C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3...

12
PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P gina 1 Composici n C M Y CM MY CY CMY K 09* Bilbao Donostia / San Sebastián Vitoria / Gasteiz Pamplona / Iruña 15 Martxoak / Marzo 20:00 h Euskadiko Orkestra Sinfonikoa Orquesta Sinfónica de Euskadi Concierto nº 2646. kontzertua

Transcript of C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3...

Page 1: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 1

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

09*BilbaoDonostia / San SebastiánVitoria / GasteizPamplona / Iruña

15Martxoak / Marzo20:00 h

Euskadiko Orkestra SinfonikoaOrquesta Sinfónica de Euskadi

Con

cier

to n

º 26

46. k

ontz

ertu

a

Page 2: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 2

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

Gaurko kontzertuaEl concierto de hoy

BIRTUOSISMO MOTAKXI. Pablo Sarasate Lehiaketaren irabazle Ana María Valderramak Saint-Saënsek birtuosohandi nafarrari eskainitako lanetako bat joko du. Biolin eta orkestrarako 3. kontzertua(1880), aurrekoak baino errazagoa bada ere teknikoki, beste biak baino askoz ere ospetsuagoada bere kolore-sorta eta espresio-zolitasunari esker. Saint-Saënsen kontzertuaren garaikidediren bariazio sortak irekiko du kontzertua, Dvoráken Sinfonia-bariazioak (1877). “Bariaezin”den gai baten bariazio horiek -hori baitzen lagun batek Dvoráki proposaturiko erronka-bere sinfonia-zikloari loturiko ezinbesteko osagai gisa hartzen dira egun. Shostakovitchen1. Sinfoniak amaiera emango dio programari. Konposizio-birtuosismoz beteriko lan ederhonekin graduatuko zen nerabe errusiarra Leningradeko Kontserbatorioan.

TIPOS DE VIRTUOSISMOLa ganadora del XI. Concurso Pablo Sarasate, Ana María Valderrama, interpreta una delas obras que Saint-Saëns dedicó al gran virtuoso navarro. El Concierto para violín y orquestanº3 (1880), si bien técnicamente menos exigente que sus predecesores, debe a su colorismoy sutileza expresiva el haberse convertido en el más interpretado de los tres. Abrirá la veladaun set de variaciones estrictamente contemporáneo del concierto de Saint-Saëns, lasVariaciones Sinfónicas de Dvorák (1877). Estas variaciones sobre una tema “imposible devariar” -ese era el reto que le propuso a Dvorák uno de sus amigos- son consideradas uncomplemento indispensable de su ciclo de sinfonías. Cierra el programa la Sinfonía nº1de Shostakovitch, el impecable ejercicio de virtuosismo compositivo con el que el ruso, aúnadolescente, se graduó en el Conservatorio de Leningrado.

Andrés Orozco-Estradazuzendari titularra / director titularAndrey Boreykozuzendari printzipal gonbidatua / director principal invitado

Mikel Chamizotestuak / textos

Page 3: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 3

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

I.

II.

Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino

Ilyich Rivas, zuzendaria / directorAna María Valderrama, biolina / violínXI. Pablo Sarasate Nazioarteko Biolin Lehiaketako irabazleaGanadora del XI Concurso Internacional de Violín Pablo Sarasate

Euskadiko OrkestraOrquesta de Euskadi

Antonin Dvorák (1841-1904)Variaciones Sinfónicas, opus 78, B 70 [22’]*

Tema (Lento e molto tranquillo) y 27 variacionesFinale: Allegro maestoso

Camille Saint-Saëns (1835-1921)Concierto para violín y orquesta nº3 en si menor,opus 61 [25’]

I. Allegro non troppoII. Andantino quasi allegrettoIII. Molto moderato e maestoso – Allegro non troppo

Dmitri Shostakovitch (1906-1975)Sinfonía nº1 en fa menor, opus 10 [30’]

