BetaG 4. tema1.ikasgaia

46
BetaG 4. maila BetaG 4. maila 4º curso. ByG 4º curso. ByG tema 1. ikasgaia tema 1. ikasgaia

Transcript of BetaG 4. tema1.ikasgaia

Page 1: BetaG 4. tema1.ikasgaia

BetaG 4. mailaBetaG 4. maila4º curso. ByG4º curso. ByG

tema 1. ikasgaiatema 1. ikasgaia

Page 2: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Izaki bizidun guztiak Izaki bizidun guztiak zelula-unitatez eginak baigaude.zelula-unitatez eginak baigaude.

Todos los seres vivos Todos los seres vivos estamos hechos de célulasestamos hechos de células.

Page 3: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Baina zelula guztiak ez dira berdinak.Baina zelula guztiak ez dira berdinak.Pero no todas las células son iguales.Pero no todas las células son iguales.

Adibidez: bi zelula motaTuberkulosiaren eragilea Tuberkulosiaren eragilea den Koch baziloa eta hark den Koch baziloa eta hark kutsatzen dituen gure kutsatzen dituen gure birikietako Zelulak.birikietako Zelulak.

El bacilo de Koch, causante de la tuberculósis, El bacilo de Koch, causante de la tuberculósis, y las células de los pulmones que aquel infecy las células de los pulmones que aquel infectata

Page 4: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Oso bestelakoak dira Oso bestelakoak dira Son muy diferentesSon muy diferentes

Desberdintasun horiei esker Desberdintasun horiei esker sendagaiak baziloak ezaba ditzake sendagaiak baziloak ezaba ditzake gure zelulei kalterik egin gabe.gure zelulei kalterik egin gabe.

Estas diferencias son las que explican Estas diferencias son las que explican por qué un fármaco elimina los bacilos por qué un fármaco elimina los bacilos sin dañar las célulassin dañar las células..

Page 5: BetaG 4. tema1.ikasgaia

DakigunaDakiguna

-izaki bizidun guztiak zelulaz izaki bizidun guztiak zelulaz osatuta daudeosatuta daude

-todos los seres vivos están todos los seres vivos están constituidos por céluasconstituidos por céluas

Page 6: BetaG 4. tema1.ikasgaia

1665. urtean1665. urtean Robert HookeRobert Hooke

Page 7: BetaG 4. tema1.ikasgaia

1665. urtean1665. urtean Robert HookeRobert Hooke

Zuhaitz batetik hartutako artelazkiaren Zuhaitz batetik hartutako artelazkiaren xafla mehe bat behatu zuen.xafla mehe bat behatu zuen.

Observó una delgada lámina de corcho.Observó una delgada lámina de corcho.

Ikusitakoa erleen abaraskaren antzeko Ikusitakoa erleen abaraskaren antzeko egitura gisa zeukan. egitura gisa zeukan.

Estructura similar a un panal de abejasEstructura similar a un panal de abejas

Page 8: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULAZELULA (gelaxka)(gelaxka) deitu zien konpartimentu txiki bakoitzari.deitu zien konpartimentu txiki bakoitzari.

Llamó Llamó CÉLULACÉLULA (celdilla)(celdilla) a cada uno de los compartimentos a cada uno de los compartimentos que vio. que vio.

Page 9: BetaG 4. tema1.ikasgaia

1838. Urtean1838. UrteanM.SchleidenM.Schleiden

Edozein landare-zati mikroskopioan Edozein landare-zati mikroskopioan behatutakoan Hooke aurkitutako zelulak behatutakoan Hooke aurkitutako zelulak

ikus zitezkeela konturatu zenikus zitezkeela konturatu zen

En cualquier fragmento de planta En cualquier fragmento de planta observando se podían reconocer las observando se podían reconocer las

células descubiertas por Hookecélulas descubiertas por Hooke

Page 10: BetaG 4. tema1.ikasgaia

1839an1839an T.SchwanT.Schwan

Animaliak ere zelulaz osatuta Animaliak ere zelulaz osatuta zeudela ohartu zenzeudela ohartu zen

También los animales estabanTambién los animales estabanformados por célulasformados por células

Page 11: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Teoria zelularraTeoria zelularra

Zelula da beren kasa (kabuz) Zelula da beren kasa (kabuz) bizi daitezkeen bizi daitezkeen

organismo zelulanitza organismo zelulanitza ororen oinarrizko egitura-unitateaororen oinarrizko egitura-unitatea

La célula es la unidad estructural básica La célula es la unidad estructural básica de todos losorganismos pluricelulares de todos losorganismos pluricelulares

capaz de existir por si mismacapaz de existir por si misma

Page 12: BetaG 4. tema1.ikasgaia

1860ko hamarkadan frogatu zen

Ezinezkoa dela bizitza bere kasa agertzea.

