Zigorraren Helburuak

2012-2013

Zigor Zuzenbidea I

29

Laugarren Ikasgaia

Laugarren Ikasgai

honetan, Zigor

Zuzenbidearen

adierazle den elementu

bat aztertuko dugu:

zigorra. Ikasgai

honetan zehar

zigorraren helburua

adierazten eta azaltzen

jardungo dugu eta

honen inguruan

plazaratutako teoriak

aztertuko ditugu.

4. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

Zigor Zuzenbidea I

30

Zigorraren Helburuak

2012-2013

Zigor Zuzenbidea I

31

Kanten ideia argiago ikusteko, aipagarria da bere uhartearen adibide

ezaguna. Imajina dezagun uharte bateko biztanleria guztia munduan zehar

zabaltzea erabakitzen duela, eta beren buruei galdetzen diete ea

beharrezkoa den delitugileek oraindik betetzeko duten zigorra mantentze

beharrezkoa den edo ez. Autore alemaniarrak horren inguruan diona da

nahiz eta gizarte horrentzat batere baliagarria ez izan (existitzeari utziko

bailioke), delitugile guztiak bere zigorra bete beharko dutela, guztiek beren

ekintzen balioa, garrantzia eta larritasuna uler dezaten.

4. Ikasgaia: Zigorraren Helburuak

4.1 Zigorraren helburuei buruzko teoriak

Lehenik eta behin, aipatu beharra dago tradizionalki Zigor Zuzenbidea zigor eta segurtasun

neurriei lotuta dagoenaren ideia zabaldu egin dela gizartean.

Ildo horretatik, zigorraren inguruko teoria desberdinak garatzen joan dira honako modu

honetan sailkatzen ditugularik:

4.1.1 Teoria absolutuak: ordainketa.

Zigorraren kontzepzio tradizionalenak esleitu egin dio zigorrari Justiziak eskatzen duen

ordainketa delitu baten burutzeagatik. Hori, gaitzak zigorrik gabe ezin direla geldituren

ustearen ondorioa da. Uste hori, arrazoi erlijioso, etiko eta juridikoetan oinarritu da.

Funts erlijiosoari dagokionez, kristautasunak -gainontzeko erlijioen modura- zigorraren

ordainketa funtzioaren oinarria finkatu izan du. Modu horretan, ikuspegi erlijioso batetik esan

daiteke badagoela zerikusirik erlijioaren justizia dibinoaren eskakizuna eta zigorraren

funtzioaren artean.

Funts etikoari dagokionez, Kant filosofoari zor diogu funts honen garapena. Autore honen

hitzetan gizakia helburu bat denez bere baitan eta ez tresna bat gizartearen onurako erabiltzen

dena, ez litzateke etikoki onargarria izango delinkuentearen zigorra erabilgarritasun sozialean

oinarritzea. Beraz, zilegi izango da soilik, zigorra Justiziaren eskakizunen arabera delitugileak

merezi duenean oinarritzea: Lege penala inperatibo kategoriko gisara agertzen da; hau da,

Justiziaren eskakizun bat gisara.

Beraz, aipatu berri dugun adibidean argi ikus daiteke zigorraren ordainketaren funtzioaren

ondorioa: zigorra aplikatu beharra dago beti, naiz eta gizartearen onurarako baliagarria ez izan.

Azkenik, Hegel autoreari esker daukagun funts juridikoa izango genuke. Autore honentzat,

zigorraren ordainketa ezaugarria justifikatu egiten da borondate orokorraren berrezartzearen

beharragatik, ordenamendu juridikoak ordezkatutakoa, zeina bortxatua izan den delitugilearen

4. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

Zigor Zuzenbidea I

32

borondate indibidualagatik.

Funts juridikoa aztertzera pasako gara orain, Hegel-en eskutik datorkiguna. Honen arabera,

pena, merezi den zigorra izango litzateke, urratutako borondatea, hau da, gizartearena,

berrezartzearren zeina egilearen borondateagatik, hau da, borondate bereziagatik urratua izan

den. Beraz, urratutako borondate orokorra (gizartea, zuzenbidea) urratzeagatik merezi den

zigorra izango litzateke pena.