I. Allegretto-Allegro non troppoII. AllegroIII. LentoIV. Allegro molto

*Lehen aldiz interpretaturiko obra*Obra interpretada por primera vez

Page 4: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 4

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

1890ean, bere nazioarteko ibilbidearen gailurrean,mirespen-eskutitz bat jaso zuen Dvorákek:abesbatza-zuzendari txekiar bat balakari eta apalagertzen zen bere herrikidearen jeinuaren aurrean.Honela arrapostu zion Dvorákek, mezuarentonuarekin deseroso: “musikari txekiar bat besterikez naiz. Ez dut gehiegizko apaltasuna gustukoeta nire ibilbidea badut ere musikaren munduan,nintzena besterik ez naiz: musikari txekiar xumebat”. 1877an idatzi zituen Bariazio Sinfonikoak.Brahmsek urte hartantxe ezagutu zuen Dvorák,eta presioa egin zuen bere argitaletxean, Simrock,kontrata zezaten. Dvorák “musikari txekiar” batbaino ez zen orduan, ordea; Pragako AdalbertoDeuna elizako organo-jolea. Eta lan ugari idatziakbazituen ere ordurako, bost sinfonia barne, berelan gehienak Txekiako musika munduaninterpretatzen ziren nagusiki. Bariazio Sinfonikoak,esaterako, urte hartako abenduaren 2an estreinatuziren, Pragan, Antzoki Txekiarraren Behin-behinekoOrkestraren ekimenez: Smíchov auzoan eliza bateraikitzea zen xedea eta ekitaldi bat antolatu zutendirua lortzeko. Ongintzako kontzertua zenez ezzen prentsarik egon eta estreinaldiak ez zuenapenas oihartzunik izan. Simrockek, ondorioz, ezzuen partitura argitaratu eta horrek lanarenkalitateari buruzko zalantza handiak sortu zituenDvorákengan. Hamar urte beranduago, 1887an,Hans Richterrek Bariazio Sinfonikoak berrestreinatuzituen Londres eta Vienan, arrakasta handia lortuz.Orduan bai, argitaletxeak argitaratu zituen, bainalan berria balitz bezala –opus 78 da ondorioz, etaez kronologikoki zegokion opus 28a-. Iraganeanargitaragarria ez zena -tokiko arrakasta urriaren-gatik-, argitaragarria zen orain -nazioartekoarrakasta izan eta gero-; musika berbera bazenere. “Zergatik gorde duzu hainbeste denboran?",galdetu zion Richterrek eskutitz batean. “Bariaziohauek zure lanik onenen artean egon daitezke”.

20 minutuko fresko sinfoniko hau osatzen dutenbariazioen abiapuntua Dvorák beraren Biolinistabat naiz abesbatza-lanaren doinua da. Aipatua,

En 1890, en la plenitud de su carrera internacional,Dvorák recibió una admirativa carta del directorde un coro rural checo, quien se mostraba servily humilde ante el genio de su compatriota. Dvorák,incómodo por el tono del mensaje, le respondióasí: “Yo solo soy un músico checo, que disgustade esta humildad exagerada, y aunque me hayamovido un poco por el gran mundo musical, sigosiendo justo lo que era: un simple músico checo”.Las Variaciones Sinfónicas fueron escritas en 1877,el año en que Dvorák fue descubierto por Brahms,quien presionó a su editorial, Simrock, para quelo fichase. Pero en aquella época Dvorák todavíaera “un músico checo”, el organista de la Iglesiade San Adalberto de Praga, y aunque habíacompuesto mucho en los años previos, con hastacinco sinfonías en su haber, casi toda su músicaera interpretada dentro del activo circuito musicalcheco. Las Variaciones Sinfónicas, por ejemplo,se escucharon por primera vez el 2 de diciembrede ese mismo año, en Praga, en el transcurso deuna velada que la Orquesta Provisional del TeatroCheco ofreció con la finalidad de recaudar dineropara la construcción de una nueva iglesia en eldistrito de Smíchov. Al tratarse de un conciertobenéfico, la prensa no acudió y el estreno apenasgozó de repercusión, por lo que Simrock se negóa publicar la partitura, generando en Dvorák unafuerte inseguridad sobre la calidad de la obra. Nofue hasta diez años más tarde, en 1887, cuandoHans Richter reestrenó las Variaciones Sinfónicasen Londres y Viena con enorme éxito, que el editoraccedió a su publicación, aunque haciéndola pasarpor una obra nueva -esto explica su elevadonúmero de opus, el 78, en vez del 28 que lecorrespondería por cronología-. Lo que antes noera digno de ser publicado -por su escaso éxitolocal- ahora sí lo era -por su gran éxitointernacional-, aunque la música seguía siendo lamisma. “¿Por qué la ha guardado durante tantotiempo?”, le preguntaba Richter en una carta.“Estas variaciones pueden ocupar un lugar entresus mejores composiciones”.