Zelula oro aurreko beste zelula batetik badatorToda célula procedede otra célula anterior

Page 13: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Teoria zelularraTeoria zelularra

-Zelula izaki bizidun egiruta-unitatea da.Zelula izaki bizidun egiruta-unitatea da. La célula es la unidad estructural.La célula es la unidad estructural.

-Zelula izaki bizidun funtzio-unitatea daZelula izaki bizidun funtzio-unitatea da La célula es la unidad funcional.La célula es la unidad funcional.

-Zelula da izaki bizidun ugalketa-unitatea daZelula da izaki bizidun ugalketa-unitatea da La célula es la unidad reproductora.La célula es la unidad reproductora.

Page 14: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Gaur egun badakigu Hoy sabemos

- Nolakoa den zelula baten barruko estruktura Cómo es la estructura interna de una célula

- Zelula nola funzionatzen da Cómo funciona una célula

Page 15: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Bizitzaren antolaketa hierarkokiaOrganización jerárquica de la vidaMolekulaZelulaEhuna / TejidoOrganoaOrgano-sistema edo aparatuaOrganismoa Populazioa (espezie berekoa/la misma)Komunitatea (espezie desberdinak/diferentes) Biosfera

Page 16: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZER DA ZELULA EUKARIOTIKOA?ZER DA ZELULA EUKARIOTIKOA?¿QUÉ ES UNA CÉLULA EUCARIÓTICA?¿QUÉ ES UNA CÉLULA EUCARIÓTICA?

ZELULA EUKARIOTIKOA oinarizko egituraZELULA EUKARIOTIKOA oinarizko egituraEstructura básica de la C.EUCARIÓTICAEstructura básica de la C.EUCARIÓTICA-mintz plasmatikoa/menbrana p.mintz plasmatikoa/menbrana p.substantzian sartzea eta irtetea erregulatzen dusubstantzian sartzea eta irtetea erregulatzen du-zitoplasmazitoplasmahialoplasma eta organuluakhialoplasma eta organuluak--nukleoa (mintz n/membrana n)nukleoa (mintz n/membrana n)

Page 17: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULA EUKARIOTIKO BATEN EGITURAZELULA EUKARIOTIKO BATEN EGITURA

Page 18: BetaG 4. tema1.ikasgaia
Page 19: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULEN FUNTZIOAKZELULEN FUNTZIOAKFUNCIONES CELULARESFUNCIONES CELULARES

UGALKETA / LA REPRODUCCIÓNUGALKETA / LA REPRODUCCIÓN

ELIKADURA / LA NUTRICIÓNELIKADURA / LA NUTRICIÓN

HARREMAN / LA RELACIÓNHARREMAN / LA RELACIÓN

Page 20: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULAREN NUKLEO ETA ZELULAREN ZIKLOAZELULAREN NUKLEO ETA ZELULAREN ZIKLOAEL NÚCLEO Y EL CICLO CELULAREL NÚCLEO Y EL CICLO CELULAR

Page 21: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Zelula-zikloaZelula-zikloaZelula bat jaitzen den unetik zelula umeak Zelula bat jaitzen den unetik zelula umeak sortzen diren arteko denbora tartea da.sortzen diren arteko denbora tartea da.

Periodo que va desde que una célula nacePeriodo que va desde que una célula nacehasta que se originan sus células hijas.hasta que se originan sus células hijas.

Ziklo batean honako faseak gertatzen diraZiklo batean honako faseak gertatzen diraEn un ciclo se suceden las siguientes fasesEn un ciclo se suceden las siguientes fases- Interfase- Interfase- Banaketa fasea / Fase de división- Banaketa fasea / Fase de división

Page 22: BetaG 4. tema1.ikasgaia

InterfaseInterfase

Zelula jaiotzen denetik Zelula jaiotzen denetik zatitzekoan denera arteko zatitzekoan denera arteko

denbora tarteadenbora tartea da da

Periodo de tiempo:Periodo de tiempo: desde desde que la célula nace hastaque la célula nace hastael momento de dividirse.el momento de dividirse.

