BI-2121 KONTRAPORTADA · 2017. 1. 27. · Toponimia: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako...

1
Fruiz Lezama Meñaka Mungia Zamudio Larrabetzu Morga San Pedroko atxa Mantzienagana Eperri Urkulumendi Montañalde Gamizmendi Goikogana Gaztelumendi Gangurren Abadebaso BI-4118 BI-3102 BI-2121 BI-4118 BI-3102 BI-2121 BI-2121 BI-3104 BI-3102 BI-4118 BI-3104 Belarrenagagoikoa Uspetzagalde Errekazabala Mutitu Basobaltza Kadaltso Malatierra Arridu Eperlanda Ibarreta Madalenbaso Amentzakarreta Landako basoa Ergoien Azilloa Elorrieta Olagorta Soietxe Garaioltza 14 1,6 1 1 1,4 2 2 4,3 4 4,6 5,5 2,5 2 2 1 2 3,5 3 1,4 2,5 3,6 3,3 5,5 4,5 13,2 1,7 3 12 4,4 2,2 8,2 5 3 1,4 2,5 3,3 12 4,7 10,7 2 3 5 3,1 3,5 2,2 3 9 3,6 4,5 3 4 6 3,4 4,5 2 4 4 2,5 1,5 2,2 3 4 2 4 4 1 7 5,6 17,6 7,2 3,9 7,9 2,2 4,1 5 2 2 4 1,4 2,5 1,5 2,3 K. 15 K. 17 K. 23 K. 10 K. 12 K. 15 K. 20 K. 20 K. 25 K. 18 K. 20 K. 25 K. 19 K. 15 K. 13 K. 15 K. 21 K. 23 K. 25 K. 21 K. 13 K. 14 K. 18 K. 20 K. 25 K. 30 K. 32 K. 4 K. 5 K. 7 K. 395 K. 5 K. 6 K. 7 K. 20 K. 22 K. 25 K. 10 K. 115 K. 120 K. 120 25 K. 13 K. 15 FANO-UREZARANTZA ASTONDO MOMATEGI Larrabasterra ARGALUZA EGUZKITZA SANTA ANA URREXOLA Unbe MARTIARTU AIARTZA Astrabudua MARDARAS ASTEINTZA ELORTZA RTE GOROSTITZA ENEKURI EGIRLETA SANTO DOMINGO ARANOLTZA SAN ANTOLIN MIKOLETA SANTA MARINA GANBE ALEGRIA GELDO SAN MARTIN DE ARTEAGA GARAIOLTZA EGUZKITZA ARETXALDE ASTOREKA BARRENETXE LOROÑO GOIKOELEXALDE MEND SERTUTXA BILLELABASO ZUMETXAGA MARKAIDA AGIRRE MAÑUA TRIBIRIS OLABARRI MAUROLA ELGEZABAL GARAIOLTZA BARASORDA SAN PELAIO TALA ARANA Meaka Morgaondo Oñarte San Mige San Andres Almik Jainko-Oleaga Atxika Zabaloetxe Lauroeta Basozabal Landa Atxuri Belako Aldai Ibarra Goitioltza Gaztelu Meñakabarrena Agirre Mandaluiz Botiola Ugarte Gorordo Trobika Ganeta Saratxaga Isuskitza Andraka Butroe Urresti Igartua Urkitzaur Zubiaur Goitisolo Billela Larrauri Arronategi Emerando Goierri Artatza Areeta Las Arenas Algorta Lamiako Erandio Landa Landa Libaroa Txipio MESTERIKA Asua MEAKAUR ANDRA MAR ERGOIEN Laukariz ELEXALDE ELEXALDE ELEXALDE ARMINTZA GORTETA IKELTZA UGARTE DOBARAN URTALDE ERROTAZARRA ATAUNE IDIBIN San Inazio Deustu ZABALONDO BILLELAKOERROTA IKASTA MENDIONDO GARAI OLA Eskerika ELORDUI GANDIA Fika ANT AURTENENGOA LIBAO ARA / Playa ATXIBIRIBIL Hondartza / Playa B UTROE BUTROE A S U A B A KI O BARRIKA Hondartza / Playa GORLIZ Hondartza / Playa ARMINTZA Hondartza / Playa BILLAO Muturra / Cabo BARASORDA Erpina / Punta BAKIO Hondartza / Playa BILLAO Uhartea / Isla PLENTZIAko Itsasadarra JATA 600 SOLLUBE 686 UNBE Gana / Alto BERRIAGA 364 GAZTELUMENDI 324 BIZKARG 564 G SOLLUBE Gana / Alto 340 BURGOA 447 ARTEBAKARRA Mendatea / Puerto MUNGIA ERANDIO SOPELANA (Sopela) ARRIETA BAKIO LEMOIZ LOIU SONDIKA DERIO ZAMUDIO LEZAMA PLENTZIA BERANGO FRUIZ LAUKIZ MARURI JATABE LEIOA BARRIKA GATIKA GORLIZ URDULIZ GAMIZ-FIKA MEÑAKA MORGA SESTAO BARAKALDO BILBAO/BILBO O Unibertsitatea TV Laukariz Bilboko aireportua Zamudioko Parke Teknologikoa BI 2122 BI 3105 BI 3709 BI 3112 BI 3715 BI 3102 BI 3214 BI 3123 7 0 2 4 I B