BELDUR NAIZ

PATXI EZKIAGA LASA

BELDURNAIZ

FELIPE ARRESEBEITIA SARIA, 1984Euskaltzaindia

Bizkaiko Aurrezki Kutxa

© JOSE IGNACIO ANSORENA

© BIZKAIKO AURREZKI KUTXABuenos Aires, 4· l.0

48001 BILBAO

ISBN: 84-7231-967-9D. L.: BI- 1698-85

Fotokonposaketa: Ipar, e.k.Particular de Zurbaran, 2-448007 Bilbao

Imprimatzaile: Editorial Ellacuria, s.a.1.Ribera de Erandio, 19Erandio (Vizcaya)

BELDUR NAIZ

Mugagabeko bidetik noaertzagabeko itsasora,aparrik gabeko hondartzarabustidura gabeko uhainetarahondar gabeko eremura.Eta beldur naiz.

Bakardadearen hatzapar zorrotzekharagiak urratu dizkidate,eta oihu etengabe batezizoztu zaizkit bihotzekoodol koloregabeak,hosto gabeko larrosak,arantza gabeko osinak,eztenik gabeko arantzak.Eta beldur naiz.

Ez dut barkerua ezagutzeneta ur beltzetan begiratzen dentxalupak ez du motorrik,ez du arraunik, ez dubeletan haizearen musurik.Segalarien itzalluzeakmurgildu nau eta ihitaiarenhots isilla deika datorkit.Eta beldur naiz.

Bizitza maite dut, mendiantrumoiaren zurrunbiloaketa tximistaren argi urdinekinguratzen nauteneanestalpe desiragarria,euriaren ezpain haragikoiak,ihintza paregabearenkolore sinpleak, lotsatiak.Eta beldur naiz.

7

Gizona maite dut, laneanbihotzeko lurrak etengabekoitxaropen luze batezjorratzen saiatzen dena;bere semeen aita, emazteareneguneroko senarra,galdezka, galdezkaerantzuna nahi lukeena.Eta beldur naiz.

Poeta maite dut, historiaritantoka geroa lapurtunahi diona, tirokabizitzari ahalak luzatunahi dizkiona, poetagizona, biharkoa, gerokoa,lurra maiteduena,poeta eskatologikoa.Eta be1dur naiz.

Haurra maite dut, aurpegianikara, zoriona eta kezkaadierazten duena, ezezagunariirekirik dagoen leihoa,beso ahul zabalak,magale beharra, eskuhestutuak eta irrifarrarenondogabeko urak.Eta beldur naiz.

Ametsa maite dut, ametsa,ezin neurtu, ezin pixatuezin ikusi; asmatu leikeena,maitatu daitekeena,ametsa maite dut, ametsa,etengabea, garbia, biharkoetorkizunari dagokionnik egin dezakedan ametsa.Eta beldur naiz.

8

Euria maite dut, euria,aurpegi gazteak urratzeneta edertzen dituena;hibaiaren sabelak hazieta mendiko belar xumeakmantsoki mozkortzen dituena;euria maitea, arrunta,lainoen lehen emaitza.Eta beldur naiz.

Lurra maite dut, lurra,itxaropen guztien neurri bakarra,nire udazkenekolore horixken egurenoko bazka,nire nortasun honenkarezko azken seaska,etorkizunaren ritmoa,nire jainkoaren zeru hotza.Eta beldur naiz.

Esperantza maite dut,nire haragi hilkorrak usteltzendirenean niregizatasunari heutsi etairaunkortasun bat emango diondasta ezin dudan fedea. Lurrarijosten nauen oinarria, Herrialuzatzen duen azken asmoa.

Eta ... mugagabeko bidetik noaeten gabeko itsasora,aparrik gabeko hondartzara,bustidura gabeko uhainetara,hondar gabeko gerora.Baina beldur naiz.

9

MUGATUA

Udazkenaren ohe ertzean etzan naizusapalaren haragiaren dardaraene esku izutietanita nahian,bizitz aroko ezpain ihatuenantsia luzatuen ikaraene begi uzkurretanlaztandu irrian.

Neskatxa biluztuaren lotsakerre dizkit melankoliaren arragoanene gaztearo joanarenizan ez diren ametsak,ilunabar hodeitsuaren hotzakurtu dizkit tristeziaren eltzeanukazio bakoitzarenmalko mingotsak.