Page 23: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Banaketa faseaBanaketa fasea

Zelula zatitu Zelula zatitu eta eta

bi zelulabi zelula sortzen dira sortzen dira

La célula se divideLa célula se divideyy

origina origina dos célulasdos células hijas hijas

Page 24: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Zer dago nukleo barruan?Zer dago nukleo barruan?¿Qué hay en el interior del núcleo?¿Qué hay en el interior del núcleo?

Nukleoak Nukleoak zelularen funtzionamenduazelularen funtzionamendua kontrolatzen duen kontrolatzen duen informazioainformazioa du. du.

El núcleo contiene la El núcleo contiene la informacióninformación que controla el que controla el funcionamiento de la célulafuncionamiento de la célula

Page 25: BetaG 4. tema1.ikasgaia

Nukleoaren egituraNukleoaren egitura

Nukloaren itxura / aspecto del núcleoNukloaren itxura / aspecto del núcleozelula-zikloaren fasearen arabera zelula-zikloaren fasearen arabera

asko aldatuko da.asko aldatuko da.

su aspecto es muy diferentesu aspecto es muy diferentesegún la fase el ciclo celular.según la fase el ciclo celular.

Page 26: BetaG 4. tema1.ikasgaia

NUKLEOAREN EGITURA NUKLEOAREN EGITURA INTERFASEANINTERFASEAN

Esfera forma daukaEsfera forma daukaAnimalia-Zeluletan Animalia-Zeluletan ERDIALDEANERDIALDEAN

Landare-Zeluletan Landare-Zeluletan ALDEETAKO BATERAALDEETAKO BATERA

Bereizten dira:Bereizten dira:- - Estalki (mintz) nuklearraEstalki (mintz) nuklearra

- - KromatinaKromatina antolatu gabe/zuntzexka nahaspilaantolatu gabe/zuntzexka nahaspila- - NukleoloaNukleoloa

Page 27: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ESTRUCTURA DEL NÚCLEO EN ESTRUCTURA DEL NÚCLEO EN INTERFASEINTERFASE

Forma esféricaForma esféricaEn en En en CENTROCENTRO en las c. animales en las c. animales

En la En la PERIFERIAPERIFERIA en las c. vegetales en las c. vegetales

Se distinguen:Se distinguen:- - Envoltura (membrana) nuclearEnvoltura (membrana) nuclear

- - CromatinaCromatina maraña de fibras sin ordenar maraña de fibras sin ordenar- - NucleoloNucleolo

Page 28: BetaG 4. tema1.ikasgaia

NUKLEOAREN EGITURA NUKLEOAREN EGITURA ZELULA-ZATIKETA HASTEN DENEANZELULA-ZATIKETA HASTEN DENEAN

Nukleoaren itxura ALDATU EGITEN daNukleoaren itxura ALDATU EGITEN da

-Mintza desegiten daMintza desegiten da-Edukia zelula osora zabaltzen daEdukia zelula osora zabaltzen da

-Nukleoloa desagertu egiten daNukleoloa desagertu egiten da-Kromatinaren filamentuak ------ Kromatinaren filamentuak ------ KROMOSOMAKKROMOSOMAK

1. Trinkotu1. Trinkotu 2. Loditu2. Loditu

3. Laburtu3. Laburtu

Page 29: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ESTRUCTURA DEL NÚCLEOESTRUCTURA DEL NÚCLEOAL INICIARSE LA DIVISIÓNAL INICIARSE LA DIVISIÓN

El núcleo cambia de aspecto:El núcleo cambia de aspecto:-Su membrana desapareceSu membrana desaparece

-El contenido se dispersa por toda la célulaEl contenido se dispersa por toda la célula-El nucleolo desapareceEl nucleolo desaparece

-Filamentos de cromatina ------ Filamentos de cromatina ------ CROMOSOMAKCROMOSOMAK 1. Se condensa1. Se condensa

2. Engruesa2. Engruesa 3. Acortan3. Acortan

Page 30: BetaG 4. tema1.ikasgaia

KROMOSOMEN EGITURAKROMOSOMEN EGITURA

Page 31: BetaG 4. tema1.ikasgaia

http://fundacionannavazquez.wordpress.com/2007/12/13/

Page 32: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULAK bete behar dituen FUNTZIOAKZELULAK bete behar dituen FUNTZIOAKFUNCIONES que desarrolla DE LA FUNCIONES que desarrolla DE LA

