Bedaio - Tolosako leku izenak

BEDAIO AUZOA

Geografia kontuak aintzat hartuta, irla itxura duen auzo hau 1544. urtetik Tolosaren jurisdikziopean dago.Juan Martinez Berastegi izan zen lur hauen lehen jaun eta jabea eta 300 urtetan Berastegiko Juanenondorengoak izan dira Bedaioko nagusiak, 1860an Legardako markesa, Antonio Maria Eskibel gasteiz-tarra, hil zen arte. 1867an Antonioren bi semeen artean banatu zuten. Eskibeltarren ondorengoekberaien lurrak Jose Elosegi Zabala eta Fermin Kalbeton Blanchoni saldu zizkieten 1896an, eta azkenhonek Braulio Aluztiza Aranbururi, 1900. urtean.Duela hogei bat urte arte Elosegitarren eta Alustizatarren esku egon da hizpide dugun auzoa,Elosegitarren ondorengoak baserri eta lurrak saltzen hasi ziren arte.Alustizatarrek ere saldu dituzte hainbat lur eta baserri, baina oraindik ere saldu gabeko asko geratzendira.Gipuzkoako latifundio adibiderik garbienaren aurrean gaude, hortaz, zalantzarik gabe, eta baita sagastiemankor handienarenean ere.Bedaio nekazari auzoa da eta bertakoak betidanik izan dira nekazariak eta abeltzainak. Nolanahi delaere, egun oso gutxi dira baserri lanetik soilik bizi direnak, gehienek inguruko herrietan egiten baitute lan.Bitxikeria moduan esan liteke Bedaion, Errotan izan ezik, familia bat baino gehiago bizi direla baserriguztietan.Tolosako azaleraren herena osatzen duen arren, ez dago Bedaion industria bat bera ere. 1970 urteazgeroztik, Amezketako errepidearekin bat egiten du, Ugarte auzoan, hain juxtu.Artzentales,Turtzios eta Kantabriako mugan bada Betaio izeneko mendi bat.Jasotako ahozko lekukotzan d>r aldaketa gauzatu da.

Ahozko aldaerak:Berayo (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte)

Dokumentazioa:Bedayo (1544 P. Gorosabel “Bosquejo...de la villa de Tolosa” 1853 Juan Matinez de Berastegui dueño del lugar deBedayo reconoció la jurisdicción de Tolosa en 8 de junio de 1544,otorgando la correspondiente escritura pública a 13de enero de 1546...Y desde entonces pertenece a a ésta en concepto de uno de sus barrios rurales. 1544/06/08)Bedayo (1544 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Don Antonio Maria de Esquibel y Saenz de Navarrete, marquesde Legarda...adquirió esta finca como inmediato sucesor de los mayorazgos que poseyó su abuelo Don Ignacio Vicentede esquibel... fundado (26.09.1544) por Juan Martinez de Berastegui y Doña Casilda Lazcano 1544/09/26)Bedayo (1649 Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a 1033 142-144 habian acordado y trataban de reedificarde nuevo y fabricar la iglesia rural de nuestra Señora de Bedayo que tienen en su propia tierra en el distrito deBedayo... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965 1649/10/12)Bedaio (1659 Tolosako Udal Artxiboa A-1-7 103 Nombramiento de un habitante de Bedaio como teniente delalcalde en ese Barrio, para su cuidado (el hueco del nombre del teniente esta en blanco) 1659/06/09)Bedaio (1659 Tolosako Udal Artxiboa A-1-7 109 v Lbto. por la comida en la visita de los regidores a los montes deBedaio 1659/09/24)Bedayo (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peraltadel reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana,viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui los territorios y montes bravos de Bedayo pertenecientes a la casa ymayorazgo de Berasttegui a veinte y ocho dias del mes de Mayo de mil y siscienttos y sesenta y siette 1677/05/28)Bedayo (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140 378-379 Don Jose Tomas de Rivas y Berastegui, dueñode Bedayo y llevador de sus diezmos le entablo pleito... Al rector de Amezqueta. sobre la obligación que a éste incum-bía de administrar los santos sacramentos a los habitantes de Bedayo. S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo.Banco de Tolosa 1965 1710/09/23)Bedaio (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 Lista de las jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Asi de los casa-dos como de los solteros 1719/03/16)Bedaio (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 111 mandaron que dichos solteros del varrio de bedaio y lo hombres

Bedaio Tolosako leku izenak - 1

cassados que ai en el sean pressos y traidos a esta villa con los vienes que les encontraren...prendio las perssonas deMarttin de Jauregui y Juan de Iturbe avittantes en dicho barrio, y asi los trajo y entrego pressos... En la carzel publicade dicha villa 1719/04/16)Bedaio (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 mandaron que dichos solteros del varrio de bedaio y lo hombrescassados que ai en el sean pressos y traidos a esta villa con los vienes que les encontraren * Relacion de las dis-posiciones tomadas con motivo de haber manifestado repugnancia el Barrio de Bedaio a contribuir con sucupo de hombres para el servicio de la frontera (fol. 111) 1719/07/29)Bedayo (1732 S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965 Don Diego Manuel de Esquivel,dueño y señor del Barrio de Bedayo decide reconstruir, nuevamente la Iglesia de Nuestra Señora de Bedayo y la casapara el capellán de la misma 1732/07/21)Bedayo (1736 S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965 Don Diego Manuel de Esquively Berastegui, patrono y divisero del lugar e Iglesia de Esquivel, dueño y señor del Barrio de Bedayo decide reconstruir,nuevamente la Iglesia de en esta M.N.Y M.L. provinvia de Alava, del Consejo de Su Magestad en el Real de Hacienda,Gobernador de todas las reales de las Aduanas de Cantabria, juez de fraudes de la del tabaco de todo el Reino, tDoña Maria Josefa de Rivas y Berastegui, su mujer, patrona divisera de los lugares y iglesias de Bedayo y Ugarte deJauregui, señora del palacio y torre-fuerte de Berastegui, vecinos de esta ciudad de Vitoria...Nuestra Señora de Bedayoy la casa para el capellán de la misma 1736/04/04)Bedayo (1770 Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 apart. a. El barrio de Bedayo, jurisdiccion de la villa de Tolosa... Secompone de doce casas y varias habitaciones y de un molino y casa del sacristán, y en ellas hay cuarenta y nuevefamilias que componen cuatrocientas personas cuando menos...En dicho barrio hay una Iglesia donde celebra misa uncapellan que nombra el Marques de Legarda... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Bedayo (1802 Gorosabel “Bosquejo” 1853 Lizarza citó a Tolosa pare demarcar limites de Bedayo (48).)Bedayo (1862 P. Gorosabel “Diccionario Histórico-geográfico de Guipuzcoa”)Bedayo (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1889/10/26)

Aaztiko erreka erreka

Sorginputzu inguruan jaiotzen den erreka honek izendapen desberdinak jasotzen ditu bere ibilbideanzehar, Inpernuerrekan urak isurtzen dituen arte. Arrupeko erreka lehenik, Aaztiko erreka ondoren,Otamuñoerrekak jarraitzen dio eta Txuloko erreka azkenik.

Aldaerak:Arrupeko erreka, Otamuñoerreka,Txuloko erreka

Ahozko aldaerak:Aaztikoerreka,Txulokoerreka (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi / Bedaiobarrena 1925), Aaztikoerreka(Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Arrupekoerreka (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte)

Dokumentazioa:Txulokoerreka (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Abadetxe etxea

Elizetxea eta Bedaiobitarte baserriekin batera, Bedaioko Andre Mari eliza inguratzen duen etxea. JoséRamón Zubillaga euskal idazlea 1891ko urtarrilaren 3an jaio zen baserri honetan, eta Argentinanzegoela, bi liburu idatzi zituen: Lardasketa eta Euskaldunak Argentinan.Osagaiak, bestalde, argiak dira, “apaiz” hitzaren kidea den abade, batetik, eta etxe hitza, bestetik.Izendapen zaharrenak Abadetxe eta Erretoreetxe dira, Nagusietxea eta Elosegietxe aldaerak, berriz,

2 - Tolosako leku izenak Bedaio

XX.mendekoak. Aipuetan irakur daitekeen legez, 1899an Jose Elosegik erosi zuen, eta hortik datorkioElosegietxe deitura.

Aldaerak:Elosegietxe, Erretoreetxea, Nagusietxea

Ahozko aldaerak:Abaetxe, Nagusietxea (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte), Abadetxea (Dionisio Balerdi/AlfontxaJauregi / Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Casa retoral (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Casa abadial (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa Rectoral o Abadial, hoy Palacio 1868/12/05)Casa rectoral (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa Rectoral o Abadial, hoy Palacio)Erretore echea (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riquezaterritorial)Erretore-echea (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riquezaterritorial 1868/12/05)Rectoral (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 4 famili Estado de la riqueza pecuaria)Casa rectoral (1899 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Josefa y Francisca Martinez de Ubago´venden a JoseElosegui y Zabala Rectoral o Abadial hoy Palacio 1899/08/28)Casa abadial (1899 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Josefa y Francisca Martinez de Ubago´venden a JoseElosegui y Zabala Rectoral o Abadial hoy Palacio 1899/08/28)Casa Rectoral (1900 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa Rectoral o Abadial hoy Nagusi-echea, recientemntereedificada o restaurada) Casa abadial (1900 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa Rectoral o Abadial hoy Nagusi-echea, recientemntereedificada o restaurada)Nagusi-echea (1900 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa Rectoral o Abadial hoy Nagusi-echea, recientemntereedificada o restaurada 1900/09/12)Elosegi-etxe (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972)Abatxezarra (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)Elosegietxe (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Aitzurihaitza

Amezketa mugakide duen haitza, Albizuriko puntaren inguruan. Izenaren osagaiak haitz hitza eta zuriizenondoa dira. Aipuak ikus.

Dokumentazioa:Aiçuri (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peralta delreconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana, viudade Joseph Antonio Ribas y Berasttegui … prosiguiendo adelante por el dicho campo raso de Trecuseta mirandohacia la Peña de Balerdi... puesta a la travisa que delinea a la peña de Aiçuri que denota y señala la faceria y presta-cion de ierbas y agua que los de Ascarate tienen en dichos campos por combeniencia antigua... desde el arroyo lla-mado Ynfernuerreca a la Peña de Aiçuri 1677/05/28)Aizuri (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG 3 Nº8 Cumbre del sistema montañoso de las Malloas, en sulímite norte. En la muga de Gipuzkoa, cerca de Artobi (1790). Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu. 1997)


Alaurteerreka erreka

Iruñaga eta Zugastigoikoa baserrien artetik igarotzen den erreka honek Bedaioerrekan isurtzen ditu urak.Badirudi izenaren lehen osagaia “bazka” adiera duen ala hitza dela, urte eta erreka hitzek jarraitzendiotela. Iriarteerreka eta Zugastibarrenako erreka bezala ere ezagutzen da. Deigarria da honen aldaeraden Zugastibarrenako erreka; izan ere, Zugastibarreneko izan behar baitzuen. Beste kasuetan bezala,amaierako artikulua izenari itsatsi zaio, aldakaitza bihurtu arte.

Aldaerak:Iriarteerreka, Zugastibarrenako erreka

Ahozko aldaerak:Alaurte erreka, Zugasti barrenako erreka (Zugasti Barrenako etxekoandrea), Alarteko erreka (JoseBalerdi Tolosa / Iruñaga 1928), Alaurte erreka (Jose Miguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa 1934), Iriarteerreka (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte)

Dokumentazioa:Alarte (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaioko erreka)Alaurte Erreka (1983 J.I.Elosegi)Zugastibarrenako erreka (1983 J.I.Elosegi)Alaurte erreka (1996 IGN 1:25000. Ordizia)Alaurte Erreka (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)

Albizuriko puntahaitza

Artubi menditik gertu dagoen haitza. Albitz (Brachypodium pinnatum) landare izena, zuri izenondoa, -koleku genitibo marka eta punta hitza dira toponimoaren osagaiak.

Ahozko aldaerak:Albitzuiko punte (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Albizuriko punte (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo!V . 1971-1972)

Alkortea (-a)leku izena

Nafarroako mugetatik oso gertu dagoen aurkintza, Balerdi aldean. Maiz ageri den izen honen osagaiakharri eta gorta direla dirudi, amaierako artikuluaz osatuta. Adiera aldetik Algorta leku izena kidea da.

Dokumentazioa:Alcortea (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?) terreno raso Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 19251928/05/11)Alkortea (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...desde donde parte la línea recta a la cumbre de Balerdi, pasando `por los parajes deAlkortea y Muño aundi...)Alkortea (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Askarate-Bedaio, mugan)Alkortea (1981 Aralar (1:25000) Goikoetxea, I.)


Altzadia (-a)haltzadia

Azkonarzuloetako gainaren inguruko haltzadia. Izenaren osagaiak haltza landare izena, Alnus glutinosa, eta–di ugaritasun atzizkia dira, atzean artikulua ere ageri zaigula. Zuhaitz apala da haltza, baina baliotsua; izanere, lurra berreskuratzeko aireko nitrogenoa hartzen du lurrean utziz.Venezia hiri ezaguna zuhaitz honenenborren gainean eraiki zuten. Ezaguna da Beretherretxeren kantuko lehenengo esaldian agertzeagatik:Haltzak ez du bihotzik, ez gaztanberak hezurrikEz nuen uste erraiten zuela, aitunen semek gezurrik

Ahozko aldaerak:Altzai (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Altzaye (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte), Altzaie(Antonio Jauregi Maiza / Gurbillaundia 1932)

Dokumentazioa:Altzai (altzadi) (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Amalauiturrieta erreka

Bedaioerrekan isurtzen ditu bere urak, Eskoletxe inguruan. Izenaren osagaiak argiak dira, hamalau etaiturri, hainbatetan ageri den –eta atzizkiaz horniturik.

Ahozko aldaerak:Amalauitturrita (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934)

Amizpigain lepoa

Ikus Mizpiragaña izen adierakidea.

Añileku izena

Zabaltokieta inguruko parajea. Aipua ikus.

Dokumentazioa:Añi (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII Centenario.1256-1956 toparemos con la muga de Gaztelu en el punto llamado Zabaltokia, en el término de Añi, y pasandoahora por los de Usteluz, Muñobiribil y Arrumate, con sus paradas de palomas de Pagoeder llegaremos al punto deZuritugaña, donde empiezan los linderos de Bedayo con Azcarate)


Añigaña (-a)basoa

Ikus Zuritugaña izen adierakidea.

