GIPUZKOAKOHITZA

Oholtza

zain daukate

Bihar jokatuko dute Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako finala, Donostian, Illunben, 17:00etan b 2-3

Mintzapraktika Oiartzungoadinekoak eta AEKn euskara

ikasten ari diren gazteak, elkarri lagunduz

11Elkarrizketa Agustin Artola: «Egia esan, oso baztertuta dago

lehen sektorea; atzeraka goaz pixkanaka»

4Ostirala

2019ko abenduaren 13aX. urtea425. zenbakia

www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus

JON URBE / FOKU

2GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2019ko abenduaren 13aAstekoa

Unai Zubeldia Donostia

Ohorea senti-tzen dut, ha-rrotasuna».Xabier Gaz-telumendik«esker ona»

besterik ez dauka GipuzkoakoBertsozale Elkartearentzat. Ber-tsozale gisa biziko du bihar arra-tsaldeko Gipuzkoako BertsolariTxapelketako finala, umetatikbaita bertsozalea. «[Xabier]Amurizaren 1980ko eta 1982kotxapelen garaitik, bereziki». Bai-na aita eta txapel jartzaile gisa erebiziko du finala —Beñat eta UnaiGaztelumendiren aita da—. «Sen-timendu asko pilatuko zaizkitegun guztian, eta ez da errazaizango denak kontrolatzea. Bainainoizko esperientziarik politene-takoa izango da, ziur».

Nolabaiteko omenaldia izatenda txapel jartzailearen aukerake-ta, eta Gaztelumendik, «neurribatean», hala ulertu du aurtengoizendapena ere. Hori bai, «erabatezustean» jaso zuen albistea. «Jo-xe Mari Altunak deitu zidan tele-fonoz [Gipuzkoako Bertsozale El-karteko zuzendaritza batzordekokidea], Gipuzkoako Bertsozale El-kartean arazo txiki bat zeukatela-eta nirekin bilera txiki bat eginnahi zutela esanez». Koldo Tapia-ren deiari erantzunda, 2002tik2010era Euskal Herriko Bertsoza-le Elkartean diruzain lanetan arituzen Gaztelumendi, eta idazkarikargua hartu zuen 2011tik 2018ra.Iazko martxoan utzi zuen karguhori. Bazkide izateari utzi ez dionarren, jada aldenduta dago elkar-tearen eguneroko dinamikatik.«Eta misterio pixka bat sortu zi-dan deiak. Baina, tira, arazorenbat konpondu nahian konfian-tzan ari zirela pentsatu nuen».Beñat semeari galdezka ere ibili

zen tartean, Euskal Herriko Ber-tsozale Elkarteko zuzendaritzakokide baita hura. «Eta bizpahirukontu aipatu zizkidan, elkartasunkutxa eta bat eta beste, baina ezerargirik ez. Beñatek ere, artean, ezzekien ezer, noski». Saroi JauregiGipuzkoako Bertsozale Elkartekolehendakariarekin batera azalduzen Altuna hitzordura. «Eta han-txe bota zidaten, zapla: ‘Aurtenzuk jarriko diozu txapela irabaz-leari’. Susto eta bertigo handiare-kin jaso nuen albistea, eta baietzesan nuela, horixe bakarrik dau-kat gogoan, elkarteari inoiz ezdiodalako eman ezezkorik».Xabier Gaztelumendiri txapela

jartzeko ardura emanda, «itzale-ko lana argitara ateratzea» izanda Gipuzkoako Bertsozale Elkar-tearen helburua, baina zer dagoitzaleko lan horren atzean? «Ezdakit... Plazagizonak izaten dirabatzuk, baina beste batzuk ez gi-nen jaio plazagizon izateko. Mi-krofonoek eta horrelakoek kalan-brea eman izan didate beti, etaerrespetu handiarekin aritu izannaiz jendaurrean hitz egin beharizan dudanetan». Ekonomialariada Gaztelumendi, eta GipuzkoakoForu Aldundiko Ogasun Saileanaritzen da lanean. «Elkartearenizenean, batzuetan, hitz egin be-har izaten nuen Batzar Nagusie-tan-eta, kontuen berri emateko,eta lotsa edo erreparo pixka bate-kin aritu izan naiz lan horietan».Gaztelumendik azaldu du «oso

kolektibo zabala» dela BertsozaleElkartea. Bertan, soldatapean aridira batzuk lanean, eta boronda-tezko lanean aritzen dira beste ba-tzuk. «Bigarren multzo horreta-koa nintzen ni, beste asko eta asko

Xabier Gaztelumendik jarriko dio txapela bihar Gipuzkoako BertsolariTxapelketako irabazleari. Hamasei urtez borondatezko lanean aritu da EuskalHerriko Bertsozale Elkartean, diruzain eta idazkari karguan. Aitortu du bihar«sentimendu asko» pilatuko zaizkiola, «bertsozale, aita eta txapel jartzaile gisa».

«Inoizko esperientziarikpolitenetakoa izango da»

Xabier Gaztelumendik ezustean jaso zuen Gipuzkoako Bertsozale Elkartearen eskaintza, baina ohorea izango dela aitortu du. JON URBE / FOKU

d

Bertsolaritza

GipuzkoakoTxapelketako finala

GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13a

bezala». Elkartean «hamaika ba-tzorde» daudela azpimarratu du:«Txapelketako batzordea, epai-leena, gai jartzaileena, genero ba-tzordea, transmisioarena, susta-pena, ikerkuntza... Jende anoni-mo asko ibiltzen da lanean, ahalduen ekarpena eginez bakoitza».Alde horretatik, txapelketa beraeta biharko Illunbeko finala«izozmendiaren punta» direlaazaldu du txapel jartzaileak. «Ba-tzordeetan inor jabetu gabe lane-an aritzen den jende hori ez balegoez bailitzateke egongo ez txapel-ketarik eta ez Illunberik».

Bihar iluntzean, Xabier Gazte-lumendi igoko da oholtzara ira-bazleari txapela jartzera. «Bainaargi daukat jende asko igoko delanirekin batera. Ni ez naiz igokoneure burua ordezkatuz, batzor-de horietan isilean lanean ari di-ren guztiak ordezkatuz baizik».

Gozatzeko aholkuaOnartu du Beñat semearentzat ezdela oso erosoa izango aurtengotxapel jartzailea aita izatea. «Bes-tela ere zaila izango da finalista-ren galtzetan sartzea, eta, aita hordagoela jakinda, are burrunbaedo zarata handiagoa izango duinguruan. Baina, tira, hori admi-nistratzen ere asmatu beharkodu». Semeari txapela janztea«oso polita» litzatekeela onartudu. «Zortzi aukeretatik bat bada-go horretarako, eta bera da egun-go txapelduna. Baina niretzatohore handia izango da beste zaz-pi finalistetako edonori txapelajanztea. Inork ez dezala morborikbilatu, behintzat, kontu horre-kin».Finalak «polita izateko baldin-

tza guztiak» dauzkala uste dutxapel jartzaileak. «Parekideaizango delako, batetik, eta zortzibertso proposamen ezberdinegongo direlako, bestetik; zirtola-riagoak batzuk, arrazoizaleagoakbeste batzuk, esplosiboagoak,diskurtsiboagoak... Aniztasunhandia egongo da, eta aberasga-rria da hori». Bertsozaleei «goza-tzeko» aholkua eman die Gazte-lumendik. «Festa handi bat izan-go da, baina ez dezagun pentsatubertsolaritza hori bakarrik denik;lan asko dago atzean».

U. Zubeldia Donostia

Maiatzaren 4an hasi zen aurtengoGipuzkoako Bertsolari Txapelke-ta, Gipuzkoa Bertsotan atarikokanporaketekin. 84 bertsolarikparte hartu zuten udaberriko le-hen fase hartan, eta hamalau kan-poraketa jokatu zituzten guztira.Nolabaiteko beroketa lana izanzen hura, final-zortzirenetarakoprestaketa. Txapelketak irailaren14an ekin zion azken faseari, Oña-tin, eta, koska guztiak gaindituta,zortzi bertsolari ariko dira bertso-tan biharko finalean, Donostian,Illunbeko zezen plazan (17:00):Agin Laburu, Alaia Martin, AneLabaka, Beñat Gaztelumendi,Beñat Lizaso, Jon Maia, NereaElustondo eta Oihana Iguaran.Gipuzkoako Bertsolari Txapel-

ketaren hamahirugarren finalaizango da biharkoa. Euskaltzain-diak antolatu zituen lehen lau-rak, 1959koa, 1962koa, 1964koa

eta 1967koa; eta Euskal Herrikoeta Gipuzkoako Bertsozale Elkar-teek 1999tik gaur egunera arte-koak. Bada, finalisten batez bes-teko adina kontuan hartuta,orain arteko finalik zaharrenetanhirugarrena izango da biharkoa.34,1 urteko batez besteko adinadaukate biharko finalistek; batezbestekoa 36,6 urtekoa izan zen1959an, eta 36 urtekoa 1962an.Gazteena, berriz, 2003koa izanzen: 26,2 urte.

Finala, bi zatitanBiharko finalaren lehen zatianhamabosna bertso puntuagarrikantatu beharko ditu bertsolaribakoitzak: binaka, gaia emanda,zortziko handian, hiruna bertso;binaka, gaia emanda, zortzikotxikian, hiruna bertso; bakarka,lehen puntua emanda, zortzikotxikian, hiruna bertso; binaka,gaia emanda, hamarreko txikian,hiruna bertso; eta bakarka, gaia

emanda, nahi den doinu eta neu-rrian, hiruna bertso.Lan horiek amaituta, puntu

gehien pilatzen duten bi bertsola-riak igaroko dira buruz burukora,eta beste hamar bertso puntuaga-rri kantatu beharko ditu bakoi-tzak: binaka, gaia emanda, seipuntuko motzean, hiruna bertso;binaka, gaia emanda, zortzikotxikian, puntutan, zortzi bertsoosatu arte; eta kartzelako lanean,gaia emanda, nahi den doinu etaneurrian, hiruna bertso.Ion Zalduak eta Itziar Etxeza-

rretak egingo dituzte finalekoaurkezle lanak, eta Amaia Otxo-torena, Eneritz Azkue, Maite Su-kia, Mikel Beloki, Mikel Lersundieta Zigor Leunda ariko dira epailelanetan. Aurretik bukatzen ez ba-dira, bihar 13:00ak arte erosi ahalizango dira finalerako sarrerak,www.bertsosarrerak.eusweb-gunean. Txarteldegiak 15:00etanirekiko dituzte, Illunben.

Lehen aldiz, lau gizonezkoeta lau emakumezko izangodira Gipuzkoako finaleanJon Maia izango da finalistarik beteranoena, 47 urterekin, eta AneLabaka gazteena, 27rekin bBeñat Gaztelumendi da egungo txapelduna

Lizaso, Gaztelumendi, Iguaran, Maia, Labaka, Elustondo, Laburu eta Martin, asteartean, aurkezpenean. JON URBE / FOKU

Oholtzara ez naiz igokoneure burua ordezkatuz,batzordeetan isileanlanean ari diren guztiakordezkatuz baizik»Xabier GaztelumendiFinaleko txapel jartzailea

‘‘

3AstekoaZORTZI FINALISTAK

Agin Laburu Rezola

Jaioteguna:1985eko otsaila-

ren 26a.

Jaioterria:Astigarraga.

Gipuzkoako finalak: Bi

(2011 eta 2015).

Aurtengo txapelketako

lehen saioa:Urriaren 20an,

Irunen.

Alaia Martin Etxebeste

Jaioteguna:1987ko abendua-

ren 28a.

Jaioterria:Oiartzun.

Gipuzkoako finalak:Bi

(2011 eta 2015).