Milaka litezkenaren itzalaketen dizkit segurantza erreinuko gazteluanaukera baztertuenzorionaren kateak;agian itxaropentsuaren ilusioakerahil dizkit ene bihotzeko aretoanazti zaharrarenezinezko usoak.

Ai ene, ai ene, ai ene,zergatik edo zer otemugatua, mugatua, mugatuaizatea...ai ene, ene, ene maitezergatik ezin zorionarenkaikuabetirako bete, bete, bete...?

10

01 ZU, HERIOTZ!

Ontzia kulunkatzen duenuhainabeldurrak eragina,mugagabeko ertzetakoaparra irrikaduena,haragiaren eztenakdaroan antsiahilkorradadana...

Lema asaldarazten dueneztena,arantza eta lorezkopozoiez mozkortuadesio ezkutuakdaramanamets ezinezko10 motz eta bihurrienaltzoandatzana ...

Lemazainaren esku itsatsiendardara,kresalaren ezpainetatiktantoka darionheriotz izenekoardo mingotsa,bihotzeko tolarearigainezka doakiongero ilunarenitzala ...

Oi zu, anai ta arerio!ortzadarguztien azken peajea,

11

zauri ororen azkenzornea,oi zu, maitari guztienazken emaztea,oi zu, ene egunerokoheriotzhilezkorra...

12

HORBELAK EZ DU HITZIK ESATEN

Baina...horbelak ez du hitzik esaten...

Udazkenak murgildu naubere uhin marroi horixketan,hosto askatuaren dantzak horditu nauhaize-kolpeen ritmoetan.Udazkenak laztandu naubere urritasunaren emaitzan,erditutako emearen sabellauakferekatu nau magal bilutsean...

Marruka galdegin diot«Muga dakusat,uztargia urrun zegok...joatea onartu behar al diat. ..itzulera hain al duk ezinkor?»

Baina...horbelak ez du hitzik esaten.

I1unabarreko iguzkiaren azken izpiakbabesten dizkit ene bihotzerromesaren taudapak. Ene maiteiioarenesku epelak elikatzen dizkitene begi asekaitzenkeinuak, bere irriiioenemari zintzoaknahi ta ezinaren dardara sakonak ...

Itzalari deihadar diot«Iheska hoakit,ezin haut eutsi,irrifarra dadak...argiaz maitemindu bahaizzergatik azkenik laztantzen dukhilik, zergatik, zergatik?»

13

Baina...horbelak ez du hitzik esaten...

Bideari ekingo diotmaitearen eskutikepeka, pausokaudazkenak bezalaezina saminarenbizkar hezurretik...

14

ASKI

Aski hondamenaren igarleakahoa zabalikukabila zutik. .. ,ai, ai, al ene.ai hi, putaseme!ene, jota gaude!begirada iluna besterikez dutenak.

Aski heriotzaren getariak,ezkutaturik,patrikak beterikostiaka ta mekauenkabesteren ilusioaklapurtuakkonsideratzen dituztenpanfletariak!

Aski esperantzaren ebasleak,mugaturiklur eta harribakarrik garelakoanbegiurdin guztiakilundu nahi dituztenhiltzaile madarikatuixilak!

Aski engainatuen askatzaileak!ez besteren argirikberea soilikonartzen ez dutenfenomenoak!eritzi bakarren,zapalduen ahotsarenfabrikanteak!

15

Aski herriaren gidariak!artalderikgabe, lurrikjorratu gabe,artzain eta laborariororen oihu ta oihartzunbakarra direlauste dutenak!

16

CHICK COREA-renjazz entzutean

Itzala harrapatu nahi dut,begiak hertsirikhilberriak luzatzen dizkidanpagoaren edertasun joanarenadar bilutsena,haizeak zorabiatzen dituenazkeneko hortentsienusain lizunena.

Itzala nereganatu nahi dut,bideko lurrean,espazioko zuhaitzetannire hatzapar luzatuekuki eta fereka nahi luketengaueko neskatxarenbeso altxatuenantsia asezinean.

Itzalaz horditu nahi dut,saxoaren melankolia tristeaz,piano izerdituarenebokazio urrutiaz,bateriaren erritmo ankerraz,emagalduren taberna zaharretakoilusio iragankor saltzaileenusain merkeaz.

