BIZKAIKOHITZA

OIHANA CABELLO ELORRIAGA

Krisiari amaiera ematea erabaki, eta bertoko bezeroentzat bertoko produktuak sortzeko apustuaegin zuten Bogaren, JanTokikoaren eta Uhainaren sustatzaileek bGora doazen hiru proiektu dira b 2-3

Bertoko etxeetanleku egin nahian

Gazte TopaguneaDozenaka kontzertu, hitzaldi

eta tailer Lemoan, astelehenera arte

12Petronor Legea berariaz aldatuezean, koke planta ixteko aukera

ikusten du Cristina Alvarez abokatuak

6Ostirala

2019ko apirilaren 19aX. urtea395. zenbakia

www.bizkaia.hitza.eusbizkaia@hitza.eus

Oihana Cabello Elorriaga

Gernika-Lumo

Gernika-Lumo-

ko Allende Sa-

lazar ikastetxe-

ko jantokian

Busturialdeko

produktuak

kontsumitzeko aukerak batu zi-

tuen bost nekazari, orain lau urte.

Diseinu berezituak eta bakarrak

egiteko nahiak bultzatuta hasi

zen Nora Cucurull bermeotarra

txapel pertsonalizatuak egiten,

eta artisau garagardoa ekoizteko

abagunea zelakoan sortu zuten

Boga kooperatiba, Mungian.

Busturialdeko nekazariak ba-

tzen ditu JanTokikoa elkarteak;

Bermeoko sortzaile baten disei-

nuetatik abiatuta, Bizkaiko beste

sortzaile batzuen produktu es-

klusiboak saltzen ditu Uhaina

markako dendak; eta garagardo-

gile bilakatu den garagardozale

talde batek sortu du Boga koope-

ratiba.

Bogako marketing eta salmen-

ten arduraduna da Urtzi Ugalde,

eta kooperatibako sortzailea ere

bada. «Mundu mailan eta Euro-

pan artisau garagardoaren mer-

katua suspertze fasean zegoela

ikusten genuen, eta horren eragi-

na heldu zitaigun, batez ere Kata-

lunia aldetik. Orduan ikusi ge-

nuen aukera Euskal Herrian ere

guk gure aletxoa jartzeko. Gara-

gardo marka propio bat merkatu-

ratzeko», azaldu du.

Lagun artean garagardoa egi-

ten zuen taldetxo bat zenak bere

baliabideak landu eta lanpostuak

sortzeko aukera ikusi zuen. Hala,

2014ko apirilean sortu zuten

Boga, eta bost urte bete berri ditu.

Urteurrena ospatzeko, jaialdia

egin zuten apirilaren 5ean, koo-

peratiban bertan, eta aurreran-

tzean inguruan haren marka eza-

gutzera emateko baliatuko duten

taprooma inauguratu zuten.

«Jendea erakartzeko baliabidea

da, gu ezagut gaitzaten. Taberna

eta denda txiki bat da, fabrika ba-

rruan, eta ostiraletan irekiko

dugu, kultura zein gastronomia

ekitaldiak antolatzearekin bate-

ra. Marka ikuspegitik, garagardo-

aren kultura zabaltzeko modu bat

da, eta bisita gidatuak ere egingo

ditugu», azaldu du Ugaldek.

Bost urteko ibilbidean, Bogak

izan duen eboluzioarekin pozik

daude kooperatibako kideak.

Produktuak garapena izan du,

lan orduak eta soldatak duintzen

joan dira, eta lantaldea handitu

eta egonkortu dute.

Gutxirekin hasi eta gehiagora joan diren hiru proiektu dira Boga garagardoa, JanTokikoa eta Uhainamarka. Krisi garaiaren amaierako olatuaren bulkada baliatu, eta Bizkaiko merkatuan lekua eginduten hiru proiektu dira. Etorkizunean jarri dute begirada, zeinek bere bidean jarraitu asmoz.

Txikitasunean handiak

Mungian du fabrika Bogak, eta 2.000 litroko ekoizpen gela du. Produktua ezagutzera emateko eta garagardoa euskal kulturarekin uztartzeko, taprooma inauguratu berri du. OIHANA CABELLO ELORRIAGA

2 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19aAstekoa

ko ekoizleei irtenbidea ematetik

bermatuko da. Bertoko lekuetan

bertoko produktuei irtenbidea

ematetik, hain zuzen: ikastetxee-

tatik hasi, eta zaharren egoitze-

tan, tabernetan, jatetxeetan...».

Ekoizleen arazoa da askotan ez

dakitela nora joan saltzera. «Pla-

za daukagu astelehenetan Gerni-

kan, baina bertan salmenta ez

dago bermatuta».

SaretutaAlde horretatik, JanTokikoa eta

eskola jantokiak ekoizten dituz-

ten produktuak saltzeko sekula-

ko aukera dela diote. «Kantitate

handiak eskatzen dizkigute eta

salmenta bermatuta dugu». Be-

raz, balorazio ona egin dute neka-

zariek: «Kalitatezko produktuak

ekoizten ditugu, gainera».

Taldea handitzeko gogotsu

daudela diote. Nekazaritza arlo-

an, Busturialdea erreferentea izan

dela diote, eta lurra landu nahi

dutenei bultzada eta erraztasu-

nak ematea ezinbestekotzat jo

Lurrak ematen dituen elika-

gaiak dira, halaber, JanTokikoa

elkartearen lehengaia. Baserrita-

rrak dira, eta, haiei esker, Gerni-

kako Allende Salazar herri ikaste-

txeko ikasleek tokiko eta sasoiko

produktu naturalak jaten dituzte

gaur egun. Gurasoen ekimenez,

proiektu pilotua ezarri zuen Hez-

kuntza Sailak ikastetxe horretan,

eta lau urtean ekinbidea egon-

kortuz joan da.

JanTokikoa elkarteko koordi-

natzailea da Amets Elgezabal ba-

serritarra, eta proiektuan bidela-

gun du Unai Kintana, duela gutxi

arte proiektuaren koordinatzaile

izan dena. Antolatuz gero, umeak

tokiko produktuekin elikatzeko

aukera badagoela diote biek, eta

orain arte mantentzeko gakoa

planifikazioa izan dela. Zer hobe-

tu behar den ere argi dute: «Ha-

rremanak sortu behar ditugu bes-

te ekoizle batzuekin, lehenengo

sektorean dabiltzanekin. Hori

izango da proiektuak aurrera egi-

teko gakoa, eta etorkizuna berto-

Tokiko eta sasoiko produktuak ekoizten dituzte JanTokikoa elkartekoek. O.C.E.

Produktu pertsonalizatuak egin eta saltzen dituzte Uhaina dendan. O.C.E.

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19a Astekoa

Nire nahia da errepikatuezin diren diseinuaksortzea, bereziak, etaesklusibotasunaematea bezeroari»Nora CucurullUhaina

«Harremanak sortubehar ditugu besteekoizle batzuekin,lehenengo sektoreandabiltzanekin»Amets Elgezabal eta Unai KintanaJanTokikoa

«Aztik egin diguntxostenaren arabera,enplegu zuzenen eta ez-zuzenen artean 15 batlanpostu sortu ditugu»Urtzi UgaldeBoga kooperatiba

‘‘

dute Kintanak eta Elgezabalek.

Produktuari bere osotasunean

begiratuta, gainera, tokiko eko-

nomiari laguntzen diote: okinde-

giak, arrandegiak... denak sar

daitezke sarean, eta etorkizuna

bermatu. Busturialdean falta

dena kanpotik ekartzen dute,

baina, betiere, kooperatiba ekolo-

gikoekin lankidetzan.

Beste arlo eta maila batean, bai-

na sarea sortu du Uhaina marka

gidatzen duen Nora Cucurull ber-

meotarrak ere. Txapelak diseina-

tzen hasi zen, eta marka propioa

sortu du. Bermeoko alde zaharre-

an du tailerra, eta denda ireki du.

Bere txokoan, beste sortzaile ba-

tzuen produktuak ere salgai ditu;

denak emakumezkoak. «Nire

nahia da errepikatu ezin diren di-

seinuak sortzea, bereziak, nire

markarekin».

Txapelez gain, mihiseak, kotoi

organikoarekin egindako kami-

setak, jantziak, jertseak, poltsak

edota diru-zorroak sortzen ditu:

«Pertsonaliza daitekeen edozer

gauza». Eskuz egiten ditu, eta ho-

rregatik dira bereziak, bakarrak

direlako. «Esklusibotasuna

eman nahi diot bezeroari».

Jaso eta emanEkintzailea izatea ez da erraza,

baina beraien kabuz aurrera egi-

teko gaitasuna badutela erakutsi

dute Bogak, JanTokikoak eta

Uhainak. Cucurullek dioenez,

«sormenak ez dauka adinik. Ez

da erraza, baina gustukoa baduzu

esfortzua ez da horren handia

ere». Inori begira egon gabe, pau-

soa ematera ausartu behar dela

diote ekintzaileek. Norberaren

betetasuna asko da, baina tokiko

ekonomiari egiten dioten ekarpe-

na ere nabarmendu dute ekoizle-

ek. «Enpresa txikiak gara, aurre-

kontu txikiarekin eta hastapene-

tan gaude. Baina herriari gure

ekarpena egiten diogu».

Boga kooperatibako Urtzi

Ugaldek ere bost urteotan beraien

produktuak jalgi dituen datuak

aipatu ditu. «Iaz, 80.000 litro ga-

ragardo salduta itxi genuen urtea.

Enplegu zuzenen eta ez-zuzenen

artean, horrek esan nahi du ha-

mabost bat lanpostu sortu ditu-

gula. Gure eraginez, hamabost

pertsona enplegatu ditugu. Aztik

egin zigun inpaktu ekonomiko

eta sozialari buruzko txosten bat,

eta horretan jaso ditugu datuak.

Oso positiboa da guretzat.

160.000 euroko ekarpena egin

diogu Ogasunari, eta gure ekoiz-

penak 220.000 euroko balio

erantsia eragin zion Euskal Auto-

nomia Erkidegoari. Beraz, alde

horretatik oso pozik gaude.

Orain, horri eustea tokatzen da».

O.C.E. Gernika-Lumo

Moda jasangarria da Nora Cucu-

rull diseinatzaile bermeotarrak

bultzatzen duena. Hori da bere

produktuak egitean darabilen fi-

losofia. Horretarako, bere disei-

nuetan kotoi organikoarekin

egindako arropak erabiltzen ditu:

kamisetak, zorroak edota jan-

tziak egiten ditu, besteak beste.

Esklusibotasuna ere badu hel-

buru sortzeko orduan. Eta disei-

nu pertsonalizatuak ere egiten

ditu. Jendeak badaki esklusibota-

suna eta ingurumenarekiko

errespetua balio erantsiak direla,

eta, hein batean, horren bila da-

biltzala uste du Cucurullek. Hala

ere, bermeotarrak dio askok ez

dutela ulertzen: «Kontsumitzeko

eta erosteko ohiturak aldatzea da

asmoa. Alegia, denek produktu

bera ez erostea, baina, batez ere,

behar ez duzun gauzarik ez eros-

tea, eta, erosten duzun heinean,

ekologikoa izan dadila, ez kutsa-

korra».

Balioak baloratuzIraunkortasuna da, baita, Bogaren

balioetako bat. Elkartegintzatik

zetozen kooperatibaren sortzaile-

ak, burujabetza eta elikadura so-

zialarekiko sentsibilitate handi

batekin. Gastronomiak eta kalita-

teak jasangarritasunari lotuta joan

behar dutela uste dute garagardo-

gileek. «Balio horiei lotuta ikusi

genuen gure produktua, hor izan

zezakeela lekua. Horregatik Boga

izena, euskal gastronomia, kultu-

ra eta kirolarekin lotutako hitz

sinple eta laburra». Arraun egitea,

taldean egitea, kooperatibaren

metafora ere badela diote.

