ARDOAREN ETA GR 38 ARRAINAREN IBILBIDEA RUTA DEL VINO … · La Ruta del Vino y del Pescado fue muy...

2
TURISMO BULEGOAK - OFICINAS DE TURISMO LEKEITIO Independentziaren enparantza, z/g Tel.: 946 844 017 Faxa: 946 844 167 [email protected] ONDARROA Erribera, 9 Tel./fax: 946 831 951 [email protected] SOS Deiak.........................................112 Ertzaintza / Policía............................. 946 832 700 Suhiltzaileak / Bomberos................... 946 167 168 Gurutze Gorria / Cruz Roja................ 946 831 929 Bizkaibús.......................................... 902 222 265 PESA................................................ 902 101 210 Euskotren......................................... 902 543 210 Arraina Erdi Aroko dietaren oinarrietako bat zen. Sardina, bisigua eta sardinzar, freskoak, gazitu edo ketuak ohikoak izaten ziren pe- nintsularen barrualdeko merkatuetan. Ber- meo, Lekeitio eta Ondarroa barrukaldeagazko trukeetarako ibilbide komertzialen helmuga bihurtu ziren, Durango eta Gasteizen arteko Urkiola mendatetik joanda. Arrainaren espor- tazioa neguan egiten zen batez ere, orduan heltzen ziren-eta mandazainak portu horre- tako Arrantzaleen Kofradietara, arrain freskoa erostera. Arrain horrek edurrarekin betetako upeletan kontserbatzen zituen, neguko hotza aprobetxatuz. Alderantzizko ibilbidea egiten zutenean, garia, gatza, ozpina eta ardaoa ekartzen zuten Errioxa, Nafarroa edo Gazte- latik. Arrain eta laboreen trafiko horren babes- pean, luxuzko produktu baten merkaturatzea sortu zen: ardoa, batez ere Arabar Errioxatik ekarrita. Gainera, bertoko txakolina baino ge- hiago estimatzen zen eta garestiagoa zen ere. Mandazainek egunero zeharkatzen zuten lurralde honetako orografia latza, eta, modu horretan, Bizkaiko arrain freskoa egunero- egunero heltzen zen Gasteizko merkatura. Ardoaren eta Arrainaren Ibilbidea asko erabili zen XV. gizalditik XVIII.aren hasierara. Sasoi hartan, aldiz, Gaztelako Errege Bidea konpontzen hasi ziren, eta Urduñako mendateak garrantzia hartu zuen. Ibilbidea XX. gizaldiaren hasierara arte mantendu zen; orain, Ibilbide Turistiko eta Kultural bihurtuta (GR 38a ere bada), antzinako garrantzia berreskuratu nahi da, XXI. gizaldiko ibiltari berriei esker. GR 38 ARDOAREN ETA ARRAINAREN IBILBIDEA RUTA DEL VINO Y DEL PESCADO LEKEITIO-SANTUTXU- ASTOAGA (GR-38.1) ONDARROA-SANTUTXU- ASTOAGA (GR-38.2) L e a I b a r r a El pescado constituía un plato fundamental en la dieta de la Edad Media. Sardinas, besugos y arenques, frescos o conservados en salazón o ahumados, eran habituales en los mercados del interior de la península. Bermeo, Lekeitio y Ondarroa se convirtieron en el destino de las rutas comerciales de intercambio con el interior, a través del puerto de Urkiola, entre Durango y Vitoria. La exportación de pesca- do se realizaba principalmente en invierno, cuando los arrieros llegaban a las Cofradías de Pescadores de esos puertos para comprar pescado fresco, que conservaban en barriles con nieve, aprovechando las bajas tempera- turas de la estación. Cuando realizaban la ruta inversa, traían trigo, sal, vinagre y vino desde La Rioja, Navarra o Castilla. Al amparo de ese tráfico de pescado y cereales, comenzó la co- mercialización de un producto de lujo: el vino, que provenía fundamentalmente de la Rioja Alavesa y que era más apreciado y caro que el txakoli local. Los arrieros atravesaban la difícil orografía de un territorio que era muy transitado a dia- rio, ya que llegaba pescado fresco procedente de Bizkaia al mercado de Vitoria-Gasteiz todos los días. La Ruta del Vino y del Pescado fue muy uti- lizada desde el siglo XV hasta comienzos del siglo XVIII, en que se iniciaron las mejoras del Camino Real a Castilla por el Puerto de Ordu- ña. La ruta se mantuvo hasta comienzos del siglo XX; ahora, reconvertida en un Itinerario Turístico-Cultural y en una GR (GR 38), pre- tende recuperar su antiguo esplendor con los nuevos caminantes del siglo XXI.

