4e.,

ZER

UDALDIA BA-DOAKU

Udaldia izan dalako gure oituretan eta bizikeran ebagi bat egin dogu. Batzuntzat txikiagoa, beste ba-tzuntzat aundiagoa, baiña guztiontzat izan da igarteko lako ebagia.

Aldi onetan atsedena artzea izan da gure guraririk biziena eta artu be egin dogu ingurukoak itzi daus-kuen neurrian. Lanaren ebagia bera be, geiago barik, atseden izaten jaku, naizta beste zeregin batzutara sartubear.

Aldi onetan pillatuten doguz jaiak be al dogunean: Ez dago auzotegirik, ez erririk, ez eskualderik,udaldian bere jaia egin ez dauanik. Jairik entzutetsuenak uriburuetakoak: Iruña'ko Fermin deunarena, Do-nosti'ko Aste Aundia, Gasteiz'ko Andra Mari Zuriarenak, eta Bilbo'ko Aste Nagusia. Eta orrein inguruanuri ta erri bakoitxean bere Santu Zaindaria edo bere Andra Maria'ren egunak izan diralako.

Jaiak izan naiz astegun buru-zuriak izan, gure oporlariak areatza edo ondartzetara joan dira: Zenbatberebil bideak betean! Zenbat udalari itxas -ertzetanl

Eta ibillaldiak, egun baterako naiz aste baterako naiz amabostarako. Euskaldunak ondo beteten do-guz inguruko erri ta lurraldeak. Euskaldunak, Bilbo'tarrak batez be, ugari aurkitzen doguz Laredo'n, Cas-tro'n, Kolindres'en, Linpias'en, Espinosa'n, Villarcayo'n, Medina de Pomar'en, Errioxa'ko lurralde beroan,Naparroa'ko Auñamendi -bazter ederretan... Ori da gaurko Euskalerria'k dauan lorezko bureztun ederra.

Udaldia ba-doaku eta lanaren ekiñaldi barria datorku. Asikeran nagikeri aundia asmatzen dogu gurebarruan, baiña sartu egin bear, ez dago beste biderik: Umeak ikastoletara, gazteak ikastetxeetara, langilleaklantegietara... Eta orrez gaiñera batzarrak, etxeko ta kanpoko ardura barriak, errimiñak eragiten dituan la-nak...

Gau illunaren urrengo, egun argia, ekaitzaren urrengo bare-aldia, atsedenaren urrengo lanaldia, gaz -taroaren ondoren zartzaroa... dana igaroten jaku eta gure eskuetatik igeska doaku, egunerik egunera eta urte -rik urtera mailladi gorrian mailla bat gorago aurkitzen garala. Eta elburua, gure joan- etorrien azkena be erabatera naiz bestera, ziur ikusten dogula.

Or barruan dago gure amesen tokia: Beti zerbait obea itxaroten eta billatzen, beti egokiago geu ta in-gurukoak biziteko zerbait asmatzen.

Or gure pozaldiak, elburuak lortu eta billatu doguna eskuratzen dogunean, or gure atsekabeak elburuori laiñozko ames utsa, ezerez, izan dala oartzen dogunean.

Goazen ba, lanaldi barri onetara adoretsu ta itxaropentsu, lanak eta ekiñak bideratuko dau erria etaaurkituko dautse arazorik gorrienai urtenbidea. Eta lan barik aurkitzen diranak, geiegi aspaldian zori txarez,ikusiko al dabe euren egoerea obetuta ekiñaldi barrian.

Lanaldi barri onetarako politikalariai egin bearko jake dei berezi bat: Erri-maillan politikarako neka-tuta lez agertzen jaku jentea, egin bear ez dan lana dala ori uste dabe askok, batez be gazteenen artean eta orierriarentzat galbidea da. Bearrezko erri-arazo au ez dagigun itxi gitxi batzun eskuetan. Egin dagigun politika -lana, alderdien bidez eta artu bear diran ardurak gogoz artuta. Ba-dago onetan zabalkunde egokia egin-bea-rra, asi ordurako nekatuta gagozela esan lei.

Edozen lanetarako izaten dan nekea, ez da txikiagoa izaten arlo onetan. Baiña sartu gaitezan benetaneta gogotsu. Erriak bear gaitu.

EUSKALDUNAK

EUSKALDUN

AUSTRALIATARRAGUDA-OSTEAN

España'ko guda-ostean, Euzkadi'tik, batez beBizkai'tik, Australia'ko lurralde urrifietara aldraugariak joan ziran.

An gozaki-kañaberea ebagiterako langilleakbear ebezan. Gero lan au egiteko mekanikazko lana-besak ugaritu ziran eta askok atzera etorri-bearraizan eben.

Batzuk aberastu be egin ziran, solo aundiak ero-si ebezan eta bertan dagoz.

URBERUAGA

Oneitariko bat da Urberuaga'tar Alberto. Korte-zubiko baserririk onenean, Olalde iturri-ondoan

,jaioa. A lbaiter izateko ikastaroa egin eban Zarago-za'n, baŕña gero Australia'ra joan zan.

Zergaitik eta zertarako?Arrazoi argi ta tolesbakoak egozan. Andragaia

eukan an. Au euskaldunen alabea zan. Antxe egineben euren abia eta eta ezkondu be egin ziran. Etaseme-alabak azi be bai.

Oneik ona etorri dira eta Bilbo'n dagoz.

JOAN-ETORRIA

Ara zer diñon Urberuaga'k: «Oindiño buruandaukot lenengo joan-aldia. Genova'tik Brisbane'ra.itxas-otziak ogei ta lau egun egin ebazan».

Urberuaga'tar Alberto gizon ikasi ta eskolatuada eta, jakiña, Australia'ren aldekoa.

Emen, Bizkaia a, bere sorterrian, illebete batzukdaroaz baiña Australia'ko gauzai buruz gartsu egi-ten dau berba, batez be an dauken kirol-zaletasunariburuz. Australia'tarrak Olinpo-Jokoetan ainbat do-

irabazi dabezela gogoratzen dausku. Ondar-tzak be luze ta zabalak daukez kirol jarduketan eki-teko.

EUSKALDUNAK

Queensland inguruan euskaldunik dagoan itaun-du neuntson. Baietz erantzun eustan. Bengoa, Etxe-nike, Gabiola, Mujika, Bilbao, Artiatx, Mugira...sendiak ezagunak ditu eta ondo bizi dirala dŕño.

Gernika'ko Euskaldun Australia'tar astun bat beaitatu genduan oraintsu, 200 kilo dituan Zipri. Bai,etxalde eder bat dauko eta beste bateri irabaziakateraten dautsoz.

ZAMEZA'TARRAK

Zameza anaiak, kortezubikoak, entzutetsuak di-ra. Kui-aztegia ta okelatokia daukez. Zameza'tarGotzone'k bera Australia'rantza abiatu zaneanjoan-aldirik luzeena egin ebala dŕño. Lenengo urte-naldia izan zan. Gernika ta Mujika'tik 24 euskaldunjoiazan, amerikatarren guda-ontzi guztiz astitsu ba-ten. 40 egun egin ebezan arantza. Australia'ra eldueta lenbaitlen lanean asi ziran. 1958n. urtean iru li-berako alogora euken (libera batek 168 pezeta balio-ebazan). Emen injinieruak be ez eben irabaztenorrenbeste. Norberetzat artutako lanean ekin ezkero,eguneko 5 edo 6 libera be atera eikezan.

Zameza'tar Jabi ezkonge bizi da. Joan danurtean Kortezubiko Mister Mutil-zar izendatu eben.Eta beti umore onaz, beti bearrean. Irabaziari buruzara zer diñon: 1964'an illean 1220 pezeta irabazikonituan eta Australia'n ori egun baten irabazten zan.Gotzone'k be antzeko zerbait diño: Nik, Gernŕka'nbizi-leku bat erosteko urte biko alogorak bear ni-tuan...

ORAIN

Orain Australia'n, toki guztietan lez, «inflazi-ño»a dago eta irabazi, gitxi gorabera emen lez egitenda.

Ez da diru-bidea ara joatea. Eta itzi be ez dabeegiten, sendiak alkartzeko izan ezik.

