proiektuak ebaluatzeko ohitura du, emaitzak hobetzeko asmoz betiere.

Aldaketarako eta garapenerako jarrera positiboa du.

Aldaketarako eta garapenerako jarrera pasiboa du.

Aldaketak onartzen ditu, garatzeko zein proiektu berrietan parte hartzeko beharrizanik sentitzen ez badu ere.

Aldaketarako jarrera positiboa du, baina ez du proiektu berrietan parte hartzen.

Aldaketarako jarrera positiboa du, eta etengabe parte hartzen du proiektu berrietan.

Aurreko esperientziak baliatzen ditu egoera berrietara ohitzeko, eta egoera berriaren arabera egokitzen ditu.

Zailtasunak ditu egoera berrietara ohitzeko.

Zailtasunen bat izaten du egoera berrietara ohitzeko. Ez da guztiz egokitzen egoera berrira.

Aurreko esperientziak baliatzen ditu egoera berrietara ohitzeko, zailtasunen bat badu ere.

Aurreko esperientziak arrakastaz baliatzen ditu egoera berrietara ohitzeko, eta egoera berriaren arabera zuzen egokitzen ditu.

© giltza 67

Edebe · Web viewBigarren hezkuntza oinarrizko irakaskuntzaren parte da; eta 12-16 urteko ikasleei...

Documents

Transcript of Edebe · Web viewBigarren hezkuntza oinarrizko irakaskuntzaren parte da; eta 12-16 urteko ikasleei...