Añiko trikuharria (-a)megalitoa

Gaztelu eta Bedaioko mugak besarkatzen dituen trikuharria. Ezaguna denez, trikuharriak Kristo aurrean,Neolito-Brontze garaian, eraiki ziren eta denbora luzean erabilitako amankomuneko hilobiak ziren.Trikuharri hitza Aralar mendian dagoen lepo ezagun baten izenetik hartu izan da, nazioarte mailan bre-toierazko dolmen (harri eskegia) hitza ezagunagoa delarik.

Ahozko aldaerak:Añi (Odriozola G. /Tolosa 1956), Añi (Jauregi, J. 1934 / Zumizketa)

Dokumentazioa:Añi (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 ctas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra, Leaburu,Gaztelu, Altzo, Billabona y otros.1871/05/22)Añi, Dolmen (1993 Mapa Topografikoa (1:5000) Gipuzkoako Foru Aldundia)Añiko trikuarria (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)

Aralarmendia

208 kilometroko luzera duen Nafarroako ipar-mendebaldeko eta Gipuzkoako mendilerro ezaguna.Mendikatearen herena Gipuzkoari dagokio eta gainerakoa Nafarroari. Mendi nagusiak Irumugarrieta(1431 metro), Balerdi edo Mallozarra (1197 metro,Tolosako barrutikoa), Larrunarri edo Txindoki (1346metro) eta Puttarri (1299 metro) dira.Artzaintzak garrantzi handia du; Nafarroa aldeko zatiaren ustiapena, 1312az geroztik, Aralarko batasuna(araiztarrek UNIOA esaten diotena) izeneko mankomunitateari dagokio eta Gipuzkoako zatiarena,berriz, Enirio-Aralar mankomunitateari.Historiaurreko erlijio-gune garrantzitsua da, bestalde; euskal tradizioaren arabera, hainbat jeinuren(besteak beste, Mariren) bizileku izan zena. Horren aztarna ezaguna dugu Done Mikel Goiangeruarensantutegia, Sakana gainean kokatuta.Trikuharri eta haitzulo ugari dago bertan.1987an Nafarroako Foru-Komunitateak berreskuratu zuen jabetza eta 1994an parke natural izendatuzuten Gipuzkoako zatia.

Dokumentazioa:Haralarre (1025 Escritura de donación del Monasterio de San Salvador de Ollazabal a San Juan de la Peña RIEV22 (1931)368)

Arramuño leku izena

Litekeena da lehenengo osagaia arrano izatea. Bigarrena, argia da, muino, bustidura medio muño bilakatua.Berastegi-Gaztelu mugan dagoen harkaitz-tontor bati Arramendi esaten diote berastegiarrek, eta 1747anArranomendigaña dokumentatzen da.


Ahozko aldaerak:Arramuño (Jose Miguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa 1934)

Arrauneta leku izena

Gazteluko mugak ukitzen dituen parajea. Aipuak ikus.

Ahozko aldaerak:Arraunta (Jauregi, J. 1934 / Zumizketa)

Dokumentazioa:Arramuta (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra,Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/05/22)

Arrauneta (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 punto Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1889/10/24)Arrumate (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 toparemos con la muga de Gaztelu en el punto llamado Zabaltokia, en el término de Añi, ypasando ahora por los de Usteluz, Muñobiribil y Arrumate, con sus paradas de palomas de Pagoeder llegaremos alpunto de Zuritugaña, donde empiezan los linderos de Bedayo con Azcarate)Arrauneta (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Arriurdiñetaerreka

Harri hitzaz eta urdin adjektiboaz eraturiko erreka-izena, amaieran -eta atzizkia duela.

Ahozko aldaerak:Arri urdiñeta (Joxe Mari Zabala Jauregi / Jazkuebekoa 1923)

Arrupe baserria

Auzoko erdigunetik gertu kokatuta dagoen baserria, izenbereko errekaren ondoan. Izenaren osagaiak arro hitza, hain-bat kasutan bezala arru bilakatu dena, eta behe > pe dira.

Dokumentazioa:Arrupe (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140 378-379 ...parecieron presentes Benito de Zubillaga, habitador en lacasa Arrupe, declaró que en su familia hay dos familias y seis per-sonas... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco deTolosa 1965 1710/09/23)Arrupe (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 v Lista de las jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Asi de loscasados como de los solteros 1719/03/16)Arrupe (1770 ?Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta a las casas deArrupe, Gurdilla-aundia, Gurdilla-chiquia, Jazcue de Arriva, Jazcue de abajo y Zugasti garaicoa necesita el cura sietecuartos de hora de tiempo con su caballería S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Arrupe (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Arrupe (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)


Arrupe (1868 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 destruído por incendio en 1867 1868/12/05)Arrupe (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Arrope (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 2 famili Estado de la riqueza pecuaria)Arrope (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riqueza territorial)Arrupe (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Bedaio-ko etxea. (Txistulari pamatua bertan. 1920))Arrupe (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Bedaio aldeko baserri eta lurtsaila L.M.Mujika Euskal toponimi-azko materialeak II Alea 1989)Arrupe (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)

Arrupeko borda Borda

Arrupe baserriaren inguruko borda.

Dokumentazioa:Arrupe-ko borda (197 1J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo!V . 1971-1972)

Arrupeko errekaerreka

Ikus Aaztiko erreka.

Arterreka erreka

Bedaio eta Altzo bereizten dituen erreka. Osagaiak arte (Quercus ilex) zuhaitz izena eta erreka hitza dira.Ahoz zein idatziz izendapen desberdinak jaso ditugu, errekekin sarri gertatzen den legez.

Aldaerak:Jazkuegañaerreka, Legasako erreka, Lizarrolaerreka, Sisiolaerreka, Zantzunerreka

Ahozko aldaerak:Arterreka (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934), Arterreka (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi /Bedaiobarrena 1925), Jazkugañe erreka, Sisiola erreka (Iraola Amiano, J. / Altzo 1923), Jazkugañe erre-ka (Amiano, M. / Altzo 1923), Lizaola-erreka,Txixuela-erreka (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916), Xixiola-erreka, Xixiolako erreka (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917), Sansun-erreka (San Sebastian, J. /Zugastibarrena 1917), Santsun-erreka , Zanzunerreka (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917)

Dokumentazioa:Arterreca (1868?? Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Montes de Arterreca Mitad de Bedayo, compuesta de lasfincas siguientes 1868/12/05 ??)Arte erreca (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra,Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/05/24)Arte-Erreca (1890 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1890/10/24)Sisiola (1890 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de 30.08.18891890/10/24)


Sisiola (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...regata que aquí lleva el nombre de regata de Sisiola, veremos un mojón situado a la veradel camino que de de Jazkue goikoa se dirige a Alzo y muy próximo al collado de Jazku gañeko zelaia)Sisiola erreka (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)Jazkugain (1986 Gipuzkoako Errepideak Gipuzkoako Foru Aldundia)Legasako erreka (1996 Altzo. Udalbarrutiko mapa. 1:7500)Zanzunerreka (1996 Altzo. Udalbarrutiko mapa. 1:7500)

Artubigaña (-a)tontorra

Tolosako punturik garaiena dugu 1.262 metroko mendi-kasko hau, Azkarate, Amezketa, Enirio-Aralar etaBedaio bereizten diren gunean kokatua. Izenik ospetsuena Artubigaña bada ere, Astunaldeko gaina,Irugurutzeta eta Irumugarrieta bezala ere dokumentatzen da. Azken hau, Irumugarrieta alegia, ez dugu1.431 metro dituen izen bereko Nafarroako mendi ezagunarekin nahastu behar.Toponimo honen lehen osagaia arte (Quercus ilex) edo ardi izan daitezke, hobi eta gain hitzek jarraitzendiotela, artikulua gaineratuta.

Aldaerak:Astunaldeko gaina, Irugurutzeta, Irumugarrieta

Ahozko aldaerak:Artubi-gañe, Artubiko gañe (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Artubi (Galarza, J. B. (1944); Amezketa)

Dokumentazioa:Artobigaña (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG3 Nº8 Una de las cumbres más importantes de lasMalloas con sus 1262 m. de altitud.También se le denomina Iruguruzeta, en la muga de Gipuzkoa, cerca deArtobi(1790) Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu)Artobi (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG3 Nº8 Cumbre del sistema montañoso de las Malloas, en sulímite norte. En la muga de Gipuzkoa, cerca de Aizuri (1790). Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu. 1997)Iruguruzeta (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG 3 Nº8 Una de las cumbres más importantes de lasMalloas con sus 1262 m. de altitud.También se le denomina Iruguruzeta, en la muga de Gipuzkoa, cerca deArtobi(1790))Artubi gaiñ (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...pasando por el paraje de Antin o Mallogaña y más tarde por Irumugarrieta gaña, alcan-zamos la cumbre denominada Astunaldeko gaña, Irumugarrieta y también Artubi gaiñ...)Astunaldeko gaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII Centenario. 1256-1956 ...pasando por el paraje de Antin o Mallogaña y más tarde por Irumugarrieta gaña, alcan-zamos la cumbre denominada Astunaldeko gaña, Irumugarrieta y también Artubi gaiñ...)Irumugarrieta (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...pasando por el paraje de Antin o Mallogaña y más tarde por Irumugarrieta gaña, alcan-zamos la cumbre denominada Astunaldeko gaña, Irumugarrieta y también Artubi gaiñ...)Artubi (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972)Astunaldegaña (1997 Nafarroako Gobernua.- Nafarroako Toponimia eta Mapagintza. Araitz-Betelu. 1997)Irumugarrieta (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)


Artzanbidea (-a)basoa

Aitzuri mendiaren inguruan dagoen basoa. Izenaren osagaiak artzain eta bide dira, artikulua gaineratuta.Baso izen honen haritik, gaztelaniazko “cañada” adiera duen altxonbide forma ezaguna da Nafarroan.Gipuzkoako artzaintza gune nagusiak ondorengo hauek dira: Aralar, Aizkorri, Ernio, Zaraia, Izarraitz, Arno,Adarra-Mandonegi eta Altzania. Gipuzkoan artzaintza erdi ibiltaria da ohikoena. Honetan artaldeakmendietako zelaietatik kostatik gertu dauden larreetara jaisten dira eta bertan negua pasatzen dute.Maiatzetik aurrera, artaldea berriz ere zelaietara itzuliko da, negua iritsi arte. Egun, ibiltari bizimodu hau,bideetan dauden arriskuak direla eta, kamioien bidez egiten da. Artzaintzako beste modu bat “borda”deiturikoa da, bertan ardi kopuru txikiz (60 arte) osaturiko artaldeak herrietako mendietan edo baser-riko lurretan bizi dira eta artaldeak behar dituen zainketak eta baserriko lanak tartekatu egiten dira.Artabereetan arrazarik ezagunena latxa da, ziur aski neolitiko garaitik hemen finkatuta egon dena.Ardiak gauetan jasotzen diren tokiak, bestalde, saroi edo sarobe bezala ezagutzen direla badakigu.Artzainak erabiltzen dituen lanabesen kopurua nahiko zabala da. Batzuk artzainak berak egiten ditu(makila, uztaiak, zintzarrien mihia…) eta beste batzuk artisautzaren fruitu dira (behiak eta ardiak jeztekobalio duen “kaikua” edo pieza bakarreko egurrezko katilu den “oporra”, esaterako).Artzaintzaren produktuei dagokienez, haragia, esnea eta artilea azpimarratzekoak dira, eta ezagun dituguGipuzkoan Tolosa, Ordizia, Zumarraga-Urretxu zein Hernaniko azokak, besteak beste.Irailaren 29an, Done Mikel egunean, hain juxtu, soldata zuten artzainen tratu eguna ospatzen zen etaurtarrilaren 17an, San Anton, ganadua bataiatzeko ohitura zegoen.

Dokumentazioa:Arzanbidea (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peraltadel reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana,viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 17 puesto que llaman Arzanbidea 1677/05/28)

Artzupiango erreka erreka

Bedaioerrekara doaz bere urak.

Ahozko aldaerak:Artzupiango erreka (Jose Miguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa 1934), Artzupianeako erreka (SanSebastian, J. / Zugastibarrena 1917)

Astoango puntatontorra

Ikus Balerdi izen adierakidea.

Astunaldeleku izena

Azkarateko mugari itsatsita, Artubigaña menditik gertu dagoen aurkintza. Osagaiak astun izenondoa etaalde atzizkia direla dirudien arren, ez da erraz ulertzen adjektibo hori bertan agertzea. Beraz, beste eti-moa pentsatu beharko genuke. Pirinioetan Astun toponimo ezaguna dugu.

Ahozko aldaerak:Astunalde (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)


Dokumentazioa:Astun-Aldea (1889 Deslinde general de la villa de Amezketa con Abalzisketa, Orendain, Alegia, y Tolosa en suBarrio de Bedaio y también con la Union de Enirio y Aralar”. punto de 1889/10/30)Astun-Aldea (1889 Deslinde general de la villa de Amezketa con Abalzisketa, Orendain, Alegia, y Tolosa en suBarrio de Bedaio y también con la Union de Enirio y Aralar”. Limite de Bedaio, Azkarate, Amezketa, 1889/10/30)

Astunaldeko gaina (-a)leku izena

Ikus Artubigaña.

Atea dana arroa

Zumizketa baserriaren inguruko arroa. Badirudi euskaraz oso arruntak ez diren “salznamen” edo erlati-boko esaldiz osatutako toponimo baten aurrean gaudela. Horrelako egitura duen izenik ezagunenaBizkaiko Urkiolako “Hila datzan zelaia” dugu.

Ahozko aldaerak:Ateana (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934)

Azpillagaña (-a)leku izena

Balerdi inguruko aurkintza.

Dokumentazioa:Azpillagaña (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG 3 Nº8 Cumbre situada en el sistema montañoso de lasMalloas, en su límite norte. En la muga de Gipuzkoa, y cerca de Azpillagaña (1790).)

Balerdi tontorra

Bedaio eta Azkarateren mugan dagoen eta 1.197 metroko altuera duen mendi-kaskoa. Balerdi etaMallozarra/Mallogaña aldaerak ezagunenak diren arren, Aralarko mendizerran kokatuta dagoen mendihonek izendapen ugari ditu. Bedaioarrek, esaterako, Astoango punta deitzen diote eta baita Kaja ere,azken hau bitxia, zalantzarik gabe. Irugurutzeta bezala ere ezagutzen da.Gipuzkoar mendizaleek oso gogoko duten mendia.Tontorrean saiak ikus daitezke zuloguneetan eta bistaatzera bueltatzen badugu, hegazti harraparien bizileku diren pagadi dotoreak.Deitura ezaguna, bestalde, Euskal Herrian.