Itzal pekatariaren forma borobiletanmurgildu nahi dut,strip sesioetako aurrekomahaietako Heineckenaparrean, gizon pobreenbegirada lotsatian,mila koloretako argizmargotutako haragi gizarajoan.

17

Gaueko itzala izan nahi dut,amestia hilberrian,hilberan izutia;itzala ninteke, ai ene,esku gurutzatuena,karminez loitutakotabako rubioaren kearena,gizaki xume ororena.

18

HAIZEARI HEGOAK ...

Haizeari hegoak lapurtu nizkioneta uztargiren ertzetarainoabiatu nintzen, abiatuurre kaikukadaren bila.

Uztargiari koloreak mailegatu nizkioneta espazioaren mugetaraino. .JO nuen,Joizar hautsen bila.

Espazioari bere historia kendu nioneta ene izatearen sustraietarainohurbildu nintzen, hurbildunire bila.

Izateari ZU-a alboratu nioneta heriotzaren arrazoietarainoetorri nintzen, etorrijadanik hila.

Heriotzari galdegin nioneta segaren muturretarainoeraman ninduen, eramanerailearen bila.

Eta segak erantzun zidan horrela:«Hilketa orotan, oraindaino,Ni-a zegok oinarri, NI-a;hago erne, lagun, hiltzailebihur ez hadila!!!»

19

PARADISU GALDUARENA

Hasierara itzuli nahi dut,lainkoak gizonakilargi eta eguzkizko seaskankulunkatzen zituenaurreneko egunetara.

Bizitzara itzuli nahi dut,adjetiborik gabegizona gizon hutsazen ilusioetako urtegaldu izkutuetara.

Poesiara itzuli nahi dut,antzineko begi urdinengarbitasun gardenera,oihu eta marru egiten zirenmisterizko desioetara.

Sinpleziara itzuli nahi dut,kredo, teoria eta ideologiarikgabeko aire, su eta urezkoparadisu zaharreangaldutako lurretara.

Haragira itzuli nahi dut,osotasun hilezkorra denizate betera,sofismarik gabe maita dezakedanamodio garbi, sortzailera.

Bustinera itzuli nahi dut,definitzen eta mugatzen gaituztenuste hestu eta tristerikgabeko lehenengo udazkenekoizan nahi nukeen gizonarengana.

20

SI, CHICA!

«Si, chica», zutaz pentsatzen dut,iraganaren kirats goxo eta fetidoadariozun horretaz;amets inbertituen hilerrian usteltzenari zaren Chica Nostalgiaz, zutaz.Heriotza naturalez hil nahi ez duzunsatinezko mamu beltza,emakumetasun ahul eta alferrikakoanloratu den paper merketakokrabelina,arraultza ustelduarentxuria. Zutaz.Zutasuna ukatu eta«NORA» dudakor guztiak baztertuzzugandik gero eta urrunago zaramatzanbide ezagun eta zabaletikabiatu zaren horretaz. Zutaz.Hilobietako pake eraile eta ziurreanohea eta maitaleaezarri duzun horretaz.Tontoak erregetzaz koroiatzen'dituztenherri arrotz eta totel batekobiztanle zaren horretaz. Zutaz.Zizareen eboluzioko gurdiraigo eta ezerezaren lasaitasunaatsegin duzun «chica» horretaz.NESKA izatea a la m... bidali duzunhorretaz. Zutaz.«Si, chica», kaka zuretzat.

21

ENE MAITEARI

Denbora iheskorraren zumardiarikendu dizkiotarimako erlojuarensegunduen taupadak,eta haizean eseri naizzurekinbioleta eta urdinezko bankuetannire eskua laztankizurean.

Megatoizko bonba baten danbadakjaurtiki gaituhauts radioaktiboen sabelera,ortzadarraren koloreaklotan zeudenantzineko ibaiarenubarkara.

Eta ibaiaren hango ertzeanberriro jaio naizzurekin eta zugandik,sensazio hutsaren hutsunean,heriotz zaharra bazterturikitxuraldatze ametsenzilbor esteak betirakolotzen gaitutm erreinuan.

lainkoen arnasa irensten duenixiltasun leunapaseiatzen den izadi berriangeratu naiz zurekin,misterioaren hatzakbultzatzen dituenlainoan boulebarretan,GU deritzan kalean,

22

MAITE ZAITUT izenekolanbroaren alaba denbihotzeko herrian.

