2015eko maiatzaren 31 | LXXVIII. urtea | 2.463 zenbakia | 3,90 ......hilean bi ale, 77 euro; hilean...

EAJren eredua hautatu dute herritarrek

Nafarroan aldaketa Uxue Barkosek gidatuko du

2 0 1 5 e k o m a i a t z a r e n 3 1 | L X X V I I I . u r t e a | 2 . 4 6 3 z e n b a k i a | 3 , 9 0 e u r o

.eus

Zure baratzea sortzeko, moldatzeko eta eusteko behar duzun liburua ARGIAren eskutik

Eskaerak: 943 371 545

www.argia.eus/[email protected]

Eskaerak: 943 371 545

i /d d

184

orria

lde

(21,

5x25

cm

)

Liburuaren aurrerapena ikusgai www.argia.eus/baratzea-lagina

helbidean

2. argitaraldia

eskuetan

Informazio gehiago: www.argia.eus/bizi-baratzea

@bizibaratzea

AURKEZPEN-HITZALDIAK HERRIZ HERRIAntolatu zure herrianJar zaitez gurekin harremanetan eta behar duzun informazioa eskuratuko duzu:[email protected] · 943 371 545

23 € 19,50 €harpideentzat

2015EKO MAIATZAREN 31 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Bego Zuza. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: Mikel Garcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura:Gorka Bereziartua, Garbine Ubeda. Aisia: Unai Brea.Termometroa: Urko Apaolaza, Xabier Letona, Pello Zubiria.Euskara: Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua:Lander Arbelaitz. www.argia.eus: Jon Torner. Multimedia: AxierLopez. Argazkilaria: Dani Blanco. Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Harpidetzak: Iraitz Agirre. Salmentak: Karlos Olasolo.Idazkaritza teknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea: Idoia Arregi,Maite Arrieta, Ixabel Bereziartua, Berdaitz Goia, Olatz Korta,Bego Zuza. Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari KarmenLoiarte. Harrera: Jone Arzallus. Web garapena: Asier Iturralde. HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxa: 943 361048. Lapurdi, NafarroaBeherea eta Zuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 473163. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 Nafarroa: GaztelukoPlaza 44, 3. eskuina. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. POSTA ELEKTRONIKOA. Komertziala:[email protected]. Harpidetzak: [email protected]: [email protected]. Interneten: www.argia.eus.Lege.gordailua: SS 837-2012. ISSN: 0213-909X.Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: Antza S.A.L.Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza: Euskal Herria eta Espainia: asterokoa, 145 euro;hilean bi ale, 77 euro; hilean behinekoa, 41 euro. Besteatzerriak: 182 euro. Airez: 285 euro. Komunikazio BiziagoaS.A.L. Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

EAJren eredua hautatu dute herritarrek

Nafarroan aldaketa Uxue Barkosek gidatuko du

2 0 1 5 e k o m a i a t z a r e n 3 1 | L X X V I I I . u r t e a | 2 . 4 6 3 z e n b a k i a | 3 , 9 0 e u r o

.eus

Azaleko argazkiak: MARISOL RAMIREZ,IDOIA ZABALETA/ARGAZKI PRESSAzala: ANTZAKOMUNIKAZIO GRAFIKOA

ASTEKO GAIAUDAL ETA FORU HAUTESKUNDEAK 2015 Barkos lehendakari,

EH Bildu edo PSNrekin? XABIER LETONA / 4l EAJk zentraltasuna irabazi du. MIKEL ASURMENDI / 6l Aniztasunaren konplexutasuna. URKO APAOLAZA AVILA / 9l Ziklo berria: «Sí, se puede». PELLO ZUBIRIA KAMINO / 12l IRITZIAK ASIER BLAS, PATXI LARRION / 13

PERTSONAIATHIERRY BISCARY: «Ez dut soilik ederra izan nahi, jendea hunkitu

nahi dut, eta gorroto banau, gorroto nau». REYES ILINTXETA / 14

GAIAKLURDES IMAZ, EHIGE: «Gurasoek eskolako erabakietan esku-hartze

handiagoa dutenean, ikasleek emaitza hobeak dituzte». MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 18

IRITZIAREN LEIHOAM24: EGUN BAT GEHI LAU URTE ETA MARRA GORRIAK

GARBIÑE BIURRUN MANCISIDOR / 22BELARRIA, INDEPENDENTZIARAKO JOSE INAZIO BASTERRETXEA / 18GORPUTZAREN MAPA ESPLORATZEN NORA BARROSO / 25GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 23TXANDAN Koloreak. JOANES ETXEBARRIA / 24BERTSO BERRIAK #ResistGasteiz. MADDI GALLASTEGI OSA / 25ZIRTAK Nola atera armairutik. ANGEL ERRO / 26

ERDIKO KAIERALITERATURA IRAKASKUNTZAN Nola egin aurre ikasgelan

testuliburuaren aginteari. KEPA MATXAIN / 27LITERATURA ARITZ GALARRAGA / 30MUSIKA MONTSERRAT AUZMENDI / 31DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO / 32ZIENTZIA JOXERRA AIZPURUA SARASOLA / 33LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 34l BIZI BARATZEA, EMAN ETA HARTU / 35

DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 36IHESI (OPORRETAKO BEREZIA) Jazarrien bidegurutzeetan / 37l ITZALTZU (NAFARROA) Gartxoten arrastoari segika. AITOR KALTZAKORTA / 38l ATXONDO (BIZKAIA) Atxondotik infernura, bide okerretikzuzen. AITOR KALTZAKORTA / 41l BARGOTA (NAFARROA) Ura ardo bilakatu zenekoa. PATXI LARRION / 44

TERMOMETROAGUZTION GREBA Mundua mugiarazten dutenen greba.

IRATI SALSAMENDI LOZANO / 47HERRI HARRESIA GASTEIZEN Indar eta indarkeria erakustaldiak.

AXIER LOPEZ, LANDER ARBELAITZ / 50ENDIKA ETXEBARRIA: «Bloga bezalako mila espazio euskaldun

egiten badira, Ertzaintza euskalduna izango da».ONINTZA IRURETA AZKUNE / 52

EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 54EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 54NET HURBIL Norbaitek darama Bugaled Breizh bigarrenez hondora.

PELLO ZUBIRIA KAMINO / 56MALTZAGATIK XABIER LETONA / 58

2015eko maiatzaren 31, 2.463. zenbakia

ARGIAko edukiak kopiatu,moldatu, zabaldu etaargitara ditzakezu, gureegiletza aitortu eta baldintzaberetan eginez gero.

�4 2015EKO MAIATZAREN 31

ASTEKO GAIA

HAINBESTE desiatutako aldaketa iritsi daNafarroara, orain ikusteko dago berau nolagidatuko den eta zer aldatuko den egunero-koan. Teorikoki gauza txikiak izango diralehen urratsean, sinbolikoak, baina Nafarro-ako herritar ren pluraltasuna islatzekogarrantzi handikoak. Egiazko Nafarroarenargazki zuzenagoa eskainiko du egoeraberriak.

UPNk zartako itzela hartu du, baina lurzo-ru oso fidela du oraindik. Zartakoa, funtsean,Nafarroako Gobernua eta Iruñeko Udalagaldu dituelako. Baina gainera, Nafarroakoudal garrantzitsuenetan ere aldaketa emangoda eta horietako batzuk galdu egingo dituUPNk. Tutera, Tafalla, Lizarra, Barañain, Bur-lata, Antsoain eta Zizur Nagusia izango diraaldaketa ezagutuko duten horietako batzuk.

Nafarroako Parlamentua

Barkos lehendakari,EH Bildu edo PSNrekin?

Geroa Baiko Uxue Barkos izango da Nafarroako Gobernuko lehen lehendakari abertzale etaeuskalduna. Iritsi da aldaketa azkenean, baina ez dago garbi nola jantziko den.

Geroa Baik Uxue Barkosengan zentratu du kanpaina bete-betean eta uzta oparoa jaso du: Gobernuko lehendakaritza.

IDO

IAZ

ABA

LET

A/

AR

GA

ZK

IPR

ESS

| XABIER LETONA |

��


UDAL ETA FORU HAUTESKUNDEAK

��

��

�� !�"� �� #$%��!�$�� &��'�� !

��'��$(�$�')�*��'��'�+��$��'+��'�*��'��,�'��

+*�(�'($�� -��)� -��)�

��

��

��

��

��

�

��

��"�

��

#!�

��

��

��

�

��

�"�

��

��#!�

��

�

��

Irabazlerik izatekotan Nafarroan aldaketabera da, PSNk ezin sostengatu izatea UPN-ren beste gobernu bat. Irabazleen blokeanGeroa Bai eta EH Bilduren lehiak Uxue Bar-kosen koalizioaren alde egin du, 9 vs 8 parla-mentario eta 5.000 boto gehiagorekin. Pode-mos indar handiz sartu da Legebiltzarrean, ezakaso beraiek espero bezain indartsu, bainaedozein kasutan arrakasta itzelarekin. Lehenkolpean halakorik lortzeak ez du aurrekaririkazken 30 urteetan Nafarroako politikan.Gehiago kostako zaie barnekohesioari eustea. Ezkerra dablokeko txikiena eta, Podemoseszenatokian izanda, jaitsiarren duintasunez eutsi dioegoerari bi parlamentariorekin.

Galtzaileen blokean inork ezdio ondo eutsi, denek galdudute asko, bai boterean etabaita bototan ere. UPNk hartudu zartako handiena, PSNk bi eserleku etagiltza galdu ditu, eta foru hauteskundeetaninoizko emaitza txarrenak atera ditu; eta halaere, Maria Chivitek emaitza duinak ateradituztela adierazi du. UPNren makulu lane-tan ibili izanak, gutxiagorako aukera ematenzion. Beheranzko joerak hor ote du muga?Orain arte bezala jarraituz gero bai, bainahurrengo legealdiko jardunak esango du. PPkegundoko zartakoa hartu du, Legebiltzarreanerdira jaitsiz eta Iruñeko Udaletik desagertuz.Eta Ciudadanos, Legebiltzarrean sartzetikgertu ibili bada ere, aurreikuspenetatik osourruti ibili da.

Kudeaketa gaitzeko gobernuakHori da aldaketari buruz ezagutzen dengauza bakarra, Uxue Barkos izango delaNafarroako Gobernuko hurrengo lehenda-

karia, lehen lehendakari abertzale eta euskal-duna. Horrek berak bakarrik ematen du alda-ketaren neurria. Geroa Bai, EH Bildu, Pode-mos eta Ezkerraren artean 26 eserleku biltzendituzte, gehiengo osoa, eta badirudi blokehorren inguruan eratuko dela gobernua,nahiz eta ez dagoen argi nola.

Baina bada beste aukera bat ere, GeroaBai, Podemos, PSN eta Ezkerran oinarritu-tako gobernua. Ez luke gehiengo osorik –25eserleku– baina gobernu egonkorrerako

aukera bai, hortik kanpo gera-tzen direnak UPN eta EHBildu nekez jar daitezkeelakoados gauza askotan. GeroaBaik izan dezake halako tental-dirik, horrek oraindik zentrali-tate handiagoa emango liokee-lako eta Nafarroa hobetoordezka dezakeelako. Askorenbeldurra uxatzea lortu du Bar-

kosek kanpainan eta hori bera izan daitekegobernu eraketarako beste gakoetako bat.Baina hori guztia gobernu programen gai-nean hitz egin beharko da eta alde horretatikPodemosek antzekotasun handiagoak izanditzake EH Bildurekin PSN eta Geroa Bai-rekin baino.

Gobernua edozelakoa izanda ere, kudea-keta gaitzekoa izango da eta ez bakarrik berepluraltasunagatik, baita ere aurrekontu alde-tik gaur egun edozein gobernu dabilelakoestu. Horrez gain, orain artekoaren kontrara,Madrilek ez dio batere langunduko eta bai,aldiz, zangotrabatu. Besterik gabe, hor daudeoraindik dantzanVolkswageneko BEZaren1.500 milioi euroak.

Baina horiek bihar-etzikoak dira, orainurteetan baztertua izan den Nafarroa aldake-ta ospatzen ari da oraindik. n

Bada beste aukera bat: GeroaBai, Podemos, PSN eta Ezkerran

oinarritutako gobernua,gutxiengoan baina 25

eserlekurekin


ARABA, BIZKAIA ETA GIPUZKOAKO batzarnagusien gobernagarritasunak EAJren eskuizanen dira ia ziur. Jeltzaleek Bizkaian sendojarraitzen dute, Araban indarrez sartu dira etaEH Bildurekiko lehia irabazi dute Gipuzko-an. EH Bilduren eta EAJren arteko hegemo-nia lehian EAJ nagusitu da. EAEko batzarki-de kopurua hauxe da: EAJk 54 ditu, EHBilduk 39, PSEk 21, Podemos/Ahal Duguk20. PPk 17, Irabazik eta Ciudadanosek (C´s)bana. Azken biek Araban baino ez duteordezkapenik lortu. Iraganeko ordezkaritzakkontuan hartuta PSE eta PP alderdiak diragaltzaileak, PP erabatekoa. EAJz beste garai-lea Ahal Dugu da, indarrez sartu baita lurral-de historikoetako hiru gobernuetan.

Araban PP izan da bozkatuenaPPk lortu du boto gehien Araban, alabaina,EAJk alderdi popularrak baino eserleku batgehiago bereganatu du: 13 batzarkide jeltzaleizanen dira 12 popularren aldean. Datu esan-guratsu bat: PPk 35.484 boto jaso ditu Gas-teizko udal bozetan eta Batzar Nagusietan

berriz, 34.406. Maroto efektuak ez du eraginbera izan foru gobernuen ordezkariak hauta-tzerakoan. Antza, PPko Javier De Andrésahaldun nagusiaren agintaldia amaitu da. EHBilduk boto eta batzarkide kopurua berrituditu, baina ez du lortu espero zitekeen igoera.Bistan denez, Ahal Duguren agerpenakmurriztu du bere garatze egingarria. AhalDuguren emaitzek indar berri horren sendo-tasuna berretsi dute.

Ramiro Gonzalez jeltzalearekin garaiberria heldu da Arabara. Halere, EAJk akor-dioa lortu beharko du, joko politikoa oso ire-kita dago. EH Bilduk (11 eserleku), AhalDuguk (8) eta Irabazik (1) 20 batzarkidebatzen dituzte. EAJk, PSEk eta C´sek, berriz,19. Badago datu azpimarragarri bat: Bizkaianeta Gipuzkoan ez bezala, Irabazi eta C´sindarrek batzar nagusietan sartzea lortu dute.Bestalde, eskuinaren eta ezkerraren artekolehian agertoki politikoa zabaldu da. PSEreneta PPren jarrerek seinale berriak ekar litza-kete euskal politikara, EAJk Madrilekiko itunpolitikaren bidea argitu lezaketenak.

EAEko Batzar Nagusiak��

EAJk zentraltasuna irabazi du

Sabin Etxean ospatu zuten jeltzaleek EAJren garaipena, EBBko Andoni Ortuzar buruan buru.

MA

RIS

OL

RA

MIR

EZ

/ A

RG

AZ

KI

PRE

SS

| MIKEL ASURMENDI |



��

�� +. �� !�"�!�� #��*�$� �� &��'�� !

��'�+��*��$(�$�'��/��'��((��*�$��0��1�,�2�(��$��,��'�� ($��'��$��(��((�� ($��,�($��,�#��*�$��

+*�(�'($�� -��)� -��)�

��

��

��

��

�"�!��

��

�+.

��

� ��!�

�"�!��

�+.

#��*�$�

��

��

��

�

�

��

&��'��

��

��

�+. �� !�"�!�� #��*�$� �� &��'�� !

��'�+��*��$(�$�'��/��'��((��*�$��0��1�,�2�(��$��,��'�� ($��'��$��(��((�� ($��,�($��,�#��*�$��

+*�(�'($�� -��)� -��

��

��

��

��

�"�!��

��

��

�

�+.

��

��

��

��

�

�"�!��+.

��

��

��

�

��

�+. �� "�!�� !�� #��*�$� �� &��'�� !

��'�+��*��$(�$�'��/��'��((��*�$��0��1�,�2�(��$��,��'�� ($��

��'��$��(��((�� ($��,�($��,�#��*�$��

+*�(�'($�� -��)� -��)�

��

��

��

��

��

��

��

�+.

�"�!��

��

��

��

��

��

�+.

��

��

�"�!��

+��



EAJ are nagusiagoa BizkaianBizkaia da jeltzaleen berezko lurraldea. Azkenhamarkadan Bizkaiari esker atxiki izan duEAEko hegemonia politikoa eta berriz erehautesleek berretsi diote nagusitasuna eta poli-tikarako zentraltasuna. Unai Rementeria izanenda ahaldun nagusi berria. Hala ere, badago datuesanguratsu bat: Bizkaian abstentzioa 1,5 igoda duela lau urteko hauteskundeekin alderatu-ta. Hegoaldeko beste hiru lurraldeetan ez beza-la, herritarren parte-hartzeak behera egin du.EAJk 23 batzarkide lortu ditu. Bat irabazi du,baina ia 4.000 boto galdu. EHBilduk eserleku bat eta 15.000boto inguru galdu ditu. Arabangertatu legez, garapen bidea moz-tuta geratu zaio une batez. AhalDuguk jasotako botoek eraginaizan dute bilakabide horretandudarik gabe. Iñaki Uriartekzuzentzen duen indar berriak ia82.000 boto jaso du lehen aldikozeta 6 batzarkide izanen ditu politikan eragiteko.PSEk jipoi galanta jaso du, bi batzarkide galduditu, baita ia 30.000 boto ere bere berbetanberezko duen lurraldean. Ahal Dugu sartzeakberebiziko eragina izan du, ageri denez. PPrenaerabateko porrota izan da. Bera da alderdi gal-tzaileena: 8 batzarkide izatetik 4 izatera pasa da,35.000 herritarren sostengua galduz. Bistandenez, EAJk ziurtatuta dauka aginte makila,haatik, lurraldeen arteko itunen beharrean–udalerrietako itunak barne– PP eta PSEreki-ko politiketan bere nagusitasuna nola erabilikoduen ikuskizun dago, baita oso interesgarriaegon ere. EH Bildu eta PSE Bizkaiko politikenerabaki nagusietan ez dira izango, baina ezke-rreko politikak aldarrikatzen segitu behar dute.Ezkerreko politikaren ikuspuntu batetik, ezke-rreko politikak gauzatzerakoan, EH Bilduk,PSEk eta Ahal Duguk 24batzarkide dituzte, EAJk bainobat gehiago. EAJren eta PPrenarteko sintonia izatea edo ez iza-tea adierazgarria izanen da oso,baita adierazgarria ere, bereburua ezkerreko alderditzatduen PSEk etorkizuneko politi-ka nola gauzatuko duen ikustea.PSEren nahiz PPren geroa ez dabatere samurra antzematen.

Jeltzaleek hegemonia kendu diote EH Bilduri Gipuzkoan EAJ Gipuzkoan beste inon baino nabarmena-go izan da irabazle. 18 batzarkide izanen ditu,duela lau urte baino lau gehiago. 32.000 botoirabazi ditu. Markel Olanok berreskuratu duahaldun nagusiaren kargua. EH Bildu galtzaileatera da EAJrekiko hegemonia lehian. 5

batzarkide eta 15.000 boto gutxiago ditu.PSEk eutsi dio zeukan ordezkaritzari. Gaine-rako euskal lurraldeetan jasan dituen botogalerak ikusita, batzarkide bat baino ez duelagaldu esan daiteke, boto kopuru bertsua jasobaitu Gipuzkoan. Hainbat udalerritan jasoduten sostenguak berretsi diote lurralde hone-tan baikor agertzeko. Antza, Ahal Dugurenemaitzak eragin handiagoa izan du EH BildunPSEn baino. PP izan da guztiz galtzaile Gipuz-koan, lau batzarkide zituen eta bakarrarekingeratu da. Ia 25.000 boto galdu ditu. Estatuko

Gobernua zuzentzen duen alder-dia dela kontuan harturik, PPindar marjinala izatera pasa da.Ezker politikaren ikuspegitik,lurralde honetan beste inon bainoare interesgarriagoa dago politika-gintza. EH Bilduk eta Ahal Duguk23 batzarkide dituzte EAJren18en aldean. EAJk eta PSEk 27batzarkide dituzte eta euren arte-

ko akordioaz Batzar Nagusiak osatuko diraarazorik gabe, baita Foru Aldundiaren gober-nagarritasuna ere. Hala ere, PSEren apustua,hau da, ezkerraren espazioan kokatzen omenden alderdi sozialistaren politika EAJren esku-tik eramateak izanen dituen ondorioak inoizbaino eraginkorragoak izanen dira alderdisozialistaren bilakabidean. Ez alferrik, AhalDugu indar berria heldu da, baita geratzekoheldu ere.

Abstentzioa handia izan daAbstentzioa %35 ingurukoa izan da EAEkoBatzar Nagusietan. Nafarroan ez bezala,–Foru Parlamenturako hautesleen %28keman du bozka– datu adierazgarria izan dabozka eman gabe geratu den hautesle kopu-rua. Alderdi batetik besterako botoen joana-

razte posiblea baino, hainbatboto-emaileren abstentzioa erekontuan hartu beharko litzate-ke. Halaber, EAEko hiru lurral-de historikoetako emaitzek utzi-tako gogoetagaien artean haueknabarmendu daitezke: EAJ etaEH Bilduren arteko lehian jel-tzaleak garaile jalgi dira. EuskoLegebiltzarreko datorren urte-

ko hauteskunde bitartean –udazkenekoEspainiako Kongresurakoak tartean–, emai-tza hauek EAJk Madrilera begirako politikaorokorrean aurrerapauso bat ematera behar-tzen du nolabait. EH Bilduk berriz, egin duenautokritikaren funtsa zein den argitu beharkodu. PPk eta PSOEk inoizko une estuena bizidute Euskal Herrian eta Podemos/AhalDuguk politikaren aldaketarako giltza eskura-tu du. n

PSE eta PP alderdiak diragaltzaileak, PP erabatekoa.

EAJz beste garailea Ahal Duguda, indarrez sartu baita

hiru gobernuetan

Abstentzioa %35 ingurukoa izanda EAEko Batzar Nagusietan.Datu adierazgarria da bozka

eman gabe geratu den hautesle kopurua


Udalak��

Aniztasunaren konplexutasuna

EH Bilduk udal boterea oso nabarmen murriztu du Gipuzkoan, baita neurri txikiagoan Bizkaian eta Araban ere. Aldiz, Nafarroan hainbat udalerri garrantzitsuren gobernua lortzeko bidean da.

AR

GA

ZK

IPR

ESS

EAJREN BOTEREA handitu egin da nabarmenudal hauteskundeotan. Nahikoa da duela lauurteko eta oraingo mapak elkarren ondoan jar-tzea horretaz jabetzeko. Seguruenik udaletakoaldaketa nabarmenena Gipuzkoan sumatukoda. 2011n Bilduk sekulako sorpasoa jo zuenlurralde horretan, ia bere aldeko monokromobihurtzeraino. Koalizioak gehiengo absolutuzlortutako udal ugariek eta Aldundia ere bereesku geratu izanak Gipuzkoako politika iraulizuen zenbait arlotan. Orain ordea herri askotan–eta Aldundian– kolorez aldatuko da gober-nua, eta EH Bilduk ezin izango du agintetiksegi transformazio horrekin.

EAJk iraganean bere esku izan dituen hain-bat herri berreskuratu ditu Gipuzkoan (Tolosa,Azkoitia, Ordizia…), baita ezker abertzalea

sendo egon ohi den beste zenbaitetan irabaziere, kasu esanguratsuena izan liteke Arrasate(25.000 biztanle). Bizkaian ere EH Bilduri ihesegin diote Gernikak, Lekeitiok, Sopelak…EAJk aldiz hegemonikoa izaten segitzen dulurralde horretako gehienean. Antzera gertatuda Araban, baina neurri apalagoan: EAJk Agu-rain,eta Aiara berreskuratu ditu eta EH BildukLaudion, esaterako, lehenengo indarra izatenjarraitzen du.

Kudeaketaren irakasgaiakEAJ eta EH Bilduren arteko azken urteetakolehian gol ederra sartu dute jeltzaleek oraingo-an. Hala ere, koalizioak 300.000 bototik goralortu ditu eta Gipuzkoan eta Nafarroan haute-tsi gehien dituen indarra da. Baina hori ez da

| URKO APAOLAZA AVILA |

Udaletako hauteskunde emaitzen mapan duela lau urte baino aniztasun handiagoa ikus litekeHego Euskal Herriko lau lurraldeetan. Kolore aldaketak Gipuzkoari eta Nafarroari eragin die

batez ere, baina zeintzuk izan dira horretarako gakoak?



ezeren kontsolagarri. Hasier Arraiz Sortukopresidenteak oso kritiko hitz egin zuen hautes-kunde gauean: “gauza asko gaizki” egin dituz-tela onartu zuen eta kudeaketan egin zuenazpimarra.

