2. ikasgaia Lan zuzenbidearen Iturri arautzaileak

0.- Aurkezpena : Zuzenbidearen iturrien kontzeptua eta zerrenda.1.1.- Lana eta konstituzioa 1.2.-1978.eko konstituzioa;

1.2.1. Konstituzioaren eredua lan arloa1.2.2.- Konstituzioaren eskubideak eta beraien garantiak

2. NAZIOARTEKO ITURRIAK 2.1. NAZIOARTEKO ARAUAK ETA BARNEKO ZUZENBIDEA2.2. LANAREN NAZIOARTEKO ERAKUNDEA (LANE) (OIT)

2.2.1 LANE-ren egitura2.2.2 Hitzarmenak, Gomendioak eta Erabakiak

3. EUROPAKO BATASUNA 2.3.1 Europako Batasunaren zuzenbidea

3.2. Europako Politika Soziala 4- legea5. Erregelamendua6. Erkidego Autonomoen eskuduntza lan arloan7.Hitzarmen kolektiboak8. Ohitura9. Jurisprudentzia10Zuzenbide printzipio orokorrak

• Lan zuzenbidearen berezitasuna Iturrietan;– 1. Iturri bereziak izatea (hitzarmen kolektiboa); beste batzuetan iturri

orokorrak era berezi batez agertzen da (Lan ohitura)– 2. Zuzenbide iturriak aplikatzeko irizpide bereziak; adib. Arau

mesedegarriaren printzipioa (langilearentzat)• Iturria. Kontzeptua• (orok.) “Zerbait sortzen den lekua edo zeretik, zerbaiten sorburua”• ZUZENBIDEAN ARAUAK JAOIARAZTEN DITUEN SORBURUA• Zuzenbide iturriak bi zentzuak;

– 1. Z. I. Sortzaileak (berezko zentzuan)= arautzeko ahalmena duten gizarte botereak

– 2. Z.I, formalak (ez berezko zentzuan)= indar arautzaileen adierazteko bideak (arau motak)

• Iturri teoria arauen tipologia ikuspuntu formaletik (baita ere botere arautzaileena)/ botere bakoitzari arau -forma bana dagokio (printzipioz

Zuzenbide iturri sortzaileak Zuzenbide iturri formalak

-botere konstituegilea

Gizarte -garapen historikoan

-Kultura komunitatea (baloreak, irizpideak,..

Konstituzioa

Ohitura

Zuzenbide printzipio orokorrak

botere legegilea (Parlamentua eta senatua; Gorteak)

Estatua -gobernua/administrazioa

Legeak

Erregelamenduak(E.D Legea eta E.D.lege egilea edo legegintzakoa) = lege indarreko erregelamenduak

Nazioarteko komunitatea

Europako batasuna

Nazioarteko tratatuak eta hitzarmenak

Erregelamenduak eta zuzentarauak

Langileen ordezkariak/enpresaria(k) Hitzarmen kolektiboa

(Erkidego autonomoak)

Epaigintza (Jurisprudentzia

Lan arloan arauak egin ahal dituzten neurrian

Epaiak =/= arauak Zeharkako iturria (osagarria)

Kelsen-en Piramidea. Arauak hierarkiaz sailkatuta

Konsti.

Nazioarteko Arauak

LegeakErregelamenduakHitzarmen kolektiboakOhitura

Zuzenbide printzipio orokorrak

Oharra; Hierarkia zuzenbidean printzipio eratzaile bat da, baina badira beste batzuk (eskuduntza, berezitasuna, ondorengotasuna,…) Horiek aplikatuz eskema desberdina da

• Konst = Forma aldetik (legea) baina• Konst. = beste iturrien iturburua• Kontzeptua = Gizartea politiko eta juridikoki eratzen duen arau multzoa.