Horrez gain, tokiko ekonomia-

rekiko ardura ere badu Boga mar-

kak. Hemengo lehengaiak erabil-

tzearen alde egiten dute. «Ez da

propioki guk egiten dugun gauza

bat, baina elikadura burujabe-

tzan nahiko zentratuta daukagu

geure burua, eta, elkarlan oroko-

rrago bat aipatzearren, euskal ga-

ragardogileen elkarteko kide ere

bagara», aipatu du Ugaldek.

Elkartegintzan ere ari da Jan-

Tokikoa, eta tokiko elikagaien

kontsumo arduratsua bultzatzen

du. Tokian tokiko eta sasoian

sasoiko produktuen alde egiteko

eskatu du elkarteak.

Ingurukoa etaingurumenazaintzen dutenekintzailekontzientziadunak

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19aIritzia

RZIPRIZTINAKNerea Ibarzabal

Erantzun ezazue

Badira eremu batzuk

gizartearen putzu-

septiko papera joka-

tzen dutenak, gordi-

nak, zuzentasun politikoaren le-

rro ahulari ere iskin egiten dioten

lursail babestuak, anaidiaren lege

inplizituak eskatzen duen isilta-

sunari esker irauten dutenak…

eta aldi berean errealitatearen

erakuslerik gardenenak direnak.

Mutilez osatutako whatsapp tal-

deez ari naiz.

Ez naiz inoiz baten parte izan,

bistan denez, baina isiltasun itun

hori urratu duten zenbait muti-

lek kontatu didate, bai, zuen se-

kretua. Kontuz! Jada ez zaudete

salbu, ezta elkarte gastronomiko-

etan ere! Marka da gero, e? Norai-

no heldu garen, orain ezin da

ezertaz barre egin. Ezta? Zuei

umorea asko gustatzen baitzai-

zue.

Eta horregatik bidaltzen ditu-

zue titiak, ipurdiak, txarto apar-

katzeari buruzko txisteak, sukal-

dera itzultzeko gonbitak, titiak

berriro, emaztearekin bizitzea

presondegiarekin parekatzen

duten iruzkin usaintsuak, femi-

nistei egindako irainak, Martxoa-

ren 8ko grebari egindako gu-

txiespenak, emakumeei eurek

ohartu gabe ateratako argazkiak,

ipurdiak, barreak. Emakumea

objektu sexual edo esplotatu

daitekeen esklabo bilakatua,

estereotiporik zaharkitu eta

nazkagarrienean normalean.

Eta isiltasuna, batez ere hori.

Galdetu inguruko edozein mutil

heterosexuali eta baietz horrela-

ko talderen batean egon bera ere,

isilik.

Jatorrena ere bai. Futbolekoan,

bizikletakoan, palakoan, mendi-

koan, kuadrillakoan, osaben ar-

tekoan. Ausarta izan behar baita

anaidi hori zalantzan jartzeko,

egoera deserosoak sortzeko, ki-

deak seinalatzeko; denoi ematen

digu nagia horrek, baina are

gehiago ustez gizonena den umo-

re bat zalantzan jarri behar dene-

an eta norbera gizona denean.

«Honi ere neskak burua jan

dio», esango da gero.

Isilik zaudeten asko egongo za-

rete ezados eduki horiekin, ziu-

rrenik manifestazio edo ekimen

feministetan ere parte hartuko

zenuten zenbaitek. Baina aliatu

feminista izatetik konplize ma-

txista izatera dagoen tartea oso

lausoa da, eta hori askotan ahotsa

altxatzeak bereizten du. «Horre-

lakoa da Pedro» esaten duzuene-

an, edota «Hiru baino ez dira bi-

daltzen dutenak, gainerakoak isi-

lik gaude», legitimitatea ematen

diozue Pedrori, eta bere zaborra

elkarbanatzen jarraituko du zue-

kin, orain arte ez diozuelako

ulertarazi ez zaretela bere klane-

koak eta ez duzuela kaka horre-

taz ezer jakin nahi. Ziur bainago

Ciudadanosen mitinak bidaltzen

hasiko balitz laster moztuko ze-

nioketela erretolika.

Whatsappeko taldeak esan

dut, baina berdin izan daitezke

aldagelak, entrenamenduak, afa-

riak. Emakumerik gabeko zuen

esparru horiek, besteetan era-

kusten ez dituzuen aurpegiak eta

kode zapaltzaileak libreki erabil

ditzakezuela sentitzen duzuenak.

Leku horietan eraikitzen da gizon

izateko modu hegemonikoa, eta

pentsatu nahi dut badela norbait

hor, badela ahotsen bat zulo ho-

rietan oinarriak arrakalatzen

saiatuko dena gutxienez.

Legitimitatea ematendiozue Pedrori, eta

bere zaborraelkarbanatzen

jarraituko du zuekin,orain arte

ez diozuelakoulertarazi ez zaretelabere klanekoak eta

ez duzuela kaka horretaz ezer

jakin nahi

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu. Ez

dituzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak

barne, eta BIZKAIKO HITZAk

mozteko eskubidea du. Helbi-

de honetara bidali behar dira,

izen-abizenak eta herria adiera-

zita: Bizkaiko Hitza, Uribitarte

kalea 18, 3-C, 48001 Bilbo.

Eskutitzak Internet bidez

bidaltzeko:

bizkaia@hitza.eus.

%

El-Haddadi Rifekoekintzailea askatuegin du Marokok

BILBO bMarokoko segurtasun

indarrek Khalid el-Haddadi Bil-

bon bizi den Rifeko ekintzailea

atxilotu zuten igandean. Hiru

egunez atxilotuta izan ondoren,

asteazkenean askatu zuten. Hil

berri den amaren hiletara zihoa-

la, Marokon sartu zenean atxiki

zuten. Bilboko San Frantzisko

auzoko Berebar jatetxe ezaguna

kudeatzen du, eta EH Bilduko

Bilborako zerrendagaia ere bada.

Irudia b Bilbo

Errefuxiatuen «holokaustoa» salatu duteOngi Etorri Errefuxiatuak plataformak 35.597 pertsonaz osatutako zerrenda luzea eraman du Espainiako Gobernuak Bilbon duen ordezkaritzara.

United Against Refugee Deaths elkarteak dokumentatu ditu pertsona horien guztien heriotzak. Denak hil dira Mediterraneo itsasoan barrena abiatu-

tako ihesaldian. Basamortuan hil direnak ere hainbat izan direla gogorarazi zuten asteleheneko agerraldian. Europako gobernuen «pasibotasuna»

kritikatu zuten, eta Mediterraneoko egoera «holokausto» moduan definitu. Europako mugetako politikak salatzeaz gain, maiatzaren 5ean Durangon

egingo den Herrien, Pertsonen eta Giza Eskubideen Besarkada ekinaldian parte hartzeko deia egin zuten. ONGI ETORRI ERREFUXIATUAK

Ebakuntza egindiote Ertzaintzakzauritutako neskari

BILBO bErtzaintzak larunbatean

zauritu zuen 19 urteko Bilboko

gazteari ebakuntza egin diote.

Foam jaurtigai batekin masaile-

zurra bi lekutatik hautsi zioten

larunbatean. Sendagileek esan

diote oraingoz dena dagoela

ondo. Familiak neurriak hartuko

ditu gertatutakoa argitzeko.

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Meatzaldea Bizirik plataformakurteetan eskatu du Petronorrenkoke plantaren gas isuriak arau-tzeko edota kontrol batzordeakegiteko. Planta eraisterik ez duteeskatu. Orain egin du hori, jabaripublikoko lurretan baimenik ga-be koke planta eraiki zutenezKosta Legea urratu zuelakoan. Etairagarri du Espainiako AuzitegiNazionalak eraisketarako bidebat zabaldu duela. Cristina Alva-rez Baquerizo abokatuak (Madril,1956) azaldu du zertan den afera.Lege ikuspegiari erreparatuta,

zer da Espainiako Auzitegi Na-

zionalak eman duen ebazpena?

Espainiako Auzitegi Nazionalakesan du arrazoia genuela Inguru-men Ministerioari galdegin ge-nionean Petronorren aurka zigorprozedura ireki zezala. Ikusi ge-nuenean koke plantak ez zuelabaimenik, Ingurumen Ministe-rioari esan genion zigor prozedu-ra zabaldu behar zuela, baina ezzigun erantzun. Erantzuten ez zi-gula ikusita, helegitea jarri beharizan genuen, administrazioarenisiltasunagatik. Kosta Legeari da-gokionez administrazioak ez bai-tu inoiz ezer esan. Helegite batbeste baten atzean jarri ostean iri-tsi gara honaino. Espainiako Au-zitegi Nazionalak, orain, kostal-dearen ardura duen erakundeari,hau da, Ingurumen Ministerioariesan dio zigor espedientea irekibehar zuela edo, gutxienez, gurierantzun azaltzeko zergatik ezzuen irekitzen. Ingurumen Mi-nisterioari agindu dio erantzunegin behar digula espedientea ire-kita, edo, ez badu hala egiten, zer-gatia azaldu behar digula.Petronorrek koke planta egite-

ko Ingurumen Ministerioaren

baimena behar bazuen, nola da

posible hori gabe eraiki izana

eta bertan jarraitzea?

Galdera horren aurrean, bakoi-tzak bere interpretazioa egin be-harko du. Nola da posible? Bada,legeari ez ikusiarena egin ziotela-ko, Petronorrek inpunitate han-diarekin funtzionatu duelako.Iraganean pentsatu izan du inorkez duela kontrolatuko. Ez daukaterantzunik, baina legea ez zutenaplikatu. Pentsatuko zuten guedo beste inor ez zela iritsiko ho-rren urruti. Kontuan izan beharda 11 urte auzitan daramatzan ko-ordinakundearen moduko herri-tarren kolektibo gutxi daudela.Ohikoa al da era horretako laxo-

tasuna antzeko kasuetan?

Antzeko kasu gutxi dago. Konpa-ratu ezin daitezkeen egoeretan —urbanizazioak edo tabernak,adibidez— eraisteko sententzia

ugari egon dira. Hala ere, Alme-riako hotel baten kasuak hama-bost urte daramatza epaitegietan.Eraisteko eskaera aspaldikoa da,baina prozesua atzeratu egin da.Eraiste sententzia ugari dago ja-bari publikoa legez kontra oku-patzeagatik. Eta nik uste dut erahorretako kasu batean gaudela.Hala ere, findegi baten kasurik ezda egon.Santa Cruz Tenerifekoan bada

findegi baten kasua. Muskizko-

aren antzeko kasua al da?

Han findegia eraisteko lanei ekin-go diete. Baina ez da antzeko ka-sua. Hura ere kostan dago. Baina,kasu horretan, Kanarietako Go-bernuak airearen kalitateari bu-ruzko plan berezia egin zuen,planta herrigunean zegoelako,Petronor bezala. Findegiak ezinzuen bete. Hori dela eta, ateak itxibehar izan zituen. Gainera, hiriantolamendurako plan oroko-rrak ez zuen baimentzen indus-

tria elementu haren presentzia-rik. Baina, horretarako, gobernuautonomikoaren zalantzarik ga-beko erabakia behar da. Eta Eus-ko Jaurlaritzak ez du egin horre-lakorik.Zer dela-eta jarrera hori?

Petronorrek aldundiaren ogasu-nari ordaintzen dizkion zergakgastu publikoaren aurrekontua-ren %60 dira. Bistakoa da, beraz,ez dutela eratuko airearen kalita-tea bermatzeko plan berezirikfindegi honentzat.Permisibismoa aipa daiteke?