Kudeaketaz hitz egitean, badirudi Arraizhondakinez ari dela gehienbat. Atez Atekoareninguruan hainbat herritan sortutako kalapitakEH Bilduri kalte egin diola uste du askok. Plas-tikozko poltsak balkoietan, firma bilketa masi-boak… Legazpin, esaterako, kanpaina izuga-rria egin zen hedabide batzuetatik sistemahorren kontra, eta gauza bera Pasaian, Berga-ran... Aldiz hasieratik hondakinen kudeaketazentzuzkoaren aldeko mugimendu biziak etaautonomoak izan dituzten herrietan (Usurbil,Hernani, Oñati…) EH Bilduk eutsi egin dio.Irakasgai bat izan liteke hori.

Iruzur salaketek fakturarik ezNolanahi ere, hauteskundeetakoemaitzak ikusita, ematen du ustezkokudeaketa txar guztiak ez direla ber-din zigortu, ezta auzitegietan amai-tu dutenak ere. Bidegiren kasuanEAJko hainbat kide daude nahasi-rik AP-1 autobideko obretan aurki-tutako iruzur zantzuetan. Azkenasteetan Gipuzkoako Aldundiakzuzenean seinalatu zituen bi alkate-gai jeltzale: Donostiako EnekoGoia eta Lazkaoko Felix Urkola.Batak zein besteak emaitza onak lortu dituzteordea eta boterean izango dira.

PPri ez bezala –udal askotan desagertu egindira popularrak– ustelkeria salaketek ez diotefakturarik pasa EAJri. Epsilon eta Hirikomoduko auzietan bere kideak tartean daudenarren, adibidez, 2011ko boto kopurua errazberdindu du Araban eta orotara zinegotzigehiago lortu ditu.

PSE-EEk maldan behera segitzen duGipuzkoan udaletan izandako emaitzeklortu dute sozialisten enegarren porrotanolabait mozorrotzea. Lurralde horretan6.000 boto gehiago atera dituzte eta lortudute Lasarte-Orian gobernatzeko adinakoindarra edukitzea, baita Pasaian irabazteaere, hemen emaitza bikoiztu du PSE-EEk.Oarsoaldeko hainbat herriren kasua zeha-tzago aztertzeko modukoa izan liteke: azke-neko hauteskundeetan parte-hartze osobaxua izan zen eskualde horretan, bainaoraingoan batez bestekoa baino askoz gehia-go igo da eta aldaketa handiak izan diramapa politikoan.

Baina Idoia Mendiaren alderdia ez dagoetxafuegoak botatzeko. Bizkaian eta Arabanmilaka boto egin du behera. Garai bateanEzkerraldean erabat nagusitzen zen alderdiakgaur egun apenas mantentzen duen Portugale-te kontrolpean, Hego Euskal Herriko bosga-rren hiri handienean, Barakaldon, EAJrekinteknikoki berdinduta geratu baita.

2011n Sestao galtzea mingarria izan zensozialistentzat. Lau urte geroago aldea handituegin du EAJk, edo hobe esanda EAJko alkateJosu Bergarak. Gasteizen Marotok azkenaldianbezala (ikusi koadroa), Sestaon Bergarak behinbaino gehiagotan jaurti ditu mezu arrazistak.Entzun diogu adibidez etorkinez eta ijitoezmintzatzerakoan esaten “kaka hori” ez delaherrian sartuko. Hori dela-eta auzitara eramandutenean ordea, kanpoaldean txaloka izan dituherritarrak. Emaitza: 8 zinegotzi izatetik 13 iza-tera igaro da.

Nafarroan aldaketak udaletan ere Nafarroan aldaketa ez da soilik Parlamentuanislatuko. Udalerri askotan UPN boteretik ken-

tzeko aukerak sortu dira (Lizarra,Tafalla...) eta hori eguneroko kudea-ketan lagungarri izango du UxueBarkosen balizko gobernuak. Bes-talde, EH Bilduk 25 udalerritanlortu du gehiengo osoa eta GeroaBaik beste hirutan.

Nolanahi ere, bai Nafarroan etabaita beste lurraldeetan ere, akor-dioen jokalekuan neurtu beharkoda orain hautestontziek emandakoindarra, ez soilik udalak osatzeko,

baita zerbitzuen kudeaketan (ura, hondaki-nak, garraioa, hiltegiak, euskaltegiak, indus-trialdeak...) oinarrizkoak diren makina batmankomunitate, sozietate publiko eta par-tzuergoren kontrola eta funtzionamenduabermatzeko ere. Eta hor giltzarri izan daitez-ke, Podemosen babesarekin edo gabe, hamai-ka herritan zinegotziak lortu dituzten plata-formak. n

AR

GA

ZK

IPR

ESS

/AR

ITZ

LOIO

LA

Hondakinen kudeaketazentzuzkoaren aldekomugimendu biziak eta

autonomoak izan dituztenherrietan EH Bilduk eutsi

egin dio. Irakasgai bat izanliteke hori

Sozialistek Bizkaian, Araban eta Nafarroan beherantz segitzendute, baina Gipuzkoan mantendu egin dira eta udal askorengobernagarritasunerako giltza izan daitezke.



NAFARROAKO hiriburuan UPNk zinegotzi kopurua bikoiztuegiten dio bigarren indarrari, baina aldaketarako akor-dioa ondo bidean, Enrique Maya ez da gauza izangoalkatetzari eusteko. EH Bilduk, Geroa Baik, Aranzadiketa Ezkerrak lortutako zinegotzi kopurua batzea nahikoaizango da eta baliteke historian lehen aldiz Iruñeakalkate euskalduna izatea. Horretarako, jakina, adosta-suna lortu beharko dute, baina hautesleek eta iruinda-rren gehiengoak mandatu hori eman diete etengabealdaketaz hitz egin duten indar politikoei. Nolanahi ere,UPNren danbatekoa espero zitekeena baino txikiagoaizan da. Ikusi da nabarristek zorua ondo finkaturik dute-la, zaila baita honakoa baino desprestigio egoera han-diagoan egotea.

Donostian EH Bilduk 4.000 botoko galera izan du etahirugarren indar izatera igaro da. Hala, Juan Karlos Izagi-rre alkateak agur esan beharko dio bere agintaldiari.2011n ezustean irabazi zuen Bilduk Donostian eta lauurteotan gobernuan erabateko gutxiengoan egon da;halako baldintzetan, oposizioak eta botere mediatikoak ezdizkiote gauzak batere erraz jarri. Oraingoan EAJk emandu ezustea, bozka kopurua bikoiztu egin du Eneko Goiak(+15.000) eta duela hiru hamarkada Ramon Labaieneuskaltzalea agintean izan zenetik ez dute hain eskuraeduki alkatetza. Jeltzaleak ez dira boto kopurua bikoiztuduten bakarrak izan ordea, Plaz! kandidaturak ere beretxikitasunean gorakada itzela izan du (+440), eta batezere, lortu du borroka feminista hauteskundeetan zerbaitgehiago ikusaraztea.

Bilbon EAJko Juan Mari Aburto alkategaiak ez duduela lau urte Iñaki Azkuna politikari kontserbadorearengehiengo osorik lortu; hala ere, nahikoa tarte badaukalasaitasunez gobernatzeko 13 zinegotzirekin. Emaitzakjakin bezain pronto akordioetara iristeko prest azaldu zenjeltzalea. Udalberri eta Ganemos bina zinegotzirekin sar-tuko dira Udalean; banaketa horrek Podemos efektualeundu egin du hein batean. PPren beherakada orokorrakBilbon ere izan du isla, ia erdira jaitsi du boto kopurua etalaugarren indar izatera igaro da.

Hego Euskal Herriko hiriburu guztietan galdu dituzinegotziak PPk, salbu eta Gasteizen. Seguruenik Ara-bako hiriburuko gozokia izango da popularren kontsola-mendu bakarra hauteskundeotan. Javier Maroto alka-teak azkeneko hilabeteetan astindu du immigrazioarenmamua eta ondo atera zaio jokaldia, duela lau urtebaino boto gehiago lortu baititu (+3.000) eta zinegotzikopuru bera. Irabazi ondoren, inplizituki diskurtso xeno-fobo bera daraman mezua zabaldu du Marotok: “Lanegingo dut Gasteiz eta gasteiztarren alde”. Bestalde,EH Bilduk ere gora egin du EAEko hiriburu administrati-boan (+1.000), agian esperotakoa baino gutxiago–hauteskunde europarretan lehenengo indar bihurtze-ko zorian egon zen–, baina oposizioko buru izatekoadina zinegotzi bildu ditu Miren Larrionen taldeak.

Aldaketa Iruñean eta Donostian, Bilbok eta Gasteizek lehengo lepotik burua

�

��

��

��

��

��

��

��

��(�

��3��

��!�"#��

�

�

��

�

�

�

�

��

�

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��(�

��3��

��

��$��

��

� ��

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��(�

��3��

��"#%��

� � � ��

��

��

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��(�

��3��

��

�� &%�

��

��

��

��

� � ��

��'��$(�$�')�*��'��'�+��$��

l Zutabeek boto kopurua adierazten dute. Zutabeengaineko zenbakiek, berriz, zinegotzi kopurua.l 2011ko Aralarren bozak gehitu dizkiogu Bildurenei.l 2011ko EBren bozak egotzi dizkiogu Irabazi eta Ganemosi.


PARISTIK Le Mondek laburbildu du gertatua:“Séisme politique en Espagne”. Harriturik, antza,Europa betean posible delako hauteskundez-ko mugimendu handi guztiak ez amiltzeaeskuinerantz, Frantzian bezala, edo berrikitanBretainia Handian bezala... edo justu igan-dean bertan Gipuzkoan legez. Londrestik TheGuardianek ipini zuen moduan: “Indignadojendeak agindu ahal izango du Madril etaBartzelonan”.

Estatuko bi hiriburu nagusietan Syrizaespainiarrak agintea hartu ahal izateak eta,batik bat Madrilen, hainbeste urtetan botereosoaren jabe izan denak jasandako zigorrakberretsi du hainbestetan iragarritako zikloaldaketa iritsi dela. Hamabost egun lehenagoDavid Cameroni bezala ez zaizkio harri azpi-tik azaldu Mariano Rajoyri gastu sozialetanmurrizketa gehiago eskatuz milioika botoezkutu beldurti. 2007an ekonomiak nozituta-ko ziklo aldaketa zortzi urteren buruan politi-ka espainiarrera iritsi da.

Ziklo politiko berriaren itxura ezagutzeko,ordea, udazkena arte itxaron beharko da.UPyDri opil zatia janik eskuin populista etanazionalista espainolaren bandera hartu duenCiudadanos itxura batera estankaturik, faltazaigu Podemosen gorpuzkera ezagutzea.Aktore berri nagusia, euro-parlamentariosorta bat lortu zituenetik burtsak eta aginteekonomikoak urduritzea lortu duen Pode-mos ezkertiarra, Madrilgo Parlamentura zen-baterainoko indarrez iritsiko den jakitea faltada. Orduan ikusiko da ea benetan hasi denaden ezkerraren aldeko aro bat non Podemo-sek lortuko duen aspaldi Izquierda Unidaketa PSOEk edukitako boto ezkertiarrak bere-ganatzea, eskuinari aldi baterako gaina hartu-rik. Ala Syrizarik ez den izango Iberian.

Edonola ere, Partidu Popularrak agur egindio gehiengo osoz agintzeko ohiturari: 6milioi boto, 2011ko 8,4 milioien lekuan.Lehen indar izaten jarraitu arren, Extremadu-ra, Valentziako Erkidegoa, Kantabria, Ara-goi, Gaztela-Mantxa eta Balear Uharteakgaldu ditu. Aginte politikoa, ekonomikoa etaepaitegietakoa, dena nahi eran luzaz maneiatuostean, negoziatzen ikasi behar berriro.

Bere ondoan, PSOEk lortu du 2011ko

gainbeherari erremedioa aurkitzea, baina 5,5milioi botoekin urrun dago duela lau urteko7,7 milioietatik. Hauteskunde biharamunekolehen erreflexua Podemosekin elkarlaneanhastea izan da. Burtsak eta indar ekonomiko-ak hasten direnean Podemosekiko terroreahedatzen, orduan kontuak.

Euskaldunok arreta berezia jarriko dieguKatalunian, Balear Uharteetan eta Valentzia-ko Erkidegoan gertatuko diren mugimen-duei. Azken biotan, urte luzetako agintealdiharroak eragindako ustel usainak, kiratsakhobeto, eraman du errekara hango PP. Politi-ka sozialak, hizkuntza politika... Aldaketa zer-tan mamitzen den ikusi behar.

Katalunian funtsean Bartzelonan AdaColauk eragin duen lurrikarak aro berribatean sarraraziko ditu katalanen nazio eska-kizunak. Irrikaz erreparatuko diegu EuskalHerritik. Podemos? Ada Colau bezala Bar-tzelonako hondakinentzat Atez Atekoa pro-posatzen duen Guanyem nekez erkatu dai-tezke gure EAEn kultura politiko beraaldarrikatuz aurkeztu diren pertsona eta sigle-kin. Bartzelonakoekin asko ikasiko dugu eus-kaldunok beti legez.

Bada lehentasunezko gai bat interesatzenzaiguna euskaldunoi Espainiako Estatukomugimenduetatik: bake prozesuan zertaneragingo? Paradoxikoki, aukera berriak sor-tzen ari dira. EAJk ase du Gipuzkoa berega-natzeko obsesioa eta ezker berria indarreandator Espainian. Adi Manuela Carmenari. n

Espainiako Estatua

Ziklo berria: «Sí, se puede»| PELLO ZUBIRIA KAMINO |

ManuelaCarmena(eskuinean)Madrilgo garaileaEsperanzaAguirre aurrezaurre duelatelebistakoeztabaidabatean.

��



HELDU BERRI DA. Nafarroa Garaian alda-keta agindu duten alderdiek 26 eserlekuerdietsi dituzte Nafarroako Parlamentuan,era batera edo bestera, agintean egon dire-nek 24 eskuratu dituzte. Argitu beharrekoekuazioak garbia dirudi, alta, Nafarroangara eta pausaleku honetan aritmetikakbestelako bidezidorrak saiatu ohi ditu,maiz malkartsuak oso. Aritmetikarenondoren aljebra ikasi ohi da eta eremuhorretan aldagaiak dira nagusi. Geroa Baibigarren geratu izanak balizko aldaketarenburu izateko bermea eman beharko lioke.Norekin, ordea, nortzuk izanen ditu bide-lagun? Zinezko aldaketaren aldagaia hau-tatzen badugu, 26-24 ekuazioa obratubeharko luke. Nafarroa Garaiko soziolo-giaren aldagaia baliatuez gero, PSN aintzathartzeko tentazioa edukiko du, gainerabide horrek azpialdagai bat du, EAJkPSE-EErekin ustez obratuko dituen akor-dioen aldagaia. Madrilgo Legebiltzarrera-

ko hauteskundeek ere badute zeresanikafera honetan, azaroari begirako estrate-giek baldintzatuko baitituzte bai PSN baiPodemosen jokabideak, zer neurriraino?Udal hauteskundeen ondorengo mapadugu beste aldagaietako bat. GB, EHBildu, Podemos eta Ezkerra ekuazioakkasu gehienetan aldaketa bermatzen du,eta mapa horren barnean garrantzi handi-koak dira mankomunitateak, hori al daPSN gobernuan sartu ahal izateko GBkEH Bilduri eskainiko dion gozokia? Anitzgaldera, aritmetika eta aljebra nafar eraradugu datozen egunetan nahitaez probatubeharreko platera hauteskundeetan garailegeratu den UPN galtzaile atera dadin.Lantokira heldu berri da panorama hauamesten lau hamarkada eman dituen lan-kidea, “nik, hauek, hortik helduta edukikonituzke, aldaketa gertatu artio”. Hori ereekuazioak ebazteko nafar era bat duzu,irakurle. n

PatxiLarrion�

HISTOR IALAR IA

DA

NI

BLA

NC

O Aritmetika eta aljebra nafar erara

EAJ IZAN DA Euskal Autonomia Erkide-goko irabazle nagusia. Araba, Bizkaia etaGipuzkoako Batzar Nagusietan lehenengoalderdia izango da. 2011ko hauteskundeemaitzekin alderatuta, jeltzaleek ia 30.000boto irabazi dituzte eta EH Bilduk ia70.000 boto galdu ditu (Bildu eta Arala-rren emaitzekin alderatuz). Alderdi aber-tzaleen arteko lehian 1999ko agertokiraegin dugu buelta. Urte hartan 2015eanizan dugun antzeko partaidetza izan zeneta EAJ-EA koalizioak atera zituen emai-tzek oraingoen antza handia zuten. Ildoberean, EH Bilduk 242.144 boto eskuratuditu 2015ean, 1999an Euskal Herritarrokalderdiak lortu zituenak baino 14.000 botogehiago. Hobekuntza Arabak esplikatzendu, bestela ez dago inolako alderik.

Fronte zabala izateko jaio zen EHBildu dagoeneko bere koalizio itxura gal-tzen hasia dago, gutxienez hautesleriaren-tzat. EAren hauteskunde soziologia

ordezkatu zezaketen boto-emaileek EAJ-ren aldeko hautua egin dute eta Alternati-batik gertu dagoen soziologiak Podemosbabestu du nagusiki. Hain zuzen ere,Ahal Dugu izan da hirugarren indarraEAEn, emaitza oso on eta orekatuekinhiru lurralde historikoetan. Halere, sozia-listei ez diete pentsa zitekeen bezainbes-teko kaltea egin. Araban PSEk izan duenemaitza kaskarra Podemosen arrakastakazaltzen du, baina Bizkaian eta Gipuzko-an nahiko ondo eutsi dio Podemos efek-tuari. Azken honek Gipuzkoan EH Bildukaltetu du nagusiki. Baina boto kopuruangaltzaile handiena EH Bildu izan bada,erlatiboki eta kualitatiboki galtzaile nagu-sia PP izan da. Popularrek Araban irabazidute bototan, Gasteizen Marotoreneskuin muturreko diskurtsoak izan duenarrakastari esker, bestela, Bizkaian etabereziki Gipuzkoan bazterreko alderditxikia dira. n

Asier Blas�

EHUKO

IRAKASLEA

DA

NI

BLA

NC

O

EAJ eta Podemos garaileak,PP eta EH Bildu galtzaileak

Anhauzeko semea. Nolako familian sortua?Ene aita laboraria da, behiak ditu. Ama idaz-karia izan da orain arte. Aitak erretreta hartudu, baina behiekin segitu eta mozkinak zuze-nean saltzen ditu. Belaunaldi horretakoeklana eta familia izan dituzte beti oinarri etalana kenduta ez dakite zer egin. Hiru anai-arreben artean zaharrena naiz. Anaia gazteaduela bi urte itzuli da herrira bizitzera. Erai-kuntza publikoak egiten dituen Tolosa Okzi-taniako enpresa batean ari da lanean, energiaberriztagarrien alorrean. Ipar Euskal Herrianeta Biarno eskualdean merkatua zabaltzekoproposamena egin zion enpresari eta herrianbizi eta lan egiten du. Oso apustu interesga-rria da. Nik neuk ere laborari lana eta turis-moa uztartzeko landetxe moduko bat egiteapentsatu nuen artista bilakatu baino lehen.Orain arte bizi izan naiz Euskal Herriko bar-nealdean eta beti sentitu dut tokiko ekimenakbultzatzeko beharra. Halakoetan zabiltza-nean maiz nahi dizute politika etiketa bat eza-rri, baina niri horrek bost axola. Herri txikie-tan abertzale izatea edo eskuindarra izateabaino garrantzitsuagoa da elkar ezagutzea etaelkarrekin gauzak egitea. Indar hori eginbehar da, barnealdea husten ari delako. Egi-ten ez bada gazte guztiak joanen dira. Badugubehar gorri hori eta horretan sinesten dut.

Horregatik hasi zineten, esate baterako,Anhauzeko inauteriak antolatzen 2007an?Donapaleun ikasi nuen joalduna egiten etahori egin nahi nuen herrian, baina guremodura. Ohartu nintzen Europan bazirelahalako kultur adierazpenak, baina Iparral-

dean hori soilik gazteek bultzatzen dutela etabakarrik une jakinetan, urtean zehar loturasozial gehiago egin gabe. Bertzalde ikusinuen Antton Luku adiskidea oso lan ona egi-ten ari dela jendeari azaltzen zer diren gureantzerki eta musika ohiturak eta libertimen-duak bultzatzen. Halako hausnarketa propo-satu nuen eta horrela abiatu ziren inauteriak.Hiru lagun ginen hasieran eta taldea emeki-emeki handituz joan da. Orain hiru egun egi-ten ditugu. Gau batez ateratzen gara, bihara-munean etxez etxe ibiltzen gara etabildutakoarekin azken egunean paella handibat eskaintzen diegu herritarrei. Anhauzta-rrentzat eginiko zerbait da eta bazen horrenbeharra. Gainera eraikin berriak egin zituztenherrian eta kanpoko jendea etorri zen bizitze-ra. Orain jendea hasi da gogoz parte hartzen


Thierry Biscary, Ttirritt, Nafarroa BeherekoAnhauze herrian sortua, 1976ko agorrilaren 29an. PaxkalIndorekin Kalakan taldea sortu zuen 2009an. Labèque ospehandiko ahizpa piano jotzaile lapurtarrekin hasi zen Kalakankontzertuak ematen Europan barna. Haien bidez Madonnaezagutu zuten eta honek 2012ko bere mundu birarakokontratatu zituen “Aldapeko” kanta emateko, besteakbeste. Zazpi hilabetez 88 emanalditan parte hartu zuten.Areto txikietan aritzetik 50.000 ikusleren aurreankantatzera pasa ziren bat-batean. Bira bukatutakoan haienbidea jarraitu eta iaz 58 kontzertuko bira egin zuten Europaneta Asian lehen aldiz. Erroetara itzultzeko beharrakElementuak bigarren diskoa grabatzera eraman ditu.

NORTASUN AGIRIA

PERTSONAIA

THIERRY BISCARY

«Ez dut soilik ederra izan nahi,jendea hunkitu nahi dut, etagorroto banau, gorroto nau»

Folklorerik ez, nostalgiarik ez. Erroak lurrean sartuta bai, baina hortik gora askatasunaentzuleen erraietaraino iristeko.

| REYES ILINTXETA |

Argazkiak: Dani Blanco


inauterietan eta bestetan, eta etxe berrietakojende batzuk ere etortzen dira. Oso pozgarriada hori.

Donostian noiztik bizi zara? Urritik. Urtarrilean Aretxabaletako neskabatekin ezkondu naiz eta han bizi gara.

Aldaketa handia?Bai, baina hirietan ere badira gauza asko egi-ten ahal direnak. Ni laborarien semea naiz,eta bertzerik ezin dut erran, baina badirajakintza batzuk berreskuratu beharko geni-tuzkeenak. Horretarako, adibidez, produkziotalde txikietan bildu daiteke jendea, etxaldekomunitario moduko batzuk egin eta gerohan ekoizten dena banatu lan egin dutenenartean… Nekazaritza estentsiboaren logikanagusitu da, ordea. Beti handiago, beti gehia-go da helburua. Aitaren etxaldean nik ikustendudana da Europako diru-laguntzen beharhandiegia dutela. Diru sarreren %65-70Europatik etorritako dirua da. Horrek hutsegiten badu, akabo. Horrekin batera, Euro-pak ere erraten die zer landatu, zer ereinbehar duten toki bakoitzean. Ulertzen duterosoa dela supermerkatura iristea eta dene-tik ukaitea, baina sistema hau noizbait eten

egin behar da eta hori egiten ahal da. Ez naizameslari bat, hau ez baita urrun gure iraga-nean. Kalakanen ere logika horretan gaude,horregatik diskoa soilik saltzen dugu kontzer-tua bukatutakoan, jendeari zuzenean emate-ko eta haiekin solas egiteko.

Zer erran nahi diozue jendeari?Gauzei balorea eman behar zaiela. Geuk geuremusikari ez badiogu balorerik ematen norkemanen dio? Saltzaile arrunt batek? Jendeakjakin behar du haiek diskoarengatik ordain-tzen dituzten 15 euroekin guk beste disko bategin ahal izanen dugula edo apainketak alda-tzen ahalko ditugula. Baina horrez gain, Kala-kanekin adierazi nahi dugun beste mezua damusika egitea, kantatzea edo ongi pasatzeagure ardura dela eta gure esku dagoela. Jen-deak gero eta gutxiago kantatzen du, erratebaterako. Tabernetan orain ez du inork abes-ten, ezta hitz egiten ere kasik, musika altuegijartzen dutelako. Iparraldean ere gertatzenzaigu, ez pentsa. Duela gutxi ikusi dut nik horiGarazi aldean. Baina horren aurrean galdetubehar dugu: nor da hemen bezeroa? Nor dakontsumitzailea? Badugu eskubidea taberna-riari errateko ez dugula zaratarik egiten, kanta-tzen dugula eta hori ere on dela bere negozio-

“Aspalditik jaso dugunaren eta egunero hartzen dugunaren nahasketa da gure altxorra. Denok mestizoak gara”.