• Lehen = konst.aren bidez ZUZENBIDE ESTATUA BERMATZEN ZEN• ORAIN ZUZENBIDE ESTATU SOZIALA gauzatu nahi da

1978.eko Konstituzioaren lan aroloko eredua >> Ohar orokorrak 1. Konst.aren diseinua lan arloan lan harremanen kontzeptu dialektikotik abiatzen da: Gatazka onartzen

eta beharrezkotzat jotzen da• Interes kontrajarrien ondorioa

– Interes kontrajarrien ordezkatzeko eta defendatzeko => subjektu kolektiboak (sindikatuak, eta enpresari elkarteak)

– Gatazkarako presio bideak onartzea

2.- Autonomia kolektiboa botere autonomoa interes kontrajarriak konpotzekoAutonomia heteronomia

3. Estatuaren parte hartzea ASEGURATZA SUSTATZAILEAN kokatzen da.*Minimoak ezarriz helburu bereziak lortzeko => adib. Sexu berdintasunean, soldatan, eta abarretan)

Konstituzioa

• 1978eko konstituzioan eskubide subjektiboak arautzerakoan 3 eskubide talde bereizten dira;– Oinarrizko eskubideak eta askatasun publikoak– Hiritarren eskubide eta askatasunak– Politika sozio-ekonomikoaren printzipio gidatzaileak

Klasifikazioa ez da egiten eskubide garrantzien arabera, babesteko mailaren arabera baizik.

Adib. Presoen lan egiteko eskubidea 25 art. oinarrizko eskubidea

Beste guztion lan egiteko eskubidea 35 art. hiritarren eskubidea

Batzuk bereziki lanekoak dira (greba, sindikatzekoa) baina besteak lan harremanetan aplikagarriak dira

2.Nazioarteko lan araua• Barne-zuzenbidea =/= Nazioarteko zuzenbidea

– Barne-zuzenbidea => dena estatu baten lurraldean bukatzen denean

– Nazioarteko Z. => dena estatu baten lurraldean bukatzen ez denean

» Estatuen arteko zuzenbidea

– Zuzenbidea Pribatua Gizabanakoen harremanei buruz

Publikoa => estatuaren portaeraz edo /eta hiritarren eta estatuaren arteko erlazioei buruz

Nazioarteko Z.

Pribatua zuzenbidearen aplikazioa nazioarteko Kontratuetan. Zein legislazioa aplikagarria den?Publikoa Nazioarteko araugintzaAraua estatuen arteko akordiotik / alde biko hitzarmenakNazioarteko erakundetik etortzen deneanOIT/Lanaren nazioarteko erakundeaEuropako Batasuna

Nazio Batuen Erakundea (ONU)

LNEren Hitzarmenak• Bi gauza batera, errealitate bikoitza

» LANEren araua, erakunde honen barruan harturiko akordioa» Nazioarteko tratatua, estatuen arteko hitzarmena

• Helburua ez hitzarmen zuzenki aplikatzea estatuetan» Bai => estatuak hitzarmenaren helburuak gauzatzeko bide

aproposak har ditzala (Estatuak bideak libreki hautatzen ditu)

Ezaugarriak 1. Errealitate askotariko moldatutako arauak2. Gutxienezko legeria (Izendatzaile komunetako txikiena

3. Garatzeko legislazioa4. Estatuaren subiranotasunaren gainean ez dago

Prozedura Eszbaida bakuna/ eztabaida bikoitza*LANEren hitzarmena izateko 2/3 Onartua izan Hitzaldian + 2 estatuek berretsiEragin juridikoa estatu betan barruan eragin juridikoa izateko berrestea

Obligatzeko adostasuna adierazten duen ekintza

Eragin zuzena ez izateko arrazoiak;1. Estatuaren subiranotasuna2. Egoera ez homogeneoa

Eragin juridikoa Espainian

• Nazioarteko tratuak ez dira berez aplikagarriak Espanian beronartuak (berretsiak) izan behar dira– Konst.an => Nazioarteko tratatuak aipatzen dira, besterik gabe– Konst.eko 96 art “ Nazioarteko tratatuak, balioz egindakoak, Espainian

ofizialki argitaratuez gero barne- ordenamenduaren parte izango dira”– Berretsi eta argitaratuez gero hitzarmenaren testua espaniar zuzenbidea

bihurtzen da // BOE => “iura novit curia”– MAILA JURIDIKOA (HIERARKIA)