EUSKEREA

Eta euskaldun Australia'tar oneik galdu ete ebeneuskerea?

Ez orixe. Ba-dakie euskeraz berba egiten, ingele-sezko berba batzuk nastatuta baiño ez ba'da be.Gasteleraz be ba-dakie, baiña ez ondo.

Alberto'k bere aldetik auxe jakin-erazo guradausku: «Australia laterri benetan kirolduna da,baiña lanerako zaletasun aundiegirik ez dauke».

LETONA'k

ASKATASUNAIkastoletako umeentzat (eta andientzat) antzerki-

txoa.Antzezlariak: edeslaria eta txakur bi: Petrukin

eta Petrukan.Petrukan txakur lodi-lodia maai batean jarrita ja-

ten agertuko da. Aurrean platerak eta ontziak jate-koz bete-beterik... baiña samatik kateaz lotuta.

Petrukin, ostera, makal, mee, goseti, an eta emenzer eroango agora usainka...

Edeslaria:

Petrukan:

Jarri adi, Petrukin, aberats batekin,eta aren menpeanbiziko az bakean, etxeko atean,lanik egin barik,eguskia artzen egun guztian.Bizitzeko eukiko dok txabola,to egiteko oe bigun, epela.Zergatik, Petrukin, bizi orrela?I be bizi aiteke ni bezela!!!

Gure txakurrak, txakur bi dira, bi:Petrukin argal, eta Petrukan lodi.Petrukin, ikusten dozue,zimela da, mustur luze,agin zorrotzak eta txankak mee.Jaio zanetik onek, ez dot uste,iñoz dauanik esterik bete.Petrukan, ostera, tripandi da,lepoa lodia dauka,bizkarra bigun, ulea legun.Oneri ez yako faltako,lukainka, saltza gozo eta oillazkobeti ugari jateko.

Petrukan eta Petrukin

Petrukan:

Kaixo, Petrukin,an eta emen bazterrak aztertzen,zertan abil?

Petrukin:

Nire gosea ezin yoat il!!!

Petrukan:

Ba... nik ezebe ez yaukat eskas:bildots errea, txarriki, kazulakadaz.

Petrukin:

Petrukin:

Ondo bizi az benetan,nire lagun, Petrukan...Baiña... zer daukat, or dilindan,ire saman, Petrukan?

Petrukan:

Au dok urrezko kate eder, fiña,nire jabeak niretzat egiña.

Petrukin:

Ez yoat nik, txotxo,ez yoat nik gura katerikez diamante, ezta urrezkorik.I or ago lodi,baiña lotuta.Nik milla bider gurago yoatgosez bizi baiña askatuta.

Edeslariak:

Askatasuna zein eder dantxakurrak ba daki.Gure artean oraindik askokez geiegi.Bearrezko dau gizonak jana,baita etxe ta bizibide ona.Baiña gauzarik eder-ederrenagizon danentzat: ASKATASUNA.

Zelan, arraio, Petrukan, i konpontzen az? GOIKOETXEA'TAR IÑAKI

MENDIAK

ARAMOTZ'KOBASATXONUA

Bizkai ta Gipuzkoa'n basatxonu edoermita asko dagola esateaz beste barik,ez genduke ezetariko gauza barririk esan-go. Edozein irakurlek daki eskualde bioneiktako mendi-gain da beren inguruguztiak basatxonuz beterik dirala, eta,euron tartean bai ezaugarriak bere ba-tzuk... Esate baterako Kolitza' (Balmase-da ganan) Erroke ta Donosti deunak ja-bole dituala; Bakio'ko Pelagi ta Zume-tza'ko Mikel deunak. Baranbio ganean,Gorbeya'rantza, Garrastatxu'ko Kepadeuna'ren txadontxu apaiña, danok erro-manikuak eta abar. Batez be Arratia al-dean eta bertan Dima'ko lurralde zaba-lean, ez da mendi-kozkor bat edo auzunetxiki bat be euren basatxonua ez dabenik.

Azkenengo urteotan baiña, Bizkai'kobasatxonu-rik asko betirako ezeztuakizan dira. Ainbatzuk barriztuak be bai,baiña, barririk egin?, guk dakigunik batbakarrik; Aramotz'eko Belatxikietanorain ogei ta amabi urte amaitu ta one-tsia izan zana: Berataz zerbait idatziteada gaurko gure asmua.

Aramotz izenaz gure aldi guztian eza-gutzen dan mendidia, Legar-mendi jato-rrizko izena, Bizkai'ko bederatzi errirenlurralde edo mendidia zan. Orain zazpie-na, Etxano ta Iurreta beste erri bakoitza-ri baturik aurkitzen diralako. Orrixegai-

tik gaur-egun Dima, zatirik aundiena, Iu-rre, Lemona, Zornotza (Amorebieta),Durango, Izurtza ta Mañari dira.

Lenago aipatu dogun Belatxikieta ize-naz ezagutzen dan bedar-lauda ederreaneta pago tartean, Zornotza'ko Zuluaga'-tar Emili (G. B.) gizon eukitsuari gogora-tu yakon basatxonu apain bat jaso bearebala eta beren lurraldea zan inguru ori,bertan agindu eban barria egiteko eta,I949'garrenan onetsi zan bera Iñaki deu-na're egun beratan, bertan egin litzakonosperik aundienaz, bada, beratan jaupaedo meza ederra ospatu ondoren, zelai-une guztititk egin zan ibilte-deuna, basa-txonu ortan onetsiak izan ziran iru iru-diak, Iñaki deuna, bertako jabole, Matale(Magdalena) eta Menton (Alpes italia-no)'go Bernarta (Bernardo) lepo-gañianzirala.

Zelan izan lutekean basatxonu txikitxuortan iru irudi jartea, jakiñarazotea egokidala uste dogu, bada, mendigoizaleok begeure bultzadatxua emon geuntsen eta,bai Zornatza'ko emakume batzuk be, baiberen askunde egunean eta bai amaitukozan baiño lenago.

* * *

Ara zelan:Basatxonu ori is amaitu bearrean aur-

kitzen zala eta beste askotan lez, bertara-

tu gintzazan Galdakano'ko Ganguren'gomendigoizale batzuk eta ikusi orduan iru-di batentzat bakarrik egiten ebela tokia,eta jakiñik basatxonua egiten egon zanUriarte'tar Pell argin eta adiskide zintzuagandik zelan zan Zuluaga jauna egillea,beragana zuzendu ta eskapide bat egingeuntson; ia beste irudi bat ipiñi al-bali-tzake bertan, geuk mendigozaleok or-dainduta, mendigoizale guztion edo Eu-ropa'koena beintzat, goi-jabole dan Men-ton'go Bernarta jartea nai gendubala,Euzkadi guztian be ez-egualako besterik.Orretara egin zan.

Ordurako, baiña, Zornotza'ko emaku-meren batzuk be beste eskapide bat egiñaeben; Malen'en irudia jarteko eta, orreta-ra irurak ipiñi ziram, onetsi ziran egu-nean Galdakano'ko ainbat mendigoizalebertaratuaz, bear zan goralpena emotekobertan egin zan jaiari.

Idazlantxu au gertu baiño egun batzuklenago, bertan izan gera Uriarte'tar Peliargiña ta biok basatxonu ta inguruak ze-Ian aurkitzen diran ikusiaz ta, pozik ikusibe, bedar-landa-inguruan ainbat aterpeedo errefujio egiñak dirala azken aldian,ainbat zugatz sartu dabezala Zornotza'-ko mendigoizaleak, landa-aldamen da in-guruko aitz -egaletan. Benetan eginkizunbikaiña zornotzatar mendigoizaleak egindabena, leizar, aretx, urki ta gaztañezbete bedar-landa inguruak. Zorionakadiskideak eta, jarrai asi zaren bide orre-ri.

Uda'ko jai guztietan ospatzen da basa-txonu ortan jaupa donea, geienetan Zor-notza'ko txaunburu jaunak lauko batbere meza gaitik iñoz artu barik. Basalei-zatxu ortan bilduten diran txindi puzkak,bera zaindu ta apainduteko izaten dira.

Azkenez, antziña, basatxonua onetsizanian ateratako argazkian ikusi litzakeAramotz'eko Iñaki deuna'ren basaleiza.Benetan leku alai ta egokia ordu batzukigaroteko.

