Ekonomia

Gizartea

Egitura politikoa

Kultura

Artea

E G I P T O

K.a. 3500 K.a. IV. mendea

Non jaiotzen da Nilo ibaia?

Zer motatako klima da? Basamortukoa?

Ekuatoriala? Tropikala?

Tropikal lehorra ala euritsua?

Egipto - Ekonomia NEKAZARITZA

• Nekazaritzan oinarritutako zibilizazioa basamortuan? Zer dela eta ?

• “”Egipto, Niloren oparia”” Zergatik ?

• Uda hasieran, uhaldiak. ibaia hasi bidetik atera ibar osoa urpean

• Uhaldiaren ondorioak:

1.- lur idortua ureztatu

2.- sedimentuak lur gainean uztea

• Uhaldia txikia bazen gosetea aurre egin behar ubideak, ureztatze sistemak

• Nilometro funtzionatioek uzta kalkulatzen zuten

• Nekazaritza estatuaren eta tenpluen kontrolpean zegoen: lurraren jabetza zuten.

• Nekazariek tenpluen eta funtzionarioen esanetara zeuden.

Ura bere neurri arruntean

Uhaldia, euriteen ondorioa

Uhaldia jeisten denean: sedimentuak, ongarria

Nekazarien bizitza gogorra

2. DOK.

Harrek uzta erdia jan dute, hipopotamoek gainontzekoa jan dute. Matxinsaltoak badatoz eta animalia basatiek uzta jan dute. Hegazti txikiek lapurtu egiten dute. Eta eskribak zerga jarri dio jasotako uztari. Poliziek makilak dituzte. Eta honakoa diote: Eman aleak! Baina nekazariak ez dauka ezer. Orduan lurrean etzandako nekazaria jipoitu eta lubaki batera bota dute. Bere emaztea eta seme-alabak bere atzetik kateatu dituzte.

Satira

Egipto - EkonomiaABELTZAINTZA

• Bazituzten behiak baina... Ez dirudi garrantzitsua zenik

MERKATARITZA

• Atzerritarren eskuetan zegoen

• Nilo ibaia garraiobide garrantzitsua

ARTISAUTZA

• Oso garatua artelanak, buztina, metala, harria landu zituzten.

Egipto - Gizartea• Esklaboak gerrako presoak izan ohi ziren

• Emakumeak: ezkontzean, emakumeak ere, bere ondasunen jabetza mantentzen zuen.

Gizarte hierarkizatua

Egipto – Egitura politikoa FARAOIAren funtzioak

• Jainkoa zen eta jainko gisa herriaren eta beste jainkoen arteko bitartekaria zen. teokrazia

• Erresumaren batasuna ziurtatzen zuen – koroa bikoitza – Egipto Garaia eta Egipto Beherea.

• Egipto osoa, jabetza pribatua.

• Boterea absolutoa. Funtzionarioak eguneroko bizitza osoa kontrolatzen zuten.

• Faraoiaren borondatea, legea zen.

• Botere ekonomiko handia – Piramideak, hipogeoak...

• Gizaki guztien gainetik zegoenez aparte bizi zen – emazte asko – askotan bere arrebetariko bat

• Gerra zen jarduera nagusia, Asiatik zabaltzeko asmoa

Egipto - Kultura ERLIJIOA

• Politeista (poli = asko; teos = jainkoa) • Hiri bakoitzak bere jainkoa.• Amon (jainko gorena), Ra (eguzki jainkoa), Osiris (hildakoena), Isis (Osirisen emaztea eta arreba), Horus (bizirik zegoen faraoia).• Hildakoei gurtzak momifikazioa, “Gorputza galtzen bazen, arima ere galdu egingo zen” .

ZIENTZIA • Urtearen iraupena kalkulatzen lehenak (365 egun)•Matematikari (zilindroaren eta piramide moztuaren bolumena kalkulatzen zuten) eta Arkitekto onak piramideak• Anatomiari eta zirkulazioari buruzko ezagutza sakona.

Egipto – Kultura - Idazkera

Idazkera sistema propioa zuten, mesopotamiarrengandik desberdina.

Lehen zibilizazio bakoitzak asmatu behar zuen idazkera osoa.

Hieroglifikoa deitzen zen: objetuak irudien bidez adierazten ziren

Egipto – Artea – Erlijioaren menpe ARKITEKTURA

• Hilobiek eta tenpluak osatzen dute, ez da ezagutzen jauregirik.

• Zergatia:

- Jauregiak bizidunen etxeak ziren, eta hil egiten zirenez, etxeak ez zuten denboran zehar iraun beharrik eta adreiluz egiten ziren.

- Hilobiak ostera, hildakoen egoitzak ziren, betiko, batez ere faraoia bazen, horregatik hain urria zen harriz egiten ziren.

- Berdin tenpluak

HILOBIAK

8. Mastabak - hasieran

1. Piramideak – Kepos, Kefren, Mikerinos

1. Hipogeoak – azken aldian

Egipto – Artea – Erlijioaren menpe TENPLUAK

• Hilobiekin batera, eraikinik garrantzitsuenak

• Kanpoan esfingeak edukitzen zituzten eta obeliskoak.

Egipto – Artea – Erlijioaren menpeESKULTURA

• Batez ere hilobietan

• Helburua: hildakoen arima jasotzea zen “hieratikoa”, serioa, espresiorik gabe.

Egipto – Artea – Erlijioaren menpePINTURA

• Helburua bikoitza zen:

3. Erlijiosoa: hildakoari hil ondoren nola jokatu behar den erakusteko

4. Hildakoari hurrengo bizitzarako jarraipena eman nahi zion, eguneroko bizitza margotuz, familiarekin, lagunekin, lanean...

Sinisteak eta kultura Babeleko dorrea

Bibliak kontatzen duen arabera, Babiloniak (Egipton) eraikitako zigurat handi bat zen

Bibliak kontatzen du eraikitzen ari zirela, hainbeste jenderen artean hizkuntza desberdinak hitz egiten zituztela eta ez zirela elkar ulertzen.

Hortik bator esaldia “Hau Babel bat da” jende guztiak batera hitz egiten duenean eta elkar entzuten ez direnean.

Arkitektura - Artea

Babilonia : jainkoen atea Asiria: lehoi itsurako pitxarra

Arkitektura - Erliebeak

Arkitektura - Artea

Frisoa : nekazaritzako motiboak

Asiria (K.a.VIII. m) :

hegodun zezena

Artea

Asmakuntzak

Asmakuntzak

Zein da hemen agertzen den asmakuntza?

Gurpila Egipton asmatu zen K.a. 3500. urte inguruan

Asmakuntzak – Gurpila1. erabilera - Errota

3. erabilera – orga gurpila

2. erabilera – zeramikarako torlojua

Asmakuntzak

Ea zer ikasi duzun !

Ikakasleak ematen dizun orriko galderak

erantzun