Aurtengo txapelketako

lehen saioa: Urriaren 27an,

Azpeitian.

Ane Labaka Maioz

Jaioteguna:1992ko abuztua-

ren 8a.

Jaioterria:Lasarte-Oria.

Gipuzkoako finalak:0.

Aurtengo txapelketako

lehen saioa:Maiatzaren 11n,

Mutrikun.

Beñat Gaztelumendi Arandia

Jaioteguna:1987ko ekainaren

11.

Jaioterria: Añorga, Donostia.

Gipuzkoako finalak:Hiru

(2007, 2011 eta 2015).

Aurtengo txapelketako

lehen saioa:Azaroaren 2an,

Azkoitian.

Beñat Lizaso Alberdi

Jaioteguna:1982ko abendua-

ren 28a.

Jaioterria:Azpeitia.

Gipuzkoako finalak:0.

Aurtengo txapelketako

lehen saioa: Irailaren 21ean,

Ordizian.

Jon Maia Soria

Jaioteguna:1972ko ekainaren

25a.

Jaioterria: Urretxu.

Gipuzkoako finalak:Hiru

(2003, 2007 eta 2015).

Aurtengo txapelketako

lehen saioa: Urriaren 26an,

Eibarren.

Nerea Elustondo Plazaola

Jaioteguna:1981eko irailaren

15a.

Jaioterria:Legazpi.

Gipuzkoako finalak:0.

Aurtengo txapelketako

lehen saioa: Irailaren 28an,

Zumarraga-Urretxun.

Oihana Iguaran Barandiaran

Jaioteguna:1991ko ekainaren

26a.

Jaioterria:Villabona-Amasa.

Gipuzkoako finalak: Bat

(2015).

Aurtengo txapelketako

lehen saioa:Urriaren 27an,

Azpeitian.

Eneritz Maiz Etxarri Amezketa

Baserritarra da Agustin Artola(Amezketa, 1958). AmezketakoZuzitza baserrian jaio zen, kaskoeder batean, Aralar mendikateaeta Txindoki mendia parez pare.Barru-barrutik bizi du baserria,eta, bizitzak baserritik kanpo lanegitera eraman bazuen ere, auke-ra izan zuen bezain pronto base-

rriko lanera itzultzea erabakizuen. Haragitarako behiekin egi-ten du lan.Baserrian jaio zinen.

Bai, eta leku oso gogorra zen bizi-tzeko. Orduan errepiderik ez ge-nuen, eta Amezketako eskolarajoateko lau kilometro egin beharizaten genituen oinez. 12 urte be-tetakoan, anaia zaharragoa lane-an hasi zen, eta lehenik mandoe-

kin esnea beheko errepidera jai-tsi, etxera itzuli, eta gero joan be-har izaten genuen eskolara.Nolakoa zen zure ume garaiko

baserria?

Oso ezberdina zen. Ganadu gutxigenuen, zortzi-hamar behi edu-kitzen genituen; idiak, hiru-lautxerri eta oiloak.Terreno aldetikaskoz ere politagoa zen, eta gar-biago mantentzen zen. Esnetara-

ko behiak ziren, eta esne dezenteateratzen genuen. Garai hartan,berrehun litrora iristen ginen.Gustuko lana zenuen?

Oso gustukoa nuen. Orain bainoganadu gutxiagorekin, gehiagomaitatzen genuen ganadua, etaoso polita zen.Belarretara joatea ere bai?

Eskuz egin behar izaten zen, etagogorra zen, baina polita. Belarra

bakarrik ez, udazkenean garoguztia ere bildu egiten zen azpie-tarako. Basoak garbi edukitzenziren. Izugarrizko diferentziadago gaur egunetik, eta egunerozegoen zerbait egiteko. Baserrianlana ez da behin ere bukatzen.Gazte garaian zer bide hartu ze-

nuen?

Nik eskola bukatu nuenean, nireatzetik zetorrena arreba zelako,

«Etorkizun txarra ikusten diotbaserriari, eta berandu gabiltza»Agustin Artola b Baserritarra

Haragitarako txekorrak haziz ateratzen du bizimodua Agustin Artolak. Kalean lan egindakoa da, bainabaserrira itzuli zen; gustukoa du lana, eta gogoko duten gazte guztiak animatu ditu baserrian hastera.

4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13aElkarrizketa

beste bi urtez aritu nintzen base-rrian lanean, 16 urtera arte. Anaiagazteagoa banuen; hura zegoenetxerako asmoan, eta, beraz, kan-poan hasi nintzen lanean. Aste-buruetan-eta baserriko lanarieusten nion, ordea. Aita eta amasasoiko zeuden garai hartan, etaguk ere laguntzen genien.Soldata finko baten bila joan zi-

nen kalera, ezta?

Bai. Gure etxean ume asko ginen,soldata bat behar zen, eta kalerajoan ginen soldata horren bila.Baserrian soldata hura ziurtatutaegon balitz, seguru ez nintzela jo-ango. Horrela tokatu zen, eta urtebatzuk pasatu nituen kalean; bai-na aukera izan nuen bezala, buel-tatu egin nintzen.Baserritik bizitzea gustuko

duzu, beraz.

Bai. Anaiak neska kaletarra bilatuzuen, eta hark kalera tira eginzion. Ni ordurako kalean bizi nin-tzen, seme-alabekin, baina kaleautzi eta baserrira etorri nintzen.

Badu zerbait, beraz, zuretzat ba-

serriak.

Bai. Oso berezia da, eta nik gustu-koa izan dut beti.Orain baserria urte zailetan da-

goela esaten da, baina atzera

eginda ere urte zailak izango zi-

tuen, ezta?

Urte zailak baserriak beti izanditu, baina nik uste dut urterikzailenak orain dituela. Orduan,baserri batean, hamar behirekinfamilia bat aurrera ateratzen zen.Gu hamar ume ginen, eta baserri-tik hazi ginen. Gaur egun, baserribatetik hamar ume ez dago hazte-rik. Gaur egun, ehun behirekinere ezin da.Zer gertatu da bidean?

Orain 30 urte, gaur daukan preziobera zuen haragiak, eta esnea erehalatsu zegoen. Pentsua eta bestehainbat produktu nola garestitudiren ikusi, eta haragiaren eta es-nearen prezioa bere horretannola gelditu den ikusita... Tarterikez dago. Eta gauza bera gertatzenda lege aldetik ere. Baserriari ezzaio behar denik lagundu, eztagutxiagorik ere.Zergatik erabaki zenuen haragi-

tarako behiekin lanean hastea?

Baserri bat husten den bakoitze-an izugarrizko pena hartzen dut.Beti izan dut gustukoa, eta nik he-men jarraituko dut. Seguru nago. Txekorrak gizentzeaz gain, ba-

serrian bada lanik, ezta?

Bai, bai. Belarrak egin, bazterrakgarbitu, baratzea... Lana nahi bes-te edo gehiago dago. Zenbat etagehiago egin, orduan eta langehiago ikusten da. Inoiz ez da bu-katzen.Urte sasoiaren arabera, lan kar-

ga ezberdina izango da, noski...

Bai. Azaroan, esaterako, behiakbarrura sartzen ditugu. Barrukolana izaten da, eta bazterrak txu-kuntzea. Baina neguan jana izate-ko, udaberrian eta udan lan askoegin behar da. Behiak kanporaateratzen dira, baina belarretanere hasi behar izaten dugu. 50 bathektarea ditugu, eta lan ugaridago egiteko.Zeruari asko begiratzen diozu?

Bai, izugarri. Egunero. Gure lane-an ezinbestekoa da. Eguraldiarenmende egin behar izaten dugulan. Udaberrian eta udan gehiago,belarra moztu edo ondu behardenean.Zer da baserrian lan egitetik

gehien baloratzen duzuna?

Beste inork ez dizula agintzen.Norberak agindu behar dio bereburuari nora joan behar duen etanola antolatu behar duen. Besteinork ez dizu esaten hori, etagehiena horixe gustatzen zait. Ba-tzuetan tokatzen da gustuko ezduzun lana egin behar izatea, bai-

Etsigarria izango da, ezta?

Bai, baina asko gustatzen bazaizu,eutsi egiten diozu.Txekorrak behin hazita, saltzea

komeniko da, ezta? Erraz sal-

tzen al dituzu?

Ez. Lehen, nahiko ondo saltzengenion harakin bati, baina huraerretiratu zen, eta ez da erraz sal-tzen. Gero eta zailagoa dago hara-gia saltzen.Harakinen aldetik bada bertako

haragia saltzeko interesik?

Batzuek badute, baina gutxi ba-tzuk dira. Hemen inguruan hiru-lau harakin baino ez ditut ezagu-tzen bertako haragiarekin baka-rrik lan egiten dutenak. Kanpotik etortzen da haragia?

Bai. Gehienek saltoki handietakoharagiarekin egiten dute lan.Haragi gorriaren kontsumoa za-

lantzan jarri da azkenaldian. Ez

dela jasangarria, txarra dela osa-

sunerako, eta planetari ere kalte

egiten omen diete behiek.

Hegazkinek ez dute kalterik egi-ten, behiek bakarrik. Jaio ginene-tik, egunean bi aldiz haragi gorria

janez bizi gara gu. Orain-dik bizi gara, eta, orain-goz, ondo gaude osasu-nez. Ez dakit noren kon-tuak diren horiek, bainaaurreragoko lanak badi-tuzte hori esan dutenek.Kaltea zuek jasango du-

zue, noski.

Horiek hegazkinak etaautoak eta... defendatze-agatik, guk daukagu kal-tea, bai.Uste duzu baloratzen

dela baserritarrek egi-

ten duzuen lana?

Ez; ez da baloratzen. Ka-leko jendeari ez zaio era-kutsi baserriak zer lan

duen eta nolako lana den. Esneaeta haragia biltegi batean sortzendirela-edo iruditzen zaie.Gizarteari esan egin behar zaio

mendiak, landa eremuak eta

paisaia zuek mantentzen ditu-

zuela?

Esan egin behar litzaieke eskola-tik hasita, eta berandu baino le-hen, gainera, hau luzatzen ari daeta. Bakarrik geratuko dira kale-an, inora ateratzen ez direla, sa-siak hartuta, eta orduan kontura-tuko dira baserria zer den.Lehen sektorea bazterrean da-

goela sentitzen duzu?

Bai, oso baztertuta dago. Hasinintzenetik, atzeraka goaz pixka-na-pixkana.Etiketa txar bat edukitzea da ba-

serritar izatea?

Kaleko jendearentzat uste duthala garela: etiketa txar bat. Ema-ten du hemengo kalte guztia gukegiten dugula. Eta gu ari gara ere-

mu guztia garbitzen, baserriko la-nak eginez. Belardi, mendi etabazterrak baserritarrak garbitzenditu ganaduarekin, eta, hala ere,ematen du kalte egiten dugula.Erakundeek egiten dute ezer

baserriaren alde?

Ezer gutxi. Askoz gehiago eginbeharko lukete. Oso berandugabiltza. Lehen garbi zeudenterrenoak zikintzen ari diradenak; sasiak hartzen ari dira, etaoso-oso zaila da horri bueltaematea. Eta gaurko gazteei ezesan halakorik; tarterik balego,agian, bakarren bat hasiko litza-teke horretan, baina ez dago tar-terik. Oso zaila da.Etorkizunik ikusten diozu base-

rriari?

Etorkizun oso txarra ikusten diot.Etxetik ikusten dut. Kanpora jo-anda, etxeko soldataren bikoitzairabazten dute. Asteburuak, osti-ralaz gero, libre dauzkate. Etxetikari naiz ikusten oso zaila dela.Lehen sektoreak iraungo badu,

beharrezkoa da garaian garai-

koa eta bertakoa kontsumitzea.