ALTUNA'TAR JOSU

ERLEJINOA

AURRERA-BIDEANGoiria

AURRERA- BIDEAN

Aurreraben aundiak egin ditu gure gizaldiak berebidean batez be azkeneko urteotan.

Izadiko indarrak azpiratuta, lan-erak ugarituzalde orotan; Jakintzak eun bider geitu ditu gizonarenalmenak.

Ta erlijiñoa? Aurrerapide au kaltegarri izangoete iako erlijiñoar? Zer jazoko ete beragaz atsegin-keri, irabazpide ta asmakeri-iskanbilla-tartean? Gu-tiz aienatuko ete da? Guztiz galduko? Ez egitan. Ezda jausiko ezilkorra baita.

Alde guztietan eta une guztietan dagigu topo erli-jiñoagaz. Beti lez gaur be lenengo jakinaia da. Aldeorotan eta ago danetan entzuten da bere izena. Bereizena darabille egunerokoak, aldizkariak. Bere izenajatetxe eta edantegietan. Bardin batzarretan lantegie-tan. Zergaitik? Gizandiak bere soiñean daroalako.

BEARREZKOA

Biotzak eta gizarteak bere bearra dabe. Jarri au-rrerapena besterik ez daukan erri bat. Negargarria!Jakintza, gauza ona da; garrantzitsua, bearrezkoa,baiña ez da naiko.

Gaurko gizarteak jainkotxu egin dau jakintza. Be-ragaz ebatzi nai leukez munduko auzi guztiak.Amets! Gizonak eta gizarteak ez dabe naiko jakintzagaz. Bearrezko dabe erlijiñoa. Onela mintzatzen daMontesquieu: «Erlijiñoa ezbaian jartzea norberarenutsa da ta bere aurka joatea barriz gizartearen aurkajoatea».

Ona gizon argi batzuen iritxiak.Jaungoikozko gurtza gogoz artzea Laterriaren

aunditasunaren ezaugarri ziurra ba'da, erlijiñoa ezes-tea, bere ondapen ziurra da. (Makiabelo).

Sinisterik bakoak zuzentzen daben Jainkorikbako gizartea, deabruaren menpean jarritako inper-nuko gizartea besterik ez da. (Voltaire).

Erlijiñoa indartzen alegindu naz agintari nazane-tik; gizartearen oiñarria ta sustraia beragan aurkitudodaz. (Napoleon).

Gauza eziña, amets utsa da izan be erlijiñorikbako erria. Gizartearen izakerak berak eskatzen dau.

Ona Mussoliniren itzak: «Erriarentzat erlijiñoa bearbearrezkoa dala uste dot».

Eta Hartsehnren besteok: «Bai jaunak; erlijiñoabearrezkoa da. Sinismenik eta erlijiñorik gabeko ejer-zitua galduta dago; galduta gizartea ta galduta abe-rria».

Ta mundua ezer ez biurtuko litzake —diño Tier-sek.

Itz ederrok itzi dauz Gibier idazle zorrotzak:«Onoimena erlijinoagaz indartu egiten da. Iñon ele-goke sinismen eta lege gabeko gizonik, ez giztorik, ezmoskortirik, ez lapurrik, ez alperrik, ez lizunik beremenpean biziko ba'giña. Senar-emaztemzintzoak, se-mealaba lotsorrak, langille zurrak, aberatz ongilleak,eta txiro jasatuak eta sapokeririk gabeko menpekoaketa goikoak ikusiko gendukez alde guztietan.Gizarte-auzia ebatzita legoke.

Erlijiñoaren etsai amorratua zan Diderot jakitu-nak auxe idatzi eban amazazpigarren mendeam. «Er-lijiñoa ikastea bear-bearrekoa iako gaztediari.Kistar-ikasbidea bezelako libururik ez dot aurkitunaizta alegiñak egin nire alabatxoa ondo azteko.

Azketa onak erlijiñoa dau oiñarritzat».Bear-bearrekoa da beraz erlijiñoa gizadiaren one-

rako. Bear-bearrekoa gizartean bakea ta zoriona tazuzenbidea izan daitezen. Alde guztietako gizonikprestuenak aitortu dabe au.

Zerura ta itxasora begira egoan bein NapoleonSanta Elena ugarteko aitz batetik.

Bere garaipenak gogoratzen egoan eta biotza pil-pilka ebala iñoan: «Erriak il eta joan doaz, bakaul-kiak ausi, aundiak ajenatu. Jesukristoren erlijiñoabakarrik dago zutik».

Erlijiñoak bakarrik salbatuko dau gizona. Erliji-ñoak bakarrik mundua. Euzkadi aundi ta zoriontsuagura ba'dogu, ez gaitezen ibilli mamin-mamiñean da-roana berein kendu gurarik. Bereak ez diran, izan ezdiran irakaspenak sartu gura dituez batzuk aspaldibaten. Lenineri, Marxeri, Maotzeri ta beste antze-koen irakaspenai bidea zabaldu gura dautse askok.Zaindu, indartu ta berotu dagigun bere izatea lezdauana.

Gure erria erlijiotik aldentzeko egiten dan guztiabere kaltezko izango da.

IPUINAK

ADAN ETAEBA BARRIAK

Beiñola mendiko txabola zarbatean Peru eta Marie bizi ei zi-ran...

Senar-emazteak ziran... Peruikazgiña zan...

Gaua illundu ezkero, Peru-arpegi-baltza basotik etxeratzen

zan, eta Marie'k prestatutakoporru-patatak gosez iruntsi egitenebazan.

Bitartean, bien artean beti ezta-baida gogorra erabiltzen eben:

Paradisuko pekatuan nokeuki ete eban errua, Adan'ek alaEba'k.

Peru'k esaten eban Eba'renazala erru guztia, berak zirikatuebalako gure lenengo gurasoa...Adan gizagaxoa!!!

Marie'k ostera, Adan zala angonagusi ta buru, eta Eba'k ez euka-la zer- ikusirk Adan'en pekatuan...

Beti erretolika bardiña erabil-tzen eben bien artean, alkarreriastoarenak esan arte...

ERREAGEA

Alako batean txabola ondotikErreagea igaro zan, eta barrukoeztabaidak eta zaratak entzunik,atea zabaldu eta barrura sartuzan.

Zer da au? Zergatik onangozaratak?... Zatoze neure jauregi-ra, antxe bai bake santuan eta zo-riontsu biziko zariela!!!

Eta Erregeak Peru eta Mariebere jauregi ederrera biziteneroan ebazan.

Erregeak senar-emazteai esaneutsen: nire jauregi onetan edertobaiño obeto biziko zarie: jana,edana, loa eta atsedena ez jatzuefaltako, baiña kondeziño-baldin-tza batekin: AU, KUTXA TXOAU, EZ DOZUE ZABALDU-KO... BARR UAN SEKRETOBAT DAGO... ZABALTZENBA'DOZUE ZUEN ZORIONAGALDUKO DOZUE!!!

Milla esker, Jauna. Berrorenesana zeatz beteko dogu.

Eta Erregea, kutxa txiki batmai gaiñean itxita, joan zan.

KUTXAKO SEKRETOAIII

Egunak joan eta egunak etorri,Peru eta Marie Erregearen jaure-gian, jan ta lo, oso pozik eta zo-riontsu bizi ziran. Bai, orixe!!!

Baiña Marie'ri ar batek jateneutsan kolkoa, eta ar ori ezinito!!!

Zer ete dago kutxatxo orrenbarruan?

Ixilik egon zaitez, andrea.Itziozu bakean kutxako sekretoorreri!!!

Baiña andreak beti ekin etaekin, ez eutsan bakerik emotenbere senarrari. Marie'k erdi-nega-rrez —guzur-negarrak— beti eki-ten eutsan lelo bardiñari: Zuk ez

nauzu ni asko maite, Peru. Askomaite ba'ninduzu sekreto ori zerdan ikusteko kutxatxo ori zabal-duko zeunke...

PERU'REN TENTALDIA

Azkenean Peru'k aspertutabere emaztetxo maiteari esan eu-tsan:

«Tira, ba, tira, andrea... Ez egi-zu negarrik egin ain gauza txiki

-agatik... Ikusi daigun bein-betikozer dan barruko sekreto ori...