CÉLULA:CÉLULA:

UGALTZEA - REPRODUCCIÓNUGALTZEA - REPRODUCCIÓN

ELIKATZEA – NUTRICIÓNELIKATZEA – NUTRICIÓN

inguruarekin inguruarekin HARREMANAK – RELACIONESHARREMANAK – RELACIONES

con el mediocon el medio

Page 33: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULAZELULA

ZELULANITZA - PLURICELULARZELULANITZA - PLURICELULARzelulak espezializatutak daude zelulak espezializatutak daude eta guztion artean funtzoiak egineta guztion artean funtzoiak eginlas células se especializan y el conjunto las células se especializan y el conjunto realiza las funcionesrealiza las funcionesZELULABAKARRA - UNICELULARZELULABAKARRA - UNICELULARzelula batek funtzio guztiak bete ditu.zelula batek funtzio guztiak bete ditu.La única célula realiza todas las La única célula realiza todas las funcionesfunciones

Page 34: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULA-UGALKETAZELULA-UGALKETAREPRODUCCIÓN CELULARREPRODUCCIÓN CELULARZELULA-ZATIKETA - DIVISIÓN CELULARZELULA-ZATIKETA - DIVISIÓN CELULAR

ZELULANITZAZELULANITZAtamainaz handitzekoeta hiltzen direnak ordezkatzekotamainaz handitzekoeta hiltzen direnak ordezkatzekoaumentar tamaño y sustituir a las que muerenaumentar tamaño y sustituir a las que mueren

ZELULABAKARRAZELULABAKARRAorganismoa ugaltzeaorganismoa ugaltzeareproducción del organísmoreproducción del organísmo

Page 35: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULA-ZATIKETAZELULA-ZATIKETADIVISIÓN CELULARDIVISIÓN CELULAR(I)(I)1 1 Nukleoaren zatiketaNukleoaren zatiketaDivisión del núcleoDivisión del núcleozatiketak bizitzeko beharrezkoa den zatiketak bizitzeko beharrezkoa den informazioa jasotzea bermatu behar duinformazioa jasotzea bermatu behar dula división debe garantizar el reparto de la la división debe garantizar el reparto de la información necesaria para vivirinformación necesaria para vivir

MITOSIAMITOSIA - - MITOSISMITOSIS

Page 36: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULA-ZATIKETAZELULA-ZATIKETADIVISIÓN CELULARDIVISIÓN CELULAR (II) (II) 2 2 Zitoplamaren zatiketaZitoplamaren zatiketaDivisión del citoplasmaDivisión del citoplasma

banaketa egiterakoan zehatz-mehatz egiteabanaketa egiterakoan zehatz-mehatz egiteaez da beharrezkoaez da beharrezkoano es necesaria una división precisa no es necesaria una división precisa

Page 37: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULEN-ELIKADURA MOTAZELULEN-ELIKADURA MOTATIPOS DE NUTRICIÓN CELULARTIPOS DE NUTRICIÓN CELULAR

1. elikadura - nutrición1. elikadura - nutrición AUTOTROFOAAUTOTROFOA2. elikadura – nutrición2. elikadura – nutriciónHETEROTROFOAHETEROTROFOA

Page 38: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULEN-ELIKADURA MOTAZELULEN-ELIKADURA MOTATIPOS DE NUTRICIÓN CELULARTIPOS DE NUTRICIÓN CELULAR(I)(I)

1. elikadura 1. elikadura AUTOTROFOAAUTOTROFOA nutriciónnutriciónmat ez-organikotik --- mat. organikoa sortumat ez-organikotik --- mat. organikoa sortumat. no organica--------- crear mat organica mat. no organica--------- crear mat organica energia energia ENERGIAENERGIAsol luz /sol luz / eguzki edo argi-energiaeguzki edo argi-energiaklorofilaklorofila

FOTOSINTESIAFOTOSINTESIA

Page 39: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ZELULEN-ELIKADURA MOTAZELULEN-ELIKADURA MOTATIPOS DE NUTRICIÓN CELULARTIPOS DE NUTRICIÓN CELULAR(II)(II)