Kontrolatu behar zaituen entita-tearen aurrekontuaren %60 zuremende badago, bistakoa da enti-tate horrek ez duela zure gainekokontrola. Administrazioak ez duboterea hemen, edo ez da gauza-tzen ari ezin duelako.Zeintzuk aukera zabaltzen ditu

ebazpenak?

Hasteko, epaia irmoa izan arteitxaron behar da. Ziurrenik hele-

gitea aurkeztuko dute. Baina de-magun ezetz, edo Auzitegi Gore-nak gauzak dauden bezala uztendituela. Orduan, Ingurumen Mi-nisterioak zigor prozedura irekibeharko luke. Eta zigor prozedu-ra irekitzen badu, Kosten Legea-ren arabera, zigorra izango litza-teke gauzak lehen zeuden mo-duan uztea.Planta eraiki aurretik zegoen

bezala uztera behartuko luke?

Hala da. Horrek praktikan esannahi du eraitsi egin beharko luke-tela.Petronorrek apirilaren 8a zuen

helegitea jartzeko azken eguna.

Aurkeztu al du?

Aurreko astelehena zen, bai, az-ken eguna. Baina oraindik ez da-kit helegitea jarri duen. Ia ziur naizerrekurtsoa aurkeztuko zutela,baina oraindik ez dakit, egunakbehar baitira horren berri izateko.Zer bide egin dezake prozedu-

rak epaitegietan?

Helegiterik ez badago eta senten-tzia irmo egiten bada edo helegi-tea ebazten denean berriz irabaz-ten badugu, Ingurumen Ministe-rioak zigor espedientea irekibeharko du, edo azaldu egin be-harko digu zergatik ez duen horiegiten. Ez dago aukerarik jabaripublikoko lurretan baimenikgabe egindako eraikuntza bat ezzigortzeko. Aukera bat ere ezdago gaur egungo legediaren ara-bera. Espediente hori irekitzenbadu, egungo legediaren arabera,Kosta mugapeak ezarritako zigo-rra ezartzea beste aukerarik ez du:gauzak hasieran zeuden bezalauztea eta, gainera, isun bat or-daintzea. Eraikitakoaren aurre-kontuaren %50 da isun hori. Horida aukera bakarra. Haiek saia dai-tezke azaltzen zergatik ez dutenirekitzen espedientea. Hori gerta-tuz gero, berriro jarriko genukehelegitea eta agian beste biderenbat abiatuko genuke. Baina, nireikuspegitik, eta legea eskuan, ezdago aukerarik jabari publikokokostako lurretan baimenik gabeegindako eraikuntza bati zigorrikez jartzeko. Baimenik ez zenegon, eta legea oso argia da gai ho-rri dagokionez. Posible da haiek legearen bes-

telako interpretaziorik egitea?

Ez. Legeak erabat argiak direnkasu bakanetako bat da hau. Halaere, Petronorren historian ikusiizan dugu beharrezkoa izan de-nean legea aldatu dutela. Beraz,gerta liteke, 2013an EkonomiaIraunkorraren legearekin gertatuzen bezala, legea aldatzea Petro-norrek kostaldeko eremu horre-tan jarraitu ahal izateko. KostaLegearen zigorrik ez jasotzeko, le-gea moldatzea beste aukerarik ezdago. Ez da ezinezkoa horrelako-rik gertatzea.Ad hoc egindako lege aldaketa

bat izango litzateke hori.

Bai. Baina lehenago ere gertatuda. Beste gai baten inguruan ger-tatu zen: 2014an, 30 urterako zeu-kan kontzesioa amaitu egiten zi-tzaion Petronorri. Legea egokituegin zuten, eta luzapen mugaga-bea eman zioten. Egokitzapenaegin zioten, ad hoc.Muskizko plantako jarduera gel-

diaraziko dutela uste duzu?

Abokatu moduan, ezin dizuterantzun, baina nire iritzia eska-tzen badidazu, ziur naiz baietz.Dena den, prozesua asko luza dai-teke. Baina legea ez bada alda-tzen, ez dago beste aukerarik.Zeintzuk eperi buruz ari gara?

Ezinezkoa da jakitea. Almerianduela bederatzi urtetik dute erais-pen agindua. Petronorren botere-ari erreparatuta, askoz gehiagoitxaron beharko dugu hemen.

«Petronorrekinpunitate handiarekinfuntzionatu izan du»

Cristina Alvarez b Meatzaldea Bizirik plataformaren abokatua

Alvarezek dio legeak ez duela aurreikusten Petronor zigortzea besteaukerarik. Hala ere, gogorarazi du legea findegiaren beharren arabera ereegokitu izan dutela. Koke plantaren jarduera geldiaraziko dutela uste du.

BIZKAIKO HITZA

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19aBerbetan

20MAX CENTER BERRITZEKO

MILIOI EUROAK

Barakaldoko Max Center merkata-

ritza gunea erabat berrituko dute;

bai kanpoaldea, bai barrualdea.

Arkitektura modernoa agindu

dute, bilbotarren izaera eta Urkio-

lako natur parkea inspirazio izan-

go dituena. Eta berdeguneak eta

argi naturala nagusi izango direla

azaldu dute. Hogei milioi euro kos-

tako dira lanak, eta hirurehun lan-

gile arituko dira.

60GETXON ESPERO DITUZTEN

GURUTZAONTZIAK

Datorren urtean gurutzaontzi

gehiago espero ditu Getxoko por-

tuak: 60, aurten baino dozena bat

gehiago. Bilboko Portu Agintari-

tzak esan du lortu duela munduan

zehar bidaiatzen duten 60 ontzi

handi Getxon gelditzea. Miamin

(AEB) egin den kongresu batean

egin ditu akordioak, eta datozen

hilabeteetan etorrera gehiago

adostu daitezkeela adierazi du.

Akordioa lortuta,greba bertan beherautzi dute Simply-n

BILBO bLAB, ELA eta ESK sindi-

katuek jakinarazi dutenez,

Simply supermerkatuetako lan-

gileen ordezkariek akordioa lortu

dute enpresarekin. Eskaeren

«zati garrantzitsua» onartu du-

tela eta, akordioa sinatu ere egin

dute. Atsedenaldiak eta larunba-

tak libre izateko baldintzak arau-

tu eta eskubideak finkatzeko

urratsa delakoan, bertan behera

utzi dituzte mobilizazioak.

Kornites erromeria,astelehenean,Serantes mendian

SANTURTZI bBerezia izango da

aurtengo Kornites erromeria, as-

telehenean. Ohi bezala, askotari-

ko ekitaldiak egongo dira: hau-

rrentzako puzgarriak goiz eta

arratsalde, erroskillak eta kornite

ogitxoak jateko aukera, eta erro-

meria, arratsaldean. Seranteseko

dorrea konpontzen ari direla eta,

bisita gidatuak egingo dituzte, eta

horri buruz kaleratu duten libu-

rua banatuko dute.

Azbarrenen 345etxebizitza egiteaonartu du udalak

BASAURI bBabes publikoa izan-

go duten 345 etxebizitza eraikiko

dituzte Azbarren auzoan. Hala

egitea onartu du Basauriko Uda-

lak. Etxebizitza gehienak alokai-

rukoak izango dira: 265. Horieta-

ko 24 etxek, gainera, alokairu

malguak izango dituzte, gazteen

emantzipazioa sustatzeko helbu-

ruarekin. Bi fasetan egingo dira

eraikuntza lanak: 200 bizileku

egingo dira lehenik, eta 145 gero.

Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo

Amaitu dituzte lanak, eta aurki

zabalduko ditu ateak. San Mames

barruan eraikitako kiroldegia

apirila amaitu aurretik martxan

nahi du Bilboko Udalak. Hortaz,

futbol zelai berria inauguratu eta

sei urtera jarriko du eskaintza

berria herritarren eskura. Institu-

zioek kiroldegi horren eraikun-

tzarekin justifikatu zituzten Ath-

leticen zelaia egiteko erakunde

publikoek emandako dirutzak.

Kirolguneak 5.327 metro koa-

dro izango ditu, eta Athleticen

museoaren ondoko eremuan

egongo da. Horren alboan izango

du sarrerako atea, oinezkoen

gunetik, futbol zelairako sarrere-

tatik aparte. Lur azpiko hiru

solairutan banatuta egongo da.

Igerilekua izango da kiroldegia-

ren gunerik bereziena; udalaren

hitzetan, «kiroldegiko bitxirik

preziatuena». Izan ere, 50 metro

izango du luzean igerilekuak, eta

luzera hori duen lehen udal igeri-

leku estalia izango da. Txikiagoak

dira gainontzekoak. Mugi daitez-

keen elementuen bidez, gainera,

bi espaziotan banatu ahalko da

San Mameseko igerilekua: 33

metroko gune bat eta 17 metroko

beste bat.

Horrez gain, umeentzako ige-

rilekua ere izango du lurpeko

bigarren solairu horretan, eta

erlaxatzeko alde bat ere bai: spa

edo zirkuitu termala, bi sauna, bi

bainu turkiar eta tenperatura

kontrasteko dutxak.

Lur azpiko bigarren solairuan

egongo da hori, eta gauza gehiago

ere bai: sarrera bertan izango du,

eta ikastaroak eta abar egiteko bi

gela handi ere bai. Baita aldagelak

ere: gizonezkoentzat, emaku-

mezkoentzat, umeentzat eta ige-

rilekura doazenentzat. Solairurik

handiena izango da lurpeko biga-

rren hori: 3.000 metro koadrotik

gora izango ditu.

Lur azpiko lehen solairuan, fit-

ness aretoa egongo da: ia 400

metro koadroko azalera erabilga-

rria. Lurpeko hirugarren solai-

ruan, kiroldegiko instalazio osa-

garriak egongo dira, eta laguntza

ematekoak.

Hiru solairutan banatuta egon-

go da kiroldegia, baina udalak na-

barmendu du irisgarritasuna ber-

matuta egongo dela: igogailua

egongo dela solairu guztietara

heldu ahal izateko, aldagela ego-

kituak ere bai, eta eremuak zaba-

lak izango direla, gurpil aulkietan

doazenek mugitzeko arazorik

izan ez dezaten.

Udal kiroldegien sareanKiroldegia modernoa izango dela

agindu du udalak, eta funtziona-

la. Eta Bilbo Kirolak udal kirolde-

gien sarearen barruan egongo da.

Auzoetan banatuta dauden beste

11 udal kiroldegiei gehituko zaie,

eta, beraz, horietako guztietarako

balio duen txartelarekin erabili

ahalko da San Mamesekoa ere.

2017ko azaroan hasi zituzten

lanak, eta 2019ko udaberrirako

iragarri zuten kiroldegiaren ire-

kiera. Azken orduko ezusteko

larririk ezean, bete egingo dira

epeak, eta, 5.412.878 euroko kos-

tuarekin, aurreikusi bezala zabal-

duko ditu ateak San Mameseko

kiroldegiak.

Aurki irekikodute kiroldegiaSan Mamesen50 metro luzeko igerileku estalia, spa eta‘fitness’ aretoa izango ditu, besteak besteb Udal kiroldegien sareko 12. gunea izango da

50 metroko luzera izango duen igerileku estalia «kiroldegiko bitxirik preziatuena» izango dela dio udalak. BILBOKO UDALA

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19a Gaiak

Eremu askota-rikoa da Ibai-zabal ikastola,batxilergoa,lanbide hezi-keta eta profe-sionaltasun

ziurtagiriak zerbitzuekin uztar-tzen dituena Durangon. Erreali-tate berezia, hainbat jarduerak(gimnasioa, aterpetxea eta osta-tua) bat egiten baitute eskaintzaakademikoarekin. Aniztasunak aberasten du leku

hori, eta etorkizuneko herritareuskaldun eta jantziak heztenditu ezinbestean; bizitzari axola-gabekeriaz behintzat begiratukoez dioten euskal herritarrak, ale-gia. Hona hemen noranzko horre-

tan eragiten duten gako batzuk:

BATXILERGOA, ERABAKIAK HARTZEKOTARTE HORIErabaki garrantzitsuak hartu be-har dira batxilergoan. «Horrega-tik, uste dugu ikasleak izan beharduela bere noranzko akademiko-aren gainean kontrola, batxiler-goa hasten duen lehenengo egu-netik, erabaki garrantzitsuak au-tonomiaz eta heldutasunez harditzan. Bidean, ikaslea babestua eta in-

Ibaizabal ikastola

IBAIZABALIKASTOLAN...POZIK!Durangoko Ibaizabal ikastolak konfiantzazkoirakaskuntza eskaintzen du, bertatik bertarakoa.