Eta Peru'k apurka-apurka ku-txako atea zabaldu eban, eta... za-baldu eban-eko barrutik sagu txi-ki batek iges egin, eta zuloan sar-tu zan...

Eta nok sagua arrapatu?

ERREGEARENERABAGIA

Etorri zan Erregea eta kutxa-txoa zabalik eta utsik ikusi eba-

nean, irri-barrez itandu eutsen:—Paradisuko pekatuan nok

euki eban errua, Peru?Eta Peru'k: Nire emazteak ziri-

katu nau-ta...Eta Marie'k: Nire senarrak za-

baldu dau-ta...Eta Erregeak: Adan eta Eba

barriok, begi- luzeok, tentelok!!!Zoaze bizitzera,Zuen txabola zarrera!!!

GOIKOETXEA'TARIÑAKI'K

I RU ARGI-IZPI BERRI

EUSKEREA

Euskeraren Batasuna Euskaldun bakoitzak bereEuskalkia ondo-ondo ezagutzea eta beste Euskalkiakerrez ulertzea besterik ez da. Ortarako bide egokiaiduritu yat Gipuzkeraz idatzi neban idatz-lan oneri,beste itzak aldatu gabe, aditza Bizkaieraz ipintea.Aditzen eragozpenik gabe, zuek bizkaitarrok Gipuz-keraren izpiritua eta guk giputzok Bizkaierarenagure-egiten asten ba'gara, urrats aundia emango baitdogu egiazko Batasunaren bidean. Bizkaiera edo Gi-puzkera mintzatzen dogu bada, Eundik larogeitairueskaldunok. Beraz, Bizkaiera eta Gipuzkera izanbear dabe Euskeraren Batasunaren oiñarri.

* * *

Izenburuan aipatu dodazan iru argi-izpi oiekUrrestarazu'tar Andoni'k eskeiñi dauskuz. Oso idaz-kiño txikiak dira tamaiñuz, baiña aundiak balioz. Eznoski diru-balioz, duan (debalde) ematen bait dauzegilleak. (Ala ere, pozik artuko leukela edozein diru-laguntza, iñork eman nai ba'dautso, diño berak. Ezbaita da Urreztarazu diruz, jakintzaz bezain abera-tsa).

Nik emen aipatuko dautsudazan liburuxka auekgura ba'dozuz, eskatu eizuz «Txindoki» liburutegira(Uruguay Kalea 9. Urrut. 22-34-33).

* * *

Gaur aztertu nai dodan idazkiñoak «Euzkera»dau izen. Orrela: «Z»z idatzia: «Euzkera». 46 orribesterik ez dauz liburuxka onek, baiña ondo merezidauz Azkue Maixuak Arana-Goiri'ren Idazkera edoOrtografiari buruzko idazkiñoaz esan ebazan itzak:«Urrezko orriak dirala» liburuxka onen orriak.

Garrantzi aundia dau neretzat Euskerari buruzUrrestarazu'k esan daikean guziak. Iñork ez bezalaezagutzen dau bada berak gure izkuntza. Benetakoizkuntzalari da Urrestarazu, Euskera ikasteko «me -todo» edo irakaspide egoki baten eta Euskal -Grama-tika mardul eta eder baten egillea. «Umandi» izengoi-tia erabilliaz idatzi ebazan bi liburu bikaiñ oiek, eta

orregaitik «Umandi» bezala ezagunagoa-da Euska-lerrian Urrestarazu.

Majiña bat jendek ikasi dau Euskalerrian Euske-ra «Umandi»ren bi urrezko liburu oien bidez!!!

Ala ere, barkatuko al daust Umandi adiskidemaiteak idazkiño oni akats-apur bat aurkitzen dau -tsatala esaten ba'dautsat. Gizon aundi guztiak izatendabez beren «bereizkeritxo» bereiziak, eta Urrestara-zu'k ere ba dau berea: Euskera idazteko «s» ez baiña«z» erabiltzea.

Gaur ez du iñork Euskera «z»z idazten. Len bai.Arana-Goiri izan zan «zetazale» gogorra. «Euzkera»,«Euzko» eta «Euzkadi», idazten ebazan arek. Zergai-tik? Beste askok bezala GURE ARBASOAKKaukas -Mendi'tik, eguzki-aldetik etorri zirala, eta«Eusko» itzaren sustraia «Eguzki» zala uste ebalako.

Gaur ezaguna dogu gure abenda emen bertansortu zala. Baiña ontaz Urrestazu'ren bigarren idaz -kiñoa aurkezterakoan mintzatuko gara. Ontan ere ezbait dator bere nerekin bat.

1920'garren urtean erabaki eban «s»aren ala «z» -ren auzi ori Euskaltzaindiak. Sortu berria zan orain-dik Euskaltzaindia. Azkue lendakaria, Broussain,Kanpion, Eguskitza, Eleizalde, Intzagarai, Landerre-txe, Olabide, Lande, eta Urkixo bildu ziran batzar ar-tan eta auteskunde bat egin ondorean —8 autarki2'ren aurka—, «S »a erabiltzea erabaki eban orduangoEuskaltzaindi bikain arek.

Orregaitik gaur ez du iñork Euskera «z »taz idaz-ten. Eta orregaitik, Urrestarazu'k «z»taren ataltxo oribere liburutxoan ukitu ez baleu, asko irabaziko eba-la, uste dot, bere liburutxo onek.

Ala ere, oso lauso -ttantta txikia dogu ori liburuontan, eta kontuan artzea merezi ez dauna. Aurkitueta irakurri eizu, adiskide Urrestarazu'ren idazkiñoau.

LATIEGI'TAR BIXENTE

ERLEAK ETA AINGIRAKERLATEGIA

Begiratu dagigun erlategi batera. Benetako lantokibiurtu dan erri bat dala ikusiko dogu.

Irurogei milla biztanle baiño geiago daukaz. Zenba-kia ez da izaten erlontzi guztietan bardiña.

Guztiak egiten dabe lan, erle-mandoak izan ezik, etaoneik gitxi dira. Guztiak egiten dabe lan, zarrak eta gaz-teak.

Gazte-gazte diranak be biengoan egin leikee lan, er-leak euren ezi-gelatik aundiak eginda urteten dabe-ta.

Bakoitxak egiten dauan lan-mota, bere zurtasun etaeldutasunari dagokiona da, eldutasunak berak eragitendautsona.

Edozein lantegitan lez, lanak zeatz eta maillaka ba-nantzen dira erlategian. Erleen artean zeregiñik aundienakanpokoa izaten da. Orregaitik ogei ta bat egun bete beardira, kanpoko lan-maillara eltzeko.

Lenengo beste zeregin askotan egin bear dau ikasta-roa: Garbitzaille, zaintzaille (jaioteko diran larbak zain-tzen, kanpotik datozenen janaria artu eta gordetendira, esaterako begiratzaille, ikuskari.

IKUSKARIAK

Ikuskarien lana zoragarria da. Berba egiten dabe.Emon bear diran barriak besteai emoten dautsez.

Euren lagun langilleai lore-autsa ta eztigaia non da-goan, dantzearen bitartez esaten dautsee.

Eta, gauza arrigarria, kanpoko langilleak oso ondoulertuten dautsee Esti-gai lorak inguraun ba'dagoz, ikus-kariak biribilketa-dantzea egiten dabe, bira-bira-ka ibi-lliaz; urrin ba'dago, euren dantzea aldizka ta jarraitu ba-rik egingo dabe, noizean beinka; 300 oin baiño geiago bi-tarte ba'dagoz edo etxe bat ba'da bideko eragozpen, zor-tzi zenbakiaren irudia egiñaz dantzatuko dira, zortzikoirudia ariñeketan egiten ba'dau, loratetia sei milla edourriñago egon leitekela esan gura dau; zenbat eta dantzaastitsuagoa, loretegia urriñago.

Ikuskariak bere bidea aize gogorren artean egin ba'-dau, urrunago dagoalakoa adierazoko dau. Geuk be sa-rritan olako zerbait esaten dogu: Eragozpenik aurkitzenez ba'dozu, ogei minutoko bidea daukazu.