THIERRY BISCARY

arentzat. Ez gara ausartzen eta gauzak uztendira espezialisten, profesionalen esku.

Kantuzale talde asko badira gaur egun,ordea…Bai, eta gustatzen zait ikustea Baionan kan-tuz, Iruñean kantuz… eta halako ekimenak.Oso ederra da. Baina bitxia egiten zait jendeguztia liburuxkarekin ikustea. Hori da Goo-gle edo Wikipediarekin egiten duguna: jakin-tza bat bilatzen dut, informazioa jaso etalagunekin konpartitzen dut une jakin batez,baina nire memoriarekin ez dut lanik egiten.Ados naiz kantatzea gauza polita dela, bainalagunekin benetan konpartitu nahi baduzubehar duzu barneratu, zure gorputzetik pasa-razi lehenbizi. Zeure buruan sartu. Aireazgain edukia ere ikasi behar da. Onartzen dutbatzuek horrela egin nahi ez izatea, bainagero ez negar egin inork ez badu gehiagokantatzen edo parte hartzen.

Euskararekin ere hori gertatzen da?Eskuara dakiten batzuek ez dute erabiltzen ezdutelako aurkitzen haren baliorik. Nik lauhizkuntza dakizkit. Egiten dut kiskun-kaskunbat: batzuekin eskuaraz, besteekin frantsesez,ingelesez edo espainolez eta gehiago orainDonostian naizela. (Ez nuen uste hainbeste-ko lekurik izanen zuenik gaztelerak Donos-tian. Gu etortzen ginen besta egitera, euskalgirora eta ez nintzen ohartzen). Ni eskolarafrantsesez joan naiz. Jaio nintzen etxaldebatean, nire aita-ama eskuindarrak dira etauste zuten eskuara etxean ikasiko nuela.Orain, uste dut, ohartzen ari direla hori ezdela hain erraza. Beraiek ezagututako garaie-tan agian bai, baina gure garaian hautu zorro-tza egiten ez bada transmisioa oso zaila da. 18urterekin barnetegia egin nuen Arantzan.Behar nuen ikasi eta egin nuen indar hori.Horrek eguneroko bizitzan asko laguntzendit. Nik nire bizitzarako nahi dut eskuara. Ezdizut zuri inposatuko. Zuk ez baduzu beharhori zure eskubidea da, baina nik nahi dutniretako. Zuk ere ez inposatu niri ezer. Gau-zak galtzen dira eta nik erran nahi diot jen-deari nahi duena egin dezala, baina kontzien-tea izan dadila gure hautuek ekartzen dituztenondorioez. Hizkuntzarena hautu bat da,beste asko bezalakoa. Nik adibidez ez dutgaririk jaten. Nire hautua da eta bizitza pasa-tzen dut jendeari esplikatzen zein kaltegarriaizan daitekeen garia gorputzerako.

Kalakan taldeak oinarri du kantagintza tradizio-nala, baina gero berrikuntzak oso modu libreanegiten dituzue.Niretzako aski garrantzitsua da aske izatea.Hausnarketa batetik eta Labèque ahizpen

aholkuetatik heldu da Kalakan. Taldea emeki-emeki osatu da. Europako sala klasiko ede-rrenetan hasi ginen Ravelen boleroa jotzenLabèque ahizpekin, gure txalaparta eta dan-borrekin. Hasieratik bertatik eskatu zigutenzerbait kantatzeko eta lehen egunetik arrakas-tatsua suertatu zen. Horren formala denmusika klasikoaren mundura heldu ginenhiru baserritar gure betiko kanta eta gure txa-lapartarekin eta jendeak flipatu egiten zuen.Gure ilusioa transmititzen genien eta Labè-que ahizpek, Katik bereziki, lehen momentu-tik esan ziguten hor altxorra genuela. Horilandu behar genuela eta gero gauza berriaksortu. Are gehiago erranen dizut: gu ari ginenBaionako kontserbatorioko perkusionistabatekin, kaxa jotzen zuena, bera zen musikajakintsua, baina esan ziguten behar genuelamusikari hori aldatu ez zelako eskualduna.Ondoren Brasilgo perkusioa menperatzenzuen batekin saiatu ginen. Hori oso interes-garria iruditu zitzaigun, baina gauza bera, ezzen eskualduna. Azkenean Jamixeli errangenion eta handik gutxira konturatu ginenberarekin dena errazagoa zela eskualdunadelako, ez soilik euskaraz mintzatzen dela,baizik baita ere ezagutzen zuela zer errannahi genuen eta nola. Orduan sortu zen gurelehen diskoa. Indar hori izan zen Madonnariilusioa egin ziona. Haiekin bira egin aurretiklanean aritu ginenean, Jamixel etorri zen gurekantuaren moldaketa batekin eta berak esanzigun hori ez zela Kalakan. Madonnarenmusikariek beren musika tresnekin indartuegin dute gurea, ahotsen harmonia bultzatuzedota bateriaz gure danborren soinua handi-tuz. Gure indarra da gai izatea ahots hutsezeta danbor batzuekin jendea hunkitzeko.Gure nortasuna hori da eta horretan sinestendugu.

Zuek etxean ikasi duzue abesten. TransmisioaHegoaldean ahulagoa da? Gure gizarte honetan kantua ikusgarri hutsbilakatzen ari da. Ez da sinpleki bizitzen denzerbait. Preseski badut proiektu bat horreninguruan: “Erroak eta kimuak”. Musikari etazinegile portugaldar bat ezagutu dut, JulioPereiraren semea. Bera hasi zen jende arrun-ta filmatzen kantuz ari edo musika jotzenari, toki desberdinetan. 1.800 bideo ditu jadaeginak. Nik flipatu nuen Portugalgo anizta-suna ikustean. Ez dira kantari eta musikarionak, baina izugarri bizi dute barnetik etazerbait heltzen zaizu. Horrek pentsarazizidan non ote den gure oinarria: edonorkedozein unetan abesten duen kantuan edotxistukatzen duen airean. Musika hortikheldu da, baina ez dugu hori baloratzen.Horregatik nahi dut hori ere egin hemen

Nostalgiarikez“Madonnarekinareto erraldoiakbetetzen genituen,baina bira horiamaituta, bukatuda su artifiziala.Ikuskizuna osoederra zen,miresgarria, bainazer gelditzen da?Niretako ez gauzahandirik. Nirenahia da zerbaitgelditu dadilajendearen baitan”.


THIERRY BISCARY

Euskal Herrian. Iduritzen zait Iparraldeantransmisioa badela oraindik, baina pedago-gia lana egin behar dela azalduz AnttonLukuk egiten duen bezala libertimenduak,Ziburuko maskaradak, pastoralak, bertsola-ritza... zer diren, zertarako egiten diren.Garrantzitsua da belaunaldi berriei azaltzeaeta zaila da. Borroka bat da.

Bi urtean behin egiten dugu kantaldi bat,musikari edo talde baten inguruan (ImanolKantuz, Oskorri Kantuz…), eta era honeta-ko bilkuretan esaten diet beti ez dugula ikus-kizunean gelditu behar. Helburua da kantuzgozatzea. Hasten bazara musika tresnak sar-tzen kantatzeko modua mugatzen duzu. Etagurea modu librean kantatzea da. Kantari tra-dizionalek hatsa hartzen dute nahi dutentokian eta hori ederra da. Mixel Ducau beregitarrarekin Erramun Martikorenaren atzetikdoa, eta hala behar du izan. Begiratu ingu-ruan eta ikusi zer jende gutxi dagoen JacquesBrel bezala kantuak interpretatzen dituena;hori baloratu behar da. Musikariek lagunduegin behar diote kantariari, ez zer egin beharduen esan. Kantu tradizionala nortasun kon-tua da: zu zara zu eta ni naiz ni eta ez zaitutbortxatu behar ni izan zaitezen. Horrek aniz-tasuna ekartzen du eta horregatik pertsonaiakikusten dira Pereiraren bideo horretan. Horez dago kopiarik, eta hemen aldiz, kopia askoikusten dut nik.

Kantu bereziren bat zure bizitzan? New Yorken bira prestatzen ginelarik, adibi-dez, beharra izan nuen “Agota” kantua ikas-teko eta kantatzeko. Eta zentzu bat antzema-ten nion horri. Lehen aldia izan zen kantu batikasi eta abesten nuena. Oso intimoa izanzen. Iduritzen zait hain barneratua dudanistorio hori nire bizitza osoan gogoan izanendudala eta badakit kantu horrekin segur nor-bait hunkituko dudala.

Zer aurkituko dugu Elementuak zuen bigarrendiskoan?Xumetasuna. Ahots hutsak, perkusioak,albokak, arnas bat hasieratik bukaerara arte.Formatu eta eduki desberdineko hamalaukantu daude. Batzuk oso antzinekoak dira etabesteak berriak. Helburua jendeari mezu bathelaraztea da beti: ama lurrarekiko atxikimen-dua edo amaren eta bere semearen artekoharremana, errate baterako. Zuzenekoak erehalako emozio desberdinak eskaintzen ditu.Behar ditugu gure sustraiak zaindu eta, eraberean, behar dugu modernitatea, kanporabegiratu, harremanetan sartu eta kanpotikinspiratu. n

“Gu saiatzen gara jendeari azaltzen inportanteadela interpretatzea, sinplea eta autentikoa iza-tea. Ez gara folklorean ari. Madonnak zergatikhautatu gintuen, bestela? Hori ezean, gelditzenzaizuna irudi polit bat da. Jendea kantaldi horikontsumitzera etortzen da eta edertasun horre-tan gelditzen da. Nik ez dut bakarrik ederra izannahi. Nik nahi dut hunkitu jendea eta gorrotobanau, gorroto nau. Nahi diet zerbait eman etahorretarako interpretatu egin behar da. Ezinduzu eman ‘Eperrak ’, adibidez, countrymoduan. Ez du zentzurik”.

Autentikoa

AZKEN HITZA


Euskal Eskola Publikoaren Jaia ospatuko dute Elgoibarren, ekainaren 7an. Hezkuntzak bizi dituen garai arantzatsu hauetan gurasoek duten rola, parte-hartzea

eta erantzukizuna izan ditugu hizpide Lurdes Imaz Euskal Herriko Gurasoen Elkartekobozeramailearekin (EHIGE).

LURDES IMAZ, EHIGE

LOMCE eta Heziberri tarteko, protagonismoahartu duzue gurasoek. Eusko Jaurlaritzak era-baki du EAEko 30 ikastetxetan egitea 3. maila-ko azterketa diagnostikoa (8-9 urteko haurrei)eta planto egitera deitu dituzue gurasoak.Bai, aurtengoak proba pilotuak dira, ezkutuaneginak, eta hurrengo ikasturtetik aurrera esko-la denetan martxan jartzea da asmoa. Hasiera-tik LOMCEren aurka agertu gara eta bi urtedaramatzagu ikastetxeetan hitzaldiak ematen,

lehen LOMCEri buruz, orain Heziberririburuz. Gurasoek beti galdetu digute: “Eta gukzer egin dezakegu?”. Lasai egoteko, proposa-menak egingo dizkiegula erantzuten diegu, etaorain neurri zehatz hau planteatu diegu: azter-keta ez egitea, LOMCEren aplikazio garbiadelako eta orain arteko ebaluazio sistema han-kaz gora jartzen duelako (azterketak ez duinongo justifikaziorik, eta hezkuntzan egitendiren aldaketek arrazoituriko justifikazioa

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |

«Gurasoek eskolako erabakietanesku-hartze handiagoa dutenean,ikasleek emaitza hobeak dituzte»


LURDES IMAZ

behar dute). Akademikoki ez du eraginikseme-alabentzat, eta beraz uste dugu gurasoeihori eskatu diezaiekegula eta LOM-CEren eta Heziberriren kontradaudela agertzeko modua dela,orain arteko bileretan zerbait egite-ko grina ikusi baitugu gurasoengan.Lasaitzen saiatzea izan da gure egi-tekoa, seme-alabentzat inongoondoriorik ez duela izango argi-tzea. Gurasoak gara hau egin behardugunak, irakasleek edo zuzendari-tzek planto eginez gero ondorioakizan ditzaketelako, baina ikastetxeen eta eskolakontseiluen babesa ere eskatu dugu.

Aurrera begira bestelako ekintza zehatzik pen-tsatu duzue?Datorren ikasturtean Heziberri martxanjarriko da eta gauza berriak joango gara plan-teatzen. Adibidez, argi dugu eskola orduetanez dela erlijiorik eman behar, ezta Erlijioaikasgaia ahalbidetzen duen Baloreak ikasgaialternatiboa ere, eta ildo horretan proposa-mena egingo dugu aurrerago.

Eusko Jaurlaritzak aurkezturiko Hezi-berri planarekin ez zaudete gustura.Kritikatu duzue ikasleen banaketaekitatiboa ez duela ziurtatzen.Heziberrik ez du ezer esaten ikas-leak hartzeko unean sare ezberdi-nek izan behar duten arduraz, etamota anitzeko ikasleak baldin badi-tugu, sareek ardura partekatua izanbehar dute. Datuek argi diote pre-mia berezia duten ikasleak, bekajaso dutenak (maila sozioekonomiko baxuagoaduten familietakoak) eta etorkinen seme-alabaksare publikoan daudela batez ere, ondoren kris-tau eskolan eta kopuru txikiena ikastolek dute.Banaketa orekatuagoa eskatzen dugu, eta hauez da hezkuntza mailako eztabaida, gizarteosoarena baizik: eskolaka eta herrika diagnosti-

koa egin eta herrietan gaia mahai gainean jarribeharko litzateke (ikastetxeen eta udalaren

parte-hartzearekin), ikasle guztiakhartzeko ardura behar bezala parte-katu dadin. Ghettoak amaitu behardira, eta aldi berean, behar bereziakdituzten haurrak hartzen dituzteneskolek baliabide gehiago izan behardituzte, erantzun egokia eman ahalizateko.

Hizkuntza ereduak mantenduko dituHeziberrik (A, B, D). Hori ere ez

duzue ongi ikusi.Beti esan dugu hizkuntza ereduak gaindituegin behar direla, A ereduak ghettoak direla-ko, normalean maila sozioekonomiko baxu-ko familien seme-alabenak, eta linguistikokitraba berri bat jartzen diegu. Ikastetxe bakoi-tzak bere hizkuntza proiektua finkatu behardu, ikastetxeak dakielako ongien nolako ikas-leak eta beharrak dituen, eta horren araberaberak erabaki behar du plana, bermatu dadinderrigorrezko hezkuntza bukatzean ikasleguztiak elebidun izango direla. Adibidez, ele-

bitasunak arazoak dituen lekuetanezin da hirugarren hizkuntza batplanteatu, lehenik eta behin ber-matu beharko delako ikasle guztiekeuskara maila ona izatea. Eta hel-buru horretara iristeko ikastetxearibehar dituen baliabideak emanbehar zaizkio.

Euskal Eskolaren Lege berria egiteaizango da Heziberriren hurrengourratsa. Sare publikoaz gain, sare

kontzertatua ere legean integratzea da xedea.1993ko Eskola Publikoaren Legea daukagu etahezkuntza sistema guztiarentzako legea plan-teatu du orain Hezkuntza Sailak. Sare kontzer-tatuak asmoa agertu du publikotasunaren kon-tzeptua berrikusteko, zerbitzu publikoaematen dutela argudio. Baina gauza bat da zer-

“Gurasoek egin behar dioguplanto azterketari,irakasleek ondorioak izanditzaketelako. Bainaikastetxeen babesa ereeskatu dugu”

“Ikastetxe bakoitzak berehizkuntza proiektua finkatubehar du, ikasle elebidunakziurtatzeko. Elebitasunakarazoak dituen lekuetanezin da hirugarren hizkuntzaplanteatu”


LURDES IMAZ

bitzu publikoa ematea eta beste bat publikoizatea; taxiak zerbitzu publikoa ematen du,baina ez da publikoa… Beste arlo batzuetanargi ikusten dugu, inori ez zaio bururatzenIMQ aseguru mediku pribatuaren txartelaeskatzea osasun publikoko esku-bide gisa, baina hezkuntzan ezdakit zergatik jarri behar denzalantzan zer den publikoa etazer ez. Guk oso argi daukagu:sare publikoa da ikasle guztiakhartzen dituena eta laikoa dena.Sare kontzertatuek ezin duteorain arte bezala jarraitu, nahidutena egiteko autonomia guztiarekin etabeharra duten ikasleak hartzeko inongo ardu-

rarik gabe, eta aldi berean finantzazio handia-goa eskatu, batez ere kontuan hartuta sarepublikoan une hauetan ditugun beharrak. Edodenok partida bera jokatzen dugu, joko arauakberdintzen ditugu, edo ez dago jokorik. Gogo-

ratu Euskal Herrian sare publikotxikiena duena dela EAE (ikaste-txeen %50), zer esanik ez Euro-pako herrialdeekin konparatuta.

Gurasoen ordezkaritzak nahikoapisu al du ikastetxeetan?Bi modutara hartzen dute partegurasoek. Batetik eskola kontsei-

luaren bidez, eta bestetik guraso elkarteen etaeurek (edo ikastetxeak) bultzaturiko proiektuzehatzen bidez. Eskola kontseiluan dugunordezkaritza ona da, erdia gurasoak gara LehenHezkuntzan, eta Bigarren Hezkuntzan ikasleenparte-hartzea sartzen da eta gurasoena jaitsi,baina logikoa da eta ongi iruditzen zaigu. Ara-zoa da sarri oso zurruna dela araudia, Hezkun-tza Sailetik planteamendu oso itxiak datozelaeta aukera gutxi dagoela bestelako proposame-nak egiteko. Sailak malguagoa izan beharkolukeela uste dugu, benetako parte-hartzea egondadin eta ikastetxeak berak nahi dituen proiek-

Talka“Guraso eta irakasleen artean talka egon daiteke, lekuguztietan bezala, baina abiapuntua da denok interesbera dugula. EHIGEkoak elkarlanean aritzen garazuzendaritza elkarteekin eta akordioak lortzensaiatzen gara beti, batzuen eta besteen posizioakgerturatuz. Egutegiak adostea adibidez zaila izaten da,baina denontzako egokiena erabakitzen dugu”.

GARRAXI JATETXE BEGETARIANO,BEGANOAEguneko menua 11 €Eguneko platera 8,5 €Aste buru eta gauetan karta, entsaladak, arrozak, pizzak, guakamole eta askoz gehiago..

Tejeria kalea 9, 20012 Donostia · Gipuzkoa 943 27 52 69

“Lege berriak sare publikoa etakontzertatua hartuko baditu,edo joko arauak berdintzenditugu, edo ez dago jokorik”

Aurten Elgoibarren izango da eskola publikoaren jaia. “Bertako ikastetxea bada eskola publikoaren isla: ikasleakeuskalduntzeko lan handia egiten du, eskola anitza da, oso parte-hartzailea eta berritzailea (proiektuka egiten dute lan)”.


LURDES IMAZ

tuak aurrera atera ditzan. Hezkuntza Sailaribeldurra galdu behar diogu, eskolak autonomiaizan behar du erabakitzeko zer egin nahi duen,eta ildo horretan, ikastetxeen autonomia gara-tzeko benetako markoa behar du eskola publi-koak. Parte-hartzean maila ugari daude, infor-mazioa jasotzetik hasi eta erabakitzekoahalmena izateraino, eta argi ikusidugu gurasoek zenbat eta parte-hartze maila altuagoa izan,orduan eta hobeagoak direla ikas-leek lortzen dituzten emaitzak.Horregatik, erabaki inportantee-tan gurasoek benetan parte har-tzea sustatu behar da; Finlandianadibidez, gurasoek aukera dauka-te curriculumean esku hartzeko.

Eskola kontseiluetan aritzeaz gain, gurasoelkarteetan ere lan oparoa egiten duzue.Guraso elkartea da eskola eta inguruarenartean zubi-lana egiten duena. Ikasle berriakdatozenean adibidez, familiari harrera egiteazarduratzen da, zuzendaritzarekin batera.Guraso eskolak ere antolatzen ditugu, saresozialez, hezkuntza emozionalaz… Gurasoelkarteek lan pila bat egiten dute, baina ez daezagutzera ematen, eta inportantea da horiguztia zabaldu eta elkarbanatzea, horregatikjardunaldiak antolatu izan ditugu, praktikaonen sariak ere eman ditugu eta liburuxketanbildu dira gurasoek beraiek ikastetxeetan bul-tzaturiko proiektuak. Ikastetxeak dituenbeharren arabera zientzia, elkarbizitza, kultu-raniztasuna, euskara… jorratzeko sekulakolana egiten dute, eta hori gainerakoekin elkar-banatzea garrantzitsua da.

Azpiegitura falta salatu izan duzue.Bost-sei urteko atzerapena dugu obretan etabehar handiak daude ikastetxeetan, eraikinakegin edo daudenak berritzeko. Diagnostikoaegiten ari gara eta denetarik dugu: barrakoie-

tan dauden ikasleak, estaltzea behar dutenjolastoki asko, leihoak-eta konpontzea behardutenak…

Testu-liburuak neurri batean gurasoek ordain-du behar izatea ere kritikatu duzue.Testu-liburuak kudeatzeko programa solida-

rioa du martxan Jaurlaritzak:ikastetxeak liburuak erostenditu, lau urterako erabilgarri;Hezkuntza Sailak kostuaren%75 ordaintzen du eta familiak%25. Gure ustez liburuek debal-de izan beharko lukete, materialcurriculurra delako, baina ongiikusten dugu liburuak ez izatea

ikaslearenak, baizik eskolarenak, eta proiektusolidarioaren bidez ikasleek liburuak zain-tzea, gero beste batek erabiliko dituelako.Kontua da aspalditik aldarrikatzen dugulamaterial digitalerako pausoa ematea eta esko-la publikorako digitalizazio plan bat eskatudiogu Sailari, elkarlanean egingo genukeena:nola gauzatu trantsizioa liburuetatik materialdigitalera, zeintzuk diren euskarri digital ego-kienak, nola finantzatuko diren… Digitaliza-zioa gakoa da, atzean ez geratzeko. n

“Sarri planteamendu oso itxiakdatoz Hezkuntza Sailetik etaaukera gutxi dago bestelakoproposamenak egiteko”

“LEHEN BAZEUDEN jantokia auto-kudeatzen zuten eskolak, bainaEusko Jaurlaritzak araudia aterazuen ikastetxeak catering sistemaraderrigortuz. Bi ikastetxek (Altzagaeta Larrabetzukoak) erabaki zutenjantokia eurek kudeatzen jarraitzeaeta ondorioz arauditik kanpo daude,ez dute dirurik jasotzen HezkuntzaSailetik, nolabait zigortu egitendituzte. Berrikuntza da datorren

ikasturtean proiektu pilotua abiatu-ko dela lau ikastetxetan: horietan,gurasoek aukera izango dute elika-gaiak erosteko eta menuak osatze-ko. Horrek ahalbidetuko du herrianedo inguruan erostea produktuak,eta esaterako kostaldean arrain fres-koa jan ahal izatea, gaur egun gerta-tzen ez dena. Jaurlaritzarentzat osoerosoa da catering bidez gestiona-tzea, dirua eman eta kontrolak-eta

haien esku uzten dituztelako, bainagurasoentzako gai gakoa da etaproiektu pilotuak ondo funtziona-tzen badu, sistema osora zabalduahal izatea espero dugu. Hori lortubitartean, aldaketa txikiak egin dai-tezkeela uste dugu: adibidez, cate-ring enpresaren eta familien arteanharreman gehiago egotea, menua-ren inguruan iritzia helarazi ahalizatea gutxienez”.

«Jantokiko menua gurasoek osatuko dute lau eskolatan»

22 � 2015EKO MAIATZAREN 31

IRITZIAREN LEIHOA

GOGOAN AL DUZUE espetxealdiak X urtegehi egun bat izaten zirenean? Egunhorrek markatzen zuen hurrengo espetxezigor mota larriagoarekin zegoen aldea,baina ez zeukan beste garrantzirik. Orain,aldiz, pasa den maiatzaren 24ko hautes-kundeetan –besteetan bezala, noski– egunbat izan da erdigunea, nahiz eta egunhorri lau urte gehitu behar zaizkion.Beraz, egun ditxosozko hori atzean utzieta gero, aurrera egin behar da hurrengolau urteetan. Hau da: egun batean hurren-go lau urteak erabaki ditugu gure udaletaneta foru aldundietan.