Informazio gehiago nahi izanez gero, jo webgune honetara:www.ibaizabalikastola.eus

@

Durangoko Intxaurrondo kaleko 54. zenbakian dago Ibaizabal ikastola. GEURIA

lantzen dugu. Jendartearenerronka eta ametsen parte izannahi dugu. Ikastola soil batetikharago joan nahi dugu, eta gureingurua eraldatu».Alde horretatik, uste dute ezin-

bestekoa dela ikaslea bera ere era-baki eta eztabaida guneetan egotea. Ikasle kontseiluan propo-samenak eginez, iritzi eta propo-samenak Irakurrixu aldizkarianplazaratuz edo tertulia eta ezta-baida foroetan parte hartuz.«Ikastola auzolanean ulertzendugu nahitaez. Beraz, gutako ba-koitzak gure ekarpentxoa egindezake Ibaizabal ikastolan. Izanere, kooperatiba gara, eta guraso-ek eta ikasleek zuzeneko eskuhartzea dute ikastolako erabakinagusietan. Nahi baduzu, ezagutgaitzazu ate irekien saioetan. Ba-zatoz Ibaizabalera?».Hain zuzen ere, apirilaren 29an

egingo dute ateak zabaltzekoeguna Durangoko Ibaizabal ikas-tolan, 18:00etan.

LANBIDE HEZIKETAARAUTUA ETA EZ-ARAUTUALanbide Heziketaren alorrean,Ibaizabalen Haur HezkuntzakoGoi Mailako Zikloa eskaintzen da.Ziklo horrek haurtzaindegietakoteknikari lana egiteko zein uni-bertsitatean ikasteko aukera za-baltzen du. Horrez gain, ikastola-ren izaera profesionala eta tekni-koa sakondu duen Hobetuz etaLanbideko prestakuntza eskain-tza zabala du Ibaizabalek.

IBAIZABAL ETAELKARRERAGINEKOESPAZIOAAntzerkia, mekanografia ikasta-roak, Oxford azterketen eremuofiziala, Kirolerrota gimnasioa,Errota ostatu-aterpetxea zeinbestelako eskolaz kanpoko jar-duera askotarikoak egiten dituzteIbaizabal ikastolan.Ezin baitute hezkuntza barne-

ko eremu bakantzat hartu. «Hez-kuntzatik abiatzen dugu gureekarpena, baina, aldi berean, era-gileak gara. Euskalgintzan, herri-gintzan, kulturgintzan... euskalnortasuna oinarri izanik, mun-dura zabalik dagoen ikuspegia

dartsu sentitzeko lan egingo duguguk, gertu-gertutik», azpimarra-tu dute Ibaizabal ikastolako ardu-radunek.Izan ere, ikaslea ondo senti

dadin tematuta daude Ibaizabalikastolakoak. Horretarako, bere-zia da ikaslearen jarraipena: ira-kasle guztiak tutore dira, etabakoitzak ikasle gutxi dauzka.Familiek, irakasleek eta ikasleekelkarlanean funtzionatzen dute;ondorioz, ikasle bakoitzak berebidelagun izango den irakasleaizango du erreferentzia lehenen-go egunetik.Horrez gain, Ibaizabal ikasto-

lan errefortzu sistema bat jartzendute ikasleen eskura, zenbait

ikasgaitako prozedura eta edu-kiak indartzeko. Errefortzu saio-ak eska ditzakete, ikasturteanhutsuneak osatuz joan ahal izate-ko.Neurri horiek guztiek fruituak

ematen dituzte. 34 ikaslerekinhasi zen ikastola, eta, gaur egun,300 ikasle baino gehiago aritzendira. «Matrikularen goranzkojoerak epe ertainean berdin

jarraituko duela aurreikustendenez, laugarren lerroa zabaldudugu. Horri erantzuteko, 1.000metro koadroko eraikin berriainauguratu genuen 2013ko iraile-an».

ORIENTAZIOARENGARRANTZIAIkasketa prozesua ikaslearengan-dik abiatzen da. «Norberarenasmoak identifikatu behar dira,eta asmo horiek lortzeko behardituzten lanabesak lor ditzatenlan egiten uzten diegu. Eta horiguztia orientazio egoki batekingauzatzen da. Ziurtatuko duguinformazio osoa jasotzen dutelaaukera akademikoen zein lanaukeren gainean».Horretarako, ikasle ohien eta

inguruko unibertsitateetako adi-tuen testigantzak ekartzen dituz-te. «Unibertsitate eta ikastetxee-tarako irteerak eta aurkezpenakedo gure trebakuntza eskaintzateknikoak jartzen ditugu eskura.Helburua argia da: ikaslea %100trebatzea hemendik ateratzeandagokion bidea ondo egin dezan.Ikasleak akademikoki zeinsozialki janztea eta iaioa izatekoprestatzea, alegia».

Ateak zabaltzeko egunaapirilaren 29an izangoda, Durangoko Ibaizabalikastolan, 18:00etan

8BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko apirilaren 19aOrrialde babestua

ak

pirilak

kaldo

4 · 19:00k 2a

pirilak Barak okialdo Antz

4 · 19:00k 2

Natalia Salazar Orbe Durango

Pozaren sentimendua muturre-

raino irudikatuta. Tristuraren

goibeltasunik goibelena aurpe-

gian islatuta. Barre algara; negar

geldiezina. Keinu adierazgarriak,

zainduak, lortuak, histrionismo-

aren antzezleek taularatutakoak.

Ikus-entzuleak hunkitu, harra-

patu, eta euren alderik gizatiarre-

na irudikatuko dute clownek,

beste urtebetez, Durangon. Aur-

ten ere, Topaklown jaialdiak el-

kartu ditu diziplina horretan tre-

batutako profesionalak. Asteaz-

kenean abiatu zuten jaialdiak ez

du etenik izango igandera artean.

Herrialde Katalanetako eta

Euskal Herriko profesionalen

ikuskizunek emango diote jarrai-

pena topaketari, egunotan. El

Mono Habitado konpainia araba-

rrak Benditas, todo viene del cielo

antzezlana estreinatuko du. Zen-

tzugabekeriaren itxuran, gizadia-

ri eta haren etorkizunari buruzko

zentzuzko hausnarketak egingo

dituzte. Bi artzain ditu protago-

nista. Larrean artaldea zaintzen

ari direla, ama birjina, objektu he-

galari ezezagun bat eta satelite es-

pioi bat azalduko zaizkie. Bi ar-

tzainek elementu horiekin dituz-

ten elkarrizketek osatzen dute

antzezlana.

Gaur, berriz, Lur planetako gi-

zakiaren lehenengo zirriborroa-

rena egingo du Inda Pereda kata-

lanak. Lubbert Dash pertsonaia

bilakatuta azalduko da agerto-

kian. Izugarri gustuko ditu izaki

groteskoz betetako munduak.

Gogoko du, era berean, bere lora-

tegi xarmagarri eta absurdoko

izaki bitxiei behatzea, egoera zen-

tzugabeak bizitzea eta irudi su-

rrealistei erreparatzea. Pereda,

eskarmentu handiko clowna,

ezaguna da mundu osoan. An-

tzezpen komikoak eta herrikoiak

lantzen ditu Lecoq teknika balia-

tuta. Ikus-entzuleen konplizita-

tea bilatuko du agertokian.

Arabatik iritsiko da Zanguango

Teatro ere. Hausnarketa diberti-

garri eta metaforikoa taularatuko

dute Esto no me lo esperaba an-

tzezlanaren bidez. Lau figurante

ditu protagonista. Aktore nagu-

siek eta ekoizleek bertan behera

utzi dute Emiliano Zapataren bi-

zitzan oinarritutako ikuskizuna.

Figuranteek hartuko dute an-

tzezlana interpretatzeko ardura.

Baina ez dira gai, eta estutasun

barregarria sufrituko dute eten-

gabe. Norbere bizitzaren eginki-

zunari buruzko hausnarketa ko-

mikoa eramango dute San Agus-

tin kulturguneko taula gainera.

Clownen arteko lehiaketa pro-

posatuko du, berriz, Klown Kom-

bat emanaldiak. Pailazo talde bi

eta epaile bat jolas zelaian ariko

dira. Ikus-entzuleek osatuko dute

epaimahaia.

Jaialdiari bukaera emateko,

Topaklownen ikastaroetan parte

hartu duten ikasleek erakustaldia

egingo dute. Ikuskizun horreta-

rako sarrera doakoa da.

Aurten, clownen trebakuntza-

rako bederatzi ikastaro eskaini

ditu Topaklownek. Ohi bezala,

interes handia piztu dute. Izena

emateko epea zabaldu eta bere-

hala bete ziren lekurik gehienak.

Denera 190 lagunek hartuko dute

parte ikastaroetan. Izen handiko

irakasleak izango dituzte; besteak

beste, Marcelo Katz eta Nines Ca-

rrascal. Jaialdia borobiltzeko,

Txelu Angoitiaren argazki era-

kusketa ere ikusgai dago.

Zentzugabekeriaren arrazoiaTopaklownek antzezlanak eta clown ikastaroak eraman ditu, beste urtebetez, Durangora

El Mono Habitado konpainiak Benditas, todo viene del cielo estreinatuko du Durangoko clown jaialdian. EL MONO HABITADO

9BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko apirilaren 19a Gaiak

TOPAKLOWN

Clown jaialdiko ikuskizun guztiak

San Agustin kulturgunean taulara-

tuko dituzte. Sarrerak zortzi euroan

eskura daitezke.

Gaur

20:00. Inda Pereda clown katala-

nak Lubbert ikuskizuna taularatu-

ko du. 10 urtetik gorakoentzat

da.

22:00. Zanguango Teatro konpai-

niak Esto no me lo esperaba

aurkeztuko du. Ikusle gazte eta

helduentzat.

Bihar

20:00. El Mono Habitado konpai-

niak Benditas, todo viene del cielo

lana estreinatuko du. Adin guztie-

tako ikus-entzuleei zuzenduta

dago (6 urtetik gorakoentzat

gomendatu dute).

22:00. Klown Kombat inprobisa-

zio gaua prestatu dute. Gazteen-

tzat zein helduentzat da.

Etzi

20:30. Topaklown ikastaroen

emanaldia. Doan.

10BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko apirilaren 19aGaiak

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Bero handia ze-

goen, sabaia oso

baxua zelako.

Ez zegoen airez-

tatze sistema-

rik. Ezta argirik

ere. Minutu gutxira zail egiten zen

arnasa hartzea. Airea arnasten

saiatzen nintzen, baina ez zen

iristen biriketara. Itota hilko gine-

la pentsatu nuen. Eraikitzen ari

zirela erori zen babeslekua ere go-

goan nuen, eta ikaratu egin nin-

tzen, lehergailu bat gainean ero-

riz gero zer gerta zitekeen pentsa-

tuta». 1937ko apirilaren 26an

Gernikako bonbardaketatik bizi-

rik atera zen Luis Iriondoren oroi-

tzapenak dira. El chico de Gerni-

ka lanean jaso zituen. Datozen

egunetan Gernikako Bakearen

museoak babesleku horietara

egingo dituen bisitetan parte har-

tzen dutenek norbere erraietan

sentituko dituzte beldur eta estu-

tasun horiek. Hegazkinen eraso-

en aurkako babeslekuak eta he-

rrian bonbardaketa eta biktimak

gogoan egin diren monumentuak

ezagutzeko ibilbideak jarri dituz-

te martxan bertan.