EgitarauariOharrakNotas al

Programa

I.Variaciones Sinfónicas, opus 78, B70Antonín Dvorák (Nelahozeves, 8 de septiembre de 1841 – Praga, 1 de mayo de 1904)

Page 5: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 5

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

El tercero de los conciertos para violín de Saint-Saëns es también el de menor exigencia técnicade los tres. ¿Por qué decidiría Saint-Saëns limitarsu dificultad si lo escribió para su amigo PabloSarasate, uno de los más grandes violinistas detodos los tiempos? Uno de los méritos de Sarasatefue, justamente, romper con el estereotipopaganiniano del virtuoso del violín, siendo unode los primeros violinistas en seducir merced a susonido antes que con sus alardes técnicos. Lo que

Saint-Saënsek biolinerako idatzi zuen 3. kontzertuaerrazena da, teknikoki, hiruen artean. Zergatikerabakiko ote zuen Saint-Saënsek bere zailtasunamugatzea, historiako biolin-jole handienetakoazen bere lagun Pablo Sarasaterentzat idatzibazuen? Izan ere, Sarasateren merituetako batPaganiniren estereotipoarekin apurtzea izan zen,biolin-jole birtuosoarena alegia. Bere teknikaapartarekin baino bere soinuarekin liluratu zutenlehen biolin-joletakoa izan zen. “Gozotasun eta

Concierto para violín y orquestanº3 en si menor, opus 61Camille Saint-Saëns (París, 9 de octubre de 1835 - Argel, 16 de diciembre de 1921)

Las variaciones que componen este fresco sinfónicode veinte minutos toman como punto de partidala melodía de una obra coral del propio Dvorák,Soy un violinista, basada en un poema del poetacheco Adolf Heyduk que habla de la felicidad deser un músico errante. La canción, compuesta enenero de 1877, tiene una estructura de frasesirregular, lo que la haría, a priori, poco apta paraun set de variaciones tradicional. Sin embargo, eltalento de Dvorák logró superar este handicappara extraer del tema 27 breves variaciones degran magisterio técnico y originalidad. Las dieciséisprimeras mantienen el compás original y latonalidad de do mayor, experimentando con todotipo de recursos contrapuntísticos e instrumentales.Pero es a partir de la Variación nº17, Scherzo, quela imaginación de Dvorák comienza a despegarsedel tema y a volar con mayor atrevimiento,adquiriendo progresivamente un intenso drama-tismo que desemboca en la esplendorosa y extensafuga final, que por momentos parece transformarseen una polca.

Las Variaciones Sinfónicas de Dvorák son,seguramente, las más importantes del repertorioorquestal junto a las Variaciones sobre un temade Haydn de Brahms y las Variaciones Enigma deElgar, que la Orquesta de Euskadi interpretó ennoviembre. La influencia de Dvorák sobre Elgares bien conocida, y el compositor inglés dejótestimonio de ella a los 27 años, mientras trabajabacomo violinista a las órdenes de Dvorák en unade sus múltiples visitas al Reino Unido. “Megustaría que pudieras escuchar la música de Dvorák-le escribió Elgar a un amigo-. Es simplementeencantadora, tan melodiosa e inteligente y conuna orquestación maravillosa: no importa quépocos instrumentos utilice, nunca suena débil. Nopuedo describirla: hay que escucharla”.

musikari ibiltariaren zoriona azaltzen duen AdolfHeyduk txekiarraren olerki batean oinarrituta dago.Abestiak, 1877ko urtarrilean idatzia, esaldi-egiturairregularra dauka; ondorioz, ez luke aproposenaizan behar ohiko bariazio-sail bat idazteko.Dvoráken talentuak, ordea, aipatu oztopoagainditu eta teknikoki bikainak eta erabat orijinalakdiren 27 bariazio motz atera zituen. Lehenhamaseiak, kontrapuntu- zein instrumentu-baliabide ugariak erabiltzeaz gain, jatorrizko neurriaeta do maiorreko tonalitatea mantentzen dituzte.Scherzo 17. Bariaziotik aurrera, baina, doinu-gaiautzi eta Dvoráken irudimena ausart hasten dahegan: dramatismo intentsua hartzen dupixkanaka-pixkanaka, zenbait unetan polka batdirudien azken fuga bikain eta zabalean amaituz.