Uste duzu gaur egun gizarteak

begiratzen diola horri?

Gutxi batzuek bakarrik. Merkeaizateari begiratzen zaio, ahalik etadirurik gutxien gastatuta jateari.Kalitateak ez du inporta. Ez du as-ko axola zer jaten den; oporretarajoateko behar da dirua.Ezkor zaude...

Bai. Iloba asko ditut, eta etxetikikusten dut joera hori.Laguntzen dizute gazteek?

Zortea dut etxean, seme-alabeketa emazteak asko laguntzen di-datelako. Anaiak ere baditut askolaguntzen didatenak, eta, alde ho-rretatik, zortea dut. Baserrian,zenbat eta esku gehiago, orduaneta hobeto; asko estimatzen dut.Zer esango zenioke lehen sek-

torean lanean hasi nahi duen

gazte bati?

Asko gustatzen bazaio, aurreraegiteko esango nioke. Gustatuegin behar du, asko. Herrian emakume pare bat ani-

matu dituzu pausoa ematera.

Bai. Niri gustatu egiten zait base-rriko mundu hori, eta bakarrenbat etortzen bazait esanez gusta-tzen zaiola eta ikasiko lukeela...nik beti animatu egiten dut. Dirugutxiagorekin bizi daiteke, gustu-koa baduzu. Gustuko lekuan ezomen dago aldaparik.Alabak ere txerriak jarri ditu,

ezta?

Bai. Berari bururatu zitzaion zer-bait egin behar zuela. Muntaketalanetan lagunduko niola esannion, baina gero berak egin be-harko zuela aurrera. Oso gusturaari da, eta baita ni ere bera horrelaikusita.

ENERITZ MAIZ / TOLOSALDEKO ATARIA

na inork ez du agintzen; norberakegin behar izaten du, obligazioz.Eta zer da gutxien gustatzen zai-

zuna?

Adibidez, neguko egun txar ho-rietan behietara-eta joan beharizatea. Paper kontuak entzun ereez ditut egin nahi. Txarra naiz, etagaldu egiten naiz, eta andreak etaalabak eramaten dizkidate kon-tuak.Inoiz pasatu zaizu burutik base-

rria erabat uztea?

Ez. Ez. Inoiz ez.Zure ukuilura sartuz gero, zer

ikusiko litzateke?

Hogei bat txahal daude, gizentze-ko. Beste hamabost bat behi erebadaude, umeak izanda, txahaltxikiekin. Eta behi antzuak etaumeak egitekoak ere bai. Bi ziklo-tan banatuta dauzkagu erditzeak:erdiak irail aldera jaiotzen dira,eta beste erdiak, udaberri aldera.Atseden egunik baduzue base-

rrian?

Urtean pare bat egun-edo hartu-ko ditut azokara joateko; bestela,batere ez.

Egunero jaten dutelako behiek,

ezta?

Bai, eta horiei eman egin beharizaten zaie. Nik, andreak edo ala-bak, baina norbaitek bai. Nikegun bat jai hartuz gero, beste ba-tek eman behar izaten die. He-men ezin da atea itxi eta alde egin.Haragitarako txekorrek urte zai-

lak bizi dituzte. Garai batetik

asko aldatu al da egoera?

Izugarri aldatu da. 32 urte pasatudira aitak lanak niri utzi zizkida-netik, eta gogoan dut kiloa 650pezetan saldu nituela lehen txe-korrak [3,9 euro]. 32 urte geroago,lau euro eta zentimo gutxian arigara saltzen kiloa. Zentimo ba-tzuen aldea baino ez dago. Bizi ka-litatea bikoiztu egin da, eta pen-tsua hirukoiztu. Hori da zaila.Duela 32 urte hamar behirekinbizi bazinen, soldata hura lortze-ko 50 behi behar dira orain; etahorrela ere ezinezkoa da ia-ia.

5GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13a Elkarrizketa

Inguruan hiru-lau harakinbaino ez ditut ezagutzenbertako haragiarekin bakarrik lan egiten dutenak»

«Egia esan, oso baztertutadago lehen sektorea. Hasi nintzenetik, atzeraka goaz pixkana-pixkana»

«Bakarren bat etortzen bazaitesanez gustatzen zaiola eta ikasiko lukeela... nik beti animatu egiten dut»

‘‘

RIRITZIADanel Agirre

Gizalegearen Cillit Bang-a

Azkenean lortu dutjendea bi kategoriamoraletan —balekoaeta ez-balekoa— sail-

katzeko prozedura arin eta sin-plifikatua asmatzea. Orain arteerabiltzen nuen sistema kaos batzen, bihurri eta arbitrarioegia, etanorbait gorrotatu ala ez delibera-tzeak esfortzu handiegia eska-tzen zidan. Eszentrikoaren plan-tak egiteko, modu ankerreanosatu nuen nire aurreiritzien cor-pus amaigabea: Behobia korritu,Kirmen Uribe irakurri edo lu-mazko txalekoa janzteak ez dupertsona bat ergel bilakatzen,baina nik hala kategorizatu ohinuen. Horregatik, garatu berridudan metodo inpartzial, enpiri-ko eta hutsik gabeko hau urrats

oso garrantzitsua da niretzat.Heldutasunera ailegatu naizenirudipena dut.Hona hemen: aurrerantzean,

etxeko komuna garbitzen dutenhoriek baino ez ditut errespetatu-ko. Gizateria bitan banatzekomodu bitxia dirudi lehen begi-kolpean, badakit. Esku arteanduzun berripaperak berak salatuohi dituen hiru bidegabekeriafuntsezkoak detektatzeko bitar-teko ezin hobea da, ordea: sexis-moa (askok emakumeen bizkarlaga ohi dute oraindik bainugela-ren kondena) agerian uzten du,klasismoarentzat (ordaintzerikduenak menpeko bat kontratatuohi du komuneko kaka harraska-tzeko) ez da ezkutalekurik gera-tzen, eta xenofobia (etxera dato-

rren ekuadortarrari huskeria or-daintzea faborea dela barneratu-ta dute hainbatek) ere antzemandezake. Bururatu zaidana abu-suen aurkako fisfisezin efikaza-goa da, gizalegearen Cillit Bang-a:hiru txerrikeria motarentzat pro-duktu bakarra erabili ahal izateaez da aurrerapen makala.Ez dut konfiantza askorik be-

har norbaiti komunaren galderazapla botatzeko. Aurpegiera xele-brearekin hartu ohi da nire zalan-tza normalean, baina erantzunenlagin zabala pilatu dut dagoene-ko. Sarri aztoratu naiz. Zuzenta-sunaren erreferentetzat nituenbatzuek (herriko saltsa guztietandauden horietakoak, ekintzailefeministaren bat ere bai) garbi-tzailea dutela aitortu didate, esa-

terako. Bada itxaropenik, alabai-na: kontsultatu ditudan egunkarihonetako bi kazetariek —gizonez-koak biak— bainugela bakarrikez, etxeko ezkaratza ere errepa-satu ohi dute. Zakarregi ere ez nizuke aurpe-

giratu nahi, baina jakin dezazun.Zure komun zuloa desinfektatze-az beste norbait arduratzen bada,printzipio aproposak ote dituzunhausnartu beharko zenuke. Ez daantzeko zerbait hemen idatzikodudan lehenbiziko aldia: garbi-ketak, definizioz, norberak edoauzolanean egitekoak dira, besteedozerk zapalkuntza motarenbat dakar berekin. Eta arren,

mantendu duintasun apur bat, ezatera denbora faltaren aitzakia.Desenkusa patetikoena da hori-xe, eta beti (salbuespenik gabe,demontre!) faltsua.Ezkerreko erretratuko meme-

loari ere ez zaio belauniko azule-juak igurztearen tankera handi-rik sumatzen, onar dezadan, bai-na bi asteroko txandarekinzintzoki konplitu ohi dut. Azke-nekoz ispilu bat apurtu nuen des-kuiduz, hori bai, eta makulutranposo samarrarekin aritzennaiz: bikotekidearen garbiketenperfekzio erabatekoa dela eta,nire zikloa iritsitakoan zer txu-kundu handirik ez da geratzen.Bere parera iristea da bizitzan ge-ratzen zaidan egitekorik garran-tzitsuena, hirurogei urtez eskue-kin arroza nola mordoxkatu ikasiondoren akatsik gabeko sushiaprestatzera ailegatu den sukalda-ri japoniarraren gisara. Tokatzenzaizunean komuna distiratsu uz-tea da maite zaitutesateko mo-durik autentikoena.

Aurrerantzean,etxeko komunagarbitzen duten

horiek baino ez dituterrespetatuko

Irudiab Usurbil

Erraustegiaren aurka, manifestazioaUsurbilgo Udalak deituta, Zubietako errauste plantaren aurkako manifestazio bat egingo dute gaur, Usurbilen,

SOS Usurbil, erraustegia gelditu! lelopean. 19:00etan abiatuko da manifestazioa, udaletxe aurreko Joxe Martin

Sagardia plazatik. Usurbilgo EH Bilduk «urgentziazko mozioa» aurkeztu zuen azaroaren 28an, egun horretan

bertan jarri baitzuten martxan probaldi fasea Zubietako errauste plantan. «Oso kezkatuta gaude, egunero

errauste plantaren tximinietatik ateratzen diren ke zutabe erraldoiak ikusten ari baikara», azaldu zuen Agurtza-

ne Solaberrieta alkateak herenegun, prentsaurrekoan —irudian, eskuinetik bigarrena—. JAGOBA MANTEROLA / FOKU

Jesus Zaballosek uko egin dio Lasarte-Oriako alkate karguari

LASARTE-ORIA b «Arrazoi pertsonalak tarteko», Jesus Zaballosekuko egin dio Lasarte-Oriako alkate karguari. Zaballosek hamahiruurte egin ditu udaletxeko lanean, horietatik sei alkate gisa. Hurrengoostiralean, PSE-EEk Agustin Valdivia proposatu du alkate kargurako.

4.450ALDUNDIAREN ZERGA BILKETA, AZARORA ARTE

Aurten, azarora arte, iaz baino 115 milioi euro gehiago bildu du Gipuzko-

ako Foru Aldundiak zergatan, 4.450,3 milioi euro guztira —%2,7koa da

hazkundea—. Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren (PFEZ)

eta Balio Erantsiaren gaineko Zergaren (BEZ) bilketak, biak igo dira.

GIPUZKOAKO HITZAk irakurleen eskutitzak argitaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 ka-

raktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta GIPUZKOAKO HITZAk mozteko

eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita:

Gipuzkoako Hitza, Martin Ugalde kultur parkea z/g, 20140 Andoain. Eskutitzak Inter-

net bidez bidaltzeko:gipuzkoa@hitza.eus.

%

6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13aIritzia

Abotsanitz: «Kontratazio irregularrakegin ditu Hondarribiko Udalak»

HONDARRIBIA b«Hondarribiko udal gobernuak, uztailetik, 600.000euro bideratu ditu kontratatzio irregularretara». Hala salatu du Abo-tsanitz Hondarribiko udal taldeak, eta tarte horretan hamahiru hele-gite jarri dituela jakinarazi du. «EAJ legea hausten ari da une oro».

%98ZENBATEKO BABESA EMAN DIOTEN REALEKO AKZIODUNEK

ZUZENDARITZARI

Realak akziodunen ohiko batzarra egin zuen asteartean, eta akziodunek

%98ko babesarekin onartu zituzten Jokin Aperribai buru duen adminis-

trazio kontseiluaren kontuak. 104 milioi euroko aurrekontua du Realak.

Eibarrek 52,9 milioi euroko aurrekontua aurkeztu zuen atzo, batzarrean.