Bisitarien gogoeta ere eragin

gura dute ibilbide horiek. Hala

azaldu du Idoia Orbe museoko

Hezkuntza teknikari eta gidak.

«Gaur egun ere, oraindik era ho-

rretakoak pasatzen dira. Nahi

dugu hausnar dezaten guk zer

egin dezakegun horien aurrean».

Eginbehar horixe hartu baitu

museoak. 1998an zabaldu zuten

bonbardaketan gertatutakoak

azaltzeko. Handik gutxira eraba-

ki zuten historia museoa bake

museo bihurtu behar zutela. «Ez

gara geldituko biktimismoan edo

martiriak izaten. Gerra edo indar-

keria erabili gabe, gauzak kon-

pontzeko mila modu daudela

esan nahi genuen».

Bizipen horietara gerturatzeko

asmotik abiatu zituzten babesle-

kuen bisitak, iaz. Oraintsu, berriz,

Monumentuak eta Memoria bisi-

ta gidatuak jarri dituzte martxan.

1980ko hamarkadatik gaur egu-

nera Gernikako biktimak omen-

tzeko egin diren monumentuen

errepasoa eta horien historia az-

tertuko dituzte. Maiatzean he-

rriaren berreraikuntza ardatz

duen ibilbidea hasiko dute. Eta

uztailean, azkenik, Picasso eta

Gernikamargolana izango dituz-

te aztergai. Memoritour Gernika

proiektua osatzen dute laurek.

BABESLEKUAK

5.000 biztanle inguru zituen Ger-

nikak 1936an, gerra hasi zenean.

Kale estuek eta egurrezko egitura

eta adreiluzko hormak zituzten

etxeek osatzen zuten herri zaha-

rra. Industria jarduera anitza ze-

goen: makineria, arma eta ma-

hai-tresna lantegiak, urregintza,

zerrategiak, zapatila lantegi bat

eta txokolate eta gozokiak egiteko

fabrika ere bai. Astelehenak ziren

asteko egun handiak. Merkatua

egiten zuten herrigunean egun

horietan. Pasealekuan elkartzen

ziren emakume baserritarrak.

Gaur egungo Juan Kaltzada kale-

aren bestaldean, berriz, ganadua

jartzen zuten.

1937ko apirilaren 26a ere horie-

tako egun bat izan zela azalduko

dute ibilbidean. Bakearen Museo-

aren aurrean emango diote hasie-

ra bisitari. Garai hartan Gernika

zer-nolakoa zen azalduko dute,

argazki zaharrez baliatuta. Andra

Mari eliza erreferente bihurtuko

da irudi horietan. Bonbardakete-

tatik salbatu zen, eta gaur egun

han jarraitzen du, zutik.

Gerraren bilakaerari errepara-

tuta, babeslekuak eraikitzeari

ekin zioten herrian. «Defentsa

pasiboa egiteko agindua emanda

zegoen. Hau da, herritar guztiak

babesteko lekuak eraikitzeko

agindua. Eraikuntza horiek egite-

ko lanak bereziki azkartu zituz-

ten 1937ko martxoaren 31n Du-

rango bonbardatu zutenean».

Babesleku publikoak eraiki zi-

tuen udalak, baina enpresek ere

egin zituzten euren kabuz, priba-

tuak, euren langileak babesteko.

Udaletxearen eraikinean egin zu-

ten bat. «Andra Mari kalean beste

bat eraikitzen ari ziren, baina bu-

katu gabe zegoen, eta bonbarda-

ketan apurtu egin zen. Barruan

zegoen jenderik gehiena hil egin

zen».

Pasealekura abiatuko dira han-

dik. Babeserako lau tunel eraiki

zituen udalak bertan. Horietako

bi barrutik ikusteko aukera izan-

go da. Bonbardaketen unean han

barruan zeudenek zer sentitu zu-

ten ulertu ahalko dute bisitariek.

Txikian sartuko dira lehenengo.

«Sentituko dute zer den babesle-

ku txiki batean egotea, estu-

estu». Ostean joko dute tunel

handira. «Hor konturatzen dira

zer den tunel baten barruan ego-

tea aireztatze sistemarik gabe, ko-

munik gabe, ikaratuta, umeak

negarrez ari direla...». Izan ere,

ikus-entzunezko batek osatzen

du egonaldia. Kanpaia eta sirena

hotsen ezkutatzeko deia. Eta bat-

batean, hegazkinak gerturatzen

hasten dira, bonbak jausten. «La-

bur-laburra da, baina une batez

bizi dezakezu zer izango zen tunel

horretan bizi izandakoa». Luis

Iriondoren lekukotzaren pasarte

bat ere irakurriko dute.

Aireko bonbardaketetatik babesteko

Gernika-Lumon eraikitako tunel eta

babeslekuak ezagutzeko aukera

izango da. BAKEAREN MUSEOA

Lau ibilbidez osatutako Memoritour Gernika proiektuaosatu du Bakearen museoak. Lau ardatz dituzteibilbideok: bonbardaketa ezagutzera ematea; biktimenomenez egindako monumentuen bilakaera aztertzea;herriaren berreraikuntza; eta Picasso eta ‘Gernika’.

Iragana oroituz,geroaren atea ireki

11BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko apirilaren 19a Gaiak

Tuneleko tentsioaren ostean,

handik atera eta herria bonbarda-

ketaren ostean zer-nola geratu

zen erakutsiko diete argazkien bi-

dez. 82 urte lehenago han ziren

gernikarrek aurkitu zuten hon-

damendiaren lekuko izango dira.

Sugarrik ez da izango. Heriotza

usainik ere ez dute nabariko. Bai-

na suntsiketaren arrastoak ikusi-

ko dituzte.

Astrako babeslekurako bidea

hartuko dute orduan. Industrial-

dean dago arma lantegia izanda-

koa. «Industrialdea ez zuten bon-

bardatu, arma fabrikak martxan

izan nahi zituztelako».

Egun hartako sarraskia azter-

tzeko modu berezia eskainiko

dute ibilbide gidatuek. Betiere,

kontuan izanik herri gehiago

bonbardatu zituztela eta gerrek

munduan ez dutela etenik izan.

MONUMENTUAK

Museoan du abiapuntua bigarren

ibilbideak ere. Handik George

Steer kazetariaren monumentua

ikustera joango dira. «Berari eta

beste hainbat kazetariri esker

munduan jakin zuten zer gertatu

zen Gernikan».

Nestor Basterretxeak egin zuen

eskulturan egingo dute hiruga-

rren geldialdia. «1980ko hamar-

kadaz geroztik biktimen ome-

nezko eskultura egitea zuen bu-

ruan». 2012an egikaritu zuen.

Suak eragindako agoniaderitzo,

eta leku sinbolikoan dago koka-

tuta: «Han erori omen zen lehe-

nengo bonba». Eskulturak ez du

batere itxura gozoa. «Bonben

biolentzia erakutsi nahi du, eta

bere itxura agresiboa da».

1937an alkate zen Jose Labau-

riaren busto ondotik igarota, Ma-

rimeta eskultura parera abiatuko

dira. «Adreiluz eginda dago, bai-

na belar siku meta bat irudika-

tzen du, eta euskal kulturarekin

egin gura du lotura». Emakume-

ei omenaldia egin nahi die: base-

rritarrak direnei zein besteei. Sin-

bologia handia ere badu: «Bon-

bardaketa bizi izan zuen

emakume baten ilobak kutxan

sartutako amonaren argazki bat

dauka barruan».

Sinbolismoz betetako geldial-

dia izango da hurrengoa ere. Pi-

cassoren Gernika koadroaren

erreplikaren parean koadroa

Gernikara ekartzeko urteetako

eskaeraren berri emango dute.

Europa parkeak zer gogoratu

ugari emango die bisitariei. Txilli-

daren eta Henry Mooren eskultu-

rak izango dituzte aztergai.

Txillidak bonbardaketaren 50.

urteurrenerako egin nahi izan

zuen bere lana, baina ez zuen izan

astirik. Gure aitaren etxea izen-

buruarekin aipamen egiten dio

Gabriel Arestiren olerkiari. «Es-

kulturak etxea irudikatzen du,

baina baita itsasontzi baten bran-

ka ere. Branka Gernikako arbola-

ra begira dago, eta leiho batetik

Gernikako arbola ikusten zen.

Orain ez, zuhaitz ugari daudelako

tartean». Bi hegaletan beste bi

zulo ditu brankak; horietako bat,

Santimamiñeko kobara begira.

«Ez zegoen hala pentsatuta, bai-

na horrek ere indarra ematen dio,

gure arbasoekin lotzen gaitu».

Henry Mooren Gernikako es-

kultura gerraren kontra egin zi-

tuenetako bat da. Ez zuen egin

propio Gernikako biktimen ome-

nez. «Madrilek eta Jaurlaritzak

hala erabakita erosi zuten». Di-

rutza ordaindu zuten, eta polemi-

ka ugari sortu zen. «Askok lepo-

ratu zieten eskultura hori ekar-

tzea eta Gernika ez. ‘Euskal

Herriak bonbak jaso eta Madril

artearekin geratzen da’ bezalako

leloak nagusitu ziren». Ibilbide

gidatua, ganadu azoka egiten zen

inguruan bukatuko dute.

MEMORITOUR

Gernika-Lumon datozen hile-

tan egingo dituzten lau bisite-

tatik bi martxan daude jada.

Ordubeteko bisitak

Taldeka. Ibilbide guztiak eus-

karaz, gazteleraz, ingelesez

eta frantsesez daude aukeran.

10:15, 11:30 eta 12:45ean egin-

go dituzte taldeentzako bisi-

tak. Ordua aurretik eskatu be-

har da museoa@gernika.net-

era idatzita edo 94-627 02 13ra

deituta.

Norbanakoentzat. Datozen

egunetan aukera izango du,

hala nahi duenak, aurretiaz or-

dua hartu gabe, bisita gida-

tuak egiteko. Gaur eta bihar

eta apirilaren 23an, 24an eta

25ean ibilbideak egingo

dituzte, 11:30ean eta

12:45ean.

Bi sarrera. Museorako bisita

eta ibilbide gidatua hartzen

dute bisitek. Hala, beharrez-

koa da bi sarrerak eskuratzea.

1

2 3

1 Txillidaren eskultura. Gure

aitaren etxea egin zuen Txillidak,

Gernikako bonbardaketako bikti-

men omenez. 50. urteurrenerako

aurkeztu nahi izan zuen, baina ez

zen egon astirik. BAKEAREN MUSEOA

2 Nestor Basterretxeren lana.

Suak eragindako egonia lanak

bonben biolentzia erakustea du

helburu. BAKEAREN MUSEOA

4 Biktimen omenezko lehena.

Bonbardaketaren biktimen ome-

nez Gernika-Lumon ipini zuten le-

hen monolitoa egin zuen udaleko

arkitekto Jesus Aldamak, Txillida-

rena egiteko astirik ez zelako

egon. 1987a zen, bonbardaketa-

ren 50. urteurrena. BAKEAREN MUSEOA

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19aProposamena

Peru Azpillaga Diez

Euskal Herriko

bazter guztietatik

hurbildutako mi-

laka gaztek egin-

go dute bat, gaur,

Lemoan, Gazte

Topaguneari hasiera emateko.