Eta eskukada bat itxasooparitu dizutjoan gaitezenuhin berdinaren arian,eraman gaitzanmugarik gabekobioleta eta urdina denamodiozko ontzian.

23

ZU ETA NI

Seirak zioenordulariak.Ai ene!aurrera zihoangure Otzaurtekobidean.

Iluntzen ari zen...ilunabarra ginen,itzal eta argi,ilargi ta eguzki,ilusioa daroan,bizitza darionhitzaren,hitz betearenari xamurrean.

Etxeko ate ezkutuazabaldu nizun etazeure ataria irekizenidan totelkihaseran, bortizkiberehaleanarimako iturritikbiok, maitea,edan genezan.

Ura eskaini nizunotarrean,argitzala ene eskuzaztarretan;ura eman zenidanjauzian',udazkena zure begiubarketan, esperantzarenhildoetan.

24

Zazpirak zioenilargiak.Aiene!gurekin zihoanatzoko Otzaurtekobidean.

25

AMODIO GALDU BATI

«Lili Marlene» doinuaz abesteko

Negarra zerionarratsaldeantxori trixte batenkantu isilean;here maitearen ahoanentzun omen zuenenan«utz nazak pakean»!

Haizea zebilenmarru bizianudazken hostoaklapurtu nahian;estalirik gahe aurkitzeandardarak jo omen ziantxoria kabian.

Hegoak hedatuzaltxa zeneanjiraka zihoannorantza ezean;negua zetorrelakoanluma goxok omen zeuzkanhere ametsean.

Gaua iritsi ordukobakardadeanhere baitan zionpake ezinean:«Zergatik esan hehar zenidanutz zintzadala pakeankabi bilutsean?»

26

Hotzak eta euriakjo zuteneanloak hartu zuenxamurki besoan;armonika isilik zegoanteila trixteren azpianlurraren altzoan.

27

HERIOTZAREN KOLORE EZAK...

Heriotzaren kolore ezakmargotu zidan barrua,desesperantzaren irriaz,hegorik gabeko egunsentiaz,txaluparik gabeko itsasertzeaz.

Izoztutako gorrotozko okarakadakhertsi zidan eztarriagranitozko hibrido baten eran,odol eta zotinareninzestuzko eztaietan.

Haizeak deserrotutako harkaitz maluteklehertu zidaten begialehen amodioaren zaztadaren moduraene barneko uztargiarenkolore guztien hiletan.

Geroaren etorkizun saminaketen zidan sareaene marinel bihotz lausotuaren erannahia eta ilusioaren artekoezinezko maitaleen jokuetan.

Eta ene Herriko lurrarijosi nintzaion,zalantzaren keinuari,geure arima honeniheskortasunari.Ene Herri honi,ene Herri honi!!!

28

UDABERRIKO LORAK

lzutiki lapurtzen zioteneguzkiariegunsentiarenbegirada totela.Lotsatiki hedatzen ziotenarglanlehen maitasunarenesku luzatua.Xamurki eskaintzen zietenneskatxei,xamurki, arrastiriakolaztan epela.

Oi zuok, nire udaberrikolora eztiok!!

29

LAGUN BATI, TRISTEZIAZ

Haize ekaitza kobazuloansartu zeneanmarmarka eta biraokabota zituen, botakoba barneko izadiguztiak... etahere bihotzaren sakontasunekoahots, entzulehasperen eta biztanlebakarra bihurtu zen.Gero, Udaberri batezzeruak eta lurrak etaespazio sideralakoihu garratz eta ozen bihurtuzirenean...«Ai ene!» zioen bere baitan,«Zer da kanpoko guzti hori?Isiltasuna? Isiltasuna ote?»Eta nik negar egin nuen zugatikadiskide!

30

ERROIZPEKO PAGO BATI

Udaberriko haizeak laztandu,udako ilargiak kulunkatu,udazkeneko euri lodiak besarkatu,neguko ekaitzaren malkoak xukatuzintuen, zintuen, zintuen...

Zuri, hainbat mendetakonire Herriko iragan izutiarengetari,zuri, gure geroaren, gero iheskorrarenzelatari,zuri, pago, nire bihotzeko askatasun haizeburundiak, uda, udazken, negu etaudaberri,zuri, nire Herriaren euri, arnas, pausoeta malkoak...maitari.