Aldaerak:Astoango punta, Balerdiko punta, Irugurutzeta, Kaja, Mallogaña, Mallozarra

Ahozko aldaerak:Balerdiko punte, Astoango punte (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Astoango punte (GregorioUgartemendia / Gurbillaundia 1939), Astoango punte (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934),Astoango punte (Jose Miguel Artola Iturbe / Iruñaga 1934)


Dokumentazioa:Balerdi (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peralta delreconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana, viudade Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 13 prosiguiendo adelante por el dicho campo raso de Trecuseta mirandohacia la Peña de Balerdi... puesta a la travisa que delinea a la peña de Aiçuri que denota y señala la faceria y presta-cion de ierbas y agua que los de Ascarate tienen en dichos campos por combeniencia antigua...1677/05/28)Balerdi (+ balerdi, alto) (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG3 Nº8 Cumbre situada en el sistema mon-tañoso de las Malloas, en su límite norte. En la muga de Gipuzkoa, y cerca de Azpillagaña (1790) . Nafarroakotoponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu. 1997)Mallogaña (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?) terreno raso Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 19251928/05/11)Mallogaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...pasando por el paraje de Antin o Mallogaña y más tarde por Irumugarrieta gaña, alcan-zamos la cumbre denominada Astunaldeko gaña, Irumugarrieta y también Artubi gaiñ...)Astoan-go punte (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo!V . 1971-1972)Irugurutzeta (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972)Astaoangomunte ?} (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaioko lurtsaila.)Kaja (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Bedaioarrak Balerdi-ko punte-punteri)Mallo-zarra (1981 Aralar, 1:25000)Mallo zaharra (1992 Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu mallózarrá)Balerdi (1993 Mapa Topografikoa (1:5000) Gipuzkoako Foru Aldundia)Mallo zaharra (1996 IGN 1:25000. Ordizia)Balerdi (1997 Aralar Parke Naturala. 1:25.000. Etnogintza)

Barrutiaundi larrea

Zumalakarregiko erreka eta Juanazarretaerrekaren artean dagoen larrea. Izen argia.

Ahozko aldaerak:Barrutiaundi (Juan Jauregi / Zumizketa 1934)

Bartoloren borda borda

Intxusoroerreka eta Bedaioerreka batzen diren gunetik hurbil dagoen borda.

Ahozko aldaerak:Bartoloren borda (J. Beloki / Jauregi-Ugarte), Bartolon borda (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916)

Dokumentazioa:borda de Bartolo (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII Centenario. 1256-1956 ...hasta su confluencia con con la regata Insusoro...junto a la borda de Bartolo.)


Basaillunbe hegia

Izen bereko iturriaren ondoko aurkintza, Azkarateko mugatik gertu. Lehen osagaia, baso hitza da, kon-posatuetan basa bihurtu ohi dena, ilun eta behe osagaiek jarraitzen diotela.

Ahozko aldaerak:Basoillunbe (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Basillunbe (Antonio Jauregi Maiza / Gurbillaundia 1932)

Dokumentazioa:Basa-illunbe (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Pagadie. Askarate-Bedaio muga-mugan)Basaillunpe (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Urrea-ko aitze- azpia. Gurdille-aundi, runtz.)

Basaillunbeko iturria (-a)iturria

Jasotako ahozko aldaerari erreparatzen badiogu, baso (a)- > basa- eta behe > pe bilakatu direladakusagu. Ikus Basaillunbe.

Ahozko aldaerak:Basillunpeko itturrie (Gregorio Ugartemendia / Gurbillaundia 1939)

Dokumentazioa:Basaillunbekoiturrie (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Batzillarko gaina (-a)tontorra

Urreagako haitzaren eta Zarateren arteko mendi-tontorra. Badirudi hemen “batxiler” hitz arrunta dugula,seguru asko goitizen moduan erabilita.

Dokumentazioa:Batzillar-ko gañe (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V1971-1972 Bedaiokoan, Urrea-ko aitze ta Zarate bitartean)Batzillarkogañe (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)Batzillak (1992 Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu)

Bedaioauzoa

Ikus kapitulu hasieran esaten dena.


Bedaiobarrena (-a)baserria

Elizaren inguruan biltzen den baserrietako bat dugu, Bedaiobitartetik gertu. Egun hain arrunta ez denarren, jatorrizko izenari barren osagaia eranstea ohikoa zen baserri-izenetan. Aipuak ikus.

Ahozko aldaerak:Bearne, Bedayo barrena (Agirrezabala, J. A.1925 /Bedaiobitarte)

Dokumentazioa:Bedayo-barrena (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT1140 378-379 ...parecieron presentes Martin de Balerdi, casero de lacasa Bedayo barrena, declaró que en su familia hay tres familias ydieciseis personas... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo.Banco de Tolosa 1965 1710/09/23)Bedaio barrena (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista delas jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Asi de los casados como

de los solteros 1719/03/16)Bedayo-barrena (1770 ?Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta a las casasde Arrupe, Gurdilla-aundia, Gurdilla-chiquia, Jazcue de Arriva, Jazcue de abajo y Zugasti garaicoa necesita el cura sietecuartos de hora de tiempo con su caballería S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Bedayo barrena (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Bedayo-barrena (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863, 1868/12/05)Barrena (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riqueza terri-torial)Barrena (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riquezaterritorial)Barrena (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 4 famili Estado de la riqueza pecuaria)Bedaiobarrena (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Bedaio-ko etxea)Bedaiobarrena (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863)

Bedaiobitarte baserria

Auzoaren erdigunean kokatuta dagoen baserria, elizaren ondoan. Osagaiak, bestalde, argiak dira, Bedaioeta bitarte. Ikus aipuak.

Ahozko aldaerak:Beittarte, Bedayobitarte (Agirrezabala, J. A.1925 /Bedaiobitarte), Beittarte (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi /Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Bedayo-bitartea (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT1140 378-379 ...parecieron presentes Martin de Balerdi, casero de lacasa Bedayo barrena, declaró que en su familia hay tres familias ydieciseis personas... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo.Banco de Tolosa 1965 1710/09/23)

Bedaio vitartea (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista delas jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Asi de los casados como

de los solteros 1719/03/16)


Bedayo-bitartea (1770 ?Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta...y a lasnombradas Elizechea, Larrañeta, Bedayo-bitartea y Bedayo-barrena necesita de hora y media S. Insausti. Barriosrurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Bedayo-bitartea (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Bitarte de berayo (1860 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua1857-64)Bedayo-bitarte (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863)Bitartea (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riqueza terri-torial)Bitartea (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riqueza terri-torial)Bitartea (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 5 famili Estado de la riqueza pecuaria)Beraio bitarte (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Bedaio-ko etxea)Bedaiobitartea (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea1989 Bedaio aldeko baserria)

Bedaioerreka erreka

Amezketa eta Bedaio bereizten dituen erreka. Ahoz Errekatxiki bezala ere ezagutzen da.

Aldaerak:Errekatxiki

Ahozko aldaerak:Errekatxiki (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917)

Dokumentazioa:Bedaioko erreka (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra,Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/07/10)Bedayo-erreca (1889 Deslinde general de la villa de Amezketa con Abalzisketa, Orendain, Alegia, y Tolosa en suBarrio de Bedaio y también con la Union de Enirio y Aralar” 1889/10/30)Bedayo-erreca (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 regata denominada Actas de amojonamiento de Tolosacon otros R.D.de 30.08.1889 1889/10/26)Bedayo erreka (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...con el manantial de la regata llamada Inpernuerreka, que más abajo baña terrenos delcaserío Larrañeta de Bedayo......hasta desembocar en la regata de Bedayo erreka)Bedayo erreka (1979 Mapa Topográfico Nacional (1:25000) Instituto Geográfico Nacional)

Bedaioko (Andre Mari) eliza eliza

Bedaioko Ama Birjinaren Sorkundearen eliza dugu. 1568anagertzen da estreinakoz agirietan eta garai desberdinetaneraikitako eliza txikia da, harlanduzko dorrea duela. Auzokojabe ziren Berastegitarren menpean egon zen etaAmezketako erretoreak izan zuen urteetan zehar elizarenardura. 1808an parrokia bihurtu zen eta egun ere hala jar-raitzen du.


Ahozko aldaerak:Bedayoko eliza (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte)

Dokumentazioa:Santa María de Bedayo (1568 ??885Yten, asimismo es a micargo el hacer y edificar la obra de la iglesia de Señora SANTAMARIA DE BEDAYOS. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo.Banco de Tolosa 1965)Nuestra señora de bedayo (1649 Arch. Del M.I.Clero, Sec. D,Neg.º 2 aptdº a 1033 142-144 habian acordado y trataban dereedificar de nuevo y fabricar la iglesia rural de nuestra Señora deBedayo que tienen en su propia tierra en el distrito de Bedayo... S.Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa1965 1649/10/12)Nuestra señora santa maria de vedaio (1659 Tolosako UdalArtxiboa A-1-7 103 A las puertas de Nuestra Señora SantaMaria de Vedaio... Se juntaros en su regimiento la justicia y elregimiento de esta villa a son de campaña tañida... 1659/06/09)Santa maria eliza (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000.Ikermap)Santa Maria eliza (1997 Aralar Parke Naturala. 1:25.000. 1997.Etnogintza)

Belarmuga baserria

Bedaioerreka alboan duen baserria, Amezketako mugan. Osagaiak argiak dira, belar eta toponimian erruzageri den muga.

Ahozko aldaerak:Belarmoa (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917),Belarmua (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi / Bedaiobarrena1925), Belarmuga (Jose Miguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa1934)

Dokumentazioa:Belarmuga (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140378-379...parecieron presentes Benito de Zubillaga, habitador en lacasa Arrupe, declaró que en su familia hay dos familias de 13 per-sonas... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco deTolosa 1965 1710/09/23)

Belarmuga (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista de las jentes y avitadores del barrio de Bedaio… Así delos casados como de los solteros 1719/03/16)Belarmuga (1770 ?Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta...y a las nom-bradas Casa-molino y Belar-muga cinco cuartos de hora .. S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco deTolosa 1965)Belarmúa (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Belarmuga (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Belarmuga (1868 ??Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05 ??)Belarmuga (1892 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Pedro Pascual de Oliver y Ruiz de Pazuengos, heredero abin-


testato de su primo Jose Javier de Esquibel vende a Fermin Calveton y Blanchon 1892/03/04)Belarmuga (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Belarmuga (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa Jose Javier Esquibel Estado de la riqueza territorial)Belarmuga (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa 4 famili Estado de la riqueza pecuaria)

Bisutsaga leku izena

Zantzunibarko iturritik gertu dagoen aurkintza, Altzo mugakide duela. Lehen osagaia erdarazko “ventisca”edo “llovizna” adiera duen bisuts hitza dugu, -aga atzizkiaz horniturik. Ahozko aldaerari erreparatzenbadiogu, amaierako –aga > -aa > -a bilakatu dela dakusagu, ohikoa denez.

Ahozko aldaerak:Bisutsa (Iraola Amiano, J. / Altzo 1923), Bizutza (Jauregi, J. 1934 / Zumizketa)

Dokumentazioa:Bisutsaga (1996 Altzo. Udalbarrutiko mapa. 1:7500. J.Tellabide)Bisutsa (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea.)Bizurtza (1979 Mapa Topográfico Nacional (1:25000) Instituto Geográfico Nacional)

Bizenterreka erreka

Auzoko beste erreka askok bezalaxe, bere urak Bedaioerrekan isurtzen ditu. Bizente pertsona izenarierreka hitza erantsita sorturikoa dugu.

Ahozko aldaerak:Bixente erreka, Bizenteerreka (Joxe Mari Zabala Jauregi / Jazkuebekoa 1923), Bizente erreka(Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Bizkarate bizkarra

Izen bereko bordaren ondoko parajea. Osagaiak, batetik, bizkar hitza eta bestetik, “mendi arteko behera-gune txikia” aditzera ematen duen ate direla dirudi, baina hala balitz, Bizkarrate espero behar genuen etaez Bizkarate.

Ahozko aldaerak:Bizkarate (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte), Bizkaate (Gregorio Ugartemendia / Gurbillaundia1939), Bizkaate (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934), Bizkaate (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi /Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Bizkarate (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Bedaio-koan. Kaxko atsegiña. Juan Luis-en Borda bertan)Bizkarate (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaioko muinoa)


Bizkarateko borda borda

Errepidetik Bedaio aldera goazela, Sagardotegia baserriaren eta auzoaren erdigunearen artean dagoenborda. Juanluisen borda bezala dokumentatzen bada ere, Bizkarateko borda deitzen diote bedaioarrek.Ikus Bizkarate.

Aldaerak:Juanluisen borda

Ahozko aldaerak:Bizkaateko borda (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte), Bizkaateko borda (Gregorio Ugartemendia/ Gurbillaundia 1939), Bizkaateko borda (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi / Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Juan luis-en borda (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo!V . 1971-1972)

Burnigurutzeganea (-a)lepoa

Zugastigaña mendi aldeko lepoa. Izenaren osagaiak, burni (burdin), gurutze, gan eta artikulua dira.Badirudi, deklinatzearen ondorioz, amaierako artikulua –e bihurtu zela (Burnigurutzetik, Burnigurutzeko,..)eta azkenean honi artikulua ere gehitu zitzaiola. Ez dakigu gurutze hau noiz jarri zen, baina 1900 inguru-an asko jarri ziren mendien tontorretan, ezagunetako bat Gorbeiakoa, Aitasantuak hala eskatuta kristaufedearen erakusgarri.

Ahozko aldaerak:Burniguutzeanea (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917), Burniguutzeane (Jose Miguel Artola Iturbe /Zugastigoikoa 1934), Burnigutzeane (Jose Balerdi Tolosa / Iruñaga 1928)

Ederriturrieta larrea

Amezketa mugakide duen iturri eta belardia, Inpernuerreka inguruan. Euskaraz ohiko joskera izena+izenondoa den arren, toponimian alderantzizko kasuak ez dira arrotzak, aztergai dugun hau kasu.Osagaiak, bestalde, argiak dira: eder, iturri eta eta.

Ahozko aldaeren haritik, eder > ear bilakaera arrunta dela esan daiteke.

Ahozko aldaerak:Earritturri (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Earitturrita (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi /Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Earriturrieta (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Ederriturrietako erreka erreka

Ikus Inpernuerreka izen adierakidea.


Egiluze hegia

Zugastigaña mendi inguruko hegia. Hegi, ‘mendi malda’, izenaz eta luze izenondoaz eraturiko toponimogardena dugu.