Dvoráken Bariazio Sinfonikoak orkestra-erreper-torioaren nagusienetakoak dira ziurrenik, BrahmsenHaydnen doinu baten inguruko bariazioak etaEuskadiko Orkestrak azaroan jo zituen ElgarrenEnigma Bariazioekin batera. Dvorákek Elgarrenganizan zuen eragina ezaguna da. Honela idatzi zuenmusikagile ingelesak, 27 urte zituela, DvorákekErresuma Batura egindako bisita ugarietako bateanbere agindupean biolin-jole gisa aritu eta gero.“Dvoráken musika entzun zenezan gustatukolitzaidake –idatzi zion Elgarrek lagun bati-.Liluragarria da, erabat melodikoa eta adimentsua,eta bere orkestrazioa bikaina da: inoiz ez da ahul,instrumentu gutxi erabiltzen baditu ere. Ezin dutdeskribatu: entzun beharra dago”.

Page 6: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 6

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

garbitasun gaindiezineko soinua, frikziorik gabekoarku-kolpe batek -garai hartan ohikoa zena bainozabalagoa- sorturiko vibrato batekin apaindua.Bere teknika bikaina, afinazio ezin hobea -posizioaltuetan batez ere- eta jotzeko era pertsonala,esfortzurik gabekoa, naturala zirudiena erabat".Horrexegatik liluratzen zuen Sarasatek. Carl Fleschbiolin-jolearen hitzetan “ordura arte ezezagunazen biolin-jole mota bat izan zen Sarasate, bereeuspen dotore, eufonia eta teknika perfektu-arekin”.

Musika-genero eta -behar ezberdinenetaraegokitzeko malgutasun handia zen Saint-Saënsenezaugarririk nagusiena -“jeinua ez den musikagilehandi bakarra”, bere garaikide baten hitzetan-.Historiako lehen zinema-partitura sinatzeko ohoreaizan zuen, esaterako. Biolin eta Orkestrarako 3.kontzertuaren kasuan -forma-paralelismoak dituMendelssohnenarekin-, pasarte liriko eder etaluzeak idatzi zituen Sarasaterentzat, bere soinubikaina azal zezan. Horien artean, entzulefrantziarrek izaera espainiarrari buruz zutenideiarekin bat doazen pasio-suminaldiak ageridira, ustekabean. 1899an, Saint-Saëns bizirikzegoela oraindik, musikagileak gainbegiraturikobiografia-ikerketa bat argitaratu zuen OttoNietzelek. Kontzertua aztertu zuten bertan: “Lehenmugimenduaren ezaugarria ausardi goibel bat da;pasio handiagoarekin berragertzen da amaieran,instrumentu-errezitatibo batez aurkeztua. Erdikomugimendua kontraste handia da: udaberrikoeguzkiaren irribarrea dauka. Klarinetearen notabaxuak eta biolin bakarlariaren zortzidunharmonikoak sorturiko efektu bitxia ageri daamaieran. Ereserki batek lasaitasuna dakar,finalearen pasio ekaiztsuaren erdian; metaletanagertuko da gero, hariek berau uxatzen saiatzendiren bitartean. Pasarte bitxia da, tentuz sortuabai erritmoari bai tinbreari dagokionean ere”.

más fascinaba de Sarasate era su “sonido deinsuperable dulzura y pureza, coloreado por unvibrato producido por un golpe de arco sin fricciónque resultaba un poco más amplio de lo habitualen la época. Su magnífica técnica, su afinaciónperfecta -especialmente en las posiciones altas-y su personalísima manera de tocar sin aparentaresfuerzo, como si fuera natural”. Según eltestimonio del violinista Carl Flesch, “por suelegante contención, eufonía y perfección técnica,Sarasate representó un tipo de violinistaabsolutamente nuevo”.