Ondorioz, borondate orokorra, delitugilearen borondateagatik ezeztatua izan bada, ezezko

hori ezeztatu beharko zigorraren bitartez, borondate orokorra berrezartzeko xedez. Eskema

dialektikoak honela azaltzen du hau: borondate orokorra “tesia” izango litzateke eta

borondate horren ezeztatzea delitugilearen eskutik, “antitesia” izango litzateke. Azkenik,

ezeztapen horren ezeztatzea zigorraren bitartez, “sintesia” izango litzateke. Funts juridiko

honetan, pena erreakzio bat bezala azaltzen da, iraganera begiratzen diona (orden juridikoaren

berrezartzea eta delituari) eta ez gerora izan ditzakeen onura erabilgarriei.

Teoria guztiak komunean daukatena penaren funtzioari dagokionez, justiziaren burutzea dela

da. Aldi berean, penaren helburua zuzentasuna bilatzea izango litzateke.

Orain arte azaldutakoa kontutan hartuta, esan beharra dago justizia aurrera eramatearen

funtzioarekin batera, Zigor Zuzenbideari beste funtzio bat esleitzen zaio. Kant eta Hegel-en

formulazioen ondoren, eta bere XIX. Mendeko jarraitzaileenen ondoren, filosofia politiko

liberal bat topatzen dugu, zeinak delitua eta penaren arteko proportzionaltasunean

hiritarrentzako berme muga bat ikusten duen. Ezin izango da delituaren larritasuna baino

larriagoak diren zigorrekin zigortu, giza duintasunak hala eskatzen duelako.

4.1.2 Teoria erlatiboak: aurrezaintzaren teoriak.

Teoria absolutuak pena justiziaren egikaritzarako ezartzen dela defendatzen duten bitartean,

aurrezaintzaren teoriak, beste funtzio bat esleitzen diote pena edo zigorrari: delituak saihestea

zenbait interes sozialen babeserako. Funtzio hau ez da erlijio edo moralean oinarritzen, baizik

eta defendatzen dute, pena beharrezkoa dela zenbait ondasun sozialen mantenurako. Pena ez

da justifikatuko gaitzaren zigor hutsa bezala, jada burutu den delitu bati erantzuna ematen

diona, baizik eta etorkizunean burutu daitezkeen neurri prebentibo bezala. Lehen esan dugu

teoria absolutuak iraganera begiratzen ziotela; teoria erlatiboak, berriz, etorkizunera. Goazen

orain, aurrezaintza orokorra eta aurrezaintza berezia bereiztera:

4.1.2.1 Aurrezaintza Orokorra

Bere zentzu modernoan Feurbach, Filangeri eta Bentham-en eskutik sartuta, aurrezaintza

orokorraren kontzeptua, gizartearen aurreko aurrezaintzari egiten dio men. Pena gizartetik

delitugileak atera daitezen ekiditeko tresna gisara ulertzen du aurrezaintza orokorrak.

Feurbach baino lehen, Antzinako Erregimenean, ekidite hori indarra hartzen zuen penaren

aurrera eramatearekin. Autore alemaniarrarentzat berriz, perspektiba legalista batetik,

liberalismoaren ezaugarri dena, pena, noski, legeak hiritarrei zuzendutako mehatxua izango da

delituak burutzea ekiditeko xedearekin. Penaren aurrera eramateak, mehatxuari seriotasuna

Zigorraren Helburuak

2012-2013

Zigor Zuzenbidea I

33

emateko besterik ez digu balio.

Gaur egun, esan ohi da mehatxua ez dela aurrezaintza orokorrerako bide bakarra. Doktrinaren

zati bat uste du aurrezaintza hau ez dela mehatxuaren bitartez bilatu behar, baizik eta

Zuzenbide Penalaren afirmazio positibo bat bezala, Zuzenbidearekiko errespetu gisara eta

ordenamendu juridikoaren konponketa gisara. Honi, aurrezaintza orokor positiboa deritzo.