BI 3101 BI 3152 BI 3151 BI 3741 BI 2704 BI 2704 BI 2120 BI 2153 BI 2101 BI 637 BI 631 BI 631 BI 2121 BI 631 BI 3726 BI 3148 BI 3124 BI 3733 BI 4203 BI 3108 BI 3154 BI 2704 BI 2713 BI 4118 BI 3104 BI 3102 BI 3131 BI 3174 BI 4105 BI 4735 BI 3111 BI 3103 BI 4104 B BI 3707 N 637 BI 634 BI 3737 BI 4155 BI 3158 BI 3784 BI 3752 BI 3743 BI 434 BI 4344 BI 626 BI 627 BI 3122 BI 3117 BI 604 BI 737 BI 3705 BI 4736 BI 647 BI 625 N 637 BI-637 BI-735 BI 3715 N 637 BI 3746 BI-745 BI-711 AP-8 U r i b e EDUKIA Mapa toponimikoa (1/10000 eskala) Ortoargazkia 1/10000 eskala (2015. urtea) Kale-izendegia INFORMAZIO-ITURRIAK Kartografia eta Ortoargazkia: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen eta Lurralde Politika Saila. Toponimia: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren datu-basea. Toponimiaren berrikusketa: Euskaltzaindiaren onomastika zerbitzua, EUDELen laguntzaz. DISEINU ETA ARGITALPEN KARTOGRAFIKOA Inforlur S.L. Tel: 94 622 52 45 www.inforlur.com CONTENIDO Mapa toponímico (escala 1/10000) Ortofoto escala 1/10000 (año 2015) Callejero FUENTES DE INFORMACIÓN Cartografía y ortofoto: Gobierno Vasco. Dpto. de Medio Ambiente y Política Territorial. Toponimía: Base de Datos de la Viceconsejería de Política Lingüística del Gobierno Vasco. Revisión de toponimía: Servicio de onomástica de Euskaltzaindia /RALV y EUDEL. DISEÑO Y EDICIÓN CARTOGRÁFICA Inforlur S.L. Tel: 94 622 52 45 www.inforlur.com Gamiz-Fika udalerria Mungialdea eskualdearen hegoaldean dago, eta 15,5 km2-ko azalera hartzen du. Butroe ibaiaren ibarrari dagokion zelai lautik zabaltzen da udalerria, gorantz egiten du hegoalde- rantz eta Asua ibaiaren ibarretik banatzen duten Berreaga (360m), Urrusti (349m) eta Urkulu (371m) mendietan amaitzen da. Nola heldu Bilbotik gatozela Mungiara hurbilduko gara Autobi- atik (Bi-631); behin Mungiara helduta, Bi-3102 errepidetik Gamiz-Fika udalerrira zuzenean helduko gara. Beste aukera bat da Bi-2121 (Gernikarako errepidea) hartzea Soietxe bidegurutzeraino; bidegurutze horretan BI-3104 errepidea hartuz gero Gamiz erdialdera helduko gara. Larrabetzutik ere iritsi daiteke Gamiz-Fikara: BI-2713 errepidetik (Morgaranzko bidetik) gatozela Goikolexea igaro eta BI-3102 hartuta. Gure udalerrira heltzeko beste aukera bat da Lezamatik, BI-3726tik. Gamiz-Fika se encuentra al sur de la comarca de Mungial- dea, ocupando una extensión de 15,5 Km2. El municipio se extiende por un terreno llano correspondiente al valle del río Butrón, elevándose hacia el sur hasta terminar en los montes Berrega (360 m), Urrusti (349 m) y Urkulu (371 m) que lo separan del valle de Asua. Cómo llegar Desde Bilbao nos acercamos a Mungia por la Autovía (BI-631), una vez allí podemos acceder por la BI-3102 directamente al municipio o bien dirigirnos por la BI-2121 (carretera a Gernika) hasta el cruce de Soietxe donde por la BI-3104 llegamos al casco urbano de Gamiz. Accedemos asimismo al municipio desde Larrabetzu por la BI-2713 (dirección Morga) donde una vez pasado Goikolexea podemos coger la BI 3102. También podemos llegar al municipio desde