Horretaz aritu dira, bai, indar politiko-ak: boto kopuru handiena ateratzen saia-tzen M24an, etorkizunean zer egingozuten azalduz –edo isilduz, estilo desber-dinak daude eta–. Baina oso bitxia eginzait hainbat alderdik –estatu mailakoek–proposatzea edo eskaintzea, ez udaletan,ez foru aldundietan, ezta autonomia erki-degoetan ere, erabaki ezin daitekeena.Zergatik ez dituzte mugatu euren diskur-tsoak hauteskundeen eremuetara? Ez alzuten proposamen berezirik esparruhorietarako?

Bestalde, hauteskunde hauetan argiegon da –horrela diote emaitzek; por-tzierto, zertarako horrenbeste inkesta?–inork ez duela gehiengo nahikorik lortubakarrik gobernatu ahal izateko, hiri han-dietan eta foru aldundietan, behintzat.Argi dago baita ere, susmo hau kanpainanzehar ibili dela eta asko baldintzatu duelaalderdiek esan –edo isildu– dutena.

Panorama horretan, ezinbestekoa izan-go da itunak eta akordioak lortzea gureerakundeetan, gehiengo sendoak osatze-ko edo, behintzat, gobernu ahulegiak ezeratzeko. Eta hor dago gakoa, inork ez

baititu bere asmoak garbiki azaldu nahiizan kanpainan, ezta une honetan ere.

Batzuek “marra gorriak” jarri dituzte,honekin edo harekin ez adosteko: PSOEkbaditu bere marra gorriak –PSOE aipatudut, Sanchez berak esan zuelako–: EHBildu eta PP. PPk ere bere marra gorriakba omen ditu edo, hobeto esanda, bestealderdi gehienen marra gorrietan sartutadago. Gipuzkoan ez dakigu Podemosekzer egingo duen eta Nafarroan ez dakiguzein izango diren behin betiko marragaindiezin horiek eta zer egingo dutenPodemosek eta PSNk –barka ezazue,PSOEk–, benetan aldaketa sakonarenalde baldin badaude, orain horretarako,berriro ere, aukera dagoelarik. Ez EH Bil-duk ezta EAJk ere ez dute adierazi zeregingo duten Donostian edo GipuzkoakoForu Aldundian– irabazi duenari gober-natzen utzi ala itunak lortu beste gehien-go bat lortzeko–.

Isileko horrek kezkatzen nau. Aldebatetik herritarrok aldez aurretik jakinbeharko genukeelako gure botoak zerta-rako balioko duen. Badakit hori aurrera-tzen ez dela beti erraza, aldagai askorenbaitan dagoelako: emaitzak, egitasmoak...Baina, adibidez, jakitea ea irabazi duenindarrari utziko zaion gobernatzen ala ez,edota lehen indar hori nor denaren arabe-ra izango den. Bestalde, beldur naiz,hemendik udazkeneko estatuko hautes-kunde orokorrak bitartean alderdibatzuek ez ote duten beren posizioa higa-tu edo ahuldu nahiko, eta horretarako,beharbada, ez dute mugimendu bakar batere egingo edota deus ere arriskatuko.Pentsa ezazue, bestela, Nafarroan edoGipuzkoan: zer egin behar dute emaitzahauen ondoren estatu mailan udazkeneanbenetan lehiatu nahi dutenek? Zer egingodu, esaterako, Podemosek? Benetan susta-tuko du bere ustetan aurrerakoia dengobernua, kastakoa ez den gobernua, alataktika hutsez arituko da, burua ezkuta-tuz, abstenituz, negoziatu gabe? Eta era-baki horiek ezingo dute hauteskunde oro-korren zain egon, noski. Ikusteko dago,beraz: herriak hitz egin du. Orain ordez-kari arduratsuen garaia da –besteen beha-rrik ez dago eta hemen–. n

M24: egun bat gehi lau urteeta marra gorriakD

AN

IB

LAN

CO

Beldur naiz, hemendik udazkeneko estatukohauteskunde orokorrak bitartean alderdibatzuek ez ote duten beren posizioa higatuedo ahuldu nahiko, eta horretarako,beharbada, ez dute mugimendu bakar batere egingo edota deus ere arriskatuko

GarbiñeBiurrunMancisidor �

LEGELAR IA


GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

Asisko Urmeneta �


IRITZIAREN LEIHOA

BERRIA EZ ZAIZUE @euskalmet-en txiobat bezain laster helduko, baina euria aridu Maulen. Gure etxeko terraza bustia da,eta txoriak basamortuan balira bezala aridira janaria bilatzen teilatu grisetan. Halerekoloreak baditugu terrazan liliak ezarrigenituenetik. Ez nuen pentsatu egun gri-sak alegeratzeko balioko zutenik, bainahala da. Gainera, koloreak ederragoak dirailuntasunean.

Goizeko zigarreta finitu eta kafe beroa-rekin ordenagailu aitzinean jarri naiz, egunoroz bezala. Firefox ireki eta lotura begi-bistakoa egin zait; koloreak agertu zaizkit

iluntasunaren erdian, oraingoan Gastei-zen. Liliak zeru grisean nola, ile-faltsuenkoloreek eta tixerta laranjek kontrastatzendute ertzainen beltzarekin.

Gasteizko irudiek ez badute ere baratze-gintzarekin konparazio posiblerik, landa-reek, arduraz eta maitasunez zainduak dire-larik, grisari gaina hartzen diote beti. Hostobat kentzen bazaie hemen beste bat aterakoda han. Hiru hosto kendu, eta gehiago ate-rako dira. Egunak grisetik goibelera tiratzenduenean, zein onak diren koloreak... etakantua jin zait gogora “taupada bakoitzaz,koloreztatu zuri-beltza”. n

UR IRINEZKO OREA da hizkuntza, ogi nahiz gozoki.Hizkuntza da tresna kognitibo eta azaltzaile bat:mundua jaso eta mundua opatzeko. Horrez gain,komunitate baten ikur zein ispilu ere bada hizkuntza,hainbat aldiz zedarritutako nazioaren ezaugarriobjektibo-subjektiboen ardatz dardaratian dantzan.

Lanabes askoren laguntzarekin ezaugarritu dirahistorian komunitateak; hizkuntzada horietako bat, duda barik. Adibi-dez, francophonie bada kontzeptu batfrantses hizkuntza darabilten baiestatuak, bai erkidegoak, eta baihiztunak nolabait senidetzen ditue-na, etnien gainetik eta administra-zioen gainetik; inoiz, kolonizaziora-ko erreminta izan bada ere.Francophonie delakoak bideratu duusu pasaporteari ihes egin izandiona, lurraldetasun kontzeptu her-tsitik zelanbait aske, kultur komuni-tate irekia sortuta.

Hizkuntza da, hartara, entzun daitekeen lurraldea.Belarrian, badakigu euskara zer den, eta zer ez den.Badakigunez frantsesa zer den, eta zer ez den. Argia-goak dira euskararen nota eta soinu linguistikoak,euskararen muga administratiboak baino.

De facto, belarrian, independentea –bere buruarenjabe– da hizkuntza. Hizkuntza bat entzuten den

tokian, han dago hiztunaren eta herritarraren lorra-tza, eta haien existentzia ere. Hizkuntza non, hanharen lurraldea. Pasaporte diferenteek lurraldeentzungarri bera izan dezakete administrazioen gai-netik: euskalfonia, gure kasuan.

Baina, garen bezalakoak gara. Autobusean sartueta, han KissFM irratia; pelukerian, Radio Nervión;

kiroldegian, RockFM; herriko taber-nan, TV5; etxean, Plus belle la vie.Dialetan, hautua egiteko libre gara:gure esku dago erabakimena.

Berezko independentzia motabat dakar hizkuntzak. Ez bakarra,jakina. Hizkuntza da bokaleko ibaia-dar lokabea, ibilbide propioa duena,antzeko hainbat jarioren eta goral-diren ondoan. Hizkuntzak bereuraska, bere aberri entzungarria,sortzen du belarrian; bat etorri horimuga administratiboekin zein ez.

Bai manifestazioek, bai hauteskundeek, eta baierreferendumek ere –gozoki onak izaki– askeago etaindependenteago egingo gaituzte. Seguru.

Baina, ogia ere beharko da bidean. Euskararenkonpainiak belarrian ez gaitu mendekoago egingo.Alderantziz baizik: laino guztien azpitik eta sasi guz-tien gainetik, euskarak egiten gaitu, egin, independen-te, egunero. n

Belarria, independentziarako

Jose Inazio Basterretxea EHUKO IRAKASLEA �

Joanes Etxebarria�

KAZETAR IA

IIÑ

GO

AZ

KO

NA

XD

Z

Koloreak

Hizkuntza non, han haren lurraldea.Pasaporte diferenteeklurralde entzungarribera izan dezaketeadministrazioengainetik: “euskalfonia”,gure kasuan


IRITZIAREN LEIHOA

3 URTEKO ALABAREKIN BAINON-TZIAN NENGOEN:

– Ama, zuk pototarekin jolas-ten al duzu?

Mikrosegundo batez zalantzatiegon nintzen. Bere eraikuntzapertsonalerako egokia zen zerbaitbota nahi nuen. Teorietatik atnaturaltasunaren eta zintzotasu-naren bidea hartu nuen.

– Bai maitia, baina ez beti,momentu batzuetan.

Uraren soinua besterik ez zenentzuten. Alabaren aurpegiaribegira geratu nintzen, eta barnebakarrizketan...

“Ondo egin ote dut? Baietzesan diot, baina ezetza sartu dutgero. Ene, ezetzaren kontrakoteoria ugari daude hortik, ea gaiz-ki egin dudan! Baina kontua da ezdudala etengabe egiten”.

Alaba urari so zegoen, kon-tzentratua.

“Nora, egia esan diozu eta kito.Ez da lotsatzeko kontua, gurebizitza sexualaren parte da eta!Nola hasi zinen zu ba zure gorpu-tza esploratzen?! Ba horixe”.

Konplizitate horrekin jarraitunahi nuen eta hauxe galdetu nion:

– Eta zuk? Pototarekin jolas-ten al duzu?

– Bai ama, batzuetan.Galdetzen jarraitu nuen.– Eta nola jolasten duzu poto-

tarekin?– Kili kili kiliii.“Latza! Ezingo nuke hobeki

adierazi”, pentsatu nuen eta izuga-rrizko barne poza sentitu ere bai.

Benetako pasarte hau txikikeriaizan zitekeen, baldin eta pertsonabaten sexualitatearen lehen urra-tsen adierazlea izango ez balitz.Eta horra gurasoaren zalantza,ardura, urduritasuna... izango duenerantzunaren inguruan.

Kontuak badu bere garrantzia

gainera, haurtxoak eta haurrakpoliki-poliki haien gorputzarenmapa osatzen joaten baitira.Esploratu gabe geratzen direnzatiak zulo beltzak bilakatzen diraeta zulo horiek (ezagutza faltarenmetafora) haien buruetan ukaziotxiki/handia sortu dezakete. Hain-bat kasutan, ezabatze horieksexualitate aske eta osasuntsuarenoztopo bihurtu daitezke. Gorpu-tzaren mapa osatzeko informa-zioa bide desberdinetatik jasotzendute. Bide horiek jorratzean hau-rra aske uztea inolako epaiketarikgabe eta bidelagun izatea aukere-tako bat da. Haien barne indarrasendotzen laguntzea beraien auke-rak bere egin ditzaten eta zorion-tasunaren bidetik euren barne sor-kuntza garapenetik eraikuntzaksortu ditzaten (kontuan hartutahaien zoriontasuna beraiena delaeta ez duela zertan gurearekinzerikusirik eduki behar).

Gurasooi edo haurren ingu-ruan bizi garenoi ez gaitzala bel-durrak edo ardurak blokeatu.Utzi diezaiegun haurrei guri ira-kasten eta hazi gaitezen beraie-kin batera. Bidaia osasuntsuaizan dezagula! n

Nora Barroso� EHUKO IRAKASLEA ETA ARGIAKO BLOGARIA

Gorputzaren mapa esploratzen

JUR

DA

NA

OT

XO

A

Benetako pasarte hautxikikeria izan zitekeen,baldin eta pertsonabaten sexualitatearenlehen urratsenadierazlea izango ezbalitz. Eta horragurasoaren zalantza,ardura, urduritasuna…izango duenerantzunaren inguruan

Inork diktatzen, nork inposatzendizkigu lege arrotzak?Nork asumitzen ditu estatuzapaltzaileen morrontzak?Elkarri helduz besoetatikestutu genitun hortzak;oihu, negar, kolpe hotzak,“ta segi aurrera!” hotsak...Txiki nahi gaitu boteredunengorrotoaren ahotsak,baina maitasun neurrigabeazbete genitun bihotzak.

Esan zenidan erresistentzioro denez disidente,esan zenidan borrokak dituhamaika eta bat frente,“Ni izkutatu nintzen zuk plazakhar eta zenitzan bete”.Gure artean zaudete,Galeanok zion fuerte:Kontzientzia umiliatu nahidiguten aldiro tentealtxako gara duintasunez,harro ta desobediente!

Mozorro eta nortasun hainbatelkarri kateatzean,“Ni Igarki naiz”, “Ni naiz Aiala!”,“Ibon naiz!” oihukatzean,bi mundu bereiz suma zitezkeenmurru beraren ertzean;margo laranjak lehertzeanhorren argazki beltzean,irudimenaz etorkizun bataurrez irudikatzean,bortxaz iluntzen den iragan batutzi nahi dugu atzean. n

#ResistGasteiz

Maddi Gallastegi

Osa�

Doinua: Txikitatikan edukia dut.

BERTSO BERRIAK

ALB

ER

TO

ELO

SEG

I/X

DZ


IRITZIAREN LEIHOA - ZIRTAK

DORRE BIKIAK erori zirenean zer egiten ari zinengaldetzen dizun modu berean, jende askok galdetuizan dit noiz atera nintzen armairutik. Erantzunzuzenak “oraindik ari naiz” beharko luke. Azalpengehiegi eskatu ahal duenez, errazena galdera bestemodu batera berrinterpretatzea da: noiz esan zenionlehendabizikoz norbaiti gay zinela. Norbaiti edonorbait askori. Jendeak bilera moduko bat, edo bile-ra sail bat, irudikatu ohi duelako. Mini tourné bat,ezkontza baterako gonbidapenak senide eta laguneibanatzeko antolatzen direnen gisakoa, hierarkiajakin batean egina, gurasoekin ez bada, lagun gertu-koenekin hasita, gurasoak atzeregi utzi gabe –horiekbaitira emanaldiaren ikusgarri nagusia, hunkigarrie-na, zeinean artistak arrisku gehiena hartzen baitubere gain, galtzeko eta irabazteko handienarekin–,eta lagun urrutiagoekin bukatuta, zerrendan inorjakingabean utzi gabe.

Baina ez da hala izaten.Izan ere, zerrenda ez dainoiz bukatzen. Ezagutzaberri bakoitzarekin dilemaberpiztuko da, ezer esan(bigarren esaldirako, “niresenargaia” edo, solteroegonez gero, inoiz halako-rik ukan gabe ere, “niresenargai ohia” bat boteaz)edo nolabait adieraziezean (janzkeran, keinu-keran eta abar), ustekizu-nak heterosexualitatearenalde egiten baitu.

Ni maiz errudun senti-tu izan naiz nire armairuateratze herrena delakausa. Nahi izanda ere,lotsaren lotsaz luze gero-ratu ondoren, nire lehenaitortzak ez ziren esperobezalakoak izan –munduguztiak bazekien edobazekielako plantak egitensaiatzen zen– eta puntujakin batean galdu nuenjendeari esaten jarraitzekointeresa. Esan gabe gelditutako gehienekere jakinen zutelakoan.

Hauetako hirurekin, institutu garaiko hiru ikaski-derekin, harremana berrartu dut azkenaldian, pixkabat neure gogoaren kontra bada ere: denbora luzeaelkar ikusi eta elkarren bizitzez jakin gabe ere, tema-tzen gara lehengo solasgai berberak, orain urte askoutzitako puntu berberean, berrartzen, denbora igaroizan ez balitz bezala, elkarri eboluzionatzeko eskubi-dea ukatu nahi bagenio bezala. Horrelako dinamikasortu da gure artean, hilean behin egiten hasi garenhitzorduetan. Ez dakit nork eta nola abiatuko zuenbaina geldiezina da. Beste hirurek ez dute deserosoematen, orduko liburu, bideojoko, film eta afizioberberez edo antzekoez mintzo, mendreneko inti-mitateri leku egin gabe. Jarrera iruzurrez nerabehorretan, inork ez du interesik erakusten besteenbizitza pertsonalengatik. Ezkonduta daude bestehiru mutilak baina ez da emazteen konturik inoiz

aipatzen. Agenda aitza-kiarik jarrita ere, beti mol-datzen dira topaketak niredenbora tarteen araberaantolatzen. Azken orduanezin naizela joan adieraz-ten badiet, prest daude ezelkar tu eta beste egunbatean biltzeko laurok.Hiruetako batek ere ezdaki euskaraz, ezagutunituenean nik bezala,baina jakinen balute ereeta idazki hau irakurri,ezikusiarena eginen ziote-la susmatzen dut.

Azken egunean burura-tu zitzaidan zer egin.Txoke plan bat. Armairu-tik aterako nintzaien.Banan bana egin dut: batitabernan besteen zainegon bitartean, bigarrena-ri barran eskatu bitartean,hirugarrenari kanpoanerre bitartean. Laurokbokatekin eseri eta lehe-nengo aldiz dibertitu naizikusi ez ditudan zientzia

fikziozko filmez mintzo. Ohi baino goizagoagurtu dugu elkar. n

Angel Erro� IDAZLEA

DA

NI

BLA

NC

O

Nola atera armairutik

Antton Olariaga


ERDIKO KAIERA

Nola egin aurre ikasgelantestuliburuaren aginteari

LITERATURA IRAKASKUNTZAN

Unibertsitatearen atarian, eta euskal literaturaz ia arrastorik ez. Betidanik izan da literaturzaleaespezie gutxitua. Auzia jakintza da ordea, ez zaletasuna. Zer dela eta dute egungo gazteek

euskal literaturari buruzko hain ezagutza urria? Arrazoiak askotarikoak izango dira, ziur asko:aisialdi eredu gero eta pasiboagoa, erreferentzia gero eta globalagoak... eta hezkuntzak ere

izango du zerikusirik. Egun eskolan literatura irakasteko ereduaz mintzatu dira Idurre Alonso, Amaia Serrano eta Ur Apalategi irakasleak.

IRUDI DISTORTSIONATU eta azaleko samarra-rekin amaitzen dute D ereduko ikasleekBatxilergoa Hego Euskal Herrian, euskal lite-raturari dagokionez behintzat. Idazle ezagu-nez galdetuta, oro har, botatzen dituzte klasi-ko batzuen izenak –Etxepare, Axular,Txomin Agirre–, garaikide kanonikoenak–Atxaga, Saizarbitoria, Sarrionandia–, etahezkuntza sistemako zirkuituan sartzea lortudutenenak –Fernando Morillo, JasoneOsoro–. Halaber, emakumezkoen aldean,askoz ere gizonezko idazle gehiagoren berri

dute, eta narratiba da, batez ere, irakurtzenduten generoa. Datu oso orokorrak dira, gaihorri buruz Irati Urkiolak iazko Egan aldizka-rian argitaratutako artikulutik ateratakoak,baina, besterik ez bada ere, eztabaida mahaigaineratzeko balio dezakete: egokia al daeskolan literatura irakasteko modua?

Egun, “Euskal hizkuntza eta literatura” ikas-gaiaren barnean irakasten da euskal literatura.Alegia, curriculum legeak hala aginduta, hiz-kuntzaren eta literaturaren edukiak modu bere-zituan lantzen dira, nahiz eta, sarritan, irakas-

| KEPA MATXAIN |


ERDIKO KAIERA - NOLA IRAKATSI LITERATURA?

leek garrantzi berezia ematen diotenez ikasleenhizkuntza maila hobetzeari, literatura ia jorratuere ez duten egiten. Dena dela, literatura irakas-tea erabakitzen duten kasuetan, bi helburu ain-tzat hartuta egiten dute: literaturaren historiatransmititzea, ikasgelan, eta liburu bat irakurra-raztea, etxean. Idurre Alonsoren ustez, baduindargune bat eredu honek: ikasleek euskalerreferente batzuk barneratzen dituzte. “Irudi-pena dut sarritan beste muturrera egi-ten dugula jauzi orain. Sor dezatela,goza dezatela, baina euskal literatura-ren izaera landu gabe”, dio. Hala etaguztiz ere, indargune baino gabeziagehiago ikusten dizkio.

Historia, testuliburura murriztuaLiteraturaren historiari garrantzihandia aitortzen dio Alonsok, bainaargi du hura irakasteko beste moldebatzuk bilatzea ezinbestekoa dela. “Ez garalortzen ari ikasleek beren kultura ezagutudezaten, eta hori oso larria da”. Amaia Serra-nok ere eredua aldatu beharra dagoela ustedu, literaturaren historia “oso modu tradizio-nalean” irakasten delako, “testuliburuandatorren informazioa azaltzera mugatuz”. UrApalategiri, berriz, iruditzen zaio testuenantologia bat erabiltzea baino askoz gehiagoizan behar lukeela literaturaren historiak. Tes-tuek produzituak izan diren gizartea-rekin eta garaiarekin zer-nolakoelkar eragina izan duten ikusi behar-ko litzateke beti, haren ustez: “Tes-tua eta testuingurua, biak elkarrekinaipatu behar dira, bai bata bai besteaongi ulertu ahal izateko”.

Serranori bururatzen zaizkio pro-posamen batzuk: “Zergatik ez diz-kiegu erakusten Leizarragaren testuzatiak, Jainkoari hika egiten ziolaulertzeko (eta hautu hori zergatik egiten duenjakiteko); Joanes Etxeberrik Uztaritzeko Bil-tzarrari bidalitako gutunaren pasarte bat ira-kurtzen, garaian euskaraz argitaratzeko zeu-den arazoez jabetu daitezen; Axularrek ustezMaterrari euskaraz ikasten lagundu ziola kon-tatzen, garai hartako idazleen arteko harrema-nez hitz egiteko, Oihenarten poemen irakur-keta egiten, literaturaren kalitateaz ohartzeko;edota Laphitzek egindako santuen biografienpasarteren bat irakurtzen historiaren eta fik-zioaren arteko mugez eztabaidatzeko?”.

Irakurketa irizpideak, bakoitzak bereakBatxilergoko curriculumek ez dute zehaztenzein irizpideri erreparatu behar dion irakas-leak ikasleek irakurri behar duten liburuaaukeratzerakoan. Erabakia irakaslearen bizkargelditzen da, eta hark bi helduleku nagusi iza-

ten ditu: Euskal Idazleen Elkarteak antolatzenduen “Idazleak ikastetxeetan” programa etaargitaletxeen promozioak. Gertatzen da, hala-ber, irakaslea sariren bat jaso duten liburuenalde lerratzea, edo, besterik gabe, bere irizpidepertsonalen araberako irakurgaiak hautatzea.Berez, baina, zer hartu behar luke kontuan?

Alonsok uste du ordua dela askotariko iriz-pideak aldarrikatzeko. “Batzuetan, euskal lite-

raturan iraultza ekarri duten idazleakezagutaraztea izango dugu helburu.Beste batzuetan, egileen izaera etaidazmolde ugari aztertzea, edo bideoli-tak, book trailer-ak, edo antzekoak egi-tea... Une bakoitzean, helburua erdies-teko egokia den liburua hautatubeharko dugu”. Serranok ere faktoreugari zerrendatu ditu: genero literario-en arteko oreka, liburuko kontakizu-nean planteatzen den mundu-ikuske-

ra, pertsonaien eraikuntza (estereotipatua denala ez), idazlearen generoa, eta beste hainbat.Gisa berean, iruditzen zaio irakasleak liburubat baino gehiagoren artean hautatzen utzibehar liekeela ikasleei, haien gustuko liburu battopatzeko aukerak areagotzen direlako, eta, erahorretara, ez dutelako inposatutako irakurketa-tzat hartuko. Apalategiren ustez, ostera, garran-tzitsua da hautatzen diren obrek ezaugarri batbetetzea: ikasleari balio behar diote bizi den

gizartea eta bere burua hobeto uler-tzeko. Haren irudiko, irakasle ona ezda ikasleen soslaiaren araberako ira-kurgaien zerrenda atsegina osatzenduena, baizik eta trebezia aski dauka-na ikasleen arreta erakartzeko berariinteresgarriak iruditzen zaizkion obre-tara. “Badakit listoia oso goian jartzenari naizela, baina listoia beheregi jarrizez da jauzi handirik egiten inoiz”.