Modu honetan, Zuzenbidearen afirmazio bat lortuko da Zuzenbideko Estatu Sozial eta

demokratiko batean. Honekin batera, noski, Zigor Zuzenbideak berekin dakartzan

hastapenekiko errespetua izango dugu, horietatik lehena proportzionaltasun hastapena

izango delarik. Jada azaldu dugun bezala, proportzional tasun hastapena delituaren larritasuna

eta zigorraren arteko proportzio bat galdatzen du. Errespetatu beharko den beste printzipio

bat, legezkotasun hastapena zeinaren arabera, Zigor Zuzenbidea legearen araberakoa da. Eta

azkenik, aipatutako azken printzipio horri arraiki lotuta dauden ultima ratio eta

subsidiariotasun printzipioak.

4.1.2.2 Aurrezaintza Berezia.

Aurrezaintza orokorraren kasuan gertatzen ez den bezala, aurrezaintza berezia egileari

zuzentzen zaio. Hau da, aurrezaintza orokorra gizartean delitugileak ez sortzea bilatzen duen

bitartean, aurrezaintza bereziak bilatuko duena da, jada delitu bat burutu duen pertsona

batek, berriro deliturik ez burutzea. Esan dugu aurrezaintza orokorra, aurrera eramaten dela

edo efektiboa dela, baina aurrezaintza bereziaren kasuan, hori ezin da horrela izan, baizik eta

efektiboa izango da zigorraren egikaritza aurrera eramaten denean. Delitugile konkretuari

zuzendutako aurrezaintza izanda, aurrezaintza indibidualtzat ere ezagutzen da.

Aurrezaintza bereziaren ideia XIX. Mendetik aurrera zabalduko da zenbait autoreen eskutik,

horietatik esanguratsuena von Liszt autore alemaniarra delarik. Hark adierazi zuen, zigor edo

penaren justifikazio bakarra bere izaera prebentiboa dela.

Aurrezaintza berezia, delitugile kategoriaren arabera, modu desberdinetan gauzatzen da von

Liszt-en hitzetan:

Noizbehinkako delitugileen kasuan, pena oroigarri bat izango litzateke.

Delitugile ohiko kasuetan, pena birgizarteratzea bilatuko du.

Delitugile ohiko baina sendaezinen kasuan, inokuizazioa bilatuko du pena.

Beraz, autore alemaniarraren teoriari jarraiki, penaren helburuak hiru lirateke: zuzenketa,

birgizarteratzea eta inokuizazioa.

Orain, goazen aztertzera von Liszt-eri egin zaizkion kritikak.

Alde batetik, pena ez da beharrezkoa beti izan ere zenbait kasuetan ez da beharrezkoa

aurreikusten baita delitugilea ez duela berriro ere deliturik burutuko (kotxeko delituak,

trafikoan). Gainera, badaude ez-egozgarriak diren pertsonak, zeinei segurtasun-neurriak izango

zaizkie aplikagarri.

4.1.2.3 Batasunaren Teoriak.

4. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

Zigor Zuzenbidea I

34

Penaren funtzioaren teoria guztiak komunean dutena, modu batean edo bestean, aurrezaintza

da, bi ikuspegi desberdinetatik aztertu daitekeelarik jada aipatu dugun moduan:

Gizartearen babesa ordainketaren bidez: atzerapen bat izango litzateke, izan ere,

honen arabera penaren exekuzioa izango litzateke aurrezaintza burutuko lukeena.

Gizartearen babesa ondasun juridikoak babestuz.

Aipatzekoa da, zigorraren funtzioa unearen arabera desberdina izango dela, legearen

aurreikuspenetik bere exekuzioa arte. Roxin-ek zigorraren hiru fase bereiziko ditu eta fase

bakoitzari funtzio bat esleituko dio horietako bakoitza gainontzekoekin erlazionatuta egongo

delarik.

Zigorraren lehen fasea, legearen aurreikuspena izango litzateke; hau da, legeak zigorrak

aurreikustea eta horren bitartez, legezko mehatxu bat bilatzea. Fase honetan, Roxin-en

arabera, zigorraren funtzioa ondasun juridikoen babesa izango da. Izan ere, babes hori soilik

lortuko da ondasun horien aurkako ekintzen aurrezaintza orokorraren bitartez. Legea

delituaren aurrekoa izanda, ezin da ordainekoa izan, ezta delitugilearekiko aurrezaintza berezia

bilatu. Lege penala soilik gizartera zuzendu daiteke, aurrezaintza orokor baten bila.