Lezama por la BI-3726. Inguruak Gamiz-Fika itsasoaren mailatik 55 metrora dago. Zelai nahiko lautik (batez ere, erdialdean) hedatzen da. Iparraldetik Butroe ibaiak zeharkatzen du. Besteak beste, Atxispe eta Telleria errekek Butroe ibaia elikatzen dute. Landa paisaia lehengo-lehengoan dago, eta edertasun handikoa da. Udalerri barruan interes handiko eraikinak ditugu, Fikako San Martin (Done Martie) eliza eta kurtzifizioa edota Gamizko San Andres eliza eta Ugarte dorrea, kasurako. Errotabarri errotak ere merezi du bisita egitea. Errotabarriri buruzko idatzizko lehenengo lekukotza 1795koa da; gaur egun oraindik martxan dago eta bisita gidatuak egiten dira bertatik bertara ikusi ahal izateko. Ibilbideak Udalerrian errepide nagusitik aparte dauden hainbat bide eta bidezidor daude. Hegazti eta landare mota asko ikusteko aukera emateaz gain pasaiaz gozatzeko era paregabea ere eskainiko digute. Gamiz-Fikak interes handiko kultur ondarea du. Garrantzitsuenak baserriak ditugu, eta bat aipatu beharko bagenu Olagortako Errementa- ria baserria izango litzateke, XVII. mendean eraiki zenetik ez du-eta ia aldaketarik jasan. Fikako Ibilbideak Fikako San Martin (Done Martie) eliza 1500 inguruan eraikia dugu. Gerora birmoldaketa batzuk egin zaizkio. Elizpean Fika elizateko kideen antzinako bilera-mahaia dago. Elizaren ondoan Kurtzefizio ermita dugu, Bizkaiko otoitzerako gune ederrenetarikoa. Barrua babesteko ezohikoa den kupula du. Barrokoan eraiki zen (1783), angelu zuzen itxurako oinplanoa eta harlanduzko hormak ditu. Erbestekoentzako aterpe zen, kanpotarrak aldare aurrean makurtzen ziren eta asmo onez zetozela adierazi. Hilotzak -lurperatu aurretik- edukitzeko eta gaubeila egiteko ere erabiltzen zen. Herriaren eskuzabaltasunaz 1784an eginiko Kristo Gurutzefikatua dago bertan. Beronen atzean Jerusalen hiriaren irudia daukan balio handiko erretaula dago ikusgai. Ezinbestekoa da Atxispeko San Pedrora osteratxo bat egitea. Oso aspaldikoa dugu, harrian irekita dauden tarteek haitzuloetako sasoira garamatzate. Gure sasoira heldu diren aztarnak gotikoaren eta pizkundearen artean koka genitzake: gure eskualdean ezohikoa den bolekin apaindutako arku zorrotza; testigantzarik zaharrena harkaitzean egindako erdi aroko trapezio itxurako hilobia da, X. eta XI. mendeen bitartekoa, Bizkaian dagoen bakarra eta Kantabria isurialdean aurkitutako bakarren- etakoa. Gamizko Ibilbideak Gamizko San Andres eliza Pizkunde garaian eraiki zen (XV. mendea) eta XVII. mendean guztiz berreraiki zen. Hemengo elizpean ere gamiztarren antzinako bilera-mahaia dago. Gamizen Ugarte dorrea nabarmenduko genuke, berau batita Erdi Aroko jatorrizko itxura gorde duen bakarra inguru honetan. Hainbat birmoldaketa jasan dituen arren, gotorlekuek berezko zuten babes-egitura gorde du. Entorno Gamiz-Fika se encuentra a 55 metros sobre el nivel del mar. Se extiende por un terreno relativamente llano, sobre todo en el centro, y lo atraviesa por el norte el río Butrón alimentado de pequeños arroyos como el Atxixpe y el Tellería. El paisaje rural se encuentra prácticamente