• Konst.eko 95.1. art.a nazioarteko tratatuak konstituzioarekin ados egin behar • Konst. eko 96 nazioarteko tratatuak aldatzeko eta derogatzeko, tratatuak berak

esaten duenaren arabera, edo nazioarteko zuzenbidearen printzipioen bidez egin behar

• Ondorioz = Konstituzioarekin bat etorriz eta legearen gainean• ….

• Gomendioak (Artamendua)– LANEren gomendioa, aholkua; beharrezkotasun juridikorik eza

3.EUROPAKO BATASUNA

• Europako Batasuna = Nazioz gandiko Zuzenbidea

• Elkarteen Zuzenbidearen iturri erregulatzaileak. • a.- Zuzenbide sortzailea (sorrerako Z. edo jatorrizko z.)• Itun eraikitzaileak eta Itun aldarazleak.

– Pariseko Itunaren bitartez (CECA )– Europako Energia Atomikoaren Elkartea. Erromako Ituna (1957). – Europa Ekonomi Elkartea (EEE) Erromako Ituna (1957). ….

• b. Zuzenbide eratorria. Europako Batasunaren Instituzioek egindako arauak (zuzenbide instituzionala) E.B arauak sortzeko sistema instituzionalizatua, barneko zuzenbidetik kanpo eta honen gainean jartzen dena.

• bi multzo. 1 E.B.ak kanpoko estatuekin egin ahal dituzten nazioarteko tratatuak – 2, barne arauak 5 motakoak direnak; Erregelamendua, zuzentzailea, erabakia, artamendua eta

diktamena• Horrez gain, Europako mailako Hitzarmen Kolektiboak:

– Lanbide gaitasuna eta kualifikazioari buruzko Hitzarmena (2002.02.28)– Telelanari buruzko Hitzarmena (2002.07.16)– Lan arloko estresari buruzko Hitzarmena (2004.10.08)– Laneko jazarpena eta biolentziari buruzko Hitzarmena (2007.04.26)

• c.- Zuzenbide osatzailea. aurreko biak osatzeko : Europako Batasunaren Justiziako auzitegiaren Epaiak, Elkarteen Zuzenbide Printzipio Orokorrak, E.B. ohitura eta, azkenik, nazioarteko zuzenbidearen printzipioak.

• “acquis communautaire” Erkidegoko Altxorra

Derecho supranacional (cesión del ejercicio de la soberanía en determinados temas)

Europako Zuenbidearen arau motakARAU-MOTA JASOTZAILEA ERAGINKORTAS

UNAAPLIKAZIOA

Erregelamendua Guztiak Osoa Berehala

Zuzentzailea

(Zuzentaraua edo

Direktiba)

Estatu kideak (Estatu kideak edo/eta partikularra---------------

Helburuetan Bidezkoa

Erabakia Estatu kideak (edo hiritar zehatzak)---------------

Osoa Berehala

Artamendua Estatu kideak ---------- ---------

Irizpenak --------------- ------------ -----------

Europako Erkidegoen Politika soziala• 1. langileen zirkulazio askea• 2. Gizarte asegurantza• 3. politika soziala /(zentzu hertsian)• 4. Fondoak

Arauak; E.B Tratatuaren 49 tik 51 art.raino; Kontseiluaren 1612/68 Erregelamendua eta 2004/38/CE DirecktibaEsanahia; estatu kideen langileentzat enpleguetan, ordainketan eta beste lan baldintzetan nazionalitate dela kausa diskriminazio ezaBaldintzak; 1. E.Ben nazionalentzako eskubidea