Transcript of ARDOAREN ETA GR 38 ARRAINAREN IBILBIDEA RUTA DEL VINO … · La Ruta del Vino y del Pescado fue muy...

TURISMO BULEGOAK - OFICINAS DE TURISMOLEKEITIO

Independentziaren enparantza, z/gTel.: 946 844 017 Faxa: 946 844 167

[email protected]

ONDARROA Erribera, 9

Tel./fax: 946 831 [email protected]

SOS Deiak.........................................112

Ertzaintza / Policía............................. 946 832 700

Suhiltzaileak / Bomberos................... 946 167 168

Gurutze Gorria / Cruz Roja................ 946 831 929

Bizkaibús.......................................... 902 222 265

PESA................................................ 902 101 210

Euskotren......................................... 902 543 210

Arraina Erdi Aroko dietaren oinarrietako ba t zen. Sardina, bisigua eta sardinzar, freskoak, gazitu edo ketuak ohikoak izaten ziren pe-nintsularen barrualdeko merkatuetan. Ber-meo, Lekeitio eta Ondarroa barrukaldeagazko trukeetarako ibilbide komertzialen helmuga bihurtu ziren, Durango eta Gasteizen arteko Urkiola mendatetik joanda. Arrainaren espor-tazioa neguan egiten zen batez ere, orduan heltzen ziren-eta mandazainak portu horre-tako Arrantzaleen Kofradietara, arrain freskoa erostera. Arrain horrek edurrarekin betetako upeletan kontserbatzen zituen, neguko hotza aprobetxatuz. Alderantzizko ibilbidea egiten zutenean, garia, gatza, ozpina eta ardaoa ekartzen zuten Errioxa, Nafarroa edo Gazte-latik. Arrain eta laboreen trafiko horren babes-pean, luxuzko produktu baten merkaturatzea

sortu zen: ardoa, batez ere Arabar Errioxatik ekarrita. Gainera, bertoko txakolina baino ge-hiago estimatzen zen eta garestiagoa zen ere.

Mandazainek egunero zeharkatzen zuten lurralde honetako orografia latza, eta, modu horretan, Bizkaiko arrain freskoa egunero-egunero heltzen zen Gasteizko merkatura.

Ardoaren eta Arrainaren Ibilbidea asko erabili zen XV. gizalditik XVIII.aren hasierara. Sasoi hartan, aldiz, Gaztelako Errege Bidea konpontzen hasi ziren, eta Urduñako mendateak garrantzia hartu zuen. Ibilbidea XX. gizaldiaren hasierara arte mantendu zen; orain, Ibilbide Turistiko eta Kultural bihurtuta (GR 38a ere bada), antzinako garrantzia berreskuratu nahi da, XXI. gizaldiko ibiltari berriei esker.