Literaturara zaletzea, eskolaren ardura?Ikasle askorentzat eskola da literaturara hurre-ratzeko aukera ematen dien espazio bakarra.Gauzak horrela, bere gain hartu behar al lukegazteak literaturzaletzeko ardura? Baiezkoandago Serrano, nahiz eta uste duen beste hain-bat esparrutatik ere eragin daitekeela horretan(telebista saioetatik, sareko programetatik,mugikorretako aplikazioetatik...). Gazteentzatliteratura erakargarri izan dadin, irakastekometodoak gehiago lantzearen aldekoa da.Bururatzen zaizkion proiektuen artean daudeEtxepare Rap, Xerezaderen Artxiboa, etagehiago: “Berri Txarrak taldeak, esaterako,badu Emazten Fabore II izeneko abesti bat.Izenburua Bernart Etxepareren Emazten fabo-re poeman dago oinarrituta, eta bi testuenarteko elkarrizketa ulertzeko eraginkorra izandaiteke bien arteko konparaketa egitea (bakoi-

“Matematika irakasleariez zaio galdatzenikasleak matematikarazaletu ditzan. Zergatikliteraturakoari bai?”

Ur Apalategi

“Oso modutradizionalean irakastenda, testuliburukoinformazioa azaltzeramugatuz”

Amaia Serrano


NOLA IRAKATSI LITERATURA? - ERDIKO KAIERA

tzaren testuinguru sozio-historiko-kulturalakontuan hartuz, noski)”. Aipatzen du, eraberean, eskola batzuk ibilbide literarioak egi-ten hasiak direla, inguruko kaleen eta plazenizenak autoreekin lotuz. “Literatura koadroe-kin, poemekin, objektuekin edota usainekinere uztartzen denean, zentzu handiagoa har-tzen du, eta emaitzak ere hobetu daitezke”.

Alonsori zailago zaio galderari erantzutea.Iruditzen zaio eskolaren eginbeharra delaeuskal herritar aktiboak heztea,ingurua ezagutuko dutenak etainguruarekiko konpromisoa izangodutenak. Eta, horretarako, irakur-tzea ezinbestekoa da haren ustez.“Zaletzen baditugu, are hobeto,baina funtsezkoa gaitzea da: irakur-tzeko, pentsatzeko, jarduteko etasortzeko gaitzea”.

Apalategirentzat literatura eskolenhelburu nagusiak ez du ikasleen zaletasunapiztea izan behar. “Matematika irakasleari ezzaio galdatzen ikasleak matematikazaletuditzan. Zergatik eskatzen zaio hori literaturairakasleari, orduan? Literatura bezalako huma-nitateei errespetua galdu zaie erabat, eta horiberreskuratu behar dugu. Literatura ikastea ezda matematikak ikastea baino garrantzi gutxia-gokoa”. Gaineratu duenez, herritar batek lite-raturan jantzia izan behar du gure gizarteakfuntziona dezan. “Gai garrantzitsu bakarrakhumanitateetatik kanpokoak baldin badira,alegia, ekonomia eta enpresa mundua elikatze-ko bokazioa dutenak, esan nahi du europarzibilizazioaren muinari uko egiten diogula,demokraziari uko egiten diogula. Gero kexatu-ko gara gazteak despolitizatuak direla. Bainadespolitizazio hori eskolan bertan hasten da,humanitateak desprestigiatuz!”.

Pedagogia berriak, zinezko aldaketa alaaitzakia perfektua?Ekarpen interesgarriak egin dituzte pedago-gia berriek Apalategiren iritziz. “Arazoa da

sistema politiko-administratiboek azkenhamarkadetan ideia berritzaile horiek baliatudituztela literaturaz duten ardurarik eza estal-tzeko”. Metodo berrien defentsa egin izan daesanez irakurgaiek plazera eragin behar dute-la, baina iruditzen zaio hitz horrek tranpahandi bat ezkutatzen duela. “Norberarengustuen eta mailaren araberako irakurgaiakbakarrik ematen baditu eskolak, bere eginbe-harra ahazten ari da”. Jokabide horren ondo-

rioa garbi dakusa Apalategik: girosozio-kultural aberatsetan hezitakohaurrei irakurgai zailagoak eta inte-resgarriagoak –aberatsagoak–emango dizkie irakasleak, eta fami-lia giro xumeagoetan hezitakoei,berriz, irakurgai pobreagoak etaerrazagoak. “Beraz, eskolak desber-dintasun sozialen erreprodukzioaeragingo du, guztiz antidemokrati-

koa bihurtuz”. Alonsori, ostera, oso uste okerra irudi-

tzen zaio pentsatzea hezkuntza ikasleareninteresetatik abiatzea ikasketak erraztea dela.Ikasleen interesetatik abiatze hori gaizkiulertzen delakoan dago. “Ideala ez da ikas-leei gustatzen zaizkien idazleak irakurtzea,baizik eta antzematea zeintzuk diren bereninteresguneak eta saiatzea motibatuko dituz-ten formatuen bidez literatura lantzen,kanonean ditugunak nahiz bestelakoak aipa-tuz, kanonetik kanpo artelan asko ditugueta”. Iruditzen zaio oraindik ere kostatu egi-ten dela irakaskuntza sistema gaitasun ter-minoetan ulertzea, eta aldaketa horrek baz-ter rean zein eduki utziko ote dituenbeldurrez daudela zenbait. Kezkagarria iru-ditzen zaio hainbat kritikariren eta idazlerendiskurtsoa: “Talka gisa bizi dute literaturakizan dezakeen funtzio sozialaren eta irakur-tzen, ulertzen, interpretatzen, sortzen...ikastearen arteko harremana. Nola ernarazi-ko du literaturak, ez badugu literatura uler-tzeko biderik jartzen?”. n

“Zaletzen badituguhobeto, baina funtsezkoairakurtzeko, pentsatzekoeta sortzeko gaitzea da”

Idurre Alonso


ERDIKO KAIERA - LITERATURA

“ESAN OHI DA haur asko dagoen etxea alaia dela,baina nik ez nuen batere alaitasunik aurkitzengurean”. Delia da modu horretan mintzo dena.Hamazazpi urteko neskatoa. Bost neba-ahizpenartean bigarrena. Azalea ahizpa du aurretik: “Azkarezkondu eta, Azaleak egin zuen bezala, handik aldeegitea espero nuen. Azalea hamazazpi urte zituelaezkondu zen”. Eta alde egin bai, baina nora? Bada,hirira. Hiriak ez du izenik, baina II. Mundu Gerraaurreko edozein herrixkaren ondoan dagoen hiriaizan daiteke. Bidea, ordea, ez da beti izango ibiltzenerraza.

Ezkontza eta hiria, beraz. Hiria eta ezkontza. Bihoriek Deliaren zerumuga zedarritzen duten osa-gaiak. Hiria etorkizunaren sinbolo, aurrerabide,askatasunarena. Ez derrigor herria irrigarri utzitahalere, ez bada urguilu txikia erakutsita: “Denak ezdira gu bezain sendoak. Gu nekazari artean bizi garaeta bera, aldiz, hiritik hurbilegi hazi da”. Baina betiere hiria helburu, hiria xede, hiria jomuga. Etaezkontza, emakumeak garaitsu hartan izan zezakeenaterabide bakar. Baina, batetik, gainontzeko emaku-meen oharrak: “Emakumeari ezkontzen deneanhasten zaizkion arazoak. Hor ditun haurrak oihuka,senarra zerbitzatu beharra, bizitza zailtzen dutenaita-amaginarrebak”. Bestetik, Delia beraren asmofermuak: “Pentsatzen nuen ezkondutakoan askeizan nahiko nukeela, eta primeran pasatu”. Norae-

zean ibiliko dute –“limoi bat bezain berde dago etabeti ahoa okertzen ari da”–, aldiz pertsona sendoada –“esan nion ez nuela neskame jartzeko gogorik,eta nahiago nuela fabrikan lan egin”–, eta gauzakkonplikatzean, desio bakar bat izango du: “Lehen-goa izatera itzultzea, nire soineko azula jantzi etaegunero hirira alde egitea, eta Nini bilatu eta ikusi eanirekin maitemindua zen, eta Giuliorekin ere pinu-dian ibili, baina ezkontzeko beharrik gabe”.

Hori denori estilo lau, xehe, soil batean azaldukodigu Natalia Ginzburgek, hamazazpi urteko narra-tzaileari dagokion moduan, konplikazio narratibohandirik gabe, hausnar bereziki lodirik gabe, xalo-xalo eramaten gaituela lehen hitzetik azkenera, ten-tsioa mantenduz, atentzioa lotuz, gehiago gosez.Idazle italiarraren obrara sartzeko liburu aproposairuditzen zait. Gerora etorri zirelako beste bi, Igelaargitaletxean berean. Eta beti pentsatu izan dutGinzburgek Pello Lizarralde bezalako idazle bat –ezbakarrik ona, halaber iradokitzaile– eraman bazuenitzulpengintzara –auskalo, motibo prosaikoagoakere egongo ziren tartean–, derrigor izan behar zuelazer edo zer. Eta badu, alajaina, Hirira doan bideazapaltzera ausartzen denak berehala igarriko dionbezala. n

Aritz Galarraga

Hirira doan bideaNatalia GinzburgItzulpena: Pello LizarraldeIgela, 2001

Literatura

Hiria eta ezkontza


MUSIKA - ERDIKO KAIERA

A ZER SAIO PASIONALA eskaini zigun OLBEk den-boraldi honetako azken aurreko ekitaldian! Bi operaatsegin, publikoaren gustukoak, giza sentimenduunibertsalak azaltzen dituztenak gehigarri handirikgabe; apustu segurua zirudien, eta arrakastatsuasuertatu zen esperimentua. Eta esperimentua dei-tzen diot, bi obrak, nahiz eta garai eta leku desberdi-netan kokatuak izan, uztarturik aurkeztu zirelako,egokitzapen eszenikoari esker. Cavalleria rusticanarenakzioa Siziliako herri batean gertatzen da, etaPagliacciren istorioa, aldiz, Calabrian. Aldi honetan,bi opera kokatzen ziren Italiako hegoaldeko herriindefinitu batean, XX. mendeko berrogeiko hamar-kadan (neo-errealismo italiarraren estetika begi bis-tan zegoen).

Bi istorioetan jelosia eta heriotza protagonistakdira, eta interpreteekin egindako joko baten bidez,Pagliacci Cavalleria rusticanaren jarraipena dela dirudi,edo, jarraipena baino gehiago, lehenengoaren ondo-rio morala erakusten du bigarrenak. Hau da: Gre-gory Kunde tenore handiak Cavallerian senar des-leialaren rola egiten du, eta hurrengo operan, ordea,Kundek sufritzen du emaztearen infideltasuna,Canio-ren pertsonaia eginez. Bi operetan manten-tzen zen dekoratua, jarraipenaren ilusioa handiago-tuz. Horrez gain, Pietro Mascagni eta RuggeroLeoncavallo-ren partitura potenteak primeranuztartzen dira, emaitza orokorra biribiltzeko.

Pisuzko interpreteak izan genituen saio honetan.Cavalleriarekin hasiko gara: Daniela Barcellona mez-zosopranoak, kualitate bokalak erakusteaz gain,injenuitate eta babesgabetasun punttuak eman ziz-kion bere pertsonaiari, Santuzza gaixo ahaztezinaeginez; eta lehen aipatutako Gregory Kunde teno-

rea eraginkortasunez aritu zen Turiddu-ren rolean,baina benetan distiratsu agertu zen PagliaccirenCanio pertsonaian, askoz interpretazio sentituagoaegin baitzuen. Opera honekin jarraituz, azpimarratubeharko genuke Inva Mula sopranoaren interpreta-zioa, Nedda zoragarria egin baitzuen, pertsonaiahonen alderdi kontrajarriak ondo irudikatuz: lotsa-gabea baina aldi berean gupidagarria, askatasunezbizi nahi izateagatik heriotza aurkitu zuelako.

Bilboko Operaren Abesbatzak lan dezente izanzuen taldeko eszenak garrantzitsuak diren Cavalleriarusticanan. Oso ondo aritu ziren Boris Dujin-enzuzendaritzapean. Kantika Korala umeen abesbatzaere fin ibili ziren, Basilio Astúlezen batutapean.Nafarroako Orkestra Sinfonikoa, berriz, emoziogehiegirik gabe, pobre samar. Eta, musikatik aparte,lehen aipatu bezala, Gabriele Moreschi-ren eszeno-grafia sinple eta errealistaren efektu artistikoa azpi-marratuko genuke. n

Montserrat Auzmendi

Pasio koktela

Cavalleria rusticana (Pietro Mascagni)eta Pagliacci (Leoncavallo).

Nafarroako Orkestra Sinfonikoa. Zuzendaria:Alessandro Vitiello. Bilboko Operaren Abesbatza.

Zuzendaria: Boris Dujin. Kantika Korala.Zuzendaria: Basilio Astúlez. Bakarlariak:

Caniela Barcellona (mezzoa), Gregory Kunde(tenorea), Inva Mula (sopranoa), Luca Grassi

(baritonoa). Lekua: Euskalduna Jauregia. Data: maiatzaren 1a.


ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK | ANA ZAMBRANO |

KONTSONAN-TEERREPIKA-

TUA------------BALIOAJ

AOIAXI

KBIITZASBAIEKARAHUPAINTZAOILAGOR

MUARRAINAETBADNPINOHAKONEBATOSAAA

ALOIHERAINGIRA

BIRAOAN

Z

A

U

HRAZIRI

ERB

G

T

G

L

T

O

A

N

R A D U 0N A K 2I L U 2A T U 2R K A 1R R U 1

. . .

A

A

L

U

A

..

UGAZTUNBIZKORRA------------ZERGATIA,

ZIOA

ZUNTZA------------

NORIATZIZKIA

APEZPIKUA------------

LIMOI

OSPAKIZUN,FESTA

------------LETRA IZENA

---------------------------------------

BIKI------------

BAT-BATEAN------------

LAU KEN BI------------HAZAMA,

UNIDE

NAFARROAKOHERRIA

------------4

NARRASTIPOZOITSUA------------HEKTAREA

2------------MUSUKA

ITXURA------------

ZIRKONIOA

AUPA!------------LAOSKO

HIZKUNTZAOFIZIALA

HEGAZTIIZENA

------------AITITE, AITA-

TXI

EUSKALTELEBISTA------------BAILARA,

IBAR

APAINGARRITXIKI

------------ERABATBUSTITA

SEHASKA------------

MAIZTASUNPARTIKULA

BAKARRA------------

ALUMINIOA

OSATUADITZAREN

ERROA------------

GORA JOAN

BOKALERREPIKATUA

OKER------------IRIDIOA

---------------

3------------MADARI-

KAZIO

LEKUATZIZKIA

NARRASTIIZENA

------------DA, HAIEI

EMAKUMEZ-KO IZENA------------

1

KROMOSO-MEN OSAGAIA

------------GARAI, ALDI

------------

------------

MILA KILO---------------HUTS, AKATS

1 2

3 4

Hitz gezidunak Gaia: Ur gezako arrainak

Sol

uzio

ak

DE

DU

KZ

IOA

:Ti

nko.

6 1 4 5 2

7 5 6

5 9 3 1

6

8 5 3 9 6

4

4 6 2 3

2 1 9

1 6 9 4 2

Zaila

SudokuaBete itzazu gelaxkak 1etik 9rako

zenbakiak idatziz, zutabe, lerro eta3x3ko koadro bakoitzean

errepikatu gabe.

631748529

947215638

285963741

153876294

824539176

769421853

498652317

372184965

516397482

DedukzioaAurki ezazu hitz ezkutua,zenbakiak hitz bakoitzeko

zenbat hizki duen adieraztenduela kontuan izanik.

HE

CT

ON

ICH

US-

CC

BY

SA

NA

DIA

PET

KO

VA-C

C B

YSA

MIR

KO

BAR

TH

EL-

CC

BY

SA


ZIENTZIA - ERDIKO KAIERA| JOXERRA AIZPURUA SARASOLA |

Babeslea: iametza Interaktiboa

NEW YORKEKO esko-la politeknikoko etaDeep Springs enpre-sako ikerlariek oinarrimetalikoa duen kon-posatua sortu dute.Material berriak mag-nesiozko oinarria du,eta hartan txertaturikditu siliziozko esferahutsak.

Material horrendentsitatea 0,92g/zm3koa da, urare-na baino txikiagoa,eta beraz ez da ele-

mentu horretan hondoratzen. Gainera, siliziozko esferei esker, suhiltzai-leen ur-mangeretatik atera ohi den urarena baino 100 aldiz presio handia-goa jasan dezake puskatu aurretik.

Material berriak erabilpen ugari izan ditzake ontzigintzan, automobilgin-tzan eta industria militarrean, ibilgailuen blindatze sistema arintzeko. Izanere, AEBetako armada proiektuaren finantzazioan parte hartzen ari da. n

Grafenoaren lehenerabilerakGrafenoa aurkitu zenetik hamarurte baino gehiago igaro dire-nean, material horretan oinarri-tutako lehen aplikazioak gizarte-ratze bidean daude. Berriki,Manchesterreko Unibertsita-tean grafenozko tinta erabilidute antena erradioelektriko batinprimatzeko. Diotenez, “gau-zen internetera” iristeko aukeraemango du aplikazio berriak.

ttiki.com/339625(Frantsesez)

Uda gero eta luzeagoada Europan

Sevillako Pablo de Olavide Uni-bertsitateko (Espainia) ikerla-rien arabera, Europan, azken 35urteotan, uda sei egun luzatu dabatez beste hamarkada bakoi-tzeko. Esan gabe doa datuhorrek ez duela balio Europaosorako, baina joera orokorrazein den adierazten du.

ttiki.com/339626 (Gaztelaniaz)

Droga kontsumoamunduan

Adelaidako Unibertsitateko(Australia) Linda Gowing-ekzuzendutako ikerketa-taldebaten arabera, munduko popu-lazioaren %5 alkoholikoa da,hau da, 240 milioi pertsona, eta%20 erretzailea, hau da, 1.000milioi pertsona. Beste substan-tzia batzuen inguruko datuaklortzea zailagoa da, baina dro-gak injekzioz hartzen dutenakhamabost milioi inguru direlauste da.

ttiki.com/339627 (Gaztelaniaz)

Uretan hondoratzen ez denmetala asmatu dute

ASTE GUTXI BARRU, Googlen bilaketakegitean, “erosi” botoia ikusiko dugu.Orain arte Amazon, e-Bay eta antzekoatariek eduki dute lidergoa salmentenalorrean, baina laster Google izangodute lehiakide gogor.

Oraingoz “erosi” botoia ez zaio eran-tsiko bilaketa baten ondorioz era arrun-tean eskaintzen den erantzun sortari,emaitza-orri horretan nabarmenduta azal-tzen diren zerbitzuei baizik. Horretarako, zerbitzu horien jabeek kuota finkoaordaindu beharko diote Googleri, eta hark denda birtuala eskainiko die.

Googlen urrats horren arrazoi nagusia omen da Amazonen bilatzaileagero eta gehiago erabiltzen dela. Hartara, Googlek arriskuan ikusi du bila-tzaileen alorrean duen nagusigoa. Espero dezagun, bederen, lehia hasiberriak abantailaren bat ekartzea erabiltzaileei. n

Amazon eta enparauentzatbeste lehiakide bat: Google

NE

WY

OR

KE

KO

ESK

OLA

POLI

TE

KN

IKO

A


ERDIKO KAIERA - LANDAREAK | JAKOBA ERREKONDO |[email protected]

BERROGEITIK GORAgaitz sendatzeko bela-rra omen da otondo-belarra, Stachys officinalis.Lakoizketak sugeria etabetuna izenak ere jaso-ak ditu. Sugeria, sugesugandila eta antzekoeksortutako gaitzak sen-datzeko ere ona delakodeituko zaio, apika.Betunak, Mediterrane-oaren inguruko hizkun-tzetan landare hau izen-datzeko erabiltzenduten “betonika” izan-go du iturri, noski edo...

O t o n d o - b e l a r r a ,otea edo otondoaren(Ulex sp.) lagun izatetikote datorkio? Biek gus-tuko dute lur azido sili-zeduna. Ogi papurrariotondo ere deitzenzaiola irakurri dut. Lanegin nahi duen hizkun-tzalariarentzat: ogi labea berotze-ko otea bezalakorik ez omendago; otondo-belarra otearekinbatera etorriko zen; ogi papurraotondoa... Eta segizioan, otondo-belarra sendabelar onenetakotzathartua da, milaka urteko eskolaosatuta dago berarekin; “berokiasaldu eta otondo-belarra erosi”diote italiarrek. Beste erabileraxelebre ugari ere badu: tabakoalurrintzeko bere hostoa nahasten

zitzaion, sorginkerietatik etamamuetatik babesteko eta ames-gaiztoak uxatzeko iduneko jartzenzen, buruko estutasunak askatze-ko, lehortutako hosto ehoen hau-tsarekin doministikua eragiten da,infusio freskagarri gisa hartzekoegokia, jangarria, lorik ez egitekooherakoan zukutu eta edatenzuten. Sorginengandik eta dea-bruengandik babesteko baratzee-tan eta komentuen, baselizen eta

elizen inguruetan lan-datzen zen. Zertarako,ordea, lorik egin nahiez? Loa baino babeshoberik ez dut ezagu-tzen. Niretzat lorik ezada deabrukerietarakobide motzena. Italia-rrek duten beste esaerabatek dioen eran, bereazken liburuarekin“otondo-belarra bezainezaguna” egin denMunilla idazleari galde-tu beharko diogu...Erantzuten digunare-kin, agian, espainolekerabiltzen duten esaeraahotan hartu beharkodugu: inorentzako eleonak edo konplimen-duak azaltzeko “oton-do-belarrak adina ber-tute du” esaten dute.Zenbaitek loa galarazibeharrean erraztu egi-

ten duela dio. Munillarengana ezhurbiltzeagatik, hori sinestunahiago nik.

Gaitz ugarirentzako sendabi-dea. Garai bateko toki mitikoe-tan aldatu eta zaindua, sorginke-rien, deabruen, amesgaiztoenaurkaria. Loarentzako erreme-dioa. Buruko minaren aringarria.Lepoan eramateko moduko lagu-na. Ore bereko opilak, otondo-belarrarenak. n

CT

JO

HA

NSS

ON

-CC

BY

SA

Otondoa eta sugeria

Otondo-belarra, Stachys officinalis.


BIZI BARATZEA, eman eta hartu - ERDIKO KAIERA

Jar zaitez gurekin harremanetaneta behar duzun informazioaeskuratuko duzu.

[email protected]� 943 371 545

ANTOLATU ZURE HERRIAN

Eskuratu liburua sinaturikBiz i Baratzea ARGIAn erosiz gero, Jakoba Errekondok eskuz sinatutako hitz batzurekin jaso dezakezu liburua.

Egileak herriz herri ematen dituen hitzaldietan ere (ikusi ondokozutabean non-noiz) baduzu sinaturik eskuratzeko aukera.

@bizibaratzea · Informazio gehiago: www.argia.eus/bizi-baratzea

Jakoba Errekondok baratzeari buruzko berejakintza herritarrekinpartekatuko du EuskalHerri osoan. Hauek dira ondorengohitzorduak:

Maiatzak 29BaztanIruritako Jauregiarte Taberna Kulturalean, ordua zehazteke.

Maiatzak 30 Saldias-Labaien Euskadi Irratiko Landaberrisaioarekin batera, 9:30ean.

Ekainak 3MallabiaLudoteka berrian, 19:30ean.

Ekainak 4AzkoitiaElkargunean, 18:30ean.

Ekainak 5ItziarBurugorri gunean,19:30ean

Ekainak 6IrunFICOBAn, BioTerra azokaekologikoan, 16:00etan.

Ekainak 9LezoKultur aretoa (Donibane kalea), 19:00etan.

AURKEZPEN HITZALDIAK

Bizi Baratzea liburuaren aurrerapena ikusgai www.argia.eus/baratzea-lagina helbidean.

EskaerakSalneurria: 23 €Harpidedunentzat: 19,50 €

� 943 371545 www.argia.eus/[email protected]

Zure saltokian liburua salgai jartzeko, deitu.

Irakurleek zer diote?GaraikoaROCK KONSTELAZIOKO IZARRAK BEZALA, biran dabil Jakoba Errekon-do. Plazaratu orduko bigarren argitalpena ere behar izan duen liburuadarama aldoka-maldoka: Bizi Baratzea. Tomatea, tipula, aza edoporrua aldatzen ikasteko «for dummies» inteligente bat omen da, gidapraktikoa, grafikoa, irakurterraza, trikimailu lagungarriz josia, hiztegizosatua, kalekume petooi bereziki eskainia, Argia-n azaldu duenez.