Asier Zaldua Zumarraga

Datorren asteazkenean, 25 era-

kundek Eusko Jaurlaritzaren ku-

deaketa aurreratuaren sariak jaso-

ko dituzte Gasteizko Europa jaure-

gian. Beti bezala, Urrezko, Zila-

rrezko eta Brontzezko A sariak ba-

natuko dituzte. Hamabi industria

eta zerbitzu enpresa, Osakidetza-

ko hiru erakunde, lau ikastetxe,

hirugarren sektoreko hiru era-

kunde eta administrazio alorreko

beste bi sarituko dituzte aurten.

Eta Goierri-Urola Garaiko ESI era-

kunde sanitario integratua izango

da sarituetako bat. Osakidetzako

hiru erakundeen artean, Goierri-

Urola Garaiko ESIa izango da Gi-

puzkoako bakarra.

Azkoiti, Azpeiti, Beasain, Laz-

kao, Legazpi, Ordizia eta Zuma-

rragako osasun etxeek, inguruko

herri txikietako kontsultategiek

eta Zumarragako ospitaleak osa-

tzen dute Goierri-Urola Garaiko

ESIa, eta zortziehun pertsona in-

guru aritzen dira lanean; zentro

horiek guztiek eremu horietan

bizi diren 100.000 gipuzkoarrei

ematen diete zerbitzua.

Helburu zehatz batekin sortu

zuten ESIa: osasun arloan lan egi-

ten duten guztiek modu koordi-

natuan lan egitea, pazienteek

ahalik eta zerbitzu onena jaso-

tzea, eta sistema eraginkorra eta

jasangarria izatea. Helburu hori

lortu ahal izateko, langile guztiek

modu aktiboan parte hartzeko

aukera izaten dute. Lantaldeak

osatu zituzten hasieratik, eta lan

prozesuak eta ibilbideak diseina-

tu zituzten zerbitzua hobetzeko.

Euskaliten kudeaketa aurreratu-

ko eredua erabili zuten horretara-

ko. Fundazio gisa elkartutako

erakunde talde bat da Euskalit.

Eusko Jaurlaritzak bidea emanda

lan egiten du, erakundeetan ku-

deaketa aurreratua sustatzeko,

eta, horrela, Araban, Bizkaian eta

Gipuzkoan lehiakortasuna eta

garapen iraunkorra bultzatzeko.

Goierri-Urola Garaiko ESIko

arduradunak ez daude damututa

Euskalitekin lanean hasi izanaz.

«Profesionalen arteko komuni-

kazioa etengabekoa da, eta era

koordinatuan lan egiten dugu.

Gainera, lan egiteko modua bate-

ratu dugu: prozesuak, ibilbideak,

protokoloak, planak eta gidak.

Horretarako, urteotako esperien-

tzian oinarritu gara. Gure pazien-

teek ahalik eta zerbitzurik onena

jasotzea da helburua», aipatu du

Laura Agirre Zumarragako ospi-

taleko kudeatzaileak.

Goierri-Urola Garaiko ESIak

hamaika sari eta aitortza

jaso du bere sorreratik:

ISO 9000 eta EMAS erre-

gistroa 2012an; Ohsas

18000, ISO 9001 eta ISO

14001 2013an; Ekoskan,

EMASen berritzea eta

kudeaketa aurreratuari

diploma 2015ean; IHAn

ziurtagiria, Bikain plana,

kudeaketari dagokion

Top 20 saria eta Ohsas 18001

2016an eta 2017an; eta ONCEren

Solidario saria irisgarritasuna

bermatzeagatik, EMASen berri-

tzea, Ekoskanen berritzea, kude-

aketa aurreratuari dagokion di-

ploma, tabakorik gabeko euskal

erakundeen zilarrezko akredita-

zioa eta Ohsas 18001en berritzea

iaz eta aurten.

Orain arteko ibilbideaz erabat

harro daude ESIko arduradunak.

«Goierri-Urola Garaiko ESIak

ibilbide garrantzitsua du kudea-

keta aurreratuan. Zumarragako

ospitaleak eta Mendebaldeko Es-

kualdea zenak aitorpen bana lor-

tu zuten sistema berrian integratu

aurretik». 2011n, indarrak batzea

erabaki zuten. «Kultura desber-

dina zuten bi erakundeek, eta he-

rritarrei kalitatezko zerbitzua

emateko integratu ziren. Zerbi-

tzuaren jarraitutasuna izan da

pertsonen arreta segururako ar-

datz nagusietako bat».

Pertsonen parte hartzeaUrteotan egindako lanari esker,

Goierri-Urola Garaiko ESIak bere

helburuak lortu ditu. «Gaur

egun, erakunde integratu bat

gara, eta pertsonen parte hartze-

ak garrantzi handia du gure estra-

tegian eta kudeaketan», azaldu

du Agirrek. «Kudeaketa aurrera-

tuko eredua erabiltzen dugu gure

kudeaketa sistema ebaluatzeko

eta hobetzeko erreferentzia gisa,

eta Zilarrezko A saria merezi izan

dugu Euskaliteko ebaluazio klu-

beko kideen bisita jaso ondoren.

Hiru egunean 75 bat pertsona el-

karrizketatu zituzten».

Osasunaren kudeaketari saria

Goierri-Urola Garaia erakunde sanitario integratuak kudeaketa aurreratuaren zilarrezko A saria jasoko du hilaren 18an, Gasteizen b Hamaika aitortza jaso ditu sortu zenetik

Zumarragako ospitalearen sarrera; ospitale hori da Goierri-Urola Garaiko ESIa osatzen duten zentroetako bat. ASIER ZALDUA

7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13a Gaiak

SARIDUNAK

INDUSTRIA

Urrezko A saria

Elika (Arkaute), Euskalit (Zamudio)

eta Lantegi Batuak (Loiu).

Zilarrezko A saria

Tubacex (Amurrio-Laudio), Proton

Electronica (Trapagaran), Spri

(Bilbo), Goiena Komunikazio

Taldea (Arrasate)eta Mercabil-

bao (Basauri-Bilbo).

Brontzezko A saria

Herdit (Gasteiz), Imatek (Zamudio)

eta Sprilur (Bilbo).

Kudeaketa aurreratuaren

euskal saria berrikuntzan

Ormazabal Distribucion Secunda-

ria (Igorre).

OSASUNA

Urrezko A saria

Bilbo-Basurtuko ESI Erakunde

Sanitario Integratua (Bilbo).

Zilarrezko A saria

Arabako ESI Erakunde

Sanitario Integratua (Gasteiz)

eta Goierri-Urola Garaiko ESIa

(Zumarraga).

HEZKUNTZA

Urrezko A saria

Tolosako Inmakulada lanbide

ikastola (Tolosa).

Zilarrezko A saria

Avellaneda ikastetxea (Sodupe)

eta Juritecnia formazio zentroa

(Bilbo).

Brontzezko A saria

Inatec ikasketa zentroa (Bilbo).

Kudeaketa aurreratuaren

euskal saria estrategian

Urdaneta ikastetxea (Loiu).

Kudeaketa aurreratuaren

euskal saria berrikuntzan

Urkide ikastetxea (Gasteiz).

HIRUGARREN GIZARTE

SEKTOREA

Urrezko A saria

San Juan fundazioa (Zestoa)

eta Caritas (Bilbo).

Zilarrezko A saria

Argia fundazioa (Getxo).

HERRI ADMINISTRAZIOA

Zilarrezko A saria

Herri Arduralaritzaren Euskal

Erakundea (Gasteiz).

FINANTZAK ETA ASEGURUAK

Urrezko A saria

IMQ (Bilbo).

Goierri-Urola Garaiko ESIkolangileen arteko komunikazioaetengabekoa da, eta erakoordinatuan lan egiten dugu»Laura AgirreZumarragako ospitaleko kudeatzailea

‘‘

Bikain Ebalua-zioan urrezkoziurtagir ialortu du Mol-de enpresak.2004tik, Pa-saian segur-

tasun ekipamenduak eta lanera-ko jantziak saltzen ditu Moldek,eta euskararen presentzia, erabi-lera eta kudeaketa lanean jardu-

Molde

BIKAIN ZIURTAGIRIAESKURATU DU MOLDEKEsparru sozioekonomikoan euskararen normalizazio maila aitortu diote Pasaiako enpresari urrezko agiriarekin.

tarifa bereziak eskaintzen dituzte,baita enpresentzat ere. Ohikoa dahori sektorean fidelizazioa bila-tzeko. Bezeroen % 95 enpresaketa autonomoak dira: oro har, be-zero fidelak dira, eta ez momentujakin bateko erosleak. Jarduera ekonomikoa aurrera

eramateko, hornitzaileak ereezinbestekoak dira. Molderenhornitzaile asko kanpotarrakdira, baina bertako hornitzailee-kin euskaraz aritzen dira. «Eska-tu egiten dugu euskaraz solastatuahal izatea», azpimarratu du Mi-ren Sukiak. «Administrazioanere berdin egiten dugu. Bezeroeuskaldun asko ditugu; beharba-da, denek ez dute maila bera izan-go, baina moldatzen dira, eta nikuste dut askok eskertu ere egitendutela».

ESKARMENTUARENERAKUSLEIa 16 urteko eskarmentuak mer-katua, hornitzaileak eta bezeroaksakon ezagutzeko bidea eman dioenpresari. 8.000 bezero bainogehiagoren konfiantza dute egun,eta gehienak bezero txikiak dira:udalak, enpresak eta profesiona-lak. «Fidelizatzen saiatzen gara,eta euskarak horretarako bideematen du», esan du Sukiak.Puntako ekoizleak hautatzen di-tuzte beti eskaintzarik zabalenamerkaturatzeko. Gisa horretan,10.000 produktu baino gehiagoonline erosteko aukera eskain-tzen dute, eta beste hainbeste pro-duktu offline. Gainera, langileekprodukturik egokiena aukera-tzen eta erabiltzen laguntzen die-te bezeroei. Enpresentzako lane-ko jantziak eta babes jantziak erediseinatu eta ekoizten dituzte. Moldek euskara estrategikotzat

jotzen duten Gipuzkoako enpre-setara eta udaletara iritsi nahi dubere zerbitzua emateko.

Informazio gehiagobildu nahi izanez gero,bisitatu webgune hau:www.molde.eus

@

teagatik lortu dute urrezko ziur-tagiria Euskalit-ek (KalitaterakoEuskal Erakundeak) antolaturikoebaluazioan. Asteazkenean bana-tu ziren sariak, Kursaal eraikine-an.Ez da lehen aldia Moldek urrez-

ko Bikain ziurtagiria eskuratzenduena, duela lau urte ere izenaeman eta urrezko agiria lortu bai-tzuen.

Molderentzat bezeroak erdigu-nean daude, eta haien hizkuntzhautua serio hartzen dute. Izanere, bezeroei zerbitzua euskarazemateaz gain, lan ere euskarazegiten dute. «Bezero euskaldunasko ditugu, eta horiekin euska-raz lanean aritzen gara», jakina-razi du Miren Sukiak, Moldekosalmenta arduradunak. Euskarazlanean aritzeak bezeroak fideliza-

tzeko ere balio duela ziurtzat jo-tzen du, eta bezeroek gustukoadute zerbitzu osoa euskaraz iza-tea: komunikazioak, aholkulari-tza, erosketa... Kalitate oneko produktuak au-

keratzen dituzte, eta ezinbesteko-tzat jotzen dute hornitzaileek egi-ten duten lana balioestea. Lanbi-de guztietako profesionaleieskaintza osoa egiten die: arran-tza, nekazaritza, industria, erai-kuntza, ostalaritza eta erizaintza.NBE norbera babesteko ekipa-menduak (segurtasun botak, es-kularruak, kaskoak, arnesak...)merkaturatzen dituzte, eta lanjantzien aukera zabala eskaintzendiete bezeroei.