Ahozko aldaerak:Egiluze (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934), Egiluze (Jose Miguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa 1934)

Eguteraauzoa

Nahiz ofizialtasunik ez izan, Bedaioarrek Egutera eta Ospela auzoak bereizten dituzte. Lehenak,Eguterak, hain juxtu, eguzkira begira dauden lur sailak biltzen ditu eta Ospelak, berriz, eguzkira begiraez daudenak.Egutera baino ezagunagoa da, beharbada, guretzat Eguzkitza aldaera.

Ahozko aldaerak:Egutera (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Elizetxea (-a)baserria

Bedaioko Andre Mari eliza inguratzen duen baserrietako batdugu. Izenaren osagaiak eliz, etxe eta artikulua dira. Izen bitx-ia da, euskaraz ohikoagoa baita apaizetxea edo abadetxea.

Ahozko aldaerak:Elizatxe, Eletxea (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte)

Dokumentazioa:Elizechea (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140378-379 ...parecieron presentes Francisco de Otamendi, habitador en la casa Belarmuga, declaró que en su familiahay dos familias de 13 personas... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965 1710/09/23)Eleyzaechea (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 v Lista de las jentes y avitadores del barrio de Bedaio…aside los casados como de los soteros 1719/03/16)Elizechea (1770 ?Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta...y a las nom-bradas Elizechea, Larrañeta, Bedayo-bitartea y Bedayo-barrena necesita de hora y media S. Insausti. Barrios ruralesde Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Elizechea (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Elis-echea (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Elicechea (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 3 famili Estado de la riqueza pecuaria)Elisechea (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riqueza terri-torial)Elizechea (1896 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Jose y Manuel Martinez de Ubago y Echevarria venden a JoseElosegui y Zavala 1896/02/18)


Elosegietxeetxea

Ikus Abadetxe izen adierakidea.

Elosuhaitza

Basaillunbe parajetik gertu dagoen haitza, Azkarate aldean. Mitxelenaren ustez, toponimo honenlehenengo osagaia elor hitzaren aldaera den elos da. Gogoratu, Bergara eta Azkoitia artean dagoen men-dateaz gain, Araban badela Elosua izeneko herria.

Ahozko aldaerak:Eluso (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Elosu (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peralta delreconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana, viudade Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 12 prosiguiendo la subida de la dicha cuesta por el dicho termino y confinllegaron a las peñas de Elosu y Urreaga y Urdilli y sus arresates y portillos 1677/05/28)Elosu (peña de) (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG3 Nº8 En la muga de Gipuzkoa entre Erbaice yTrecuseta (1790) Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu. 1997)Elusu (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?) paraje y peñascal Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 19251928/05/11)Elusu (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa. VII Centenario.1256-1956 ...alcanzaremos la aduana de Zarate, siguiendo la línea divisoria al paraje llamado Elusu en peñascal,pasando más tarde por Urdilleko gaña no lejos de la cumbre roquiza de Urrreako aitza, que queda algo a la izquier-da, hasta el collado de Urdilleko lepoa...)

Errekatxikierreka

Ikus Bedaioerreka izen adierakidea.

Errekaundi erreka

Ikus Inpernuerreka.

Erretaleku izena

Sagoetako erreka inguruko parajea. Hasiera batean arrotz bazaizkigu ere, partizipio itxura duten toponi-moak uste baino arruntagoak dira euskaraz. Beraz, “erre den lekua” esan nahi du.

Ahozko aldaerak:Erreta (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934), Erreta (Juan Jauregi / Zumizketa 1934)

Dokumentazioa:Erreta (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)


Erretoreetxea (-a)etxea


Errota errota

Bedaioerrekaren eskuinaldeko ertzean kokatuta dago.Estreinako aipamen idatzia 1770. urtekoa bada ere, lehenagoere han zegoen. XIX. mendean Legarda markesarena etagero Elosegi markesarena izan zen, auzoko baserri guztiakbezalaxe. Gari aleen zakuetan zenbat kilo zeuden adier-azteko, sinbolo sistema berezia erabiltzen zuten.

Ahozko aldaerak:Bedaioko errota (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Casa-molino (1770 ? Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a .Desde la Parroquia de Amezqueta...y a las nom-bradas Casa-molino y Belar-muga cinco cuartos de hora. S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco deTolosa 1965)Molino (1792 Tolosako Udal Artxiboa A-1-39 424-425 Havitantes barones que hay entre las 16 casas del Barriode Bedayo, desde la edad de 18 años hasta la de noventa, asi casados como solteros 1792/10/10)Molino (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Molino (1868 ?? Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05 ??)Errota (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Molino (1882 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Se segrega Molino 1882/03/27)Molino (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa Jose Javier Esquibel Estado de la riqueza territorial)Molino (1899 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Jose y Manuel Martinez de Ubago y Echevarria venden a JoseElosegui y Zavala Caserío titulado Molino con suspertenecidos 1899/09/09)Errota (1993 Mapa Topografikoa (1:5000) Gipuzkoako Foru Aldundia)

Eskoletxe etxea

Errotatik gertu dagoen etxea. Osagaiak argiak dira, eskola eta etxe hitzak.

Ahozko aldaerak:Eskoletxe (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934)

Dokumentazioa:Eskolak (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)


Eskorteta bizkarra

Inpernuerreka aldeko bizkarra. Eskorta hitza garoa biltzen den lekua adierazteko erabiltzen da Barrundian.

Ahozko aldaerak:Eskorteita (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea Deiker/E.J.ak jasoak 1993), Eskorteta (DionisioBalerdi/Alfontxa Jauregi / Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Eskorteta (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Bedaio-ko kaxko soilla)Eskorteta (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaioko soila.)

Etebidelepoa

Ikus Etebideko langa.

Etebide tontorra

Azkarateko mugan dagoen mendi-tontorra. Bigarren osagaia argia bada ere, bide hitza, hain juxtu, lehenadirudiena baino ilunagoa da, XVI. mendean Itei ageri baita.

Ahozko aldaerak:Etebide (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Etebiko gaña (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi /Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Etebide (1996 IGN 1:25000. Ordizia)

Etebideko langalepoa

Etebide, -ko leku genitiboa eta langa osagaiez eraturiko toponimoa.

Aldaerak:Etebide

Ahozko aldaerak:Etebi (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi / Bedaiobarrena 1925), Etebide (Lorentzo Jauregi /Gurbillatxikia 1934)

Dokumentazioa:Ytteibidea (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peraltadel reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana,viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 8 sitio que llaman Ytteibidea 1677/05/28)Etebide (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?) paraje de Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Etebideco-langa (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?)Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Etebideko langa (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII


Centenario. 1256-1956 pasando por los términos de Alzari-Ulcegaña, Salta-leku, Zunceta, Etebide, Etebideko langa,Zarate-gaña...)Etebide (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 pasando por los términos de Alzari-Ulcegaña, Salta-leku, Zunceta, Etebide, Etebideko langa,Zarate-gaña...)Etebide (etebei, etebii) (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972)Eztebei (1997 Nafarroako Gobernua.- Nafarroako Toponimia eta Mapagintza. Araitz-Betelu.)

Etxeberri etxea

Toponimo arrunta, Euskal Herrian nonahi topa genezakeena. Belarmuga baserritik gertu dago.

Dokumentazioa:Etxeberri (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)

Etzupeliturria (-a)iturria

Amezketako Ugarte auzoko mugatik oso gertu dagoen iturria. Ahoz baino ez dugu bildu izen hau eta,hortaz, ez dago jakiterik zein den etimo argia. Badirudi, azken osagaiak upel eta iturri direla.

Ahozko aldaerak:Etzupel iturrie (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916), Etzupelitturri (Jose Miguel Artola Iturbe / Iruñaga1934)

Euleanea (-a)etxea

Bedaioko eliza inguratzen duen etxeetako bat dugu, Bedaiobitarte baserriaren ondoan kokatua. Badirudi,izen honen osagaiak eule hots “oihalak egiten dituena” eta –nea atzizkia direla.Tartean ageri den –aartikulua izan liteke, eta hala balitz, Eulea deituriko baten etxea izango litzateke. San Blas auzoan ereosagai bera ageri da.

Ahozko aldaerak:Eulianea (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte), Euleanea (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi /Bedaiobarrena 1925)

Gabinanea (-a)etxea

Ikus Maiordomonea izen adierakidea.


Gibelalde leku izena

Sagoetako erreka inguruko parajea. Deitura ezaguna izateaz gain, toponimian ere ez zaigu arrotza.Osagaiak, bestalde, argiak dira: “atze” hitzaren kide den gibel eta alde.

Ahozko aldaerak:Gibelalde, Gibelaldea (Juan Jauregi / Zumizketa 1934)

Goieneko muino tontorra

Gazteluko mugatik gertu dagoen tontorra. Osagaiak, goien, -ko leku genitibozko atzizkia eta muino dira.

Ahozko aldaerak:Goonekomuño (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934), Goonekomuñu (Juan Jauregi / Zumizketa1934), Gooneko muñu (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917)

Dokumentazioa:Goonekomuño (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Goikoetxetxiki etxea

Ahoz Sagardotegiko borda bezala ere ezagutzen den etxea. Izenaren osagaiak goiko, etxe eta txiki dira.

Aldaerak:Sagardotegiko borda

Ahozko aldaerak:Sagardotegiko borda, Saastiko goiko etxetxikie (Juan Jauregi / Zumizketa 1934)

Dokumentazioa:Goikoetxetxiki (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Gorostillegi leku izena

Altzo eta Alegiako mugak besarkatzen dituen aurkintza, Bisutsaga parajetik gertu. Izenaren osagaiak,bestalde, gorosti (Ilex aquifolium), hil aditza eta –egi atzizkia dira.

Dokumentazioa:Costillequi (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 19 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra,Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/08/11)Costillequi (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 110 punto denominado Actas de amojonamiento de Tolosa conotros R.D.de 30.08.1889 1890/10/24)Kostilleki (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 siguiendo el curso de la regata Art-erreka nos llevará al confluencia de ésta con la deOlabaso en el punto llamado Kostilleki)Kostilleki (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...siguiendo el curso de la regata llamada Olabaso, hasta su confluencia con la de Arterreka,en el punto llamado Kostilleki.)


Gurbillako erreka erreka

Gurbillatxikiko errekarekin elkartzen den erreka.

Ahozko aldaerak:Gurbillako erreka (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Gurbillatxikia (-a) baserria

Metro gutxitara duen Gurbillaundia baserriarekin alderatuztxikiagoa bada ere, hainbat etxebizitza izan ditu. Aipagarriada sarreran duen puntuerdiko arkua. Osagaiak Gurbilla etxeizena, txiki adjektiboa eta artikulua dira. Ikus Gurbillaundia.

Ahozko aldaerak:Gurdille txiki (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934)

Dokumentazioa:Gurbilla-chiquia (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140 378-379 ...parecieron presentes Fermin deIturbe, casero de la casa Gurbilla-chiquia, declaró que en su familia hay ocho personas... S. Insausti. Barrios rurales deTolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965 1710/09/23)Gurdilla chiquia (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista de las jentes y avitadores del barrio de Bedaio…Asi como de los casados como de los solteros 1719/03/16)Gurbilla-chiquia (1770 ?Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta a las casasde Arrupe, Gurdilla-aundia, Gurdilla-chiquia, Jazcue de Arriva, Jazcue de abajo y Zugasti garaicoa necesita el cura sietecuartos de hora de tiempo con su caballerías. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Gurbilla chiqui (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Gurbilla chikia (1860 Tolosako Udal Artxiboa)Gurbilla-chiquia (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 1868/12/05)Gurbilla-chiquia (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riquezaterritorial)Gurbille-chiqui (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riquezaterritorial)Gurbille-chiquia (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 4 famili Estado de la riqueza pecuaria)Gurbilla-chiquia (1896 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Jose y Manuel Martinez de Ubago y Echevarria vendena Jose Elosegui y Zavala 18.02.1896?)Gurbilla-txiki (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)

Gurbillatxikiko erreka erreka

Izen bereko baserriaren ondoan dagoen erreka.

Ahozko aldaerak:Gurdilletxikiko erreka (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte)


Gurbillaundia (-a) baserria

Gipuzkoako baserririk handiena dugu. Erdian duen patio modukoak baserria osatzen duten sei etxe-bizitzak agerian uzten ditu. Izen honen osagaiak Gurbilla etxe izena, bi baserri eraikitzean handi adjekti-boa hartu zuena eta artikulua dira. Litekeena da gurbilla izatez gurpil gehi artikulua izatea, eta errotaedo horrelako zerbait aipatzea. Denborarekin izenak bere gardentasuna galdu zuenean Gurbilla bihur-tu zen eta jatorriz artikulua zena hitzaren zati bihurtu zen, bestela Gurbillaundi eta Gurbiltxiki izangobaikenuen.

Dokumentazioa:Gurbilla-andia (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT1140 378-379 ...parecieron presentes Lorenzo de Zubillaga,casero de la casa Gurbilla-andia, declaró que en su familia haytres familias y en ellas hay veinte y seis personas... S. Insausti.Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 19651710/09/23)Gurbilla-aundia (1857 Nomenclátor de la Provincia deGuipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Gurbilla-aundia (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)

Gurbille-aundia (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riquezaterritorial)Gurbille-aundia (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 6 famili Estado de la riqueza pecuaria)Gurbilla-aundia (1896 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Jose y Manuel Martinez de Ubago y Echevarria vendena Jose Elosegui y Zavala 1896/02/18)Gurbilla-aundia (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)Kurbillaundia (Gurbillaundia) (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materi-aleak II Alea 1989)

Haruzko borda borda

Gurbillatxikia baserritik gertu dagoen borda. Ahoz bokal arteko –r-aren galera gauzatu da, ohikoa denez.

Ahozko aldaerak:Auzkoborda (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934)

Iguñaga baserria

Amezketako Ugarte auzoko mugatik gertu kokatuta dagoen baserria dugu hauxe. Aldaba auzokoIruntxur toponimoan bezalaxe (dagokion sarrera ikus), lehen osagaia, irun da, amaieran toki adiera duen–aga atzizki ezaguna duela.Ahozko aldaerei erreparatzen badiegu, jatorrizko igun formaren ordez irun gailentzen dela dakusagu.Iruñaga eta Iruña formen alternantzia ohikoa da, bestalde, –aga-dun izenetan, kontutan izan beharbaitugu –aga atzizkiak toponimo baten aurrean gaudela baino ez duela adierazten.