2. Besterentzako langile alokatua izatea 3. Lanagatik lekuz aldatzea izatea

Ondorioak, a, sartzeko eta bizitzeko eskubidea beste Estatu kide batean

b. Baldintza berdinetan enplegura heltzeko eskubideac. Lan baldintzetan tratu berdina izateko eskubideaSalbuespenak; 1. Administrazio Publikoko Enpleguak

2. seguritate eta osasun publikoagatik

Europako Erkidegoen Politika soziala (II)• Gizarte ASEGURANTZA (EBKO 51 ART.a)

• Koordinazio sistema;• Sistema partziala 3 printzipioak;

» 1. Lan egiten den estatuaren legislazioa aplikagarri izatea» 2. Prestazioen kalkulurako kotizazioak eta lan egiteko periodoak

pilatu ahal izatea» 3. Prestazioen ordainketaren zilegitasuna, nahiz eta beste estatu

batean egon.

• 3. politika soziala • 1. Lan legislazioa bat etorraraztea (lan baldintzetako sistemak bateratasuna).

Tresnak, » lankidetza bultzatzea» Legislazioak bat etorraraztea (20 inguru zuzentarauak)» Alderdi sozialen elkarrizketak sustatzea Europa mailan.

• 2. Ekintzarako egitarauak sektore desbabestuagoetan (elbarrituak, gazte langabeak, emakumeak,…) lan merkatuan sarrearazteko prozedurak.

– KES (Komite ekonomiko sozialak) bere iritzia eman behar duen edozein erabaki hartu baino lehen gai hauetaz.

• 4. FONDOAK (lagungarriak izatea eta lankidetzan aritzea)– Fondoak = helburu zehatz batuk lortzeko finatza-bideak– (FEDER, FEOGA, FSE)

Legea• Legearen bi zentzu;

» Zentzu zabalean estatuaren edozein arau juridikoa (idatzia)» Zentzu hertsian => konstituzioaren arabera organo lege-egileak

emandako arauak

– 5 ezaugarri ; orokortasuna, arrazionaltasuna, beharrezkotasuna, egonkortasuna eta zabalkundea (publizitatea)

– Erkidego autonomoak bere gaietan (legeak eman ahal dituzte

– Lege motak ;

– Prozeduraren arabera Lege organikoa; garrantzi bereziko gaiak erregulatzen duena;Egiteko prozedura berezia/ adib. Askatasun sindikalari buruzko Lege organikoaLege arrunta; beste guztiakProzedura desberdina bada balio juridiko bera dute

Eraginkortasuanren arabera 1. Lege zuzenki eraginkorrak2. Lege delegatzaileak

1. Oinarrien legea2. Testu bat egitea baimentzen duen legea

Lege indarreko beste arauak;A, Legegintzako errege dekretua Lege delegatzaileen ordaina

B. Errege- dekretu legea (kasu aparta eta premiazko beharra dagonean)

Erregelamenduak Def. Botere Beterazleak (gobernuak) emaniko xedapen orokorrak eta ez egintza

administratibo zehatzak. Konstituzioaren 97 art.ak ; «Gobernuak betearazteko funtzioa eta erregelamendu

emateko ahalmena erabiltzen du konstituzioa eta legeen arabera.” Balio juridikoa (hierarkiaz); legeen menpean

Erregelamenduen Motak – 1.- Organo emailearen arabera; Errege Dekretua (Gobernuak ematen badu),

Ministro-Agindua (Ministro batek emandakoa). Erkidego Autonomoetako organo beterazleak emandako arauak; Dekretuak eta agintzak.

– 2.- Legearekiko harremanen arabera.• a.- Betearaztekoak, lege garatzekoak. Langileen Estatutuan 3.2. art.an+

honako hau esaten da Erregelamendu xedapenek gorengo mailako arauek ezartzen dituzten manuak garatuko dituzte, baina ezin dute ezarri garatzeko legeek ezarritako lan baldintza desberdinik.