KONFIANTZAMoldek, puntako produktuakhautatu, eta bezeroei eskaintzendizkie. Profesionalekin, enprese-kin eta udalekin arreta profesio-nala eta gertukoa ematea dutexede. Adituak dira, eta konfiantzaematen dute. Profesionalentzat

Miren Sukia, Moldeko salmenta arduraduna, Moldek Pasai Antxoko Nafarroa etorbideko 10. zenbakian daukan saltokian. ANDONI CANELLADA / FOKU

8GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2019ko abenduaren 13aOrrialde babestua

9GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2019ko abenduaren 13a Gaiak

Unai Zubeldia Donostia

«Beste aukerarik gabe», gaur ha-

si eta urtarrilaren 10era arte gre-

bara deituta daude Gipuzkoako

zahar etxeetako eta eguneko zen-

troetako langileak. ELAk deituta,

2018ko irailetik 149 greba egun pi-

latuta dauzkate jada langileek, eta

179ra iritsiko lirateke urtarrilaren

10ean. Horrez gain, LAB sindika-

tuak beste hemezortzi greba egun

egin ditu jada 2018ko irailetik. Ga-

tazkari irtenbideren bat aurkitze-

ko Gipuzkoako Foru Aldundiak

daukan «interes falta» salatu du-

te ELAko ordezkariek.

Izan ere, joan den astean, sindi-

katuak, Donostian, Lan Harre-

manen Kontseiluan biltzeko deia

egin zien aldundiari, egoitzak ku-

deatzen dituzten enpresei eta sin-

dikatuei. Baina LAB eta CCOO

sindikatuek, eta Matia eta Adegi

patronalek soilik erantzun zioten

ELAren deiari; aldundia ez zen

agertu bilerara. UGTk, berriz,

akordioa egina dauka patronale-

kin, eta sektoreko 5.000 langileri

soldata igotzeko bost milioi euro-

ko laguntza emango die aldun-

diak enpresei. ELAk ordezkatzen

du zahar etxeetako langileen %60

eta LABek %20.

Aldundiaren erantzuna

Markel Olano Gipuzkoako ahal-

dun nagusia Euskadi Irratiko

Faktoria saioan izan zen herene-

gun goizean, eta bertan adierazi

zuen eurek mugimenduak egin

dituztela eta mugimenduak egi-

ten jarraituko dutela. «Baina ba-

dago legeak ezartzen duen mahai

bat, eta hor langileen eta enpresa-

ren ordezkariek eta sindikatuek

parte hartzen dute: hor egosten

dira akordioak». ELAri, espresu-

ki, mahai horretan parte hartzeko

deia egin zion Olanok.

Ahaldun nagusiak uste du gre-

ba deialdia «zilegi» dela. «Eta

errespetu handia diet langileei eta

euren ordezkariei, baina erakun-

de publikoak ere bere ardura dau-

ka. Itunpekoak dira plazen %80

inguru, eta, hain zuzen ere, sindi-

katuek horregatik eskatzen diote

erantzukizuna aldundiari. «Bai-

na arduratsu jokatu beharra dau-

kagu, eta ezin ditugu onartu zahar

etxeetako langileen eskaera guz-

tiak, epe ertain eta luzera ito egin-

go genukeelako egoera».

ELAk deituta, beste 30 egunekogreba egingo dute zahar etxeetanAsteartean aldundia ez zen agertu sindikatuak egindako deialdira, eta151. greba eguna izango da gaurkoa b ELAk aldundiaren jarrera salatu du ELA sindikatuak herenegun eman zuen prentsaurrekoa. ELA

Aitziber Arzallus Zarautz

Hezkuntza sistema publikoa era-

berritze prozesu batean dago.

Ikastetxe bakoitza bere martxan

ari da, baina haietako askotan au-

rrerapauso handiak eman dituzte

azken urteotan; Zarauzko Oro-

kieta herri eskola da horietako

bat. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa

aintzat hartuta, lehendabiziko

Sormen geLab-a eraiki dute han:

puntako teknologiaz hornitutako

ikasgela bat. Asteartean aurkeztu

zuten, eta ikusmin handia sortu

zuen; dozenaka lagun bertaratu

zen inaugurazio ekitaldira.

Gela zabal, argitsu eta erakar-

garria da Orokieta herri eskolako

Sormen geLab-a. Horma irudi ko-

loretsuak, borobilean jarritako

gurpildun mahaiak eta aulkiak,

dozenaka ordenagailu eraman-

garri, pare bat pantaila erraldoi,

balea baten irudia eraiki berri

duen 3D inprimagailu bat, kol-

txonetadun txoko bat, liburuak...

Eta, mahai altu baten gainean,

urez betetako edalontziak, ba-

rruan koloretako kable batzuk di-

tuztela. Hatza uretan sartu eta,

kalanbrerik jasateko beldurrik

gabe, musika egiten dute Orokie-

tako ikasleek. Halaxe egin diete

ongietorria Sormen geLab-aren

aurkezpenera bertaratu direnei.

Arrate Ugalde Orokietako zu-

zendariak hartu du hitza jarraian.

Hark azaldu ditu gela berritzaile

horren nondik norakoak. Esan du

Orokieta aspalditik dela «ikasko-

munitate bat», eta ikaskomuni-

tateen helburua dela «ikasle guz-

tien arrakasta sozial eta akademi-

koa lortzea». Bide horretan urrats

bat gehiago da Sormen geLab-a.

«Baina gure proiektua ez da sor-

men gela batekin ez hasten eta ez

bukatzen».

Urteak dira Orokieta herri es-

kolak hezkuntza metodologia

eraberritzeko prozesua abiatu

zuela. «Horretarako, besteak

beste, Sare Hezkuntza proiek-

tuan parte hartzen hasi ginen, eta

European Schoolnetek Etorkizu-

neko Gelarako daukan kit-a era-

bili genuen aztertzeko zein zen

gure maila eta zer aldaketa egin

behar genituen», azaldu du Ugal-

dek. HPren Reinvent The Class-

roomproiektuaren berri izan zu-

ten gero, eta pentsatu zuten biak

uztartu eta eurenera molda zitza-

ketela. «Eta horixe egin dugu gela

hau sortzeko prozesuan».

Helburu baizik, bitartekoOrokietako zuzendariak azpima-

rratu du, ordea, teknologia ez dela

helburua. «Teknologiak presente

egon behar du hezkuntza prozesu

guztian, baina teknologia ezin da

helburua izan. Ikasleak dira hel-

buru; ikasleak gaitasunez horni-

tzea da helburua, eta horretarako

bidea edo tresna izan behar du

teknologiak. Horregatik, gure

sormen gela teknologiaz hornitu-

ta dago, punta-puntako teknolo-

giaz, baina horrez gain, pentsa-

tzeko, lankidetzan aritzeko eta

norbera bere ikaste prozesuaren

jabe egiteko tresneriarekin eta es-

pazioekin hornituta dago gela».

Sormen gela urrats garrantzi-

tsua izanik ere, prozesuak jarraitu

egiten duela nabarmendu du

Ugaldek. «Honekin ezer ez da

bukatzen, jarraitzeko asmoa dau-

kagu. Gure helburua da ikasleak

eurak eta horien gaitasunak gara-

tzea, mundua aldatuz doan hei-

nean sortzen diren behar berri

horiei erantzuteko gai izan daite-

zen. Gogoa eta ilusioa baditugu,

eta horretan jarraituko dugu».

Orokietan, izan ere, ikaslea jar-

tzen dute erdigunean. «Gela ho-

netan —eta besteetan— nahi dugu

ikaslea izatea prozesuaren erdi-

gunea. Arazo baten aurrean pen-

tsatzeko espazioa dute, eurek ara-

zo horri emango dioten soluzioa

edo irtenbidea diseinatzekoa, bir-

pentsatzekoa, egin duten hori

ebaluatzekoa eta hobetzekoa».

Izan ere, ez dute nahi Orokieta-

ko ikasleak teknologia kontsumi-

tzaile hutsak izaterik. «Gaur

egun, gazte gehienek teknologia

kontsumitu bakarrik egiten dute,

kontsumitzaile hutsak dira, baina

guk ez dugu nahi Orokietako

ikasleak halakoak izaterik. Etor-

kizuneko munduan herritar par-

te hartzaile eta kontzienteak iza-

teko, ikasle eduki-sortzaileak he-

zi nahi ditugu».

Ildo beretik jarraitu du Karmele

Blanco irakasleak ere. «Guk nahi

duguna da gure ikasleen gaitasu-

nak lantzea, eta, horretarako,

erronka horretan oinarritzen den

metodologia erabiltzen

dugu. Gure helburua da

gure ikasleak gai izatea

bizitzan izango dituzten

arazoei aurre egiteko. IK-

Tak tresna gisa erabiltzen

ditugu; sortzaile nahi di-

tugu ikasleak». Azaldu

du Orokietan proiektuka

lan egiten dutela, aspaldi-

tik ari direla era horretan

lanean, eta Sormen ge-

Lab-ak horretarako au-

kera gehiago emango diz-

kiela. «Proiektuka lan

egitea da gai bat aukera-

tzea eta irakasgai guztie-

tan gai hori lantzea. Irakasleei es-

katzen diegu talde lanean aritzea

eta ikasleei ere bai, noski. Egia da

horren guztiaren atzean lan ordu

asko daudela, baina emaitzak

agerikoak dira».

Sormen geLab-a egiteko or-

duan bidelagun ugari izan ditu

Orokietak: European Schoolnet,

HP, Microsoft, Centros Digitales,

EA Group, Jaurlaritzako Hezkun-

tza Saila eta Zarauzko Udala, bes-

teak beste. Proiektua babesteko

helburuarekin, erakunde horie-

tako gehienetako ordezkariak

izan dira gelaren inaugurazio eki-

taldian —Hezkuntza Sailetik, Lu-

cia Torrealdai, Gema Gonzalez

Txabarri eta Jon Lopez, besteak

beste—, eta gehienek hartu dute

hitza, batez ere Zarauzko herri

eskolaren ekimena txalotzeko.

SormenerakoteknologiaMartxan da Zarauzko Orokieta herri eskolakoSormen geLab-a, EAEko lehena b Ikasleguztiek puntako teknologia izango dute eskura

Asteartean inauguratu zuten Zarauzko Orokieta herri eskolako Sormen geLab-a. AITZIBER ARZALLUS

Teknologiak presente egon behar du hezkuntzaprozesu guztian, baina hori ezin da helburu izan»Arrate UgaldeOrokieta herri eskolako zuzendaria

«Gure helburua da ikasleakgai izatea bizitzako arazoeiaurre egiteko; IKTak tresnagisa erabiltzen ditugu»Karmele BlancoOrokieta herri eskolako irakaslea

‘‘

10 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13aGaiak

Erik Gartzia Egaña Oiartzun

Herri aldapatsua daOiartzun, eta herrikokaskoaren goiko alde-an dago Intxixu AEK

euskaltegia. Hango ikasle ba-tzuek, baina, koska bat goragoegiten dute, Urkabe mendiarenmagalera: berriki hasi dira PetraLekuona zahar etxean bizi direnhainbat egoiliarrekin mintza-praktika saioak egiten.Jon Diaz de Mendibil euskalte-

giko irakasleak azaldu du saio ho-rien jatorria: «Urrian zaharrenegoitzatik idatzi ziguten, bertakoegoiliarrekin mintzapraktika saiobat egiteko. Irakurri nuen mo-mentutik, oso ideia ona iruditu zi-tzaidan». Intxixu AEK-ko ardu-radunen ustez, onuragarria zen,bai ikasleentzat eta baita egoilia-rrentzat ere. Ikasleen profila ze-haztu zuten ondoren: ulertzekogai zirenak, baina hitz egitekozailtasunak zeuzkatenak. A2mailako taldea aukeratu zuteneuskaltegiko arduradunek.Haien hitzetan, «oso ongi»

atera zen lehen saioa. «Euren bi-zitzari buruz hitz egin zuten egoi-liarrek; baserritarrak dira asko,eta orduko bizimodua eta lanbi-deari buruz aritu ziren hizke-tan», azaldu du Mertxe Condeikasleak. Lehenengo bilera hura«nahiko informala» izan zelaesan dute. «Biribilean elkartu gi-nen», zehaztu du Diaz de Mendi-bilek, «eta zaharren egoitzan bizidirenek hitz egin zuten gehien».Hori bai, Condek berak eta Cristi-na Ruiz eta Elisabeth Hernandezikaskideek barre artean ziurtatudutenez, ikasleei ere utzi zietenhitz egiten.Lehen kontaktua izan zen aza-

roaren 14koa. Hurrengo saioeta-rako —atzo izan zuten bigarrena—,gai jakin bati buruz aritzeko era-bakia hartu zuten, bi taldetan ba-natuta. Diaz de Mendibilek azal-du duenez, gai horiek lehenago-tik landuko dituzte euskaltegianbertan, prestatuago joateko.