GR

38 ARDOAREN ETA

ARRAINAREN IBILBIDEA

RUTA DEL VINOY DEL PESCADOLEKEITIO-SANTUTXU- ASTOAGA (GR-38.1)ONDARROA-SANTUTXU- ASTOAGA (GR-38.2)

Lea Ibarra

El pescado constituía un plato fundamental en la dieta de la Edad Media. Sardinas, besugos y arenques, frescos o conservados en salazón o ahumados, eran habituales en los mercados del interior de la península. Bermeo, Lekeitio y Ondarroa se convirtieron en el destino de las rutas comerciales de intercambio con el interior, a través del puerto de Urkiola, entre Durango y Vitoria. La exportación de pesca-do se realizaba principalmente en invierno, cuando los arrieros llegaban a las Cofradías de Pescadores de esos puertos para comprar pescado fresco, que conservaban en barriles con nieve, aprovechando las bajas tempera-turas de la estación. Cuando realizaban la ruta inversa, traían trigo, sal, vinagre y vino desde La Rioja, Navarra o Castilla. Al amparo de ese tráfico de pescado y cereales, comenzó la co-

mercialización de un producto de lujo: el vino, que provenía fundamentalmente de la Rioja Alavesa y que era más apreciado y caro que el txakoli local.

Los arrieros atravesaban la difícil orografía de un territorio que era muy transitado a dia-rio, ya que llegaba pescado fresco procedente de Bizkaia al mercado de Vitoria-Gasteiz todos los días.

La Ruta del Vino y del Pescado fue muy uti-lizada desde el siglo XV hasta comienzos del siglo XVIII, en que se iniciaron las mejoras del Camino Real a Castilla por el Puerto de Ordu-ña. La ruta se mantuvo hasta comienzos del siglo XX; ahora, reconvertida en un Itinerario Turístico-Cultural y en una GR (GR 38), pre-tende recuperar su antiguo esplendor con los nuevos caminantes del siglo XXI.

Ispaster

Lekeitio

Mendexa

Gizaburuaga

Amoroto

Berriatua

Ondarroa

Aulesti

Markina-Xemein

Etxebarria

Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz

Ziortza-Bolibar

Mendazoa Elexalde

Barainka

Soloaran

Solarte-Gallete Kurtziaga-ArropainLikoa

Leagi

Zelaia

Iturreta

Asterrika

Ugaran

Lariz

ErkiagaOkamika

Eguen

Laxier

Elexalde

Magdalena

Merelludi

Erribera

Odiaga

Narea

Goierri

Urberuaga

ZuberoUrriola

Ibarrola

TotorikaBerreño

Meabe

Larruskain-Amalloa

ErberaAltzaaZeinka-Zearregi

Munitibar

Gerrikaitz

Ziortza-Goierria

Arta

Erdotza

IturretaGalartza

Unamuntzaga

Barinaga

Illaldapa

Malats

Kortazar

Goimendia

Gorozika

Gardata-Artika

Artika (Zatika)

Arbazegi

Uriona

Ituiño

Santikurutz

San Martin

Santiago

Santa Katalina

San Juan

Aita Piel

Santa Luzia

Oibar

San Anton

Santa Barbara

San LorentzoAntiguakoAndra Maria

Santa Klara

Santa Kurutze

Andra Maria

San Juan

Santa Kurtze

San Antolin

Aingeru Guardakoa

MagdalenaSanta Rosa

San Juan

Santutxu

Santa Eufemia

San Vicente Martir

San Pablo

San Juan

SantaMagdalena

San Lorentzo

San Martin

San Cosme etaSan Damian

Andra Maria

Magdalena

San Kristobal

Sta. Luzia Magdalena

Otoio375 m.

Lumentza120 m.

Paguko mendia190 m.

Zaldigana270 m.

Siñoitz293 m.

Elexpurua300 m. Kurutzegana

262 m.

Torrezarratu238 m.

Oruetagana

Goikomendia268 m.

Urkiagamendi273 m.

Kalamendi300 m.

Kurubio262 m.

Arterreta300 m.

Ar-

Airo-

Oñiz-

Kapela-

Akillamendi

Baraikuamendi338 m.

Txindurri271 m.