Saint-Saëns, que un contemporáneo suyo definiócomo “el único gran compositor que no es ungenio”, destacó siempre por su gran flexibilidadpara adaptarse a los géneros y necesidadesmusicales más diversas -sobre él recae el honorde haber firmado la primera partituracinematográfica de la historia-. En el caso delConcierto para violín y orquesta nº3, que presentaparalelismos formales con el de Mendelssohn,Saint-Saëns concibió para Sarasate hermosos yprolongados pasajes líricos con los que exhibir suhermoso sonido, aunque súbitamente interrum-pidos por arrebatos de pasión que cumplían conla idea que tenía el público francés del carácterespañol. En 1899, aún en vida de Saint-Saëns,Otto Nietzel publicó un estudio biográficosupervisado por el compositor, en el que figuraeste somero análisis del concierto: “El primermovimiento se caracteriza por una determinaciónsombría, que al final, presentado por un recitativoinstrumental, reaparece con pasión intensificada.El movimiento central está en fuerte contraste, ysobre él sonríe un sol de primavera. Hay al finalun efecto sorprendente producido por las notasbajas del clarinete y los armónicos del violín solistaen octava. Un himno sirve de episodio deapaciguamiento en medio de la pasión tormentosadel finale; reaparece luego en los metales, mientrasque unas cuerdas beligerantes intentanahuyentarlo. Es un pasaje cuidadosamenteconcebido y peculiar, tanto en ritmo como entimbre”.

Page 7: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 7

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

Sinfonía nº1 en fa menor, opus 10Dmitri Shostakovitch (San Petersburgo, 25 de septiembre de 1906 - Moscú, 9 de agosto de 1975)

II.

Konposizioari ere aplika dakiokeen terminoa dabirtuosismo hitza. Dvorákek 27 bariazio eta “bariaezina” zen gai baten inguruko fuga bat erabilibazituen berea azaltzeko, Shostakovitchek osogoiz azaldu zuen musika idazteko bere gaitasunbirtuosoa: lehen sinfoniarekin izan zen, heldutasuneta teknika-maisutasun bikaineko lana hemezortziurteko gazte batentzat. 1906an jaioa SanPetersburgon -bere aita ingeniaria zen-, Shosta-kovitchek nahiko berandu hasi zituen bere pianoikasketak, bederatzi urterekin. Hamahiru urtezituela, ordea, Petrogradeko Kontserbatorioospetsuan sartu zen. Piano ikasketak LeonidNikolayevekin eta Rimsky-Korsakoven suhiMaximilian Steinbergekin egin zituen bertan. Gerrazibilaren eta gerra ondoko urte latz horien zeharere ikasten jarraitu zuen. Kontserbatoriokozuzendari zen Glazunoven babesa izan zuen. Bereosasuna ahula bazen ere, zinema-pianista gisa lanegin zuen familiari laguntzeko, bere aita 1922anhil eta gero. Hurrengo urtean bukatuko zituenpiano ikasketak eta konposizio titulua 1925eanlortu zuen, gaur entzungo dugun Lehen Sinfonia-rekin. Bere estreinaldia Leningraden izan zenhurrengo urteko maiatzean. Berlinen eta Filadelfianinterpretatu zen handik gutxira, arrakasta handialortuz.

Beren gogo kritiko eta politikoarengatik zeresanugari emango zuten hurrengo sinfoniek ez bezala,Lehen Sinfonia lañotasun-aro baten parte da.Shostakovitchen bizitza erraza ez bazen ere, bereheldutasunaren lanak markatuko zuten tentsiopolitikoak ezezagunak zituen hemezortzi urterekin.Nolanahi ere, Lehen Sinfoniak bere lengoaiarenildo nagusiak agertzen ditu dagoeneko, non ironiaketa zentzu bikoitzak funtsezko papera daukaten.Beste egileen musikari eginiko aipu zuzen edozeharkako ugari ditu sinfoniak. Ezbairik gabesarkastikoa den lente baten bidez gehienetan;zorigaiztoko sentimenduez estaliak bestetan. Lankosmopolita da Lehen Sinfonia, non entzuleakProkofiev zein Schoenberg, Tchaikovsky zeinMussorgsky, balleta zein vaudevillea igartzendituen. Guzti hori, intuizio filosofiko batetikabiatuta kutsu politikoak hartuko dituen arte-kontzepzio baten menpe.