JAKITURI ARRIGARRIA

Zomorro batek orrelako izkuntza edo berbeta nastetsua erabiltea, sinistu eziñeko gauzea da. Alan eta guztizbe, erleak oraindiño naste aundiago sartzeko, bitarteaadierazo ta erakusten dabe.

Eta bidea agertzeko, eurak aurkitu dabena nondikdan adierazteko, eguazkiagaz be zer-ikusia izaten dabe,ostean, ondoan, edo inguruan bira-biraka ibilliaz. Eta no-rabide ori eguzkiaz alkartuta emotea, kanpoko erleentzatbeti izaten da baliotsua.

Eguna laiñotsua izan arren, erleak ubel-margotik ara-goko izpien zentzumena dauke.

Onein laguntzaz, eguzkia non dagon beti jakin leikie,gizonak tresna barik jakin ezin daben gauzea.

IZKUNTZA NASTETSUA

Jakitunak diñoskuenez, erle langilleen izkuntzea bestepizti ta zomorroak euren alkar-bideetan erabilten dabenabaiño askoz nastetsuagoa da. Gizonaren izkuntza ta al-karbideak baiño ez dira naste aundiagokoak.

Baiña jakingarriz, gizonen izkuntzaren bestera ez daeltzen. Gizonen beste ez dau irakasten. Gizonak berakikasten dauana ta aurrekoakandik artutako jakintza dau-koz, baiña erleak berezkoa baiño ez dauke, ez daukearaudirik berba egiteko eta alkarbideak sortzeko. Esan-gureak banan-banan adierazteko biderik ez dauke, adi-menik ez dauke. Ezin dabe jakiñaz euren izkuntza aldatu,erri ezbardiñetan bizi diran erleak izkelki zerbait ezbardi-ñak erabilli arren. Zelan jokatu bear daben euren artu-emonetan, ez dabe iñoz irakasten.

Ez ete da or agertzen eurak baiño goragoko Adimenadagoala?

AINGIRA DIZDIRATSUAK

Ez dozuez iñoz gogoratu aingira dizdiratsuak?Oneik bai izaki trebeak! Begiratu dagiguzan.Bermudetako itxas-ur urdiñetan asten da, ur otzetako

aingiren edestia.Jaio ta laster aita-amak ilten jakez eta umezurtz gera-

tzen dira. Aldi onetan txiki ta garden agiri dira.

SAN ANTON'GO

DON KLAUDIO'RI

ZORIONAK ETA ESKERRAK

ZER'EN DOGU LANKIDE,

ABADETZAN EGIN DITU

BERROGEI TA AMAR URTE

ZORIONAK ETA EKIN AL DAN ARTE!

(ZER)

Euren ekinbidez, e ibillaldi luzea egiten dabe aita -amak bizi ziran ur otz aldeetara, Erdi-Ameriketako edoango ipar-sortaldeko ibai ta ur geldietara. Beste batzukEuropa'ko erreketara.

Euren uger- indarrarentzat ur-aizearen joera eragi-Ileak lagunduko dautse.

Ameriketako erreka ta ur -geldietarako aingirak, La-terri Alkartuetako itxas-basterretara urtebete ingururakoaldentzen dira, baiña ordurako sasoikoen itxura artu da-be, atz bi luze baiño izan ez arren.

Europa'koak eldutasun geiago dauke guztiak bardiñakizan ez arren eta euren tokietan egoteko iru urte-ingurubear dabez.

Ori orrelan dala, aingira arrak itxas -bazterretan ego-tea naiago dabe eta aingira emeak sarri askotan ibai-gora

joaten dira ur-geldien edo aintziren billa. Batzuk gabazlurrean ibiltaldi laburrak egiten dabez.

Zelan jakiten daben ur otzak non dagozan eta an bizibear dabela? Gauza arrigarria, izugarria da. Nondik noraibilli zelan jakiten daben, sinistu-eziñekoa da. Adimen ar-gitsu baten erabilliak dirala esan lei. Zazpi urtetik amabi -ra, euren zartzaroan, lau atzetik seirako luzerea daukeeta barriro abiatzen dira ibillaldi luzera. Oraingoan Saga-zo Itxasora doaz an umeak egin eta ilteko.

Angiria'n, erreka, ibai eta ur-geldietan bizi izaten di-ra, baiño jaio ta il Itxasoan.

Benetan guztiz arrigarri, erromantiku, samur eta lillu-ragarria, olerki zoragarria!

LETONA'K

LIBURUAK

BERTSOTAN

Liburu au, kasetak eta guzti,bertso-lore sorta polita dogu.

1789'tik 1936'ra izan diranbertsolaririk ospetsuenak batzenditu eta eurak ardurapean artu-rik, bai Eusko-JaurlaritzarenJakintza-sailleak eta bai Gipuz-koa'ko ikastolen alkarteak, lagun-tasun oparotsua eskiñi dautsoe.

Egillea Dorronsoro'tar Juan.Azkenengo Prantzia'ko iraultzaegunetatik (XVIII gizaldian), or-duan oraindiño gure Iparraldekoeuskaldunak euren lege zarrakeukezan, gure anai-arteko gudaanker eta basatira arte luzatutenda.

Gaia 6 atzalburutan banatzenda. A tzalburu bakoitxean bertso-lari aipagarrienetariko batek par-te artzen dau eta orrelan errenka-dan, aldiz-aldiko bertsolariakazzerrenda egokia osoturik, Pernan-do Amezketarra, BarkoxekoEtxaun, Xenpelar, Bilintx, Ipa-rragirre, Pello Errota ta Txirritapozarren dakusguz eta dantzu-guz.

Liburua, argitaldi apaiñez naizarruntez, bakoitxaren sakelarenaraberran irarrita dagerkigu.

Niretzako garrantzitsuena da,liburuagaz batera kaseta bi argi-taratu dabezela eta euretan 40bertsolari-soiñu, egokienetarikoak

eta txik ezagunak, ziur entzuleguztien alaigarri diranak sartudituela.

Kasetak gaur-eguneko eziketanerabiltea, is bearrezkoa izan bearlitzake.

ZIGOR-LEGEAK

Euskal Zigor-Lege eskubideeniturburuak, XI'garren gizalditikXVII'garren gizaldiragiño, MariaAngeles Larrea, Rafael Mieza taAntonio Beristain'ek batuak argi-taratu ditu liburu baten «La granEnciclopedia Vasca»k.

Julio Caro Baroja'ren itzau-rrea daroa.

Amaikagarren gizalditik ama-seigarrenera, zigor-legeen oiñarrilez bagiratu geinke. Zigor-legeakaldi orreitan gertatu ta aziak izanzirala esan lei.

Antonio Beristain'ek eskubideoneitzaz itz egitean benetako eus-kaldun baten barne-muiñean ido-ro geinkezala gaizkin erruduna-ren itxaropen eta norkiaganako«adeitasuna ta begirunea» diños-ku: Bere eritxiz, liburu au gaionetan sakondu gura dabenantzategoiki-egokia da.

Sarrera orokor baten gai oneiburuz diardu: Aspaldi bateko eus-kal eskubideak, euren lengo azi-

orrazia, euren aurrerapena, alda-kuntzak, berezitasunak. Guztioneik errege batzuk emon euskue-zan foru banaka batzun «berariz-ko legeekaz» alderatzen ditu.

Ondoren bibliografi-oar batekdarrai eta gero sarrera txiki bateta bost gizaldi onein barneanidatziriko ta zigor ta auzi-legeenburuzko 17 lege arauzko texto-idatziak dagerkiguz.

Beristain'en ustez, lau diraguztien artean berezienak: JuanNuñez de Lara'ren Zigor-Lege in-gurraztia; Anaidiaren Ingurraz-tia, 1394'garren urtekoa; Gipuz-koa'ko Anaidiaren ingurraztia;1397'an urtenikoa ta 1452'an ira-rria izan zan Bizkai'ko Foru Za-rra.

Azkenez, liburuan idatzirikoidazki-agiriak errezago ulertzeko,itz zarren iztegi bat dakar.

Gaien aurkibide batek etaaraubidezko beste batek osotzendabe liburu interesgarri au.