Ahozko aldaerak:Iruñaga (P.M. Goikoetxea), Iruña (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916)


Dokumentazioa:Igunaga, Iguñaga (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 Lista de las jentes y avitadores del barrio de Bedaio… Asíde los casados como de los solteros 1719/03/16)Iruñaga (1774 Oñatiko Gipuzkoar Protokolo Artxiboa. Contaduría de Hipotecas. 4.lib. 127.or. L.M.Mujika Euskaltoponimiazko materialeak II Alea 1989)Iruñaga (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Iruñaga (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Iguñaga (1868 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05)Iguñaga (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Iguñaga (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 4 famili Estado de la riqueza pecuaria)Iguñaga (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Jose Javier Esquibel Estado de la riqueza territorial)Iruñaga (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”Iguñaga (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea 1989)

Iruñagagaña (-a)tontorra

Mizpiragaña aldeko mendi-tontorra. Ikus Iguñaga baserriaren sarreran esandakoa.

Ahozko aldaerak:Iruñaga gañe (P.M. Goikoetxea), Iruña-gañe (Tellabide, Felix / 1919), Iruñaagañe, Iruñaako gañe (JoseBalerdi Tolosa / Iruñaga 1928), Iruñagagaña (Jose Miguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa 1934)

Illorreta baserria

Estreinakoz 1860. urtean dokumentatua agertzen denbaserri hau Errota eta Eskoletxe inguruan dago. Hizpidedugun toponimoaren lehen osagaia “saroi” adiera duen ilor(abereak, bereziki ardiak, biltzeko lekua), bustidura medioillor, hitza da, amaieran –eta atzizkia duela.

Tarteko –e- bokalaren galera islatzen duen ahozkoadibiderik ez da falta.

Ahozko aldaerak:Illorta, Illorreta (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917)

Dokumentazioa:Illorreta (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Illarreta (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Illorreta (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 2 famili Estado de la riqueza pecuaria)Illorreta (1904 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Jose Elosegui y Zabala Coto llamado Illorreta, formado pordos tejabanas o bordas edificadas en terrenos segregados del Caserio Bedayo-barrena;constituyen una finca a laque se ha dado el nombre de Illorreta 1904/02/15)Illoreta (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea 1989)Illorreta (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea 1989 Bedaio aldeko baserri eta lurtsaila)


Inpernuerreka erreka

Bedaio eta Amezketako mugak bereizten dituen erreka honek Bedaioerrekan isurtzen ditu urak.Ibilbidean zehar izendapen desberdinak jasotzea ohikoa da erreken kasuan; Ederriturrieta aldean,Ederriturrietako erreka, edota Larrañeta baserriko lurren inguruan, Larrañetaerreka, esaterako.Ezaguna zaigun infernu hitzari erreka erantsita sorturiko izena dugu. Euskaraz f > p bilakaera arrunta da,afari > apari, feria > peria edota aztergai dugun infernu > inpernu, kasu. Honetaz gain, -p- kontsonan-tearen aurreko –n-ren galera ere gauzatu da bildutako ahozko formetan. Ederriturrietako erreka formaridagokionez, bokal arteko –d- galdu, eder > eer, eta bigarren bokala ireki da, eer > ear, iturri hitzak jasan-dako bustiduraz gain.Ermuan, Mañarian eta Busturian badira izen bereko errekak.Aipuak ikus.

Aldaerak:Ederriturrietako erreka, Errekaundi, Larrañetaerreka

Ahozko aldaerak:Iparnerreka, Iparnuerreka (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi / Bedaiobarrena 1925), Earritturritakoerreka (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Inpernuerreca (1868 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 arroyo que baja de Inpernuerreca, divisoria del término deAmezqueta 1868/12/05)Infernu.erreca (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra,Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/07/10)Infernuerreca (1878 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 peñon que está a la derecha del arroyo que baja deInfernuerreca(cruz) 1878/04/20)Infermerreca (1889 Deslinde general de la villa de Amezketa con Abalzisketa, Orendain, Alegia, y Tolosa en su Barriode Bedaio y también con la Union de Enirio y Aralar. 1889/10/30)Infernu.erreca (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 110 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1889/10/26)Inpernuerreka (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...con el manantial de la regata llamada Inpernuerreka, que más abajo baña terrenos delcaserío Larrañeta de Bedayo......hasta desembocar en la regata de Bedayo erreka)Inpernu erreka (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Amezketa-Bedaio arteko erreka (muga).)Larrañeta erreka (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo!V . 1971-1972)Ynfernu-erreca (XVIII-XIX Estado de los propios. Gipuzkoako Foru Aldundia)Earriturrietakoerreka (ederriturritakoerreka?) (1993 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)Inpernu erreka (1997 Aralar Parke Naturala. 1:25.000. Etnogintza)Inpernu erreka (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)Errekaundi (1998Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)Larrañeta erreka (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)

Intxusoroerreka erreka

Toponimo honetan baliteke intsusa zuhaixka izena gordetzea. Baita intxaur eta soro hitzak ezkutatzea ere,nahiz eta1871n dokumentatzen den Insusoeco-erreca formak interpretazio hau zailtzen duen.


Intxuspeko erreka izen adierakidearen kasuan, badirudi intxaur, behe eta –ko atzizkia direla osagaiak.

Aldaerak:Intxuspeko erreka

Ahozko aldaerak:Intxauspeko erreka (Izenik gabe / Amezketa), Intxuspeko erreka (San Sebastian, J. / Zugastibarrena1917), Intxuspeko erreka (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916), Intxuspeko erreka (Jose Miguel ArtolaIturbe / Iruñaga 1934)

Dokumentazioa:Insusoeco-erreca (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra,Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros . 1871/07/10)Insusoeco-erreca (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1889/10/26)Insusoro-erreca (1889 Deslinde general de la villa de Amezketa con Abalzisketa, Orendain, Alegia, y Tolosa en suBarrio de Bedaio y también con la Union de Enirio y Aralar. 1889/10/30)Inchusoro-erreca (1889 Deslinde general de la villa de Amezketa con Abalzisketa, Orendain, Alegia, y Tolosa en suBarrio de Bedaio y también con la Union de Enirio y Aralar. 1889/10/30)Insusoro (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...hasta su confluencia con con la regata Insusoro...junto a la borda de Bartolo.)Intxusoro (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa. VIICentenario. 1256-1956 Abandonada la fuente de Insusoro o Intxusoro... Hasta el collasdo o alto de Amizpi-gaiñ oMizpira-gaña)Intxusoro (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)Intsuspeko erreka (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)

Intxuspeko erreka erreka

Ikus Intxusoroerreka.

Iriarteerreka erreka

Ikus Alaurteerreka.

Irugurutzetatontorra


Irugurutzetatontorra

Ikus Artubigaña.


Irumugarrietatontorra

Ikus Artubigaña.

Iturbeltzako erreka erreka

Ikus Olabasoerreka izen adierakidea.

Iturgoxo iturria

Egun iturririk ez bada ere, inguruak izen berbera jaso du. Itxura guztien arabera, itur- “iturri” eta goxoizenondoa ditugu izen honen osaketan. Ikus aipuak.

Ahozko aldaerak:Iturgoxo (Gregorio Ugartemendia / Gurbillaundia 1939), Iturgoxo (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia1934)

Dokumentazioa:Iturgoxo (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Bedaio-koan. Sagardotegi aurreko errekondoan)Iturgoxo (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Jazkuebaserria

Ikus Jazkuegoikoa izen adierakidea.

Jazkueazpikoa baserria

Ikus Jazkuebekoa izen adierakidea.

Jazkuebekoa (-a) baserria

Otsabio-Zarate mendikatearen hegian kokatuta daude baiJazkuebekoa eta baita Jazkuegoikoa ere. Biak baserritradizionalak direla esan genezake, egurrezko armazoi etaoholtzazko itxierak dituztela.

Aldaerak:Jazkueazpikoa

Ahozko aldaerak:Jazku-bekoa (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917)


Dokumentazioa:Jazcue de abajo (1770? Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a. Desde la Parroquia de Amezqueta a las casasde Arrupe, Gurdilla-aundia, Gurdilla-chiquia, Jazcue de Arriva, Jazcue de abajo y Zugasti garaicoa necesita el cura sietecuartos de hora de tiempo con su caballería S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Jazcue azpicoa (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Jazcue-azpicoa (1868?? Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05 ??)Jazcue-becoa (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Gascue-becoa (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Jose Javier Esquibel Estado de la riqueza territorial)Jazcue becoa (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 3 famili Estado de la riqueza pecuaria)Jazcue-azpicoa (1892 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Pedro Pascual de Oliver y Ruiz de Pazuengos, herederoabintestato de su primo Jose Javier de Esquibel vende a Fermin Calveton y Blanchon 1892/03/04)Jazkue-azpikoa (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)Gazcue azpia (1900 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863)Jazkubekoa (1993 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Jazkuebekoa eta Jazkuegoikoa)

Jazkuegaña (-a)baserria

Ikus Jazkuegoikoa izen adierakidea.

Jazkuegaña (-a)tontorra

Jazkuegoikoa baserriaren inguruko mendi-tontorra. Ikus Jazkuebekoa sarreran esandakoa.

Aldaerak:Jazkuane (P.M. Goikoetxea)

Ahozko aldaerak:Jazku-gañe (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916), Jazkugaña (Jauregi, J. 1934 / Zumizketa), Jazkugaña (JuanJauregi / Zumizketa 1934)

Dokumentazioa:Jazkue gaña (1983 J.I.Elosegi)Jazkue gane (IGN 1:25000. 1996. Ordizia)Jazkugaña (1996 Lizartza. 1:10.000 Ikermap)

Jazkuegañaerrekaerreka

Ikus Arterreka.

Jazkuegañeko gaina (-a)tontorra

Ikus Sisiolako gaina izen adierakidea.


Jazkuegañeko zelaia (-a)leku izena

Jazkuegaña mendi aldeko parajea, Altzoko mugatik oso gertu. Jazkuegaña, -ko leku genitibo atzizkia,zelai hitza eta artikuluaz osatutako toponimoa dugu. Orain zelai hitza leku lau eta belartsua bezalahartzen badugu ere, antzina belardia baino ez zuen adierazten.

Ahozko aldaerak:Jazku gañeko ordeka (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916)

Dokumentazioa:Jazkue gañeko zelaia (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)Jazku gañeko zelaia (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII Centenario. 1256-1956 ...regata que aquí lleva el nombre de regata de Sisiola, veremos un mojón situado a lavera del camino que de de Jazkue goikoa se dirige a Alzo y muy próximo al collado de Jazku gañeko zelaia)

Jazkuegoikoa (-a)baserria

Ikus Jazkuebekoa baserriaren sarreran esan dena.

Aldaerak:Jazkue, Jazkuegaña, Jazkuegaraikoa

Ahozko aldaerak:Jazku-goikua (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917),Jazkugoiko (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi /Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Jazcue (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140 378-379 ...parecieron presentes Lazaro de Zabala, habitador en la casaJazcue, declaró que en su familia hay catorce personas... S. Insausti.

Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965 1710/09/23)Jazque (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista de las jentes y avitadores del Barrio de Bedaio…Asi delos casados como de los solteros 1719/03/16)Jazcue de arriva (1770? Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a .Desde la Parroquia de Amezqueta a las casasde Arrupe, Gurdilla-aundia, Gurdilla-chiquia, Jazcue de Arriva, Jazcue de abajo y Zugasti garaicoa necesita el cura sietecuartos de hora de tiempo con su caballería S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Jazcue goicoa (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Jazcue garaicoa (1868?? Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05 ??)Jazcue garaicoa (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza terri-torial)Gascue garaicoa (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa Jose Javier Esquibel Estado de la riqueza territorial)Jazcue goicoa (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 2 famili Estado de la riqueza pecuaria)Jazcue garaicoa (1892 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Pedro Pascual de Oliver y Ruiz de Pazuengos, herederoabintestato de su primo Jose Javier de Esquibel vende a Fermin Calveton y Blanchon 1892/03/04)Jazkugoikoa (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)Jazkugañe (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)


Jazkuegaraikoa (-a)baserria

Ikus Jazkuegoikoa.

Juanazarretaerreka erreka

Ahoz baino bildu ez dugun erreka izen honetan Juana emakume izena, zahar izenondoa, -eta atzizkia etaerreka hitza ageri direla dirudien arren, ez da oso ohikoa pertsona izen bati –eta gaineratzea. Bestehizkuntzetan ez bezala, elipsiaz baliatuz euskaraz sor litezkeen toponimo luzeen adibide garbia duguhauxe.

Ahozko aldaerak:Juanazarreta erreka, Juanazarretako erreka (Juan Jauregi / Zumizketa 1934)

Juanluisen bordaborda

Ikus Bizkarateko borda izen adierakidea.

Kajatontorra


Karrikaauzoa

Bedaioarrek eliza inguruari ematen dioten izena dugu honakoa, auzoaren gunea delako, hain juxtu.Karrika hitza kale hitzaren ordaina da Nafarroako eremu zabalean eta Iparraldean. Baina Gipuzkoan ereez da arrotza; izan ere, Oiartzungo auzo batek izen hauxe dauka. Sarritan, kale eta karrika hitzak ‘auzo’hitzaren kideak dira.Ezaguna da euskaraz, bestalde, “kale egin” edo “huts egin” adiera duen “karrika egin” esamoldea.

Ahozko aldaerak:Karrika (Gregorio Ugartemendia / Gurbillaundia 1939)

Dokumentazioa:Karrika (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Kontzejuetxea (des)

Desagertutako etxea. Kontzeju hitza arrunta da euskaraz batzar edo biltzar hitzaren kide moduan, etazenbait lekutan udal azpiko entitateak izendatzen ditu. Aipuak ikus.

Dokumentazioa:Casa consistorial (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)


Casa consistorial (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa Posada o Consistorial 1868/12/05)Conseju-echea (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riquezaterritorial)Concejil (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 familia bat Estado de la riqueza pecuaria)Casa consistorial (1899 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Josefa y Francisca Martinez de Ubago´venden a JoseElosegui y Zabala La Posada o Consistorial 1899/08/28)Consejo (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa. VIICentenario. 1256-1956)Kontzeju (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Kostalartetontorra

Tontor izen honen bigarren osagaia, –arte, argia bada ere, lehen zatian zer ezkutatzen den jakitea ez daerraza, baliteke kostal izena zuen ikatza eramateko zaku handia izatea.