intacto, siendo de gran belleza. Dentro del municipio hay elementos de notable interés como el conjunto de la Iglesia de San Martín y el Humilladero de Fika o la Iglesia de San Andrés y la Torre Ugarte en Gamiz. Asimismo podemos visitar el Molino Errotabarri aún en funcionamiento y del que se tiene constancia escrita por primera vez en 1795 ofreciendo visitas guiadas para poder conocerlo. Rutas de interés El municipio cuenta con un entramado de caminos y senderos, muchos de ellos alejados del tráfico, que nos hacen gozar del maravilloso paisaje del que dispone, pudiendo contemplar una gran variedad de aves y plantas. Asimismo cuenta con un patrimonio cultural muy interesante, siendo el más importante su amplio conjunto de caseríos de calidad entre los que se encuentra el de Errementaria en Olagorta, sin apenas modificaciones desde su construcción en el siglo XVII. Rutas por Fika La Iglesia Parroquial de San Martín de Fika fue constru- ida hacia 1500, aunque ha sufrido varias reconstruc- ciones. En el pórtico podemos ver la antigua mesa de reunión de los miembros de la Anteiglesia de Fika. Junto a la parroquia encontramos la Ermita de Jesús Crucificado, uno de los humilladeros más atractivos de Bizkaia, con una cúpula que cubre su interior, algo inusual en este tipo de construcciones. Se construyó en el barroco (1783) en planta rectangular con muros de sillería. Como su nombre indica, era lugar de recogimientos para los forasteros que se “humillaban” ante su altar, mostrando así la buena intención de su visita. Otra de sus funciones era la exposición y el velatorio de los cadáveres en los días previos al entierro. En su interior se conserva el retablo, con una pintura de la ciudad de Jerusalén que sirve de fondo al Cristo crucificado, imagen que fue construida en 1784 por suscripción popular. No hay que perderse la visita a San Pedro de Atxispe que se asienta en un paraje por el que pasan viejos caminos desde la Edad Media. Su fundación es antiquísima, como lo indican varios huecos abiertos en la piedra que nos remiten a una ermita anterior semirrupestre. Los restos que han llegado hasta nuestros días son de transición entre lo gótico y lo renacentista, con un arco apuntado, decorado con bolas, muy poco frecuente en esta comarca. El elemen- to más antiguo es un sepulcro medieval excavado en la roca, de forma trapezoidal. Está datado entre los siglos X y XI, tratándose de un ejemplar único en Bizkaia y uno de los pocos encontrados en toda la vertiente cantábrica. Rutas por Gamiz La Iglesia de San Andrés de Gamiz se construyó en la época renacentista (siglo XV) rehaciéndose íntegra- mente en el siglo XVIII. También podemos encontrar aquí, en el pórtico, la antigua mesa de reunión de los vecinos de Gamiz. Asimismo, podemos encontrar en Gamiz la Torre de Ugarte, la única de la zona que ha conservado su aspecto medieval original. Pese a las modificaciones que ha sufrido, responde con fidelidad a la estructura defensiva habitual de las casas fuerte. Eskala: 1/10.000 100m 0m 500m I I GR- 280 IBILBIDE HOMOLOGATUAK