El virtuosismo es un término aplicable también ala composición. Si Dvorák demostró el suyocreando veintisiete variaciones y una fuga sobreun tema “imposible” de variar, Shostakovitchofreció una de las mayores pruebas de suvirtuosismo como compositor nada más comenzarsu carrera, con la Sinfonía nº1, un ejercicio deextraordinaria madurez y pericia técnica para unjoven de tan solo dieciocho años. Nacido en SanPetersburgo en 1906, hijo de un ingeniero,Shostakovitch recibió sus primeras lecciones depiano relativamente tarde, a los nueve años, peroa los trece ya estaba listo para ingresar en elexigente Conservatorio de Petrogrado. Allí estudiópiano con Leonid Nikolayev y composición conMaximiliam Steinberg, el yerno de Rimsky-Korsakov, continuando su formación durante losdifíciles años de la guerra civil y la postguerra.Recibió la protección del director del conservatorio,Glazunov, y aunque su salud no era del todobuena, trabajó paralelamente como pianista decine para ayudar a su familia tras la muerte delpadre en 1922. Shostakovitch finalizó sus estudiosde piano en 1923 y en 1925 se graduó encomposición con la obra que escucharemos estanoche, la Sinfonía nº1, estrenada en Leningradoen mayo del año siguiente y poco después enBerlín y Filadelfia, cosechando un importante éxito.

A diferencia de las sinfonías posteriores, que handado pie a tantas especulaciones sobre la intencióncrítica y política de su contenido, la Sinfonía nº1pertenece a una etapa de inocencia. La vida deShostakovitch no era fácil, pero a los dieciochoaños aún no se había visto expuesto a las tensionespolíticas que marcarían su obra de madurez. Encualquier caso, en la Sinfonía nº1 se detectan yalas grandes líneas de su lenguaje, en el que laironía y el doble sentido juegan un papelfundamental. La sinfonía está repleta de referenciasmás o menos directas a la música de otros, amenudo a través de una lente inconfundiblementesarcástica, otras veces revestidas de un sentimientotrágico. La Sinfonía nº1 es una obra cosmopolita enla que uno lo mismo cree detectar a Prokofiev quea Schoenberg, a Tchaikovsky que a Mussorgsky,el ballet y el vodevil. Todo ello al servicio de una

Page 8: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 8

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

Honelako iruzkina jaso zuen Mark Wigglesworthzuzendari ingelesak, Lehen Sinfoniaren inguruan,Shostakovitchen sinfonien zikloa maisuki grabatuzuenean: “Gizakiak titiritero ikusezinen mendekotxotxongilo gisa hartzen dituen ezohiko ideia agerizaigu, musikagilearen ibilbide osoan azaldukodena, baita berrogeita hamar urte igarota idatzikozuen azken sinfonian ere”. Aipatu teoriakkonduktismoari jarraitzen dio, oso arrakastatsuagarai hartako artista errusiarren artean, Shosta-kovitchek gaztetan oso gertu izan zuen antzerki-aren munduan batez ere. Lehen Sinfoniaren lehenzatiak -non Petrushka giza sentimenduak dituentxotxongiloaren espirituak gainetik hegan egitenduen- teoria hori babestuko luke.

Petrushkaren osagaiak nabariak dira lehenmugimenduan, sinfonia irekitzen duen tronpetaeta fagoteko duotik hasita. Ondoren, klarineteakaurkezturiko martxa batek eta flautaren bals-erritmo batek Stravinskyren balletaren lehen eszenagogoratzen digute, Tchaikovsky eta Prokofievironikoki omentzen duten orkestrazio-klixeugarirekin onduta. Bigarren mugimenduan,pianoaren erabilera nabariak eta ekialdeko izaeraduen doinuek Petrushkaren bigarren eta hirugarreneszenak dakartzate gogora. Lento hirugarrenmugimenduak sinfoniaren norabidea aldatzen du:planteamendu tragiko bat azalduz, ironikoarenordez. Doinu bakarlari ilun ezberdinek -tronpetaeta atabalaren ardura diren hileta-konnotazioezbeteta- eta Wagnerren Sigfridoari eginiko aipubatek mugimendua Allegro molto amaierarantzeramaten dute. Aipatua triunfalismoaren etaetsipenaren artean ibiliko diren etorkizunekosinfonien amaieren paradigma da. Kasu honetan,finaleak Rachmaninoven pianorako kontzertueieginiko omenaldi zinikoa gorde lezake.

concepción del arte que, partiendo de una intuiciónfilosófica, termina adquiriendo tintes políticos.