Dokumentazioa:Kostalarte (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Askarate-Bedaio-ko mugan, Zarate baño aruntzago)Kostalarte (1981 Aralar (1:25000) Goikoetxea, I. 1981)

Lamitegiko zubia (-a)zubia

Erdi emakume erdi arrain bezala ezagutzen dugun euskal mitologiako pertsonaia ageri zaigu zubi izenhonetan, -tegi, -ko, zubi eta artikuluak jarraitzen diotela. Lamiak edo laminak urari atxikitako izakimitologikoak direnez, erreka, zubi eta iturrien izenetan oso arruntak dira.Bildutako adibidean bokal arteko –g-ren galera gauzatzeaz gain, zubi > zupi bilakatu eta amaierako –abokala itxi da.

Ahozko aldaerak:Lamiteiko zupie (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916)

Lapurzulo arroa

Izen gardena, lapur eta zulo osagaiez eratua. Ahoz ohikoa da zulo hitza txulo bihurtzea bustiduramedio.

Ahozko aldaerak:Lapurtxulo erreka (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916), Lapurzulo (Jose Miguel Artola Iturbe / Iruñaga1934)

Larrañeta baserria

Maiordomonea baserriaren ondoan kokatuta zegoen baserri hau erre zenetik ez dute berreraiki.Bertakoak, dena den, aldameneko etxetxo batean bizi dira.Izenaren lehen osagaia “uzta eultzitzen den leku laua” esan nahi duen larrain hitza da, lurra irmoa eta


askotan lauzatua duena. Amaieran lekua adierazten duen –eta atzizkia du.

Ahozko aldaerak:Larrainta, Larrañeta (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Larrañeta (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140378-379 ...parecieron presentes Lazaro de zabala, habitador en lacasa Jazcue, declaró que en su familia hay 14 personas... S.Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 19651710/09/23)Larrañeta (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista de lasjentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Asi de los casados comode los solteros 1719/03/16)Larrañeta (1770? Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº aDesde la Parroquia de Amezqueta...y a las nombradas Elizechea,Larrañeta, Bedayo-bitartea y Bedayo-barrena necesita de hora ymedia S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)Larrañeta (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Larrañeta (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Larrañeta (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Larrañeta (1877 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 1877/01/02)Larrañeta (1882 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Caserías llamadas Larrañeta y Mayordomoechea 1882/02/18)Larralleta (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 4 famili Estado de la riqueza pecuaria)Larrañeta (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)Larrañeta (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Bedaio-ko etxea)Larrañeta (larrinta) (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaio aldeko baserria)

Larrañetaerrekaerreka

Ikus Inpernuerreka.

Larrañetako borda borda

Ikus Larrañeta baserriaren sarreran esan dena.

Ahozko aldaerak:Larrintako borda (Eugenio Zabala / Elizetxea 1933)

Lasapistonea (-a)leku izena

Balerdi mendi aldeko amiltoki edo arroa. Hain zuzen, –nea amaiera izen, goitizen edo deiturei itsastenzaienez, Lasapisto osagaia ezizen bat dela pentsatu behar dugu, agian, Lasa deitura barnean duela.Muñoaundiko zuloa bezala ere ezagutzen da.

Aldaerak:Muñoaundiko zuloa


Dokumentazioa:Lasapistonea (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Askarate-Bedaio-ko mugan. Balerdi mendi aldean. “Muñoaundiko zuloa” ere esaten zaio)Muñoaundi-ko zuloa (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972)Lasapistonea (1981 Aralar (1:25000) Imanol Goikoetxea)Lasapistonea (1996 IGN 1:25000. Ordizia)

Lasturriaga leku izena


Legasako erreka erreka

Ikus Arterreka.

Leizegaiztoetagaña (-a)tontorra


Lizarrolaerrekaerreka

Ikus Arterreka.

Luisbeltzaren bordaborda

Borda izen honen osagaiak argiak dira. Luis pertsona izena, beltza izenondoa, -en (bokal artean –ren)genitibo atzizkia eta borda hitza. Aipuak ikus.

Dokumentazioa:Luis beltzan borda (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo!V . 1971-1972 Bedaiokoan, Urrea-ko aitze ta Zarate bitartean)Luisbeltzarenborda (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Maiordomoetxea (-a)baserria

Ikus Maiordomonea izen adierakidea.


Maiordomonea (-a)baserria

Bedaioko bigarren jauntxoaren administratzailearentzat 1862-1867 urteen artean eraikitako etxea da,Gabinanea eta Maiordomoetxea bezala ere ezaguna dena. Aipuak ikus.

Aldaerak:Gabinanea, Maiordomoetxea

Ahozko aldaerak:Maiordomonea, Gabinanea (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Mayordomonea (1867 Tolosako Udal Artxiboa Casa Mayordomonea (edificada posteriormente) (1862z geroztikJIE) Plano general de la jurisdicción de Bedayo dividido en dos partes iguales)Mayordomo-echea (1878 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa denominada Mayordomo-echea o delAdministrador...construida sobre el terreno denominado Celaicho, pertenecido de ...Larrañeta 1878/04/20)Mayordomoechea (1882 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Caserías llamadas Larrañeta y Mayordomoechea1882/02/18)

Maldako errekaerreka

Ikus Zumalakarregiko erreka izen adierakidea.

Mallogaña (-a)tontorra


Mallozarra (-a)tontorra


Mallozarreko muino haundia (-a)haitza

Ikus Muñoaundi izen adierakidea.

Markesbasoa (-a)basoa

Ikus Nagusibaso izen adierakidea.


Menditxiki mendia

Eguterakoek Elosu, Urreaga eta Urdilliko haitz osoari deitzen diote honela. Ikus Egutera.

Ahozko aldaerak:Menditxiki (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934), Menditxiki (Gregorio Ugartemendia /Gurbillaundia 1939), Menditxiki (Jose Miguel Artola Iturbe / Iruñaga 1934)

Miruaitzeta mugarria

Toponimo honen osagaiak miru, Milvus sp, hegazti harraparia eta haitz dira, leku adiera duen –eta atzizki-az hornitua.

Ahozko aldaerak:Miruaitzeta (Odriozola G. /Tolosa 1956)

Mizpiragaña (-a)lepoa eta mugarria

Bedaio, Alegia eta Amezketa bereizten dituen mugarria. Osagaiak mizpira, Mespilus germanica, gain etaartikulua dira.Lepoari Amizpigain ere deitzen zaio.

Aldaerak:Amizpigain

Ahozko aldaerak:Mizpera-gañe (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917)

Dokumentazioa:Mispiragaña (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra,Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/08/11)Mispira-gaña (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5- I 1 9 punto denominado Actas deslinde y amojonamiento deTolosa con Ibarra, Leaburu, Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/07/10)Mispira-gaña (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 punto denominado Actas de amojonamiento de Tolosacon otros R.D.de 30.08.1889 1889/10/24)Mispiragaña. (1889 Deslinde general de la villa de Amezketa con Abalzisketa, Orendain, Alegia, y Tolosa en suBarrio de Bedaio y también con la Union de Enirio y Aralar”. Mojón divisorio Amezketa, Alegia,Tolosa1889/10/30)Mizpira-gaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa. VIICentenario. 1256-1956 Abandonada la fuente de Insusoro o Intxusoro... Hasta el collado o alto de Amizpi-gaiñ oMizpira-gaña) Amizpi.gaiñ (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 Abandonada la fuente de Insusoro o Intxusoro... Hasta el collado o alto de Amizpi-gaiñ oMizpira-gaña)

Mugaluze tontorra



Mugaluzeko borda borda

Toponimo gardena, azalpenik apenas behar duena.

Dokumentazioa:Mugaluzeko borda (1996 Altzo. Udalbarrutiko mapa. 1:7500)

Muintegitxikiko iturria (-a)iturria

Azkarateko mugatik gertu dagoen iturria. Izenaren osagaiak muintegi, txiki, -ko, iturri eta artikulua dira.Ahoz, bustiduraren ondorioz, muintegi > muttei bilakatu da eta iturria hitzaren azken bokalaren itxieragauzatu da a>e.

Ahozko aldaerak:Mutteitxikiko iturrie (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934)

Muñazuri bizkarra

Alaurteerreka eta Intxusoroerreka arteko bizkarrari deritzo. Muino, konposatuetan, maiz, muña-, eta zuriizenondoaz osatutako toponimoa.

Ahozko aldaerak:Muñazui (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916)

Muñazuriko borda borda

Muñazuri aldeko borda.

Ahozko aldaerak:Muñazuiko borda (Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916)

Muñoaundi haitza

Balerdi mendi aldeko haitza. Osagaiak, bestalde, argiak dira. Muino, bustiduraren ondorioz muño, etahaundi.

Aldaerak:Mallozarreko muino haundia

Ahozko aldaerak:Mallozarreko muñoaundia (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Muño-aundi (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?) paraje Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)


Muño aundi (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...desde donde parte la línea recta a la cumbre de Balerdi, pasando `por los parajes de alko-rtea y Muño aundi...)

Muñoaundi (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Askarate-koan, Bedaio-ko muga, Balerdi arkaitzean)

Muñoaundiko zuloa (-a)arroa

Ikus Lasapistonea izen adierakidea.

Muñobiribilleku izena

Leku izen bitxia, toponimian arrunta den muino eta biribil hitzez osatua.Tolosan, eta Gipuzkoan oro har,borobil hitza ohikoagoa dela esan genezake Bizkaian ez bezala, jatorrizko bil + bil izenetik hurbilagodagoen biribil baitarabilte.

Dokumentazioa:Muñobiribil (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 toparemos con la muga de Gaztelu en el punto llamado Zabaltokia, en el término de Añi, ypasando ahora por los de Usteluz, Muñobiribil y Arrumate, con sus paradas de palomas de Pagoeder llegaremos alpunto de Zuritugaña, donde empiezan los linderos de Bedayo con Azcarate)

Muñopolitatontorra

Urreagako haitza inguruko mendia.Toponimo gardena eta, itxura guztien arabera, berriki sortua.

Dokumentazioa:Muñopolite (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaioko muñoa)

Muñopolite (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)

Nagusibaso basoa

Izen gardena, azalpenik apenas behar duena: `Bedaioko jabearen basoa´. Markesbasoa bezala ereezagutzen da.

Aldaerak:Markesbasoa

Ahozko aldaerak:(Tolosa, J. A./ Sarobeberri 1916), Markes-basoa (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934)

Nagusietxea (-a)etxea



Narluzegaña (-a)leku izena

Zuritugaña inguruko parajea. Luze, gain eta artikulua begibistakoak diren arren, hasierako nar- osagaianzer ezkutatzen den jakitea ez da erraza.

Dokumentazioa:Narlucegaina (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan JosePeralta del reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega yAlvana, viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 3 hacia la parte de Narlucegaina 1677/05/28)

Olabasoerreka erreka

Gorostillegi aldean Arterrekarekin bat egiten duen erreka dugu hauxe. Alegia eta Bedaioko mugakbereizten ditu. Borda adiera duen ola, baso eta erreka dira toponimo honen osagaiak.Egun Iturbeltzako erreka bezala ere ezagutzen da.

Aldaerak:Iturbeltzako erreka

Ahozko aldaerak:Itturbeltzako erreka (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934)

Dokumentazioa:Olabaso (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra, Leaburu,Gaztelu, Altzo, Billabona y otros . 1871/08/11)Olabasoco erreca (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1889/10/24)Olabasoco erreca (1890 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1890/10/24)Olabaso (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 siguiendo el curso de la regata Art-erreka nos llevará al confluencia de ésta con la deOlabaso en el punto llamado Kostilleki)Olabaso (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)

Olegiko zubia (-a)zubia

Zugastibarrena baserri inguruan dagoen zubia. Olabasoerreka toponimoan bezalaxe, badirudi hemen erelehen osagaia borda aditzera ematen duen ola dela, etxe hitzaren pareko den –(t)egi atzizkiak, -ko lekugenitiboak, zubi hitzak eta artikuluak jarraitzen diotela.Ahoz ohikoa denez, bokal arteko –g-ren galera eta zubi hitzaren kasuan, b > p aldaketa gauzatu dira,amaierako bokal aldaketaz gain.

Ahozko aldaerak:Oleiko zupie (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)


Ospela (-a)auzoa

Bedaioarrek Egutera eta Ospela auzoak bereizten dituzte, lehenak eguzkira begira dauden lur sailei erref-erentzia egiten die eta bigarrenak eguzkira begira ez daudenei. Ikus Egutera sarreran esandakoa.

Ahozko aldaerak:Ospela (Agirrezabala, J. A.1925 / Bedaiobitarte)

Otamuñoerreka erreka


Otaskarlepoa

Toponimo deigarria da, zalantzarik gabe, eta irakurketa desberdinak izan ditzake. `Mahai´ adiera duenotaska eta har(ri)osagaiak izan daitezke toponimoa osatzen dutenak. Era berean, ote zuhaixka, -ska atzizkitxikigarria eta har(ri) moduan ere uler liteke. Lehen, abereei, besterik ez zegoenen, txikitutako otea emat-en zitzaien bazka moduan.

Dokumentazioa:Otaskar (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Lepaka zelaitsua, Larrondo-n “inpernu-erreka” asieran)

Pagadiaundia (-a)leku izena

Muñopolita aldeko aurkintza. Pagadi hitzari haundi izenondoa erantsita eratutako toponimoa, amaieranartikulua duela. Inguruko euskaran ohikoa den bezala, ahozko ia ebakera iya bilakatu da.

Ahozko aldaerak:Pagadiaundiya (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Pagoederleku izena

Izen gardena. Aipua ikus.

Dokumentazioa:Pagoeder (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 toparemos con la muga de Gaztelu en el punto llamado Zabaltokia, en el término de Añi, ypasando ahora por los de Usteluz, Muñobiribil y Arrumate, con sus paradas de palomas de Pagoeder llegaremos alpunto de Zuritugaña, donde empiezan los linderos de Bedayo con Azcarate)


Pelotaleku leku izena

Urdilliko haitzaren inguruko aurkintza. Garai batean artzainek bertan pilotan jolasten omen zuten.

Ahozko aldaerak:Pelotaleku (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinane), Pelota tokie (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934)

Dokumentazioa:Pillota-Lekue (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Urreako aitzean)Pelotaleku (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)Pelotaleku (1996 IGN 1:25000. Ordizia)

Plazegi ordeka

Aitzuri aldeko ordeka. Izenaren osagaiak, bestalde, plaza eta -(t)egi atzizkiak dira. Seguru asko, izena ingu-ru fisikoarekin loturik dago, ordeka baita. Aipuak ikus.

