BerrikusketaBERRIKUSKETA

ornodunen tosí taldeak?

atlimaliak babesteko?

ugaztun taldekoak garela?

ikasteko izan dituzue zailtasunak? Zergatik?

dibertigarriena? Zergatik?

ZERIKASI DUZU?

Erantzunak

1. Erantzunaren egokitasuna baloratu. E. 1.2. . Arrainek ezkatak dituzte eta zakatzen bi-

del hartzen dute arnasa.

. Ugaztunek biriken bidez hartzen dute ar-nasa eta pibiparoak dira.

. Hegaztial< obiparoak dira eta lumak dituzte.,

. Anfibioak obiparoak dira eta azal biluzia

dute. \. Narrastiek ezkatak dituzte eta biriken bi-

del hartzen dute arnasa...

Gaiaren laburpena

1. lA] Egin ornodunei buruzko laburpena.

Idatzi izenburU8.

Azaldu zer dlren anlmalia ornodunak.

Idatzi omodun taldeen izenak.

Eman talde bakoitzaren ezaugarríak:iehenik orokorrak eta, gero. bereziak

3.

Gogoratu2. Kopiatu hitz bakoitza eta, ondean,

dagokion esaldia.

ugaztunak anfíbioak r

hegaztiak . arrainak

D Ezkatak dituzte; zakatzen bidez bartzendute amasa.

D Binken bidez hartzen dute arnasa;bibiparoak díra.

D Obiparoak díra eta iumak dituzte

D Obiparoak díra eta azal biluzia dute.

D Ezkatakdituzte; biriken bidez hartzen dutearnasa.

narrastiak

Narrastiak x

XAnfibloa'k

X

X

X

X X X

E. 1.

4. Bigarreneskema,ornodunakugaltzekomotakontuan hartuta sailkatzen dituena. Sailka-pen hori erabilgarriagoa eta zíentifikoagoada; izan ere, bestean bi talde osatzen dira,eta talde horietakoekkanpokoezaugarri ana-tomiko bat besterik ez dute berdina. E. 1.

5. . E. A. Izurdeak zetazeoen edo itsasokougaztun urpekarien taldekoak dira. Horienjarrera aztertzea ikerketa interesgarríene-takoa da. .

. Iberiar Penintsulan hainbat motako apo-dunak bizi dira; esate baterako, basurdea,orkatza, oreina, mufloiaedo basahuntz pi-riniarra, besteak teste.

. Hegaztipalmipedoen ezaugarria mokoza-bala eta zapala izatea da, eta hatzakmintz batel elkarri lotuta izatea, errazta-sun handiagoz igeriegiteko.

6. Igelak A argazkiak irudikatzen duen lekuansoilik bizi daitezke: ura eta hezetasuna da-go.

3. Kopiatu eta osatu beheko taula. Egin

gurutze bat dagokion laukían.

Naflastiak Anfibioak I Atlainak

42 IZAKI BIZIDUNAK ETA INGURUNEA

Jalde lana

~ NOLA IKASI DUZU?

Atal honen helburua bikoitza da. Batetik, ikas-leek kontzeptuen mapa bat osatzea, ikasi dutenguztia erlazionatuz. Eta bestetik, mapa hori era-biltzen jakitea, animalia ornodunen taldeak be-reizi ahal izateko: narrastiak, arrainak, hegaz-tiak, etab.

42

4. Jarraian animalia ornodunak sailkatzekobi

eskel1)adaude.Aukeratuegokíena.Azalduzergatik aukeratu duzun bata ala beste..

ANIMALlA ORNODUNAK

hankadunak

¡aiatzen dir. amaren

ANIMALlA ORNODUNAK

. Kopiatuetaosatuaukeratulakoeske"".Horretarako,ídatziornodunjaldeguztienizenak.

5. Idatzí esaldí bal ondorengo hitzbakoitzarekin.

zetazeoak

apodunak

palmipedoak

Pentsatu eta emarf erantzuna

6. Hauelako zeín lekutan bizi dailezke igelak?Eman arrazoiak.

dira eta hainbat gal-naturarekiko

Lagu1}-

\J"' NOLAIKASIDUZU?