Intxixu AEK-ko ikasgela horiosatzen dutenak Oiartzunen bizidira, baina kanpotik etorritakoakdira denak: Conde eibartarra da;Hernandez, errenteriarra; etaRuiz, bilbotarra. Gainontzekoklasekideak ere kanpokoak dira:Donostia, Pasaia, Iruñea...Izatez jatorri ezberdina izan

arren, hirurek arrazoi beragatikeman zuten izena AEKn: Oiar-tzun udalerri euskalduna da, etaherrian hobeto txertatu nahi dute

ikasleek. «Nire inguruan jendeguztiak hitz egiten du euskaraz,eta nik ere hori nahi nuen», azal-du du Condek —sei urte darama-tza Oiartzunen—. Orain dela 23urte ibili zen Donostiako Ilazkieuskaltegian, eta bigarren ikas-turtea du aro berrian. Hernandez,berriz, Errenteriako Udal Euskal-tegian aritu zen «duela urte ba-tzuk». Ruizek eskolan ikasi zueneuskara, A ereduan, eta inguruneguztia erdalduna izateak ez zion

lagundu eskolatik jaso zuen eus-kara maila apal samar hura man-tentzen.Ikasleek aitortu dute oraindik

zaila egiten zaiela oiartzuarreiulertzea, «are gehiago adinekoakbaldin badira». Hala ere, hori damintzapraktika saioen helburue-tako bat: euskalkiak bere horre-tan ezagutzea. Eta Petra Lekuo-nan ez dute oiartzuera bakarrikezagutuko, Oiartzundik kanpojaiotakoak baitira egoiliar batzuk:Errenterian, Ezkio-Itsason, Beran(Nafarroa)...

Bizipoza egoiliarrentzatOrdubeteko saioan, ikasleek eus-kararekin duten harremana estu-tzeaz gain, bizipoz pixka bateman zieten zahar etxean bizitza-ren azken etapa igarotzen ari di-renei. «Entretenimendu pixkabat eskaini zieten, eta berritasunaizateak ere poztu zituen», ziurta-tu du Diaz de Mendibilek. AEK-ko irakasle eta ikasleek egoilia-rren umore onaren berri izan zu-ten: «Ia ordubete generamala,haietako batek galdetu zigun eazertara joan giren hara. Beste mo-mentu batean, berriz, beste batjaiki eta Txirrita eta PernandoAmezketarrari buruzko txiste batkontatzen hasi zen». Ikasleek ba-rrez baietsi dute irakasleak kon-tatutakoa.Helburua da hilabetean bi oste-

gunez behin elkartzea. Ezohikojarduera bat izango da euskaltegi-koentzat; izan ere, ohikoak diraikasleen arteko mintzapraktikasaioak, baina ezer gutxi gehiagoegiten dute hortik kanpo. Ekintzaberria izanagatik, oihartzuna izandu beste hainbat euskaltegitanere, eta eredu izan daiteke. Ikasle-ek argi dute euskara ikasteko piz-garri izan daitezkeela horrelakosaioak: «Onuragarria da ikasge-latik ateratzea. Hemen asko ikas-ten dugu, baina akademikoa dapixka bat». Eta hizkuntza entzu-teko eta praktikatzeko, dakiena-rengandik ikastea baino ezer ho-berik ez dago, jakina.

Oiartzungo Intxixu AEK euskaltegiko ikasleak herriko Petra Lekuonazahar etxera joaten hasi dira, mintzapraktika saioak egitera. Oiartzungoeuskalkia ezagutzeko aukera dute horrela, giro informal batean.

Dakitenak oraindik ez dakitenei irakasten

Azaroaren 14an egin zuten estreinako saioa, eta atzo bigarrena. HITZA

Mintzapraktika saioakegitea onuragarria da,bai euskaltegikoikasleentzat eta baitaegoiliarrentzat ere»Jon Diaz de MendibilIntxixu AEK euskaltegiko irakaslea

‘‘

11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13a Gaiak

MUSIKA

ADUNALoatzo musika eskola.

bAstelehenean, 18:30ean, elizan.

ALEGIALoatzo musika eskola.

bAsteazkenean, 18:30ean, kultur

etxean.

ALTZOLoatzo musika eskola.

bGaur, 18:30ean, Batzarremuñon.

AMEZKETAAmaren Alabak.

bBihar, 12:00etan, kultur etxean.

ARRASATEDavid Baños, AlbertoArrabal, Elisa di Prieto eta Arkaitz

Mendoza: Ozenkiren gala lirikoa.

bAsteartean, 20:00etan, Amaia

antzokian.

AZKOITIABizkargi musika eskola:

piano entzunaldia.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Elkargunean.

AZPEITIALidia eta Hitzeder.

bGaur eta bihar, 12:00etan,

Elosiagan.

AZPEITIAGreen Valley

eta Little Martin Selektah.

bBihar, 22:30ean, Sanagustin

kulturgunean.

BERGARAUdal Txistulari Banda.

b Igandean, 13:00etan, udaletxean.

DONOSTIAAlbert Pla: Miedo.

bGaur, 20:00etan, Viktoria Eugenia

antzokian.

DONOSTIAKorrontzi.

bGaur, 20:00etan, Lugaritz

kultur etxean.

DONOSTIAHokus Pokus.

bGaur, 20:30ean, El Coheten.

DONOSTIAAlone In The Park,

eta Iker Pirisen blues jam saioa.

bGaur, 20:30ean, Be Cluben.

DONOSTIAMOU.

bGaur, 21:00etan, Tabakaleran.

DONOSTIAMiss Tetanos, Dmra,

Tachycardie eta Cesar Palace.

bGaur, 22:00etan, Mogambon.

DONOSTIA Israel B, El Negro

eta El Chapo & Syr DJs.

bGaur, 22:30ean, Dabadaban.

DONOSTIAPolonaise Ensemble.

bBihar, 11:00etan, Miramonen,

EOSen egoitzan.

DONOSTIAMiren Urbieta, Ainhoa

Zubillaga eta Ruben Fernandez:

Duetos.

bBihar, 20:00etan, Viktoria Eugenia

antzokian.

DONOSTIASaratoga eta Nocturnia.

bBihar, 20:00etan, Dokan.

DONOSTIAConcerto Koln.

bBihar, 20:00etan, Kursaalean.

DONOSTIAMindTrap.

bBihar, 20:00etan, Bidebietako

Auzoenean.

DONOSTIAThe Capaces

eta Nuevo Catecismo Catolico.

bBihar, 22:00etan, Intxaurrondoko

kultur etxean.

DONOSTIAFeministaldia:

La Basu, Folkaraokea eta

Sobria & Serena DJ.

bBihar, 22:00etan, Mogambon.

DONOSTIAQuest, Jordan

eta Galiano.

bBihar, 00:00etan, Dabadaban.

DONOSTIAGabon-Tuba

emanaldia.

b Igandean, 12:00etan, Nestor

Basterretxea plazan.

DONOSTIAUdal Txistulari Taldea.

b Igandean, 12:15ean, Konstituzio

plazan.

DONOSTIACum Jubilo abesbatza.

bAstelehenean, 18:00etan, Lugaritz

kultur etxean.

DONOSTIAMusika eta Dantza

Eskolako Herrerako egoitzako

ikasleak.

bAsteartean, 17:00etan, Tomasene

kultur etxean.

DONOSTIA Judith Jauregi.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Viktoria Eugenia Cluben.

DONOSTIAKlarinete Ensemble

Gaztea.

bOstegunean, 17:00etan,

San Telmo museoan.

DONOSTIAAdinduen Abesbatzak.

bOstegunean, 19:00etan,

Gazteszenan.

DONOSTIAL’Eclair.

bOstegunean, 20:00etan,

Dabadaban.

DONOSTIAGrezian & Lagunak.

bOstegunean, 20:00etan,

Convent Gardenen.

DONOSTIAEOS, Easo Abesbatza

eta Miren Urbieta-Vega.

bOstegunean, 20:00etan,

Kursaalean.

DONOSTIAComfort.

bOstegunean, 20:30ean,

Mogambon.

EIBARBroken Brothers Brass Band.

b Igandean, 19:30ean, Portalean.

ELGETAMikel Urdangarin.

bGaur, 20:00etan, Ozkarbin.

ESKORIATZAGari & Maldanbera.

bBihar, 20:00etan, Zaldibar

antzokian.

GETARIA IV. Bertsio Gaua.

bBihar, 23:00etan, gaztetxean.

HONDARRIBIAAdrift, Foss

eta Melmak.

bGaur, 22:00etan, Psilocybenean.

HONDARRIBIA Jorge Guillen

& Strad: El violinista rebelde.

bBihar, 18:00etan, Itsas Etxean.

IBARRALoatzo musika eskola.

bOstegunean, 18:30ean, elizan.

IRUNGisela & Irun Hiria banda.

bGaur, 19:00etan, Amaia zentroan.

IRURALoatzo musika eskola.

bAsteartean, 18:30ean, elizan.

LEGAZPIDoinua musika eskola.

bAsteartean, 18:00etan, Latxartegi

aretoan.

LEGAZPIAlaitasuna Errondaila.bAsteartean, 19:00etan,

kultur etxean.

OÑATILisabo eta Alba.bBihar, 22:30ean, Gaztelekuan.

OÑATIAbereh.b Igandean, 12:30ean, gaztetxean.

ORDIZIAPinpilinpussies.

bOstegunean, 19:00etan,

D’Elikatuz zentroan.

SORALUZEShirley Davis & TheSilverbacks.

bGaur, 22:00etan, antzokian.

SORALUZEThe Allnighters.bBihar, 20:00etan, zentroan.

SORALUZE Jon Gurrutxaga & Urbil Artola.

b Igandean, 13:00etan, zubian.

TOLOSAGolden Apple Quartet.

bGaur, 20:30ean, Leidor antzokian.

TOLOSASu Ta Gar, Hyedra

eta Sudestada.

bGaur, 22:30ean, Bonberenean.

URNIETATenpera eta Ro.

bBihar, 22:00etan, Saroben.

VILLABONA-AMASABihozkada.

bGaur, 20:00etan, Gurean.

VILLABONA-AMASAEresargi

abesbatza.

b Igandean, 11:00etan, Amasako

elizan.

VILLABONA-AMASALoatzo

musika eskola.

bAsteartean, 18:30ean, Gurean.

VILLABONA-AMASAMusika

eskolako tailerreko ikasleak

eta orkestra.

bOstegunean, 18:30ean, Gurean.

ZARAUTZ Itxaso Aristizabal

eta Zarautz abesbatza: Valentin

Larrea Iturbe oroitzen.

bGaur, 20:00etan, Modelon.