2. elikadura 2. elikadura HETEROTROFOAHETEROTROFOA

ingurunetik hartutako mat. organikotik nahiz ez ingurunetik hartutako mat. organikotik nahiz ez organikotik---------------- bere konposatu org. lortuorganikotik---------------- bere konposatu org. lortutoman del medio mat orgánica y no orgánica----toman del medio mat orgánica y no orgánica----------------- crear propios compuestos orgánicos------------- crear propios compuestos orgánicos

proceso de digesíón / digestio prozesuaproceso de digesíón / digestio prozesualisosomas / lisosomaklisosomas / lisosomak

Page 40: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ENERGIA LORTZEKOENERGIA LORTZEKOPROZESUAKPROZESUAKPROCESOS PARA OBTENER PROCESOS PARA OBTENER ENERGÍAENERGÍA

1. 1. ARNASKETA ZELULARRAARNASKETA ZELULARRARESPIRACIÓN CELULARRESPIRACIÓN CELULAR

2. 2. HARTZIDURAHARTZIDURAFERMENTACIÓNFERMENTACIÓN

Page 41: BetaG 4. tema1.ikasgaia

ARNASKETA ZELULARRAARNASKETA ZELULARRARESPIRACIÓN CELULARRESPIRACIÓN CELULAR

Z.AUTOTROFOETAN NAHIZ Z.HETEROTROFOETANZ.AUTOTROFOETAN NAHIZ Z.HETEROTROFOETAN

EN C.AUTÓTROFAS Y EN C.HETERÓTROFASEN C.AUTÓTROFAS Y EN C.HETERÓTROFAS

Nutrientes + O2 -------- materia + E+ CO2 + Nutrientes + O2 -------- materia + E+ CO2 + H2O +H2O + deshechos deshechosNutrientes + O2 ------- matéria + E + CO2 + Nutrientes + O2 ------- matéria + E + CO2 + H2O +H2O +zaborrazaborra

Page 42: BetaG 4. tema1.ikasgaia

HARTZIDURAHARTZIDURAFERMENTACIÓNFERMENTACIÓN

SIN OXIGENOrik GABESIN OXIGENOrik GABE

en el citoplasma / zitoplasmanen el citoplasma / zitoplasmanSe libera menos E que en la R.C.Se libera menos E que en la R.C.

A.Zean baino E gutxiago askatzen daA.Zean baino E gutxiago askatzen damás deshechos – zabor gehiagomás deshechos – zabor gehiago

Page 43: BetaG 4. tema1.ikasgaia

HARREMAN FUNTSIOAKHARREMAN FUNTSIOAK

Page 44: BetaG 4. tema1.ikasgaia

C.PROCARIOTICASC.PROCARIOTICASZ.PROKARIOTIKOAKZ.PROKARIOTIKOAK

BAKTERIAKBAKTERIAK- no tiene nucleo verdadero- no tiene nucleo verdadero

ez du benetako nukleorikez du benetako nukleorik- menbrana plasmatica / mintz plasmatikoamenbrana plasmatica / mintz plasmatikoa

- tiene ribosomas / baditu erribosomariktiene ribosomas / baditu erribosomarik-no tiene mitocondrias ni cloroplastosno tiene mitocondrias ni cloroplastosez du kloroplastorik es mitokondriarikez du kloroplastorik es mitokondriarik

-material hereditario: 1 cromosoma-material hereditario: 1 cromosomaherentzia materiala: cromosoma batherentzia materiala: cromosoma bat

Page 45: BetaG 4. tema1.ikasgaia

BAKTERIOAKBAKTERIOAK

ENERGIA LORTZEKO / PARA OBTENER ENERGÍAENERGIA LORTZEKO / PARA OBTENER ENERGÍA

ARNASKETA ZELULARRA – RESPIRACIÓN CELULARARNASKETA ZELULARRA – RESPIRACIÓN CELULARHARTZIDURA FERMENTACIÓNHARTZIDURA FERMENTACIÓN

MAT.ORGAN. LORTZEKO / PARA OBTENER MAT. ORGANMAT.ORGAN. LORTZEKO / PARA OBTENER MAT. ORGAN

FOTOSINTESIA – FOTOSÍNTESISFOTOSINTESIA – FOTOSÍNTESIS

zitoplasman bertanzitoplasman bertanen el citoplasmaen el citoplasma

Page 46: BetaG 4. tema1.ikasgaia