Ahozko aldaerak:Plazegiko ordeka, Plazeiko barrutia (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Placería (1878 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 este mojón último de la línea toca en la que separa lospertenecidos de Bedayo y el monte comun de Placería 1878/04/20)Plazería (1878 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Terreno en común con el lugar de Azcarate, llamado Balerdi oPlazería 1878/04/20)Plazegi (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Bedaio-koan, Urdilleko lepotik, Inpernu-erreka aldera)Plazegi (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaioko lurtsaila.)Plazegi (1998 Amezketa herriko mapa. 1:10.000. Ikermap)

Putrezulolarrea

Putre (Gips fulvus) animalia izenaz eta zulo hitzaz osatutako toponimoa.

Dokumentazioa:Putrezulo (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Bedaio-koan)


Sagardotegia (-a)baserria

Garai batean sagastiaren zaintzaileak Etxetxiki izeneko bordatxo batean bizi zirenez, Sagardotegia edoSan Inazio bezala ezagutzen den etxea eraiki zen XX. mendean, Gurbillatxikia baserritik gertu.

Aldaerak:San Inazio

Dokumentazioa:Sagardotegui (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término munic-ipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII Centenario. 1256-1956) San Inazio (1981 Aralar (1:25000) Goikoetxea, I.)

Sagardotegiko bordaetxea

Ikus Goikoetxetxiki izen adierakidea.

Sakristauetxea (-a)etxea

Ikus Seroretxea izen adierakidea.

San Inazio baserria

Ikus Sagardotegia izen adierakidea.

San Joseko txabola txabola

Zuritugaña inguruko txabola. Euskaraz borda, etxola edota ola formak ere baditugu txabola aditzeraemateko.

Ahozko aldaerak:Sanjoseko txabola (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934)

Dokumentazioa:Sanjosetxabola (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Saraskinbasoa



Sarobeberri baserria

Ugarteko mugatik gertu kokatuta dagoen baserria,Bedaioerreka ondoan duela. Lehen osagaiak, sarobe (saroi,saroe) hitzak, hain juxtu, adiera desberdinak izan ditzake.Abereak eta abeltzainak, bereziki ardiak eta artzainak, gauezbiltzen diren leku aproposa, batetik, eta behean ukuilua etagoian saralea sartzeko tokia duen etxaldea, bestetik.Bigarren osagaia argia da, berri izenondoa.

Ahozko aldaerak:Saoberri (Jose Miguel Artola Iturbe / Iruñaga 1934), Saaberri, Sagoreberri (Tolosa, J. A./ Sarobeberri1916)

Dokumentazioa:Sarobe berria (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 Lista de las jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Asi delos solteros como de los solteros 1719/03/16)Sarove berria (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 v Lista de las jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Aside los casados como de los solteros 1719/03/16)Saroberria (1770? Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta...y a las nom-bradas Casa-molino y Belar-muga cinco cuartos de hora .. S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco deTolosa 1965 1719/03/16)Sarobe berria (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Sarove-berria (1868 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05)Sarobe-berria (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza territorial)Sarobe berri (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Sarobe-berria (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Jose Javier Esquibel Estado de la riqueza territorial)Saroberria (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 4 famili Estado de la riqueza pecuaria)Sarobe-berria (1892 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Pedro Pascual de Oliver y Ruiz de Pazuengos, herederoabintestato de su primo Jose Javier de Esquibel vende a Fermin Calveton y Blanchon 1892/03/04)Sarobe-berri (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)Salaberri (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972)

Seroretxea (-a) etxea

Elizaren ardura duen andrearen bizilekua izan ohi da. Iparraldean, berriz, moja edo lekaimea esatekoerabiltzen dute serora hitza. Antzina baseliza guztiek zuten serora bat zainketa lanetarako. 1708anBurgosko apezpikuak Aiarako Andra Maria Zuriaren santutegian egindako ikuskapenean ikusi zuen baiserora, baita honen neskamea ere, oso gazteak zirela (“muy mozas”) eta lan hori uzteko agintzeaz gain,aurrerantzean serorek 50 urte baino gehiago izatea agindu zuen, leku bakartian egonda arrisku ugaribaitzuten: “estaban expuestas a peligros por hallarse el santuario en despoblado”.Sakristauetxea bezala ere ezagutzen da.

Aldaerak:Sakristauetxea


Ahozko aldaerak:Xeoretxea (Dionisio Balerdi/Alfontxa Jauregi / Bedaiobarrena 1925)

Dokumentazioa:Casa del Sacristan (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Casa seroral (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863)Sacristan-echea (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riquezaterritorial)Sacristan-echea (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riquezaterritorial)Casa seroral (1896 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Jose y Manuel Martinez de Ubago y Echevarria venden aJose Elosegui y Zavala 1896/02/18)Seroretxe (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Sisiolaerrekaerreka

Ikus Arterreka.

Sisiolako gaina (-a)tontorra

Altzo, Lizartza eta Bedaioko mugak besarkatzen dituen mendi-tontorra.

Aldaerak:Leizegaiztoetagaña, Mugaluze, Jazkuegañeko gaina

Ahozko aldaerak:Sisiolako gaña, Leize gaiztota gaña (Zubeldia, I. / Lizartza (udaletxeko langilea) 1933)

Dokumentazioa:Sisiolako gaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 hasta llegar a la cumbre de Jazkue gañeko gaña o Sisiolako gaña.)Leizegaiztoko gaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII Centenario. 1256-1956 ...hito divisorio de Lizarza-Oreja y Tolosa en el punto llamado Leizegaiztoko gaña)Jazkue gañeko gaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VII Centenario. 1256-1956 hasta llegar a la cumbre de Jazkue gañeko gaña o Sisiolako gaña.)Sisiolako gaña (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)Leize gaiztota gaña (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)Sisiolako gaña (1990 I. Goikoetxea “Montañas de Gipuzkoa” 1990)Sisiolako gane (1996 IGN 1:25000. Ordizia)Mugaluze (1996 Altzo. Udalbarrutiko mapa. 1:7500 J.Tellabide)Leize gaiztota gaña (1999 Lizartza. 1:10.000 Ikermap)Mugaluze (1999 Lizartza. 1:10.000 Ikermap) Zitzaolako gaina (1999 Lizartza. 1:10.000 Ikermap)


Telleria (-a)larrea

Gurbillaundia baserriaren ondoko larreari deritzo. Garai batean, bertan teilak eta adreiluak egitenzituzten.

Dokumentazioa:Tejería (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 o sea horno de cocer teja y ladrillo. Dentro de pertenecidos deGurbilla-aundia 1868/12/05)

Trekutseta larrea

Urdilliko lepo inguruko aurkintza. Badirudi triku hitzari –eta atzizkia gaineratuta sorturiko toponimoa dela.

Dokumentazioa:Trecuseta (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peraltadel reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana,viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 13 hasta llegar al mojon que esta a la entrada de los campos deTrecuseta junto a la cueba de la Peña de Urdilli cuio intermedio de lo que ocupan las dichas peñas y su contorno escomun de ambas partes para el aprovechamiento de las yervas y aguas 1677/05/28) Trikutseta-ko ordeka (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Askaratekoan, Bedaio-ko mugan (Urdille-ko lepotik urbil?))

Txarakadia (-a)hegia

Leku izenaren lehen osagaia zuhaitz motzez edo zuhaixkaz osatutako baso itxia aditzera ematen duentxaraka hitza da. –di atzizkia, bestalde, multzokaria da.Bestalde, ohikoa da euskaraz bokal arteko –r- zein –d- kontsonante ahulak ahoz galtzea.

Ahozko aldaerak:Txaakaye (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea),Txaakaie (Antonio Jauregi Maiza / Gurbillaundia 1932)

Dokumentazioa:Txaakai (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Askarate-koan, malloan eskuin aldera, amezketa-koa jo arte)

Txuloko errekaerreka


Urdilliko lepoa (-a)lepoa

Urdilliko haitza aldeko aurkintza.

Ahozko aldaerak:Gurdille-lepo (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Gurdille lepo (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934)


Dokumentazioa:Urdilleco-lepoa (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?)Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Urdilleko lepoa (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...alcanzaremos la aduana de Zarate, siguiendo la línea divisoria al paraje llamado Elusu enpeñascal, pasando más tarde por Urdilleko gaña no lejos de la cumbre roquiza de Urrreako aitza, que queda algo ala izquierda, hasta el collado de Urdilleko lepoa...)Urdilleko lepoa (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V. 1971-1972 Gipuzkoa-Naparroko muga. Mallozarra eta ta Urreko aitze bitarteko lepoa)Gurdilleko lepoa (1992 Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu)Urdilleko lepoa (1996 IGN 1:25000. Ordizia)

Urdilliko haitza (-a)haitza

Urdilleko lepoa eta Zarate arteko malkorra, Azkarate mugakide duela. Itxuraz mendez mende aldatu ezden izen honen azpian urde aberea eta iluna den bigarren osagaia dauzkagu, agian hil-, baina osozalantzazkoa: `Urde hiliko haitza´. Aipuak ikus.

Aldaerak:Urdillagaña, Urreagako haitza

Ahozko aldaerak:Urrekaitze, Urreako aitze (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea), Urreako aitzea (Agirrezabala, J. A.1925 /Bedaiobitarte)

Dokumentazioa:Urdilli (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peralta delreconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana, viudade Joseph Antonio Ribas y Berasttegui: ... prosiguiendo la subida de la dicha cuesta por el dicho termino y confin lle-garon a las peñas de Elosu y Urreaga y Urdilli y sus arresates y portillos ..... hasta llegar al mojon que esta a la entra-da de los campos de Trecuseta junto a la cueba de la Peña de Urdilli cuio intermedio de lo que ocupan las dichaspeñas y su contorno es comun de ambas partes para el aprovechamiento de las yervas y aguas 1677/05/28)Urdelleta (nor. Urdilleta) (1720 Nafarroako Artxibo Orokorra PR LEC C.80 Nafarroako toponimia eta mapag-intza XLVI Araitz-Betelu. 1997)Urdilli, peña de (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG 3 en la muga de Guipuzcoa. Cerca de Trecuseta(1790) Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu. 1997)Urdillaga-gaña (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?)Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Urdilleko-gaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...alcanzaremos la aduana de Zarate, siguiendo la línea divisoria al paraje llamado Elusu enpeñascal, pasando más tarde por Urdilleko gaña no lejos de la cumbre roquiza de Urrreako aitza, que queda algo ala izquierda, hasta el collado de Urdilleko lepoa...)Urrea-ko aitze (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Urdilleko lepoa eta Zarate bitarteko malkor goituena.)Urreako haitza (Aralar Parke Naturala. 1:25.000. 1997. Etnogintza)

Urreagako haitza (-a)haitza

Urdilliko haitza aldeko parajea. Izenaren osagaiak urre, -aga leku atzizkia, -ko eta haitz dira, artikulua gain-eratuta.


Dokumentazioa:Urreaga (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peralta delreconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana, viudade Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 13 prosiguiendo la subida de la dicha cuesta por el dicho termino y confinllegaron a las peñas de Elosu y Urreaga y Urdilli y sus arresates y portillos 1677/05/28)Urreaitza (1868 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 muga con los terrenos alisales y de aprovechamiento común;con la peña de Urreaitza; con el monte llamado Balerdi 1868/12/05)Urreako aitza (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 ...alcanzaremos la aduana de Zarate, siguiendo la línea divisoria al paraje llamado Elusu enpeñascal, pasando más tarde por Urdilleko gaña no lejos de la cumbre roquiza de Urrreako aitza, que queda algo ala izquierda, hasta el collado de Urdilleko lepoa...)Urreaitza (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea 1989)Urrea (1996 IGN 1:25000.Ordizia)

Urreagako haitza (-a)haitza

Ikus Urdilliko haitza izen adierakidea.

Usteluzleku izena

Toponimo bitxia.

Dokumentazioa:Usteluz (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 toparemos con la muga de Gaztelu en el punto llamado Zabaltokia, en el término de Añi, ypasando ahora por los de Usteluz, Muñobiribil y Arrumate, con sus paradas de palomas de Pagoeder llegaremos alpunto de Zuritugaña, donde empiezan los linderos de Bedayo con Azcarate)

Zabaltokieta ordeka

Gaztelu eta Orexa mugakide dituen parajea. Izen argia, zabal eta toki hitzez osatua, amaieran –eta atz-izkia duela.

Ahozko aldaerak:Zabaldokia (Joxe Mari Zabala Jauregi / Jazkuebekoa 1923), Zabaltokita (Juan Jauregi / Zumizketa1934),

Dokumentazioa:Zabaltoquia (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra, Leaburu,Gaztelu, Altzo, Billabona y otros. 1871/05/22)Zabaldoquia (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 Mapetan (1:50.000, 1:25.000, 1:5.000), ez da azaltzenhemen Orexan terminorik. Dokumentutan, berriz bai (1771 urte geroztik) Actas de amojonamiento de Tolosa conotros R.D.de 30.08.1889 1889/10/24)Zabaltokia (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 toparemos con la muga de Gaztelu en el punto llamado Zabaltokia, en el término de Añi, ypasando ahora por los de Usteluz, Muñobiribil y Arrumate, con sus paradas de palomas de Pagoeder llegaremos alpunto de Zuritugaña, donde empiezan los linderos de Bedayo con Azcarate)


Zantzunerreka erreka

Ikus Arterreka.

Zarate etxea

Gurbillaundia baserriko lur sailean kokatuta dagoen etxea, garai batean mikelete etxea eta benta izan-dakoa. Osagaiak baso adiera duen zara hitza eta ate, kasu honetan mendate edo “mendien artekopasabide” esanahia duena.

Ahozko aldaerak:Zarateko mikeletetxea (Zubillaga, Mª. 1926 / Gabinanea)

Dokumentazioa:Zarate (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 3695151 Casita de Zarate. Dentro de pertenecidos de Gurbilla-aundia 1868/12/05)Venta de zarate (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Bernardo Ezquibel, propietario Estado de la riquezaterritorial)

Zarate lepoa

Bedaio eta Azkarate bereizten dituen aurkintza.Hizpide dugun toponimoaren haritik hauxe dio aipu deigarri honek : “El collado de Zarate es un anchoportillo de enorme importancia como ruta comercial entre la costa y el interior. Dicen que por esta antiquísi-ma calzada volvió a su casa en Azpeitia San Ignacio de Loyola, herido en el sitio de Pamplona. Más tarde,quedó el camino encajado entre dos edificios, que servían a los miqueletes para el cobro de arbitrios. ”Senderismo por Tolosaldea,Tolosaldea Tour.