ZIZURKILLoatzo musika eskola.

bAstelehenean, 18:30ean,

Goiko elizan.

ZUMAIADardara ZMK, San Pedro

abesbatza eta Astindu: Queen.

bBihar, 19:00etan, Aitzuri frontoian.

ANTZERKIA

ALKIZAAniztasunaantzerki forum

parte hartzailea.

bAstelehenean, 19:00etan, Fagus

interpretazio zentroan.

ANDOAINVaiven: Argiaren hautsa.

bGaur, 21:30ean, Basteron.

ANDOAINAtx Teatroa: Kaskarot.

b Igandean, 17:00etan, Basteron.

ARRASATETanttaka: Utzi mezuaseinalearen ondoren.

b Igandean, 19:30ean, Amaia

antzokian.

ASTIGARRAGATomaxen

Abenturak: Azken balea.

b Igandean, 17:30ean, kultur etxean.

AZKOITIAPausoka & Glu Glu:

Go!azen 6.0.

bGaur, 18:00etan eta 20:00etan,

Baztartxo antzokian.

AZPEITIA J.J. Vaquero.

bGaur, 22:00etan, Soreasun.

BERGARATxinparta taldearen

Zurrunbiloan, eta Type taldearen

Entrecomillas.

bGaur, 21:00etan, Seminarixoan.

DEBAAnder Lipus & Abarka:

Ortentsia izan nahi dut.

bGaur, 20:00etan, Lasturren.

DONOSTIAUltramarino Payaso:

Las Chirlas: Misión insumisión.

bGaur, 18:30ean, Intxaurrondo

kultur etxean.

DONOSTIATtipia Kultura:

Kuolulo zuhaitza.

bBihar, 18:00etan, Lugaritz

kultur etxean.

DONOSTIAMatarile: Los limones,

la nieve y todo lo demás.

bBihar, 20:00etan, Gazteszenan.

DONOSTIACorsario: Traidor.

b Igandean, 19:00etan,

Antzoki Zaharrean.

DONOSTIATenemos Gato:

Felicidad.

b Igandean, 19:30ean, Lugaritz

kultur etxean.

DONOSTIAZurriola Antzerki

Eskola: Psikiatriko bateko ametsak.

bOstegunean, 20:00etan, Lugaritz

kultur etxean.

EIBARAdos Teatroa: Intocables.

bGaur, 20:30ean, Koliseo antzokian.

Tolosa b Bonbereneak 22 urte

Bihotzak bero-beroOspakizun ekitaldietan murgilduta dabil Tolosako Bonberenea gazte-

txea, eta, urrutira joan gabe, Su Ta Gar taldearen emanaldia izango da

gaur, 22:30ean —irudian—. Bihar, berriz, Sudestada eta Hyedra taldeen

emanaldiak izango dira gaztetxean, 22:30ean. ARITZ LOIOLA / FOKU

12 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13aAgenda

GETARIAHika: Txarriboda.

b Igandean, 19:30ean, eskolan.

IRUNBehobiko Adineko Pertsonen

Lokala: La boda.

bBihar, 17:30ean, Anaka-Puianan.

LASARTE-ORIAMarkeliñe:

Julietas (Romeo Circo).

bBihar, 20:00etan, kultur etxean.

LAZKAOPausoka & Glu Glu:

Go!azen 6.0.

b Igandean, 10:30ean eta 12:30ean,

Areria kulturgunean.

LEZOYarleku: Etxe txikiena.

bGaur, 17:30ean, Gezalan.

LEZOAbubukaka: Drácula.

b Igandean, 20:00etan, Gezalan.

ORDIZIAPirritx, Porrotx

eta Marimotots: Bizi dantza.

bBihar, 16:00etan eta 18:30ean,

Majori kiroldegian.

PASAIAKamikaz kolektiboa: Käffka.

b Igandean, 19:00etan,

Juanba Berasategi aretoan.

TOLOSAXake: Lur.

bBihar, 18:30ean, Topic zentroan.

ZUMAIAPabiloi 6ko Gazte

Konpainia: Zer gertatu ote zitzaion

Ana Garciari?.

bGaur, 22:00etan, Aita Marin.

DANTZA

BERGARAOrganik: Sareak.

bBihar, 19:00etan, Seminarixoan.

BERGARAErtza, Julen Alonso eta

Eneritz Aulestia: Ertzak bidean.

bBihar, 22:00etan, Angiozarreko

elizan.

DONOSTIAFuenteovejuna

Laurencia Balleta.

b Igandean, 19:00etan, Kursaalean.

DONOSTIALed Silhouette: Part 3.

bOstegunean, 20:00etan,

Tabakaleran.

HERNANI Jon Maya & Kukai:

Gauekoak.

bOstegunean, 20:00etan, Biterin.

TOLOSAMaialen Urdanpilleta

Anza: Ilazki, gauaren amandrea.

b Igandean, 12:00etan, Leidorren.

BERTSOLARITZA

AZPEITIAKantu bazkaria: Aitor

Mendiluze eta Sebastian Lizaso.

b Igande eguerdian, Añota

sagardotegian.

BERGARABergarako Taldekako

Txapelketa. Finalerdia:

Laboratorium eta Puntu Puntuan.

bGaur, 22:30ean, Pol Pol tabernan.

DONOSTIAGipuzkoako Bertsolari

Txapelketaren finala: Agin Laburu,

Alaia Martin, Ane Labaka, Beñat

Gaztelumendi, Beñat Lizaso, Jon

Maia, Nerea Elustondo eta Oihana

Iguaran.

bBihar, 17:00etan, Illunbeko

Donostia Arenan.

ERRENTERIAAdrian Arruti,

Haritz Casabal, Joanes Illarregi

eta Maddi Ane Txoperena.

bGaur, afalondoan, Arkaitza

tabernan.

LAZKAOAratz Igartzabal Potto

eta Oihana Iguaran.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Maizpide euskaltegian.

ZARAUTZAne Labaka eta Beatriz

Egizabal: Erradikalak ginen.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Modelon.

HITZALDIAK

ALTZOPape Niang eta Mikel

Garcia Idiakez: Hasiera berri bat.

bAsteartean, 19:00etan,

Batzarremuñon.

DONOSTIAAnder Izagirre:

Mexikoko azken hitzak.

b Ostegunean, 19:30ean, Okendo

kultur etxean.

ESKORIATZA Izar Arregi:

Inteligentzia emozionalaren

lanketa nerabeekin.

bOstegunean, 18:30ean,

kultur etxean.

IRUNMaria Jose Noain: Historia

de la mujer en Grecia.

bAstelehenean, 17:00etan, Uxoan.

ZIZURKILPape Niang eta Mikel

Garcia Idiakez: Hasiera berri bat.

bAsteazkenean, 19:00etan,

liburutegian.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

BALIARRAINAralar, mundua

leku den lurra.

bBihar, 18:00etan, Arkaitz elkartean.

HERNANIMigrazioa eta Giza

Eskubideak: Aneni, Riski, Libertai

eta El poder del pasaporte laburrak.

bGaur, 19:00etan, Biterin.

HERNANIMigrazioa eta Giza

Eskubideak: Tiempo de lluvia.

bAsteartean, 19:00etan, Biterin.

Urretxu-Zumarraga b Santa Luzia azoka

Baserritarren egun handiaUrretxun eta Zumarragan, urtero-urtero, azoka berezia egiten dute aben-

duaren 13an, Santa Luzia egunean, eta hala egingo dute gaur ere. Beste

behin ere, goizean goizetik abeltzainen eta nekazarien bilgune bihurtu-

ko dira bi herriak. 08:00etan irekiko dute azoka. ANDONI CANELLADA / FOKU

DONOSTIAAngela Schnanelec:

Cine para espectadoras radicales.

bGaur, 19:00etan, Tabakaleran.

LEGAZPI Ikatza Kolektiboaren

emanaldia.

bGaur, 20:00etan, kultur etxean.

LEZOOin handiren semea.

bBihar, 17:00etan, Gezalan.

LEZOSoinujolearen semea.

bBihar, 19:00etan, Gezalan.

URNIETALa trinchera infinita.

b Igandean, 18:00etan, Saroben.

BESTELAKOAK

ALTZOAsisko Urmeneta:

Euskalharia.

bOstegunean, 19:00etan,

Batzarremuñon.

ARRASATEGabonetako Azoka:

saltokiak, musika, dantza, suzko

malabarrak eta magia.

bBihar, 11:00etatik 20:15era,

Seber Altube plazan.

AZPEITIAMaite Franco kontalaria

eta Juan Antxieta musika eskola:

Moby Dickbakarrizketa musikatua.

bAsteartean, 19:00etan, Soreasun.

AZPEITIAHitzaren Eskola. Miren

Gaztañaga eta Maider Oleaga:

Inork ez zekien igaro bariksaioa.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Dinamoa sormen gunean.

DONOSTIAKutxa Kultur Craft

City Market azoka.

bGaur, arratsaldez, eta bihar,

egun osoan, Kutxa Kultur Plazan.

DONOSTIAFeministaldia.

bGaur, arratsaldez, eta bihar,

eguerditik gauera, Kontadores

aretoan.

DONOSTIAEneko Arrate:

Girotu plaza!berbena.

bBihar, 11:30ean, Larratxoko

plazan.

DONOSTIAArtisautza Merkatua.

b Igandean, 10:00etatik aurrera,

Bretxan.

DONOSTIAKirmen Uribe

& Lagunak: 17 segundopoema

liburuaren irakurraldi musikatua.

bOstegunean, 19:30ean, Antzoki

Zaharrean.

ELGETA Ixabel Agirresarobe

kontalaria: Hiri kondairak.

bGaur, 19:30ean, liburutegian.

IBARRAGure Zirkua.

bGaurtik abenduaren 30era arte.

IRUNAlberto Sebastian:

Kontu kontarihelduentzat.

bOstegunean, 19:30ean,

liburutegian.

ZESTOADeath Cafe, heriotzaz

hitz egiteko gunea.

bAsteartean, 18:00etan, Aizarnako

kultur etxean.

ZUMARRAGASanta Luzia feria.

bGaur, 08:00etatik aurrera,

Areizaga-Kalebarren plazan.

13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13a Agenda

14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13aProposamena

Ariane Vierbücher Beasain

Historia liburue-

tako orrialdee-

tan atzera

eginda, iraga-

neko eta gaur

egungo erreali-

tatea markatu duten balentriak,

egitasmoak eta sorkuntzak aurki

daitezke. Lehen ibilgailua izan

zen inflexio puntu garrantzitsue-

tako bat, gaur egun erosotasuna-

ren eta segurtasunaren sinbolo

dena. 1886ko uztailaren 3an, Benz

& Co enpresak, Karl Benz buru

zuela, gasolina motorra eta hiru

gurpil zituen lehen ibilgailua egin

zuen. Bada, liburuak alde batera

utzita, automozioaren historiara

gerturatzeko parada izango da

bihar eta etzi, Beasaingo Motor

Asteburuan, Udaletxeko plazan

eta Plazazpin.

Erauskingo Laubaserri Kirol

Klubak antolatu du ekitaldia, hi-

rugarrenez, eta Igor Lizarralde

antolakuntzako kideak azaldu du

aurreko urteetako ekintzak erre-

pikatzea eta horietan sakontzea

izan dela aurtengo

erronka. «Duela urte

batzuk rallyarekin

hasi zen guztia, baina,

motor mundua hori

baino zabalagoa denez,

beste alor batzuk ere era-

kutsi nahi ditugu guk».

Horregatik saiatu dira

automozioaren

historian gehia-

go sakontzen,

eta ibilgailu

klas ikoen

erakusketa

osatzen. «Eta

segurtasuna

eta heziketa

lantzeko ere

baliatuko dugu

aurtengo saioa».