Askatasun Bulkadak Indepen-

dentziara lelopean, Ernai eta Ai-

tzina gazte antolakundeek kude-

atutako egitasmoa astelehenera

arte luzatuko da, batik bat, hitzal-

diak, tailerrak eta kontzertuak

uztartuz. Denbora tarte horretan,

gazte antolakundeen berrogei ur-

teko historia aldarrikatzeko eta

belaunaldi berriak etorkizunera

begira jartzeko asmoa azaldu

dute Ernaik era Aitzinak.

«Urte osoko dinamika bati

amaiera emango dio aurtengo

Topaguneak», azaldu du Iratxe

Delgado Ernaiko kideak: «Berro-

gei urtetako historia, lehenengo

aldiz, ahots propioz kontatzeko

aukera daukagu, eta hori aldarri-

katzeko baliatu nahi dugu, izan

dituen alde on eta txarrekin».

Izan ere, aurtengoa urte berezia

baita Ernai eta Aitzinarentzat.

Delgadok jakinarazi duenez, be-

rrogei urte betetzen dira Jarrai

sortu zenetik eta, horregatik, gaz-

te antolakundeak izandako ibil-

bideari egin nahi diote gorazarre.

«Harreman asko egin dira auzo

eta herrietan zehar, belaunaldi

ezberdinak batuz eta bizitako pa-

sarteak gogoratuz». Hala, ga-

rrantzitsutzat jotzen du asteburu

honetan ahalik eta gazte belau-

naldi gehien hurbiltzea Lemoara,

espazio eta historia hori «kon-

partitu» ahal izateko: «Inflexio

puntu bat izatea nahi dugu; histo-

ria hartu, gure egin, prozesatu eta

etorkizuneko bulkada berrien

izaera definitzea».

Hori dela eta, azken urteekin

konparatuta, urtero egiten duten

udaberriko ekimenaren apustua

«handitu» eta eskaera «indar-

tsuagoa eta zabalagoa» egiten

saiatu dira. Gainera, Topagune

izena ere berreskuratzea erabaki

dute. «Badu lotura ibilbideare-

kin, bere momentuan utzi behar

izan geniolako hala deitzeari; bai-

na asmatu dugu belaunaldi eta

antolakunde desberdinen arteko

haria mantentzen, eta esan ahal

dugu gazte antolakuntzak eta

gazte topaguneak bizik daudela

oraindik». Izan ere, Delgadok az-

pimarratu duenez, 1994an anto-

latu zuen Jarraik lehenengo Topa-

gunea, aisialdia eta formakuntza

uztartuz, bere inguruan zegoen

komunitate guztia leku fisiko ba-

tean batu eta ikusgarri egiteko,

«indar erakustaldi modura».

Gazte Topagunearen antolake-

taz ere aritu da, halako egitasmo

Gaurtik astelehenera bitartean, Gazte Topaguneak milaka pertsona batuko ditu Lemoan. Ernai etaAitzina gazte antolakundeek antolatutako egitasmoak tailer, hitzaldi eta kontzertu andana eskainikoditu. Berrogei urteko historia aldarrikatzea eta gazteak etorkizunari begira jartzea izango ditu helburu.

40 urteko haria eten ez dadin

Gazte Topaguneak milaka gazte batuko ditu Lemoan. ERNAI GAZTE ANTOLAKUNDEA

13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19a Proposamena

batek atzean duen lana aldarrika-

tzeko. «Hainbat lantalde sortu

ditugu: egitaraua, azpiegitura,

elikadura... eta hilabeteak dara-

matzagu dena antolatzen». Le-

moako jaialdia aurrera ateratze-

ko, baina, ezinbestekoa den ezau-

garri bat nabarmendu du:

txandak egitera eta prestaketako

auzolanetara hurbiltzen diren

gazte guztiak.

Izan ere, denetariko eginbeha-

rrak daudela dio; barra eta sukal-

deko txandetatik hasi, eta guneen

zaintzaraino. «Hori da politena

niretzat, ez da kontsumora bide-

ratutako ekimen soila; antola-

kuntzan egiten diren harrema-

nek eta horrek eskatzen dizun in-

plikazioak, hots, ekimenaren

antolakuntzak berak, badu bere

balio politikoa eta, nolabait, eki-

menaren parte egiten zaitu».

Lehen Topaguneaz geroztik,

momentuko egoerarekin batera

aldatzen joan da gazte antolakun-

deak antolatutako udaberriko

ekimena: martxak, akelarreak,

danbadak, burutakzioak... «Ba-

koitzaren ezaugarriek gauza des-

berdinak eskaintzen dituzte, eta

momentuaren arabera aldatzen

joan da, betiere haria manten-

duz». Aurten ere urteroko es-

kaintza mantenduko dela ziurta-

tu du Delgadok, baina «beste di-

mentsio» batekin. «Aisialdi

eskaintza zabala, kontzertu an-

dana eta egitarau politiko sakona

izango dira».

ESKOLA ETA AKEITA GUNEAK

«Gazte mugimenduan pil-pilean

egon daitezkeen gaiak edo galde-

rak ekartzen saiatu gara, horien

inguruan hausnartu eta ditugun

korapiloak askatzeko», adierazi

du Delgadok. Horregatik, egune-

ro, goizez zein arratsaldez, mota

guztietako gaiekin lotutako sola-

saldi eta mahai inguruak antolatu

dituzte Lemoako eskolan: femi-

nismoa, euskara, hezkuntza, eli-

kadura, marxismoa, auzolana,

sindikalgintza, jaka horiak, faxis-

moa, gazte boterea...

«Uste dugu, Topaguneak,

ondo pasatzeko tokia izateaz

gain, bulkada berrien etorkizu-

neko erronkak zehazteko aukera

ematen duela». Horrekin batera,

Akeita-Naiz gunea ere izango da

Topagunean. Azken bi urteetako

berrikuntza nagusia da Akeita

gunea: kafea, zukuak, tailerrak

antzerkiak... lasai egoteko eta er-

laxatzeko gunea da, eta aurten

Naiz hedabidearekin lotura estua

izango du. Bertatik egingo dira

goizero irrati saioak eta bertan

egingo diren hitzaldiak ere antze-

ko gaiak landuko dituzte.

TXOKO INTERNAZIONALISTA

Horrekin batera, Delgadok azal-

du du, aurten, ahalegin berezia

egin dutela egitarau politikoaren

barruan urteetan zehar gazte an-

tolakundeak izan dituen nazioar-

teko harremanetatik hainbat de-

legazio ekartzeko. «23 delegazio-

tik gora izango dira Topagunean,

bertan parte hartzen, hitzaldiak

ematen eta, oro har, espazioa gu-

rekin elkarbanatzen.

Besteak beste, Sizilia, Kolonbia,

Venezuela, Irlanda, Korsika edota

Kurdistanetik etorritako pertso-

nak izango dira Topagunean eta

Txoko Internazionalista deituriko

gunean haien herrialdeetako

egoeraren berri eman eta espe-

rientziak elkartrukatuko dituzte:

Kurdistaneko esperientzia femi-

nista, Brasilgo landa gune okupa-

tuak, edota Europa osoan zehar

hedatzen ari den faxismoaren

mamua izango dira landuko di-

tuzten zenbait gai.

GAZTE SORTZAILEON PLAZA

Era berean, Lemoako Gazte Topa-

guneak berrikuntza bat ere izan-

go du: Gazte Sortzaileon Plaza

deituriko gunea. «Uste dugu, to-

paguneak, gazte antolakundea-

ren balioak konpartitzen dituzten

gazte sortzaileen lekua ere izan

behar duela, gazte sortzaileak ari-

tzeko plaza, hain zuzen ere». Izan

ere, Delgadok gogoratu duenez,

euskal talde oso ezagun askok

bertan jo izan dute eta bertan

eman dira ezagutzera. «Azken

urteetan horri ez diogu eskaini

arreta berezirik. Horregatik, zer-

bait berria izan ez arren, nolabai-

teko zentralitatea eman nahi ge-

nion aurten».

Hori dela eta, txoko horretan

aldebiko harreman bat sustatu

nahi dutela jakinarazi du Delga-

dok: «Gazte sortzaileei plaza bat

eskainiko diegu, haien sorkuntza

kritiko hori sustatzeko, baina, era

berean, guk euren ekarpena ere

jasoko dugu; ikuspegi kritikoa

modu sortzaile batean. Espazio

hori, gainera, kultur mugimen-

duak azken urteetan izandako bi-

lakaeraren inguran hausnartu eta

egun dauden arazoak mahai gai-

nean jartzeko ere baliatuko dute-

la erantsi du. Delgadoren aburuz,

Topaguneak eta gazte sortzaileek

lotura estua izan dutelako beti.

«Azken finean mezua sortu eta

helarazteko modua da kultura,

norbaitek mundua ikusteko duen

modua helarazteko bidea».

Bertan hainbat gazte sortzaile

izango dira haien lana erakusten

eta, batik bat, tailerrak izango

dira nagusi: egur eta serigrafia

tailerrak, idazketa tailerra, sor-

men tailerra... Gainera, Delgadok

azpimarratu duenez, egun pil-pi-

lean dauden gaiak ere jorratuko

dituzte: zeri buruz kantatzen du-

gun eta zergatik, nola kontsumi-

tzen dugun kultura... «Galderak

mahai gainean jarri eta gazte sor-

tzaileekin lantzea da helburua».

Horietako gazte bat da Peru del

Hoyo rap abeslari bilbotarra. Bera

ari da, besteak beste, igandean

izango den rap gaua antolatzen

eta ezinbestekotzat jotzen du gaz-

te sortzaileei bultzada bat ematea.

«Nire ustez, oso garrantzitsua da

gazteek ere lekua izatea halako

lekuetan. Azken finean, halako

jaialdiak egiten direnean, oro har,

artista ezagunak ekartzen direla-

ko eta gazteok ez dugulako leku-

rik izaten. Baina gazteei ez bazaie

laguntzen gero ez da egongo talde

onik deitu ahal izateko».

Horrekin batera, rap musika

estiloaren presentzia ere aldarri-

katu du Del Hoyok. «Beharrez-

koa iruditzen zait rapari ere tokia

egitea, batik bat, musika motarik

kritikoena delako. Beraz, horre-

tarako espresuki pentsatutako

zerbait egitea berri ona iruditzen

zait». Izan ere, Del Hoyok adiera-

zi duenez, gazteentzat oso zaila da

kulturaren munduan leku egitea,

eta dauden trabak medio, oso gu-

txi dira horretatik bizitzera hel-

tzen direnak. «Zaila da, azken fi-

nean hasieran beti zabiltzalako

faboreak egiten, eta gustura aritu

arren, salto hori benetan handia

da; ni adibidez, lanean, ikasten

eta asteburuetan kontzertuak

ematen nabil orain».

Asteburuan zehar, musika izango da nagusi Lemoako Gazte Topagunean. ERNAI GAZTE ANTOLAKUNDEA

KONTZERTUAK

Gaur

18:00.Governors, Arraibi gunean.

19:30. Arkada Social, Arraibin.

20:00.DJ Bull, Ezker Paretean.

20:30.Desorden, Gazte Sortzaileon

Plazan.

20:30. Eskean Kristo,

Gune Handian.

20:30. Olatz Salvador Duo,

Akeita-Naiz gunean.

21:00. Rude Pride, Arraibin.

21:45.Gatibu, Gune Handian.

22:00.Zeinke, Gazte Sortzaileon

Plazan.

23:30.Vinagre de Moderna,

Gazte Sortzaileon Plazan.

23:30.Su Ta Gar, Gune Handian.

01:00. Tooth, Gazte Sortzaileon

Plazan.

01:15.Zoo, Gune Handian.

02:00. El_Txef_A eta Baltza,

Ezker Paretan.

03:00.Skarra Mucci,

Gune Handian.

04:45. Urrats erromeria,

Gune Handian.