• erregelamenduek ezin dute legeek ezarritako egoera aldatu, ez txarrerako baina ere ez onerako

• b.- Autonomoak, independenteak.• Ezin eman konstituzioaren lege gaietan. • c.- Legearen kontrakoak, "contra legem". ez dira legezkoak, ezdeusak

(baligabeak)

Komunitate Autonomoen eskumen arautzaileak Lan Zuzenbide eta Gizarte Asegurantzako arloetan

• Konst.ren 148. eta 149. art Botere banaketa

• 149.1.7 art.an* lan legegintza estatuaren eskuduntza esklusiba• Euskal Herriko Autonomi Estatutuaren 12.2 art.an* ordaina. Lan legislazioa betearaztea

Euskal Autonomi Erkidegoa dagokio behar diren erakundeak eta zerbitzuak horretarako eratzeko ahalmena ere badagokio (Estatutuaren 20.4 artikuluan).Adib., 9/1981 Eusko Legebiltzarreko Legea, Lan Harreman Kontseilua sortzekoa.

• EA betearazteko eskuduntza beregain hartuez gero Estatuak ezin du arautu• Konst.aren 149.1.17 art.an* Gizarte Asegurantzaren oinarrizko legegintza eta bere

erregimen* ekonomikoa estatuarentzat gai esklusiboa

» EHAEren 18.2 art.an* lege garapena eta legeak betearaztea* eta artikulu horren b lerro multzoan* erregimen* ekonomiko kudeatzea

ukitzeko zonaldeak kooperatibari buruzkoa (eta lan prozedura) Laguntza Sozial ( eta Gizarte

aseguntza)

Erkidego autonomoentzatGai posibleak/ Gero, Estatutuen bidez

gauzatu eta gauzatu behar dira

nahi eta ez estatuarentzakoak, estatuaren konpetentzia berezkoak

Hitzarmen kolektiboak• Def. Enplegu-emaileak (edo enplegu-emaile multzo bat

edo baita ere hauen elkartea) eta langileen odezkarien artean egindako akordio idatzia eta arautzailea da lan eta enplegu baldintzaei buruz.– Lan Zuzenbidearen iturri berezkoena (beste adarretan ez dagoena)– Ezaugarriak

» 1. langile eta ugazaben arteko kontratua borondate adosatsunaren bidez sortu izatea.

» 2. Kontratu kolektiboa autonomia kolektiboaren ondorioa» 3. Lan mundukoa» 4. lan eta enplegu baldintzak erregulatzeko» 5. Eraginkortasun arutzailea (arau izatea) (Espainian, beste

estatu batzuetan ez)

– “lege arima eta kontratu gorputza dituen hibridoa da hitzarmen kolektiboa” (Carneluti) => arau negoziatua edo akordio arautzailea

Hitzarmen kolektiboak• Def. Enplegu-emaileak (edo enplegu-emaile multzo bat

edo baita ere hauen elkartea) eta langileen odezkarien artean egindako akordio idatzia eta arautzailea da lan eta enplegu baldintzaei buruz.– Lan Zuzenbidearen iturri berezkoena (beste adarretan ez dagoena)– Ezaugarriak

» 1. langile eta ugazaben arteko kontratua borondate adosatsunaren bidez sortu izatea.

» 2. Kontratu kolektiboa autonomia kolektiboaren ondorioa» 3. Lan mundukoa» 4. lan eta enplegu baldintzak erregulatzeko» 5. Eraginkortasun arutzailea (arau izatea) (Espainian, beste

estatu batzuetan ez)

– “lege arima eta kontratu gorputza dituen hibridoa da hitzarmen kolektiboa” (Carneluti) => arau negoziatua edo akordio arautzailea

Motak• 1. eremuen arabera; banda edo franja, enpresa, herrialde, erkidego

autonomoa, estatukoak 2012.eko Lan erreformaz Enpresakoa badute lehentasuna zenbait gaietan

• 2. esparru-hitzarmena (hitzarmen markoa) ordezkaritza handieneko elkarteak egindakoa negoziozio kolektiboaren egiturak eta beste h.k.entzat mugak ezartzeko

• 3. Estatutu araberakoak eta estatutuz kanpokoak; Langile Estatutuaren betekizunak betetzearen arabera