Auto klasikoen

erakusketak «altxor

bat baino gehiago» era-

karriko du Beasainera. Mende

bat atzera egin, eta garai hartako

argazkia irudikatzeko aukera es-

kainiko dute. Benz etxearen le-

hen ibilgailu hura ez, baina ondo-

rengo urteetan sortutako beste

hainbat izango dira Beasainen.

Harribitxien artean ekarriko dute

1915. urteko Ford T autoa. Ibilgai-

lu hori da sailean produzitu zuten

lehenengoa. Horrez gain, eta bes-

teak beste, 1922ko Citroen SHP

autoa, 1937ko Rolls Royce Phan-

tom 3a eta 1929ko Chrysler 65a

ere ikusi ahal izango dira astebu-

ruan Beasainen.

Ibilgailu horiek baino lehena-

goko bat ere egongo da ikusgai.

«Eta horixe izango da erakuske-

tako izarra», zehaztu du Lizarral-

dek. 1895ean ibilgailuak egiten

hasi ziren Thouvenin eta Tollin

ingeniari frantziarrak, eta Parisko

Louvreko museoan zeuzkaten

horietako bi. Ez ziren museoko

obren artean bisita zitezkeen bes-

te artelan batzuk. Ibilgailuetako

bat «eguneroko lanetarako» era-

biltzen zuten, eta bigarrena, era-

kusketan ikusgai egongo dena,

«taxi modura» erabiltzen zuten,

«garaiko aberatsak tren geltoki-

tik museora eramateko». Antola-

kuntzako kideak berak argitu du

«ibilgailuaren inguruko infor-

mazio gutxi» dagoela gaur egun,

Bihar eta etzi Motor Asteburua egingo dute Beasainen. Ibilgailu klasikoen erakusketan, besteak beste,ikusgai egongo da Parisko Louvre museora bisitariak eramaten zituen ‘Voiturette Electrique’ autoa.Automozioaren historiari bakarrik ez, segurtasunari ere indarra eman nahi diote aurtengo edizioan.

Errepideko altxorrak

Aurten ere museo bihurtuko dute Beasaingo Plazapea. MOTOR ASTEBURUA

Thouvenin eta Tollin

ingeniari frantziarren

Voiturette Electrique

autoa. ARIANE VIERBÜCHER

15Proposamena

dariek nola jokatu beharko luke-ten irakatsiko dute. «Zirkuitu ba-ten barruan eskainiko dugu ikas-taroa, eta errepidea bustita dago-enean balaztak eta bolantea nolaerabili behar diren praktikatuahal izango da». Osagarri gisa, le-hen sorospenen ikastaro bat ereeskainiko dute. Iraultze simula-

baina «Europako auto elektriko-rik zaharrenetakoa» izango da biegunez Beasainen ikusgai egongodena.

Ibilgailua hobetuz48v motorra du Voiturette Elec-triqueautoak; lau abiadura dauz-ka, eta metagailuak eta bateriakseriean konektatzen dira selekto-re baten bitartez. 1920an, Louvremuseoaren eskakizunez eta ibil-gailua hobetu asmoz, tako bidez-ko balaztak aldatu eta danbor bi-dezkoak jarri zizkioten. Bestalde,gurpilak ere eraberritu eta pneu-matikoak erabiltzen hasi ziren.Ibilgailu hori Bigarren Mundu Ge-rrara arte egon zen erabilgarriLouvre museoan. Ondoren, piezabatzuk desmuntatu, eta 1970eanberreskuratu zuten ibilgailua.Arroxelan (Frantzia) eskuratuzuen gaur egungo jabeak, JesusMari Etxeberriak.Segurtasun kontuei eta bide

heziketari dagokienez, antola-kuntzako kideak jabetu ziren gaihoriek ez direla askorik lantzen,eta horregatik eman nahi izandiote garrantzia berezia. Errepi-dean sor daitezkeen egoeretan gi-

gailuari esker, istripu baten eragi-nez iraulita dagoen auto batetiknola atera behar den, eta horrela-ko egoera batean nola jokatu be-har den ere irakatsiko dute. Etaalkohola eta drogak hartu ondo-ren gidariek nola jokatzen dutenere erakutsiko dute.Bihar ikusgai egongo den ibil-

gailu klasikoen erakusketaz etabide heziketaz harago, eskaintzazabala egongo da asteburu osoanBeasainen. Bihar bertan, trialikuskizunak izango dira Bideluzeplazan, 19:30etik aurrera, etaigandean egingo dute VI. Eraus-kingo Igoera. «Oso proba bere-zia» dela azaldu du Lizarraldek,«herri barruan dagoelako zirkui-tuaren zati bat».

GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2019ko abenduaren 13a

Rallyarekin hasi zenguztia, bainamotorraren mundua hori baino askozzabalagoa da»Igor LizarraldeAntolakuntzako kidea

‘‘

Beñat Alberdi Oñati

Herritarren eskutik jaso zuenIdoia Etxeberriak (Oñati, 1977) Ingo xonau!proiektua abian jar-tzeko proposamena. Badihardu-gu Euskara Elkarteko kidea daEtxeberria, eta gogotsu heldu ziontestigantzak jasotzeko lanari,Ahotsak proiektuaren barruan.Izan ere, ezer berreskuratzen hasiaurretik, egoerari argazkia ateradiote Oñatin. Bihar aurkeztukodituzte diagnostikoaren ondorio-ak, aurretik noka hitz egiten daki-ten emakumeen argazkia aterata.Proiektua gauzatzeko eskaera

herritik bertatik jaio zen. Baina

zein zen eskaera zehatza?

Bazegoen talde bat arduratutanokaren galerarekin, eta zerbaitegin beharra zegoela ikusten zu-ten. Ahotsak-en ahozko ondareajasotzen dugunez, niregana jo zu-ten. Ilusio handia egin zidan iker-tzeko planak: zenbat diren, nondauden, zenbateraino erabiltzenduten noka eta abar. Baina, hortikaurrera ere egin beharko duguzerbait, ezta? Ez dugu artxibora-ko lan bat egin nahi.Lehenengo planteamendua ez

al zen noka berreskuratzea?

Lehenengo planteamendua izanzen desagertu aurretik datuak ja-

sotzea. Baina nola desagertu au-rretik datuak jaso? Datuak jasoeta noka berreskuratu izango da,ezta? Noka desagertu egingo dadesagertzen uzten badugu; gureesku dago.Zein da aurkitu duzuen nokaren

errealitatea?

Bi bide landu ditugu. Alde batetik,elkarrizketak egin ditugu; 54 per-tsona, tartean 52 emakume. Hita-noari buruz galdetu diegu hor;hots, nola jaso duten, noiz erabil-tzen duten, ea transmititu du-ten... Gero, hika hizkera jasotze-ko, elkarren artean hizketan jarriditugu. Beste alde batetik, ikerke-ta bat osatu dugu diagnostikora-ko. Hamalau informatzaile ibilidira landa auzoetan datuak ba-tzen; hala nola noka zenbat ema-kumek dakiten aztertu dugu.Datu horiekin guztiekin diagnos-tiko bat erdietsi dugu, eta doku-mental moduko bat osatu dugutestigantzekin. Galeraren arra-zoiak batzen ditu dokumentalak,baina euren ahotan.Zein dira ondorio nagusiak?

Oñatin zortea daukagula ustedut, euskararen egoera ona dela-ko, eta, beste herri batzuekin al-deratuta, baita hitanoaren ka-suan ere. Debagoienean Antzuolaeta Oñati dira hika osasuntsuen

daukaten herriak. Orokorra izanda hitanoaren beherakada, ez dagure herriko kontua bakarrik.Hori euskararen zapalkuntzare-kin lotuta dago alde batetik. Fran-kismo garaian gaztelania erabil-tzeko joera gailendu zen, eta eus-karak prestigioa galdu zuen.Pentsa egoera horretan hitanoakzer-nolako galera izango zuen;bigarren mailako erregistro in-formal bilakatu zen.Toka, ordea, mantendu egin da

Oñatin. Nolatan?

Gizonezkoek bazeuzkaten sozia-lizatzeko zirkulu informal ba-tzuk; parranda giroak eta kirola,esaterako. Emakumeen kasuan,galtzen joan da ohitura hori. Horbadaude genero ikuspegiarekinlotura daukaten arrazoiak. Ema-kumeak fina izan behar zuen, esa-nekoa eta dotorea. Baldarkeriare-kin lotzen zen hitanoa, eta gaizkiikusia zegoen emakumeek hikaerabiltzea; gizonezkoek erabil-tzea baino dezente okerrago.Proiektuaren ondorioak eta bi-

deoa aurkeztuko dituzue bihar.

Egun garrantzitsua izango da

ezta? Inflexio puntu bat?

Egun guztian egingo ditugunekintzak izango dira garrantzi-tsuak, baina, bereziki, goizeanaterako dugun argazkia. Gustatu-

ko litzaiguke ahalik eta emakumegehien batzea, noka bizirik dago-ela erakusteko gehienbat. Horioso mezu garrantzitsua dela ustedut. Diagnostikoaren arabera,landa auzoetan bakarrik, 370emakume dira noka dakitenak;ez dira bi katu. Hori erakutsaraz-teko gustatuko litzaiguke ahaliketa emakume gehien batzea.Txapak banatuko dituzue ekital-

diaren ostean. Noka dakitenak

ezagutarazteko balioko dute?

Erabilera bultzatzeko banatukoditugu txapak. Nork dakien iden-tifikatzeko balioko du, harrema-na sortzeko. Horrek ez du esannahi txapa daukalako noka era-biltzen hasi behar dugunik. Nokabeti izan da konfiantza girokozerbait. Ez dauka zentzurik edo-zein egoeratan erabiltzeak.Txapaz gain, zer gehiago dauka-

zue buruan?

Lehen fasearen amaiera izango dabiharkoa: jaso eta aztertu. He-

mendik aurrera, kontzientziasortzea eta erabiltzea izango dakontua, eta horren barruan sartu-ko da ez dakigunok ikastea. 55 ur-tetik beherako emakume gehie-nok ez dakigu noka. Noka dakite-nekin eta erabiltzeko asmoadutenekin talde bat sortu behar-ko genuke lehenengo. Gure as-moa da udazkenean ikastaro batantolatzea Jabetze Eskolan. Gero,aurrera begira, ikastaro mistoakere jarriko genituzke martxan.Bitartekoak ere eskainiko diz-

kiezue hizlariei?

Poltsikorako liburuxka batzukegingo ditugu, aditz taulekin. No-ka eta toka egongo dira bertan, hi-tanoaren bi formak. Erabileraohiturak zeintzuk diren ere ze-haztuko dugu. Bestalde, hitanoa-ren orri plastifikatu bat ere sortu-ko dugu, aditz nagusiekin. Horiherriko aldizkariarekin batera ba-natzea gustatuko litzaiguke, etxeguztietara irits dadin.

«Noka desagertuegingo da desagertzenuzten badugu»

Idoia Etxeberria b Badihardugu Euskara Elkarteko kidea

Noka berreskuratzeko proiektua abian dute Oñatin: ‘Ingo xonau!’. Bihar aurkeztuko dituzte diagnostikoaren ondorioak, eta aurkezpenhorren ostean ekingo diote bigarren erronkari: herrian noka erabiltzeari.

MAIALEN ANDRES / FOKU

sELKARRIZKETA

GIPUZKOAKO HITZAOSTIRALA, 2019ko abenduaren 13a

Zuzendaria: Unai Zubeldia. Argitaratzailea: Euskal Editorea

Lege gordailua: SS-1514-2010

www.gipuzkoa.hitza.eus bgipuzkoa@hitza.eus