Transcript of BI-2121 KONTRAPORTADA · 2017. 1. 27. · Toponimia: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako...

Page 1: BI-2121 KONTRAPORTADA · 2017. 1. 27. · Toponimia: Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren datu-basea. Toponimiaren berrikusketa: Euskaltzaindiaren onomastika

KONTRAPORTADA

Fruiz

Lezama

Meñaka

Mungia

Zamudio

Larrabetzu

Morga

San Pedroko atxa

Mantzienagana

Eperri

Urkulumendi

Montañalde

Gamizmendi

Goikogana

Gaztelumendi

Gangurren

Abadebaso

BI-4118

BI-3102

BI-2121

BI-4118

BI-3102

BI-2121

BI-2121

BI-3104

BI-3102

BI-4118

BI-3104

Belarrenagagoikoa

Uspetzagalde

ErrekazabalaMutitu

Basobaltza

Kadaltso

Malatierra

Arridu

Eperlanda

IbarretaMadalenbaso

Amentzakarreta

Landako basoa

Ergoien

Azilloa

Elorrieta

Olagorta

SoietxeGaraioltza

14

1,6

1

1

1,4

2

2

4,3

4

4,6

5,5

2,5

2

2

1

2

3,5

3

1,4

2,5

3,6

3,3

5,5

4,5

13,2

1,7

3

12

4,4

2,2

8,2

5

3

1,4

2,5

3,3

12

4,710,7

2

3

5

3,1

3,5

2,2

3

9

3,6

4,5

3

4

6

3,4

4,5 2

4

4

2,5

1,5

2,2

3

4

24

4

1

7

5,6

17,6

7,2

3,9

7,9

2,2

4,1

5

2

2

4

1,4

2,51,5

2,3

K. 15

K. 17

K. 23

K. 10

K. 12

K. 15

K. 20

K. 20

K. 25

K. 18

K. 20

K. 25

K. 19

K. 15

K. 13

K. 15

K. 21

K. 23

K. 25

K. 21

K. 13

K. 14

K. 18

K. 20

K. 25

K. 30

K. 32

K. 4

K. 5

K. 7

K. 395

K. 5

K. 6

K. 7

K. 20

K. 22

K. 25

K. 26

K. 10

K. 115

K. 120

K. 120

K. 125

K. 13

K. 15

FANO-UREZARANTZA

ASTONDO MOMATEGI

Larrabasterra

ARGALUZA

EGUZKITZA

SANTA ANA URREXOLA

UnbeMARTIARTU

AIARTZA

Astrabudua

MARDARAS

ASTEINTZA

ELORTZA

UGARTE

GOROSTITZA

ENEKURI

EGIRLETASANTO DOMINGO

ARANOLTZASAN ANTOLIN

MIKOLETASANTA MARINA

GANBE

ALEGRIA

GELDO

SAN MARTINDE ARTEAGA GARAIOLTZA

EGUZKITZA

ARETXALDE

ASTOREKA

BARRENETXELOROÑO

GOIKOELEXALDE

MENDI

SERTUTXA

BILLELABASO

ZUMETXAGA

MARKAIDA

AGIRRE

MAÑUA

TRIBIRIS

OLABARRIMAUROLA

ELGEZABAL

GARAIOLTZA

BARASORDA

SAN PELAIO

TALA

ARANA

Meaka

Morgaondo

Oñarte

San MigelSan Andres

Almike

Jainko-OleagaAtxika

ZabaloetxeLauroeta

BasozabalLanda

Atxuri

Belako

Aldai

Ibarra

Goitioltza

Gaztelu

MeñakabarrenaAgirre

Mandaluiz

Botiola

Ugarte

GorordoTrobika

Ganeta

Saratxaga

Isuskitza

Andraka

ButroeUrresti

Igartua

Urkitzaur

Zubiaur

Goitisolo

BillelaLarrauri

Arronategi

Emerando

Goierri

ArtatzaAreetaLas Arenas

Algorta

Lamiako

Erandio Landa

Landa

Libaroa

Txipio

MESTERIKA

Asua

MEAKAUR

ANDRA MARI

ERGOIEN

Laukariz

ELEXALDE

ELEXALDE

ELEXALDE

ARMINTZAGORTETA

IKELTZA

UGARTE

DOBARAN

URTALDE

ERROTAZARRA

ATAUNE

IDIBIN

San Inazio

Deustu

ZABALONDO

BILLELAKOERROTA IKASTAMENDIONDO GARAI

OLA

Eskerika

ELORDUI

GANDIA

Fika

ANTXIA

AURTENENGOA

LIBAO

ARRIETARAHondartza / Playa

ATXIBIRIBILHondartza / Playa

BUTROE

MAPEB U T R OE

AS U A

BA

KIO

BARRIKAHondartza / Playa

GORLIZHondartza / Playa

ARMINTZAHondartza / PlayaBILLAO

Muturra / Cabo

BARASORDAErpina / Punta BAKIO

Hondartza / Playa