Arau izaeta eta eraginkortasun Pertsonala osoa

1. legezkoak; 2. Ez arauak / izaera berezia

kontratu kolektiboak3. Eraginkortasun pertsonala

mugatua

• OHITURADef. egoera berdinetan behin eta berriz errepikatutako ekintza beharrezkotasun zentzuaz = ohitura

ohizko jokaera + gizarte onarpena edo consensus• KZ 1.3 art.an ohitura aplikagarria da 3 baldintza;

• Lege (arau) ezean• Morala edo orden publiko kontra ez badoa• Frogatzen denean (Iura novit curia ohiturarentzat ez du balio)

• Lan zuzenbidean; LEren 3.1.d. Lan ohitura toki eta lanbidetakoa izan behar / ezin beste lanbide edo tokira hedatu. ( bi ezaugarri hauek ez dira Z Zibelean eskazten)

• LEren 3.4. artan usadio eta ohiturak soilik beste araurik edo kontraturik ez dagoenenan• OHITURA = IUS DISPOSITIBUN (bere kontra pakta daiteke)• Motak berezkoak (edo arruntak) igorritakoak (lege edo beste arau batek ohiturara igortzea LEren 29 art. Non eta noiz soldat

ordaintzeko /

Jurisprudentzia Edozein arauak eskaintzen duen aukera interpretatzaileetatik epaileek, behin eta berriz, aukeratzen dutena berdintsua baldin bada irizpide bateratu horren ondorioz

Doktrina juridikoa = legezko doktrina Bi aukera 1)Common Law (Zuzenbide komuna) Jurisprudentziari Zuzenbide berberarekin nolabaiteko parekotasun edo

identifikazioa (Bretaina Handia, Estatu Batuak eta Commonwealth-ohiaren estatukideak). 2) Beste estatuetan Jurisprudentzia ez dute erabateko Zuzenbide-iturria kontsideratzen.

Espainiako Kode Zibilaren 1.6 art.an: "Jurisprudentziak ordenamendu juridikoa osatuko du, Auzitegi Gorenak legea, ohitura eta Zuzenbidearen printzipio orokorrak interpretatuz eta aplikatuz, errepikatzen duen doktrinaren bitartez".

zentzu hertsian Auzitegi Goreneko Areto guztiek ematen dituzten epaiketen bitartez sortzen dela soilik jurisprudentzia /alega daitezke judizio batean/Legezko doktrina = jurisprudentzia =/= arauak arauen ulerpenak baizik alda daitezkeBaita ere Konstituzio auzitegiak ematen dituen epaiak = arautzat edo eragin arauemailegatik

Beste epaitegi eta epaileek emandako iritziak ez dira jurisprudentzia, baina kontuan hartu behar da ( aurrekinak)

LZ gatazka kolektiboak epai kolektiboak = gauza epaitua banako epaiketarako

Zuzenbide printzipio orokorrak• K.Z. 1.4 art lege eta ohitura ezean zuzenbide printzipio

orokorrak aplikatuko dira– ZPOak => 2 zentzu beste araurik ez dagoenean iturri osatzailea

eta laguntzailea (ordezko araurik)

ordenamendu juridiko osoaren moldatzailea eta argigarriak

• ZPO 1, ordenamendu gainetik dagoen errealitatearen islada

• 2. Estatuak ezarritako arauen irizpideak, arauen nukleo ideologikoa = Zuzenbide Positibo ildo nagusiak

– Judizioan alegatzeko (errekurtsoak sartzeko ere) Lege- testu edo epai batean egon behar.

• ZPO (Oro har ) adid. (eraitzailenak) 1. Eskuduntza2. Modernotasuna3. Hierarkia4. Berezitasuna

Lan Zuzenbidean •Langilearentzat jite babeslea (pro operario / fabor laboratoris• auto-babes kolektiboa (bai autonomia kolektiboa, bai auto-babes kolektiboa zentzu hertsian)