Ahozko aldaerak:Zaate (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934)

Dokumentazioa:Zarate (1502 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peralta delreconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana, viudade Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 3 apeamiento y sentencia arbitraria... que se pronuncio en los campos deZaratte a los seis de noviembre de del dicho año de mil y quinientos y dos 1502/11/06)Zarate (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peralta delreconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana, viudade Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 2 hasta el mojon de Zarate...Y desde el hasta la cumbre y punta alta de lapeña de Balerdi 1677/05/28)Zarate (1705 Nafarroako Artxibo Orokorra PR LEC C.69 En la muga de Gipuzkoa. Cerca del alto de BalerdiNafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu)Zarate (1790 Nafarroako Artxibo Orokorra LR LG 3 Nº8 En la muga de Gipuzkoa. Cerca del alto de BalerdiNafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu. 1997)Zarate (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Zarate (1868?? Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 punto de Zarate, en el confin de Navarra... Mitad de Bedayo,compuesta de las fincas siguientes 1868/12/05 ??)Zarate (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?) Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925)


Zarate (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa”. Libro-homenaje a Tolosa. VII Centenario.1256-1956 ...alcanzaremos la aduana de Zarate, siguiendo la línea divisoria al paraje llamado Elusu en peñascal,pasando más tarde por Urdilleko gaña no lejos de la cumbre roquiza de Urrreako aitza, que queda algo a la izquier-da, hasta el collado de Urdilleko lepoa...)Zarate (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Bedaio-Askarate bitartean. Gipuzko-Naparo muga. Pasabide zabala. Oraintsu arte mikelete-etxea bertan(1941))

Zarategaña (-a)tontorra

Zarate aldeko mendi gaina. Ahoz Zaratemuño bezala ere ezagutzen da.

Aldaerak:Zaratemuño

Ahozko aldaerak:Zaatemuño (Lorentzo Jauregi / Gurbillatxikia 1934)

Dokumentazioa:Zarattegaina (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan JosePeralta del reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega yAlvana, viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 10 colocado en el alto raso que llaman Zarategaina1677/05/28)Zarate-gaña (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?)Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Zarate-gaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 pasando por los términos de Alzari-Ulcegaña, Salta-leku, Zunceta, Etebide, Etebideko langa,Zarate-gaña...)Zarategaña (1997 Nafarroako toponimia eta mapagintza XLVI Araitz-Betelu)

Zaratemuño tontorra

Ikus Zarategaña izen adierakidea.

Zelaitxo leku izena

Lur sail honetan eraiki zuten Maiordomonea etxea.Toponimo arrunta, bestalde, zelai hitzaz eta –txo atziz-ki txikigarriaz osatua.

Dokumentazioa:Celaicho (1878 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Casa denominada Mayordomo-echea o del Administrador...con-struida sobre el terreno denominado Celaicho, pertenecido de ...Larrañeta 1878/04/20)

Zugastiazpikoa (-a)baserria

Ikus Zugastibarrena izen adierakidea.


Zugastibarrena (-a)baserria

Alaurteerreka eta Bedaioerreka elkartzen diren puntutik gertu dago. Baserri izen honen osagaiak zugatz,“zuhaitz” eta –di ugaritasun atzizkia dira, beheko edo azpiko adiera duen barren osagai bereizlea atzeanduela. Baliteke, halaber, oinarrian dagoena, Zugasti alegia, jabearen deitura izatea.Ahozko aldaerei dagokienez, bokal arteko –g-ren galera zein –s- / -z- alternantzia harritzekoa ez delaesan daiteke.

Aldaerak:Zugastiazpikoa

Ahozko aldaerak:Zuasti, Zuaztiarren (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917),Zuazti barrena (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917)

Dokumentazioa:Zuasti-barrena (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140378-379 ...parecieron presentes Jose de Balerdi, habitador en la casaZuasti garaicoa, declaró que en su familia hay dos familias y en ellascatorce personas... S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo.

Banco de Tolosa 19651 710/09/23)Zugastibarrena (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista de las jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Aside los casados como de los solteros 1719/03/16)Zuasti-barrena (1770? Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta...y a las nom-bradas Zugasti-barrena y Saroberria una hora larga. S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa1965)Zuazti barrena (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Zuasti azpicoa (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Zugasti-barrena (1868?? Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05 ??)Zugasti-azpicoa (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa B8 1 4 Julian Ezquibel, propietario Estado de la riqueza terri-torial)Zugasti-barrena (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa 3 famili Estado de la riqueza pecuaria)Sugasti-barrena (1892 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Pedro Pascual de Oliver y Ruiz de Pazuengos, herederoabintestato de su primo Jose Javier de Esquibel vende a Fermin Calveton y Blanchon 1892/03/04)Zugasti-barrena (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)Zugastibarrena (1989 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Bedaio aldeko baserria L.M.Mujika Euskal toponimiazkomaterialeak II Alea 1989)Zugastibarrena (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Bedaio-ko etxea)Zugasti bekoa (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)

Zugastibarrenako errekaerreka

Ikus Alaurteerreka.


Zugastigaña (-a)tontorra

Mendi tontorra. Ikus Zugastibarrena baserrian esan dena.

Ahozko aldaerak:Zugasti gañe (P.M. Goikoetxea), Zuaztigañe (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 191), Zugastigaña (JoseMiguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa 1934)

Dokumentazioa:Zuaztigañe (1996 Altzo. Udalbarrutiko mapa. 1:7500. J.Tellabide)Zugastigaña (1995 Lizartza. 1:10.000 Ikermap)Zugastigaña (1996 IGN 1:25000. Ordizia)

Zugastigaraikoa (-a)baserria

Ikus Zugastigoikoa izen adierakidea.

Zugastigoena (-a)baserria

Ikus Zugastigoikoa izen adierakidea.

Zugastigoikoa (-a)baserria

Egun ez da etxe zahar honetan inor bizi eta nekez ikusdaitezke aurri egoeran dauden paretak laharren artean.Beste hainbatetan bezala, izen zaharrak garaikoa amaierazuen, baina XIX. mendean egun arruntagoa den goikoahartu zuen. Ikus Zugastibarrena baserriaren sarreran esandena.

Aldaerak:Zugastigaraikoa, Zugastigoena

Ahozko aldaerak:Zuasti goikoa (P.M. Goikoetxea), Zuasti goikoa (San Sebastian, J. / Zugastibarrena 1917), Zuastigoikoa(Jose Miguel Artola Iturbe / Zugastigoikoa 1934)

Dokumentazioa:Zuasti garaicoa (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140 378-379 ...parecieron presentes Andres deArizmendi, casero de la casa Larrañeta, declaró que en su familia hay dos familias y trece personas... S. Insausti.Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965 1710/09/23)Zugastigaraicoa (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista de las jentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Aside los casados como de los solteros 1719/03/16)Zuasti garaicoa (1770? Arch. Del M.I.Clero, Sec. D, Neg.º 2 aptdº a Desde la Parroquia de Amezqueta a las casasde Arrupe, Gurdilla-aundia, Gurdilla-chiquia, Jazcue de Arriva, Jazcue de abajo y Zugasti garaicoa necesita el cura sietecuartos de hora de tiempo con su caballería S. Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 1965)


Zugasti garaicoa (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa. Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Zuasti garaicoa (1860 Tolosako Udal Artxiboa D-3-2)Zugasti-goena (1868?? Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Mitad de Bedayo, compuesta de las fincas siguientes1868/12/05 ??)Zugasti-garaicoa (1869-1870 Tolosako Udal Artxiboa Julian Ezquibel, propietario J.I.Elosegi 2000-2002 Estado dela riqueza territorial) Zugasti-garaicoa (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa Jose Javier Esquibel Estado de la riqueza territorial) Zugasti-goicoa (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 3 3 famili Estado de la riqueza pecuaria)Sugasti-goena (1892 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Pedro Pascual de Oliver y Ruiz de Pazuengos, herederoabintestato de su primo Jose Javier de Esquibel vende a Fermin Calveton y Blanchon 1892/03/04)Zugasti-garaikoa (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)Zugasti garaikoa (1996 IGN 1:25000.Ordizia)

Zumalakarregiko erreka erreka

Bedaioerrekan isurtzen ditu bere urak, Eskoletxe inguruan. Izenaren osagaiak zumalakar (Frangula alnus), -(t)egi eta –ko atzizkia dira, erreka hitza erantsita. Maldako erreka bezala ere ezagutzen da.

Aldaerak:Maldako erreka

Ahozko aldaerak:Zumalaiko erreka (Jauregi, J. / Zumizketa (Bedaio) 1934)

Dokumentazioa:Zumalakarregikoerreka (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)Maldakoerreka (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea)

Zumizketa baserria

Zumalakarregiko erreka inguruan kokatuta dagoen baserri honetan Bedaion ospe handia izan zuen JuanAntonio Saratsola jaio zen 1887. urtean. Errepublika-garaian auzoko alkatea izan zen eta, besteak beste,Azpirotz, Errazkin, Lezaeta, Betelu, Uztegi edota Azkarate nafar herrietako jaietara joaten zen txistuajotzera. Ingurutxoa eta bestelako dantza zaharrak ere irakatsi zizkien auzokideei.Izenaren osagaiak zumitz = zume (Salix) eta –keta atzizkia dira.

Ahozko aldaerak:Zumizketa (Juan Jauregi / Zumizketa 1934)

Dokumentazioa:Zumizqueta (1710 Gipuzkoako Artxibo Orokorra PT-IPT 1140378-379 ...parecieron presentes Rodrigo de Sarasola, habitador en lacasa Zuasti-barrena, declaró que en su familia hay 10 personas... S.Insausti. Barrios rurales de Tolosa: Bedayo. Banco de Tolosa 19651710/09/23)Zumizqueta (1719 Tolosako Udal Artxiboa A-1-14 44 Lista de lasjentes y avitadores del Barrio de Bedaio... Asi de los casados como delos solteros 1719/03/16)Zumizqueta (1857 Nomenclátor de la Provincia de Guipúzcoa.


Gipuzkoako Foru Aldundiak argitaratua 1857-64)Zumizqueta (1860 Tolosako Udal Artxiboa)Zumizqueta (1866 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 1868/12/05)Zumizqueta (1889-1890 Tolosako Udal Artxiboa B8 4 2 Herederos de Bernardo Esquibel Estado de la riquezaterritorial)Zumizqueta (1899 Tolosako Jabego Erregistroa. <1863 Josefa y Francisca Martinez de Ubago´venden a JoseElosegui y Zabala 1899/08/28)Zumizketa (1922-1936 Eleizalde, L. “Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas”)Zumizketa (J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972)

Zuritugaña (-a)muinoa

Gaztelu, Azkarate eta Bedaioko mugak besarkatzen dituen aurkintza. Izenaren osagaiak zuri(tu) eta gaindira, artikulua gaineratuta. Añigaña, Lasturriaga eta Saraskin izendapenak ere jaso ditu inoiz.

Aldaerak:Añigaña, Lasturriaga, Saraskin

Dokumentazioa:Lastturriaga (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peraltadel reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana,viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 1 En el sitio y puesto llamado Lasturriaga 1677/05/28)Lastturriaga (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peraltadel reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana,viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 3 sitio y puesto de Lasturriaga 1677/05/28)Saraskin (1764 Nafarroako Artxibo Orokorra MN L.3 Nº2 Había un vivero en 1764 Nafarroako toponimia etamapagintza XLVI Araitz-Betelu)Lusturiaga (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra, Leaburu,Gaztelu, Altzo, Billabona y otros .1871/07/18)Zuritugaña (1871 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 9 Actas deslinde y amojonamiento de Tolosa con Ibarra, Leaburu,Gaztelu, Altzo, Billabona y otros .1871/05/22)Lusturriaga (1889 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1889/10/29)Zuritu gaña (1890 Tolosako Udal Artxiboa C5-I 1 10 Actas de amojonamiento de Tolosa con otros R.D.de30.08.1889 1890/10/24)Añigaña (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?)Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Sagasquin (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?)Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Zuritugaña (1956 Pedro Elosegi . “Perímetro del Término municipal de Tolosa” Libro-homenaje a Tolosa.VIICentenario. 1256-1956 toparemos con la muga de Gaztelu en el punto llamado Zabaltokia, en el término de Añi, ypasando ahora por los de Usteluz, Muñobiribil y Arrumate, con sus paradas de palomas de Pagoeder llegaremos alpunto de Zuritugaña, donde empiezan los linderos de Bedayo con Azcarate)Saaskin (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V . 1971-1972 Askarate-koan. Añi ta Frailen-Basoakin mugatzen.)Saraskingo gaina (1997 Nafarroako Gobernua.- Nafarroako Toponimia eta Mapagintza. Araitz-Betelu.)

Lusturriaga (1986 Gipuzkoako Toponimia Aranzadi Zientzi Elkartea)


Zurtaeta leku izena

Azkarateko mugan dagoen parajea. Jatorrizko izena, Zurtaeta, herri etimologia dela medio, Zurtzetabihurtu zen, oinarrian zurtz egon litekeelakoan. Osagaiak ilunak dira eta, agian, lehenengo osagaia zurtatu(oholak jarri) aditzarekin jar genezake harremanetan; bigarrena, ohikoa den –eta dugu.

Dokumentazioa:Zurttaetta (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan Jose Peraltadel reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega y Alvana,viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 7 entre la dicha Lasturriaga y Zurtaeta en el parage y sitio que llamanZurtaetaco Munoa 1677/05/28)Zunceta (1928 Tolosako Udal Artxiboa C5-I (?) Deslinde Araiz-Bedayo. R.D. Abril 1925 1928/05/11)Zuutzeta (1989 L.M.Mujika Euskal toponimiazko materialeak II Alea Bedaioko belardia.)Zurtzeta (1981 Aralar (1:25000) Imanol Goikoetxea)

Zurtaetako muinoa muinoa

Zurtzeta aldeko muinoa.

Dokumentazioa:Zurtaetaco Munoa (1677 Reconocimiento de mojones. Certificado notarial (1797/10/22) emitido por Juan JosePeralta del reconocimiento de mojones realizado en 1677 entre el lugar de Azkarate y Francisca de Lavega yAlvana, viuda de Joseph Antonio Ribas y Berasttegui 7 entre la dicha Lasturriaga y Zurtaeta en el parage y sitioque llaman Zurtaetaco Munoa 1677/05/28)Zurtzeta-gañe (1971 J.Elosegi Aralar-mendi ta Aralar inguruko leku-izenak. Anuario de Eusko-Folklore.Tomo !V .1971-1972 Askarate-koan, Bedaio-ko mugan)

Zurtaetagaña (-a)basoa

Ikus Zurtaetako muinoa izen adierakidea.


Bedaio - Tolosako leku izenak

Documents

Transcript of Bedaio - Tolosako leku izenak