Uhartea / Isla

Hondartza / Playa

BILLAOUhartea / Isla

PLENTZIAkoItsasadarra

JATA600

SOLLUBE686

UNBEGana / Alto

BERRIAGA364

GAZTELUMENDI324

BIZKARGI564

MORGAGana / Alto

SOLLUBE Gana / Alto

340

BURGOA447

ARTEBAKARRAMendatea / Puerto

MUNGIA

ERANDIO

SOPELANA(Sopela)

ARRIETA

BAKIO

LEMOIZ

LOIU

SONDIKA DERIO

ZAMUDIO

LEZAMA

PLENTZIA

BERANGO

FRUIZ

LAUKIZ

MARURIJATABE

LEIOA

BARRIKA

GATIKA

GORLIZ

URDULIZ

GAMIZ-FIKA

MEÑAKA

MORGA

SESTAO

BARAKALDO

BILBAO/BILBO

GETXO

Unibertsitatea

TV

Laukariz

Bilboko aireportua

ZamudiokoParke Teknologikoa

BI 2

122

BI 3105

BI 3709

BI 3112

BI 3

715

BI 3102

BI 3213

BI 3214BI 3123

7024 IB

BI 3101

BI 3152

BI 3151

BI 3741

BI 2704

BI 2704

BI 2120

BI 2

153

BI 2101

BI 637

BI 6

31

BI 631

BI 2121

BI 6

31

BI 3726

BI 3148

BI 3124

BI 3733

BI 4203

BI 3108

BI 3154

BI 2704

BI 2713

BI 41

18

BI 3104

BI 3102

BI 3131

BI 3174

BI 4105

BI 4735

BI 311

1

BI 3103

BI 4104

BI 4

137

BI 3707

N 637

BI 634

BI 3737

BI 4155

BI 3158

BI 3784

BI 3752

BI 3743

BI 4346

BI 4344

BI 626BI 627

BI 3122

BI 3117

BI 604

BI 737

BI 3705BI 4736

BI 647

BI 625

N 637

BI-637

BI-735

BI 3715

N 637

BI 3

746

BI-745

BI-711

BI-628

AP-8

U r i b e

EDUKIAMapa toponimikoa (1/10000 eskala)Ortoargazkia 1/10000 eskala (2015. urtea)Kale-izendegia

INFORMAZIO-ITURRIAKKartografia eta Ortoargazkia:Eusko Jaurlaritza. Ingurumen eta Lurralde Politika Saila.Toponimia:Eusko Jaurlaritzako HizkuntzaPolitikarako Sailburuordetzarendatu-basea.Toponimiaren berrikusketa:Euskaltzaindiaren onomastika zerbitzua, EUDELen laguntzaz.

DISEINU ETA ARGITALPEN KARTOGRAFIKOAInforlur S.L.Tel: 94 622 52 45www.inforlur.com

CONTENIDOMapa toponímico (escala 1/10000)Ortofoto escala 1/10000 (año 2015)Callejero

FUENTES DE INFORMACIÓNCartografía y ortofoto:Gobierno Vasco. Dpto. de Medio Ambiente y Política Territorial.Toponimía:Base de Datos de la Viceconsejería de Política Lingüística del Gobierno Vasco.Revisión de toponimía:Servicio de onomástica de Euskaltzaindia /RALV y EUDEL.

DISEÑO Y EDICIÓN CARTOGRÁFICAInforlur S.L.Tel: 94 622 52 45www.inforlur.com

Gamiz-Fika udalerria Mungialdea eskualdearen hegoaldean dago, eta 15,5 km2-ko azalera hartzen du. Butroe ibaiaren ibarrari dagokion zelai lautik zabaltzen da udalerria, gorantz egiten du hegoalde-rantz eta Asua ibaiaren ibarretik banatzen duten Berreaga (360m), Urrusti (349m) eta Urkulu (371m) mendietan amaitzen da.Nola helduBilbotik gatozela Mungiara hurbilduko gara Autobi-atik (Bi-631); behin Mungiara helduta, Bi-3102 errepidetik Gamiz-Fika udalerrira zuzenean helduko gara. Beste aukera bat da Bi-2121 (Gernikarako errepidea) hartzea Soietxe bidegurutzeraino; bidegurutze horretan BI-3104 errepidea hartuz gero Gamiz erdialdera helduko gara. Larrabetzutik ere iritsi daiteke Gamiz-Fikara: BI-2713 errepidetik (Morgaranzko bidetik) gatozela Goikolexea igaro eta BI-3102 hartuta.Gure udalerrira heltzeko beste aukera bat da Lezamatik, BI-3726tik.