31

LAGUN BATEN HERIOTZEAN

Oi zein tristea denbeharrezkoak ez garelasentitzea, sentitzea...Erlatibotasunarenuhin iragankorretanmurgiltzea etajoatea, joatea... ;itzulerarik gabekobide hestu eta etengabetikibiltzea, ibiltzea...azkeneko geltokiantrena betirakogeratzea, geratzea...Oi zein tristea denhilkortasunaren eztenasomatzea eta hilkorraizatea, izatea...Mugazainaren ontziraigo eta ertzeko aingurarilotuta egotea, egotea...Oinarrizko tristeziahautsiko duen esperantzariahoa ixtea, ixtea...Bihozkada bakoitzarenezpain irritsuakjostea, jostea...eta halere bizi garelaesatea, oihukatzea, oihukatzea...

32

GABAZEN

Gaba zeneta ilargia nuen begira.Gaba zeneta haizea zebilenAitzkorriko muturretikAlonako zelairabira eta bira.

Haizea eta nioihaldendaren baitan,bata babesarenbestea askapenarenbila eta bila.

Kotoi eta nylonezko leihoetatiksartu zitzaidanleuntasunaren ferekanlehena,mehatxuaren marrumangero, etakremailerazko ezpainakitxi nizkioneanpresoaren deihadar unkigarrieneanazkena,bera, amuranterik iheskorrena.

Gaba zeneta ilargia nuen begira,gaba zeneta haizea zebilen,baina ez isila.

«Zu eta NI», esaten zidan;«Ni», berriz, nik nioen«naiz nire erantzuna».Ez ohe partaidetuak

33

ez eraztunakez ideiaren eraginakez haragiaren eztenakez inork, ez ezerkez bait du asetzen,haragikor den bitartean,izaki bakartiarensustraizko bakardadearensakontasuna.

Gaba zeneta ilargia nuen begira.

Gaba zeneta haizea eta ni genbiltzanbila eta bila.

34

BESTEA

Ene onartutako bakardadeanaurkitu zintudan,ene izaeraren arrazoin,ene bihotzaren hedapen,ene bakardade bakartiarengiltza, soinu eta zutoin.

Oi zu, ZU, ZU, BESTEA,nire NI erren hauGU bihurtu zenidan edozein,ene esku luzatuen antsia,ene ezpain hestutuen irria,ene lore lehortuen usain.

Oi, zu, ZU, zu, BESTEA:zuri ene kantu izutia:bakarra izatea badazuhaitzaren erroa,zu, gu, bestea, zaraenbor, adar eta geroa.

Zuri ene krisailuarenargi xume, itzalkorra.zuri ene errata zaharrekoale lurtar, beldurtia,zuri, BESTEA zaren horrinire kandelaren ezkoa.

35

ESPERANTZA IZENEKO NESKATXARI

Txalupak hondoa jo zuenean,algaz estalitako erdoitutako burniek etamila berdetako belar ta arrainekinguratu nindutenean,orduantxe iritsi zintzaizkidan,oizu,eguzkiamandrearenprintzea!Nire lurrak lur jo zuenean,sabelluzetako zizarek etabegi gabeko izaki gaukorrekeutsi nindutenean,orduantxe heldu zintzaizkidanoi zu, indar kosmikoarenerroa!Nire mendia haran bihurtu zenean,harkaitz txikituaren adarrek etazuhaitz erorien ebakiekestali nindutenean,orduantxe etorri zintzaizkidanoi zu, ur garden guztieniturria.

Nire bihotza harri egin zenean,errai ustelduen kiratsek etaharagi deseginen heltxoekizutu nindutenean,orduantxe bideratu zintzaizkidanoi zu, kanzer hilgarriensendakaria!Nire esperantzak erori zirenean,hosto lehorraren minek etahorbela trixtearen indefinitasunaksuntsitu nindutenean,orduantxe agertu zintzaizkidanoi zu, ilusioaren sabelekohauspoa!

36

LEGORRETAKO BIZKARRETA ZAHARREAN

Gauak inguratu gintueneaneta iluntasunak itzalaksakondu eta luzatuzizkigunean...itzala iluntasun egin zenean,eskuak eskutan,krisailua baztertu etaiheskatu antsianzuhaitz artetik zetozkigunizarrak harrapatu nahigenituenean...orduan, ene maitea, orduanez nuen itzalik bihotzean.