Maria Angeles Larrea ta Ra-fael Mieza Deustu'ko IkastetxeNagusian irakasleak doguz. Anto-nio Beristain Gaizkin-Iztia edokriminalojiari buruzko EuskalIraskundearen zuzendaria da.Iraskunde onen babesean argita-ratu da liburua.

ARREGI'TAR JOSU'K

CUBA BARRUTIK (VII)

POLITIKA EGOERA

LATERRIAK

CASTRO NAGUSI

Cuba'ko politika egoeraz itz egitean, gizon augogoratu bearra dogu. Danok ezagutzen dogu; baiñaondo ezagutzen ete dogu, gero!

Cuba'ra joan baiño leen, Castro eta bere inguruaezagutzeko gogo bizia neuan. Entzunda neukanetikpolitiko zoragarria zan; telebisioan itz egiten euanbakoitzean, jende guztia lilluratura itzen euan; zapal-duta eta lurra jota egoan Cuba au askatu eta jasoeuan; eurak baiño txiroago ziran laterriei laguntzeneutsen; kultura aldetik cubatar danak ikasi euen ira-kurtzen eta idazten, eta ikasketarik egin nai euanak,doan egiteko era eukan eta abar, eta bar...

Guzti oneik entzun edo irakurri ostean, Cubamundu barri bat iruditzen jatan. Eta zelan ez beraikusteko gogoa?

CASTRO KANPOEDER!

Nire ametsak asetzeko eguna be etorri jatan. EtaCubara eltzean aurretiz entzun edo irakurritakoaneure begiekaz ikusteko gogo bizia neuan. Eta gauzaguzti areik egia ziran edo ez benetan jakiteko, berta-ko libururik ez irakurtzeko erabagia artu neuan. Ira-kurtzetik ikustera alde aundia dago, eta beti be ikusi-takoa irakurritakoa baiño siñest-errezagoa izan, izanbe. Baiña egia esan, ez dago alde makala kanpoanentzuten danetik bertan ikusten danera.

GORA CASTRO!

Baten baiño sarriago ikusiko doguz afrikatarrakedo ego-amerikatarrak Castro goratzen, Castro'riikusgarrizko abegi onak egiten eta abar. Eta alde ba-tetik, euren arrazoiak dauez. Ezin ukatu Castrokemoten dautsezan diru eta militar laguntzak, bialtzen

dautsezan janari, osagai, osagille eta maixuak, etaabar eta abar.

Izatez Castro eta bere ingurukoak «internaciona-Iistak» dira. Baiña... eta beste cubatar guztiak, zerpentsatzen ete daue besteak? Ona emen ikuspegi ba-ten bigarren aldea.

LEENENGO ETXEA KONPONDUBEARKO!

Castro'ren jokabideaz bat ez datozenak be ugaridira. Onein iritziz, Castroren jokabidea ez da iñondikbe zuzena: atzerriak konpondu baiño leen norbera-ren laterria konpondu bear da. Eta onetan ez daueaserik eskatzen, ez. Bear-bearrezko diran gauzak es-kuratzea baiño ez daue eskatzen, eta onein artean,esate baterako, janaria, jantziak, etxe-bizitza egokiaketa transporteak.

CASTRO'REN POLITIKORIK ONENAK

Bere politika egoerari iraun arazteko politiko be-reziz inguratuta dago. Onein artean Raul Castro,bere anaia, eta Ramiro Valdes ministroa aurkitzendira. Atzerrian be adiskide onak ditu, eta ezin aiztubere aitabitxi: Rusia, ildako Tito eta Agostino Nieto.

CASTRO'REN AURKAKOAK!

Castrok'k Cuba'n «ez dau» areriorik, edo-ta, obe-to esateko, ezin dau izan areriorik. C. D. R. taldez(Comitē de Defensa de la Revolucion) beterik daukaugarte guztia. Usterik gitxien daan tokian aurkitzendira eta eurori esker dau Castro'k dauan indarra.Talde oneik emengo poliziaren antzerako talde ba-tzuk dira. Agintari jarraitze-ko Castro'ren asmaki-zun onena!

PIRU LEGARRETA

EDERTIA

JUAN ANTXIETA BIZKAIA'N

Gure Zer'eko 42'garren zenba-kian atsegiñez irakurri neban«URKIOLAK» izenpetuta, Juande Antxieta-tzaz idatzitako lanpolita, or emenka, irudigille entzu-tetsuak egindako lan ederrak nundagozan izentatuaz gero, auxe di-ño: «Antxieta beste erri ta uri as-kotan be ibili zan eta irudi ederasko egin ebazan eurotan bere».

Uri orreitatik bat, idazti ta al-dizkarietan iñoiz bere izentatu ezdana, Bilbo da.

Onetzaz zerbait esan gura neu-ke. Emen Bilbon, ertilari gorengoorrek egindako lanak baditugu,ain zuzen be San Anton parro-kian, bertan, pizkunde-errenazi-mentu erako atarian, Antxieta'kegiñiko bi irudi, zein baiño zeinederragoak dagoz.

Kepa ta Paul deunen irudiakdira izan be.

Kanpotar batek baiño geiagokirudi onek ikustean, bat batenesan dauste: Miguel Angelek egi-ñak dira irudi oneik ez?

Ezpai barik, eurak ezagutzeneben Miguel Angelek egiñiko Moi-sesen irudia ta emengo irudiokaren antz aundia dabelako, orre-gaitik euren itauna. Santu oneikMiguel Angelek egiñak dira, ez?

Emen dagozan irudi biok arriz-koak dirudie baiña ez didira arriz-kuak, zurezkoak baiño; ori bai,arri margoz margoztuak.

Baleiteke irudi oneik antxiñetaneliz barruan egonak izatea etagero eliz atarian ipinteko arri mar-goz margoztu.

Parroki onetako aldare buru-erretaula mendeak zear sarritanaldatua izan da.

Aoz esaten da, ingi-paperetanez da ezer agiri, emengo paperasko guda ta beste jazoera batzu-kaz galduak diralako, aldare buru-erretaula oso bat Antxieta'k egiñaizan zala.

Orain nun da aldare buru ori?Baiña, ain zuzen be Pedro ta

Paolo santuen irudi biok eta orainaldare buruko gurutze deuren in-

guruan dagozan, Antxieta'k egiñi-ko ozka erreliebe aundi biak, an-txiñako aldare buru aundiaren on-dakiñak izatea.

Orain aldere buruan dagozanozka aundi ederrok, Augusto Lai-ta irudi barritzaille trebeak barriz-tuak izan dira. Irudi batean Je-sus'ek egiñiko azken aparia agirida eta bestean Jesus bere ikasleaioiñak garbitzen agiri da. Bai Kepata Paul'en irudietan, bai ta be, al-dare buruko ozka aundietan An-txieta'ren ezaugarria agiri da.

Irudi oneik Antxietak miraga-rriz osotuak dira, Miguel Angelaundiaren antzera, Antxieta'karen antzera, bere irudiai bizirikdagozanen antza erantsiten dau-tse.

Irudiok bizirik egoteko itz egi-tea baiño besterik ez dabe bear.

Olako argia ta bizitasuna daukeizan be Antxietaren irudiok.

Orregaitik Antxieta'ri, MiguelAngel euskalduna esaten iako.

Berau lako ertilari-irudigille la-rregi be ez daukaguz euskaldunoketa daukaguzanak argitaratu, era-billi ta goraldu bearrean gagoz,beste batzuen eredutzat, orrela ja-rrailleak geituko dira gure errianeta batez bere orain geure buru-ja-betzan geure ikastetxe on eta as-kogaz erri onen ertilaritza goren-gotuko dala uste dogunean.

Eskerrak Antxieta'r eta bestegure ertilari guztiai gure erriarenoore ta aunditasuna munduarenaurrean agertu dabelako.

GALLASTEGI'TARKAULDI

BERTSOETAN

GIZA-ARLOAKVI

Euskeraz jaio nintzan,bazter zoragarrian

euskaldun bizi naz.Zure itz ta lekuko

Euzkadin izan nai dutamaren biziaz.

Arrituta naukatearrizko gurasoak

errien artean;arbel, aizkora, atxurlagun zituelarik,izerdiz lanean.