Liburuko irakaspenak nire etxeko balkoi ziztrinean aplikagarri izanlitezkeen neurtzen ari naizela, bekaizti ekarri ditut gogora hari urtetanentzun eta irakurritakoak. Usurbildar moldeko bere etorriari diot inbidialatza, eta paisajistaren jakinduriari —bere ofizioan dakienaren laurdenaerakuts ahal baneza neuk neurean...— aldiko txunditzen nauen beremaisutasun zorrotzari, baina batik bat eta oroz gainetik, bere senari.

Dagoeneko kanpaina zoroan hasita dauden politikarien asmo etakontzeptu hutsalek baino, Errekondoren ideologiak motibatzen naugaur, gure lurra ezagutzea, zaintzea, maitatzea, errespetatzea etababestea ezinbesteko jotzen duen pentsamolde horrek, burujabetzariheltzeko marrazten digun planoak, kalitatea bizi-maila guztietara apli-katzeak. Hori baino zentzudunagorik. Hori baino abertzaleagorik.

Iraultza zaharberritua zara.

Garbine Ubeda Goikoetxea, Berria 2015-05-05

Bidali liburuaren zure iruzkina ([email protected]). Ahalik eta gehienak hemen argitaratuko ditugu.


ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA | NAGORE IRAZUSTABARRENA |

BAIGORRI (NAFARROA BEHEREA),1555. URTE INGURUAN. GrazianEtxauz Baigorriko bizkondeak gazte-lua eraikiarazi zuen. Hurrengo urteanjaio zen Bertrand Etxauz, Grazianenbiloba, eta leinuko kide ezaguneneta-koa. 1599an Baionako apezpiku izen-datu zuten Bertrand, eta 1617anTourseko gotzaintza lortu zuen.

1643an Pedro Agerre AxularrekGero argitaratu zuenean, liburua Ber-trand Etxauzi eskaini zion, eskerro-nez; 1600ean, Sarako erretorea erre-tiratu zenean, Etxauzek Axularrieman zion kargua. Eta, itxuraz, Axu-lar ez zen izan gotzain baigorriarra-ren laguntza jaso zuen idazle baka-rra, Joanes Etxeberri Ziburukoak ereElizara erabiltzeko liburua eskaini bai-tzion urte batzuk lehenago, 1636an.

Gaztelua etxauztarren eskuetanegon zen Amouko Caupenne fami-liak 1732an eskuratu zuen arte. Fran-tziako Iraultzaren ondoren, Jean Isi-dore Harizpe mariskal baigorriarrakerosi zuen, baina handik mende erdi-ra beste sendi ezagun bat sartu zengazteluan: Abbadie D’Arrast familia.

Antoinen anaia Jean Charlesd’Abbadiek erosi zuen etxea 1850ekohamarkadan. Eta haren biloba Harryd’Abbadieri esker, gaztelua Hollywo-

odeko hainbat izarren ostatu izanzen XX. mendearen lehen erdian.

Harryk, Argentinan jaio arren etaHollywooden zinema zuzendari etagidoigile aritu arren, denboraldi luzeakematen zituen familiaren gazteluan etatarteka zine munduko lankideak gon-bidatzen zituen. Douglas Fairbanks,Mary Pickford eta Gloria Swansonizarren laguna zen, baina berezikiCharles Chaplinekin zuen harremanestua. Maisuaren The gold rush (Urrea-ren sukarra) filmeko zuzendari lagun-tzailea izan zen 1924an, eta Chaplinbehin baino gehiagotan izan zen Bai-gorriko gazteluan. Aktore eta zuzen-dari ezaguna ez omen zegoen gusturagazteluko telefonoarekin eta, horren-bestez, bisitaldietako batean ondofuntzionatzen zuen telefono bat era-man zuen Baigorrira.

Harry d’Abbadiek ingurukoakliluratzen zituen xarma omen zeu-kan, baina baita galbidera eramatenzuen muturreko urguilua ere. Azke-nean, Chaplinekin haserretu zen etaThe gold rush filmaren bertsio berriaaurkeztean, 1942an, ChaplinekHarryren izena kredituetatik ezabatuzuen. Baina hark ekarritako telefo-noa Etxauzko gazteluko liburutegikomahaiaren gainean dago oraindik. n

Etxauz: Axular eta Chaplinlotzen dituen haria Aztekek ere

lurrun-bainuakhartzen zituzten

TEMAZCAL hitzak lurrun-etxeedo lurrun-tenplu esan nahi dunahuatl hizkuntzan. Aztekekfisikoki nahiz espiritualki gar-bitzeko erabiltzen zituztensauna edo terma modukohoriek etxeen albo bati atxikitaegon ohi ziren. Etxola txikiakziren –nobleenak, handiago-ak– eta harri goriei ura botatalortzen zuten berotasuna etalurruna. Nahikoa izerdi botaondoren, aztekek ur hotzare-kin amaitzen zuten erritua,poroak erabat garbitzeko. Gai-nera, nolabaiteko etekin eko-nomikoa lortzen zuten jardue-ra hartatik, kotxinilla-tinduatemazcaletan egiten zutelako,eta errautsak ongarritarakoerabiltzen zituztelako.

Konkistaren ondoren, zen-bait apaiz espainiar jardun huradebekatzen saiatu ziren, temaz-caletan emakumezkoak etagizonezkoak batera sartzen zire-lako. Baina lurrunezko bainuenonurak ikusita, kolonizatzaileektemazcalak baimentzea erabakizuten, eta zenbaitetan legeakere egin zituzten ospitaletan etabestelako eraikin publikoetanlurrun-etxeak eraikitzeko.

Baina aztekak ez ziren Ame-rikako saunazale bakarrak.Maiek zumpul-chéak zituzten,mixtekek ñihi-ak, eta iparralde-ko lakotek inipiak. n

Arrastoak

Etxauzko gaztelua gaur egun.

Temazcal baten irudia, XVI. mendeko CodexMagliabechiano lanean.

LOU

BAT

BIL

DU

MA

LAM

PLIG

HT

DR

IVE

L


IHESI

Euskal Herria ezagutuz

Euskal Herria jazarpen lurraldea izan da, izan denez. Zenbat aldiz ez ote da errepikatuhistoria? Kanpotik etorritako “zibilizazioak” bertokoa kondenatu eta “bide onera”

behartzen saiatu. Hala sortu dira errebeldeak, herejeak, sorgin eta aztiak... Batzuk benetakoak, besteak kondairazkoak, denen historiak osatu dute Euskal Herriaren

historia. Ihesaldi honetan, botereak ezarritako ildotik irten –edo irten omen– zirenekurratutako bideetara gonbidatuko zaituztegu. Pirinioen magaleko Itzaltzura joko dugu

lehenik, Gartxot koblakariaren oihartzunen xerka, haren heriotza-leku izan zenElkorretako leizeraino. Bizkaira hegan egingo dugu ostean, XV. mendean Durangaldean

erre zituzten ustezko herejeen arrastoei segika. Eta Lizarraldean amaituko dugu txangoa,berriz Nafarroan baina Nafarroa arrean, Joanes aztiaren bizileku izan zen

Bargota herri txikian.

Jazarrien bidegurutzeetan

CHRISTIAN PAU


IHESI

HISTORIAREN iturri ezkutuen ema-ria da Gartxoten kondaira. ArturoKanpion idazle, historialari, politi-kari eta abokatu euskaltzaleak eginzuen ezagun 1917an argitara emanzuen Itzaltzuko bardoa idazlanarekin.

Gartxot XI. mendeko Itzaltzunbizi zen Erdi Aroko bardo edokoplaria izan zen. Izkiriatu ezin

zirelako ahoz aho igorri behar izanziren istorioak, tradizioak eta kon-dairak transmititzea zuen lanbide,herriaren kultura eskutik eskuraeta ahotik belarrietara eramanez.Boterean zeudenentzat arras kalte-garria zen hori, pospolo soil batekgaurik beltzenetan eragiten duendistira zabalaz ohartuta, horiek

hedatu nahi ez zituzten mezuakzabaldu eta herritarrak ilunpetikateratzeko arriskua eragiten bai-tzuen.

Lerro arteko ikasgaiaGartxoten seme Mikelotek parega-beko dohaina zeukan eztarrian.Horregatik nahi zuen bereganatu


ITZALTZU (NAFARROA)

Garaileen eskutik idatzitako historiariihesean iritsi gara Elkorretako leizera.Bertako pareten artean iraun du, Gartxotenkondaira bihurtuta eta gaurdaino,euskaldunon erresistentziaren memoriak.Istorioa hain agerikoa ez den EuskalHerriaren historian barneratzeko aitzakia da.Segidan duzuen Itzaltzutik kobarainokoibilbidea, aldiz, kondaira bera, Zaraitzuko bailara eta bertako jendeaezagutzeko aitzakia.

Gartxoten arrastoari segika

| AITOR KALTZAKORTA |

ARALAR KANPINAPlazaola kalea 931870 [email protected]

ARBIZU KANPIN EKOLOGIKOAArbizu 31839

848 470 [email protected]


IHESI: ITZALTZU - ERDIKO KAIERA

Orreagako fraideak, berau abeslarierlijioso bihurtu eta haren xaramelalatinezko kantuetarako erreserba-tzeko. Fraideak bahitu egin zuenMikelot, eta bere nahikerien zerbi-tzura jarri. Hark fraidearen eskueta-tik ihes egitea lortu zuen aitarenlaguntzaz, eta Zaraitzuko mendie-tan ezkutatu ziren biak. ZaraitzukoJaunak harrapatu egin zituen ordea,eta Gartxotek semea hil egin zuen,hitza eman baitzion ez zela bestebehin bueltatuko elizgizonen men-

dera. Egindakoaren ordainetanGartxoti bizi osoko zigorra ezarri

zioten, eta berak hala erabakita,Elkorretako leizean eman zuenazken arnasa, 1110.eneko udabe-rrian.

Azken finean, bere hizkuntza,izaera eta kultura babestu eta aitzi-natu nahi dituen herri baten erresis-tentziaren lerro arteko kontakizunada Gartxotena. Mapan ikusten ezden konkistari aurre egin ziotenenkontaera da, hizkuntza ordezkape-narena, konkistaren erresistentzia-ren memoria.

Ezkerrean, goian, Itzaltzu herriaren ikuspegia. Azpian,Gartxot hil zen kobazuloaren sarrera. Lerro hauengainean, elurtutako paraje eder bat Elkorretako igoeran.

Gartxoti bizi osokozigorra ezarri zioten, eta

berak hala erabakita,Elkorretako leizeaneman zuen azkenarnasa, 1110.eneko

udaberrian

XA

BIE

RE

SKIS

AB

EL-

CC

BY

SAW

WW

.NAV

AR

RA

RIN

CO

N.C

OM

GA

RT

XO

TE

KIM

EN

A


ERDIKO KAIERA - IHESI: ITZALTZU

Hamaika kilometro, hamaika ikasgaiItzaltzuko plazan hasiko dugu eus-kal kulturaren sustraietaraino doanhamaika kilometroko bidea,Adrian Labadie Etxalarren biziden artista holandarrak sortutakoGartxoten tailua paretik. Hiru ordueta erdian egiten da, batez beste,

485 metroko desnibel nabarmenaduen ibilbidea.

Errepidean barrena egin behardira lehen urratsak. Kilometro bate-ra, ezkerretara dagoen etxola ondo-ko pista hartuko dugu gora joateko.Bertako herritarren auzolanarenemaitza da seinaleztapen bikainaduen bidea. Ez da galtzerik Elko-rretaraino.

Haritzen gerizetan jarraitukodugu gorantz, gerrako aterpe bate-raino. Basoa zeharkatuko duguzelaiak gure begien aurrean nolazabaltzen diren ikusi arte. HorrekKrutxeara iritsi garela esan nahi du.Mendebaldeko noranzkoan mendiazeharkatu eta basoa gurutzatukodugu segidan, eta erreka bat pasaondoren itzalik gabeko malda batigoko dugu, Elkorretako haitzakikusi arte. Errekara jaitsi, bertakoturrusta edo ur-jauzi ezin ederragoaikusi eta ehun metrora dago Elko-rretako leizea. Gartxoten arnasahelmugara iritsi zen leotzean, ibilta-riak aukera du erabakia hartzeko.Bidea bertan bukatu, ala atzera

begiratzeko ispiluari orbanak garbi-tuta, zenbait ikasgai bizkarrean jaso,motxilara batu, eta Itzaltzura berriziritsi arte aurrera jarraitzea.

Auzolanean ekinez eginaEuskara sustatu, kondaira zabaldueta auzolana bultzatzeko osatu zutenGartxot Ekimena bailarako biztan-leek, eta hainbat ekinaldi aitzinatudituzte urteotan. Elkorretarainokobidea atondu eta ezagutzera emateaizan da lan horietako bat.

Itzaltzuren bilakaera berezia izanda, ez ohikoa. Izaba eta Otsagabiabaino txikiagoa izan eta iparraldera-go egon arren, aipatu herrietan bainolehenago galdu zen euskara. Karabi-neroek ez zuten kasernarik, eta herri-koen etxeetan barreiatu ei zituztenez,hizkuntza ordezkapen prozesua askobizkortu zen. Egun, alta, gazteriabera ari da bere burua euskaldun-tzen, egoera hori iraultzeko xedeare-kin. Zentzu berean, garai hartanaduanek eta bestelako interesek gala-razi zuten xiberotarrekiko harremanaberreskuratzen hasi dira. n

GA

RT

XO

TE

KIM

EN

A

Bertakoen auzolanaren emaitza daseinaleztapen bikaina duenElkorretaren gailurrerainoko bidea.


IHESI


ATXONDO (BIZKAIA)

Gorputza espiritua baino errazago makurrarazten dela sarri entzun dugu. Hori bera frogatu eta“bide okerrean” zeudenak zuzentzeko ez zituen ahalegin gutxi egin inkisizioak Erdi Aroan.

Euskal Herrian ezagunak dira XVI. mendean Zugarramurdiko eta Durangoko sorgin-guneetanjazotakoak. Inor gutxik daki, alta, mende erdi lehenago ere izan zela Durangon sorginkeriarekin

lotutako beste prozesu bat, eta haren arrastoak gaurdaino iritsi direla, oroitarri gisara.

Atxondotik infernura, bide okerretik zuzen

Testua eta argazkiak:

| AITOR KALTZAKORTA |

IPIZTE MENDIAN, Anbotoko tonto-rretik hurbil, bada Ipiztekoarri ize-neko harri koskor bat. Gurutze batdauka alde batean, eta ez du metroerdi baino gehiagoko altuera. Ezdauka beste ezer idatzita, eta behinbaino gehiagotan jasan behar izanditu Atxondoko eta Aramaioko bai-larez zein Urkiolako parke naturalazgozatzera doazen mendigoizaleenbegirada galduak.

Harri hori lekuko bat da, 1437eta 1441 urteen artean gertatu zen

gatazka odoltsuaren testigantzamutua. Eta Anbotoko gaina eskol-tatzen duen mendilerroan egonik,nola ez, sorginez mintzo dena.

Arrazolatik zeruraArrazolatik Ipiztekoarriagarainokobidea egiteko hainbat aukera dau-den arren, inguruko mendietakotontorretatik pasatzeko baliatukodugu irteera. Atxondoko bailaranbarrena egin beharko dugu ibilgai-luarekin lehenik, Anboto eskubian

utzita, Arrazola auzora eta bertakoSan Roke ermitara iritsi arte.

Bidea oso ondo markatuta dagoikur hori eta zuriekin. Horiei erre-paratu eta pista hartuta hasiko garabidea egiten. Ordubete egin ordukoiritsiko gara Besaide (552) gainera.Bizia galdu duten mendizaleenomenezko oroitarria dago Araba,Bizkaia eta Gipuzkoak bat egitenduten hodei arteko gunean.

Lehen aldapa gogorrak atzeanutzita pinudi zabal bat zeharkatu eta


ERDIKO KAIERA - IHESI: ATXONDO (BIZKAIA)

Larrabil (669) tontorrerainokobidea egingo dugu segidan hegoal-derantz hartuta. Ez da beharrezkoaBesaidetik pasatzea, eta Arrazolatikzuzenean igo daiteke bertara ordu-betean. Aurrera jarraitu behar duguorduan, parean dugun muinoa ezke-rrean utzita, Lurgorri (782) helbu-ru. Puntu horretatik dauden bistakparegabeak dira, Anboto parez paretopatzeak ematen du benetan hain-

bestetan bidetik ikusi dugun men-diaren neurria.

Hamar minutura dago Tellamendi(835). Bertako gurutze handia atzeanutzi eta beherantz egingo dugu Ipiz-tekoarriagaraino. Parean Aramaioeta Arabako lurrak zabaltzen dira.Inguruan, tontorrerako bidean, garaibatean Aramaioko kartzelatik ihesegin ostean Santa Kruz apaiza hartuzuen leizera iritsiko gara.

Mendekuaren oroitarriaIpiztekoarriak gurutzea du aldebatean, eta kondairaren araberaleku horretan hil zuten harrika inki-sizioak Durangoko heretikoak epai-tzeko bidali zituen apaizetariko bat,Calahorrara bueltan zela. Goazen,baina, kondairaren hasierara.

XV. mendearen erdialdean elizakatolikoa krisi sakonean zegoen.Eliza barrutik berau kritikatzen zuten

Goian, ezkerrean, San Roke ermita, Arrazola auzoan. Eskubian Ipizte, Arrazolatik ikusita. Behean, Anboto, Ipizte etaTellamendi mendiak, Otxandiotik ikusita.


Arriola Txiki NekazalturismoaArriola auzoa · 20829 DEBA� 943 192 000 / 606 522 147 · [email protected]

eta erreforma eskatzen zuten aho-tsak gero eta gehiago ziren. Ustelke-ria zen nagusi instituzioan eta herrixeheak aldaketak eskatzen zituen.

Krisi horrek iraganeko erritu etatradizioei oso lotuta zegoen EuskalHerrian ere izan zuen isla, eta gataz-ka sozial eta politiko egoerakDurangon egin zuen eztanda. FraiAlonso de Mella frantziskotarrakBizkaiko herrian egin zuen habia,eta bertatik hasi zen eliza katolikoakhartu zuen bide okerra zuzentzekopredikuan. Beste fraide frantzisko-tar batzuk batu zituen ekinaldira,eta anaitasunaren bertuteak heda-tzen hasi zen herritarren artean.500 jarraitzaile baino gehiago bildu

zituen, eta horrek alarmak piztuzituen gortean.

Hamahiru erre, ehunka torturatu1442ko urtarrilaren 30ean GaztelakoJoan II.ak Alcalá La Realgo abadeaeta frai Frantzisko Soriakoa bidalizituen mugimendu iraultzaile horreningurukoak aztertu eta epaitzera.Frai Alonso de Mella eta harenjarraitzaileak heresiagatik eta sorgin-keriagatik akusatu zituzten, beste

salaketa askoren artean. Gertakariakepaituta hamahiru pertsona errezituzten Durangoko merkatu pla-zan. Inkisizioak beste asko torturatuostean Valladoliden-eta erre zituz-ten. Prozesu horren ondorioz, ehun-ka errepresaliatu izan ziren.

Durangon, heresia horren aldeko-ak exekutatu zituzten lekuan, beka-menezko monumentu gisara Kuru-tzeagako gurutzea jarri ei zuten.Kurutzesantu museoan dago egun. n

Kurutzeagako gurutzea, XV. mendean Durangon erre zituztenen omenezkomonumentua, Kurutzesantu museoan ikusgai dago gaur egun.

Ipiztekoarriak gurutzeadu alde batean, eta

kondairaren arabera horhil zuten harrika

inkisizioak Durangokoheretikoak epaitzeko

bidalitako apaizetako bat

TX

ELU

AN

GO

ITIA


IHESI

UDALETXEKO PLAZAN utzi duguautoa, herriak badu zer bisitatu,eraikinik ezagunena jauregi barro-ko bat da, Ganuzatarren Linterna-ko etxea, baina ura dugu helburu,ibilbidea herritik bertatik hasikodugu Gorañoko bidea hartu etaMariñanas errekaren erretenera jai-tsiko gara. Bargotako Udalak berri-ki seinaleztatu ditu Arbantako ubi-dearen hamalau kilometroak,Goraño herri hustua Ebro ibaiare-kin lotzen dutenak.

Bargota Vianako auzo bat zenArbantako sistema hidraulikoa erai-kitzen hasi zenean. XVI. mendea-ren bukaeran hasi eta XVII. men-

dearen hasieran amaitu ziren eraiki-tze lanak, ekuazioa garbia zen: uranola eraman ipar euritsu (1.000mm) eta malkarretik hego lehor

(500 mm), oparo eta zelaira. Iparre-ra, Gorañora joko dugu. Mariñanaserrekaren eskuin aldean lonbardiarmakalen zerrendak lan hidraulikoa-ren bidea salatuko digu ibilbideosoan.

Lau mende iraun duen sistemaGoraño herri hustuan topatukodugu lehenbiziko egitura, uhatebat. Ura desbideratzeko lana egina,ubidea hondeatu behar izan zutenBargotakoek, baina ez ziren bihoriek sistema hidraulikoaren egi-tura bakarrak, beherago presagainbat topatuko dugu, horrek sorturi-ko urmaela 5.000 metro kubo bil-

Ura ardo bilakatu zenekoaAztia, ardoa, kateak eta zortzi puntadun izarra, ez da uraren arrastorik ageri Bargotako

armarrian, baina jakin badakigu ura izan dela herri honen ardatza, urak ezarri baitzituenudalerriaren mugak Bargota herri bilakatu zenean. Torres del Ríotik iritsi gara Bargotara,neguan egin dugu txangoa baina urteko edozein sasoitan bisitatu daiteke aztiaren herria.

Pablo Antoñanak literaturara ekarri zuen Joarreko Errepublikan gara eta ez gaude bakarrik.

| PATXI LARRION |

Argazkiak: Cornava-CC By SA

XVII. mendearenhasieran amaitu ziren

sistema hidraulikoareneraikitze lanak.

Ekuazioa garbia zen:ura nola eraman ipar

euritsu eta malkarretikhego lehor oparora


BARGOTA (NAFARROA)


IHESI: BARGOTA - ERDIKO KAIERA

tzera iristen zen, eta presagainakbazuen ur emaria erregulatzekosistema bat.

Lau mende igaro dira sistemahidrauliko hau martxan jarri zenetiketa berriki arte erabili izan da, azke-neko ur enkantea 1967an egin zen.Arbantako ubidean ingeniaritzalana bezain garrantzitsua dugu uraerabiltzeko ordenantza. Hasierantxanda sistema bat hobetsi zuten,eta XIX. mendearen erditik aurreraura enkantean jartzen zen. Mentu-raz independentziak zerikusi izanzuen arau aldaketa honetan, izanere, 1818an Bargotak Vianakoauzoa izateari utzi zion.

Ardoa xedeUra ardo bilakatzea zuten helburu,mahastien aldi begetatiboa martxo-an amaitzen da, mahastiak Goraño-

tik ekarritako urarekin ureztatzenziren eta martxoko ura zen gares-tien. Arbantan gara, Errioxako ardoekologiko on baten sorburuan,eremu zelaian ur-tanga bat nabar-mentzen da, nekazariek ura bertanzuten eskura, ez zuten herriko itu-rritik soberazko zamarik garraiatubehar, alferrikako lanik ez nekaza-rientzat, horren lekuko dugu erearestian ubidetik hurbil ikusi dugundolarea, pasa den udan antzemanzuten, ezponda baten gainekoharria probesten zuten mahatsaardantzean bertan mama bihurtze-ko, ahalik eta arinen bueltatu nahianherrigunera. Itzultzeko tenorea

Ingeniaritza lana bezaingarrantzitsua dugu uraerabiltzeko ordenantza.

Hasieran txandasistema bat hobetsi

zuten, eta XIX.mendearen erditik uraenkantean jartzen zen

ZUGARRAMURDIKO herritarrekinbatera 1610ean Logroñon epaituzuten Joanes, baina VianakoEndregoto sorgina ez bezalaaztia libre atera zen prozesu har-tatik. Joanes aipatzen duten agirigutxi ezagutzen ditugu, alta, Bar-gotan eta inguruko herrietananitz dira ahoz transmititu direnistorioak. Bargotako Joanes hilazen Arbantako ubidea martxanjarri zenerako, baina eraikitzelanak aztia bizi zelarik egin ziren.Nekromantea izan al zen Arban-tako ureztatze sistema diseinatuzuena? Barkatuko al didate lizen-tzia literarioa urmael bat betetze-ko adina izerdi bota zuten ordu-ko jornalariek! Bargotakoek ezdute aztia ahaztu, aurten ereuztailaren erdirako SorgintzaAstea antolatu dute. Bi ekitaldi

nabarmendu ohi dira, Joanesenbizitza gogoratzen duen antzez-lana eta sorgintza azoka. Diote-

nez azokak ez du paperik, eta ezda edaberik falta NafarroakoBargotan.