Gauaren erraietan ausartikiarakatu genuenean...lumigas lotsagabeak bortizkigauari haragiakurratu zizkionean...eskuak eskutan,jana partaidetu etazitararen soinua,Lili Marlene unibertsal batendoinu bizikoialeunki bameratzenzitzaigunean...orduan, ene maite, orduanez nuen beldurrik bihotzean.

Ardoak, abestiak eta dantzakkate motz eta halereetengabe bati josi, josigintuenean...nire eskuak zureak zirenean...asmoak asmotanotoitzari ekin eta

37

lainkoa banatu beharreanisiluneak bakardadea hautsizuenean...orduan, ene maite, orduanaseak dastatu ninduen bihotzean.

38

SAN JOSE LOREAK

Laster, lasterizango dirasanjose loreak,xumeak,sinpleak,Tologorrikolur beltzmaitagarrian,maite,zure bihotzzabaletiksortuak.

Ez dakit zer egin. Ez dakit zer esan.Bihotzean min dut. Eta zutazoroitzen maizenean, penazagortzen zaizkit, hainbat biderzure iturrietatik edan dutennire ezpain koloregabe, lehorrak.

Egunero maite izan zaitut,bizitzako marinel, ekaitzean,egunsentiako itxaropenean,ilunabarreko uzta exkaxean,gabeko amets ugarian,Euskadiko ezinezko itsas barean...

Bizitza maite zenuen,bizitza maite dut.Eta berpizkundean sinestu arrenhemen nahiago zaitut,nire ondoan, zure bidetik,bio~, borrokaren sabe1 ~gikor horrenerrmetan.

39

Tologorrik ez du kulparik,bidetxur latzak ez du errurik.Mendia maite zenuen,mendiak maite zintun.Zu joan zara, ez betiko,harek iraungo duoIragankorrak gara, ez dago bueltarik.

Laster, lasterizango dirasanjose loreak,xumeak,sinpleak,Tologorrikolur beltzmaitagarrian,maite,zure bihotzzabaletiksortuak.

Gaur berriro izandu naizOrduinaldeko bidetxurretan.la udaberri da.Neguko belar trixteakastindu ditu horixkakoloreak eta tartekabesarkatzen ditu lehenengotxibirita txuri, zoragarriak.

Nire eskutan hartu ditutmutiko batek emanak(;ta lurrera bota ditutbanaka, banaka petalolehun, maitagarriak.Oi enea, ,nola maite zenituen txibiritak.

40

Ez naiz xixabila joan, ez.Mila bider sentitu dutoihuka datorkidanmendiko uraren dei gardena.Iturburuak nahi ditut, bai,behar ditut iturburuak.Eta harriz harri, saltoka,noakizu amiltegitik barru,leizea aurretik, azkenaldiandauden malkorrezko hormenbila, haiek ikuitzeansoma ditzadan kosmikeraunspen luze,etengabeak.

Eta Nerbioren urakjarraiki nauteaide guztietatik,putzu gardenetan,haizkirrietatik korrikadoazen ur bihurrietan,birjintasun desiragarri hortaneta belarretatik zintzilikatzen zirenneguko mendiarenazken izerdi freskagarrietan.Oi enea,nola maite zenituen mendiko errekak.

Azkenean heldu naiz azkenhormetara, Urkabustaitzekoharritza, malkor eta harkaitzetara,eta ezpainak luzatudizkiedanean ez didateameskaitzik erantsieta setatirolosindu ditut Tologorri harenahizparen sabel basatiak,iraunkorrak, higiezinak.

41

Oi enea,nola maite zenuen harkaitza.

Laster,lasterizango dirasanjose loreak,xumeak,sinpleak,Tologorrikolur beltzmaitagarrian,maite,zure bihotzzabaletiksortuak.

Hilabetea pasa daeta ez zara nigandik pasa.Ostiral arratsean joannatzaizu etzanda geratuzinen tokira.Eta haitzurraz belarra etalurra urratu dituguneanez dut gorrotorik sentitu.Hantxe zintudan zurebegi zintzo handiak niri so,hainbat maite zenituen mutikoeiso.Belarra kengu dugu, maite,eta lurra, lur beltza,hurrengo egunean zuretzako,guretzako egindakohilarri oroigarriakulunkatu behar zuenTologorri ondoko luremankorra,Beharbide azpiko lurlotsati, izutua.