Gamiz-Fika se encuentra al sur de la comarca de Mungial-dea, ocupando una extensión de 15,5 Km2. El municipio se extiende por un terreno llano correspondiente al valle del río Butrón, elevándose hacia el sur hasta terminar en los montes Berrega (360 m), Urrusti (349 m) y Urkulu (371 m) que lo separan del valle de Asua.Cómo llegarDesde Bilbao nos acercamos a Mungia por la Autovía (BI-631), una vez allí podemos acceder por la BI-3102 directamente al municipio o bien dirigirnos por la BI-2121 (carretera a Gernika) hasta el cruce de Soietxe donde por la BI-3104 llegamos al casco urbano de Gamiz.Accedemos asimismo al municipio desde Larrabetzu por la BI-2713 (dirección Morga) donde una vez pasado Goikolexea podemos coger la BI 3102.También podemos llegar al municipio desde Lezama por la BI-3726.

InguruakGamiz-Fika itsasoaren mailatik 55 metrora dago. Zelai nahiko lautik (batez ere, erdialdean) hedatzen da. Iparraldetik Butroeibaiak zeharkatzen du. Besteak beste, Atxispe eta Telleria errekek Butroe ibaia elikatzen dute.Landa paisaia lehengo-lehengoan dago, eta edertasun handikoa da.Udalerri barruan interes handiko eraikinak ditugu, Fikako San Martin (Done Martie) eliza eta kurtzi�zioa edota Gamizko San Andres eliza eta Ugarte dorrea, kasurako.Errotabarri errotak ere merezi du bisita egitea. Errotabarriri buruzko idatzizko lehenengo lekukotza 1795koa da; gaur egun oraindik martxan dago eta bisita gidatuak egiten dira bertatik bertara ikusi ahal izateko.IbilbideakUdalerrian errepide nagusitik aparte dauden hainbat bide eta bidezidor daude. Hegazti eta landare mota asko ikusteko aukera emateaz gain pasaiaz gozatzeko era paregabea ere eskainiko digute.

Gamiz-Fikak interes handiko kultur ondarea du. Garrantzitsuenak baserriak ditugu, eta bat aipatu beharko bagenu Olagortako Errementa-ria baserria izango litzateke, XVII. mendean eraiki zenetik ez du-eta ia aldaketarik jasan.Fikako IbilbideakFikako San Martin (Done Martie) eliza 1500 inguruan eraikia dugu. Gerora birmoldaketa batzuk egin zaizkio. Elizpean Fika elizateko kideen antzinako bilera-mahaia dago.Elizaren ondoan Kurtze�zio ermita dugu, Bizkaiko otoitzerako gune ederrenetarikoa. Barrua babesteko ezohikoa den kupula du.Barrokoan eraiki zen (1783), angelu zuzen itxurako oinplanoa eta harlanduzko hormak ditu. Erbestekoentzako aterpe zen, kanpotarrak aldare aurrean makurtzen ziren eta asmo onez zetozela adierazi. Hilotzak -lurperatu aurretik- edukitzeko eta gaubeila egiteko ere erabiltzen zen. Herriaren eskuzabaltasunaz 1784an eginiko Kristo Gurutze�katua dago bertan. Beronen atzean Jerusalen hiriaren irudia daukan balio handiko erretaula dago ikusgai.