Bigarren fasea, edo zigorraren bigarren momentua, epaile-ezarpenaren unea izango litzateke;

hau da, epailea zigorra ezartzen dionean delitugileari. Bere funtzioa momentu honetan,

aurrekoaren berrespen bat egitea izango litzateke. Izan ere, legezko mehatxua aurrera

eramango litzateke zigorraren ezartzearekin. Aldi berean, aurrezaintza berezia betetzen

arituko litzateke.

Azkenik, zigorraren hirugarren fasea, bere exekuzioarena izango litzateke. Fase honetan

burutzen den funtzioa, aurrekoen berrespenaz gain, aurrezaintza berezia izango litzateke, eta

delitugilearen birgizarteratzea penaren inposizioaren bitartez.

4.2 Segurtasun Neurrien Funtzioa. Zigorra eta segurtasun neurrien arteko

harremana.

Lehenik eta behin, gogora dezagun segurtasun neurrien eta zigorren funts materiala

desberdina dela. Izan ere, segurtasun neurrien funts materiala arriskugarritasuna da. Beraz,

segurtasun neurriak bere oinarrian aurrezaintza berezia betetzearen funtzioa izango dute.

Segurtasun neurriak, zigorrak ez bezala, ez dira legezko mehatxu bat, hiritarrei zuzendutakoa,

baizik eta tratamendu bat izango litzateke.

Zigorra eta segurtasun neurrien arteko harremana desberdina izan daiteke. Izan ere, alde

batetik sistema monista izango genezake, zeinak bien arteko desberdintasunik ez du egiten

(biak aurrezaintza berezia baitaukate helburuen artean). Bestetik, sistema dualista izango

genezake, monistaren aurkakoa eta azkenik, bikariotza sistema izango genuke.

Zer da baina, bikariotza sistema? Zigor eta segurtasun neurriaren arteko konbinaketa. Sistema

hau pertsona erdi-egozgarriei edota inguruabar aringarri ugari aplikagarri zaizkien pertsonei

aplikatuko zaie.

Zigorraren Helburuak

2012-2013

Zigor Zuzenbidea I

35

Bikariotza sistemaren bitartez, zigorraren iraupena zehazten da lehenik eta behin. Ondoren

aplikatuko den segurtasun-neurria erabakiko da. Lehendabizi segurtasun neurria beteko da eta

ondoren, zigorra, azken horren iraupenari (hasieran finkatutakoa) segurtasun-neurriaren

iraupena kenduko zaiolarik.

Segurtasun neurrien sailkapenari erreparatuz gero, hiru mota topatuko ditugu:

Neurri terapeutikoak: osasuna hobetzeko, sendatzeko edo funtzio aseguratiboa.

Neurri hezitzaileak: adingabeei aplikatzen zaie, funtzio berrezitzea betetzen dute.

Segurtasunezkoak: Zigor Kodearen 96.3.3 artikuluan aurreikusitakoak dira eta bere

funtzioa inokuizazioa da.

Segurtasun neurriak betetzen duten aurrezaintzaren funtzioa mugatua izango litzateke. Izan

ere, bere helburuak honakoak izango lirateke:

Ordenamendu juridikoaren konponketa.

Zuzenbidearekiko errespetua baieztatzea.

Birgizarteratzea eta zuzenketa, delitugileen ikuspuntutik.

4.3 Zigorraren helburuak eta Konstituzioaren Markoa.

Gure marko konstituzionalean aztertzen badugu zigorraren helburua, esan genezake orain arte

azaldutakoa biltzen dela. Espainiar ordenamenduan jasotzen dira aurrezaintza orokor eta

bereziaren ideiak. Hala ere, mugatuta daude, Estatuaren ereduaren arabera.

Estatu demokratiko bat izanda zigorrak, noski honako mugak bete beharko ditu: ezarritako

zigorra beharrezkoa eta ez gehiago izango da, proportzionaltasun hastapena errespetatu

beharko da; hau da, zigorra delituarekiko proportzionala izan beharko da beti. Horretaz gain,

ultima ratio, legezkotasun eta subsidiariotasun printzipioak errespetatu beharko dira.

Amaitzeko esan beharra dago, guzti hau biltzen dela Espainiar Konstituzioaren 25.2 artikuluan

eta Presondegiari Buruzko Lege Organikoan.

4. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

Zigor Zuzenbidea I

36