En un comentario a su revelador ciclo degrabaciones de las sinfonías de Shostakovitch, eldirector inglés Mark Wigglesworth detecta en laSinfonía nº1 “la desconcertante idea de los sereshumanos como títeres, con sus acciones mani-puladas desde lo alto por invisibles titiriteros, quepermaneció con el compositor todo el caminohasta su última sinfonía, escrita casi cincuentaaños más tarde”. Esta idea se identificaría plena-mente con las teorías del conductismo, en bogaentre los artistas rusos de la época y especialmenteen los círculos teatrales a los que Shostakovitchera muy cercano en su juventud. La primera partede la Sinfonía nº1, en la que sobrevuela el espíritude Petrushka, la marioneta con sentimientoshumanos, apoyaría esta teoría.

Los elementos de Petrushka son evidentes en elprimer movimiento desde el mismo dúo detrompeta y fagot con el que arranca la sinfonía.Más adelante, un ritmo de marcha presentadopor el clarinete y otro de vals introducido por laflauta rememoran diversos pasajes de la primeraescena del ballet de Stravinsky, sazonado conalgunos cliches de orquestación que rinden irónicapleitesía a Tchaikovsky y Prokofiev. En el segundomovimiento, el destacado empleo del piano y unamelodía orientalizante recuerdan también a lasescenas segunda y tercera de Petrushka. La sinfoníamodifica su rumbo en el tercer movimiento, Lento,intercambiando su planteamiento irónico por unotrágico. Una sucesión de oscuras melodías solistas,salpicadas de connotaciones fúnebres en latrompeta y la caja, y una cita del Sigfrido deWagner encauzan el movimiento hacia el Allegromolto final, paradigmático de lo que serán muchosfinales de sus futuras sinfonías, fluctuantes entreel triunfalismo y la desesperanza. En este caso,en finale parece esconder también un cínicohomenaje a los conciertos para piano deRachmaninov.

Page 9: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 9

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

Ana María Valderrama, biolina / violín www.anamariavalderrama.com

2011. urtean XI. Pablo Sarasate Nazioarteko Biolin Lehiaketan lehenbiziko sariaeta publikoaren sari berezia eskuratu zituen, historian sari horiek merezi izan dituenlehenbiziko espainiar biolinjotzailea bilakatu zelarik. Anna Baget, Zakhar Bron etaYuri Volguin-en ikasle izan zen Madrilen eta egun hobekuntza lanetan ari da NoraChastain-ekin Berlinen. Zubin Mehtaren zuzendaritzapean bakarlari gisa debutatuondoren, emanaldi ugari eskaini ditu jada Ingalaterra, Alemania, Frantzia, Portugal,Errusia, Mexiko, Kolonbia eta Estatu Batuetan.

Ganadora del 1er Premio y el Premio Especial del Público en el XI concursoInternacional de Violín Pablo Sarasate, en 2011, Ana María Valderrama es la primeraviolinista española de la historia en conseguir este galardón. Estudió con AnnaBaget, Zakhar Bron y Yuri Volguin en Madrid y actualmente se perfecciona conNora Chastain en Berlín. Tras su debut como solista bajo la dirección de ZubinMehta, su intensa carrera concertística la ha llevado ya a actuar en países comoInglaterra, Alemania, Francia, Portugal, Rusia, México, Colombia o Estados Unidos.

Ilyich Rivas, zuzendaria/director

1993an Venezuelan jaioa, aitarekin ekin zion zuzendaritza ikasteari. 2009an GustavMeier eta Vladimir Jurowskirekin ikasteko aukera eman zioten bekak eskuratuzituen. Eta handik gutxira profesional gisa debuta egin zuen Estatu Batuetan,Atlantako Orkestra Sinfonikoa zuzenduz. Ordutik Glyndebourne, Verbier etaLucernako jaialdietan aritu da eta 2012/2013 denboraldian London Philharmonicorkestran zuzendari laguntzaile gisa eta Suedia eta Frankfurteko irratietako orkestrasinfonikoen mailakoak zuzenduz debutak ditu.