42

Orduinan 10 egin dugu.Kostatu zait. Dantza geldi,luze batez hasi natzaizuloaurreko amets iheskormingotsetan. Zu. Beti zu,eta etzanda, begiakaurpegi ertzean, eskuaklasaiak, belaunaerdi bildua. Zu. Beti zu,ohe ondoan, Tologorrikobidean, han bertan,nire bihotz minduan.Ez uste, maite,ez zaitut nire ametsetatikdespeditu, nire bihotzetikkaleratu, nire ezinjakinezkoetorkizunetik jaurtiki,agurtu.

Laster,lasterizango dirasanjose loreak,xumeak,sinpleak,Tologorrikolur beltzmaitagarrian,maite,zure bihotzzabaletiksortuak.

43

OIDUI!

Oidui...nire Oidui zoragarrita trixtea.Zure hegaletan estrenatutakoarrano beltzabusti zenidan, busti...desitxuratu ta desegin.

Berriro eskainiko dizut,besarka dezazun,besarka eta fereka,amorante xamur,zintzo, xume eta lirain,amorante Oidui.

44

Sirimiri, sirimiri...zergatik etsai,etsai bustitratatzen banauzuemeki?

Sirimiri, sirimiri...etsai pizti?ez noski, sirimiri,nire lur honenabesti.

SIRIMIRI

45

EUSKARA

Zuri,NONGO, NONDIK eta NORAgaheko horri!Zuri,urik ta amasarik gabeitotzen ari zarenhorri!Ibai baten misterioaiturburuaren gardentasunekofreskotasunean datza...Herri baten misterioahere historiako hildo sakonetikdoa, doa, doa...Nire herriaren misterioanire arimako iturburuetaneuskara,euskara,euskaraari daoihuka, oihuka, oihuhuhuhuhuhuhuhuhuhuhu-kaaaaaaaaaa!

46

ATAUNGO MENDlETAN

Arastortzeko zumarra eroriahaize haserretuaren lekukoixil eta penatua...Arastortzeko haize basatiahodei erdituen ate itxia...Arastortzeko artzain zaharra,bakardade guztien esku luzatua,gure bihotz urratuarenmintzo trixte ta irria.

47

Urte berrirako bertsoahutsik doakizu, lagun,hutsik...baina geroari begira,zuk bete dezazunnire hem honenerrai gezia,nire herriaren arima.

48

ZURI

TXINDOKI AZPIKO AUSOKOITZEN

Mendeen begiak begira ditudanean...nire herriaren arrokeri xumea sentitzen dut.Lurraren lurtasunari atxikitzen natzaionean...nire erroen erroa dastatzen dut.Eta sakonki maite zaitut, herri,ama ta maitale,musu ta fereka,nire jatorri ta geroa.

49

Pagoaren erraiektxingarra jariodutenean...hitzez hitz,itokabarneratuko nauzuHilarrita,neure herri,baina ez hila,arrano beltzaren kabi,zeru, baize,ur, bezur eta lurra.

50

OKABEN

ASKATASUNARI

Zuri, edonongo gizonari...Haizea ibaiaz maitemindu zeneanhodei bat erregalatu zion...baina ez zitzaion lotu etaaske jarraitu zuen...haizearen haize,boteretsu, bare,gogor, bigun... bainalibre, ez morroi,eta haize!

51

MENDIKO lAINKOA

Nire neurriko egin nahi zintuzket,mugatua, buztin eta suzkometroerdiko jainkotxomaneiagarria.Oi, zu, mendiaren Mendi!nire errai kixkaliensakonera freskoa;disko ta kassettetansartu ezinezkoeuri setatsuarenmusika ixil, ferekakorra,trumoi ozenarenoihartzun eta oihua.Oi zu, Haitzpeleko lainkoa!

52

LAINOAREN SEMEAK

Ilargiaren bilazabiltzan hori,tori nire kriseilua!Lainoaren seme garenoiaski zaigu aurrekoarenaztama,lagun urkoaren eskua!

53

ARRANOARENA

Zaldi ustelaren ondora lurreratu zeneanzioen arranoak putreari«Tira, saia zaitez hegaz».Putreak ulertzen ez zuelarik...«Alu hori! Sahela hetea daukat»,esan zion, «eta ez dut nahi...»eta hilak jaten, zuen jarraiki.Gailurrerantz jo zuen arranoak,here bakardadearen erromes,ulergaitz,baina arrano etabizien bilakari!