Ezinbestekoa da Atxispeko San Pedrora osteratxo bat egitea. Oso aspaldikoa dugu, harrian irekita dauden tarteek haitzuloetakosasoira garamatzate. Gure sasoira heldu diren aztarnak gotikoaren eta pizkundearen artean koka genitzake: gure eskualdean ezohikoa den bolekin apaindutako arku zorrotza; testigantzarik zaharrena harkaitzean egindako erdi aroko trapezio itxurako hilobia da, X. eta XI. mendeen bitartekoa, Bizkaian dagoen bakarra eta Kantabria isurialdean aurkitutako bakarren-etakoa.Gamizko IbilbideakGamizko San Andres eliza Pizkunde garaian eraiki zen (XV. mendea) eta XVII. mendean guztiz berreraiki zen. Hemengo elizpean ere gamiztarren antzinako bilera-mahaia dago.Gamizen Ugarte dorrea nabarmenduko genuke, berau batita Erdi Aroko jatorrizko itxura gorde duen bakarra inguru honetan. Hainbat birmoldaketa jasan dituen arren, gotorlekuek berezko zuten babes-egitura gorde du.

EntornoGamiz-Fika se encuentra a 55 metros sobre el nivel del mar. Se extiende por un terreno relativamente llano, sobre todo en el centro, y lo atraviesa por el norte el río Butrón alimentado de pequeños arroyos como el Atxixpe y el Tellería.El paisaje rural se encuentra prácticamente intacto, siendo de gran belleza.Dentro del municipio hay elementos de notable interés como el conjunto de la Iglesia de San Martín y el Humilladero de Fika o la Iglesia de San Andrés y la Torre Ugarte en Gamiz. Asimismo podemos visitar el Molino Errotabarri aún en funcionamiento y del que se tiene constancia escrita por primera vez en 1795 ofreciendo visitas guiadas para poder conocerlo.

Rutas de interésEl municipio cuenta con un entramado de caminos y senderos, muchos de ellos alejados del trá�co, que nos hacen gozar del maravilloso paisaje del que dispone, pudiendo contemplar una gran variedad de aves y plantas.Asimismo cuenta con un patrimonio cultural muy interesante, siendo el más importante su amplio

conjunto de caseríos de calidad entre los que se encuentra el de Errementaria en Olagorta, sin apenas modi�caciones desde su construcción en el siglo XVII.Rutas por FikaLa Iglesia Parroquial de San Martín de Fika fue constru-ida hacia 1500, aunque ha sufrido varias reconstruc-ciones. En el pórtico podemos ver la antigua mesa de reunión de los miembros de la Anteiglesia de Fika.Junto a la parroquia encontramos la Ermita de Jesús Cruci�cado, uno de los humilladeros más atractivos de Bizkaia, con una cúpula que cubre su interior, algo inusual en este tipo de construcciones. Se construyó en el barroco (1783) en planta rectangular con muros de sillería. Como su nombre indica, era lugar de recogimientos para los forasteros que se “humillaban” ante su altar, mostrando así la buena intención de su visita. Otra de sus funciones era la exposición y el velatorio de los cadáveres en los días previos al entierro. En su interior se conserva el retablo, con una pintura de la ciudad de Jerusalén que sirve de fondo al Cristo cruci�cado, imagen que fue construida en 1784 por suscripción popular.No hay que perderse la visita a San Pedro de Atxispe que se asienta en un paraje por el que pasan viejos

caminos desde la Edad Media. Su fundación es antiquísima, como lo indican varios huecos abiertos en la piedra que nos remiten a una ermita anterior semirrupestre. Los restos que han llegado hasta nuestros días son de transición entre lo gótico y lo renacentista, con un arco apuntado, decorado con bolas, muy poco frecuente en esta comarca. El elemen-to más antiguo es un sepulcro medieval excavado en la roca, de forma trapezoidal. Está datado entre los siglos X y XI, tratándose de un ejemplar único en Bizkaia y uno de los pocos encontrados en toda la vertiente cantábrica.Rutas por GamizLa Iglesia de San Andrés de Gamiz se construyó en la época renacentista (siglo XV) rehaciéndose íntegra-mente en el siglo XVIII. También podemos encontrar aquí, en el pórtico, la antigua mesa de reunión de los vecinos de Gamiz.Asimismo, podemos encontrar en Gamiz la Torre de Ugarte, la única de la zona que ha conservado su aspecto medieval original. Pese a las modi�caciones que ha sufrido, responde con �delidad a la estructura defensiva habitual de las casas fuerte.

Eskala: 1/10.000100m0m 500m

II

GR- 280

IBILBIDE HOMOLOGATUAK