BAR

GO

TA

KO

UD

ALA

Aztiak sustaturiko lana


ERDIKO KAIERA - IHESI: BARGOTA

heldu zaigu, baina aurretik azpikolatsagian pausatu gara, uda ametsiturritik edan dugu.

Autoa utzi dugun tokitik Nuestra

Señora del Poyo ikus daiteke. Bestebaterako utziko dugu ermita ondo-ko zelaigunea bisitatzea. Lehenengokarlistadan bertan egiten zen preso-

en trukea karlista eta liberalenartean. Horiek Joarreko Errepubli-kan horren ohikoak diren istoriokarliberalak dituzu. n

Ezkerrean, Bargotako plaza. Eskuinean, XVII. mendeko sistema hidraulikoaren bitartez ureztatutako zelaiak.


TERMOMETROA

“IMAJINATZEN DUZU guztion grebabat?” eta “nola egingo zenukegreba?” galderak airera botata hasizuen bere ibilbidea Vaga de totes eki-menak. 2014 urte hasieran eginzuten lehen asanblada irekia Bartze-lonako Katalunia plazan, eta ordu-tik hona ibilbide politiko, laboral eta

pertsonal anitzeko ehunka emaku-me batu ditu Herrialde Katalaneta-ko hiri, herri eta auzo askotan. Eko-nomia feministatik lanaren adieraklasikoari kritika egin eta ohikogreba orokorra zalantzan jartzeazen abiapuntua, baina helburu etaplanteamenduak aldatzen eta osa-

tzen joan dira mugimendua eratzenjoan ahala.

Pasa den maiatzaren 19an izanzen Vaga de totes edo Guztion grebaeguna eta ekintzez josi zituztenherri, hiri eta auzoak makina batemakumek. Greba egun zehatzafinkatu arren, prozesuaren garran-

GUZTION GREBA

Maiatzaren 19an egin zuten Vaga de totes (Guztion greba) Herrialde Katalanetako hainbathiri, herri eta auzoetan. Guztion grebak greba orokor eredu klasikoa zalantzan jartzea eta

lanaren kritika feminista egitea du helburu, historikoki emakumeek egin dituzten eta egungosistemaren eta bizitzaren sostengua diren lan erreproduktiboak ikusaraziz.

Mundua mugiaraztendutenen greba

| IRATI SALSAMENDI LOZANO |


tzia azpimarratzen dute partaideek,hausnarketarako, egungo ordenazalantzan jartzeko eta etengabekoeraldaketa sustatzeko ekimenabihurtu baita. Hilabete hauetanaliantza, borroka esparru eta alda-rrikapen forma berri ugari sortudirela diote.

Lan erreproduktiborik gabe, bizitzarik ezBeste mugimendu askoren gisan,behar batetik abiatu zen hau ere.Emakumeen eskubideen, duintasu-naren eta askatasunaren aurka doa-zen gaur egungo neurri eta erabakisozial, politiko eta ekonomikoenaurrean, greba borrokarako tresnagisa berreskuratzeko ideia zabalduzen Bartzelonako hainbat esparrufeministatan. Irene Esteban Molina,Valentziako Vaga de totes-eko kideakdioen moduan, ekimen honek“greba orokorraren eredu klasikoazalantzan jarri nahi du, greba beraprodukzioa gelditze hutsetik haragoplanteatuz eta orain arte ikusezinizan diren aspektu asko barnebil-duz”. Mugimendu honek orainarteko greba eredua kritikatzen du,izan ere, soldatapeko langilea izanbaita beti subjektu politiko bakaredo nagusia, bizitzaren sostengura-ko beharrezkoak diren eta histori-koki emakumeek egin dituztenlanak alde batera utziz. Alderdipolitiko, sindikatu eta mugimenduherritarrek, ekonomia formala erdi-gunean jarriz, emakume askorenerrealitatea ahaztu egin dutela sala-tzen du.

Bartzelonako Gràcia auzokokomiteko partaide den CristinaArnal Saenzek dio beharrezkoa delalanaren kritika feminista bat, egun,diruarekin ordainduak diren, espa-rru publikoan garatzen diren etapilaketa kapitalistarekin loturaduten ekintzak bakarrik kontsidera-tzen direlako lana. Bere ustez, lanproduktiboa eta lan erreprodukti-boa bi esfera bereiz eta dikotomikogisa planteatzeari utzi behar diogu,eta ulertu behar dugu bizitza sos-tengatzen duen lan erreproduktibo-rik gabe, lan produktiboa ezinezkoadela. Historikoki emakumeek egindituzten zaintza lanak ikusarazi etabaloratzeaz gain, emakumeak, lan-gabetuak, autonomoak, sexu-langi-leak, etorkinak, jubilatuak, etxekolangileak, eta orain arte ahotsik izanez duen oro protagonista eta sub-jektu aktibo izango den greba batengarrantzia azpimarratu du.

Mugimendu anitz, deszentralizatu eta horizontalaLehen asanblada irekiak Bartzelo-nan egin ziren, baina deszentraliza-zio prozesu bat bizi izan du mugi-menduak. Greba batzordeorokorraren asanblada irekiakhamabost egunetik behin egiten

ziren Bartzelonan, baina denbora-rekin komite eta talde ugari joandira sortzen Herrialde Katalanetakogune ezberdinetan. Vaga de Totes-enaldarrietako bat borroka formak etaplanteamendu politikoak errealitatebakoitzera moldatzea da eta hasie-ratik planteatu da ekimen ireki etamalgu gisa. Horregatik, talde bakoi-tzak bere inguruan identifikatutakobeharretatik abiarazi du lana. Grebabatzordeak sortu dira, besteakbeste, Valentzian, Bartzelonakohainbat auzotan, Mallorcan, Caste-llon, Pallarsen, Sant Cugaten,Bages-Moianesen eta Gironan.

Arnal Saenz deszentralizazioprozesuari buruz mintzo da, hori-zontaltasunaren eta borrokaforma anitzen garrantzia azpima-rratuz: “patroi androzentrikoakjarraitzen dituen greba orokor ere-duan pertsona askok ez dute berenborrokatzeko modua topatzen, etagure helburuetako bat da emaku-me bakoitzari , bere egoera etaposiziotik, borrokarekin bat egite-ko aukera emango dion mobiliza-zio bat sortzea. Horregatik, zen-tzugabea iruditzen zitzaigun grebabatzorde nagusi bakarra egotea;horren ordez, elkarren artean alia-tutako nodo ugariko antolaketaeredua garatu genuen”. Egun,herri eta auzoetako batzordeezgain astero biltzen den koordina-zio talde bat dago; horrez gain,komunikazioko taldea, edukienhedapena egiteaz arduratzen denaeta ekintzak antolatzen dituen tal-dea ere badaude.

Ez da lortu Guztiongrebarekin legalki bategingo duensindikaturik


Egun soil bat baino askoz gehiagoHilabete hauetan zehar ekintzaanitz egin dituzte auzo, herri etahirietan, baina esan daiteke hirudatek markatu dutela prozesua:2014ko urriaren 22ak, 2015ekomartxoaren 6, 7, eta 8 egunek etaazkenik, maiatzaren 19ak. Hasierabatean, Guztion greba eguna azaro-aren 22rako finkatu zen, baina indargutxi zegoela ikusirik, eta babes sin-dikal eta legalik lortu ez zenez,borroka eguna bilakatu zen. Egunhartan denetariko ekintzak eginziren, goizean goizetik Bartzelona-rako sarbide nagusiak diren errepi-deak moztu zituzten, Vilanova i laGeltrúko merkatu aurrean kontzen-trazioa egin eta herriko bizilaguneiVaga de Totes-en berri ematen arituziren, Bartzelonako Poblenou auzo-an amantalez bete ziren etxeetakobalkoiak, eta abar. Horrez gain, ins-titutu eta unibertsitateetako milakaikaslek ikasgelak hustu eta LOM-CEren aurkako manifestazioa eginzuten; era berean, garraio publikoa-ren aldeko plataformak deialdimasiboa egin zuen metro zerbitzuaez ordaintzeko, kalean borrokaezberdinak elkartuz. Iluntzean,manifestazio jendetsu eta iraultzai-lea egin zuten, jatorri, egoera etaibilbide ezberdinetako milaka ema-kume bilduz. Manifestazioan zeharhainbat ekintza eta okupazio eginzituzten, sistema patriarkal eta kapi-talista iraunarazten duten arduradu-nak seinalatuz, hala nola, elizak,hotelak, bankuak, estetika eta arro-pa dendak.

Martxoak 8, emakumeen nazio-arteko eguna izanik, 6, 7 eta 8rakokalera ateratzeko deialdi ugari eginziren herri-batzordeetatik maiatze-ko grebarako lanketa gisa. Esatera-ko, Bartzelonako Poble Sec-Ravalbatzordeak kalejira aldarrikatzaileeta desobedientea eta ekintza zuzenbat egin zuen Bartzelonako Filmo-tekaren aurrean; Gràcia auzoan his-torian zehar auzoan garrantzia izanduten emakumeei buruzko ibilbidebat eta herri-bazkaria antolatuzuten; Vallèseko komiteak Trivialfeminista prestatu zuen Sabadellekoplazan eta Se va armar la Gorda-kVaga de totes-ekin loturiko La nit esnostra (gaua gurea da) emakume, les-biana eta transentzat gau manifesta-zioa egin zuen.

Guztion greba baten plantea-menduak, oso ideia abstraktua iza-nik, zailtasun ugari sortu ditu hasie-ratik. Lehen aipatutako aniztasunapositibotzat hartu dute antolatzai-leek beti, baina Irene Esteban Moli-nak dioenez, “denborak eta agendapolitikoak asko mugatu du proze-suaren garapena, eta asko kostatuzaigu emakume batzuengana iristea,borroka esparruetatik kanpo egondirelako beti”; horrez gain, Guztiongreba-ren aldarrikapenak hain bar-neratuta dauden borroka patroi kla-sikoekin uztartzea kosta egin delaere aipatzen du: “Hori dela eta,talde eta emakume bakoitzak, bereaukera eta beharretatik eratu ditualdarrikapenak eta ekintzak. Esandaiteke egunerokotasunetik eta gureahalmen sortzailetik abiatutako

borrokarako formula berriak garatuditugula, patroi klasikoak apurtuz”,azpimarratzen du Esteban Molinak.

Aipatutakoaz gain, babes sindi-kal eta legala duen greba batendeialdia egiteko zailtasun asko egondira, ez baita lortu Guztion greba-rekin legalki bat egingo duen sindi-katurik: “Horrek ez gaitu askoharritzen, izan ere, patroi klasikoakapurtzen saiatzean sortzen direnerresistentzien isla izan daiteke ger-taera hori”, dio Arnal Saenzek.Arrazoi horregatik eta Vaga de totes-ek planteatzen duen subjektu politi-koaren aldarrikapen guztiak ezdituelako greba orokor batek bil-tzen, maiatzaren 19rako kontsumogrebarako deialdia egin zen. Horrezgain, greba eguna baino egunbatzuk lehenago mota guztietakoekintzek josi zituzten herri, hiri etaauzoak, eta eguna amaitzeko mani-festazio sortzaile, iraultzaile etamasiboa egin zen Bartzelonan.

Egun indartsua maiatzaren19rako finkatuta egon arren, siste-ma kapitalista eta patriarkala zalan-tzan jarri eta lan merkatuaren kriti-ka egiten jarraituko duen ekimeneta prozesu gisa planteatzen daVaga de Totes. Esteban Molinarenesanetan: “Oso positiboki balora-tzen dugu 19a, baina hemen ez daezer bukatu, orain asanbladetan bil-tzen jarraitu behar dugu bakoitzakzein bide hartu nahi duen erabaki-tzeko. Lan asko gelditzen zaiguGuztion greba-ren logika izangoduen benetako Vaga de totes batlortu arte”. n


TERMOMETROA

ZANTZU guztien arabera Espainia-ko Auzitegi Nazionalak onartu egindu ARGIAk azaleratu zuenErtzaintzaren eskaera: epaiak publi-ko egin aurretik zigortuak atxilotze-ko baimena ematea. Herri harresiaksaihestu nahi dituzte horrela, bainabide katramilatsua da hori. Batetik,atxiloketak legez kanpokoak izandirela salatu dute senideek, bestetik,epaia irmoa izan gabe atxilotudituztelako eta, zaila den arren,Epaitegi Gorenak gazteren batabsolbituko balu agerian geratukolitzatekelako; eta azkenik, ageriangeratu denez, nahikoa delako zigor-tuetako batek ihes egitea ekidinnahi duten elkartasun erakustaldiaberdin-berdin gertatzeko.

Eskubide zibil eta politikoenaldeko mugimendua etxeko lanakegiten ari da bitartean. Hainbatherritako Libre lantaldeak, harre-siak eta Eleak mugimendua sendo-tze prozesuan murgilduta daude.Kasuan kasu erantzuten duen dina-mika izatetik, Euskal Herriko taldegehienak elkar koordinatzen direnmugimendua izatera igarotzen arida. Horrek eragina izan du Gasteiz-ko harresiaren parte-hartze jende-tsuan.

Desobedientziaren bidean erejauzi kualitatiboak atzeman diraGasteizen. Identifikazioak zailtzekomaskarak jantzita eta aurpegiakmarraztuta, burutik behera pinturabotatzeko prest diren desobedien-

teak, desalojoa zailtzeko sarea etakateak, elkar lotutako solidarioak...geroz eta zailagoak dira atxiloketak.Erronka berriak irekitzen dizkiohonek mugimenduari. Konpromisomaila ezberdina duten herritarreiharresian beren lekua eroso aurki-tzea izango da horietako bat, inorez kanpo sentitzea.

Hiru lagun atxilotzeko Ertzain-tzak 300 pertsona atera eta hiruordutik gora behar izan ditu.EAEko poliziaren bortxakeria herri

harresi guztietan presente izan badaere, Gasteizen bereziki nabarmen-du da. Egun argiz eta kamerenaurrean kolpeak, borrakadak etaostikoak eman dituzte. 70 pertsonaartatu behar izan dituzte erizainbolondresek, tartean harresitikatera ostean hanka dislokatu diotengazte bat. Balantzaren beste aldean,

17 agente zauritu. Zauritutakoertzain gehienak beren artean erori-ta edo elkar jota zauritu zirenez,gustu txarrekoa da zauritu guztiakmaila berean jartzea, hainbat heda-bidek egin bezala.

Gasteizkoaren ondoren, galderanagusi bat geratu da airean: Zergatikaritu zen Ertzaintza horren bortitz?Zaila da planteamendua ulertzea, etagako batzuek ezkutuan behar duteoraindik. Polizia ereduak berak izan-go du zerikusi handirik, baita beldu-rraren hedapenak ere; bortxa baitaelkartasuna indargabetzeko meka-nismo eraginkorretako bat. Hala ere,kostu politikoa du herritarrak horrenagerian jipoitzeak.

Harresiek epaitegietara jauziaegingo dute. 20 lagun baino gehia-gok abokatu taldea osatu dute.Lehen aldiz, erasoen frogak bildueta identifikatutako ertzainen aurkasalaketak jarriko dituzte.

Torturaren erabilera politikoaZilegi al da tortura Eusko Jaurlari-tzarentzat? Lakuako gobernuarenekimenez, 1960tik gaur arte izandiren 3.600dik gora tortura salaketabildu ditu Pako Etxeberriaren lan-taldeak. Tartean, Ertzaintzak kar-tzelara bidali dituen zazpi gaztehauena ere bai ziurrenik. Tortura-ren aurka hitz egin arren, gazteakatxilotuz, praktika horri zilegitasunpolitikoa ematen ari zaio EuskoJaurlaritza, gazteok atxilotzeko

Espainiako Auzitegi Nazionalak zigortutako azken zazpi gazteak atxilotu dituzte.Hauetatik lau epaia publiko egin aurretik atzeman zituzten, eta hiruk ihes egitea lortu zuten.

Milaka pertsona eskubide zibil eta politikoen alde kalera atera ostean, Gasteizen, harresitrinko baten babesetik erauzi zituen Ertzaintzak joan den astelehenean. Etxean etanazioartean oihartzun berezia izan du kasuak, eta mugimendu berriak izan dira.

HERRI HARRESIA GASTEIZEN

| AXIER LOPEZ / LANDER ARBELAITZ |

Indar eta indarkeriaerakustaldiak

Munduan gorpuzten aridiren fenomenoherritarren logikaberrian kokatzen daherri harresienmugimendua:desobedientzia zibila,espazio publikoarenokupazioa eta justiziaeskaera


dagoen oinarri bakarra torturapeanateratako autoinkulpazioak baitira,eta beraz, legedia betearaziz, tortu-raren erabilera politikoari zilegitasu-na ematen dion aktore nagusietakobat bilakatu da Eusko Jaurlaritza.

Herritarren parte handi batennahiak eta eskubideek sistemarenlegalitatearekin topo egitean piztudira behetik gora mugimenduberriak mundu zabalean: M15,Occupy Wall Street edo Tahrir pla-zako mugimenduak... Desobedien-tzia zibila, espazio publikoaren oku-pazioa eta justizia eskaerak oinarrihartuta, batean eta bestean fenome-no herrikoiak gorpuzten doaz. Eus-kal Herrian ere herri harresienmugimendua gako beretan koka-tzen da.

Zazpi gazteen auzia, eskemaidentitariotik harago, “justizia vslegea” eskeman kokatzea izan daazken harresiaren lorpen esangura-tsuetako bat. Bueltan emaitzak jasodira: mundu mailan eskema alderdi-koietatik at kokatzen diren mugi-mendu ugariren atxikimendua, ani-moak eta oihartzuna. Ohiko lagunnekaezinen sostenguaz gain, elkar-tasuna iritsi da hainbat herrialdeta-tik: Espainiako estatua, Grezia, Ale-mania, Australia, AEB, Ingalaterra,

Irlanda, Herbehereak, Errusia,Ukraina, Italia… Sistema demokra-tikoa berreraikitzea eskatzen dutentaldeekin konplizitatea sortzen lanhandia geratzen bazaie ere, EuskalHerritik bertatik hasita, pausu kuali-tatibo handia eman da Gasteizen.Espainiako estatuan ere, Gasteizko-ak jarraipen oso zabala izan du etasare sozialen bidez M15 bueltakokolektibo ugarik babesa adierazidute. Baita hainbat alderdik erelehen aldiz, hala nola, Equo,Izquierda Unida, Podemosekohainbat zirkuluk... Eta berezikiaipagarria da ELAren kritika,Ertzaintza barruan hirugarren indarsindikala dela kontutan hartuta:“Injustiziaren aurrean erresistentziapasibo ez biolentoa eskubidea da,eta iritsi da euskal indarrek dauka-gun autogobernuaz gogoeta bategiteko unea. Gero eta agerikoagoada, autogobernua estatuko botereekhartutako erabakiak betetzeramugatzen dela”.

Mugimenduak duen erronkanagusiari heldu dio horrela: alderdi-kerietatik aldendu eta bere buruaden bezalakoa agertzea, deneneskubideen defentsan lan egitekoprest. Denen eskubideen defentsanalde lan egiteko prest.

Galdera berriak aurrera begira Desobedientzia zibilarekin eta herriharresien aldarrikapenarekin batdatozen alderdien esku balegoGobernua, EH Bildu kasu, nolakudeatuko lituzkete herri harresiaketa Ertzaintza?

Datorren auzi politiko handiaHerriko Tabernen aurkakoa izangoda. Zigorra etorriz gero, EAJ prestegongo al da Euskal Herriko indarpolitiko nagusietako baten 107lokal publiko konfiskatzen lagun-tzeko?

Milaka pertsona espazio publikoberean bildu ditu harresien mugi-menduak. Elkarren zaintzatik abia-tuta, kolektibitate sentimenduaindartzeko zer egin daiteke aurre-rantzean?

Libre talde berri asko sortu diraazken urtean, gehienak epaiketapolitiko zehatzei erantzuteko. Epai-ketetatik harago, beste zerbaitberriaren ernamuina al da hau?

Herri harresien dinamika politi-koki jasanezin bilakatzeko arriskua-ren aurrean, emango al du pausorikJaurlaritzak kondena injustu haue-kin amaitzen laguntzeko?

GA

STE

IZK

OH

AR

RE

SIA

Her r i -har res ia guneanharresiko bideo eta argazkiak

Baiona, Donostia, Ondarroa, Iruñea, Loiola, Bilbo, Gernika eta Gasteiz; desobendientzia zibil masiboak eragin zuzena izandezake ekintzaileen belaunaldi berriaren nortasunean.


TERMOMETROA

Zergatik sortu zenuten bloga?2013an sortu genuen, baina aurre-kariak ditu. Ertzainei euskara esko-lak eman eta gero, blog txikiak ireki-tzen genituen ikasleekin izandakoharremana ez galtzeko, eta haiekeuskararekin lotutako haria ez gal-tzeko. Materiala jartzen genuenlanean jarrai zezaten. Ahalegina etainbertsioa alferrikakoak izaterik ezgenuen nahi: euskalduna zara eta ezgaldu daukazun maila.

Duela bi urte sortu zenuten gauregungo bloga?2013an serio hartu genuen eta zer-bait egonkorra egitea erabakigenuen. Beste blogak ezabatu egingenituen. Leloa jarri genion: Ertzai-nak ere euskararen alde. Harlax izenadauka, bere garaian argitaratzen zenertzainentzako aldizkari teknikoakizen hori baitzeukan. Lau gabiltzablogean, denak euskara irakasleakedo trebatzaileak gara. Ni naiz

administratzailea. Besteek e-postazeta fotokopia bidez edukiak pasa-tzen dizkidate eta nik eskegi egitenditut. 2013ko Euskararen Egunean,abenduaren 3an, hasi ginen lanean.

Sare sozialetan ba al zaudete?Twitter eta Facebook dauzkagu.Lehenengoan bigarrengoan bainodinamikoagoak gara. Euskara mun-duan Ertzaintzarekin lotura dauka-ten kontuak zabaltzen ditugu.

Endika Etxebarria harlax.wordpress.com blogaren administratzailea da. 2013an, ertzainen artean euskararen erabilera bultzatzeko euskarri xume gisa abiatu zuten bloga lau

ertzainek. Hala dio blogak: Ertzainak ere euskararen alde. Hemen edo han... baina egin.Etxebarria blogaria eta ertzainen euskara irakaslea da Arkauteko Akademian.

ENDIKA ETXEBARRIA

| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

«Bloga bezalako mila espazioeuskaldun egiten badira,

Ertzaintza euskalduna izango da»

“Gurean euskara ikasten ari diren ertzainak blogean sartzera animatzen ditugu, baita hizkuntza eskakizuna ateratzekoasmoa dutenak eta eskolara etortzen ez direnak ere”.

E. E

.KU

TZ

IA


ENDIKA ETXEBARRIA - TERMOMETROA

Aurrekoan adibidez, isuna jarri zio-ten emakume harena zabaldugenuen. Hernaniar batek isuna jasozuen, baina ertzainekin euskarazegitea lortu zuen eta bere pozaagertu zuen.

Blogean zer eskaini nahi duzue?Ez da euskara ikasteko gunea. Gukeuskararen erabilera bultzatu nahidugu, ertzainak motibatu eta infor-mazioa elkarbanatu. Gurean euska-ra ikasten ari diren ertzainak blo-gean sartzera animatzen ditugu,baita hizkuntza eskakizuna ateratze-ko asmoa dutenak eta eskolara etor-tzen ez direnak ere. Ertzaintzakogaiekin zerikusia daukaten kontuakjartzen ditugu, lanbidearekin zeri-kusia daukaten bideoak, eta sarrihiztegi teknikoa biltzen duten albis-teak edo artikuluak.

Borondatez egindako bloga da.Antzeko webgune ofizialen batekegon beharko al luke?Nik uste dut baietz. Ertzainen erdiahamar urte barru jubilatuko da.Arkauten ikasle direnen erdiek B2maila egiaztatuta daukate, eta askokEGA daukate. Lehen pentsaezinazen, baina hainbat ikasgai euskarazematen dira gaur egun. Euskararenaldeko bultzadak alde guztietatiketorri behar du, ikasleen aldetik,blog xume baten aldetik...

Euskararen aldeko indarra sumatzenduzu Ertzaintzan?Apurka-apurka badator bultzada,gizartean gertatzen den bezala.Garai batean Garitanoren [GaizkaGaritano Eibarko futbol entrena-tzailea] jarrera ulertezina izango

zen, baina orain Almerian ere uler-tzen dute.

Olatuaren gainaldean gaude etabaliatu egin behar da. ArkautekoAkademian euskaraz asko egiten da,lehenengo hitza euskaraz da, min-tzalagun taldeak dauzkagu, Korri-kan hartu dugu parte. Garai bateanpentsaezinak ziren horrelako egoe-rak. Gaur egun aurrerapauso han-diak ikusten ditut.