54

ARALARREKO EGUNSENTIAN

Lainoaren hegalekinguratzen zaituzteneansabel kosmiko batenmagalaren besarkada bustia,fereka trixtea,eskaintzen dizute: daukatena.Zergatik negar egin?

55

OLTZAKO EGUNSENTIAN

«Lili Marlene» doinuaz kantatzeko.

Goiko harkaitz haietanegunsentian,lehen iguzkiarekinargi izutian,ene bihotzaren barneanzaitut, maite, esnatzeanzutaz oroitzean.

Eskuak eskutanbiok batera,Oltza zelaietaniturri aldera;ene belardien arteanzaitut, maite, ametsean,eguzki lorean.

Burgalaitz aldetikPin Pil gainerapago eta horbelagenuen begira.Ene begi urdinen niniazaitut, maite, hain eztia,basoen irria.

Haizeak dakarkitzure irudia,haien hegaletanzuganako antsia;ene geroaren hariazaitut, maite, ikusiaamets beldurtia.

56

NAHI TA EZIN IZAN DVEN HERRIAN

Ihintza esnariakbelarraren ezpainakxukatzen ditueneanez nuke irririkez baneukaHerririk.

Bota zapaltzaileakharrespil-jainkoakuxatzen ditueneanez nuke haserrerikez baneukaHerririk.

Telebistaren hotsakarimaren lotsakbaztertzen ditueneanez nuke malkorikez baneukaHerririk.

Euskaldun ezpainakhizkera arrotzakjario ditueneanez nuke intziririkez baneukaHerririk.

Espetxeko burniakgazteriaren begiakmututzen ditueneanez nuke oihurikez baneukaHerririk.

57

Heriotzaren griiiakaberriaren miiiakizozten ditueneanez nuke heriotzarikez baneukaHerririk.

Boterearen itzalakikurrin baten printzakdeusezten ditueneanez nuke ni ere kuasikez baneukaHerririk.

58

ANTZINEKO ETENETA HERRIAN, 1983

Izotz gaineko izpi hegalari,atzo gabeko amandre biguin,ene haragi ustelaren sari...oi itxaropen maitari, artzain.

Doan uraren haize ta ertza,itsas ororen apar ta uhain,nire iturri zenaren kezka...oi itxaropen maitari, artzain.

Orain iheskor, agian amets,bihar izuti zekenen zutoin,iraun irrien arrago trakets...oi itxaropen maitari, artzain.

Izar galduen bide, beilari,bihotz suntsituen begi urdin,gero gabeko geroen hari ...oi itxaropen maitari, artzain.

Antsia, nahia, ardo miketza,hildo ezinen lur, lera ta ernai,itzal uxakor guztien kezka...oi itxaropen maitari, artzain.

59

AURKIBIDEA

Beldur naiz 7Mugatua 10Oi zu, heriotz! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. IIHorbelak ez du hitzik esaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 13Aski 15Chick Corea-ren jazz entzutean . . . . . . . . .. . . . . . . . 17Haizeari hegoak... 19Paradisu galduarena............................... 20Si, chica! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 21Ene Maiteari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 22Zu eta ni 24Amodio galdu bati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 26Heriotzaren kolore ezak... . . . . . . . .. 28Udaberriko lorak 29Lagun bati, tristeziaz . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. 30Erroizpeko pago bati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. 31Lagun baten heriotzean. .. . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . 32Gaba zen 33Bestea 35Esperantza izeneko neskatxari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 36Legorretako bizkarreta zaharrean.................. 37San Jose Loreak.. .. .. . . .. .. .. . . . . . . . . . . .. . . .. . . 39Oidui! 44Sirimiri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 45Euskara 46Ataungo mendietan 47Zuri 48Txindoki azpiko ausokoitzen . . . .. . . .. .. .. . . .. .. . .. 49Okaben 50

61

Askatasunari 51Mendiko lainkoa 52Lainoaren semeak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 53Arranoarena 54Aralarreko egunsentian............................ 55Oltzako egunsentian. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 56Nahi ta ezin izan duen herrian .. . .. .. . . . .. . .. . . . . .. 57Antziiieko eteneta herrian, 1983.................... 59

62