Arrizko aro ortan,zer izanen ederren

Euzkadi zarrean?...Goi ortzeko izarrakitz biurtu al ziran

izkuntz ederrean?...

Denporarik zarrenenziñaldaritzarako

autatuak gara;giza seme zar areenodola eta itzadoguz gora gora!

Mendi onen artean,adimen garbi areekbiotza urrezko;itzari ezarrita,

zirena itzi eutsenodol ta arrizko.

Ederrez urtzen nagoarbasoei begira

ene lur maitean;bizitza ta izkuntza

bitxirik garbienakditut biotzean.

VII

Izkuntza garbaI onenjakituria nai dut

nere begietan;zure bizi guztian

sortzetik zara illezkoreuskal mendietan.

Zer daukazu, arkaitza,eguskira begiraarri giarretan?...Zer du euzko semeak

urrezko biotzeaneuskeraz izketan...

Itzalez arritutaeuskeraren ederrezezin naz aspertu.Zure bizia gaitik

landu nai neuke itzaeta zu maitatu.

Egaz doa aizeaeuzko jakituritaneuskeraz mintzatzen;bizia dariolazelai ta mendi zear

egiak zabaltzen.

Euskaldun arbasoak,konturatu al ziñeenarrizko aroan...

millaak urteak zearbiziko ziñatela

zuen itz arloan?...

Egiazko izkuntza,gizonaren argia

ete zan euskera?...jakintsuak lurreangaur, ikasten jabiltzuzzure izakera.

VIII

Lorerik ederrenaarrosa gorria da

baratza erdian;usain, margo ta eder,goxo, zabaltzen ditu,goizero, aidian.

Biotzeko arrosa,

odolez doan garraeuskera , joria;izkuntza zarrenetanbakar geratu zara

egi letz argia.

Zu zara EuzkadikoAberriaren itzaarbasoen garra;

millak urteak zearenda zar onen giltzaeuskaldun giarra.

Gizon zarreen aroan,gogoz, laztanduko dutenderri maitia;

zure odola daukat,euskal arriz egiña,arbaso bizia.

Zu lantzen bizi nai dut,izkuntza arrigarri,jakintsuen duiña;odola emon nai dut,aragia urundu,ta suz erre miña.

Euskaldunan bizialanez ta itzez dator,

burnizko egia;zu, bakar, izan zaraoñeztarri argia,eusko itz arria.

PAULIN

JOSTUNADORETSUA

KONTU KONTARI

SASI -ARTEAN

Jostun bat bere erritik beste batera joaten ei

zan. An astebete egin, eta larunbatean etxera.

Etxeruntz etorren bein, kaka egiteko gogoa etorri

jakon, eta orretan asi zan, bide-bazterrean.

Orduko aldietan, gizonezkoak be andrazkoak

lez, atzetik tiranteak erabilten ei ebazan. Eta jostun

orri, bere gauza ori egiten egoen bitartean, tirante

areitatik sasiak oratu eutsoen eta gau osoa emon

eban jostunak:

Itzi naizue... itzi naizue! —esan eta esan.

Urrengo goizean, inguruetara begiratu... ta sasia

zala ikusi ebanean, artaziak gerritik atara, eta rrast,

ebagi ei eban.

Gizona izan ba'litz, bardin egingo neutso-

esan eban orduan jostunak.

LAPURRAK

Gero, goizean etxeratu zanean, andreak:

Au gizona! Bart gau osoan emen egon nok i

noz agertuko...

Bai, etorriko nintzonen, bai. Baiña, zazpi lapu-

rrek urten jausten.

Dirua be kendu daue, beraz?

Niri dirua kendu?... Artaziak eskuan daukada-

zan artean... ezta!...

Ik orrenbeste adore? Ago isillik... ago isillik!

Bai, niri tresna oneik eskuan dodazan arte, ezer

kentzekorik ez don iñor.

ANDRAZKO MAIÑAK

Urrengo astean, ostera be, joan zan aste guztira-

ko. Larunbat arratsaldean, bere emaztea urten jakon

bidera, eta gizon batena zirudian abots lodiaz, esan

eutson:

Geldi or!... Ona diru orreik!

Jostun gizajoak, bestea lapurra zalakoan, oso-

osorik emon eutson katanarrua.

Eta ortxe egon geldirik, nik esan arte.

Eta lapurtzako emaztea bere etxe ondora eldu

zanean:

Erdu orain!

JOSTUNAREN ZORIA

Eta gizona etxeratu zanean, emazteak barriro,

baiña orain betiko abots meaz:

Baiña, gizona, gizona!... Ori dok gizon baten

itxurea!...

Bai, motiboa bere ba jaukanat. Lapurrak urten

jausten.

Lapurrak?... Eta dirurik kendu daue?

Bai, enetxoa! Eta arin kendu be!

Eta ez al jak besterik ezer jazo?

Baita, geiago bere!

—Zer geiago egin daue... zer?

Eperdian mun emomazo.

A demoñino esto ziria!... Ni nintzoan lapurtza-

ko ori, ni, ni...

Bai, eta eperdian mun emotean, ire puts-atsa

iruditu jatanan.

ESTONBA'TAR MANUEL

EZI KETEA

ERRIARI BERBA ARGIMikel geurearen eguna zan. Itzalditxo bat egin

neban mezan, Teodosio Goñi'ren ipuiña asalduz.Meza ostean urreratu jatan andratxo bat itanduz:Baiña, Jauna, ain besteko txarra zan S. Migel beregurasoak ilteko?

Nere erantzuna: Baiña andratxu, txarto ulerudozu nere itzaldia, S. Migel'ek ez dauko aragizko gu-rasorik, soin bako aingerua da.

Teodosio Goiñikoak, napartar gizon ospetsuak ilebazan gurasoak, ez ekiala, arerioak iruzur egiñik etagero, Aralar'en, penitentzi egiten egoala, Mikel Deu-nak askatu eban deabruaren atzaparretatik.

Nire itzaldia naikoa argi ta garbia izan zala ustedot, baiña erri zeeiak, jakintza gutxi daulako, asko-tan oker ulentzen ditu gauzak.

Ori, egunero ikusten dogun gauza da.Olako jasokun asko dakiguz guztiak.Ona emen neuri jasotako beste jazokun bat.1936'ko guda zan. Nire ezagun zan atezain bat

egoan egunkaria irakurten, beragana eldu nintza-nean, diñost: Jauna, egunkariak diño Miaka Buru-zagiak aurrerakada egin dauala Kordoban. Uste dotlaster artuko dogula Andaluzia guztia Franco'renaurka.

Kontuz ibili gizon, esan neutson: Baleiteke Fran-co'tarrak gu lenago arrapatzea. Baiña, zer diñozu,Jauna. Franco'tarrak, gu arrapatzeko, Auñamendi-Pirineo igaro bear dabe ta, ori, eziñekoa da.

Gizon ona zan atezain ori, baiña ez jakiña.Uste eban Andaluziatik Bilboraiño etorteko Au-

ñamendi igaro bear zala, Zelan ekian lutelesti Geo-grafia!

Benetan aundia da erriaren ez jakitea. Ez iakinta-sun orretan oñarriturik erriagaz nai dabena egitendabe izlari ta idazlari gaizto askok.

Eslogan galgarri batzukaz, aizeak udagoieneanorbel legorrak lez, bide txarrotara eroaten dabe errigaisoa.

Ba dago zeregiñik erriaren buruak argitu ta bidetxarretatik bera aldenduteko.

Gu, sermolariok be, ausnartu bearrean gagoz,zelan diran gure barriketak. Gure jakintzagaz arrotu-rik, askotan gure izketa goi goikoaz eta itz ulergatxa-kaz erria zorabiotu nai dogu, Eurak esan dagien zen-bat dakien gizon orrek- Ori bai jakituna, ta bitartean,erriak ezer ez dau ulertzen edo oker ulertzen dau.

Ez da ori bide zuzena, ez elizan, ez politikan, ezta erriak irakurri bear dituan egunkari, aldizkari taidaztietan. Gure arrokeria basterturik, Kristoren an-tzera itz egin bear dogu, errikoi, apal, leun ta argi tagarbi.

Arrokeriak eta txarkeriak egiten dau kalterik ira-kurle ta entzuleen buru biotzetan.