Bloga euskararentzako espazio batdela diozu. Zu ertzainen euskara ira-kaslea zara. Beste espazio bat izan-go da hori.Eskoletara datozenek ez dute elkarezagutzen eta hori baliatzen duguberaien artean euskaraz egiteko ohi-tura har dezaten, zeren betiko eza-

gunekin gaztelaniaz egiten dute.Lagun berriekin kode berriak era-biltzea proposatzen diegu. Eskola-koa espazio bat da, eta espazio horinolabait sarera eramaten saiatugara. Gureak bezalako mila espazioeuskaldun egiten badira, Ertzaintzaeuskalduna izango da, seguru.

Ertzain euskaldun asko dagoeladiozu. Herritarrak ez dauka inpresiohori. Sarri euskaraz egin ezinik gera-tzen gara.Duela ez hainbeste urte gomendio-ak atera ziren. Herritarrek dauzka-ten eskubideen artean lehenengoahizkuntza eskubidea da. Eskubideguztiak errespetatu behar dira, horibarne. Zein izan daiteke prozedura?Barkamena eskatzea, funtzionario-ak ez baitu betetzen legedia eta ezindu zerbitzua eskaini. Herritarrakeskubidea dauka, eta ez du zertanuko egin. Barkamena eskatu etaeuskara dakien agentea aurkitubeharko du.

Batzuetan dena ulertzen dute, bainaez dira hitz egiten ausartzen. Hizkuntza eskakizuna lortzen dute-nek B2 maila dute. Ez dute bikainhitz egiten, eta jendearekin aritzera-koan atzera egiten dute. Agian, ego-era errazetan molda daitezke, bainaegoera bortitzak edo hiztegi tekni-koa eskatzen dutenak badira ez diraondo moldatzen. Euskara ikasleekaitortzen dute euskaraz egiten dute-nean edo saiatzen direnean jendea-ren jarrera hobea dela. Sarri, hiz-kuntza eskakizuna eduki ez arren,euskaldun zahar direnak askozhobeto moldatzen dira horrelakoegoeratan. n

“Hizkuntza eskakizunalortzen dutenek B2maila dute. Ez dutebikain hitz egiten, etajendearekinaritzerakoan atzeraegiten dute”

“Arkauteko Akademianeuskaraz asko egitenda, mintzalagun taldeakdauzkagu, Korrikanhartu dugu parte. Garaibatean pentsaezinakziren horrelakoegoerak”


| ONINTZA IRURETA AZKUNE |TERMOMETROA - EUSKARA ALBISTEAK

MEDITERRANEOAN 800 etorkin hil ziren naufragiotikhilabete igaro denean, Europar Batasunak baiezkoaeman dio trafikanteen jarduna deuseztatzeko opera-zio militarrari. Aurrekaririk ez duen misio horretan,Europako ejertzitoetako gerraontziak eta hegazkinakLibiako kostaldean ibiliko dira, herrialde hori baitaetorkinen abiagune nagusia. 2014an 170.000 lagun iri-tsi ziren itsasoz Mediterraneoaren alde honetara. Aldiberean, zenbait albisteren arabera, 7.000 lagun daudeitsasoan noraezean Bengalako Golkoan, batez ereBirmaniakoak. Badirudi 100 pertsona hil direla jada-nik itsasontzi horietan, janaria lortzeko etorkinenartean sortutako liskarren ondorioz. Laster ur gaine-ko hilerri bihurtuko dira. Indonesia, Malaysia etaThailandia irtenbide bila ari dira.

Gobernuentzako errazena operazio militarrakegitea da, etorkinen kontra aritu eta trafikatzaileakeraso. Azkeneko hau kontuan eduki behar da, bainaez da irtenbidea Mediterraneoko eta Asiako hego-ekialdeko immigrazioa konpontzeko. Jatorriko arra-

zoiak eraso behar dira. Horregatik, konponbideakekonomikoa eta politikoa behar du izan. Europaketa Ipar Amerikak badakite hori, baina… Soluzioekonomikoak behar dira inor ez dadin migratzeraderrigortua izan bizirauteko. Etorkinak esportatzendituzten herrialde horiei lapurtu eta ustiatutakoaitzultzea izan liteke hasiera on bat. Espoliazioanparte hartu duten NDFk eta Munduko Bankuak ber-tara bideratu ditzakete euren diru-funtsak. Eta solu-zio politikoak ere badaude gerran ari diren herrial-deentzat. Badakigu gatazka horietako asko zenbaitherrialde aberatsek sustatzen, bultzatzen eta ordain-tzen dituztela.

Kudeatzaile politikoek, nazioarteko erakundeek etagizarte zibilak berak ezin dute geldirik egon; larrialdihumanitario honi irtenbidea eman behar zaio. Ezindugu utzi munduko itsasoak etorkinen hilerri izatensegitzen. Denok gara erantzule.

Juan Mari Arregi

Immigrazioaren sorburuari egin eraso

TERMOMETROA - EKONOMIAREN TALAIAN

BaheaBeñat Gaztelumendik argia.eus-enesanak:

IRUÑEKO UDALAK 164 plaza eskai-ni ditu euskaraz haur eskoletan,eta 58 haur geratu dira tokirikgabe, %26 baino gehiago. Arro-txapea auzoan 31 haur geratu diraplazarik gabe eta Txantrean 27.

Iruñeko gurasoen aspaldikoeskaria da: euskarazko plazeneskaintza handitu eta plaza horiekhainbat auzotan banatu. Bigarreneskaerari erantzun xumea emandio Udalak. Orain arte Txantreaauzoan zeuden euskarazko plazakeskaintzen zituzten bi haur esko-lak, eta aurten bata Txantreandago eta bestea Arrotxapean.Lehenengo eskaerari ordea,entzungor egin dio. Iaz 164 zireneuskarazko plazak eta aurten erebai. Euskarazko plazak eskainidiren bi haur eskoletan 222 euska-razko plaza eskatu dituzte guraso-ek. %26 plazarik gabe geratu da.

Kontseiluaren baitan biltzenden Iruñeko Euskalgintzak eus-kalerria.eus-en adierazi duenez,gainerako auzoetan ere euskaraz-

ko plazak eskaini behar lituzkeUdalak, eta horrela, iruindarreneuskaltzaletasuna nabarmenagoagertuko l itzateke. Izan ere,Txantrea eta Arrotxapea ez besteauzoetan gurasoek ez dute euska-razko plazarik eskatu seme-ala-bentzako bai baitakite ez delahalakorik eskaini. Egiazko euska-razko eskaria neurtu nahian, iazgaldeketa egin zuten gurasoenartean eta 466 haur euskarazkohaur eskoletan matrikulatzekonahia agertu zuten.

Aurten Txantreako Egunsenti haureskola gaztelaniazkoa da.Arrotxapean ireki dute euskarazkoa.

EID

ER

MA

DIN

A

58 haur euskarazko plazarik gabe geratu dira Iruñeko haur eskoletan

“Euskaraz mintzo naizenean, Delhikoaldirietan oinutsik dabilen haurra min-tzo da nire ahotik; bi haur eta maletabakarra eskuetan hartuta etxetik botaduten ama; neska-lagunari ezpainakjan dizkion neska; (...) pankarta batihelduta fabrikako atarian dauden buzourdindunak; (...) Amazonia ertzean kau-txu fabrikek etxe gabe utzitako katago-rria eta artikoan urtzen ari den izeberggaldu baten muturrari hatzaparrekinheltzen dion hartz zuria; hutsik zegoenetxe bateko hormak spray koloretsuzmargotu eta balkoian izarak banderakbailiran zintzilikatu dituen Bartzelonakookupa; izarrei begiratzen irakatsi zigu-ten maiak eta lurrari ez begiratzen ikasigenien amazighak mintzo dira nire aho-tik euskaraz ari naizenean; (...) Che,Galeano, Simone de Beauvoir, Marx,Frida, Picasso, Evo, Eva, Graziana,Bobby Sands, Martin Luther King,Mandela mintzo dira nire ahotik euska-raz ari naizenean; euskaraz aritzea,epaileak erdaraz mintzo diren garaio-tan, justiziaz aritzea baita”.

�56 � 2015EKO MAIATZAREN 31

TERMOMETROA - NET HURBIL

Bretainiako Penn-ar-Bed (Finistère) departa-menduko Loktudi herrian zeukan kaia Buga-led Breizh baporeak. 2004ko urtarrilaren15ean hondoratu zen Kornuallesko CapLizard inguruko uretan. BFMTV gunetikeskuratutako irudian ageri denez, uztaileanatera zuten urpetik eta atoian eraman Bres-teko kai militarreraino. Kroskoan ikustenzaizkion mailatu handiek erakusten dute zernolako indarrez izan zen herrestan eramanaeta kolpatua, senideek uste dutenez HMSTurbulent urpeko atomikoak harrapatuta.Honen komandante Andrew Cole aurrezaurre aurkitu zuen The Silent Killer filmarenegileak: “Esan nion hiru lekuko ekartzenbazituen zin egingo zutenak istripuaren egu-nean bera lehorrean zegoela, orduan publi-koki barkamena eskatuko niola bere izenaeman izanagatik. Isilik alde egin zuen halakoirribarre batekin, esanez bezala ‘dena ulertuduzu baina sekula ez duzu demostratuko’”.

HAMAIKA URTE LUZE PASATU DIRENarren, bada norbait misterioarenegia azaleratzerik nahi ez duena:zerk hondoratu zuen Bugaled Breizharrantzontzi bretoia Bretainia etaKornualles arteko itsasoan?

Maiatzaren 14an Roazhonekoepaileek errudunik zehaztu gabeitxi dutenean betirako dossierra,haserre mintzatu dira baporearekinbatera galdutako bost eskifaiensenideak. “Epaileek bigarren aldizhondoratu dituzte ontzia eta mari-nelak”, esan du Christian Bergotabokatuak. “Barre egin diete arran-tzaleei eta itsasoko jende guztiari”,oldartu da Thierry Le Métayer,Bugaled Breizheko mekanikoarensemea. Europara jo beharko duteegia bila, Frantziak ezkutatzen die-lakoan.

Bugaled Breizh (BretainiarenUmeak bretoieraz) Loktudi herrikoarrasteontzi bat zen. 2014ko urta-rrilaren 15ean bost gizon zerama-tzan karelean: Yves Gloaguen,Georges Lemétayer, Pascal LeFloch, Patrick Gloaguen eta EricGuillamet. 37 segundotan irentsizuen itsasoak, baporeari azpitik izu-garrizko indarren batek tiraturik.Zerk, ordea?

Aurreko egunak KornualleskoNewlyn herriko portuan egonakziren aterpeturik, ekaitzari ihesi.Baretu zuenean itsasoratu ziren

berriro. Dena lasai zirudienean,eguerdi beteko 12:30ean hondoratuzen, minutu erdi eskasean.

Eridan baporeak zabaldu zuenlarrialdi deia. Ordu bete berandua-go, Britainia Handiko Royal Navy-ko helikoptero batek bildu zituen bigorputz. Larrialdietarako bizpahirutxalupa ere ikusi ziren uretan bainahutsik. Bost hilabete beranduagoatera zuten itsasotik Bugaled Breizh.Geroztik Bresteko base militarrekobazter batean dago utzita.

“Egun haietatik gaurdaino –dioteBugaled Breizheko eskifaien memoriazaintzen duten elkartekoek– bapo-rearen hondoratzea esplikatzekodenetik aipatu da, gauza bat bezalaalderantzizkoa, baina sekula ez daazaldu egia. Urteotan justiziak ez dulortu edo ez du nahi izan erantzuki-zunak aurkitu eta errudunak argi etagarbi izendatzea”.

Baporeak arrastean zeramansareak itsasoaren hondoan katea-tzeagatik gertatu izana laster bazter-tu zen: azkarregi urperatu zenontzia. Zamaontzi erraldoi batekintupust egin izana ere aipatu zen,baita susmagarria izendatu ere, Seat-tle-Trader pakebote filipinarra.Gezurra, laster ikusi zen ikerlariaktronpatzeko trikimailua zela.

Hasieratik aipatua izan zen urpe-ko nuklearraren hipotesia. BugaledBreizhen sareen kableek titanio

arrastoak zeuzkaten, submarinoatomikoek azalean daramaten mate-rialarena. Istripua gertatu zen egu-netan NATOko itsasontzi, urpekoeta hegazkinak maniobratan ariziren inguru haietan. 2007an AnOrianteko (Lorient) hiru epailekebatzi zuten urpekoak arrantzaleensarea harrapatu izana zela istripua-ren azalpenik sinesgarriena.

Baina geroztik, Parisko aginta-riek hiru epaileei eskuetatik kenduzieten dossierra. Senideek salatuzuten fiskalak ez zuela ikertu nahihipotesi nagusia. Aldizkari horiakhasi ziren pista faltsuak zabaltzen,hipotesirik sinesgarriena estaltzeko.

“Secret Défense” Eskandalua salatu eta ikerketa bizi-rik atxikitzen ahalegindu dira mari-nelen hurbilekoak “The silent killer”(Hiltzaile isila) dokumentalarekin.Bost eskifaietako baten semeak Jac-ques Losey zinegilea berotu zuenhorretarako.

Ziento erdi bat lekutan eskainidute filma, milaka ikuslerenaurrean. “Emanaldi orotan –dioLoseyk– ikusleak harrituta geratzendira hainbeste pista gezurrezko nolajarraitu diren ohartuta. Atsekabe-tzen dira. Benetako galdera sakonaksortzen zaizkie, gure demokraziarenfuntzionatzeko eraz, sistema judi-zialari buruz...”.

Roazhoneko (Rennes) epaitegiak ebatzi du: ezin da jakinzerk eraman zuen hondora Bugaled Breizh arrantzontzi

bretainiarra bere bost eskifaiekin 2004ko urtarrilaren 15ean.Senideek eta istripua aztertu duten askok uste dute urpekonuklear ingeles batek hondoratu zuela, inguruan NATOren

aginduetan maniobretan ari zirela.

Norbaitek daramaBugaled Breizh

bigarrenez hondora

| PELLO ZUBIRIA KAMINO |


- TERMOMETROA

Politikariekin ere ahalegindu dira.Bai Bretainiakoekin eta bai Parisko-ekin. Senatuan erakutsi zuten filma2013an. 2007a arte Defentsakoministro egon zen Michelle Alliot-Marie donibandarrarekin ez zutenezer lortu. Haren ordez Jean-YvesLe Drian bretoia jarri zuteneanespero zuten hau bere herrikideezerrukitzea. “Ia okerrago izan zenhonekin. (...) Argudio bera dute:beharrezko agiri guztiak hor dauz-kazue. Beraz, hemen ez dago zerikusirik, zoazte etxera...”.

SOS Bugaled Breizh elkartekoekfilma erakusten duten leku orotanbilera honela bukatzen dute: “Zue-tako norbaitek baldin badaki edoentzun badu zerbait hondoratzehonen inguruan, mesedez esan die-

zagula! Izan zibil edo militar, entzundiezaiola bere kontzientziari etakontatu diezagula zer gertatu den.Jakiteko eskubidea daukagu”.

Horietako bilkura batean gertatuzen zerbait harrigarria. Istripuaarreta handiz jarraitu baitzutenKornuallesko Newlyn herrian, “Thesilent killer” filma bertan erakusterakonbidatu zituzten bretoiak.2013ko martxoan Newlynen gerta-tutako eszena Youtuben dago ikus-gai: sareetan kateaturik BugaledBreizh hondora eraman zuela usteden HMS Turbulent urpeko atomi-koaren komandantea bilkuran zego-en, incognito.

Arrantzalez eta sorospen ekipoe-tako jendez betetako salan, atzekoaldean zegoen Andrew Cole

komandantea. Norbaitek ezagutu-rik, harengana hurbildu zen MichelDouce, bapore galduaren armado-rea, bost langileen ugazaba, afera-ren egia jakiteko mobilizatua. Hila-bete batzuk lehenago bereabokatuak eskatua zien Frantziakoepaileei Cole komandantea galdeka-tzea, Britainia Handiko armadareniturrietatik eskuratua zuelako infor-mazioa istripuaren egunean HMSTurbulent Cap Lizard inguruetanzebilela frogatzen zuena.

Andrew Colek Douceri esatendio, kameraren aurrean, sentitzenduela bapore hura hondoratu izanabaina berak ez zuela zerikusirikizan. Zer dela sentitu zuen publiko-an bere burua azaltzeko beharraCole komandanteak, bere gainekomilitarrek esplikazio guztiak emaneta ateak itxiak dituztenean? Bereburua zuritzeko, bakarrik sentitzendela adierazteko...

Inkogniten artean egia sinesgarribaten bila segituko dute SOS Buga-led Breizhekoek. Gaur ez bada biharmarinel edo sorosleren batek dakiendatu definitiboa kontatuko duelaziur daude. Ziur dauden bezalaNATOko militarrek egia ezkuta-tzen dietela. Behin eta berriro aurki-tu dituzte lekukoak militarrekemandako informazioak gezurtatudituztenak.

Istorioak, ordea, badu euskaldu-nontzat ere ezustekoa. 2007an Ken-perreko auzitegian dossierra isteaeskatu zuen prokuradorea AnneKayanakis zen. 2010ean Jon Anzadesagertu zenean Baionatik Okzita-niako Tolosarako bidean, Kayanakiszen prokuradorea Baionan. JonAnzaren senideei galdetu. n


GASTEIZEN herri harresi espe-rientzia berri bat bizi izan zen hila-ren 18an. Egoera injustu bati erre-sistentzia baketsuaren etadesobedientzia zibilaren bidezerantzutea zen protestaren muina.Espainiako Estatuak joan denhamarkadan finkatutako “dena daETA” eta haren ondorioei gaurkoikuspegi eta estrategiekin erantzu-tea. Hori da orain eta eta horibaino gehiago ere izan liteke etor-kizunean.

Gasteizkoa aztertzerakoan kla-bea da ‘erantzuna’ berba, horibaita azken finean, horren basatieta injustuki zigortutako gazteakegiten ari direna, haien jardunpolitikoagatik jarritako urteetakokartzela zigorrei erantzutea. Eran-tzun Auzitegi Nazionalari, eran-tzun Espainiak gezurrean eta tor-turan finkatutako estrategiaerrepresiboari.

Horregatik da bitxia, esaterako,halako tituluak irakurtzea: “Laizquierda abertzale desafía a laErtzaintza con otro ‘muro popular’”(Deia, maiatzak 18). Funtsean pro-testa ekintza den honetan desafio-rik egotekotan, herri harresietakogazteek Auzitegi Nazionalari egi-ten diotelako desafio, Estatuari,eta ez Ertzaintzari. Jakina,Ertzaintza kasu honetan Estatua-ren polizia denez, egoera zailduegiten zaio, berau agintzen duenEusko Jaurlaritzari ere zailtzenzaion moduan. Kontraesanakageriago azaleratzen dira.

Edo ez al da kontraesana Esta-tuaren ilegalizazio estrategiarekinbat ez datorren Jaurlaritzak agin-dutako poliziak bete behar duelaAuzitegi Nazionalaren agindua?Beste kapitulu baterako azterketada, baina badira moduak etamoduak eta Gasteizkoan erabilita-

ko biolentzia “proportzionalak”ez du Ertzaintzaren aurpegirikonena erakusten. Zer ote litzateke“ez proportzionala”?

ESKUBIDE zibilei eragiten dienneurrian giza eskubide kontua dagazte horiekiko zigorra. Parte-har-tze politikorako dagoen eskubideaurratzen da nabarmen AuzitegiNazionalaren zigorrekin, honekKonstituzio Auzitegiaren bedein-kazioa duen arren. Eta euskalgizarteko gehiengo oso handiadago “dena da ETA” doktrinarenaurka.

Behin eta berriz gogoratu beharda: Segi, HB edo Batasunakoa iza-teagatik bakarrik zigortzen ari dirapertsonak; ez auto bat erre, kaleistiluetan triskantzak egin edo eta-kideekin kolaboratzeagatik… ez,soilik erakunde horietako kide iza-teagatik. Giza eskubideen ikuspe-gitik, azken zigorraren sententziairakurtzea lotsagarria da: Segikobilerek, pegatinek eta Jarrai etaSegiko kartalek eramaten dituztegazteak sei urtez kartzelara.

EAJk hasieratik argi adierazizuen “dena da ETA” estrategiarenkontrako jarrera. Kalera ere ateraizan da ezker abertzalearekin bate-ra oinarrizko eskubideen alde.2013ko urrian EH Bilduk etaEAJk “eskubide zibil eta politiko-en begirunea” eskatzen zuen agiria

plazaratu zuten elkarrekin EuskoLegebiltzarrean.

Eusko Jaurlaritzako Bake etaBizikidetzarako Idazkaritzako agi-riak giza eskubideen begiruneeki-ko erreferentziaz beteak dira etasalbuespen legediak bertan beherauzteko garaia dela ere argi zehaz-ten da horietan. Baita ere Ertzain-tzak aro berrian giza eskubideeki-ko begirune eta babesean izanbehar duen garrantzia. Orduan,nola ezkontzen dira posizio horieketa Ertzaintzak Auzitegi Naziona-laren injustizia hauek betearaztea-rekin? Bai, polizia integralarenakazaltzen du Estatuaren ikuspegia;baina bakea eta normalizazio poli-tikoari dagokion ataletik nola azal-tzen du fenomenoa Jaurlaritzak?Ez dago ezer esaterik? Hori dasalagarria dena, alderik interesga-rrienean ez duela ezer esaten.

ANALISIAN erratu egingo da pen-tsatzen duenak Gasteizko herriharresi kapitulu berri honek ezkerabertzalearen hauteskunde estra-tegiari erantzuten diola. Epai haumaiatzaren 6an iritsi zen Madril-dik, ez zuen ezker abertzaleak jarrihauteskunde kanpainaren atarian.Baina hori baino garrantzitsuagoa,herri harresien dinamika hau ez daatzo goizekoa, berau bultzatzenduten gazte sektoreek berezkobizitza eta estrategia dute, alder-dien dinamikatik ihes egiten duteeta haien oinarria Estatuareninjustiziari erresistentzia baketsua-rekin aurre egitea da.

Euskal gizarteko gero eta sek-tore zabalagoen elkartasuna bere-ganatzen ari dira apurka, eta harri-garriagoa dena, Espainian ereelkartasunaren hariak mugitzealortu dute. Nork pentsa zezakeenhori duela bost urte. n

DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona

TERMOMETROA - MALTZAGATIK

Behin eta berrizgogoratu behar da:Segi, HB edoBatasunakoaizateagatik bakarrikzigortzen ari dirapertsonak

Erresistentzia baketsurako eskubidea

ASTE HONETAKOzozketakArgiako harpidedunentzat

AZKEN IRABAZLEAK (2461. Argia)FARINA JATETXEAJon Mikel Barandiaran Arratibel (Errenteria)

INGURU ABENTURAAntonio Amondarain Aizpurua (Andoain)Estitxu Kortejarena Ugarte (Tolosa)Irune Iturbe Arriola (Aretxabaleta)Ibon Garmendia Larrañaga (Urrestilla)

ARTIUM Maritxu Dorronsoro Arostegi (Lazkao)Sabina Arruabarrena Sukia (Donostia)Joxin Iturriotz Ostolaza (Azpeitia)

OTEIZA MUSEOA Sabin Arenaza Alvarez (Bilbo)Lourdes Iruretagoiena Laka (Zarautz)

ERLEA Larraitz Mitxelena Erize (Oiartzun)

* Bisitaldietarako epea: Bi hilabete

PARTE HARTZEKOAstelehenetik ostiralera 08:00-15:30Tel: 943 37 15 45 • [email protected]/gunea

[F]arinaJatetxea

2 pertsonentzakootordu bat

Urbina kalea, 5 · (Molinuevo Parkea)Vitoria-Gasteiz ARABA

www.farinarestaurante.com

Leintz Gatzagako

gatz museoa2 lagunentzako bina sarrera

Dorletarako errepidea z/g. 20530 - Leintz-Gatzaga

emaila: www.leintzgatzaga.com

KupelaEutsi goiari

5 CD opari

www.elkar.com

Illimani

liburua opari

www.argia.eus/denda

Donostiako Aquariuma

4 lagunentzako bina sarrera

Carlos Blasco de Imaz plaza, 1Donostia GIPUZKOA

www.aquariumss.com1

3

5

2

4

2015eko maiatzaren 31 | LXXVIII. urtea | 2.463 zenbakia | 3,90 ......hilean bi ale, 77 euro; hilean...

Documents

Transcript of 2015eko maiatzaren 31 | LXXVIII. urtea | 2.463 zenbakia | 3,90 ......hilean bi ale, 77 euro; hilean...