Nacido en Venezuela en 1993, empezó sus estudios de dirección junto a su padre.En 2009 recibió varias becas que le permitieron formarse junto a Gustav Meier yVladimir Jurowski y poco después debutó como profesional en Estados Unidos,dirigiendo la Sinfónica de Atlanta. Desde entonces ha dirigido en los festivales deGlyndebourne, Verbier y Lucerna, y en la temporada 2012/2013 debutará comoasistente de la London Philharmonic y al frente de orquestas tan destacadas comolas sinfónicas de las radios de Suecia y Frankfurt.

Page 10: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 10

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

10. Dvoráken musikak eragin garrantzitsua izan zuen EnigmaBariazioen egile konpositore ingeles honengan / Compositoringlés, autor de las Variaciones Enigma, sobre el que la músicade Dvorák ejerció una importante influencia.

HORIZONTALA / HORIZONTAL2. Dvoráken Bariazio Sinfonikoek oinarri duten obrakoralari izena ematen dion instrumentista.Instrumentista que da título a la obra coral en la queestán basadas las Variaciones Sinfónicas de Dvorák.5. Brahmsen editorea, gerora Dvorákena ere izangozena / Editor de Brahms y, posteriormente, también de Dvorák.8. Bariazio Sinfonikoak Londres eta Vienan berrizestreinatu zituen zuzendari ezagunaren abizena.Apellido del célebre director que reestrenó las VariacionesSinfónicas en Londres y Viena.11. Shostakovitchen 1. Sinfoniaren lehenbiziko zatianeragina izan zuen Stravinskyren balleta / Ballet deStravinsky que influye la primera parte de la Sinfoníanº1 de Shostakovitch.

Gure iradokizundiskografikoaNuestra sugerenciadiscográfica

Gaurko kontzertua hitz gurutzatutanEl concierto de hoy en palabras cruzadas

BERTIKALA / VERTICAL1. Shostakovitchek 1. Sinfoniaren hirugarren mugimenduanaipatu Wagnerren operaren izenburua / Título de la ópera deWagner que Shostakovitch cita en el tercer movimiento dela Sinfonía nº1.3. Shostakovitchen 1. Sinfonian entzuten den lehenbizikoinstrumentua / Primer instrumento que suena en la Sinfoníanº1 de Shostakovitch.4. Saint-Saënsen 3. Kontzertuak parekotasunak ditu konpositorehonen Biolin eta orkestrarako kontzertu famatuarekin / Autorcon cuyo célebre Concierto para violín y orquesta presentaparalelismos el tercero de Saint-Säens.6. Shostakovitchek idatzitako sinfonia kopurua / Número desinfonías que escribió Shostakovitch.7. Saint-Saënsek biolinjotzaile honi eskaini zion bere 3.Kontzertua / Violinista dedicatario del Concierto para violínnº3 de Saint-Saëns.9. Erreferentziazko errusiar konpositore hau PetrogradokoKontserbatorioko zuzendaria zen Shostakovitch ikasle izanzen garaian / Compositor ruso referencial y director delConservatorio de Petrogrado en la etapa en que estudióShostakovitch.

Page 11: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 11

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K

Hurrengoabonu

kontzertuaPróximo

conciertode abono

APIRILAK 24 DE ABRIL, 2013Auditorio Baluarte Auditorioa, 20:00h

Miguel Ángel Gómez Martínezzuzendaria / directorJosu De Solaunpianoa / piano

L.V. Beethoven: Egmont. OberturaL.V. Beethoven: Concierto para piano nº5L.V. Beethoven: Sinfonía nº7

SarrerensalmentaVenta deentradas

Síguenos en:

Page 12: C M Y CM MY CY CMY K - · PDF filePROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P˜gina 3 Composici˜n C M Y CM MY CY CMY K I. II. Lorenz Nasturica Herschcowici, kontzertinoa / concertino Ilyich Rivas,

PROGRAMA MANO 9 4/3/13 14:51 P�gina 12

Composici�n

C M Y CM MY CY CMY K