Bihar

12:00.Porrotx, Arraibi gunean.

13:30.Rukula, Atxeta plazan.

16:00. Berinbau, Gazte Sortzaileon

plazan.

17:30.Hesian, Arraibi gunean.

22:00.Esaixu, Gazte Sortzaileon

Plazan.

22:00. Des-Kontrol eta Pikete

Lerroa (Fermin Muguruzarekin),

Gune Handian.

22:00.La Otra eta La Mare,

Akeita gunean.

22:00.Dj Bull, Ezker Paretean.

23:30.Akort, Gazte Sortzaileon

Plazan.

23:45.Soziedad Alkoholika,

Gune Handian.

01:00. Skabidean & The Black

Birds, Gazte Sortzaileon Plazan.

01:30.Banda Bassotti,

Gune Handian.

02:00. Mad Pompa DJ,

Ezker Paretean.

03:00.Tremenda Jauria,

Gune Handian.

04:30.Bad Sound, Gune Handian.

Igandea

13:30.Xabi Bandini, Akeita-Naiz

gunean.

14:30. Trigger Prototxello,

Gazte Sortzaileon Plazan.

17:00. IRA, Arraibi gunean.

18:30.La Furia, Arraibi gunean.

20:00. La Basu eta lagunak,

Arraibi gunean.

20:00.Euskal Anderground,

Gazte Sortzaileon Plazan.

20:00.DJ Bull, Ezker Paretan.

20:30.Rotten XIII, Gune Handian.

22:00.Nizuri Tazuneri,

Gazte Sortzaileon Plazan.

22:00.Ana Tijoux, Gune Handian.

22:30. MICE, Akeita-Naiz gunean.

23:30.Euskal Dub Etxea,

Gazte Sortzaileon Plazan.

23:45.Tribade, Gune Handian.

01:15. Koma, Gune Handian.

02:00.Dj Reimy, Ezker Paretean.

03:00.KOP, Gune Handian.

04:45.Huntza, Gune Handian.

Astelehena

12:00. Zirkinik bez, Akeita gunean.

Antolakuntzak berakbadu bere baliopolitikoa eta, nolabait,egitasmoaren partebihurtzen zaitu»Iratxe DelgadoErnaiko kidea

«Oso garrantzitsua dagazteek lekua izateahalako jaialdietan; ezbazaie laguntzen, ez datalderik egongo gero»Peru del HoyoRap abeslaria

‘‘

MUSIKA

BARAKALDORula Trio.

bGaur, 20:00etan, La Vieja Bandan.

BARRIKABaster Trio.

bBihar, 20:30ean, Golfo Norten.

BARRIKARusted.

b Igandean, 13:30ean, Golfo Norten.

BERMEOMe Dicen Que Queme

Cosas.

bGaur, 22:00etan, Beleza Malandra

ateneoan.

BILBOEuskal Dub Etxea Sound

System.

bGaur, 13:00etan eta 19:00etan,

Martzanako kaian.

BILBOFantastic Explosion

eta Octuvre.

bGaur, 20:00etan, Muellen.

BILBOSerrulla.

bGaur, 20:00etan, La Riberan.

BILBOTangerine Flavour.

bGaur, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOThe Peawees.

bGaur, 21:00etan, Itsas Museoan.

BILBOeMe.

bGaur, 21:00etan, Bilborocken.

BILBOKorrontzi.

bGaur, 21:00etan, Plaza Barrian.

BILBOSubze eta Xenon.

bGaur, 21:30ean, Shaken.

BILBOTeenage Fanclub

eta Monte del Oso.

bGaur, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOAudience.

bGaur, 22:00etan, Azkuna zentroan.

BILBOLoco Sound of Teppaz.

bGaur eta bihar, 22:00etan,

Ambigun.

BILBOKarba DJ Set.

bGaur, 00:00etan, Muellen.

BILBOLandostone DJ.

bGaur eta bihar, 00:00etan,

La Riberan.

BILBOSoinu Beltzak.

bGaur, 01:00ean, Kremlinen.

BILBOGorka Iraundegi Trio.

bBihar, 12:30ean, La Riberan.

BILBODJ Mimoloco.

bBihar, 13:00etan eta 19:00etan,

Martzanako kaian.

BILBOAiko Taldea.

bBihar, 18:30ean, Plaza Barrian.

BILBOEuskadiko Ikasleen

Orkestra eta The Derbyshire City

& County Youth Orchestra.

bBihar, 19:00etan, Arriaga

antzokian.

BILBOElla la Rabia, Catorce

eta Sholl.

bBihar, 20:00etan, Satelite T-n.

BILBOChie Mukai, Seijiro Muraya-

ma & Joxean Rivas, Miguel A. Gar-

cia eta Larvba & Garazi Gorostiaga

& Tube Tentacles.

bBihar, 20:00etan, Le Larraskito

klubeann.

BILBOAL2 El Aldeano eta Dante.

bBihar, 21:00etan, Santana 27n.

BILBOMice.

bBihar, 21:00etan, Bilborocken.

BILBO James Room & Weird

Antiqua eta Mississippi Queen

& The Wet Dogs.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOOreka TX eta San Salvador.

bBihar, 22:00etan, Azkuna zentroan.

BILBO Jolie.

bBihar, 02:00etan, Kremlinen.

BILBOAiko Taldea.

b Igandean, 12:00etan, Artxandan.

BILBOElsa Lizundia Trio.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBOMakala & Jimmy Bidaurreta.

b Igandean, 13:00etan eta

19:00etan, Martzanako kaian.

BILBOMia Kalo & Sam Merion.

b Igandean, 13:30ean, Satelite T-n.

BILBOThe Cavemen.

bAsteartean, 21:00etan, La Nuben.

BILBOAvantasia.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Santana 27 aretoan.

BILBOLagun artean kantari,

Anje Duhalderekin.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Kafe Antzokian.

BILBOCuca Roseta.

bAsteazkenean, 20:00etan,

BBK aretoan.

BILBOBilboko Orkestra Sinfoni-

koa: Gustav Mahlerren 5. sinfonia.

bOstegunean eta ostiralean,

19:30ean, Euskalduna jauregian.

BILBOLa Hora del Te.

bOstegunean, 20:00etan, Shaken.

BILBOGuillermo Caliero:

Solo Fluhel.

bOstegunean, 20:00etan,

Conde Duque hotelean.

BILBOBBK Soinu Berriak

lehiaketa: Sua, The Owl Project

eta Los Chivatos de Ana Frank.

bOstegunean, 20:00etan,

BBK aretoan.

BILBODivas jaialdia, emakume

kantarien alde.

bOstegunean, 20:00etan,

Satelite T-n.

BILBOTxetxu Altube.

bOstegunean, 20:30ean,

Cotton Cluben.

BILBORukula eta Madeleine.

bOstegunean, 21:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOThe Professionals.

bOstegunean, 21:30ean, Azkenan.

BILBOBattle Beast eta Arion.

bOstegunean, 21:30ean,

Santana 27 aretoan.

DERIOAba Taano.

bAsteartean, 19:30ean, parrokian.

DURANGOAk DJ.

bOstegunean, 22:00etan,

Txoria Nuen Maiten.

GETXOFive Direction.

bGaur, 23:30ean, El Comercion.

GETXOAba Taano.

b Igandean, 20:00etan,

San Nikolas elizan.

GETXOTwo in Company.

bOstegunean, 20:00etan,

Silver’s Tavernen.

IBARRANGELUStupiditos.

bBihar, 21:00etan, Biscainen.

LEIOASota Terra, Ballard, Issuna

eta Motorastola.

bBihar, 20:30ean, Udondo

gaztetxean.

LEKEITIONogen.

bGaur, 20:30ean, Ikusgarrin.

LEMOAGazte Topagunea.

bGaurtik astelehenera arte,

kontzertuak eguerditik goizaldera,

Gazte Topaguneko agertokietan.

Bilbo b Basque Fest jaialdia

Asteburua, aisialdi eta kultura ekitaldiz gainezkaAsteazkenean hasi zen Basque Fest Bilbon, Aste Santuan bertokoak eta bisitariak kultur ekitaldien sarean harrapatu nahi dituen jaialdia. Igandera bi-

tartean, aisialdiko 300 ekitaldi egingo dituzte, folkloretik abiatuta. Askotariko tailer eta erakusketak izango dira Bizkaiko hiriburuan, zeharkaldiak itsa-

sadarrean, ibilbide antzeztuak, Audience, eMe, Korrontzi, Aiko eta beste hainbat talderen kontzertuak, eta baita dantza emanaldiak ere. Esaterako,

Dantzaz konpainiaren Kale-ografiakgaur, kalean, eta Bizkaiko Dantzarien Biltzarraren erakustaldia bihar, Guggenheim museoaren aurrean. BILBAO.EUS

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19aAgenda

MARKINA-XEMEINLucia Arzallus

eta Ignacio Arakistain: Markina-

Xemeingo musika haizeak.

bBihar, 19:00etan, Arretxinagako

ermitan.

SANTURTZITentaculo, Venganza,

Faux Depart eta No Sanctuary.

bGaur, 20:00etan, La Kelo

gaztetxean.

ANTZERKIA

AULESTIAtx Teatroa: 7ak bat.

bAstelehenean, 21:00etan,

udal aretoan.

AULESTIAinhoa Alberdi

& Jurdana Otxoa: Zapatak.

bAsteartean, 21:00etan,

udal aretoan.

AULESTI Itzel: Bizimiñak.

bAsteartean, 21:30ean,

udal aretoan.

AULESTITxiflando Antzerki

Eskola: Fiñisterre.

bAsteazkenean, 21:00etan,

udal aretoan.

AULESTIBeheko Larraine:

Manifestu bat.

bAsteazkenean, 21:30ean,

udal aretoan.

AULESTIAzkona & Toloza:

Tierras del Sud - Bilduma.

bOstegunean, 21:00etan, plazan.

BILBOMalas Compañias: Prozak.

bGaur, 12:30ean, Azkuna

zentroan.

BILBOHis lifemusikala.

bGaur, 17:00etan eta 20:00etan,

bihar, 12:00etan eta 20:00etan,

eta igandean, 19:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOLas Fellini.

bOstegunean, 22:30ean,

Badulaken.

DURANGO Inda Pereda:

Lubbert.

bGaur, 20:00etan, San Agustin

kulturgunean.

DURANGOZanguango Teatro:

Esto no me lo esperaba.

bGaur, 22:00etan, San Agustin

kulturgunean.

DURANGOElise Ouvrier-Buffet:

¡Gafe!.

bBihar, 20:00etan, San Agustin

kulturgunean.

DURANGOTopaklown: Klown

Kombat inprobisazio saioa.

bBihar, 22:00etan, San Agustin

kulturgunean.

DURANGOBea Larrañaga:

A tomar viento fresco.

bOstegunean, 20:00etan,

Plateruena kafe antzokian.

LEMOAAne Zabala eta Aiora

Zedano: Morbus Operandi.

bGaur, 21:30ean, Gazte

Topagunean, Eskolan.

DANTZA

BILBODantzaz: Kale-ografiak.

bGaur, 14:00etan, Poza

Lizentziatuaren kalean, eta

19:00etan, Ledesma eta Villarias

kaleetan.

BILBOPatxi eta Konpania:

Dantza Piko.

bGaur, 18:30etik aurrera,

Plaza Barrian.

BILBOBizkaiko Dantzarien

Biltzarra.

bBihar, 12:00etan eta 18:00etan,

Guggenheim museoko

zabalgunean.

BILBODantza eta erromeria

tailerra, Aiko taldearekin.

bBihar, 17:00etatik aurrera,

Plaza Barrian.

BILBOBilaka: Negua.

bBihar, 21:00etan, Arriaga plazan.

BERTSOLARITZA

BILBOEneko Arrate: Girotu Plaza,

haurrentzako emanaldia.

bBihar, 12:30ean, Azkuna zentroan.