Ekin daiogun erri zeeiaren buruak argitu ta bidetxarretatik aldenduten.

GALLASTEGI'TAR KAULDI

URKIOLAN AMESLARIIraillen arratzaldeargi euzkitsuanaurki naz kalbarioderitxon lekuan.

Alde guztiak argiegun bero ortannai eta naiez amesegin bear bertan.

Oinpean bedar bigunlore ori usaintsumosuka orkatillanori dala poztun.

Ixil dira txoriakigaro da aro,kokoan billa dabizbat egiz aguro.

Begira menditaraZUIZAK DIRUDI

Aluitz zorrotz zuriadago argi argi.

Eskubarattz zabalaMugarra okerra,Unzillaitz zabal aundiDurango aldera

Gurutz ganean daulaor dago SabigainAnboto errege lezdagola danen gain

Bere malda eguzkikarrastt onetanbizi bizi ioten dauipiñirik sutan.

Bera iruditzen tatzuri epel gozoarrizko bitza dalalur gorin itxaso.

Urkiola basoaor emen da lañobedar eta landarakzuriak urkiak.

Or diran laño mordokez dira lañoakbaña dira ederardi on zuriak.

Entzun arretaz, lagunentzun belarriakeresi zoragarribe ta arran otsak.

Urrunean Oiz mendi,Gorbea gorañobe aldean Mañarieta Abadiño.

Danen erdi erdianSantutegi bikain

Ango eliz gizonakbarriztuta orain.

Orreik gizon altsuokizan dabe kemenSantu Antontoeneliz au edertzen.

Santutegi ortatikBizkaia danerabai ta euskal erriragraziak, begira.

Ba leike egoteagure izadianleku bikain zortakeder begietan.

Urkiola ingurubai egiz benetangoi goi eder dagolaguztien artean.

GALLASTEGI'TARKAULDI

AMAMAZAR-GAZTE

ASTIRO

Euskal sen benetakozabalduz semetanirakasle izan dabai bera benetan.

Amama biotz garbiiraun oraindikanluzaro urtetangure erri maitean.

Amama maite zarraelizatik datorguztiz zimeldurikan,lenago zan gogor!

Oñak tarraz ditulabizkar okerturikburuan zapi baltzaazal tximurturik.

Txiki txiki biur da,lenago lerdenal,bizitzak makaldu dauia ia dana.

Lurrera begiratuznun jausiko ete dan,aize aundia badajausko da lurrean.

Bere oldozmen danakaundi ta ederrak,bere urteak danakon egin beteak.

Aneika asko diraberberak esanakagurtza goxo goxosiñistez beteak.

Munduak jaramonikez dautso egiten,bere bizitza ederez balitza ezer!

Bizitza guzti gurtinlan eta maitasunbete dau bere lanazintzo ta zentzundun.

Olako emakumekeukiaz guregansortu da euskalerrinenda jator baitan.

Belaunaldi barriakzu or ikusteanbiziko dira zintzozure antz antzean.

Zarrak gura ditugugaur gure arteanbiziten ikas daiguneuren gerizpean.

Amama maite maitezu gaur goratzeanzar guztiak nai doguzgoratu batean.

15.8

EZKER ESKUMARA: 1. Ave nocturna. Este, ésta. Tele-vision.-3. Recuerdo.-4. Mancha. Cuenta, factura.-6. Cali-dad.-7. Multar.-8. Agujero.-9. Agujero.-10. Pus. Mo-rir.-11. Cuero, piel.-12. Estrella. Pelar. Gato montes.-13.Mirar. Palo, vara, asta.-14. Agosto.-15. Cojo. Vanidad,pompa.-16. Diario.-17. Desgranar. Tuyo.-18. Yo to decia.Pequeño, bajo.-20. Suburbio. Sobaco.-21. Tu mismo. Juntoal fuego.-22. Como obrar (obrar como). Señorita, maes-tra.-23. Tunante. Sueño. Trabajo. Aliento.-24. Epiteto des-preciativo.-25. Patriotismo. Aseado.

GOITIK BERA: 1. Insustancial. Tropiezo. Goma visco-sa.-3. Primavera. Lujuria. Ansioso.-5. Tanto como este. Di-ciembre.-6. Advertencia. Frio.-7. Sacristan. Reloj.-8.Dos.-9. Escalofrio. Tierra, mundo.-10. Poder.-11. Ocupa-do. Telēfono. Fuste, garbo.-12. Quejido.-13. Himno. Llegar,acudir.-14. Ola. Tocino. Sin embargo.-15. Vuestro.-16.Abundante. Escarcha, helada. Accion.-17. Maiz (el).-18.Oceano. Separar, distribuir.-19. Albañil. Lo dicho.-20. Ven-der. Despreciativo.-21. Lo tienes. Silencio.-22. Cruel-dad.-23. Orfandad. Junio.-25. Lista. Cuadruplo. Oracion(la).

14.8 ERANTZUNA

- 16 -

EUSKERAZALEAKLAGUNTZAK URRI

Diruak egiten dausku falta. Eta nori ez?Ba-daukaguz euskerearen alde, eta Bizkai'ko euskerearen alde lan egiteko asmakizun eta burubide

egoki ta ederrak, batzuk ibillian dabiltzanak, baiña diru-laguntzak ez da errez aurkitzea.Aurreski-kutxak emoten nekatu egiten ete diran edo olakoetan emon al daben dirutza urritu egin ete

dan. Eta gure ZER aterateko be gaiztasun bereziak sortzen jakuz, langille guztiak doan lan egiten dauskuela.Aldundiak naikoa laguntza ona emon dausku, baiña laster banatzen da zerbait egiten asi-orduan.Eusko-Jaurkaritzak be aldizkariai bere urteroko laguntza emoten dautse, baiña gure aldizkari onen-

tzat oso laguntza laburra da. Zenbaki bat, ille batekoa, aterateko, irakdlan ordaindu bear danaren laurenabaiño ez da. Ezer ez.

Eta bata bestearen atxakiaz, len baiño be txarrago ete gabiltzan.

ASMAKIZUNA

Orduan diru-billa urten-bearrean gagoz eta orretarako asmakizun txiki bat eskiñi dauskue. Ikusi dagi-gun ezer lortzen dogun.

Euskerazaleak Taldeak txarteltxu bat atera dau eta iru illebeterik bein 500 pezeta ordainduko dau txar-teltxu orren jabeak. Aurtengo zemendian, azillean, asiko gara.

Eta txartel bakoitxak daukon zenbakia, itsuen zozketan urten dana ba'da, 1.000 pezetako sariaemongo jako txarteldunari. Eta ori larunbatetan izan ezkero 2.000 pezetakoa.

Eta geratzen dana, ezer geratzen ba'da, baietz uste dogu gure laguntzailleak esku-zabalak dirana ba-dakigu-ta, EUSKERAZALEAK TALDEA'ren euskera-ikastegiari laguntzeko izango da.

IDAZLEAI

ZER aldizkariak orain-artean idaz-lanak naikoa ugari izan ditu, baiña aspaldion urritu egin dira.Udaldiaren nagikeria baiño ez dala? Arazoa sakonagoa dala uste dogu. Len sarritan lanak bialtzen

euskeuzan idazle batzuk isildu egin dira. Itzitasunez uste dogu. Barri batzuk be asi dira idazten, baiña batezbeste lanak urriago datorkuz.

Ez da ba dana diruaren arazoa. Zori txarrez, gaiso txar batek naikoak eta bost eragiten dauskuza-nean, barriak sortzen dira.

Aurrera jarraitu bear ba'dogu, guztion laguntza bear dogu, guztion lana ta guztion dirua.Eta amaitu orduko, eskerrik beroenak lanak bilalduz eta dirua emonez laguntzen dauskuen, guztiai.

GOIZ-ARGIErribideko aldizkaria

BizkaierazGipuzkoeraz

ErderazBARRIAK ETA ARAZOAK

SAS KI-NAS KIERRIBIDEKO ALDIZKARIA

Bizkaieraz

Gipuzkoeraz

munduko goraberak, jazokizunak, barregaiak...

EUSKERAZALEAK

Colon de Larreategui, 14 - 2.° dcha. BILBAO.1

35 PEZETA