Ituiñomendi400 m.

Illun

Tonto-

Olabe-

Kalt-

Arriku

Gorosto-

Erri-

Jaun-

Egil

Otxaor

Go-

Urkarregitxi-

Urka-

Lapi

Max-

Arantza-

Bera

Men

EIlu

Lexart-

Aran

Go-Oiz1023 m.

Astoagaburu803 m.

Lozio610 m.

Garinduagatxa625 m.

Otsandategigana520 m.

Arnaotegi436 m.

Mus-

Asto-

Mo-

Kanpo-

Lekoiz403 m.

Urregarai705 m.

Zapola562 m.

Aka-Ore-

Bedartzandi700 m.

Urka-

Zabalamendi302 m.

Urkamendi273 m.

Urkieta302 m.

Legar-Madalengana

295 m.

Amallosur250 m.

Otamendia333 m.Arranomendi

325 m.

UMendi-Gala-

Elbit-

Mi-

Kanpona

Erragaiztiburu506 m.

Anglis395 m.

Okiz550 m.

Astarloako atxa636 m.

Apaliola490 m.

Sul-

Lega-

Txan

Altxamonte181 m.

Ikaragirre233 m.

Mokogana251 m.

Talaia200 m.

Mandolarra282 m.

“Aranatorre”

“Leagitorre”

“Aranzibia”

“Andonegi”

“Torrezarra”

“Ugartetorre”

“Torrebidarte”

“Munibe”“Ansotegi”

“Kareaga”

“Bengolea”

Ogell

Lea

Lea

Lea

Lea

Lea

Artibai

Artib

ai

Artibai

Arti

-

Urko

Urk

o

Urko

Isuntza Karraspio

Garraitz

Arrigorri Saturraran

Bizkaiko G

olkoa

“Plazatorre”

“Arismenditorre”

“Barroeta”

P

Hs

P

P

P

H

Hi

i

Kortaguren

Txantantorre

Gontzalai

Txepetxabiaga

“Bolunburu”

GR Bidezidorra

Lehentasuneko errepidea

Eskualdeko errepidea

Tokiko errepidea

Baserri errepidea

Autobus geltokia

Ikuspegi panoramikoa

Eliza

Baseliza

Dorretxea

Iturria

Hondartza

Hotela

Pentsioa

Nekazalturismoa

Landetxea

Aterpetxea

Ostatua

Informazioa

0-100

100-200

200-300

300-400

400-500

500-600

600-700

700-800

800-900

900-1000

Sendero GR

Carretera preferente

Carretera comarcal

Carretera local

Carretera rural

Parada de Bus

Vista panorámica

Iglesia

Ermita

Casa Torre

Fuente

Playa

Hotel

Pensión

Agroturismo

Casas Rurales

Albergue

Hospedería

Información

0-100

100-200

200-300

300-400

400-500

500-600

600-700

700-800

800-900

900-1000

P

H

iHs

I

H

M E

Lekeitio

1 2 3 4 5 76 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

100

200

300

400

500

600

Txantantorre

Lea

AmorotoOdiaga

Gontzalai

Santutxu

Bedartzandi

LekoizZeinka

Ziortza-Bolibar

Kortaguren

Astoaga

20 21

700

EzBai

(Kilometraia)

(Met

rota

n)

Ondarroa

1 2 3 4 5 76 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

100

200

300

400

500

600

20 21

UrkamendiSan Lorenzo

Kalamendi

San Antolin

Ituiño

Santutxu

Bedartzandi

LekoizZeinka

Ziortza-Bolibar

Kortaguren

Astoaga

22

700

EzBai

(Met

rota

n)

(Kilometraia)

Iraupena gitxi gorabehera 7 h. 30’ Horario aproximado

Iraupena gitxi gorabehera 8 h. 5’ Horario aproximado

Lekeitio

Ondarroa

San Kristobal baselizaErmita de San Kristobal