LEMOAGazte Topagunea.

Peru Abarrategi, Joanes Illarregi,

Irati Majuelo eta Eli Pagola:

Doinuak buruan eta ibili munduan.

bGaur, 18:00etan, Sortzaileen plazan.

HITZALDIAK

BILBOMari Jose Mielgo: Letras

en su punto.

bOstegunean, 19:00etan,

Bizkaiko Foru Liburutegian.

GERNIKA-LUMOPaul Preston,

Angel Viñas eta Xabier Irujo:

Egia eta gezur historiografikoa.

bOstegunean, 19:30ean, Elai-Alain.

ERAKUSKETAK

BARAKALDOMarrazkilariak

gerran 1936-1939.

bMaiatzaren 15era arte,

udal erakusketa aretoan.

Aulesti b Artedrama Euskal Laborategia

Euskarazko arte eszenikoen topaguneaAstelehenetik larunbatera, euskarazko antzerkiaren topaleku bihurtuko da Aulesti, Artedrama Euskal Labora-

tegiarekin. Batetik, Laida Azkona, Laura Penagos, Getari Etxegarai, Estitxu Zaldua eta Iraia Eliasen ikastaroak

izango dira. Bestetik, emanaldiak: Atx Teatroaren 7ak bat—argazkian— astelehenean, eta Zapatak, Bizimiñak,

Finisterre, Manifestu bat, Terras del Sud, Babesleku arrotzaketa Mami Lebrunondoko egunetan. ATX TEATROA

BILBOPamplemousse, EHUren

Arte Ederretako fakultateko

eta Hasselteko Unibertsitateko

PXL-MAD saileko ikasleen lanak.

bMaiatzaren 5era arte, Bizkaia

aretoan.

BILBOZumeta.

bMaiatzaren 11ra arte,

Juan Manuel Lumbreras galerian.

BILBOABC. Bilboko museoaren

alfabetoa.

bEikainaren 2ra arte, Arte Ederren

museoan.

BILBOEuskara Ibiltaria.

bEkainaren 16ra arte,

Euskal Museoan.

BILBO Jennifer Allora eta Guillermo

Calzadilla: Farmazia tropikala.

bEkainaren 23ra arte, Guggenheim

museoan.

BILBONekane Lasarteren oleoak.

bEkainaren 30era arte, La Roca

jatetxean.

BILBOLehoiak elurretan.

Arrikrutzeko lehoia.

bUztailaren 14ra arte, Bizkaiko

Aldundiaren Arkeologi Museoan.

BILBO Jenny Holzer:

Zera deskribaezina.

b Irailaren 8ra arte, Guggenheimen.

BILBOAtzera begira: Giorgio

Morandi eta antzinako maisuak.

bUrriaren 6ra arte, Guggenheimen.

DURANGO Iranzu Antona,

Mariana Unda, Eztizen La Cruz,

Leire Muñoz, Clara Elizondo

eta Andere Etxegarai: At Ente.

bApirilaren 28ra arte,

Arte eta Historia useoan.

DURANGOAzucena Fernandez

Artetxe: Argiak eta itzalak.

bApirilaren 28ra arte,

Arte eta Historia museoan.

GERNIKA-LUMOBizitako

Bonbardaketa.

b Inaugurazioa datorren

ostegunean, 18:30ean, Bakearen

Museoan; apirilaren 28ra arte.

GERNIKA-LUMOMaite Pinto:

Habanako umeak.

bApirilaren 30era arte, Astran.

GETXO Joseba Gotzon: Burdina

eta ahotsa. Burdinezko eskulturak.

bApirilaren 27ra arte, Villamonten.

GETXOZuhar Iruretagoiena:

Hebra. El exceso.

bEkainaren 8ra arte, Zirrimarra arte

tailerreko Bi Hormetara espazioan.

LEIOAGravedad cero.

bMaiatzaren 11ra arte, Kultur Leioan.

PLENTZIABizkaiko golkoan

hondoratzeak.

b2020ko urtarrilaren 6ra arte,

Plasentia Butron museoan.

PORTUGALETEMikel Torka:

Historia de una villa.

bApirilaren 28ra arte, Salazar dorrean.

ZORNOTZASantiago Yaniz:

Bizkaia. Naturaleza sublime.

bMaiatzaren 3ra arte, Zelaietan.

BESTELAKOAK

BILBOEskutartie, Udaberriko

Artisautza Azoka.

bAstelehenera arte, Areatzan.

BILBOAndoni Egaña eta Xabier

Zabala: Enkarguz ikuskizuna.

bGaur, 18:00etan, Azkuna zentroan.

GETXOPedro Ruiz (Alabazan):

Puertas de papel ipuina.

bOstegunean, 18:00etan,

Erromoko liburutegian.

SANTURTZIKornitesen erromeria:

egun pasa eta Basajaun taldea.

bAstelehenean, Serantes mendian.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko apirilaren 19a Agenda

Natalia Salazar Orbe

Ipuin tradizionalen esen-

tziari lotutako kontakizu-

nek eta elezaharrek bizi-

rik iraun dute belaunaldiz

belaunaldi gauzatutako

transmisioari esker. Horiek gal-

tzea saihestu dute halakoak ida-

tziz jaso dituzten egileek. Besteak

beste, Errose Bustinzak eta haren

osaba Kirikiñok. Denetariko

gaiei buruzko kontakizunak jaso

zituzten Durangaldeko ipuinak

liburuan.

Eskualdeko paraje ikusgarrie-

kin lotutako elezaharrak zein

protagonisten jokabideek era-

kusten duten asmo morala nagusi

dira ipuinotan. Lorrin lamina eta

mutilakondairan, amak semea-

renganako duen ulermena ikusi

du Seve Callejak. Lourdes Unzue-

tarekin batera egin zituen Calle-

jak liburuaren edizio lanak.

Eperlabarreta baserrikoa zen

kondaira horretako protagonista.

Amarekin bizi zen han. Mutil sen-

do eta indartsua zen. Laiarekin

lurra lantzen zein belarra mozten

hark bezalako trebezia zuenik ez

zegoen inguruetan. Indar erakus-

taldia behar zuten probetan bera

nagusitzen zen beti. Eta horrexe-

gatik Indartsu esaten zioten.

Hura bezalako pertsona adore-

tsurik inoiz ez zutela ezagutu esa-

ten zuten denek.

Arratsalde batean, amari esan

zion hurrengo goizean Saibi men-

dira joan behar zuela iratze bila.

Urkioletako neska-mutilak ere

joatekoak ziren. Lagunak zituen,

eta berak ere gauza bera egin nahi

zuen.

Ama kezkatu egin zen, entzuna

baitzuen Lorrin lamina egun ho-

rietan Sailluente haitzuloaren au-

rreko landan egoten zela, urrezko

aulki batean eserita. Gurasoak

ikaratuta zebiltzan haren presen-

tzia zela eta. «Badirudi gazteak

engainatzea beste asmorik ez

duela. Beraz, seme, ez zaitez joan

bihar basora. Bestela, galdua

zara», esan zion amak.

Barre algaraka hasi zen muti-

koa. «Galdua ni? Lorrin lamina-

ren beldur naizela uste al duzu?

Zer dela-eta uste duzu esaten di-

datela Indartsu?».

Amak, berriz: «Seme, indar-

tsua izan arren, oraindik ez duzu

ezagutzen mundua. Pertsona

maltzur asko dago munduan».

Semeak ez zuen bere asmoa al-

datzeko pentsamendurik, ordea.

Ez, behintzat, lamina haren me-

hatxuagatik. «Bihar goizean

mendira joango naiz lamina eta

sorgin guztien gainetik».

Amaren gomendioei entzun-

gor eginez abiatu zen, bada, hu-

rrengo goizean Saibira bidean.

Sailluentera iritsi bezain laster.

Lorrin lamina aurkitu zuen hai-

tzuloaren aurreko landan, urrez-

ko aulki batean eserita, bere ilea

orrazten. Indartsuk ikusi zuene-

rako, ondoko bertsoa bota zion:

«Lorrin laminatzarrak ez du ado-

rerik; Indartsuri heltzeko ez dau-

ka indarrik».

Hitzok entzun bezain laster,

sutan jarri zen lamina, eta, amo-

rruz beteta, orrazia jaurti zion.

«Mutiko harroputz eta zital hori!

Indartsua eta adoretsua izan ala

ez, iluntzeko ipar haizea izango

duk ikusle!», esan zion, haserre.

Indartsuk polita iritzi zion orra-

ziari, eta kolkoan sartu zuen. Be-

rehala paparra erre zion, ordea.

«Infernuko bitxi madarikatua!»

oihukatuta, errekara jaurti zuen.

Errekako ur guztia irakiten hasi

zen, berehala. Baina ezer gertatu

izan ez balitz legez, aurrera egin

zuen mutilak, Saibi mendiraino.

Eguna ira mozten eman ostean,

iluntzean, Eskumendiko magal

batean eserita, abesten hasi zen.

Kantuan ari zela, Lorrin lamina

azaldu zitzaion, neska eder baten

itxurarekin. Haren abestiak atse-

gingarri zitzaizkiola esan zion:

«Zure indar eta adore handiaren

izenak zeu ezagutzera ekarri

nau». Haren edertasunak lilura-

tuta utzi zuen mutila.

Mendi gailurraren atzean bizi

zela azaldu zion emakumeak, eta

toki zoragarria zela adierazi.

«Nire mihia ez da gai

bertako gauzak azaltze-

ko; horretarako, urrezko

idazluma beharko litza-

teke».

Berbok esan eta gero,

laminak berarekin joateko eskatu

zion mutikoari. Birritan pentsatu

gabe onartu zion gonbita Indar-

tsuk, eta elkarrekin joan ziren

Sailluenteko landaraino, sasi eta

arantza guztien gainetik.

Ametsetako paisaia zuten biek

begien aurrean. Lorez eraikitakoa

zirudien zubia pasatzen ari zirela,

Lorrinek bultza egin zion muti-

koari, eta buruz behera jaurti

zuen koba beltz batera. Lurra jo

zuenerako, han zeuden lamina

guztiak mutilari makilakadaka

hasi zitzaizkion, eta denek aho

batez esan zioten: «Non dituzu

orain indarrok eta adoreok? Mu-

tutu egin zara ala? Orain geu gara

zure ugazabak, koba barruan

ondo lotuta zaude eta. Aurreran-

tzean, zure egun guztietako jana-

ririk onena makila eta atsekabea

besterik ez dira izango».

Hurrengo egunetan, Sailluen-

teko koba ingurutik pasatzen zi-

ren gazteek Eperlabarreta base-

rriko mutilaren negarrekin naha-

sita, ondoko berbak entzuten zi-

tuzten: «Nitaz lar uste nuelako eta

nire ama onaren aholkuak kon-

tuan ez hartzeagatik galdu naiz».

Bustinzak jasotakoaren arabe-

ra, gazte askok, berba haiekin

ikaratuta, gurasoen esanak bete

eta zintzo jokatzeko asmoari hel-

du zioten aurrerantzean.

‘Indartsu’ esaten zioten mutil bat Lorrinlaminarekin aurkitu zen, amaren aholkueientzungor egin ostean. Harropuzkeriahandiz hitz egin zion laminari, eta harkmendekua hartu zuen. Ipuin tradizionalenirakaspenik ez du falta kontakizunak.

Harroarenzigorra

IBONELORRI.EUS

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko apirilaren 19a

Zuzendaria: Aitziber Laskibar Lizarribar. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus bbizkaia@hitza.eus

sHALA BAZAN EDO EZ BAZAN...

Zubia pasatzen ari zirela,Lorrinek bultza egin zionmutikoari, eta buruz beherajaurti zuen koba beltz batera