7. [§] Kopiatu eta osatu eskema. Ornodunen sailkapena gogoratzeko lagungarria izango zaizu.

ANIMAlIA ORNODUNAK

BIBIPAROJ\K

8. Azaldu nola egiten duzun..Nolabereiztendituzu anfibloak eta'.narrastiak? .lein hitz erabiltzen dituzu hegaztiakdeskribatzeko?

IKASI DUZU?

9. Erabili ikasi duzun guztia, aspaldi ~esagertutako animaliak ezagutzeko.~Fosilek animalia haien historia erakusten digute

Duela milaka arte, Lurrean beste izal,i bizidun batzuk bizi~ziren. Gaur egungoekin alderatuta, oso bestelakoak ziren~ta desagertu egin Jira.Haien aztarnei erreparatzen badiegu. halei buruzko gauzaugari ikasiko ditugu. Zenbait aztarna oso egoera oneandaude, harri bihurtu direlako; han da, fosilak Jira.

Desagertutako animalien artean. deigarrienak, agian.dinosauroak Jira. Zientzialariek zalantza ugari dituzteanimalia hallen inguru3n. baina gutxi batzuk baino el

dituzte argitu. Esate baterako, badakigu arrautzatatikjaiotzen zirela, hezurrak zituztela, batzuk belarjaleak zirelaera baste batzuk haragijaleak; ibiliz lekualdatzen zirela orebadakigu,

zeih anil11aliataldetakoak ziren

Ume hauek marrazo erraldoó baten baraUa

fosilar; beg;,a daude.

Zer-nolakoinformazioalardezakezuanimalienfosilakaztertuta?

43

op-' ~'Q!!if--" '-~ -=

Erantzunak

7. Animalia ornodunak:

. Obiparoak:

- Lumadunak: hegaztiak.- Azal biluzidunak: anfibioak.

- Ezkatadunak eta arnasa biriken bidezhartzen dutenak: narrastiak.

- Ezkatadunak eta arnasa zakatzen bidezhartzen dutenak: arrainak.

. Bibiparoak: ugaztunak.

8. . Azalean arreta jartzea komeni da: azal bi-luzia badu eta ezkatarik el, anfibioa izan-go da.

. Opibaroa, lumak, ornodunak, birikak, lehor-tarrak.

ZERTARAKOIKASI DUZU?

Erantzunak

9. . Dinosauroak animalia narrastien taldeko-ak dira.'-

. Animalien fosiletatik honako informazioa

lar dezakegu: zein izaki bizidun mota zen,zein elikadura mota zuen, zein habitate-tan bizi zen, gorputzaren tamaina eta itxu-ra nolakoa zen, azala ehun edo egiturarenbatel estalita zuen ala el, ugalketa mota,etab. .

EBALUAZIO IRIZPIDEAK

Unitatea amaitutakoan, ikasleek...

. Ugaztunen, hegaztien, narrastien, anfibioeneta arrai nen ezaugarri nagusiak ezagutzen eta

identifikatzen dituzte.

. Hegazti, narrasti eta arrain maten ezaugarrimorfologikoak azaltzen dituzte.

. Hegaztien juma motak eta horien funtzioakbereizten dituzte.

. Anfibioenugalketaulertzendute.

. Eskema anatomikoak interpretatzendituzteeta eskemak egiten dituzte.

. Gaiarekin lotutako terminología erabiltzen etaulertzen dute.

. Eskuratutako ezaguerak erabiltzen dituzte in-

formazio osagarria bilatzeko, eta testuak etagalderak ulertzeko eta arrazoitzeko.

. Animaliak alderatzen dituzte, horien arteko an-tzekotasunak eta desberdintasunak bilatzeko.

. Animalien argazkiei behatzen diete, argazkie-

tako informazio zehatzaz jabetzeko.. Faunababestubehardejaaintzathartzendute.

43